Sadržaj

1.Uvod............................................................................................................................................................2

1.1. Istorijat Međunarodnog komiteta Crvenog krsta.................................................................................3

2. Principi na kojima se zasniva rad Međunarodnog pokreta Crvenog krsta.................................................6

3. Međunarodni komitet Crvenog krsta u zaštiti savremenog međunarodnog humanitarnog prava..............9

4. Pravni subjektivitet Međunarodnog komiteta Crvenog krsta...................................................................14

5. Uloga Međunarodnog komiteta Crvenog krsta u zaštiti ljudskih prava u oružanim sukobima................16

6. Praksa koja je stvorena pod okriljem Međunarodnog komiteta Crvenog krsta........................................19

6.1 Aktivnosti MKCK-a u toku i nakon završetka oružanih sukoba.......................................................20

6.2 Aktuelni slučajevi u kojima delegacije MKCK učestvuju............................................................23

7. Crveni krst Crne Gore kao partnerska organizacija Međunarodnog pokreta Crvenog krsta....................26

7.1 Istorijat Crvenog krsta Crne Gore.......................................................................................................26

7.2 Aktivnosti Crvenog krsta Crne Gore..................................................................................................27

8. Zaključak..................................................................................................................................................30

2

1. Uvod

Međunarodni komitet Crvenog krsta (MKCK, eng. ICRC) osnovan je prije više od jednog ipo

vijeka s namjerom da u toku ratnih sukoba radi na očuvanju humanosti kao i da pruži zaštitu

ranjenicima, bolesnicima, civilnom stanovništvu koje je obuhvaćeno ratnim sukobom, bilo

međunarodnog ili unutrašnjeg kraraktera.

Glavno polazište na kojem se zasniva djelovanje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta jeste da

se i u periodu rata moraju poštovati određena pravila humanitarnog prava, kao i da ratovi imaju

granice u samom načinu vođenja, odabiru sredstava, ali i u domenu ponašanja učesnika rata.

Rezultat rada Međunarodnog komiteta Crvenog krsta jeste uspostavljanje i kodifikacija

humanitarnog prava koje se temelji na Ženevskim konvecijama, koje su prihvaćene od strane

skoro svih zemalja svijeta. 1

Međunarodni komitet Crvenog krsta ima veoma značajnu ulogu u implementaciji međunarodnog

humanitarnog prava.

Sa punim pravom se može reći da Međunarodni komitet Crvenog krsta predstavlja čuvara

Ženevskih konvencija, a samim tim i savremenog međunarodnog humanitarnog prava. Misija

MKCK-a ogleda se u pružanju pomoći civilnim i vojnim žrtvama oružanih sukoba unutrašnjeg i

međunarodnog karaktera na nepristrasnoj osnovi.

U njegove glavne zadatke spadaju posjete ratnim zarobljenicima i civilnim zatvorenicima,

organizovanje portage za nestalim licima, pružanje pomoći ugroženom stanovništvu u hrani,

odjeći i vodi za piće, pružanje medicinske pomoći ranjenima i bolesnima, prenošenje poruka

porodicama zarobljenika i aktivan rad na spajanju porodica po završetku oružanih sukoba,

konstantna edukacija o humanitarnom pravu koja se organizuje širom svijetu, kao i skretanje

pažnje na kršenje normi međunarodnog humanitarnog prava.

Put od nastanka MKCK-a do uspostavljanja nadležnosti koje danas ima je veoma dug.

1 Upoznajte MKCK - priručnik, Međunarodni komitet Crvenog krsta, 2001, str. 9

3

U nastavku ovog rada biće riječi o samom istorijatu organizacije, principima,

međunarodnopravnom subjektivitetu, kauzalnim odnosima sa međunarodnim humanitarnim

pravom i međunarodnim pravom ljudskih prava, kao i o aktuelnim slučajevima u kojima

delegacije MKCK-a aktivno djeluju i Crvenom krstu Crne Gore koji predstavlja partnersku

organizaciju Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i njegovim aktivnostima i projektima.

1.1. Istorijat Međunarodnog komiteta Crvenog krsta

Kao datum od presudnog značaja za nastanak Međunarodnog komiteta Crvenog krsta uzima se ,

24. jun 1859.godine. Tog dana je mladi ženevski trgovac koji se zvao Anri Dinan prolazio pored

malog italijanskog gradića – Solferina. Išao je na poslovni sastanak, i nije ni slutio da će se

upravo tog popodneva naći usred bojnog polja. U međuvremenu, u Solferinu se vodila stravična

bitka između austrijske i italijanske vojske. Italijani, kojima je u pomoć pritekao Napoleon III su

željeli da protjeraju austrijance sa juga Italije, i sukob kod Solferina bio je od odlučujućeg

značaja. Kao rezultat te stravične bitke, austrijanci su protjerani sa juga Italije, ali je ostao veliki

broj ranjenika. Procjenjuje se da je broj ranjenika prelazio cifru od 40 000. Anri Dinan se

sticajem okolnosti našao usred bojnog polja, i kada je vidio veliki broj ranjenika koji su tražili

pomoć, i umirali u najvećim mukama, zaustavio je svoje putovanje, i istog trena je pokušavao je

pružiti im pomoć u onoj mjeri koliko je to mogao. 2 U njemu se probudila humanost i saosjećanje

sa ranjenicima, ali bio je svjestan da sam ništa ne može učiniti. Sanitetske službe su bile van

bojnog polja, i nijesu mogle pomagati ranjenicima.

Anri Dinan je nakon toga odlučio da potraži pomoć kod lokalnog stanovništva koje je bilo

prestravljeno zbog same bitke, i u početku nezainteresovano za pomoć ranjenicima.  Na javnom

skupu koji je organizovao, okupljenima se između ostalog obratio rečenicom ” Tutti fratelli! “,

što u prevodu znači ” Svi smo braća “. 3

Upravo ova rečenica probudila je humanost kod stanovnika Solferina. Odazvali su se na njegov

poziv i odlučili pomagati ranjenicima.

2 Istorija Crvenog krsta - priručnik, MKCK, Beograd, 2005, str.3 3 Ibid, str. 4

4

Ranjenike su smještali i pomagali im u lokalnim crkvama, čak i u privatnim kućama.

Pružali su im pomoć na najbolji mogući način shodno okolnostima. Od beznadežnih slučajeva,

uzimali poruke za njihove porodice, slali pisma. Ovaj događaj predstavljao je podsticaj za Dinana

i bio je od krucijalnog značaja za formiranje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta.4

Po povratku u Ženevu, Dinanu iz glave nijesu izlazile strahote koje je vidio u Solferinu. Pune 3

godine proganjala su ga sjećanja na ono što je vidio i doživio. Odlučio je da napiše knjigu u kojoj

će podijeliti sa svima svoje stavove i zapažanja o tome što se desilo u Solferinu. 1862.godine

izašla je njegova knjiga, “Sjećanje na Solferino”. Ova knjiga će kroz istoriju postati jedno od

kapitalnih djela u oblasti humanitarizma i volonterizma.5

Nakon objavljivanja knjige, Dinan je dobio ideju da stvori organizaciju koja će se prije svega

baviti zaštitom ranjenika u ratnim sukobima. Solferino, njegov glavni podsticaj, i sama

razmišljanja koja je imao predstavljala su početak jedne ideje. Polazio je od toga, da je dana kada

je došlo do sukoba u Solferinu, bilo više obučenih ljudi koji su poznavali osnove prve pomoći,

bilo bi spašeno mnogo više života. Mnogi su Dinanovu ideju smatrali suludom, ishitrenom,

revolucionarnom, i u početku Dinan nije imao podršku. Međutim, bilo je i onih koji su smatrali

da je njegova ideja u potpunosti ostvarljiva, šta više humana i plemenita. General Difur, Luj

Apia, koji je po zanimanju bio hirurg, Gistav Monije, priznati pravnik i Teodor Monoar koji je

takođe bio ljekar prepoznali su napore Anrija Dinana da ubijedi javnost da je postojanje takve

organizacije neophodno, zbog velikog broja oružanih sukoba u svijetu.6

Oni su u februaru 1863. godine, godinu dana nakon izdavanja knjige ” Sjećanje na Solferino”

osnovali Međunarodni komitet za pomoć ranjenicima koji je kasnije nazvan Komitetom petorice7.

4 Jončić, Vladan, Međunarodno humanitarno pravo, Pravni fakultet, Beograd, 2010, str. 1635 Ibid, str. 1636 Op. cit: Istorija Crvenog krsta, str. 57 Komitet petorice je popularni naziv za Međunarodni komitet za pomoć ranjenicima kojeg su između ostalog činili Anri Dinan, General Difur, Luj Apia, Teodor Monoar i Gistav Monije.

5

Komitet petorice ubrzo je počeo da širi i propagira svoju ideju da svijetu treba organizacija koja

će se prije svega baviti pružanju pomoći ranjenicima u ratnim sukobima, što je rezultiralo

sazivanjem međunarodne konferencije, 26.oktobra 1863.godine, na kojoj je bilo prisutno 36

predstavnika iz 16 zemalja. Svi oni bili su saglasni da je svijetu neophodna međunarodna

organizacija, međunarodni pokret sastavljen od neutralnih ljudi koji poznaju osnove pružanja

prve pomoći i koji su prije svega na volonterskoj osnovi željni da pomognu ranjenicima u

oružanim sukobima. Odlučeno je da u svakoj zemlji koja je bila prisutna na konferenciji treba

formirati Nacionalne komitete za pomoć ranjenicima, da ranjenici, dobrovoljci i saniteti budu

zaštićeni u sukobima, kao i to da se kao glavni znak raspoznavanja uzme crveni krst na bijeloj

pozadini. Nus produkt konferencije je Međunarodna organizacija Crvenog krsta. Djelovanjem i

naporima Crvenog krsta, 1864 potpisana je Prva Ženevska konvencija koja se odnosi na zaštitu

ranjenika u kopnenim sukobima.8 1868. godine zaštita je proširena i na ranjenike i brodolomnike

u pomorskim sukobima. 9 Polako se širom svijeta počinju osnivati Nacionalna društva Crvenog

krsta. Crveni krst svoj djelokurg širi i na pomoć u prirodnim katastrofama, kao i na pomoć

socijalno ugroženim porodicama. Zanimljiva činjenica je i to da su tokom Prvog svjetskog rata,

dobrovoljci Crvenog krsta pružali pomoć ranjenicima, bolesnicima, kao i djeci koja su ostala bez

roditelja u ratu. 10

Takođe, posredstvom Crvenog krsta organizuju se razmjene ratnih zarobljenika, i na taj način je

veliki broj ratnih zarobljenika repatriran u svoje domovine. U Drugom svjetskom ratu,

dobrovoljci Crvenog krsta su redovno obilazili frontove i nepristrasno pomagali ranjenicima i

bolesnicima. Oni su takođe posjedovali diskreciono pravo da posjećuju logore u kojima su

zatočeni ratni zarobljenici. Zanimljiv je podatak da je u toku Drugog svjetskog rata posredstvom

Crvenog krsta uspješno obavljeno 11 hiljada posjeta koncentracionim logorima, poslato 24

miliona pisama porodicama zarobljenika, kao i dodijeljena materijalna pomoć u iznosu od 3,4

milijarde švajcarskih franaka.11

Gore navedene činjenice nesumnjivo nam pokazuju koliko je djelovanje MKCK-a u toku Prvog i

Drugog svjetskog rata bilo značajno za poboljšanje statusa ratnih zarobljenika, bolesnika, 8 Op. cit, Međunarodno humanitarno pravo, Pravni fakultet, Beograd, 2010, str. 1649 https://www.icrc.org/eng/who-we-are/history/overview-section-history-icrc.htm (24.04.2015.godine) 10 https://www.icrc.org/en/document/150-years-humanitarian-action-children-war (24.04.2015.godine)11 Detaljnije: https://www.icrc.org/eng/who-we-are/history/overview-section-history-icrc.htm (24.04.2015.godine)

6

brodolomnika, kao i za poštovanje međunarodnog humanitarnog prava, koje u tom periodu nije

bilo u potpunosti kodifikovano.

2. Principi na kojima se zasniva rad Međunarodnog pokreta

Crvenog krsta

Na Međunarodnoj konferenciji Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca održanoj 1986.godine u

Ženevi proklamovano je da nacionalna društva Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca,

Međunarodni komitet Crvenog krsta i Međunarodna federacija društava Crvenog krsta i Crvenog

polumjeseca zajedno predstavljaju Međunarodni pokret Crvenog krsta čija je misija sprječavanje

nepotrebnih ljudskih patnji u bilo kojoj situaciji, zaštita ljudskog integriteta i dostojanstva u

oružanim sukobima i ostalim kriznim siutacijama, unapređenje zdravlja i što efikasnije

ostvarivanje socijalne zaštite, sprječavanje širenja epidemija i drugih zaraznih bolesti, kao i

osnivanje i osnaživanje volonterskih timova koji će raditi na ostvarivanju ciljeva Crvenog krsta i

pružati pomoć ugroženima u svim mogućim situacijama.12

Međunarodni pokret Crvenog krsta predstavlja neutralnu i nepristrasnu organizaciju koja ima

isključivu nadležnost da učestvuje u humanitarnim misijama i da pruža zaštitu borcima, civilnom

stanovništvu, žrtvama rata i unutrašnjih sukoba, kao i da im obezbijedi poštovanje osnovnih

ljudska prava u oružanim sukobima, prvenstveno – pravo na život. 13

Iz ovih razloga, Međunarodni pokret Crvenog krsta, je prije svega razvio sljedeće principe na

kojima se zasniva humanitarni rad organizacije:

1. Univerzalnost – Ovaj princip podrazumijeva da su sva društva Međunarodnog pokreta

Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca imaju prvenstveno jednak status i dijele iste

12 Statutes of the international red cross and red crescent movement - Preamble13 Poštovanje međunarodnog humanitarnog prava, Priručnik za parlamentarce br. 1/1999, str. 102

7

vrijednosti, prava i dužnosti. Takođe, veoma je bitno naglasiti da u svakoj državi može

postojati samo jedno nacionalno društvo Crvenog krsta.14

Danas, u svijetu postoji 185 nacionalnih društava Crvenog krsta. Može se reći da je pokret

na putu ostvarivanja ideje potpune univerzalnosti.

Takođe, nacionalna društva imaju obavezu međusobnog pomaganja, posebno u kriznim

situacijama sa kojima se susreću određene zemlje, i kada samostalno djelovanje

nacionalnog društva te zemlje nije dovoljno da bi se uspješno pomoglo ugroženima.15

2. Humanost – Društva Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca

formirana su kako bi bez diskriminacije pružala pomoć ranjenicima i bolesnicima tokom

oružanih sukoba, kao i da će raditi sve što je u njihovoj moći da bi se spriječile

nepotrebne patnje u svim mogućim situacijama. Vodeći se principom humanosti, pokret

Crvenog krsta polazi od činjenice da svim licima treba obezbijediti pomoć i njegu u svim

mogućim situacijama i sačuvati život i zdravlje, kao i da treba djelovati preventivno da ne

bi došlo do ugrožavanja zdravlja i raditi na obrazovanju ljudi o tome kako i na koji način

treba zaštititi svoje zdravlje. Princip humanosti podrazumijeva i obavezuju na zaštitu i

poštovanje ljudske ličnosti, kako na idividualnom tako i na kolektivnom planu.16 Jedna od

obaveza Međunarodnog pokreta Crvenog krsta jeste i rad na poboljšanju položaja

čovjeka, kao i konstantna edukacija o zaštiti životne sredine i upoznavanje svih struktura

sa pravilima međunarodnog humanitarnog prava. 17

3. Nepristrasnost – podrazumjeva da Međunarodni pokret Crvenog krsta ne pravi razliku

prema nacionalnosti, političkom i vjerskom ubjeđenju, i njegov primarni cilj je,

14 Ovaj princip da u svakoj državi može postojati samo jedno nacionalno društvo Crvenog krsta uveden je tokom februarske revolucije u SSSR, 1917.godine. Naime, tada su u SSSR-u postojala dva nacionalna društva Crvenog krsta koja su djelovala na toj teritoriji, što je dovodilo u zabludu i učesnike u sukobu, a i ugrožene koje društvo ima nadležnost da se brine o ranjenima, zarobljenicima, brodolomnicima.15 http://www.redcross.rs/alapelvek/ 16 Ibid17 U Crnoj Gori, 2007.godine kreiran je nastavni plan i program za izborni predmet Istraživanje humanitarnog prava. Pohađanje ovog predmeta predviđeno je u VIII i IX razredu osnovne škole.

8

prvenstveno, pružanje pomoći ugroženim, kao i nastojanje da se u što većem stepenu

ublaže ljudske patnje izazvane oružanim sukobima ili prirodnim katastrofama.

Jedini kriterijum na osnovu kojeg se pravi razlika među ugroženima jeste stepen

ugroženosti, i u tom slučaju Crveni krst prvenstveno pruža pomoć najugroženijima, a

zatim ostalima. Takođe, može se reći da nepristrasnost predstavlja osnovni ideal Crvenog

krsta.18

4. Neutralnost – Međunarodni pokret Crvenog krsta kako bi osigurao povjerenje svih

strana, ne opredjeljuje se u neprijateljstvima, raspravama političkog, vjerskog i

ideološkog karaktera. Princip neutralnosti predstavlja glavni preduslov za uspješno

djelovanje Crvenog krsta, prvenstveno u oružanim sukobima. Strane u sukobi, moraju

imati puno povjerenje u misiju Crvenog krsta.

Veoma je važno naglasiti da se humanitarci i volonteri Crvenog krsta ne smiju upuštati u

rasprave o ideološkim, političkim i vjerskim pitanjima, kao i da ne smiju raspravljati o

krivici učesnika u oružanom sukobu.

5. Dobrovoljnost – Međunarodni pokret Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca djeluje na

dobrovoljnoj osnovi, pa samim tim u njegovom radu uključen je veliki broj volontera, koji

nesebično rade na ostvarivanju programskih ciljeva organizacije i pomažu ranjenicima,

bolesnicima i svima kojima je potrebna pomoć bez ikakvih novčanih nadoknada. 19

6. Jedinstvo – Ovaj princip podrazumijeva da u svakoj zemlji mora postojati jedno društvo

Crvenog krsta ili Crvenog polumjeseca i da ono mora biti otvoreno za sve, bez obzira na

pol, rasu, vjeroispovjest, politička ubjeđenja. Takođe, svako društvo mora nepristrasno

obavljati humanitarnu djelatnost na cijeloj teritoriji zemlje.

18 Op cit, http://www.redcross.rs/alapelvek/19 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 9

9

Takođe, svako društvo mora imati glavni organ koji će predstavljati vezu između

pomenutog društva i ostalih segmenata Međunarodnog pokreta. Veoma je bitno naglasiti

da glavni organ mora donositi odluke koje su u interesu čitavog društva.20

7. Nezavisnost – Djelovanje Međunarodnog pokreta Crvenog krsta je nezavisno.

Nacionalna društva Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca mogu ostvarivati saradnju sa

drugim službama unutar države, a sve to u cilju što efikasnijeg ostvarivanja pomoći

unesrećenima, ranjenima i bolesnima.

U takvim situacijama, nacionalno društvo može sarađivati sa drugim humanitarnim

organizacijama u onoj mjeri koliko je to neophodno za rješavanje pomenutih problema,

ali djelovanje organizacije mora ostati u skladu sa osnovnim principima i načelima na

kojima počiva čitav pokret. Važno je napomenuti da je pravni subjektivitet nacionalnih

društava uređen Zakonom o Crvenom krstu.21

3. Međunarodni komitet Crvenog krsta u zaštiti savremenog

međunarodnog humanitarnog prava

Međunarodno humanitarno pravo predstavlja najznačajniji dio međunarodnog javnog prava i

obuhvata pravila koja u toku oružanih sukoba, bilo da se radi o sukobima na unutrašnjem ili

međunarodnom nivou, imaju glavni cilj da pruže zaštitu licima koja ne učestvuju ili su prestala da

učestvuju u neprijateljstvima kao i da ograniče sredstva i metode ratovanja koja izazivaju

nepotrebne patnje. 22 Takođe, međunarodno humanitarno pravo nastoji da rat učini humanijim u

onoj mjeri u kojoj je to moguće.

Savremeno međunarodno humanitarno pravo obuhvata period nakon Drugog svjetskog rata, kada

je izvršena najpotpunija kodifikacija međunarodnog humanitarnog prava, 23 Pojam “međunarodno

20 Ibid, str. 921 Op cit: www.redcross.sr 22 Sasoli, Marko, Buvije, Antoan, Kako pravo štiti u ratu?, MKCK, Ženeva, 1999, str. 5323 Mujović, Ranko, Međunarodno humanitarno pravo – praktikum, Pravni Fakultet, Podgorica, str. 13

10

humanitarno pravo” ima isto značenje kao i “ratno pravo” ili “pravo oružanih sukoba” i mogu se

ravnopravno koristiti.

Na samom početku moramo istaći da je Međunarodni komitet Crvenog krsta24 osnivačko tijelo

Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i da je prvenstveno osnovan sa ciljem da u ratnim

uslovima obezbijedi poštovanje osnovnih načela ratovanja, i da na taj način ograniči upotrebu

određenih oružja koje izazivaju nepotrebne patnje, kao i da shodno načelu humanosti brine o

ranjenicima, bolesnicima i brodolomnicima i pruži im neophodnu pomoć na adekvatan način i

bez diskriminacije.

Misija MKCK-a jeste da žrtvama oružanih sukoba bilo untrašnjeg ili međunarodnog karaktera i

civilnom stanovništvu pruži zaštitu na neutralnoj i nepristrasnoj osnovi. 25

Osim navedenog MKCK ima i mnogo kompleksnije zadatke u periodu trajanja oružanih sukoba,

a može djelovati i preventivno, po završetku oružanih sukoba ili kao sila zaštitnica.26

U njegove glavne zadatke spadaju prije svega i posjete ranjenicima, ratnim zarobljenicima i

civilnom stanovništvu, potraga za nestalim osobama, uspostavljanje komunikacije između

članova porodica koje su sukobi razdvojili, spajanje rastavljenih porodica, redovno snadbijevanje

civila i neboračkog stanovništva vodom, hranom i medikamentima , edukativni zadatak, odnosno

da širi znanja o poštovanju međunarodnog humanitarnog prava i posljedicama kršenja, kao i da

aktivno radi na razvijanju svijesti kod civilnog stanovništva i vojnih snaga da se humanitarno

pravo mora poštovati. 27

Iako se nastanak MKCK-a veže za Švajcarsku i Komitet petorice, što predstavlja epilog

nacionalizacije samog društva, veoma je važno napomenuti da MKCK danas predstavlja veoma

značajnu i po obimu, veliku organizaciju koja aktivno djeluje u preko 80 zemalja svijeta, i ima

24 U nastavku: Međunarodni komitet Crvenog krsta - MKCK25 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 2 -326 Op cit: Međunarodno humanitarno pravo, str. 18327 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 3

11

delegacije u preko 60. MKCK trenutno zapošljava preko 12 000 ljudi, koji su uglavnom

državljani onih zemalja u kojima delegacije postoje.28

Delegacije su podijeljene na:

1. Operativne delegacije, čiji je glavni cilj obezbjeđivanje zaštite i pružanje

humanitarne pomoći, kao i preventivno djelovanje koje usmjereno na pomoć

žrtvama u postojećim sukobima ili u sukobima koji su u fazi nastajanja.

2. Regionalne delegacije, koje su prisutne u velikom broju zemalja koje nijesu

direktno ugrožene sukobom i čiji je zadatak prije svega monitoring potencijalno

opasnih situacija, kao i razvijanje strategija za brzo djelovanje i upozoravanje

MKCK-a da postoji mogućnost izbijanja kriza u određenom regionu. Praćenje

situacija u regionu od velikog je značaja za brzo reagovanje MKCK-a u pogledu

sprječavanja izbijanja kriza, kao i pripreme za pravovremenu humanitarnu akciju.

U priručniku “Međunarodno humanitarno pravo: Odgovori na vaša pitanja” ističe se da MKCK

ima obavezu da kao zaštitnik i promoter međunarodnog humanitarnog prava obezbijedi njegovo

poštovanje i primjenu tako što će podsticati strane u sukobu na njihove obaveze i širiti i

unaprijeđivati znanja kako strana u sukobu, tako i civila o značaju međunarodnog humanitarnog

prava.

Na osnovu navedenog može se pronaći analogija između MKCK-a i humanitarnog prava i

odgovoriti na pitanje: Kakva je uloga MKCK-a u obezbjeđivanju poštovanja međunarodnog

humanitarnog prava? 29

Nepoznavanje međunarodnog humanitarnog prava predstavlja jednu od glavnih poteškoća za

ostvarivanje njegove uniformnosti.

U ovoj situaciji, glavna obaveza MKCK-a jeste da konstantno radi na edukaciji u pogledu širenja

znanja o međunarodnom humanitarnom pravu. Takođe, MKCK ima obavezu da podsjeća države

28 Ibid, str. 429 Priručnik: Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja, MKCK, 2002, str. 15

12

da se pridržavaju obaveza koje proističu iz Ženevskih konvencija kroz Savjetodavnu službu za

međunarodno humanitarno pravo, kako bi obezbijedili što efikasniju primjenu međunarodnog

humanitarnog prava.

Savjetodavna služba za međunarodno humanitarno pravo obezbjeđuje zemljama tehničku

podršku, i asistira u donošenju i usvajanju pravnih instrumenata koji se odnose na oblast ratnog i

humanitarnog prava.30

MKCK, u slučaju kršenja normi humanitarnog prava upućuje državi povjerljivu predstavku

kojom je obavještava da je došlo do kršenja međunarodnog humanitarnog prava.

Ukoliko postoje indicije da je pomenuto kršenje humanitarnog prava ozbiljno - da je počinjen

ratni zločin, genocid, zločin protiv čovječnosti, MKCK će iznijeti svoj stav i obavijestiti javnost

da određena društvena grupa31 svjesno krši norme međunarodnog humanitarnog prava. Na ovaj

poduhvat MKCK će se odlučiti samo ukoliko ocijeni da će se javnim obavještenjem popraviti

situacija i prestati kršenje normi humanitarnog prava, i da će ova vrsta publiciteta biti isključivo u

interesu ugroženih.

Međunarodni komitet Crvenog krsta posjeduje diskreciono pravo da radi na obezbjeđivanju

poštovanja savremenih humanitarnih pravila.

Član 126 Treće Ženevske konvencije naglašava: “Predstavnici ili delegati Sila zaštitnica

ovlašćeni su da posjećuju sva mjesta gdje se nalaze ratni zarobljenici, naročito mjesta gdje su

oni internirani, zatvoreni i gdje rade; oni će imati pristup u sve prostorije koje koriste

zarobljenici.

Oni su isto tako ovlašćeni da posjete sva mjesta kuda dolaze, prolaze ili odakle dolaze

zarobljenici koji se premještaju. Oni mogu razgovarati sa zarobljenicima bez prisustva svjedoka,

a naročito sa njihovim povjerenikom, posredstvom tumača ako je to potrebno.

30 Ibid, str 15 -1631U ovom kontekstu pod određenom društvenom grupom svrstavamo regularne vojne snage, pobunjeničke frakcije, dobrovoljačke garde, paravojne formacije itd.

13

Predstavnicima i delegatima Sila zaštitnica daće se puna sloboda u pogledu izbora mjesta koja

žele da posjete; trajanje i učestalost tih pojseta ne mogu se ograničiti. Te pojsete se mogu

zabraniti samo zbog neophodne vojne potrebe i samo izuzetno i privremeno.

Sila koja drži ratne zarobljenike i Sila čiji su pripadnici zarobljenici kojima se čini posjeta mogu

se sporazumjeti, ako za tim postoji potreba, da se zemljacima tih zarobljenika dopusti da

prisustvuju posjetama. Iste povlastice uživaće i delegati Međunarodnog komiteta Crvenog krsta.

Naimenovanje tih delegata biće uslovljeno odobrenjem Sile u čijoj se vlasti nalaze ratni

zarobljenici kojima se čini posjeta.” 32

Takođe, ukoliko analiziramo Statut Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca

primjetićemo da je u članu 5, stav C definisana i jedna od uloga MKCK-a i to:

“ Uloga Međunarodnog komiteta Crvenog krsta je da u skladu sa Statutom preuzima zadatke koji

su mu povjereni Ženevskim konvencijama, da radi na primjeni međunarodnog humanitarnog

prava primjenljivog u oružanim sukobima, kao i da vodi računa o svim pritužbama zasnovanim

na navodnim kršenjima tog prava” .33

Veoma je važno napomenuti i značaj člana 3, koji je zajednički za sve četiri Ženevske

konvencije, i Dopunskog protokola 2. Član 3 daje MKCK pravo da u slučaju oružanih sukoba

ponudi svoje usluge zaraćenim stranama i da pruži pomoć ranjenicima, kao i da posjećuje

zatočena lica koja su u direktnoj vezi sa oružanim sukobom.34

Na osnovu detaljne analize članova 126 Treće Ženevske konvencije, zajedničkog člana 3 i člana

5, stav C2, Statuta Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumjeseca, jasno možemo

uvidjeti koliku važnost MKCK ima u oružanim sukobima, i shodno činjenicama, možemo reći da

je MKCK ustvari čuvar i promoter savremenog međunarodnog humanitarnog prava to jest da je

32 Treća Ženevska konvencija, član 126.33 Op. cit: Statutes of the International Red cross and Red crescent movement, A5, 2C. 34 Op. cit: Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja, str. 1

14

njegova protektivna uloga u primjeni savremenog međunarodnog humanitarnog prava neosporna,

na osnovu obavezujućih kogentnih normi kakve su Ženevske konvencije (1949) i dodatni

protokoli (1977) .

4. Pravni subjektivitet Međunarodnog komiteta Crvenog krsta

Međunarodni komitet Crvenog krsta predstavlja neutralnu, nepristrasnu i nezavisnu humanitarnu

organizaciju. Po svojoj prirodi i članstvu može se svrstati u nevladine organizacije. Osnovna

djelatnost i misija MKCK-a jeste da štiti i pomaže žrtvama oružanih sukoba. Njegova djelatnost

da štiti žrtve oružanih sukoba dodijeljena mu je od strane država potpisnica Ženevskih konvencija

i Dopunskih protokola.35 Međutim, pravni subjektivitet Međunarodnog komiteta Crvenog krsta je

specifičan.

Prva specifičnost Međunarodnog komiteta Crvenog krsta je da ga je teško svrstati u bilo koju

kategoriju međunarodnih organizacija: on ima hibridnu prirodu.36 Osnovan je kao privatno

udruženje u skladu sa Švajcarskim građanskim zakonikom koji članom 60. predviđa da

„udruženja sa političkom, vjerskom, naučnom, kulturnom, humanitarnom, drštvenom ili drugom

ne-profitnom namjenom stiču status pravnog lica kada njihova namjera da postoje kao

korporativna tijela postane očigledna iz njihovog statuta“.37 Ovaj način osnivanja ne predstavlja

praksu koju imamo kod drugih međunarodinih organizacija, koje se prije svega uspostavljaju

voljom država iskazanom u međunarodnom ugovoru, povelji ili konvenciji.

Sa druge strane, za međunarodne organizacije odista jeste specifično da svoj pravni subjektivitet

iskazuju u svom statutu, što je na neki način i slučaj sa Međunarodnim komitetom Crvenog

krsta.38

35 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 636 Rona, Gabor, The ICRC's status: in a class of its own, International Committee of the Red Cross, 17/02/200437 Swiss Civil Code No. 210 38 U članu 60. Švajcarskog građanskog zakona predviđa se postajanje pravnim licem, nakon što se u statutu iskaže namjera udruženja da postoji kao korporativno tijelo.

15

Međunarodni komitet Crvenog krsta o svom statusu i nadležnostima zaključuje sporazume sa

vlastima država, i na taj način obezbjeđuje određene imunitutete i privilegije koje su svojstvene

međunarodnim organizacijama, iako je njegov pravni status diskutabilan.39

Zbog navedenog načina osnivanja, postojanje MKCK-a ne zavisi od volje država koje su

pristupile Ženevskim konvencijama iz 1949. godine. Ipak, on uživa privilegije i imunitete koje

mu garantuju ne samo države, već i druge međunarodne organizacije, što je posljedica njegove

osnovne funkcije da štiti i pomaže žrtvama oružanih sukoba, u skladu sa Ženevskim

konvencijama.

Druga karakteristika MKCK-a jeste činjenica da, sa pravnog aspekta, on nema države članice što

razlikuje osnov njegovih privilegija i imuniteta od međunarodnih organizacija.

Kao što je ranije pomenuto, međunarodne organizacije svoj pravni subjektivitet u međunarodnim

odnosima iskazuju prije svega u svojim statutima. Iz prirode njihovih funkcija, proizlazi potreba

za privilegijama i imunitetima koji se razlikuju od onih privilegija i imuniteta koje imaju države.

Profesori Dimitrijević i Račić navode da se osnovna razlika koja postoji između međunarodnih

organizacija i država u ovoj oblasti, nalazi u činjenici da diplomatski i konzularni odnosi između

država imaju bilateralnu prirodu, dok su odnosi međunarodnih organizacija trostrani i

obuhvataju:

1. međunarodnu organizaciju,

2. državu članicu i

3. državu sjedišta međunarodne organizacije.40

Ova karakteristika međunarodnih organizacija jedna je od onih po kojima se MKCK razlikuje od

ostalih međunarodnih organizacija.41 Naime, država članica u slučaju MKCK-a ne postoji kao

treća strana u diplomatskim i konzularnim odnosima, te svoje imunitete i privilegije ova

organizacija zasniva na sporazumu sa vladom države u kojoj uspostavlja kancelariju

39 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 740 Dimitrijević, Vojin, Račić, Obrad, Međunarodne organizacije, Pravni fakultet Union, Beograd, 2011, str. 5141 Dimitrijević, Vojin, Račić, Obrad, Osnovi međunarodnog javnog prava, Beograd, 2012, str. 127

16

5. Uloga Međunarodnog komiteta Crvenog krsta u zaštiti ljudskih

prava u oružanim sukobima

Međunarodni komitet Crvenog krsta ima veoma značajnu ulogu u zaštiti ljudskih prava u

oružanim sukoba. Ukoliko pođemo od toga da je MKCK ovlašćen članom 3 koji je zajednički za

sve četiri Ženevske konvencije da stranama u sukobu ponudi svoje usluge u cilju poboljšanja

statusa ratnih zarobljenika, ranjenika, brodolomnika, civila, kao i članom 9 Prve Ženevske

konvencije koji određuje djelatnost MKCK-a u oružanim sukobima, možemo uvidjeti važnost

učešća MKCK-a u zaštiti ljudskih prava u oružanim sukobima.42

Takođe, član 10 Prve Ženevske konvencije predviđa da MKCK u oružanim sukobima,

unutrašnjeg ili međunarodnog karaktera može djelovati kao sila zaštitnica, i ima ovlašćenje da u

slučaju nepostojanja sile zaštitnice a na zahtjev strana u sukobu primi na sebe humanitarne

obaveze i savjesno i nepristrasno pruži pomoć ranjenicima, bolesnicima, civilima, koji su

obuhvaćeni sukobom.43 Možemo primjetiti da MKCK u domenu zaštite ljudskih prava u

oružanim sukobima ima glavni cilj i zadatak da nadgleda situaciju u zemljama zahvaćenim

ratnim sukobom, pomaže ranjenicima i bolesnicima kao i da aktivno radi na obezbjeđivanju

poštovanja savremenog međunarodnog humanitarnog prava, koje se zasniva na poštovanju

Ženevskih konvencija (1949) i Dopunskih protokola (1977). MKCK nije u obavezi da istražuje i

vrši krivično gonjenje počinioca ratnih zločinaca. Svaka zemlja potpisnica Ženevskih konvencija

je dužna da u nacionalno zakonodavstvo inkorporira odredbe koje se odnose na prekršaje

međunarodnog humanitarnog prava, uključujući i pravila o ekstradiciji i krivičnom gonjenju

ratnih zločinaca.

Sudovi država su u obavezi da podignu optužnice protiv počinioca ratnih zločina i da im sude u

skladu sa pravilima međunarodnog krivičnog prava, kao i da u slučaju izbjegavanja sudskog

postupka u nacionalnim sudovima, ukoliko prihvate nadležnost Međunarodnog krivičnog

tribunala, počinioce izruče istom. 44

42 Zajednički član 3 za sve Ženevske konvencije43 Prva Ženevska konvencija, član 10.44 Op cit, Upoznajte MKCK, str. 16 - 17

17

U Statutu Međunarodnog krivičnog tribunala stoji da je MKCK izuzet od obaveza svjedočenja,

jer bi se tim ugrozila njegova neutralnost i nepristrasnost prema žrtvama strana u sukobu. 45

Međunarodno humanitarno pravo ima za cilj da štiti fizički i psihički integritet ljudskog bića u

toku oružanog sukoba, odnosno da štiti prava čovjeka. Analogiju između međunarodnog

humanitarnog prava i međunarodnog prava ljudskih prava, i dijela koji se odnosi na zaštitu

ljudskih prava u oružanim sukobima možemo najbolje shvatiti ukoliko pođemo od činjenice da

međunarodno humanitarno pravo čine pravila o zaštiti žrtava rata, a da se zaštita žrtava rata sve

više može svrstati u domen međunarodne zaštite ljudskih prava. Ugrožene kategorije obuhvaćene

oružanim sukobom imaju pravo na određeni vid zaštite u toku oružanih sukoba i ta inherentna

prava obuhvaćena su pravilima međunarodnog humanitarnog prava, ali veoma je važno naglasiti

da njihovu sadržinu čine i ljudska prava koja su nastala u periodu mira – kao primjer možemo

navesti pravo na život i pravo na dostojanstvo čovjeka. 46

Primjena ljudskih prava i međunarodnog humanitarnog prava prvenstveno je obaveza država.

Države su dužne da preduzmu određene zakonske i praktične mjere kao što su primjena kaznenog

zakonodavstva za prekršioce i konstantna edukacija o međunarodnom humanitarnom pravu. 47

U pogledu ljudskih prava, države su dužne da u svoje nacionalne pravne sisteme inkorporiraju

određene međunarodne i regionalne instrumente koji se odnose na zaštitu ljudskih prava.48

U preambuli Protokola II stoji da visoke strane ugovornice podsjećaju da “… međunarodni

instrumenti koji se odnose na prava čovjeka obezbjeđuju osnovnu zaštitu čovjekove ličnosti…” 49

Na ovaj način se neposredno uspostavlja veza između ljudskih prava i međunarodnog

humanitarnog prava.

45 Ibid, str 1746 Obradović, Konstantin, Humanitarno pravo: savremena teorija i praksa, Beogradski centar za ljudska prava, Beograd, 1997, str. 231 - 23247 Op. cit: Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja, str. 3648 Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima, Konvencija o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida, Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima, Evropska konvencija o ljudskim pravima… 49 Dopunski Protokol II uz Ženevske konvencije o zaštiti nemeđunarodnih oružanih sukoba, Preambula

18

Neki od ugovora koji se odnose na zaštitu ljudskih prava omogućavaju vlastima da u slučaju

vanrednih okolnosti odstupaju od poštovanja određenih prava, dok u slučaju međunarodnog

humanitarnog prava nikakva odstupanja nijesu dozvoljena, zbog toga što su prava koja su

garantovana Ženevskim konvecijama i dodatnim protokolima upravo kreirana za primjenu u

vanrednim situacijama. 50

Možemo izvesti zaključak da se međunarodno humanitarno pravo i međunarodno pravo ljudskih

prava međusobno dopunjuju, kao i da ukoliko detaljnije analiziramo njihovu sadržinu uvidjećemo

da obje grane međunarodnog prava nastoje da obezbijede zaštitu života, dostojanstva i zdravlja

pojedinaca obuhvaćenih ratnim sukobom.

MKCK ima više uloga u zaštiti ljudskih prava u oružanim sukobima, prvenstveno ulogu sile

zaštitnice na zahtjev strana u sukobu, kao i ulogu protektora primjene Ženevskih konvencija i

Dopunskih protokola, i dužan je da obavijesti strane u sukobu ukoliko dođe do povrede osnovnih

postulata predviđenih pomenutim konvencijama i protokolima kao i da ukoliko postoje ozbiljna

kršenja humanitarnog prava i ljudskih prava, obavijesti javnost i međunarodnu zajednicu, i

pozove na što hitnije rješavanje situacije koja će rezultirati prestankom kršenja ljudskih prava i

poštovanja istih.

6. Praksa koja je stvorena pod okriljem Međunarodnog komiteta

Crvenog krsta

U okviru svojih aktivnosti koje se odnose na zaštitu ljudi u oružanim sukobima međunarodnog ili

unutrašnjeg karaktera, vizija MKCK-a jeste da na što efektivniji način obezbijedi poštovanje

međunarodnog humanitarnog prava i da na taj način umanji opasnosti kojima su ljudi izloženi

50 Op. cit: Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja, str. 36 - 37

19

tokom oružanog sukoba, spriječi i zaustavi zlostavljanje, kao i da skrene pažnju stranama u

sukobu na prava žrtava rata, bilo da se radi o borcima ili neborcima, ratnim zarobljenicima,

civilima, medicinskom i sanitetskom osoblju pruži im adekvatnu pomoć. 51

Na koji način MKCK ispunjava svoju viziju?

Na ovo pitanje nije lako dati pravi odgovor, s obzirom na specifičnost situacije sa kojom se

delegacije MKCK-a susreću u praksi i čiji delegati često rizikuju sopstvene živote kako bi

pomogli žrtvama oružanih sukoba.

Veoma je važno napomenuti da se Ženevskim konvencijama i Dopunskim protokolima utvrđuju

određeni zadaci i principi kojih se delegacije MKCK-a moraju pridržavati, i na taj način se stvara

određena praksa koja se može primjenjivati u budućim kriznim situacijama i oružanim sukobima.

Opšti zadatak koji je ujedno i preduslov za ispunjavanje i specifičnih zadataka jeste da između

strana u sukobu postoji komunikacija sa delegacijom MKCK-a, i da strane u sukobu imaju

povjerenje u MKCK i da doživljavaju delegaciju kao neutralnog posrednika između strana.

Ukoliko je ispunjen opšti zadatak MKCK-a, i ukoliko strane u sukobu imaju povjerenje u

delegaciju MKCK-a slijedi izvršavanje specifičnih zadataka.

Specifični zadaci delegacije MKCK-a ogledaju se u organizovanju posjeta i razgovora bez

prisustva svjedoka sa zaštićenim civilima, ratnim zarobljenicima, naročito kada se oni nalaze u

zatvoru ili imaju status interniranih lica.

Takođe, zadatak delegacije MKCK-a jeste i dostavljanje pomoći zaštićenim civilima52, ratnim

zarobljenicima i stanovništvu na teritorijama koje su okupirane, kao i potraga za nestalim licima i

ratnim zarobljenicima i prosljeđivanje poruka njihovim porodicima. 53

MKCK je dužan da predloži svoje dobre usluge u cilju nesmetanog stvaranja sanitetskih zona i

zona bezbjednosti, kao i da funkcioniše kao sila zaštitnica ili njega zamjena.

51 Op. cit: Upoznajte MKCK, str. 2052 Imunitet civilne populacije u oružanom sukobu može se smatrati jednim od osnovnih principa humanitarnog prava, ali se veoma često krši. 53 Op. cit: Kako pravo štiti u ratu?, str. 232 - 233

20

6.1 Aktivnosti MKCK-a u toku i nakon završetka oružanih sukoba

Kao što sam već naglasio, u okviru MKCK stvorena je određena praksa koja se primjenjuje u

gotovo svim oružanim sukobima kao i po njihovom završetku, i koja se ogleda u sljedećim

aktivnostima: medicinska pomoć žrtvama sukoba, pomoć u hrani i higijeni, posjete logorima u

kojima su smješteni ratni zarobljenici, posjete mjestima na kojima se civili drže zatvorenim,

posjete i materijalna pomoć licima zatvorenim iz bezbjednosnih razloga, rad na traženju, pomoć

licima raseljenim zbog sukoba, širenje znanja o pravilima međunarodnog humanitarnog prava,

kao i razvijanje i tumačenje tog prava. 54

Kada govorimo o medicinskim aktivnostima, veoma je bitno napomenuti da je odlukom

MKCK-a da konstantno radi na unapređenju i efikasnoj primjeni medicinskih aktivnosti tokom

oružanih sukoba spašen veliki broj ljudskih života. MKCK u saradnjii sa drugim organizacijama

humanitarne priode razvio je politiku pružanja medicinske pomoći u oružanim sukobima koja

prije svega podrazumijeva usredsređivanje na sanitetsko – zdravstvene mjere, preventivne mjere,

rehabilitaciju žrtava sukoba, uspostavljanje hiruških odjeljenja u sigurnim zonama na

teritorijama gdje se vode sukobi.55

MKCK takođe obezbjeđuje pomoć u hrani i vodi za piće ugroženom stanovništvu, s obzirom na

to da je on jedinstvena organizacija koja ima isključivu nadležnost da doprema pomoć

ugroženima.

Posjećivanje ratnih zarobljenika i pružanje pomoći zaštićenim civilima predstavljaju

najznačajnije aktivnosti MKCK-a koje su prije svega predviđene i utemeljene na osnovu III i IV

Ženevske konvencije. Veoma je značajno naglasiti da se delegatima moraju dozovoliti posjete

logorima gdje su zatočeni ratni zarobljenici, i da oni nesmetano mogu voditi razgovore sa njima

bez prisustva svjedoka. MKCK takođe pruža i materijalnu pomoć zatvorenicima56 ukoliko je

54 Ibid, str. 23455 Ibid, str. 23556 Ova pomoć se sastoji u dodatnom obezbjeđivanju hrane, odjeće, vode za piće..

21

potrebno, posebno ukoliko strane u sukobu nijesu u mogućnosti da obezbijede minimalne uslove

za život ratnim zarobljenicima i zaštićenim civilima koji se nalaze u pritvoru. 57

Prije obavljanja posjeta zatvorima u kojima se nalaze ratni zarobljenici i zaštićeni civili, MKCK

je u obavezi da vlastima dostavi spisak uslova, koji se moraju poštovati kako bi se obezbijedila

sigurnost delegata koji vode te posjete.

Delegatima mora biti dozvoljeno da:

1. vide sve zatvorenike koji spadaju u domašaj MKCK-a, kao i da imaju uvid u sva mjesta

gdje se oni drže;

2. obavljaju razgovore sa svim zatvorenicima bez prisustva svjedoka

3. kreiraju spiskove zatvorenika koji su u domašaju MKCK-a ili da od vlasti dobiju takve

spiskove;

4. ponavljaju posjete zatvorenicima, u onoj mjeri koliko je potrebno;

5. rade na obnavljanju porodičnih veza

6. pružaju efikasnu medicinsku i materijalnu pomoć shodno potrebama. 58

U periodu kada dođe do obustave vatre, porodice proganja zamisao da su možda njihovi najbliži

koji su učestvovali u oružanim sukobima, kidnapovani, ubijeni, zarobljeni. Porodice učesnika

oružanih sukoba, po humanitarnom pravu, imaju pravo da znaju šta se dešava sa njihovim

najbližima. 59 Shodno članu 33 Protokola I i člana 26 Četvrte Ženevske konvencije, misija

MKCK-a u tom domenu podrazumijeva sakupljanje informacija o nestalima u saradnji sa

vlastima a sve to u cilju razjašnjavanja statusa i obavještavanja porodica nestalih o njihovoj

sudbini.60 Takođe, član 123 Treće Ženevske konvencije podrazumijeva uspostavljanje Centralne

agencije za obavještenja o ratnim zarobljenicima, na teritoriji neutralne zemlje, koja će imati

57 Op. cit: Kako pravo štiti u ratu?, str. 235 – 236.58 Op. cit: Upoznajte MKCK, str. 2559 Op. cit: Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja, str.2460 Protokol I uz Ženevsku konvenciju, član 33 i član 26 Četvrte Ženevske konvecije

22

zadatak da se bavi prikupljanjem obavještenja o ratnim zarobljenicima, i dostavljaće ih zemljama

porijekla zarobljenika ili sili zaštitnici. 61

Očuvanje porodice kao cjeline predstavlja pravo koje je zagarantovano relevantnim

međunarodnim instrumentima. MKCK ulaže velike napore u cilju spajanja porodica koje su zbog

oružanih sukoba razdvojene. Primat imaju djeca bez staratelja i stari, koji se mogu svrstati u

kategoriju najugroženijih grupa. 62

Član 26 Četvrte Ženevske konvencije odnosi se na spajanje razdvojenih porodica i naglašava da

će: “ Svaka strana u sukobu će olakšati istraživanja koja preduzimaju članovi porodica koje je

rat rasturio, da ponovo dođu u vezu jedni s drugima i da se sastanu ako je moguće. Ona će

naročito olakšati rad organizacija koje se posvećuju tome zadatku, pod uslovom da je ona

priznala rad te organizacije i da one svoj rad prilagode mjerama bezbjednosti koje je ta srana

preduzela” 63

Na osnovu člana 26 Četvrte Ženevske konvencije možemo zaključiti da je uloga MKCK-a u ovoj

situaciji veoma važna, kao i da MKCK ulaže velike napore, smatrajući da svaka porodica ima

pravo na svoje jedinstvo.

6.2 Aktuelni slučajevi u kojima delegacije MKCK učestvuju

Međunarodni komitet Crvenog krsta trenutno zapošljava preko 12 000 delegata koji aktivno rade

u preko 80 zemalja i pružaju nesebičnu pomoć ugroženima u ratnim sukobima. U ovom radu

posebnu pažnju ćemo posvetiti misijama MKCK-a u Iraku i Ukrajini.64 Ključne operacije u

kojima učestvuju delegati MKCK-a su u sljedećim zemljama:

61 Treća Ženevska konvencija, član 12362 Op.cit: Upoznajte MKCK, str. 27 63 Četvrta Ženevska konvencija, član 2664 https://www.icrc.org/en/where-we-work (02.05.2015.godine)

23

1. Irak

2. Nigerija

3. Sirija

4. Južni Sudan

5. Ukrajina

6. Centralnoafrička Republika

7. Jemen

Fotografija br. 1: Mapa ključnih operacija MKCK-a (www.icrc.org)65

6.2.1 Misija MKCK-a u Iraku

Međunarodni komitet Crvenog krsta počeo je svoje djelovanje u Iraku 1980.godine. Delegacija

MKCK-a u Iraku u saradnji sa Iračkim društvom Crvenog polumjeseca radi na pružanju pomoći

ugroženima, svakodnevno im obezbjeđujući vodu za piće, hranu i medicinsku njegu. Veoma je

važno napomenuti da delegacija MKCK-a u Iraku često posjećuje ratne zarobljenike i jedne i

65 Fotografija preuzeta sa zvaničnog websajta Međunarodnog komiteta Crvenog krsta – www.icrc.org

24

druge strane, i radi na njihovom oslobađanju i spajanju sa porodicama. Takođe, MKCK ima

ulogu posrednika između predstavnika Iraka i Kurdistana, koji su u stalnim sukobima, i često radi

na podsjećanju strana u sukobu da se moraju pridržavati pravila međunarodnog humanitarnog

prava – Ženevskih konvencija i Dopunskih protokola.66 Do sada su delegati MKCK-a obavili

preko 1000 posjeta logorima u kojima se nalaze ratni zarobljenici, obezbjeđujući im vodu, hranu,

odjeću, uspostavljajući vezu sa njihovim porodicama i redovno ih obavještavajući o njihovom

stanju. Delegati svakodnevno nadgledaju situaciju, i evidentiraju kršenja opšteprihvaćenih pravila

ratovanja i obavještavaju javnost o stepenu kršenja, koji je u odnosu na druge zemlje zahvećene

oružanim sukobima na dosta visokom nivou. Trenutno se u Iraku nalaze 822 delegata MKCK-a,

od kojih su 732 državljani Iraka, kao i 90 eksperata iz čitavog svijeta. 67

U toku 2014.godine zahvaljujući delegaciji MKCK-a, 2 000 000 Iračana je dobilo pristup vodi za

piće, 600 000 raseljenih lica je dobilo pomoć u hrani, 33 000 pacijenata je zatražilo pomoć u

centrima za pshičko savjetovanje pri delegaciji MKCK-a, preko 40 000 ratnih zarobljenika je

posjećeno u 60 zatvora.

Veoma je bitno naglasiti da je u toku 2014.godine obavljeno preko 330 000 medicinskih pregleda

u Iraku. 68

6.2.2 Misija MKCK-a u Ukrajini

Delegacija Međunarodnog komiteta Crvenog krsta u Ukrajini, smještena je u glavnom

ukrajinskom gradu – Kijevu, a predstavništva su otvorena u Donjecku, Harkovu i Odesi, kao i

Sjevernodonjecku, Mariopolju i Simferopolju.

66 Conflict in Iraq II, International review of the Red Cross, 2008, str.52 - 5367 https://www.icrc.org/eng/where-we-work/middle-east/iraq/overview-iraq.htm (02.05.2015.godine)68 https://www.icrc.org/en/where-we-work/middle-east/iraq (02.05.2015.godine)

25

Fotografija br.2: Mapa djelovanja delegacije MKCK-a i njegovih predstavništava (www.icrc.org)69

MKCK je otvorio delegaciju u Ukrajini zbog unutrašnjih sukoba između ukrajinskih snaga i

proruskih pobunjenika prvenstveno zbog situacije na Krimu, i njegove aneksije od strane Rusije.

Trenutno je angažovano preko 50 delegata MKCK-a koji su raspoređeni na teritoriji zemlje

shodno potrebama.70

Na osnovu činjenica koje su dostpune na web sajtu MKCK-a možemo uvidjeti da delegati

MKCK-a u saradnji sa ukrajinskim Crvenim krstom svakodnevno pružaju pomoć civilima

zahvaćenim oružanim sukobom, i konstantno podsjećaju strane u sukobu da moraju poštovati

pravila međunarodnog humanitarnog prava.

Od aprila 2014.godine pa sve do danas posredstvom MKCK-a 118 200 stanovnika Donjecka i

Luganska primilo je pomoć u hrani, 22 600 stanovnika Donjecka i Luganska dobilo je pomoć u

građevinskom materijalu kako bi što prije renovirali oštečene stambene objekte, 126 000

stanovnika je dobilo higijenske pakete i ostale kućne potrebštine.

69 Preuzeto sa zvaničnog websajta Međunarodnog komiteta Crvenog krsta – www.icrc.org 70 Ukraine crisis: What the ICRC is doing? – Key facts, 2015. (dostupno na www.icrc.org)

26

Veoma je važno istaći da 42 bolnice u regionu Donjecka i Luganska svakodnevno primaju

medikamente kako bi što uspješnije liječili ranjenike i bolesnike. Delegacija MKCK-a u Ukrajini,

takođe organizuje posjete zatvorenicima, i od aprila 2014 posjećeno je 15 700 zatvorenika u 18

zatvora i dodijeljeni su im higijenski paketi.71

7. Crveni krst Crne Gore kao partnerska organizacija

Međunarodnog pokreta Crvenog krsta

7.1 Istorijat Crvenog krsta Crne Gore

Istorijsku pozadinu nastanka Crvenog krsta Crne Gore možemo povezati sa činjenicama i

društvenim okolnostima koje su prethodile izbijanju tzv. Nevesinjske bune. Crnogorci su podržali

bosansko-hercegovačke ustanike, što je kasnije rezultiralo otpočinjanjem srpsko – turskog rata i

nastanka Velike istočne krize. Zbog same situacije u Bosni i Hercegovini, veliki broj stanovnika

morao je napustiti svoja ognjišta i potražiti utočište u susjednim zemljama. Knjaz Nikola je na

sastanku sa hercegovačkim vlastodršcima koji se održao na Lovćenu odlučio da se u Crnoj Gori

oformi Odbor za pomoć ranjenim Hercegovcima, i pokušao je da svim snagama angažuje

inostrane ljekare da pomognu ranjenicima.

Na čelu Odbora nalazio se Ilarion Roganović. Upravo ovi događaji naveli su Crnu Goru da

ratifikuju Prvu Ženevsku konvenciju i da samim tim osnuju Crveni krst Crne Gore. 29. novembra

1875. Godine. Crna Gora je ratifikovala Prvu Ženevsku konvenciju i samim tim postala prvo

društvo Crvenog krsta na Balkanu, a 22 u svijetu.

Prvi sekretar Crvenog krsta u Crnoj Gori bio je Visarion Ljubiša. Nakon Prvog svjetskog rata,

1920.godine, Crveni krst Crne Gore pristupa Srpskom društvu Crvenog krsta, a godinu dana

kasnije, Srpsko društvo Crvenog krsta, postaje Društvo Crvenog krsta Kraljevina Srba, Hrvata i

Slovenaca.

71 https://www.icrc.org/en/where-we-work/europe-central-asia/ukraine (02.05.2015.godine)

27

U toku Drugog svjetskog rata, tačnije 1944.godine,  oformljen je Crveni krst Crne Gore, na čijem

je čelu bio dr Pavle Mijanić. Nekoliko decenija kasnije, kada je došlo do stvaranja državne

zajednice, Srbije i Crne Gore, Crveni krst Crne Gore postao je dio zajedničkog društva koje je

nosilo naziv Crveni krst Srbije i Crne Gore. Nakon proglašenja Crne Gore za nezavisnu državu,

21.05.2006.godine, i raspada državne zajednice, ponovo je formiran Crveni krst Crne Gore.72

7.2 Aktivnosti Crvenog krsta Crne Gore

Crveni krst Crne Gore danas predstavlja nezavisnu, jedinstvenu i dobrovoljnu humanitarnu

organizaciju koja kao takva djeluje u Crnoj Gori. Sastavljena je od 23 opštinske organizacije koje

imaju svojstvo pravnog lica.

Pravni subjektivitet CKCG, prava i dužnosti, područja djelovanja, načini finansiranja kao i status

opštinskih organizacija  regulisan je Zakonom o Crvenom krstu. 73

Shodno Statutu Crvenog krsta Crne Gore, članstvo je dobrovoljno, i član Crvenog krsta Crne

Gore može postati svako ko prihvata Statut i osnovna načela organizacije bez obzira na pol,

vjeru, jezik, nacionalnost i političko opredjeljenje.74

Crveni krst Crne Gore svoje djelatnosti je klasifikovao na sledeći način:

1. Pomoć najsiromašnijima

2. Briga o starima

3. Psiho – socijalna podrška, koja podrazumijeva pružanje podrške i osnaživanje osjetljivih

grupa, sa posebnim osvrtom na djecu sa posebnim potrebama i romsku populaciju.

4. Pružanje podrške onima koji su napustili svoje domove kako bi se što bolje uklopili u

društvo kao i rad na njihovoj resocijalizaciji.

72 http://ckcg.co.me/mn/o-nama/istorijat/istorijat-ck-cg (03.05.2015.godine)73 Zakon o Crvenom krstu, Službeni list Crne Gore, broj 28/06 74 Statut Crvenog krsta Crne Gore

28

5. Prva pomoć, konstantna edukacija učenika završnih razreda osnovne škole i

srednjoškolaca o načinima pružanja prve pomoći, kao i organizovanje državnog

takmičenja na kojem učestvuju ekipe iz čitave Crne Gore.

6. Rad na informisanju mladih o prevenciji od HIV / AIDS, tuberkoloze, polnoprenosivih i

bolesti zavisnosti, podrazumijeva organizovanje edukativnih seminara, radionica, javnih

tribina u saradnji sa domovima zdravlja i bolnicama iz Crne Gore.

7. Dobrovoljno davalaštvo krvi

8. Djelovanje u nesrećama – gdje volonteri Crvenog krsta u saradnju sa ekspertima vrše

obuku mladih kako da se uspješno pripreme za eventualne nesreće, kako da postupaju

ukoliko dođe do njih i pruže zaštitu povrijeđenima. 75

Veoma je bitno napomenuti da Crveni krst Crne Gore aktivno radi na tri veoma važna projekta, i

to:

1. Menadžment Konik kampa – Od 2003.godine Crveni krst Crne Gore u saradnji sa

UNHCR-om radi na održavanju izbjegličkog kampa Konik u kojem je smješteno 211

porodica romske populacije. Menadžment kampa podrazumijeva konstantno praćenje

potreba populacije, kao i održavanje smještajnih kapaciteta. Crveni krst Crne Gore je u

saradnji sa UNHCR-om formirao master bazu svih pripadnika RAE populacije. Baza se

redovno ažurira i pomoću nje se mogu pronaći veoma bitne informacije o svakom

pripadniku, kao što su identifikacioni podaci, podaci o obrazovanju, zdravstvenom stanju,

specifičnim oboljenjima itd. 76

75 Crveni krst Crne Gore: moja priča, brošura, novembar 2014.godine76 http://ckcg.co.me/mn/djelatnosti/aktuelni-projekti/menadzment-kampa-konik (05.05.2015.godine)

29

2. Obrazovanjem do inkluzije – Sa realizacijom ovog projekta Crveni krst Crne Gore

počeo je krajem 2002.godine kada je otvoren prvi vrtić za djecu koja žive u kampovima.

Sredstva za otvaranje vrtića u kampovima kao i za planiranje obrazovnih aktivnosti

donirali su Crveni krst Danske, UNHCR, Romski obrazovni fond, Ministarstvo prosvjete i

nauke i mnogi drugi. Danas, zahvaljujući ovom projektu, za čiju realizaciju je odgovoran

prvenstveno Crveni krst Crne Gore, 160 djece uzrasta od 3 do 6 godina pohađa

predškolsku nastavu uz posebno prilagođene nastavne sadržaje i na taj način se uspješno

osposobljavaju za upis u školu, i nastavak obrazovanja. 77

3. Zajednički razvoj zajednice – ovaj projekat podrazumijeva da se zaposleni Crvenog

krsta Crne Gore i samo nacionalno društvo približe senzitivnim grupama i zajednicama

koje pomažu i da zajedničkim snagama pronalaze efikasne načine za rješavanje njihovih

problema. Glavni cilj ovog projekta jeste da svi subjekti društvene zajednice učestvuju

shodno svojim nadležnostima i da međusobnom saradnjom pomognu ugrožene grupe.78

8. Zaključak

Međunarodni komitet Crvenog krsta predstavlja neutralnu i nepristrasnu organizaciju koja ima za

cilj da pomaže ranjenicima, brodolomnicima, zatvorenicima i civilima koji su direktno ugroženi

zbog oružanih sukoba na teritoriji određene države. Cilj njegovog osnivanja jeste da se u

oružanim sukobima uspostave određeni principi koji će se primjenjivati u svim situacijama, kao i

da se što efikasnije pomogne ugroženim kategorijama – ranjenicima, civilima, sanitetskom

osoblju...

Danas u svijetu postoji veliki broj delegacija koje neumorno rade u preko 80 zemalja i šire

osnovna načela organizacije i pružaju adekvatnu pomoć ugroženima.

77 http://ckcg.co.me/mn/djelatnosti/aktuelni-projekti/obrazovanjem-do-inkluzije (05.05.2015.godine)78 http://ckcg.co.me/mn/djelatnosti/aktuelni-projekti/zajednicki-razvoj-zajednice (05.05.2015.godine)

30

Delegati Međunarodnog komiteta Crvenog krsta obavljaju posjete ratnim zarobljenicima,

organizuju potragu za nestalim osobama u ratu, prenose poruke između članova porodica koje su

rastavljene zbog rata, obezbjeđuju hranu, vodu za piće i medicinsku pomoć ranjenima i

ugroženima, podsjećaju strane u sukobu na obavezu poštovanja međunarodnog humanitarnog

prava…

Veoma je važno naglasiti da su države gore navedene aktivnosti delegirale na Međunarodni

komitet Crvenog krsta shodno brojnim instrumentima međunarodnog humanitarnog prava, kao

što su Ženevske konvencije iz 1949.godine i Dopunski protokoli I i II iz 1977. godine koje

predstavljaju osnov savremenog međunarodnog humanitarnog prava. Može se reći da

Međunarodni komitet Crvenog krsta ima status čuvara međunarodnog humanitarnog prava koji

konstantno prati da li se primjenjuju obavezne norme međunarodnog humanitarnog prava i

informiše javnost o navodnim kršenjima.

Na osnovu navedenih činjenica možemo izvesti zaključak da je doprinos MKCK-a razvoju

savremenog humanitarnog prava i zaštiti ljudskih prava u oružanim sukobima veoma značajan,

kao i da uz slobodan i neutralan pristup ugroženim kategorijama ljudi obuhvaćenim oružanim

sukobom MKCK može raditi na efikasnom rješavanju njihovih problema što sasvim sigurno

predstavlja i osnovno načelo njegove humanitarne misije.

Literatura

1. Istorija Crvenog krsta - priručnik, MKCK, Beograd, 2005.

2. Jončić, Vladan, Međunarodno humanitarno pravo, Pravni fakultet, Beograd, 2010.

3. Statutes of the international red cross and red crescent

4. Upoznajte MKCK - priručnik, Međunarodni komitet Crvenog krsta, 2001.

5. Sasoli, Marko, Buvije, Antoan, Kako pravo štiti u ratu?, MKCK, Ženeva, 1999.

6. Mujović, Ranko, Međunarodno humanitarno pravo – praktikum, Pravni Fakultet, Podgorica

7. Međunarodno humanitarno pravo: odgovori na Vaša pitanja - priručnik, MKCK, 2002.

8. Treća Ženevska konvencija

31

9. Rona, Gabor, The ICRC's status: in a class of its own, International Committee of the Red Cross,

2004.

10. Swiss Civil Code No. 210

11. Dimitrijević, Vojin, Račić, Obrad, Međunarodne organizacije, Pravni fakultet Union, Beograd,

2011.

12. Dimitrijević, Vojin, Račić, Obrad, Osnovi međunarodnog javnog prava, Beograd, 2012.

13. Prva Ženevska konvencija, 1949.

14. Obradović, Konstantin, Humanitarno pravo: savremena teorija i praksa, Beogradski centar za

ljudska prava, Beograd, 1997.

15. Dopunski Protokol II uz Ženevske konvencije o zaštiti žrtava nemeđunarodnih oružanih

sukoba,1977.

16. Dopunski Protokol I uz Ženevske konvencije o zaštiti žrtava međunarodnih sukoba, 1977.

17. Četvrta Ženevska konvencija, 1949.

18. Conflict in Iraq II, International review of the Red Cross, 2008.

19. Ukraine crisis: What the ICRC is doing? – Key facts, 2015.

20. Zakon o Crvenom krstu, Službeni list Crne Gore, broj 28/06

21. Statut Crvenog krsta Crne Gore

22. Crveni krst Crne Gore: moja priča, brošura, novembar 2014.

23. https://www.icrc.org/

24. http://www.redcross.rs

25. http://www.ckcg.co.me