7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

1/16

Agencijska teorija i

teorija uslunosti

Prof. dr. sc. Darko Tipuri

Vanjske interesno-utjecajneskupine

Domae i meunarodnookruje

Regulatorniokvir

Nadzorniodbor iUprava

Dioniari

enaderi !adnici

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

2/16

Agencijska teorija

Predasnici: nobelovac oase !"#$%& te Alc'ian iDemset( !"#%)&

*a+etnici: Ross !"#%$& te ,ensen i eckling !"#%.& Poticaj ra(voja teorije bilo je prou+avanje odnosa

vlasni+ke i kontrolne /unkcije u velikim podu(eimate povijesno ra(dvanje vlasni+ke i menaderskeuloge u modernim korporacijama

Agencijska teorija je ra(vijena kao /ormali(irani

okvir (a prou+avanje sukoba interesa u podu(eimai(meu klju+ni' +imbenika0 a u svr'u ra(vijanjame'ani(ama (a rjeavanje takvi' sukoba1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

3/16

Principal i agent

Agencijska teorija opisuje0ra(janjava i /ormali(ira odnosi(meuprincipala i agenta1

Relacija principal-agentnastaje kad jedna strana

!principal& angaira drugustranu !agenta& da obaviodreeni posao0 uklju+ivi idelegiranje odreeni' ovlastiodlu+ivanja1

,ensen0 1 1 i eckling0 21 31 !"#%.&: 4'eor5 o/ t'e 6irm:anagerial 7e'aviour0 Agenc5 osts and 89ners'ip tructure0Journal of Financial Economics0 Vol1 $0 ;o1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

4/16

Agencijski odnos

*adaa agenta je optimalnoobavljanje ugovornog poslakako bi se reali(irao interesprincipala1

Agent bira djelovanje kojere(ultira e/ektima tako daostvarena korist principalai(ravnoovisi o djelovanjuagenta1

Agent0 pri'vaajui posao0o+ekuje (a to adekvatnunagradukoja se0 u na+elu0dogovora e@ ante1

Principal snosi ri(ik (bogeventualnog neuspje'a0 ali iprisvaje e/ekte provedbe(adae !umanjene (adogovorenu isplatu agentu&

Principal angaira agenta: kad nemapotrebni'

(nanjai sposobnosti0 ili jeposao previe sloenpamu nedostaje (nanja(a

i(vrenje pojedini' /a(aposla0 iili nemadovoljno snageiili

raspoloivog vremena0(ato to je prevelik opsegposla0 prekratko vrijemepotrebno (a i(vedbe0 ili jejednostavno (au(etdrugim poslovima

Principal Agent

Ra(li+itostciljeva

?n/ormacijskaasimetrijaRa(li+ita

sklonost ri(iku8portuni(am

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

5/16

Agencijski odnos

Visina agentske naknade ovisio interesu koji principal ima ureali(aciji postavljene (adae1

;aknada agenta troakje

principala0 dok agentov truddonosi koristprincipalu !pripretpostavci da je vei trudi(ravno ve(an u( boljepostignue&0 ali je troakagentu1

Principal Agent

Ra(li+itostciljeva

?n/ormacijskaasimetrijaRa(li+ita

sklonost ri(iku8portuni(am

Principalu je u interesu damaksimi(ira vlastitu korisnost0istodobno mini(irajui davanjaagentu1

Agent nastoji maksimi(irati vlastiteciljeve0 ostvarujui ekonomske

ciljeve principala Ra(ina predanosti agenta je

/unkcija njegove percepcije oo+ekivanoj vrijednosti nagrade (aostvarenje ciljeva principala

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

6/16

Agencijski problem

7ogatstvo principala nee bitimaksimi(irano samo po sebi(bog postojanja +etiriju vani'dimen(ija njegova odnosa sagentom:

"1 Ra(li+itost ciljeva

)1 ?n/ormacijska asimetrija

$1 Ra(li+ita sklonost ri(iku

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

7/16

Agencijski problem

Problem Bskriveni'in/ormacijaC !'iddenin/ormation0 adverseselection& moe nastati prijeuspostave agencijskog odnosakad se agent poka(uje uboljem svjetlu nego to jest1

8sim toga0 agent je uprednosti nad principalom(bog posjedovanja skrivanjarelevantni' in/ormacija do

koji' principal ne moe doi

Principal Agent

Ra(li+itostciljeva?n/ormacijska

asimetrijaRa(li+ita

sklonost ri(iku8portuni(am

Problem Bskrivenog djelovanjaC !'iidenactions0 moral 'a(ard& je situacija ukojoj principal ne moe provjeriti toagent (aista radi

Principal ne moe biti siguran trudi li seagent maksimalno !vidi samo re(ultat&(a ra(liku od agenta koji (na koliko je

truda uloio0 a moe vidjeti i utjecaj i(okoline prije negoli odabere vlastitodjelovanje

oralni 'a(ard je situacija u kojoj agentvara principala ne isporu+ujuispeciciranu nji'ovim ugovornimodnosom1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

8/16

?ma li rjeenjaE

Principal i agent nastojemaksimi(irati vlastitukorisnost i minimi(irati ri(ikinterakcije

Agent tolerira ri(ik u

terminima kompen(acija0 pato je kompen(acijski sustavdeniran re(ultatima koji sui(van njegove kontrole0 to jeagentov ri(ik vei

Principal Agent

Ra(li+itostciljeva?n/ormacijska

asimetrijaRa(li+ita

sklonost ri(iku8portuni(am

druge strane0 principal sesuo+ava s ri(ikom oportuni(ma inekompetentnosti agenta0 anjegov je ri(ik ra(mjeran sin/ormacijskom asimetrijom ira(li+itou ciljeva

Fako bi mini(irao agencijski ri(ik0principal provodi nad(or imonitoring nad agentovimponaanjem ili pak ra(vijakompen(acijski sustav kojim ve(ujeagentove ciljeve s vlastitim1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

9/16

"lasnik kaoprincipal

enader kaoagent

#iljevi principala$aksimi(acija uloene vrijednosti u( prora+unani ri(ikDobivanje relevantni' in/ormacija o podu(eu i agentuFontrola agentova djelovanja !stvarnog i mogueg&Fontrola u+inaka podu(eaGgovaranje optimalne !i poticajne& nagrade (a agenta

Ugovorniodnos

#iljevi agenta$aksimi(acija !optimalne& nagradeGgovaranje vei' nagrada u( vee snoenje ri(ikaHto vea autonomija u procjeni nuni' i potrebni' akcijaPosti(anje to bolji' re(ultata u( Istandarne naporeJI?n/ormacijska prednostJ u odnosu na principala !ali i nadruge aktere&

%tvarni je odnos podruje&ogueg kon'ikta zbog$

?n/ormacijske asimetrijeRa(li+itog vienja maksimi(acije uloenevrijednostiRa(li+itog vienja optimalne nagradeRa(li+itog vienja alokacije ri(ikaRa(li+iti' dugoro+ni' interesa;ejednakosti u upravlja+kom (nanju;ejednakosti /ormalni' poloaja

Odnos vlasnika imenaderaiz perspektiveagencijske teorije

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

10/16

Agencijska teorijai korporativno upravljanje

Agencijska teorija bavi sepru+avanjem i ra(vojemekasni' sustava !ugovorni' idrugi'& koji e osiguratismjerno djelovanje agenta-menadera0 neovisno onjegovom oportunisti+kom tj1sebi+nom ponaanju1

Agencijska teorija akcentirai(ravni i nei(ravni nad(or nadmenaderima

Flju+nu ulogu imaju kontrolnime'ani(mi i kompen(acijskisustavi

,ensen0 1 1 i eckling0 21 31 !"#%.&: 4'eor5 o/ t'e 6irm:anagerial 7e'aviour0 Agenc5 osts and 89ners'ip tructure0Journal of Financial Economics0 Vol1 $0 ;o1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

11/16

Agencijska teorija

Problem oportunisti+kog ponaanjamenadmenta

Da li se menaderima moe vjerovati dae postupati u najboljem interesuvlasnikaE

Agencijski trokovi K trokovi nadgledanjai pokuaja discipliniranja menadera0 tetrokovi koji nastaju kada se menadmentponaa u suprotnosti sa vlasni+kiminteresima

Llavni cilj agencijske teorije je

minimi(iranje agencijski' trokova1

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

12/16

Agencijski i usluni odnosii(meu vlasnika i menadera

Agencijska teorija i teorijauslunosti objanjavaju dvijera(li+ite vrste odnosa:

- u agencijskim odnosu akcent jena i(gradnji institucijski' iugovorni' me'ani(ama kakomenaderi ne bi ostvarili vlastite

ciljeve nautrb ciljeva vlasnika1

- u uslunom !stewardship)odnosu0 ako se uspjeno ostvari0takvi' problema nema: ciljevi su(ajedni+ki0 pa je i djelovanje uskupnom interesu1

Agencijska teorija temeljina ekonomskom modeluljudskog ponaanja0 dokse teorija uslunosti(asniva nasociopsi'olokom modelu

ljudskog ponaanja

Agencijska

teorija

Teorija

uslunostimenader agent usluitelj

pristupupravljanju ina+in ponaanja

ekonomski socioloki ipsi'olokiMsamoaktuali(acija

na+in ponaanja individualisti+ki0oportunisti+ki0orijentacija sebi

kolektivisti+ki0proorgani(acijskii dostojanpovjerenja

otivacija vlastiti ciljevi ciljevi principala

interesimenadera i

principala

Divergentni Fonvergentni

vremenski okvir Fratkoro+ni Dugoro+ni

pristup vlasnika aver(ija premari(iku

sklonost ri(iku

temelj relacijevlasnik-

menader iodnos premari(iku

Fontrola Povjerenje

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

13/16

"lasnik kaoprincipal

enader kaousluitelj

#iljevi principala$maksimiranje vlastite /ukcije korisnosti i(boromuslunog odnosapoticanje0 o'rabrivanje i nagraivanje menaderausluiteljadelegiranje ovlasti i odgovornosti !sklonost ri(ikukao re(ultanta povjerenja u menadera usluitelja&

Usluni odnos

#iljevi usluitelja$odlu+ivanje u najboljem organi(acijskom interesu iuspjeno unapreenje organi(acijski' per/ormansiuravnoteenje interesa ra(li+iti' stakeholderadugoro+nost organi(acijekreiranje uspjenog podu(ea sa benecijama (amenadere0 dioni+are i (aposlenikevlastita autonomnost i organi(acijska podrka0 a nekontrola i monitoringmaksimiranje vlastite /unkcije korisnosti putemuslunosti

meusobno povjerenjestruktura podrke i ovlaivanjaosjeaji osobnog vlasnitva iodgovornosti

partnerski odnospredanost interesima organi(acijeidentikacija s organi(acijom

Odnos vlasnika imenaderaiz perspektive

teorijeuslunosti

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

14/16

?ntegrativni modelpovjerenja

Integritet

Sposobnost

Benevolencija

POVJERENJE

SKLONOST

POVJERENJU

PRIHVAANJE

RIZIKA

INTERAKCIJE

PROCJENA

RIZIKA

REZULTATI

FAKTORIPROCJENJENOGKREDIBILITETAPOVJERENIKA

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

15/16

6a(e ra(vojapovjerenja

Razvoj povjerenjatemeljenog nakalkuliranju

Razvoj povjerenjatemeljenog na znanju

J2

J1

Stabilno povjerenje temeljeno na kalkuliranju

Stabilno povjerenjetemeljeno na znanju

Stabilno povjerenje

temeljenona identifikaciji

Razvoj povjerenjatemeljenog naidentifikaciji

Manji brojrelacija

Vrlo mali brojrelacija

Mnogo relacija

7/24/2019 Dr_Tipuric Odnos NO Uprava Agencijska Teorija i Teorija Usluznosti

16/16

Hto se dogaa kad principal i menader imaju ra(li+itupercepciju0 o+ekivanja i odluke glede karaktera nji'ova

odnosaE

Minimizirani potencijalni

trokovi

Zajedniki agencijski

odnos

Agent se ponaa

oportunistiki

Principal je ljut i prevaren

Principal se ponaa

oportunistiki

Menader je nezadovoljan

i prevaren

Maksimizirani

potencijalni rezultati

Zajedniki odnos

uslunosti

Izbor principala

Menaderski

izbor

Agent

Usluitelj

Agent Usluitelj