Draf Garis Panduan Perancangan Menu di Pusat Jagaan Web viewCadangan Penyediaan Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil di bawah umur 4 tahun

Draf Garis Panduan Perancangan Menu di

TASKA

… adalah sekadar panduan sahaja. Pengusaha perlulah merujuk ke Pegawai Pemakanan di Pejabat Kesihatan terdekat untuk mendapatkan panduan lanjut…

KANDUNGAN

1. PENGENALAN 5

2. OBJEKTIF 6

3. PANDUAN AM PERANCANGAN MENU 7

3.1 Aspek Pertimbangan Dalam Perancangan Menu Di TASKA 8

3.2 Makanan yang Sesuai, Tidak Digalakkan dan Tidak

dibenarkan/dilarang di TASKA

20

3.3 Panduan Pengubahsuaian Resipi 22

3.4 Cadangan Pilihan Menu Sihat 24

4. PERANCANGAN MENU BAYI DAN KANAK-KANAK DI BAWAH UMUR 4 TAHUN

4.1 Pemakanan Bayi Dari Lahir Hingga 6 Bulan 28

4.2 Makanan Pelengkap 28

4.3 Cadangan Sukatan Makanan Sehari untuk Bayi dan Kanak-kanak dari

6 Bulan hingga bawah 4 Tahun

30

4.4 Contoh Sukatan Makanan Untuk Hidangan Utama dan Minum Pagi/

Minum Petang Bagi Bayi Berumur 8 Bulan

31

4.5 Cadangan Penyediaan Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil di

bawah umur 4 tahun

31

4.6 Contoh Menu Seminggu Bagi Bayi Dan Kanak-Kanak dari 6 Bulan

hingga bawah 4 Tahun

33

5. KESELAMATAN MAKANAN

5.1 Panduan Am Penyimpanan Makanan 99

5.2 Penyediaan Makanan daripada Bahan Mentah Sehingga

Menghidang

102

6. LAMPIRAN

Up-to-date, 11 Nov 2009,4:43p.m. 2

Lampiran A Panduan Penyimpanan, Pengendalian dan Pemberian

Susu Ibu

105

Lampiran B Pertukaran Makanan Dari Kumpulan Makanan Yang

Sama

107

Lampiran C Poster: 7 Langkah Membasuh Tangan Yang Betul 110

Lampiran D Contoh Ringkasan Rancangan Menu Sehari Untuk

Penyediaan Makanan Di TASKA

117

Lampiran E Pilihan Makanan Berdasarkan Kategori Kalori 117

Lampiran F Summary of Menu Planning in Childcare Centre

Up-to-date, 11 Nov 2009,4:43p.m. 3

1. Pengenalan

Pemakanan adalah komponen penting untuk mengekalkan kesihatan. Amalan

pemakanan yang baik perlu dimulakan dari peringkat bayi lagi. Amalan pemakanan

yang optimum di kalangan bayi dan kanak-kanak adalah diperlukan untuk membantu

pertumbuhan dan perkembangan mereka dari segi fizikal, kognitif, bahasa dan sosio

emosi.

Tempoh semenjak lahir hingga kanak-kanak berumur dua tahun merupakan tempoh

yang kritikal bagi pertumbuhan fizikal dan perkembangan otak yang optimum. Dalam

tempoh ini, pengambilan makanan yang tidak mencukupi dari segi kualiti dan kuantiti

akan merencatkan pertumbuhan mereka dan mengakibatkan perkembangan mental

dan fizikal mereka terbantut. Dalam jangka masa panjang pula, pengambilan

makanan yang tidak mencukupi akan mempengaruhi pencapaian intelek dan

mengganggu proses pembelajaran mereka. Pertumbuhan yang terbantut tidak

mudah dipulihkan selepas kanak-kanak berumur dua tahun.

Bayi dan kanak-kanak yang dihantar ke TASKA menghabiskan sebahagian besar

masa mereka di sini. Oleh itu, TASKA pula merupakan satu persekitaran yang dapat

menggalakkan pertumbuhan bayi dan kanak-kanak sama ada dari segi fizikal dan

mental. Pengendali TASKA memainkan peranan yang penting dalam memastikan

kanak-kanak ini memperolehi pemakanan melalui penyediaan makanan yang

berkhasiat dan bersesuaian dengan keperluan bayi dan kanak-kanak. Makanan

yang diberi kepada bayi dan kanak-kanak seharusnya tepat pada masanya,

mencukupi dari segi kualiti dan kuantiti, diberi mengikut kekerapan yang disarankan,

selamat dan sesuai untuk dimakan. Ia boleh dicapai dengan mengamalkan panduan-

panduan berikut:

Panduan 1 Beri bayi SUSU IBU SAHAJA, tanpa air, susu tambahan dan makanan lain kepada

bayi dari lahir hingga berusia enam bulan.

Panduan 2Berikan makanan pelengkap kepada bayi bermula pada usia enam bulan (180 hari)

sama ada yang menyusu susu ibu atau rumusan bayi. Penyusuan susu ibu perlu

diteruskan mengikut kehendak bayi sehingga berumur dua tahun.

Up-to-date, 11 Nov 2009,4:43p.m. 4

Panduan 3Beri makanan yang mencukupi bagi memenuhi keperluan tenaga bayi dan kanak-

kanak. Tingkatkan kuantiti makanan mengikut umur.

Panduan 4Perkenalkan pelbagai jenis makanan kepada bayi dan kanak-kanak. Kepelbagaian

makanan dapat membekalkan kesemua nutrien yang diperlukan untuk pertumbuhan

dan perkembangan bayi dan kanak-kanak.

Panduan 5Ubah tekstur dan cara penyediaan makanan secara beransur-ansur mengikut

pertumbuhan bayi, bersesuaian dengan perkembangan dan keupayaan mereka.

Panduan 6Tingkatkan kekerapan pemberian makanan mengikut umur.

Panduan 7Amalkan pemberian makanan yang sesuai.

Panduan 8Amalkan penyediaan, pengendalian dan penyimpanan makanan yang selamat.

Panduan 9Berikan penjagaan yang khusus semasa kanak-kanak sakit.

2. Objektif:Untuk meningkatkan pengetahuan dan kemahiran pengendali dan penyelia di Taman

Asuhan Kanak-kanak (TASKA) dalam merancang menu bagi kanak-kanak di

TASKA, mengikut kategori umur dan keadaan mereka.

Up-to-date, 11 Nov 2009,4:43p.m. 5

3. PANDUAN AM PERANCANGAN MENU

Perancangan menu perlu mengambil kira faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan

pemakanan kanak-kanak iaitu umur, jantina, keadaan kesihatan dan aktiviti fizikal

mereka. Faktor-faktor lain yang mempengaruhi corak pengambilan makanan seperti

bangsa, budaya dan agama juga perlu diambil kira. Jadual berikut memberi penjelasan

tentang faktor-faktor tersebut.

Faktor Penjelasan

UmurFasa pertumbuhan berlainan memerlukan keperluan pemakanan

berlainan.

JantinaLelaki memerlukan lebih tenaga berbanding perempuan untuk

menampung keperluan pertumbuhan yang berbeza.

Keadaan

kesihatan

Tahap kesihatan badan akan mempengaruhi keperluan pemakanan dan

pilihan makanan. Pengendali perlu mengenal pasti sama ada kanak-

kanak adalah sihat, sakit atau mengalami masalah alergi.

Aktiviti

fizikal

Tahap aktiviti fizikal kanak-kanak mempengaruhi keperluan tenaga

mereka. Kanak-kanak yang aktif memerlukan tenaga yang lebih

berbanding dengan kanak-kanak yang tidak aktif. Kurangkan sukatan

makanan yang diberi kepada kanak-kanak yang kurang aktif. Aktiviti

yang aktif adalah pergerakan badan yang banyak pergerakan badan yang

menyebabkan pernafasan cepat dan badan berpeluh.

Bangsa,

budaya

dan

agama

Latar belakang, cara hidup dan kepercayaan akan mempengaruhi

kecenderungan pemilihan dan pengambilan makanan kanak-kanak.

Pengendali perlu peka terhadap sensitiviti mereka.

Nota: Panduan ini merupakan rujukan untuk perancangan menu bagi kanak-kanak yang

normal. Sekiranya kanak-kanak mempunyai masalah kesihatan, perlulah mengikut

arahan dan nasihat daripada Pegawai Perubatan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 6

3.1 Aspek Pertimbangan Dalam Perancangan Menu Di TASKA

3.1.1 Keseimbangan dan kepelbagaian

Keseimbangan dan kepelbagaian makanan adalah asas kepada perancangan menu

di TASKA. Perancangan ini boleh dilaksanakan dengan berpandukan saranan

Piramid Makanan Malaysia.

Menu sehari perlu mengandungi kombinasi makanan daripada 5 kumpulan makanan

iaitu kumpulan nasi, mi, roti, bijirin dan produk bijirin serta ubi-bian; kumpulan sayur-

sayuran dan buah-buahan; kumpulan ikan, ayam, daging dan kekacang; kumpulan

susu dan produk tenusu serta kumpulan lemak, minyak, gula dan garam. Menu ini

perlu mengandungi paling banyak makanan daripada Kumpulan 1 dan paling sedikit

daripada Kumpulan 5.

Piramid Makanan Malaysia

Kumpulan 1: Nasi, mi, roti, bijirin dan produk bijirin serta ubi-ubian

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 7

Fungsi:

Membekalkan tenaga utama Membekalkan karbohidrat kompleks Membekalkan Vitamin B Membekalkan mineral dan serat

Nota: Pilihan yang baik adalah produk bijirin penuh kerana mengandungi lebih zat terutama zat besi, fosforus, tiamin, niasin, riboflavin dan serat.

Kumpulan 2: Buah-buahan dan sayur-sayuran Fungsi: Membekalkan Vitamin A, Vitamin C dan Asid Folik Membekalkan mineral dan serat Mencegah sembelit Mengurangkan risiko penyakit kronik

Kumpulan 3: Ikan, daging, ayam, telur dan kekacang

Fungsi: Membekalkan protein yang menggalakkan pertumbuhan dan

membaiki tisu badan. Membekalkan zat besi yang membantu mencegah anemia

(kekurangan sel darah merah). Membekalkan zink dan Vitamin B

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 8

Kekacang merupakan sumber serat dan magnesium

Kumpulan 4: Susu dan produk tenusuFungsi: Membekalkan, protein, kalsium, magnesium, Vitamin D dan

Vitamin B2 Kalsium membantu menguatkan tulang dan gigi serta dan

mengurangkan risiko osteoporosis.

Kumpulan 5: Lemak, minyak, garam dan gula

Fungsi: Lemak membekalkan tenaga dan asid lemak perlu termasuk

asid lemak poli tak tepu (PUFA), asid lemak mono tak tepu (MUFA), Omega-3 dan Omega-6.

Lemak dan minyak diperlukan untuk membantu penyerapan Vitamin A,D,E dan K.

Gula hanya membekalkan tenaga tanpa nutrien lain. Garam membantu mengawal keseimbangan bendalir tubuh.

3.1.2 Kualiti, Kuantiti, Kekerapan Dan Keselamatan MakananMakanan yang disediakan kepada kanak-kanak di TASKA perlu berkualiti,

dalam kuantiti yang mencukupi dan diberi mengikut kekerapan yang

diperlukan. Aspek kebersihan dan keselamatan makanan perlu diutamakan

semasa pengendalian makanan.

3.1.2.1. Kualiti

a. Berikan pelbagai jenis makanan supaya semua keperluan

nutrien kanak-kanak dapat dipenuhi.

b. Lebihkan sayur-sayuran, buah-buahan dan bijirin yang kaya

dengan serat.

Sekiranya bijirin sarapan dihidangkan, pilihlah bijirin sarapan

tanpa gula. Buah-buahan seperti kismis, aprikot, kurma,

prun dan hirisan pisang boleh ditambah untuk

meningkatkan rasa dan nilai pemakanan.

c. Pastikan sayur-sayuran dan buah-buahan dihidangkan setiap

hari. Buah-buahan segar dan salad adalah sesuai dijadikan

pilihan menu sihat untuk hidangan snek.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 9

d. Pastikan air kosong sentiasa tersedia dan berada di tempat

yang mudah diperolehi.

e. Elakkan menghidangkan makanan dan minuman yang rendah

kandungan nutrien seperti teh O, kopi O, mi kosong atau nasi

kosong.

f. Kurangkan makanan berlemak atau berminyak.

Kurangkan penyediaan makanan bergoreng.

Gunakan pelbagai kaedah memasak secara sihat seperti

mereneh, merebus, rendidih, mengukus, dan

memanggang.

Gantikan santan dengan susu dalam masakan bersantan

seperti kari dan bubur kacang hijau.

Buangkan kulit ayam dan pilihlah daging tanpa lemak.

Sediakan susu penuh krim kepada kanak-kanak di bawah

umur 5 tahun.

Elakkan penggunaan krimer dan krimer manis dalam

masakan atau minuman kerana ia mengandungi lemak

tepu yang tinggi.

g. Kurangkan makanan yang tinggi kandungan garam termasuk

garam tersembunyi dalam produk makanan.

Gunakan sedikit garam sahaja di dalam masakan dan

elakkan menabur garam di atas makanan.

Sekiranya menggunakan garam beriodin, pastikan garam

ditambah sebaik sahaja sebelum memadamkan api.

Hadkan penggunaan sos tiram/ cili /tomato/ ikan, kicap

serta serbuk perasa (termasuk mono sodium glutamate/

MSG, kiub dan serbuk ayam/ ikan bilis) semasa

menyediakan makanan.

Elak menghidang makanan yang masin seperti telur masin,

ikan masin, sayur jeruk dan makanan yang diproses

seperti sosej, nugget, mi segera atau makanan dalam tin

seperti sambal ikan bilis.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 10

Pilihlah produk kurang garam seperti biskut atau marjerin

rendah garam sekiranya produk berkaitan digunakan.

h. Kurangkan makanan yang tinggi kandungan gula termasuk

gula tersembunyi dalam produk makanan.

Kurangkan penggunaan gula semasa memasak.

Elakkan penambahan gula semasa menyediakan makanan

sebaliknya maniskan hidangan dengan buah segar atau

buah kering.

Elakkan menghidang kek yang disalut gula atau aising.

Sediakan air kosong setiap kali waktu makan. Kurangkan

menghidang minuman manis.

Elakkan menambah gula dalam jus buah-buahan.

Kurangkan penggunaan gula dalam minuman.

Kurangkan penggunaan susu pekat manis dalam

minuman. Ia tidak boleh menggantikan susu segar atau

susu tepung kerana kandungan gula dalam susu pekat

manis adalah tinggi dan kurang kandungan nutrien.

3.1.2.2 Kuantiti

a. Sediakan makanan dalam kuantiti yang bersesuaian mengikut

kumpulan umur seperti yang disarankan.

b. Sekiranya kanak-kanak tidak berselera, beri makanan sedikit

demi sedikit dan galakkan mereka menambah makanan

sehingga mencapai sukatan yang disarankan.

3.1.2.3 Kekerapan

a. Pengendali TASKA perlu menyediakan makanan mengikut

kuantiti yang disarankan pada waktu yang telah ditetapkan.

Kanak-kanak berada di TASKA yang melebihi 7 jam sehari,

kekerapan makanan yang dicadangkan untuk adalah 4 kali

sehari (2 hidangan makanan utama dan 2 hidangan snek);

manakala kanak-kanak berada di TASKA kurang daripada 4

jam, kekerapan makanan yang dicadangkan untuk adalah 2

kali sehari (1 hidangan makanan utama dan 1 hidangan snek).

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 11

b. Hidangan makanan utama membekalkan sebahagian besar

keperluan tenaga dan nutrien, manakala hidangan snek

adalah melengkapkan keperluan tenaga dan nutrien tersebut.

Waktu snek perlu dijarakkan dalam anggaran 2 jam dari waktu

hidangan utama.

c. Kekerapan pemberian makanan yang dicadangkan dapat

memenuhi keperluan kesemua kanak-kanak kerana perut

mereka adalah kecil. Maka mereka hanya mampu makan

sedikit pada satu masa dan juga cepat merasa lapar.

d. Jadual berikut menunjukkan kekerapan pengambilan makanan

sehari bagi bayi dan kanak-kanak kecil di TASKA yang

disyorkan adalah seperti berikut:

Sumber: Garis Panduan Pemberian Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil, Bahagian

Pemakanan, Kementerian Kesihatan Malaysia (2008)

e. Bagi menggalakkan pengambilan pelbagai jenis makanan dan

mengelakkan kebosanan, pengendali dicadang menyediakan

menu untuk kitaran 2 minggu.

f. Pengendali TASKA digalak mempelbagaikan jenis masakan

bagi mengimbangi pengambilan tenaga dan cita rasa kanak-

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 12

Umur Kekerapan Makan Sehari

Kekerapan snek

Lahir – 6 bulan Penyusuan susu ibu

secara eksklusif

mengikut kehendak

bayi

Penyusuan susu

ibu secara eksklusif

mengikut kehendak

bayi

6—8 bulan 2 – 3 kali 1 – 2 kali

9 –11 bulan 3 – 4 kali 1 – 2 kali

1 – 3 tahun 4 – 5 kali 1 – 2 kali

kanak. Jadual berikut menunjukkan cadangan kekerapan bagi

setiap jenis masakan.

Jenis Masakan Kekerapan

Makanan direbus, direneh, rendidih,

dikukus, dipanggang atau dibakar

Setiap hari

Makanan digoreng Tidak lebih

daripada satu jenis

makanan pada

setiap hidangan

utama.

Makanan bersantan seperti masak

lemak cili api, bubur kacang hijau,

nasi lemak dan kari.

Tidak melebihi 3

kali seminggu

Makanan yang diproses atau

makanan segera

Tidak melebihi 2

kali sebulan

Kuih manis atau kuih goreng Tidak melebihi

sekali sehari

3.1.2.4 Keselamatan makanan

i. Utamakan kebersihan diri, tempat penyediaan makanan, peralatan dan

makanan. Elakkan kes keracunan makanan daripada berlaku di TASKA.

ii. Pengendali perlu mematuhi Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009.

3.1.3 Masa yang diperlukan untuk penyediaan makanan

3.1.3.1 Pengendali TASKA perlu mengenal pasti masa yang diperlukan untuk

menyediakan setiap hidangan supaya waktu hidangan tidak terlalu

awal atau terlalu lambat.

3.1.3.2 Makanan kanak-kanak yang telah dimasak tidak boleh dibiarkan

melebihi 2 jam pada suhu bilik (KKM1, 2008).

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 13

3.1.4 Kaedah memasak yang mudah

3.1.4.1 Penggunaan periuk serba guna adalah digalakkan untuk menjimatkan

masa memasak dan ruang penyimpanan.

3.1.4.2 Resipi ringkas adalah digalakkan untuk menjimatkan tempoh masa

penyediaan dan mengekalkan khasiat makanan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 14

3.1.5 Kemahiran dan kepakaran tukang masak

3.1.5.1 Tukang masak perlu berpengalaman dan mempunyai kemahiran

dalam penyediaan makanan untuk pelbagai peringkat umur.

3.1.5.2 Tukang masak perlu juga perlu mahir dalam pelbagai kaedah

masakan.

3.1.6 Kepelbagaian kombinasi menu secara kreatif

Pengendali TASKA perlu merancang menu yang mengandungi pelbagai

kombinasi supaya dapat mengelakkan kebosanan kanak-kanak terhadap

makanan.

a. Warna

Contoh: Sup ‘ABC’ dengan lobak merah, kentang dan tomato; nasi goreng

ditambah sayur campur dan penggunaan sayur campur yang pelbagai warna.

Hidangan makan tengah hari seperti nasi dengan sup sayur campur dan

ayam masak paprik ditambah kubis, lobak merah dan kacang panjang.

b. Rasa

Contoh: Sambal tumis ikan bilis dan ayam masak kicap. Kombinasi rasa

untuk hidangan makan tengah hari seperti ayam masak merah, sup kentang

dan sayur goreng.

iii. Perisa asli

Contoh: Masakan yang menggunakan rempah ratus dan herba asli seperti

daun kunyit, serai, lengkuas, halia, limau, bawang dan buah-buahan. Contoh

masakan yang tidak menggunakan perisa tiruan: masakan Tom Yam yang

menggunakan daun limau purut, serai, bawang, perahan limau nipis dan

tomato.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 15

iv. Tekstur

Pengubahsuaian tekstur makanan adalah perlu untuk makanan bayi

dan kanak-kanak kecil.

Bayi berumur 6 hingga 8 bulan mesti diberi makanan yang dipuri,

dilecek atau makanan separa pepejal. Dalam lingkungan umur 9

hingga 11 bulan, bayi perlu diberi makanan yang dicincang atau

dipotong kecil. Makanan jejari seperti biskut lembut dan buah-buahan

juga boleh diberi. Pada umur 12 bulan, kanak-kanak boleh makan

makanan keluarga.

Beri bayi dan kanak-kanak makanan dengan tekstur yang

bersesuaian bagi mengelakkannya daripada tercekik. Sentiasa

mengawasi mereka ketika makan. Penjaga perlu melengkapkan diri

dengan pengetahuan asas tentang prosedur keselamatan akibat

tercekik.

Potongan makanan dalam pelbagai bentuk seperti dalam bentuk

batang, bulat, bentuk bintang, segi tiga dan sebagainya dapat

meningkatkan selera dan merangsang keinginan kanak-kanak untuk

makan.

Potong makanan dalam bentuk saiz lebih kurang ¼ inci (≈0.5cm)

untuk makanan bayi dan lebih kurang ½ inci (≈1.5cm) untuk makanan

kanak-kanak (Broekhoven, Gaasbeek & Veninga, 2001).

Pastikan hidangan yang disediakan kepada kanak-kanak adalah

makanan yang lembut dan jenis berkuah atau bersup.

3.1.7 Kos makanan

3.1.7.1 Makanan berkhasiat tidak semestinya dipengaruhi oleh kos yang

tinggi. Makanan yang mahal tidak menjamin bekalan nutrien yang

mencukupi. Tidak ada satu makanan pun yang dapat membekalkan

kesemua nutrien yang diperlukan dalam jumlah yang diperlukan.

Keperluan ini bergantung kepada jenis dan jumlah makanan yang

diambil dalam sehari.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 16

3.7.1.2 Potongan makanan dalam bentuk yang bersesuaian dapat

memudahkan kanak-kanak apabila makan dan juga dapat mengawal

kos makanan. Contoh, seekor ayam potong 16 bahagian untuk

hidangan kanak-kanak (bergantung kepada saiz ayam).

3.1.8 Penyediaan Menu

3.1.8.1 Menu mingguan perlu disediakan sekurang-kurangnya untuk kitaran 2

minggu.

3.1.8.2 Menu perlu diubah sekurang-kurangnya setahun sekali. Sebarang

perubahan menu perlulah mendapat kelulusan daripada pihak

berkuasa.

3.1.8.3 Kebanyakan TASKA mempunyai kanak-kanak yang terdiri daripada

pelbagai kategori umur dan keadaan. Oleh itu, menu yang disediakan

perlulah mengambil kira keperluan mereka termasuk dari segi

sukatan, tekstur dan kaedah pemberian makanan.

Kategori Umur Penyediaan Menu yang Sesuai

Bayi dari lahir hingga 6

bulan

Susu ibu diberi mengikut kehendak

bayi.

Bayi 6 – 8 bulan Makanan dalam bentuk separuh

cecair, lenyek dan puri

Bayi 9 bulan – 1 tahun Makanan dalam bentuk dadu,

dipotong kecil dan lembut.

Kanak-kanak 2 - 4 tahun Makanan biasa disediakan dalam

bentuk lembut, bersup atau

berkuah.

Ayam/ daging/ ikan disediakan

tanpa tulang.

Masakan kurang pedas.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 17

3.2 Makanan yang Sesuai, Tidak Digalakkan dan Makanan Tidak Dibenarkan/ Dilarang Di TASKA

Makanan sesuai dihidangkan Makanan tidak dibenarkan/ dilarang

Makanan bermasak: Makanan seperti nasi, mi/ mihun,

mi kering, bubur, capati. Kuih muih seperti lepat pisang/ ubi,

kuih badak, kuih apam, kuih pau, dan cucur.

Hidangan lauk seperti ikan/ ayam/ daging / telur/ tauhu.

Jagung rebus, keju, tau hu fa, keropok lekor, tebaloi dan bebola.

Roti, biskut tanpa krim dan gula Bijirin sarapan

Semua jenis sayur-sayuran

Semua jenis buah-buahan

Minuman: Air mineral Minuman bermalt/ malt coklat Susu Jus buah-buahan segar Air barli Susu kacang soya

Mi segera Makanan segera Makanan yang menggunakan

santan dan isi kelapa mentah. Semua jenis makanan yang telah

dijeruk seperti asam masin, jeruk mangga dan kulit limau dan jeruk bawang.

Makanan ringan seperti gula-gula dan extruded snacks.

Makanan dan minuman yang melanggar Peraturan-peraturan Makanan 1985 seperti makanan yang melampaui tarikh luput.

Teh dan kopi Sirap, kordial dan minuman

berkarbonat (bergas). Makanan dan minuman yang

mengandungi alkohol.

Nota:

1. Makanan ringan tidak boleh diberikan sebagai imbuhan atau hadiah kepada

kanak-kanak atas alasan kesihatan dan keselamatan makanan.

2.Makanan tidak digalakkan adalah makanan yang mempunyai nilai pemakanan dan juga mengandungi kandungan gula, garam atau lemak yang tinggi seperti bijirin jagung bersalut coklat dan buah dalam tin. Maka, kurangkan pengambilan makanan tersebut.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 18

3. Makanan tidak dibenarkan/ dilarang adalah:

i. Makanan mempunyai nilai nutrien rendah.

ii. Makanan yang tinggi kandungan gula, garam atau lemak berbanding dengan

keperluan pemakanan sehari bagi kanak-kanak.

iii. Makanan mempunyai risiko tinggi keracunan makanan.

iv. Makanan yang akan memberi kesan kesihatan dalam jangka masa panjang.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 19

3.3 Panduan Pengubahsuaian Resipi

Bagi menghasilkan makanan yang sihat, sesetengah resipi memerlukan

pengubahsuaian. Berikut adalah panduan pengubahsuaian resipi yang boleh

digunakan mengikut kesesuaian oleh Pengendali TASKA.

Ramuan asal Cara Pengubahsuaian

Penggunaan gula dan santan

dalam masakan :

a) Pengat pisang/keledek/labu

b) Bubur kacang/gandum/

pulut hitam

c) Kuih-muih manis

Masukkan sebahagian sukatan gula

yang dinyatakan dalam resipi.

Gantikan separuh atau sepenuhnya

santan dengan susu rendah lemak.

Lemak ayam di dalam nasi

ayam.

Gunakan lemak ayam secara minima.

Gantikan lemak ayam dengan minyak

yang berasaskan tumbuh-tumbuhan

seperti minyak jagung atau minyak sawit.

Santan dalam kari/masak

lemak /kuih-muih

Gantikan santan dengan susu.

Kiub perasa atau bahan perasa Gantikan dengan bahan semula jadi

seperti bawang, batang saderi, lobak

merah, serai, daun kari dan ikan bilis.

Gunakan stok ayam atau sayur buatan

sendiri.

Perencah masakan daripada

udang kering dan organ dalaman

haiwan (hati, paru dan pedal).

Gunakan dalam kuantiti yang sedikit.

Gantikan organ dalaman haiwan dengan

ikan bilis( tanpa kepala), isi ikan/ayam,

tempe, tauhu dan kacang pis.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 20

Ramuan asal Cara Pengubahsuaian

Garam Kurangkan kuantiti

Tambahkan rasa dengan menggunakan

herba, rempah ratus, jus perahan limau

dan lada sulah.

Gula/ golden syrup Kurangkan penggunaannya.

Kicap, sos tiram/ikan dan

pelbagai jenis sos komersial

Pilih yang rendah kandungan garam.

Kurangkan kuantiti.

Penggunaan salad dressing

(mayonis, thousand island,)

pada salad buah atau sandwic.

Pilihlah yang rendah lemak.

Gantikan dengan yoghurt rendah lemak

atau minyak zaitun.

Gunakan jus perahan limau untuk

menambah rasa.

Susu pekat manis Gantikan dengan susu segar batau

tepung susu.

Jus buah-buahan Hidangkan tanpa menambah gula.

Agar-agar Tambahkan potongan kecil buah-buahan

segar ke dalam agar-agar.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 21

3.4 Cadangan Pilihan Menu Sihat

Jenis makananJenis makanan Pilihan sihat

Bijirin sedia dimakanBijirin sedia dimakan

a)a) Oat segeraOat segera

b)b) Emping jagungEmping jagung

c)c) Bijirin campuranBijirin campuran

Hidangkan bersama:

Susu

Pelbagai pilihan buah-buahan segar seperti

pisang.

Pelbagai pilihan buah- buahan kering seperti

kismis, prun dan kurma.

Roti Roti Hidangkan pelbagai pilihan roti seperti roti

putih, roti bijirin penuh dan roti pita.

Hidangkan pelbagai pilihan bahan untuk

dimakan bersama roti :

- Jem buah/ kaya

- Mentega/ mentega kacang

- Telur hancur (scrambled egg)

- Kacang panggang (baked beans)

Kurangkan kekerapan menghidang roti yang

digoreng (contoh: roti sardin)

LempengLempeng Hidangkan bersama buah seperti pisang.

Bubur nasiBubur nasi Sediakan bubur nasi bersama bahan-bahan

berikut :

- Carikan isi ayam/ ikan/ daging

- ikan bilis

- kacang goreng/ kacang tanah direbus

- Sayur-sayuran yang dicelur seperti kangkung

dan sawi

Mi/ bihun/ Mi/ bihun/ kue tiow Lebihkan sayur-sayuran di dalam hidangan.

Contoh: Mi/ bihun /kue tiow sup / tom yam.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 22


Laksa Laksa Lebihkan sayur-sayuran seperti salad.

Pilihan yang baik adalah laksa yang

mempunyai sardin.

Contoh: Laksa utara

NasiNasi Sediakan nasi putih.

Jika menyediakan hidangan nasi lemak,

pastikan ia dihidangkan bersama :

- Sambal

- Telur rebus segar (kurangkan telur goreng)

- Ikan bilis

- Kacang goreng

- Kangkung celur

Bagi hidangan nasi ayam, lebihkan sayur-

sayuran seperti timun, tomato dan salad.

Utamakan ayam yang dibakar atau

dipanggang.

Contoh: Nasi putih dengan lauk dan sayur.

Sayur-sayuran Hidangkan pelbagai jenis dan warna sayur-

sayuran.

Kurangkan menghidang sayur yang dimasak

lemak.

Legum dan kekacangLegum dan kekacang Hidangkan hidangan berasaskan legum dan

kekacang seperti kacang hijau, kacang merah,

kacang pis,kacang dhal, tempeh, tauhu dan

fucuk.

Kisar atau lecekan kacang-kacang sekiranya

dihidangkan kepada bayi atau kanak-kanak

kecil.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 23


Hidangan ikan/ ayam/Hidangan ikan/ ayam/

daging/ sotong/ udangdaging/ sotong/ udang

Utamakan hidangan yang dimasak dengan

kaedah:

- Membakar ( contoh : daging bakar/ ayam

panggang)

- Mengukus ( contoh : ikan kukus)

- Merebus ( contoh : ikan masak

pindang/masak asam rebus)

Kurangkan menghidang lauk-pauk yang

bergoreng dan bersantan.

Tambahkan sayur-sayuran dalam masakan

berkuah. Contoh: sup daging atau kari ayam

yang ditambah kentang dan tomato, asam

pedas ikan yang ditambah kacang bendi atau

terung.

Buah-buahanBuah-buahan Hidangkan pelbagai jenis buah-buahan segar

atau rojak buah.

Tambahkan buah-buahan di dalam masakan

seperti agar-agar atau puding.

Contoh: Jambu, betik, tembikai.

Pau Pau Tingkatkan kekerapan menghidang pau kukus

berbanding pau goreng.

Kuih-muih Kuih-muih Hidangkan pelbagai pilihan kuih-muih yang

dikukus atau bakar berbanding yang digoreng.

Hidangkan kuih-muih yang kurang manis.

Contoh: Apam kukus

Bubur/ pengatBubur/ pengat Hidangkan pelbagai jenis bubur/pengat yang

berasaskan bijirin, kekacang dan ubian yang

kurang manis.

Sediakan bubur/ pengat dengan

menggunakan susu berbanding santan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 24


MinumanMinuman Tambah susu dalam minuman yang dibancuh.

Hidangkan air kosong pada setiap waktu

makan walaupun minuman lain disediakan.

Hidangkan jus buah-buahan tanpa gula.

Elak menghidang minuman kordial atau sirap.

Contoh: Susu soya, susu berperisa, susu

berkultur.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 25

4. PERANCANGAN MENU BAYI DAN KANAK-KANAK KECIL DI BAWAH UMUR 4 TAHUN

4.1 Pemakanan Bayi Dari Lahir Hingga 6 Bulan

4.1.1 Makanan yang paling baik bagi bayi dari lahir hingga 6 bulan adalah SUSU IBU

SAHAJA. Bayi yang berumur di bawah 6 bulan tidak perlu diberi air atau susu

tambahan. Penyusuan susu ibu hendaklah diteruskan sehingga bayi berumur

2 tahun. Bayi perlu diberi susu ibu mengikut kehendaknya. Bagi bayi yang

diberi susu formula, ia hendaklah disediakan mengikut arahan pada label susu

tersebut untuk mengelakkan kesihatan bayi terjejas.

4.1.2 Sebelum hantar ke penjaga, ibu perlu maklumkan sekiranya bayi telah diberi

susu ibu atau susu formula untuk mengelakkan kes kematian akibat

pemberian susu berlebihan.

4.1.3 Bayi berumur di bawah 6 bulan tidak memerlukan makanan lain selain

daripada susu ibu. Sekiranya makanan lain diberi:

Bayi mungkin terdedah kepada risiko jangkitan, alahan dan cirit-birit

kerana sistem penghadaman dan ginjal bayi masih belum matang dan

enzim penghadaman yang terlibat belum bersedia.

Bayi akan kurang menyusu kerana ia sudah berasa kenyang.

Kemungkinan penyusuan susu ibu diberhentikan awal.

Elakkan mencampur bijirin dalam susu bagi bayi di peringkat umur ini.

4.2 Makanan Pelengkap

4.2.1 Berikan makanan pelengkap kepada bayi apabila berusia 6 bulan (180 hari).

Ini kerana susu sahaja tidak mencukupi bagi bayi pada umur ini. Namun

begitu, pemberian susu hendaklah diteruskan kerana makanan pelengkap

bukan merupakan pengganti kepada susu.

4.2.2 Sekiranya makanan pelengkap tidak dimulakan pada umur 6 bulan (diberi

terlalu lewat), pertumbuhan bayi akan terbantut dan mereka mungkin akan

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 26

mengalami masalah kekurangan zat makanan. Kanak-kanak berkemungkinan

mengalami masalah dari segi tabiat pengambilan makanan apabila

membesar contohnya terlalu memilih makan, tidak makan sayur atau hanya

makan satu-satu makanan sahaja.

4.2.3 Apabila bayi mula mengambil makanan pelengkap, berikan makanan dalam

jumlah yang kecil (¼ hingga ½ sudu teh) pada mulanya supaya bayi dapat

menyesuaikan diri.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 27

4.3 Cadangan Sukatan Makanan Sehari untuk Bayi dan Kanak-kanak dari 6 Bulan hingga bawah 4 Tahun

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 28

Kumpulanmakanan

Kumpulan umur6 - 8 bulan 9 - 11 bulan 1 - <4 tahun

Nasi, mi, roti, bijirin dan produk bijirin serta ubi-ubian

1½ cawan bubur 2 cawan buburpekat

2 cawan nasi

Sayur-sayuran ¼ cawan sayur yang dimasak

½ cawan sayur yang dimasak

1 cawan sayur yang dimasak

Buah-buahan ¼ potong betik atau

½ biji pisang bersaiz kecil (1 pisang mas: 33 g)

1 potong betik atau

2 biji pisang bersaiz kecil (1 pisang mas: 33 g)

1 potong betik atau 2 biji pisang bersaiz kecil (1 pisang mas: 33 g)

Daging, haiwanternakan, ikandan kekacang

2 sudu tehsebarang jenisdaging atau

2 sudu teh isi ikan (¼ ekor ikan bersaiz sederhana)

2 sudu tehsebarang jenisdaging atau

2 sudu teh isi ikan atau

½ biji telur

½ ekor ikankembung saizsederhana atau

1 biji telur

Susu Susu ibu mengikutkehendak bayi

Susu ibu mengikutkehendak bayi

Susu ibu mengikutkehendak bayiatau

3 gelas susu

Lemak, minyak 1 sudu teh minyak tambahan

1 ½ sudu tehminyak tambahan

1 sudu tehminyak tambahan

Sukatan isi rumah:1 cawan biasa ~ 200ml1gelas ~ 250ml1 sudu makan = 2 sudu teh = ½ sudu Cina ~ 10ml

Nota: Nasi: 1 cawan = 2 senduk Bubur: 1 cawan = 2 senduk bersaiz sederhana Sayur yang dimasak: 1 cawan = 8 sudu makan

Sumber: Garis Panduan Pemberian Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil, Bahagian Pemakanan, Kementerian Kesihatan Malaysia (2008)

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 29

4.3 Contoh Sukatan Makanan Bagi Hidangan Utama Dan Minum Pagi/ Minum Petang Bagi Bayi Berumur 8 bulan

Bagi memudahkah pengendali untuk menyediakan hidangan utama dan minum

pagi/ minum petang, disertakan contoh satu hidangan bagi:

Hidangan Utama(Sarapan/ Makan Tengah Hari/ Makan Malam)

Minum Pagi/ Minum Petang

½ cawan atau 1 senduk bubur nasi

1 sudu makan lobak dilenyek

1 sudu teh daging/ ikan dikisar

Air kosong/ Susu ibu

1 – 2 sudu makan buah

Susu

4.5 Cadangan Penyediaan Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil di Bawah Umur 4 Tahun:

Kategori Umur

Cadangan Penyediaan Makanan

6 – 8 bulan Semasa memulakan makanan pelengkap beri makanan

dikisar untuk tempoh seminggu.

Selepas seminggu, beri makanan yang dipuri, diikuti dengan

makanan yang dilecek dan makanan separuh pepejal.

Sayur berdaun perlu dicelur dan kisar terlebih dahulu sebelum

ditambah dalam bubur.

Elak menambah gula, garam atau perisa tiruan. Ini untuk

memberi peluang kepada bayi menikmati rasa semula jadi

makanan dan memupuk amalan makan secara sihat.

9 – 11 bulan Makanan dicincang atau dipotong kecil.

Makanan jejari seperti biskut bayi, lobak merah yang direbus

dan potongan buah-buahan lembut boleh diberi.

Elak menambah gula, garam atau perisa tiruan. Ini untuk

memberi peluang kepada bayi menikmati rasa semula jadi

makanan dan memupuk amalan makan secara sihat.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 30

Kategori Umur

Cadangan Penyediaan Makanan

1 – < 4 tahun Makanan keluarga yang lembut dan tidak pedas.

Makanan berkuah atau bersup.

Makanan yang kurang gula dan garam serta tidak ditambah

perisa tiruan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 31

4.6 Contoh Menu Seminggu Bagi Bayi Dan Kanak-Kanak Berumur 6 Bulan Hingga Bawah 4 Tahun

4.6.1 Contoh Menu Seminggu Untuk Bayi Berumur 6 – 8 Bulan

Hari Sarapan pagi8.00 pagi

Minum pagi10.00 pagi

Makan tengah hari12.30 tgh

Minum petang4.00 petang

Makan Malam6.30 petang

Minum Malam9.00 malam

Isnin ½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu makan

bayam

1 sudu makan

lobak merah

Air kosong/ susu

2 sudu makan

pisang

Susu

½ - 1 senduk bubur nasi

1 sudu teh daging

1 sudu makan tomato

Air kosong/ susu

1 sudu makan

betik

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu teh isi ikan

1 sudu makan sawi

1 sudu teh minyak

masak

1 sudu makan pisang

Air kosong/ susu

Susu

Selasa ½ keping roti

(direndam)

Susu

2 sudu makan

tembikai susu

Susu


1 sudu makan ikan bilis

(dikisar)

1 sudu makan siew pak

choy

1 sudu teh marjerin

Air kosong/ susu

1 sudu makan

oren

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu teh ayam

1 sudu makan labu

kuning

1 sudu makan epal

Air kosong/ susu

Susu

Rabu 2 sudu makan

kentang lenyek

bersusu

2 sudu makan

2 sudu makan

tembikai

Susu

2 sudu makan bijirin

sarapan/ oat (dikisar)

bersama susu

1 sudu teh kismis

1 sudu makan

pisang

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu teh daging

1 sudu makan kacang

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 32







lobak merah lenyek

Susu

(dikisar)

Air kosong/ susu

buncis (dikisar)

1 sudu teh marjerin

1 sudu makan betik

Air kosong/ susu

Khamis ½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu makan

brokoli

1 sudu makan

lobak merah

Air kosong/ susu

¼ cawan jus

oren

Susu


2 sudu makan tempeh

goreng

1 sudu makan batang

seledri

1 sudu teh marjerin

Air kosong/ susu

1 sudu makan

buah lai

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu teh isi ikan

1 sudu makan tomato

1 sudu makan anggur

Air kosong/ susu

Susu

Jumaat ½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu makan sawi

1 sudu makan ubi

kentang

Air kosong/ susu

2 sudu makan

buah naga

Susu


1 sudu teh isi ayam

1 sudu makan labu

kuning

Air kosong/ susu

1 sudu makan

pisang

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu teh ikan bilis

(dikisar)

1 sudu makan bayam

merah

1 sudu teh marjerin

1 sudu makan

belimbing

Air kosong/ susu

Susu

Sabtu 2 sudu makan 2 sudu makan ½ - 1 senduk bubur nasi 1 sudu makan ½ - 1 senduk bubur Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 33







bijirin sarapan/ oat

(dikisar) bersama

susu

1 sudu makan

pisang

Air kosong/ susu

jambu air

Susu

1 sudu teh bebola kisar

(dikisar)

1 sudu makan tomato

1 sudu teh marjerin

Air kosong/ susu

betik

Susu

nasi

1 sudu teh daging

1 sudu makan lobak

merah

1 sudu makan buah

kiwi

Air kosong/ susu

Ahad ½ keping roti

(direndam)

Susu

2 sudu makan

buah lai

Susu


1 sudu teh ikan goreng

1 sudu makan ubi

keledek

1 sudu makan sawi

Air kosong/ susu

1 sudu makan

tembikai susu

Susu

½ - 1 senduk bubur

nasi

1 sudu makan tauhu

1 sudu makan

kangkung

1 sudu teh minyak

masak

1 sudu makan epal

Air kosong/ susu

Susu

Nota:

1. Beri susu ibu mengikut kehendak bayi, manakala bagi susu formula beri mengikut arahan label.

2. Menu yang dirancang adalah berdasarkan kekerapan hidangan utama dan snek yang minimum. Jika perlu satu hidangan

utama dan satu hidangan snek boleh ditambah mengikut kesesuaian.

3. Sayur-sayuran, daging dan ayam perlu dikisar sebelum dihidangkan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 34

4.6.2 Contoh Menu Seminggu Untuk Bayi Berumur 9 - 12 Bulan







Isnin 1 senduk bubur

nasi

1½ sudu makan

tomato

1 sudu makan

bayam

Air kosong/ susu

¼ potong

betik

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh daging

(empuk)

1½ sudu makan labu

kuning

1 sudu makan sawi

½ sudu teh marjerin

Air kosong/ susu

1 biji pisang

mas

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh isi ikan

1½ sudu makan lobak

merah

1½ sudu makan

brokoli

1 sudu teh minyak

masak

¼ potong tembikai

Air kosong/ susu

Susu

Selasa ½ keping roti


Susu

¼ potong

tembikai

susu

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 senduk sup ayam

yang mengandungi

1½ sudu makan

lobak merah

1 sudu makan ubi

kentang

1 sudu teh isi ayam

(carik)

½ biji epal

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh isi ikan

kembong goreng

1½ sudu makan

tomato

1½ sudu makan

kangkung

1 sudu teh minyak

masak

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 35







1 sudu makan bayam

tumis bawang

½ sudu teh minyak

masak

Air kosong/ susu

½ potong belimbing

Air kosong/ susu

Rabu 2 sudu makan bijirin

sarapan/ oat

(dikisar) bersama

susu

1 sudu makan

pisang

Air kosong/ susu

¼ potong

tembikai

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh isi ikan

1 sudu makan ubi

keledek

1½ sudu makan kacang

buncis

½ sudu teh minyak

masak

Air kosong/ susu

½ potong

buah naga

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 senduk sup

mengandungi

2 biji bebola ikan

1½ sudu makan

lobak merah

1½ sudu makan

kubis

1 sudu teh minyak

masak

½ potong belimbing

Air kosong/ susu

Susu

Khami

s

½ keping roti

½ sudu teh jem

Susu

¼ cawan jus

oren

Air kosong

¾ cawan makaroni/ mi

sup

(dipotong kecil-kecil)

1 sudu teh isi ayam

1 biji jambu

air

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh daging

1½ sudu makan

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 36







1 sudu teh tauhu

1 sudu makan bayam

1½ sudu makan tomato

½ sudu teh minyak

masak

Air kosong/ susu

kacang panjang

1½ sudu makan lobak

merah

1 sudu teh marjerin

1 biji pisang mas

Air kosong/ susu

Jumaat 2 sudu makan

kentang lenyek

bersusu

2 sudu makan lobak

merah lenyek

Susu

¼ potong

betik

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

¼ biji telur kuning

lenyek

1 sudu teh ikan bilis

hancur

1 sudu makan keledek

merah

1½ sudu makan sawi


Air kosong/ susu

4 biji anggur

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 senduk sup

mengandungi

1 sudu teh daging

1 sudu teh kentang

1½ sudu makan

lobak merah

1½ sudu makan

tomato

1 sudu teh minyak

masak

2 potong oren

Air kosong/ susu

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 37







Sabtu ½ potong kek

Susu

2 potong

epal

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 sudu teh ikan

kembong goreng

1½ sudu makan

kangkung

1 sudu makan labu

kuning


Air kosong/ susu

½ potong

tembikai

susu

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 senduk sup

mengandungi

1 sudu teh isi

ayam

1 sudu teh tauhu

lembut

1½ sudu makan

tomato

1½ sudu makan

kubis Cina

1 sudu teh minyak

masak

1 potong mangga

Air kosong/ susu

Susu

Ahad 2 sudu makan bijirin

sarapan/ oat

(dikisar) bersama

susu

1 sudu teh kismis

(dikisar)

Air kosong/ susu

2 potong

buah lai

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

1 senduk sup

mengandungi

1 sudu makan ikan

bilis (dikisar)

1 sudu makan tauhu

1½ sudu makan

½ potong

tembikai

Susu

1- 1½ senduk bubur

nasi likat

¼ biji kuning telur

(dilenyek)

1½ sudu makan

keledek merah

1½ sudu makan sawi


Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 38







bayam

1 sudu makan

tomato

1 sudu teh minyak

masak

Air kosong/ susu

1 potong buah kiwi

Air kosong/ susu

Nota:




3. Semua makanan perlu dicincang atau dipotong dadu sebelum dihidangkan.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 39

4.6.3 Contoh Menu Seminggu Untuk Kanak-kanak Berumur 1 - < 4 Tahun

Hari Sarapan pagi

8.00 pagi

Minum pagi

10.00 pagi

Makan tengah hari

12.30 tgh

Minum petang

4.00 petang

Makan Malam

6.30 petang

Minum Malam

9.00 malam

Isnin 1 keping roti bakar

½ sudu teh

marjerin

Susu

Air kosong

1 biji pisang

emas

Susu

Air kosong

1 mangkuk mi sup

mengandungi

1 senduk mi

1 sudu teh daging

2 sudu makan lobak

merah

2 sudu makan bayam

¼ potong betik

Air kosong

2 ketul

cekodok

bijirin

1 gelas jus

tembikai

Air kosong

1 senduk nasi putih +


½ ekor ikan kembong

masak pindang

2 sudu makan

kangkung

2 sudu makan tomato

1 potong epal

Air kosong

Susu

Selasa ½ mangkuk cina

bijirin sarapan pagi

½ sudu teh kismis

Susu

Air kosong

½ potong

tembikai susu

Minuman susu

bercoklat

Air kosong



1 senduk sup ayam

mengandungi

2 ketul ayam saiz

kotak

mancis

2 ketul kentang

2 sudu makan lobak

merah

2 sudu makan kacang

panjang tumis

¼ potong tembikai

Air kosong

½ biji bun

kacang

merah

Air barli

Air kosong



2 sudu makan sardin

tumis

2 sudu makan tomato

2 sudu makan siew

pak choy (sawi) tumis

air

2 potong oren

Air kosong

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 40

Hari Sarapan pagi

8.00 pagi

Minum pagi

10.00 pagi

Makan tengah hari

12.30 tgh

Minum petang

4.00 petang

Makan Malam

6.30 petang

Minum Malam

9.00 malam

Rabu 2 keping lempeng

pisang

Susu

Air kosong

4 – 5 biji

anggur

Minuman

susu bermalt

Air kosong

1 senduk nasi ayam

yang mengandungi

2 ketul ayam kukus

saiz kotak mancis

2 keping timun

1 senduk sup ayam

yang mengandungi

daun salad dan tomato

1 biji pisang emas

Air kosong

1 ketul

sardin

gulung

bersayur

Susu soya

Air kosong



½ ekor ikan masak

taucu

2 sudu makan kacang

buncis goreng

2 sudu makan lobak

merah

1 potong belimbing

Air kosong

Susu

Khamis 1 keping sandwic

telur

Susu

Air kosong

½ potong

buah naga

Susu

Air kosong

2 senduk nasi bubur

nasi pekat

½ sudu teh minyak

masak

1 sudu makan ikan

kembong goreng

1 sudu makan labu

kuning

3 sudu makan sayur

campur

1 biji jambu air

Susu/ Air kosong

*1 senduk

bubur

gandum

bersusu

Air kosong

1½ senduk nasi

goreng yang

mengandungi

2 sudu makan isi

ayam

2 sudu makan

hirisan lobak merah

1 senduk sup tauhu

yang mengandungi

2 keping tauhu

2 sudu makan

bayam

1 sudu teh jagung

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 41

Hari Sarapan pagi

8.00 pagi

Minum pagi

10.00 pagi

Makan tengah hari

12.30 tgh

Minum petang

4.00 petang

Makan Malam

6.30 petang

Minum Malam

9.00 malam

1 potong jambu batu

Air kosong

Jumaat 1 senduk bihun

goreng yang

mengandungi:

2 biji bebola Ikan

2 sudu makan

sawi

2 sudu makan

lobak merah

Susu

Air kosong

½ biji buah lai

Susu

Air kosong



2 sudu makan daging

saiz kotak mancis

dimasak kicap

2 sudu makan brokoli

goreng ala Cina

2 sudu makan labu

kuning lenyek

¼ potong betik

Air kosong

1 ketul donut

kecil

Air barli

Air kosong

4 – 6 ketul nasi himpit

yang mengandungi

sup

2 sudu makan

cendawan butang

2 sudu makan putik

jagung

2 sudu makan isi

ayam

½ sudu teh minyak

masak

1 potong mangga

Air kosong

Susu

Sabtu 1 biji kentang lenyek

bersusu

Susu

Air kosong

½ biji epal

Minuman susu

bermalt

Air kosong

1½ senduk mi goreng

basah yang

mengandungi

1 sudu makan udang

dipotong halus

2 sudu makan bayam

2 sudu makan lobak

½ senduk

nasi jagung

rebus

bermarjerin

Susu soya

Air kosong



2 keping daging saiz

kotak mancis goreng

dengan lada besar

1 senduk sup tauhu

telur + tomato

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 42

Hari Sarapan pagi

8.00 pagi

Minum pagi

10.00 pagi

Makan tengah hari

12.30 tgh

Minum petang

4.00 petang

Makan Malam

6.30 petang

Minum Malam

9.00 malam

merah

1 sudu makan

kepingan taukua

1 potong jambu batu

Air kosong

1 potong oren

Air kosong

Ahad 1 senduk nasi

lemak

1 sudu makan ikan

bilis goreng +

kacang tanah

2 sudu makan

kangkung celur

½ biji telur rebus

Susu

Air kosong

1 potong

belimbing

Susu

Air kosong



2 sudu makan ayam

saiz kotak mancis

dimasak kurma

2 sudu makan kacang

bendi goreng

2 sudu makan lobak

merah

1 biji pisang

Air kosong

1 potong kek

mentega

Susu

Air kosong

1 mangkuk bihun sup

mengandungi

1 senduk bihun

2 biji bebola daging

2 sudu makan

saderi

2 sudu makan

tomato

½ sudu teh minyak

masak

1 potong mangga

Air kosong

Susu

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 43

Nota:

1. Kanak-kanak berumur 1 – 2 tahun sedang mengalami proses peralihan dari makanan bayi ke makanan keluarga. Sekiranya

terdapat sebahagian besar kanak-kanak terdiri daripada kategori ini, masakan yang berkuah dan lembut seperti makanan untuk

bayi 9 – 11 bulan perlu kerap dihidangkan.




4. Semua makanan perlu dipotong kecil sebelum dihidangkan.

5. Isi ayam atau ikan boleh diganti dengan isi daging.

6. *Masakan yang menggunakan santan boleh diganti dengan susu untuk mengurangkan pengambilan asid lemak tepu.

Masukkan susu apabila masakan siap dimasak, kemudian tutup api. Ini dapat mengelakkan susu dimasak hingga

pecah lemak.

Up-to-date, 5 Nov 2009, 07:26a.m. 44

5. KESELAMATAN MAKANAN

5.1 Panduan Am Penyimpanan Makanan

5.1.1 Penggunaan peti sejuk

5.1.1.1 Suhu peti sejuk perlu berada dalam julat suhu yang bersesuaian.

a. Sejuk beku - -18C hingga 0C

b. Suhu dingin (chiller) - < 4 oC

5.1.1.2 Peti sejuk mestilah diletakkan di tempat yang mempunyai pengaliran udara

yang baik dan jauh daripada sumber haba dan cahaya matahari.

5.1.1.3 Kapasiti dan ruang peti sejuk perlulah memenuhi kriteria berikut:

a. Kapasiti atau keupayaan peti sejuk hendaklah cukup besar untuk

memenuhi keperluan anda. Ianya hendaklah cukup sejuk untuk

menyejukkan semua bahagian makanan hinggalah ke suhu yang diingini

dalam tempoh yang singkat.

b. Peti sejuk hendaklah mempunyai ruang yang cukup untuk menyimpan

makanan yang dimasak dan tidak dimasak di ruang yang berasingan.

c. Jangan sesakkan sesuatu ruang agar udara boleh beredar.

d. Periksa dengan menggunakan termometer untuk memastikan yang peti

sejuk anda sentiasa kekal pada suhu antara 0C hingga 4C.

5.1.1.4 Peti sejuk perlu sentiasa dibersih

a. Bersihkan peti sejuk setiap minggu menggunakan bahan disinfektan

yang sesuai. Berhati-hati mengeringkannya untuk mengelak daripada

ditumbuhi kulat. Buka pintu sedikit untuk membolehkan udara beredar

sebelum meletak semula makanan.

45

5.1.2 Penggunaan peti sejuk dengan bijak5.1.2.1 Jangan menyimpan makanan yang panas di dalam peti sejuk. Makanan panas

hendaklah disejukkan terlebih dahulu sebelum dimasukkan ke dalam peti

sejuk.

5.1.2.2 Jangan masukkan terlalu banyak makanan ke dalam peti sejuk. Bahagikan

kepada kuantiti yang kecil untuk disimpan.

5.1.2.3 Letakkan makanan yang lebih mudah rosak seperti daging mentah, ikan di

bahagian yang paling sejuk.

5.1.2.4 Jangan buka pintu peti sejuk terlalu kerap.

5.1.2.5 Jangan biarkan pintu peti sejuk terbuka.

5.1.3 Panduan Asas Penyimpanan Makanan5.1.3.1 Penyimpanan makanan

a. Makanan yang dimasak atau dimakan terus hendaklah diasingkan

penyimpanannya daripada makanan mentah.

b. Simpan makanan yang telah dimasak pada suhu yang selamat jika tidak

disaji dengan segera.

c. Elakkan menyimpan makanan pada suhu dalam zon merbahaya iaitu di

antara suhu 10 C - 60C.

d. Makanan perlu disimpan pada suhu di bawah 4C atau melebihi 60C.

e. Jangan simpan makanan yang dimasak lebih dari 4 jam pada suhu bilik.

f. Baca arahan tentang keadaan menyimpan makanan pada label

bungkusan sebelum dan sesudah dibuka.

5.1.3.2 Simpanan sejuk

a. Ikan dan daging hendaklah disimpan didalam bekas plastik yang kedap

udara untuk mengelakkan kekeringan dan bau ikan pada makanan-

makanan lain.

b. Jangan disimpan ikan dan daging di dalam keadaan ruang pendingin

( 0C-2C) lebih daripada 3 hari.

c. Simpan makanan mentah dan makanan yang telah dimasak dalam

ruangan yang berbeza.

46

d. Simpanan makanan masak dibahagian atas dan makanan mentah

dibahagian bawah.

e. Simpan semua makanan masak dan makanan mentah dalam bekas

bertutup rapat.

f. Letakkan makanan mentah yang menitis dalam bekas yang sesuai dan

letakkan di tingkat bawah di ruangan pendingin.

g. Bersih dan keringkan semua bekas sebelum disimpan di dalam peti sejuk.

h. Simpan sayur dan susu pasteur di ruang pendingin suhu ( 0C-4C) untuk

mengelakkan pertumbuhan bakteria.

i. Sayur-sayuran dan buah-buahan perlu dibasuh,dikeringkan dan kemudian

disimpan di dalam ruang bekas sayur di dalam peti sejuk.

5.1.3.3 Simpanan sejuk beku

a. Makanan sejuk bek seperti daging dan ikan hendaklah disimpan dalam

ruang beku secepat mungkin selepas dibeli untuk mengelakkan kerosakan.

b. Makanan yang disimpan hendaklah disimpan dalam bahagian-bahagian

yang kecil.

c. Nyah sejuk beku bahagian yang diperlukan sahaja.

d. Elakkan menyejuk beku semula makanan yang telah dinyah sejuk beku.

e. Simpan makanan yang di sejuk beku dalam bekas tidak telap wap air untuk

mengelakkan kekeringan.

f. Peti sejuk hendaklah diselenggara dengan baik.

g. Jangan muatkan makanan dengan padat dalam peti sejuk.

h. Makanan mentah hendaklah dicuci dengan sempurna sebelum disimpan.

5.1.3.4 Simpanan kering

a. Simpan makanan berasingan daripada racun dan bahan kimia.

b. Jangan menggunakan bekas simpanan bahan kimia untuk menyimpan

makanan.

c. Makanan bijirin seperti beras, kacang dan tepung hendaklah disimpan di

dalam bekas kedap udara dan di simpan ditempat sejuk dan kering.

d. Makanan hendaklah disimpan jauh dari dinding dan paip.

e. Jangan simpan makanan atas lantai dan gunakan pengalas yang sesuai.

47

f. Ruang penyimpanan makanan kering hendaklah mempunyai pengudaraan

yang baik, pencahayaan yang mencukupi dan dinding yang sentiasa

kering.

5.2 Penyediaan Makanan Daripada Bahan Mentah Sehingga Menghidang

5.2.1 Basuh makanan mentah dengan teliti

5.2.1.1 Basuh tangan sebelum dan selepas mengendali bahan mentah.

5.2.1.2 Basuh makanan yang disaji mentah seperti buah,ulam dan salad dengan teliti

sebelum disaji.

5.2.1.3 Rendam sayur-sayuran yang belum dipotong untuk menanggalkan pasir dan

bahan-bahan lain yang ada di atas tanah. Kemudian, cuci dengan teliti

menggunakan air mengalir sehingga bersih.

5.2.1.4 Untuk ubi-ubian seperti kentang,keledek dan sengkuang, gunakan berus yang

lembut untuk mencuci permukaannya.

5.2.2 Gunakan peralatan dan perkakas dapur yang sesuai dan bersih semasa menyediakan makanan

5.2.2.1 Permukaan tempat menyedia makanan hendaklah sentiasa dijaga dengan

bersih.

5.2.2.2 Peralatan dan tempat penyediaan hendaklah bersih dan diperbuat daripada

bahan yang mudah dibasuh.

5.2.2.3 Gunakan papan pemotong yang diperbuat daripada bahan sintetik atau

polipropilen dan tidak mudah berkulat. Papan pemotong kayu tidak digalakkan

kerana mudah dicemari bakteria.

5.2.2.4 Basuh semua peralatan dan perkakas dapur yang telah digunakan untuk

menyediakan makanan mentah dengan teliti menggunakan air panas dan bahan

cuci untuk membunuh mikroorganisma.

5.2.2.5 Kain tuala mengelap pinggan dan perkakas dapur hendaklah ditukar setiap hari . Jika boleh, gunakan kertas tuala pakai buang dan bukan kain untuk mengelap

pinggan atau perkakas dapur kerana ia lebih bersih.

48

5.2.2.6 Gunakan tuala yang berasingan untuk mengelap pinggan, tangan dan meja.

5.2.3 Masak makanan dengan teliti

5.2.3.1 Ikan, hasil laut, daging, ayam dan telur

a. Elakkan masakan separa masak.

b. Potong makanan kepada saiz yang tertentu untuk membolehkan haba

menembusi makanan semasa dimasak.

c. Bahan mentah yang dibekukan, hendaklah dicairkan dengan

sempurna terlebih dahulu. Ini memastikan semua bahagian bahan-

bahan ini dimasak secukupnya.

d. Masak siput, kerang dengan teliti sebelum dimakan kerana makanan

ini merupakan sumber pembiakan kuman yang menyebabkan

keracunan makanan.

5.2.3.2 Masakan berkuaha. Kacau cecair seperti sup, stew dan kari / kuah dengan teliti untuk

memastikan haba diedarkan sama rata.

5.2.3.4 Penghidangan makanan yang telah dimasak / sedia dimasak

a. Hidangkan makanan yang dimasak dengan segera.

b. Pastikan makanan ditutup sebelum dihidangkan. Jangan gunakan

bahan bercetak seperti suratkhabar sebagai penutup.

c. Sajikan makanan panas dalam keadaan panas, makanan sejuk dalam

keadaan sejuk.

Catatan

Untuk mengelakkan pencemaran silang, jangan menggunakan peralatan dan perkakas dapur yang sama untuk menyediakan makanan mentah dan makanan yang telah dimasak dalam masa yang sama.

49

d. Elakkan daripada menyusun bekas berisi makanan secara bertindih

semasa dipamer / dihidang atau disimpan.

e. Sediakan peralatan dan pinggan mangkuk yang bersesuaian dengan

makanan yang dihidangkan.

f. Tidak menggunakan peralatan yang sumbing, retak atau berkarat.

g. Elakkan menyimpan makanan yang dimasak lebih daripada 4 jam

pada suhu bilik.

h. Hidangkan makanan dengan cara yang menarik dengan menghiasi

makanan dengan hirisan cili, daun bawang, parutan lobak merah,

kacang pis ke atas makanan yang berwarna pucat.

i. Tidak menghidangkan minuman teh / kopi bersama hidangan utama.

j. Sediakan gula / susu berasingan daripada teh / kopi. Utamakan susu

rendah lemak.

k. Pastikan buah-buahan dipotong sejurus sebelum dihidangkan.

l. Sediakan air kosong setiap kali menghidangkan makanan.

Sumber: Panduan Penyediaan Hidangan Sihat, Cawangan Pemakanan, Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga, Kementerian Kesihatan Malaysia (2005).

Catatan

Pastikan makanan / minuman sedia dimakan yang perlu dibawa dari tempat penyediaan ke tempat penghidangan diletakkan di dalam bekas yang bersih dan bertutup.

Perjalanan ke tempat penghidangan seharusnya tidak terlalu memakan masa .

Makanan yang telah dimasak / sedia dimakan tidak sepatutnya disimpan di dalam kenderaan terlalu lama.

50

Lampiran A

Panduan Penyimpanan, Pengendalian dan Pemberian Susu Ibu Yang Diperah

Bagi bayi dan kanak-kanak kecil yang masih menyusu susu ibu, kebiasaannya ibu mereka akan

membekalkan susu perahan sebagai bekal mereka di TASKA. Susu ibu yang diperah untuk

dibekalkan kepada bayi dan kanak-kanak kecil perlu disimpan dan dikendalikan secara selamat

untuk mengelakkannya daripada rosak. Gunakan panduan berikut untuk mengendali susu ibu.

1. Pengendalian susu ibu sebelum dihantar ke TASKA

Minta ibu:

Simpan susu ibu dalam peti sejuk dingin atau sejuk beku sebaik sahaja memerah susu. o Kemudian, labelkan nama anako Tarikh dan masa susu diperah

Simpan susu dalam botol yang selamat dan tidak mudah pecah. Bekas ‘dibuang lepas guna’ (transparent disposable container) tidak sesuai dikitar semula

untuk kegunaan dalam jangka masa panjang. Simpan susu dalam botol yang cukup untuk sekali pemberian susu kepada bayi sahaja.

Elakkan sejuk semula susu yang pernah disimpan dalam peti sejuk atau baki susu yang tidak dihabiskan. Lazimnya bayi akan mengambil susu kurang daripada 4 oz (120ml). Ibu-ibu juga boleh menyimpan susu dalam botol kecil (1 – 2 oz/ 30 – 60ml) sekiranya bayi kadang-kadang memerlukan susu ibu tambahan.

Simpan botol susu dalam beg yang mempunyai ais atau cooler with an ice pack untuk mengekalkan suhu sejuk dan kualiti susu ibu.

2. Pengendalian dan penyimpanan susu ibu semasa di TASKA Sekiranya bayi minum susu ibu melalui cawan atau botol susu, pastikan setiap cawan

atau botol susu dilabelkan nama bayi. Elakkan menggunakan botol atau cawan yang

tidak dilabel untuk mengelakkan keracunan makanan.

Pastikan semua susu ibu yang diterima telah dilabelkan nama bayi dan tarikh perahan

susu. Elakkan menyimpan susu ibu di suhu biasa untuk mengelakkan kerosakan dan

perubahan kualiti susu.

Simpan susu ibu ke dalam peti sejuk sejurus menerima daripada ibu bapa.

Pastikan peti sejuk menyediakan aras yang khas untuk penyimpanan susu ibu sahaja.

51

Susu ibu yang diterima daripada ibu bapa boleh simpan dalam peti sejuk dingin selama 48

jam. Buangkan susu ibu yang telah disimpan melebihi 48 jam. Walaupun susu ibu segar

boleh simpan dalam masa yang lebih panjang, tetapi dalam tempoh masa 48 jam dapat

memastikan keselamatan susu yang diberi kepada bayi.

Susu ibu yang disimpan dalam bahagian sejuk beku boleh tahan sehingga 3 bulan.

Sekiranya bekalan elektrik terputus, susu ibu perlu diguna dengan segera. Susu ibu yang

tidak boleh dihabiskan, elakkan disejuk semula.

Gunakan susu ibu lama terlebih dahulu.

Susu ibu yang dinyah sejuk beku boleh digunakan dalam tempoh masa 24 jam.

3. Pemberian Susu Ibu Kepada Bayi

Cuci tangan dengan langkah yang betul (sila rujuk Lampiran B).

Nyah sejuk beku susu ibu dalam kuantiti yang diperlukan di bawah aliran paip air.

Elakkan nyah sejuk beku susu ibu pada suhu biasa, atas dapur api atau ketuhar mikro

gelombang untuk mengelakkan kerosakan susu ibu dan susu ibu terlalu panas yang boleh

mencederakan bayi.

Buangkan susu ibu sekiranya terdapat bau asing.

Panaskan susu ibu dengan merendam botol susu dalam air suam.

Berikan susu kepada bayi sejurus dikeluarkan dari rendaman air suam.

Goncangkan botol susu sebelum diberi kepada bayi supaya ianya bercampur dengan

sempurana.

Buangkan susu ibu sekiranya tidak dihabiskan. Cuci botol susu dengan sabun pencuci

dan air panas serta merta untuk mengelakkan pembiakan bakteria.

Beri susu ibu kepada bayi mengikut kehendak bayi.

Sumber: RIDH. Preparing and storing breastmilk: Tips for Childcare Providers. U.S. :

Rhode Island Department of Health.

52

Lampiran B

53

Lampiran C

PILIHAN MAKANAN BERDASARKAN KATEGORI KALORI

HidanganKandungan

KaloriAla Melayu Ala Cina Ala India Ala Barat Vegetarian

Hidangan Lengkap

Rendah

(<100kcal)

2 senduk bubur lambuk -- -- -- --

Sederhana

(101 –

400kcal)

2 senduk mi rebus

2 senduk nasi kerabu

2 senduk nasi dagang

2 senduk bihun goreng

2 senduk soto ayam

1 senduk nasi impit + 3

sudu makan kuah

kacang

1 senduk nasi impit + 1

senduk lontong dengan

sayu lodeh

3 senduk bubur

nasi ayam

2 senduk bihun/

kueh teow/ mi sup

2 senduk nasi

goreng Cina

2 senduk mi udang

2 senduk mi

goreng udang

Hokkien

2 senduk nasi

ayam kukus

1 senduk (2

batang) chee

cheong fun

1 senduk misua

2 senduk mi

goreng

Mamak

1 keping

tosai + 1

senduk idli

1 keping

capati + 1

senduk kuah

2 keping roti + 2

sudu makan

kacang

panggang + ½

biji telur hancur

2 senduk

spaghetti

berkuah + tuna

1 senduk oat

bersusu + 1

sudu teh kismis

1 keping

sandwich tuna

1 biji omelet

berinti

½ cawan bijirin

3 senduk bubur

lobak merah +

kentang

3 senduk bubur

bayam + tomato

3 sendukbubur

keledek/ labu

kuning

2 senduk

makaroni sup

54

HidanganKandungan


sup

1 mangkuk kecil

ba kut teh ayam

sarapan +½

cawan susu

Tinggi/

Sangat

Tinggi

(≥400kcal)

2 senduk nasi lemak

2 senduk nasi minyak

+ 1 ketul ayam masak

merah + 3 sudu makan

acar timun + 2 keping

papadam

2 senduk mi kari

2 senduk nasi goreng

kampong

2 senduk laksam

2 senduk nasi ayam

bergoreng

2 senduk mi Hailam

2 senduk char

kueh teow

2 senduk nasi

claypot

1 pinggan mi

wantan

1 keping roti

canai + 1

senduk kuah

dhal

1 keping roti

telur + 1

senduk kuah

dhal

1 biji burger

daging

1 set chicken

chop + kentang

goreng + salad

2 senduk

makaroni goreng

LaukRendah

(<50kcal)

2 keping tempe goreng

bersaiz kecil

1 ekor sotong goreng

kunyit bersaiz

sederhana

3 ekor udang

goreng bertepung

1 senduk pelbagai

jenis sayur goreng

1 senduk taugeh

1 senduk

labu

masakikan

bilis

1 senduk kecil

coleslaw

--

55

HidanganKandungan


1 senduk kecil kerabu

mangga

1 senduk kecil kerabu

pucuk paku

1 senduk kecil terung

goreng cili

1 mangkuk kecil sup

ketola + suhun

goreng udang

kering

1 keping tauhu

goreng

1 mangkuk kecil

sup bebola ikan +

suhun

1 mangkuk sup

sayur

1 senduk

kecil kari

terung +

lobak merah

Sederhana

(51-150kcal)

1 ekor ikan goreng

berlada

1 ekor ikan masak

kicap

1 ekor ikan rebus/ ikan

baker + air asam

1 ekor ikan masak

asam

1 ekor ikan masak

asam pedas

1 ekor ikan goreng

1 ekor sotong goreng

bersalut tepung

1 ketul ayam masak

1 senduk kacang

panjang goreng +

suhun + kentang +

tauhu

1 senduk kecil

udang masam

manis

1 senduk tauhu

dan cendawan

berkuah

1 senduk

cendawan masak

sos tiram

1 mangkuk kecil

2 keping

papadam

1 senduk

bayam

masak

kacang dhal

1 senduk

dalca sayur +

daging

kambing

1 keping kari

ikan / ayam +

bendi +

kentang

1 biji kentang

lenyek

1 paket kecil

kentang goreng

1 set sándwich

ayam + keju +

kentang

3 keping

vegetarian ayam

masak merah

3 keping

vegetarian ikan

masak lada

hitam

1 keping tauhu

masak kicap

1 senduk kecil

sambal goreng

tempe + kentang

56

HidanganKandungan


merah

1 ketul ayam masak

kurma

2-3 keping daging

kurma

2 – 3 keping daging

masak merah + 3 sudu

makan kuah

2-3 keping ayam

paprika

1 ekor ikan masak

lemak

2 keping bergedil

daging

1 senduk sambal ikan

1 senduk sayur yang

dimasak lemak

bilis + tauhu goreng

1 mangkuk kecil sup

ayam

1 mangkuk sup daging

+ tauhu

1 mangkuk sup Tom

Yam campur

sup tauhu

1 mangkuk kecil

sup tauhu

1 mangkuk kecil

sup ikan + kubis +

lobak merah

1 ketul ayam

masak halia

1 keping tauhu

goreng

1 ekor ikan kukus/

kukus berhalia

2 -3 keping ayam

masak lemon

3-4 keping tauhu

telur masak sos

tiram bersama

udang

1 ketul ayam

masala

57

HidanganKandungan


Tinggi/

Sangat

Tinggi

(>150kcal)

1 ketul ayam goreng

berempah

1 ketul ayam goreng

1 ketul rendang ayam

1 ketul ayam masak

lemak

1 ekor ikan goreng

bersambal

3 keping yong tau

foo bersos

1 keping ikan

masak masam

manis

1 mangkuk kecil

sup fucuk + sayur

1 ketul ayam

goreng berkuah

cendawan/ lada

hitam

1 keping tauhu

masak taucu

i

Kuih-muih/ manisan

Rendah

(<50kcal)

3-4 potong buah segar 3-4 potong buah

segar

2 senduk tau foo

fah tanpa gula

3-4 potong

buah segar

3-4 potong buah

segar

3 keping biskut

kraker kosong

1 potong

strawberi jeli

3-4 potong buah

segar

Sederhana

(51-150kcal)

3 biji cucuk jagung

bersaiz sederhana

2 keping roti jala + 3

sudu makan kuah kari

2 senduk bubur

kacang merah ala

Cina

2 senduk tau foo

fah tanpa gula

1 senduk

payasam

1 keping

vadai /

3 – 5 keping

biskut bersusu

3 keping biskut

mil penuh

2 keping roti

1 biji bun kosong

1 biji pau sayur

1 biji mantou (roti

bun kukus)

1 biji bun kacang

58

HidanganKandungan


2 keping pisang goreng

2 keping sandwic

sardin

1 biji kuih apam

1 keping tauhu sumbat

1 keping puding jagung

bersaiz kecil

1 keping kuih kasui

1 keping karipap

1 keping kuih keria

1 keping kuih apam

seri ayu

1 keping kuih koci pulut

hitam

1 keping kuih talam

1 keping popia goreng

1 keping kuih sagu

1 keping kuih cara

berlauk

1 potong kuih Melaka

1 potong kuih bakar

1 potong ketupat pulut

1 tongkol jagung rebus

bergula

2 senduk bubur

ubi kayu

2 senduk bubur

manis white

fungus & lotus

seed

1 senduk rojak

buah

1 keping kuih lapis

1 keping cakoi

1 keping popiah

basah

1 keping kek keladi

1 keping kuih ang

koo bersaiz kecil

1 potong kek span

kukus

1 potong agar-agar

buah

1 gelas susu soya

masala vadai

1 keping

samosa

1 keping

murtabak

ayam bersaiz

kecil

1 keping putu

mayam

bakar

2 keping roti

berjem/ marjerin

1 keping egg tart

bersaiz

sederhana

1 keping sandwic

telur

1 biji puff krim

1 potong roti

bawang putih

1 potong kek

buah/ kek

mentega

1 potong cream

caramel

1 bekas yogurt

merah/ kelapa

1 keping lepat

pisang

1 keping samosa

bersayur

Tinggi/ 2 senduk bubur kacang 2 senduk tau suan 1 keping roti 6 keping nugget 1 biji pau kacang

59

HidanganKandungan


Sangat

Tinggi

(>150kcal)

hijau/ merah bersusu

2 senduk pengat labu

+ keledek

2 senduk bubur

gandum

2 keping lempeng

kosong

1 biji kuih apam gula

hangus

1 keping lempeng

pisang

1 keping kuih seri

muka

1 potong kuih kesari

+ you tiau

2 senduk bubur

cha cha

1 biji pau goreng

berinti kacang

1 biji kuih pau

ayam

1 biji kuih keladi

bergoreng (Wu

Kok)

naan ayam

2 keping French

toast

2 keping

pancake

1 biji mufin

bersaiz

sederhana

1 biji donat

1 potong kek

coklat/ kek span/

kek keju

1 potong piza

1 keping tart jem

1 cawan

milkshake coklat

merah

1 biji vegetarian

pau ayam

*Klasifikasi kandungan kalori adalah berasakan sumber:

1. PPM. (2004). Resipi Sihat, Pilihan Bijak Jilid I. Persatuan Pemakanan Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia.2. PPM. (2002). Resipi Sihat, Pilihan Bijak Jilid II. Persatuan Pemakanan Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia.

60

Nota:

1. Kandungan kalori makanan dikenal pasti berasaskan satu sajian makanan.

2. Makanan yang berwarna hijau adalah makanan mengandungi rendah kalori. Pengendali boleh

boleh memilih makanan daripada kategori ini dengan lebih kerap.

3. Makanan yang berwarna kuning adalah makanan mengandungi sederhana kalori. Pengendali boleh

boleh memilih makanan daripada kategori ini sebanyak 2 – 3 kali seminggu.

4. Makanan yang berwarna merah adalah makanan mengandungi tinggi atau sangat tinggi kalori.

Pengendali boleh boleh memilih makanan daripada kategori ini sebanyak 1 – 2 kali seminggu.

5. Untuk mempelbagaikan pengambilan makanan secara berlainan, makanan yang sama dielakkan

berulang dalam masa 2 minggu.

6. Makanan bersantan perlu kurang dihidangkan atau dicairkan kerana tinggi kandungan asid lemak

tepu. Pastikan santan yang digunakan adalah dalam keadaan segar.

7. Elakkan menyedia makanan dan menyimpan makanan bersantan atau berinti kelapa sehari sebelum

dihidangkan.

61

Lampiran D

Summary of Menu Planning in Childcare Centre

i. Malaysia Food Guide Pyramid

62

Group 1: Rice, Noodles, Bread, Cereal, Cereal Products and TubersFunctions:

Main source of energy Good source of complex carbohydrate Provide Vitamin B Provide mineral and fiber

Note: Wholemeal cereal is a good source of carbohydrate because its contains more nutrients especially iron, phosphorus, thiamine, niasin, riboflavin and fiber.

Group 2: Fruits and VegetablesFunctions: Good source of Vitamin A, Vitamin C and Folic Acid Provide good source of mineral and fiber Help to prevent constipation Reduce risk of chronic disease

Group 3: Fish, Poultry, Meat and Legumes

Functions: Provide protein for building and repairing of body tissues Provide iron to assist in prevention of anaemia (insufficient of red blood

63

cell). Good source of Zinc and Vitamin B. Legume is a good source of fiber and magnesium

Group 4: Milk and Dairy Products

Functions: Provide protein, calcium, magnesium, Vitamin D dan Vitamin B2. Calcium helps for healthy bones and reduces risk of osteoporosis. Vital

for teeth development in growing child

Group 5: Fat, Oil, Sugar and Salt (Use Sparingly)

Functions: Fat provides energy and essential fatty acid which include

polyunsaturated fatty acid (PUFA), monounsaturated fatty acid (MUFA), Omega-3 and Omega-6.

Fat and oil help absorptions of Vitamin A,D,E, and K Refined sugar provides only energy without other nutrients. Salt involved in the well balance of body fluid and electrolyte, needed for

vital bodily function.

ii. General guidelines on meal preparation for children

Meals served at childcare centre need to comply with the keystones of which being simplified as stated below:a. quality foodb. quantity; adequately & at a right food portionc. timing; main meals & healthy snack

64

d. safetyBecause children are growing and developing bones, teeth, muscles and blood, they need more nutritious food in right portion to their size than do adults. They may be at risk for malnutrition when they have poor appetite for long period, eat a limited number of foods, or dilute their diets significantly with nutrient-poor foods.

1. Quality & Quantity; adequately & at a right porpotion

1.1 To provide various kinds of foods to fulfil the nutrient requirements. 1.2 To serve more fruits, vegetables and cereals which is high in fiber content.1.3 Preferable of food preparation goes to ‘no sugar added’ products/ cereals1.4 To make sure vegetables and fruits are served daily. Fresh fruits, cucumber sticks or carrots stick are good for healthy snacking if required.1.5 To serve less oily/ fatty food.1.6 To serve less high sugar/ salt content food.1.7 Plain water is served all the time.1.8 To avoid serving nutrient-poor food or drink for instances tea, coffee, plain noodles/ rice only.

2. Timing; main meals & healthy snack

From 1 to 6 years of age children experience vast developmental progress and acquisition of skills.To promote healthy child growth, foods need to be served at regular and appropriate times. Be sure not to offer snacks in less than 1½ to 2 hour before main meal. Keep snack nutritious, small and frequent eating habit is good practice in healthy eating.

Age Daily Main Meal Frequency

Daily snack Frequency

From birth to 6 months

Exclusive breastfeeding Exclusive breastfeeding

6—8 months

2 – 3 times 1 – 2 times

65

9 –11 months

3 – 4 times 1 – 2 times

1 – <4 years 4 – 5 times 1 – 2 times

3. Food safety & hygienic practiceTo emphasize on self-hygiene, food safety and hygienic practice in food handling & cooking

equipments.To avoid extreme temperatures in food.To prevent choking by not giving small, hard and round shape foods.A special attention to food preparation,storage and serving

4. Make food appetising & eating enyoyable

4.1 Colour Colour plays a big role to increase food intake among children. Example: Bread

spread with different fruit jam, dishes decorated with various colours of vegetables to increase children’s appetite.

4.2Taste and Flavour To use combination of fruits, herbs and spices to stimulate good appetite.

4.3 Texture and shape Different shapes of foods, would increase interest and appetite of the children. Children’s food needs to be cut into small pieces for easy chewing. Example, a

medium sized apple can be cut into 10 pieces. In general, baby’s food should not be larger than ¼ inches (≈0.5cm) and not more

than ½ inches (≈1.5cm) for toddler’s food.

66

5 Recommendation Food List in Childcare Centre

Suitable Food To Be Served Food Prohibited To Be Served

Cooked food: Rice, noodles, dried noodles,porridge,

capati. Local kueh such as apam, pau and ‘cucur’

others. Cooked dished such as boneless fish/

poultry/ meat/ egg/ bean curds. Corn kernel, cheese, tau hu fa, keropok

lekor, tebaloi and meat ball. Bread, non creamy or sugary biscuits Unsweetened cereals and cereals’

products.

Various kinds of soft texture vegetables.

Variety kinds of fruits.

Beverages: Mineral water Milk Chocolate/ malt drink Home-made fruits juice Barley Soya Milk

Instant noodles Fast food Salty, sweet or sour pickles such as plum

pickles, sour plum etc. Junk food such as candies and extruded

snack. Syrup /cordial/ carbonated drink Food and beverage against Food Act

1985 such as expired food. Cooked dish and beverages with alcohol

is prohibited to serve for children.

Note:1. To avoid using junk food as encouragement present to children due to health and food safety concern.

2. Foods that are not encouraged to be served in childcare centre are those foods that with certain nutrient values but high in sugar, salt or fat content. Examples sweetended cereals and fruit in syrup.

3. Prohibited foods are those:i. Foods that contain low nutrient value.

ii. Foods high in sugar, salt or fat content compare to daily recommendated nutrients intake for

children.

iii. Food with high risk of toxicity.

iv. Foods that will cause deterioration over time.

67

v. Food that are prohibited in Food Act 1985.

6. Recommended Daily Food Intake According To The Age Groups

Food Group Amount of food / day According toAge groups

6-8 months 9-11 months 1-<4 years

Cereals, cerealsbased productsand tubers

1 ½ cup porridge 2 ½ cup thickporridge

2 cups rice

Vegetables 2 table spoonscookedvegetables

4 table spoonscookedvegetables

4 table spoonscookedvegetables

Fruits ¼ slice of papayaOR small sizebanana ( 1 pisangmas: 33g )

1 slice of papayaOR 2 small sizebananas ( 1 pisangmas: 33g )

1 slice of papayaOR 2 small sizebananas ( 1 pisangmas: 33g )

Meat, poultry, fishand legume

2 tea spoon ofany type of meator ¼ fish

2 tea spoon of anytype of meat or ¼fish or egg

½ medium sizekembong or 1 whole egg

Milk Breastfeeding ondemand

Breastfeeding ondemand

3 glasses of milk

Fats, oils 1 teaspoon added oil

1 ½ teaspoon added oil

1 teaspoon added oil

Equivalent of household measurement: 1 cup ~200 ml 1 teaspoon ~5g

68

7. Menu planning in childcare centre

7.1 Different menus need to be prepared according to the different age groups based on their development. Example, XYZ Childcare Centre takes care of babies and toddlers from birth to four years old. Therefore, 3 sets of menus need to be provided.

Babies from birth to 6 monthsBreastmilk served according to the babies’ needs or compliance with infant formula label instruction.

Menu for 6 – 8 months babiesFood textures either semi solid, mashed or pureed.

Menu for 9 months – 1 years old babies Food textures either dice, cut into small pieces or soft.

Menu for 2 – 4 years oldSoft diet will be served. Soup is always provided. Boneless fish, poultry and lean meat will be used in children meal.

7.2 At least 2 weeks cycle menu need to be provided in the Chidcare Centre.

7.3 Menu need to be changed at least annually.

69

8. Example of Western Menu

Meal MenuBreakfast ½ cup fresh banana slices

⅓ cup unsweetened cereal ¾ cup milkPlain water

Morning snack ½ cup orange juice½ cinnamon rollPlain water

Lunch ½ Toasted Cheese and Tomato Sandwich¼ cup broccoli¼ cup pinto beans1 fresh apple ¾ cup milkPlain water

Afternoon snack ½ cup pear halves4 pieces wheat crackers½ slices cheesePlain water

Dinner ¾ cup spaghetti and meat sauce ¼ cup green salad with1 Tbsp shredded carrots and 1 Tbsp low fat salad dressing¼ cup fresh orange¾ cup milkPlain water

70

9. Example of Asian Menu

Meal MenuBreakfast ½ cup Wonton Noodles

2 pieces wonton¾ cup chocolate milkPlain water

Morning Snack 1 slice Grilled Cheese/ chicken sandwich1 slice papaya¾ cup soya milkPlain water

Lunch 1 rice scoop Fried Rice with 1 pieces Teriyaki chicken, 1 small bowl seaweed salad/ salad with ginger dressing 1 small bowl soup1 small banana1 glass plain waterPlain water

Afternoon Snack 2 pieces sushi1 slice star fruits¾ cup milkPlain water

Dinner 1 cup of white rice1 small bowl tom yam soup1 fried egg3 pieces grapesPlain water

71

Rujukan

Broekhoven. E.V., Gaasbeek, D. & Veninga, M. 2001. 5 Levels Difficulty In Swallowing. HuntDiseaseFAQS.

KKM1. 2008. Garis Panduan Pemberian Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil. Bahagian Pemakanan, Kementerian Kesihatan Malaysia.

KKM2. 2008. Panduan Pemakanan Ibu Hamil Anemia. Bahagian Pemakanan, Kementerian Kesihatan Malaysia.

KKM3. 2008. Panduan Pemakanan Sihat Bagi Wanita. Bahagian Pemakanan, Kementerian Kesihatan Malaysia.

KKM. 2005. Panduan Penyediaan Hidangan Sihat. Cawangan Pemakanan, Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga, Kementerian Kesihatan Malaysia.

MOH. 2005. Recommended Nutrient Intakes for Malaysia. National Coordinating Committee on Food and Nutrition, Ministry of Health Malaysia.

PPM. (2002). Resipi Sihat, Pilihan Bijak Jilid II. Persatuan Pemakanan Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia.

PPM. (2004). Resipi Sihat, Pilihan Bijak Jilid I. Persatuan Pemakanan Malaysia dan Kementerian Kesihatan Malaysia.

72

Documents

Draf Garis Panduan Perancangan Menu di Pusat Jagaan Web viewCadangan Penyediaan Makanan Bayi dan Kanak-kanak Kecil di bawah umur 4 tahun