Dolina Karpia Das Karpfentalgruparybacka.dolinakarpia.org/.../dolina_karpia4.pdf · Dolina Karpia < Karp Królewski z Zatora – Absolutny fenomen i rekordzista pod względem hodowli,

> D

olin

a K

arp

ia <

> C

arp

Val

ley

<

> D

as K

arp

fent

al <

> Autorzy tekstu < > Text authors < > Textautoren <Mariusz Makuch, Mateusz Ledwoń, Agata Smieja, Jacek Betleja, Krzysztof Henel

> Konsultacja naukowa < > Scientific consultation < > Wissenschaftliche Konsultation <dr Jacek Betleja, mgr Mateusz Ledwoń

> Fotografie < > Photos < > Fotos <Bogusław Czerwiński, Marcin Karetta, Mateusz Ledwoń, Mariusz Makuch, Tomasz Mól, Zbigniew Pluta, Piotr Rymarowicz, Marek Szczepanek, Jan Wieliczko, Tomasz Wieliczko,

ze zbiorów Rybackiego Zakładu Doświadczalnego w Zatorze:Mieczysław Gabryel, B. Pietrzyk, Zbigniew Rychlicki

> Fotografia na okładce < > The photo on the cover < > Umschlagsbild <Marcin Karetta

> Mapa na wewnętrznej stronie okładki < > The map on the inside cover < > Landkarte auf der Innenseite des Umschlags <

Spezialkarte der k.u.k. österreichisch - ungarischen Monarchie im Maßstabe 1:75000 der Natur.

> Projekt graficzny < > Layout < > Graphisches Projekt <Maciej Hojda

> Wydawca < > Publisher < > Herausgeber <Drukarnia i Wydawnictwo „Grafikon” 34-100 Wadowice, Jaroszowice 324

tel. 033 873 46 20, fax 033 873 46 22e-mail: [email protected]

> na zlecenie < > contracted by < > im Auftrag von <

Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznychul. Czysta 17/4, 31-121 Kraków

tel./fax: 012/6315730, 6315731, 6315732www.most.org.pl; www.fwie.eco.pl

e-mail: [email protected]

ISBN 83-88744-74-7

> Druk < > Printed by < > Druck <Drukarnia i Wydawnictwo „Grafikon” 34-100 Wadowice, Jaroszowice 324

tel. 033 873 46 20, fax 033 873 46 22e-mail: [email protected]

> D

olin

a K

arp

ia <

> C

arp

Val

ley

<

> D

as K

arp

fent

al <

> Fot. Tomasz Mól <

> D

olin

a K

arp

ia <

Karp Królewski z Zatora – Absolutny fenomen i rekordzista pod względem hodowli, bowiem początki

rybactwa i hodowli karpia w Zatorze sięgają czasów panowania Bolesława Krzywoustego. W połowie XV wie-

ku Księstwo Zatorskie przeszło do Korony Polskiej i odtąd królowie polscy otoczyli tę krainę, a zwłaszcza jej

ryby, troskliwą pieczą. Oczywiście wśród ryb królował karp. Jego walory smakowe potrafili docenić polscy

królowie sprowadzając go przez długie lata na swoje stoły – stąd też wzięła się zachowana do dzisiaj nazwa

„karp królewski”, którą wielu hodowców przypisuje swoim karpiom. Jednak, aby być zgodnym z historyczną

prawdą, jedynie karp z Zatora ma prawo szczycić się przydomkiem królewskiego.

(Źródło: „Dary naszej ziemi, Małopolski Smak” – wydawca Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Tekst Jacek Szklarek.)

> Dolina Karpia – obejmuje obszar historycznego

ośrodka hodowli karpia znanego już w średniowie-

czu. Stawy hodowlane, z których największym jest

Pilawa położona w kompleksie stawów Przeręb,

zajmują obszary setek hektarów rozciągając się

w dolinie Wisły, Skawy i Wieprzówki.

> Inicjatorami projektu „Dolina Karpia” były

gminy Zator, Przeciszów i Spytkowice. Później do

grupy, która chce budować wspólny program roz-

woju dołączyły: Brzeźnica, Polanka Wielka i Osiek.

Tych sześć gmin położonych w południowej czę-

ści doliny Wisły i na Pogórzu Karpackim, postano-

wiło połączyć swoje siły i wspólnie promować ten

piękny zakątek naszego kraju.

> „Dolina Karpia” to program, który obejmuje

kilka połączonych ze sobą działań, mających

na celu stworzenie spójnej oferty turystycznej

opartej głównie na promocji walorów przyrodni-

czych i kulturowych tego rejonu. Fundamentem

Doliny Karpia są długowieczne tradycje związane

z hodowlą karpia królewskiego, którego sposób

hodowli został niewiele zmieniony i dzięki czemu

ryba ta zachowuje niepowtarzalne walory smako-

we. Karp zatorski, zwany też karpiem królewskim,

jest rybą poszukiwaną i cenioną przez smakoszy

ryb w całej Polsce. Znalazł on też swoje miejsce

na „Mapie małopolskich przysmaków”. Najlepiej

smakuje karp wędzony, karp w zalewie lub „karp

po zatorsku” – zapiekany w śmietanie. Palce lizać.

> Produkcja karpia odbywa się w gospo-

darstwach rybackich, z których największe to:

Przeręb, Spytkowice, Bugaj i Rudze. Obok „karpia

królewskiego” prowadzi się także hodowlę innych

gatunków ryb, takich jak: lin, jaź, tołpyga, amur,

karaś pospolity i złocisty, oraz ryb drapieżnych:

szczupak, sum i okoń.

Mieszkańcy Gminy Zator odnoszą się z szacun-

kiem do dokonań swoich przodków. W ostatnim

tygodniu czerwca, podkreślając kilkusetletnie

tradycje hodowli karpia, hucznie obchodzą każ-

dego roku Święto Karpia. Podczas corocznych

obchodów goszczą potrawami z karpia swoje

rodziny, gości, znajomych oraz przyjaciół z kraju

i zagranicy.

> Dolina Karpia stała się rajem dla wędkarzy z całej

Polski, którzy wraz z rodzinami spędzają tutaj wolne

chwile i wakacje. Zaplecze dla wędkarzy stanowią

rzeki oraz zagospodarowane starorzecza i zbiorniki

wodne powstałe po wydobyciu żwiru. W długim

sezonie – od marca do października, są one świet-

nym miejscem wypoczynku wszystkich miłośników

wędkowania i odpoczynku na łonie przyrody.

> Liczne gatunki ptaków występujące w „Do-

linie Karpia”, w tym te rzadko spotykane w in-

nych rejonach Polski: ślepowron, podgorzałka,

hełmiatka, rybitwa białowąsa, bąk i bączek przy-

ciągają ornitologów i amatorów fotografowania

przyrody z całej Europy. Obszar dolnej części

doliny Skawy i dolina Wisły w rejonie Zatora są

typowane do europejskiej sieci obszarów chro-

nionych „Natura 2000”.

> Lokalizacja w pobliżu Wadowic, Oświęcimia

i dużych aglomeracji miejskich Krakowa, Katowic,

Bielska, to niewątpliwy atut tego regionu. Obszar

„Doliny Karpia” wyróżnia się nieprzeciętnym krajo-

brazem naturalnym i kulturowymi tradycjami dzię-

ki czemu stanowi doskonałe miejsce do aktywne-

go wypoczynku połączonego z krajoznawstwem.

Spacery i przejażdżki rowerem wzdłuż Skawy,

wśród łęgowych zarośli i stawów zarośniętych szu-

warami będącymi siedliskami ptactwa wodnego,

są świetną formą spędzania czasu.

> Dolinę przecinają wytyczone szlaki rowerowe:

Greenways – Zielony Szlak Kraków – Morawy

– Wiedeń (dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe),

EuroVelo R4, Szlak Zabytków Ziemi Oświęcimskiej

oraz Szlak Architektury Drewnianej.

> Fot. Tomasz Wieliczko <

> 4

<

> 5

<

> Ziemia Oświęcimsko - Zatorska to obszar nie-

zwykły pod względem wartości przyrodniczych.

Niezwykłość ta wynika zarówno z dużej koncen-

tracji bardzo rzadkich i chronionych gatunków

roślin i zwierząt, a także z faktu, że przetrwanie

wielu z nich związane jest z gospodarczą dzia-

łalnością człowieka. Najcenniejsze przyrodniczo

tereny to przede wszystkim kompleksy stawów

hodowlanych, będące ostoją wymierających

w Polsce roślin i ptaków. Również bardzo cenne

są fragmenty lasów łęgowych o charakterze natu-

ralnym, które zachowały się wzdłuż podgórskich

rzek – Soły i Skawy.

> Stawy Rybne <> Początki gospodarki stawowej na Ziemi

Oświęcimsko - Zatorskiej sięgają XIII wieku. Jest

to jeden z najstarszych i największych w naszym

kraju ośrodków hodowli karpia. To właśnie z oko-

lic Zatora pochodzi sławny Karp Królewski.

Chlubą tego terenu jest ślepowron – ptak, któ-

rego niemal cała populacja krajowa skupia się

w okolicach Zatora, Oświecimia oraz Skoczowa.

Swoje ostoje znalazły tu takie wymierające w na-

szym kraju gatunki roślin jak m.in.: oczeret sztyle-

towaty, nadwodniki, kotewka orzech wodny czy

grzybieńczyk wodny. Szczególnie dwa ostatnie

z wymienionych gatunków występują tu bardzo

licznie stając się florystycznym symbolem Ziemi

Oświęcimsko - Zatorskiej.

> Dolina Dolnej Skawy (PL125) - ostoja ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce, projek-towana ostoja Europejskiej Sieci Ekologicznej “Natura 2000” <> Obszar ten obejmuje największe kompleksy

stawów na Ziemi Oświęcimsko - Zatorskiej: Spyt-

kowice, Przeręb, Bugaj oraz Stawy Monowskie.

Stawy położone są ze wszystkich stron Zatora

i obejmują około 1500 ha powierzchni. Prowa-

dzona jest tu intensywna hodowla ryb, ale wiele

zbiorników jest mocno zarośniętych roślinnością

wodną. W ostoi znajdują się żwirownie z wyspa-

mi, chętnie zasiedlanymi przez ptaki. Występuje

tutaj co najmniej 17 gatunków ptaków z Załącz-

nika I Dyrektywy Ptasiej, dla których wyznacza

się ostoje sieci Natura 2000; 7 gatunków z Pol-

skiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCKZ). Stawy

te to jedno z nielicznych w Polsce stanowisk

lęgowych podgorzałki (kaczki zagrożonej w skali

światowej). Lęgną się tutaj również inne gatunki

zagrożone w Europie: ślepowron, mewa czarno-

głowa, rybitwa białowąsa (PCKZ, najliczniejsze

stanowisko w kraju), bąk (PCKZ), bączek (PCKZ),

zausznik, czapla purpurowa, kropiatka, zielonka

(PCKZ), hełmiatka, rycyk, krwawodziób, rybitwa

czarna, rybitwa rzeczna oraz podróżniczek.

> Dolina Skawy <> Dolina rzeki Skawy na odcinku Graboszyce

– ujście do Wisły, należy do jednych z najbardziej

malowniczych zakątków Ziemi Oświęcimsko

- Zatorskiej. Mimo że silnie przekształcona przez

człowieka, zachowała w wielu miejscach układy

zbliżone do naturalnych, bogate w gatunki rzad-

kie i chronione. W zachowanych fragmentach

lasów łęgowych w drzewostanie oprócz wierzb,

topoli czarnej spotkać można również olchę

szarą. W runie na wielu stanowiskach masowo

występuje chroniona paproć – pióropusznik stru-

si. Charakterystyczne dla doliny Skawy są liczne

małe zbiorniki wodne rozmieszczone wzdłuż

biegu rzeki – pozostałość po często niekontrolo-

wanym wydobyciu żwiru. Obecnie stanowią one

środowisko życia płazów a także bobrów. Samo

koryto rzeki zachowało w znacznej części natu-

ralny charakter. Urwiste brzegi wykorzystywane

są przez jaskółki brzegówki, które gniazdują tutaj

w licznych koloniach. Natomiast żwirowe plaże

zasiedlają sieweczki rzeczne i piskliwce.

> In

form

acje

prz

yrod

nicz

e <

> Fot. Piotr Rymarowicz <

> Fot. Zbigniew Pluta <

> 4

<

> 5

<

> C

arp

Val

ley

<

Royal Carp of Zator – Absolute phenomenon and record holder in respect to its breeding history, which

dates back to the times of Prince Bolesław Krzywousty. In the middle of the 15th century, after the Principality

of Zator joined the Polish Kingdom, Polish monarchs took the whole region, and its greatest wealth – fishing

ponds - under their special care. The carp was the most valued of all fish bred there. Its unique taste was ap-

preciated by Polish kings who made it a favourite dish on the royal menu. The present name of the fish – royal

carp is the remnant of those days of glory. Although at present many farmers call their fish “royal”, historically

only the carp bred in Zator has the right to be named “royal”.

(The source: “Dary naszej ziemi, Małopolski Smak” – published by the Marshal’s Office of the Małopolska Province. Text: Jacek Szklarek.)

> The CARP VALLEY covers the area of the tra-

ditional carp breeding center, famous from the

Middle Ages. Fishing ponds cover hundreds of

hectares in the valleys of the Vistula, Skawa and

Wieprzówka rivers. The largest of them, Pilawa, is

situated in the complex of Przeręb fishing ponds.

> The Carp Valley project was initially started

by the communities of Zator, Przeciszów and

Spytkowice, later joined by three others -

Brzeźnica, Polanka Wielka and Osiek. The six com-

munities, all of them located in the southern part

of the Vistula valley and Podkarpackie Uplands,

decided to join forces in order to promote this

beautiful region of our country.

> The Carp Valley programme incorporates

several inter-related activities, which aim at

creating a joint tourist attraction based on natural

resources. The Carp Valley concept is based on

a several centuries old of carp breeding. The

breeding technique has not been changed for

ages, which results in the unique taste of the fish

meat. The local carp variety, Zator carp, better

known as royal carp is widely sought and valued

by fish lovers all over Poland. The fish has been

included in the Map of Małopolska Food Delica-

cies. It tastes good when smoked, marinated or

stewed in sour cream. It is really excellent!

> The carp is cultured at fish farms, the largest

of which are: Przeręb, Spytkowice, Bugaj and Ru-

dze. Apart from the “royal carp” other fish species

are also bred, among them tench, ide, silver carp,

amur, crucian and german carp and predatory

fish such as pike, sheat-fish and perch.

The inhabitants of the Zator Commune deeply re-

spect their ancestors’ efforts which is celebrated

at the annual Carp Festival, held in the last week

of June to commemorate the several centuries

long tradition of carp breeding. During the fes-

tival, fish farmers prepare fish dishes for their

families, guests, friends and relatives.

> The Carp Valley has become a favourite week-

end and holiday destination. Local rivers, well-

prepared old-river beds and water-filled gravel

pits are a real paradise for anglers. During the

season, which lasts from March till October, the

region becomes a dream holiday destination for

anglers and their families.

> The Carp Valley is rich not only with fish but

also with many bird species, including rarities

such as Night Heron, Ferruginous Duck, Red-cre-

sted Pochard, common and Whiskered Tern, Bit-

tern and Little Bittern. These attract bird watchers

and wildlife photographers from all over Europe.

The region of the lower valley of the Skawa river

and the area of the Vistula valley near Zator, are

included in the European „Natura 2000” network.

> The convenient location near to the towns

of Wadowice, Oświęcim and big cities such as

Krakow, Katowice and Bielsko is also a strong

point of the region. The area of the Carp Valley,

rich with beautiful scenery and cultural traditions

makes it a perfect place for relaxation combined

with sightseeing. Walks and bicycle rides along

the banks of the Skawa river, so close to riverine

bush and bulrush ponds, with innumerable

waterbird habitats, are a perfect way of spending

free time.

The Valley is crossed with cycling trails: Greenways

– Green Trail Krakow – Moravia – Vienna (natural

and cultural heritage), EuroVelo R4, the Trail of the

Oświęcim Regional Monuments and the Wooden

Architectural Trail.

> Fot. Mariusz Makuch <

> 6

<

> 7

<

> The Region of Oświęcim and Zator, so abun-

dant with wildlife is also unusual, as the survival

of its rare and protected plant and animal species

is closely connected with human activities.

Extensive complexes of fishing ponds provide

shelter to rare plants and birds which are on the

verge of extinction in other regions of Poland.

Fragments of riparian forests which have survived

along the banks of the Skawa and Soła rivers are

also precious and unique.

> Fishing ponds <> The Fishing ponds in the region were estab-

lished as early as the 13th century, which makes

the Oświęcim – Zator region one of the oldest and

most extensive centres of carp-farming, famous

for the local variety – the royal carp. The area

is abundant with rare birds, of which the Night

Heron is worth mentioning, as the whole of its

Polish population nests around Zator, Oświęcim

and Skoczów. The unique environment favors

the growth of rare plant species which are non-

existent in other regions of Poland: including Bog

Bulrush (Schoenoplectus mucronatus), Waterworts

(Elatine) Water Chestnut (Trapa natans) or Floating

Heart (Nymphoides peltata). The latter two are so

frequent here that they have become the floristic

symbol of the region.

> Lower Skawa Valley (PL125)- bird sanctuary on the Europe-an scale in Poland, the planned bird sanctuary of the ”Natura 2000” European Ecological Net-work. <> The area covers the largest complexes of fish-

ing ponds of the Oświęcim – Zator Region, namely:

Spytkowice, Przeręb, Bugaj and Rudze Ponds. The

ponds, which surround Zator from all sides, cover

the area of ca. 1,500 ha. Although fish-farming is

run on a large scale, many ponds are thickly grown

with water plants. The whole sanctuary is spotted

with innumerable gravel-pits with bird-inhabited

isles. Attachment 1 of the Bird Directive lists bird

species which require the establishment of bird

sanctuaries within the frames of the Natura 2000

project, of which as many as seventeen nest in the

region. Additionally, seven species nesting in the

valley are listed in the so-called Polish Red Data

Book of Animals (PRDBA). The ponds make one

of the few in Poland nesting sites of ferroginous

duck, the species considered endangered all over

the world. Other rare bird species also nest here,

among them: Night Heron, Mediterranean Gull,

Whiskered Tern (PRDBA, the most numerous site

in Poland), Bittern and Little Bittern (PRDBA),

Black-necked Grebe, Purple Heron, Spotted

Crake, Little Crake (PRDBA), Red-crested Pochard,

Black-tailed Godwit, Black Tern, Common Tern

and Bluethroat.

> Skawa Valley <> The valley, together with the Skawa river,

in the stretch between Graboszyce and where

it joins to the Vistula is one of the most scenic parts

of the Oświęcim – Zator Region. Despite extensi-

ve man-made changes, in many places the valley

has maintained its original character, and is abun-

dant with rare and protected species. Among the

tree stands of the preserved fragments of riparian

forests, one can find, apart from willows and black

poplars, grey alder. Rare species are present also

in the ground flora, among them the protected

ostrich fern. The long-abandoned gravel-pits,

now filled with water are characteristic for the

Skawa valley, numerous but small-sized, these are

the habitat of amphibians and beavers. The river

bed has largely maintained its original character.

Sand-Martins nest in colonies located in steep

river beds.

> L

ocal

nat

ure

<



> 6

<

> 7

<

> D

as K

arp

fent

al <

Königlicher Karpfen aus Zator - „Ein absolutes Phänomen und Rekordaufsteller im Hinblick auf die

Zuchtverhältnisse, weil die Anfänge der Fischerei und der Karpfenzucht in Zator bis in die Zeiten des Königs Bolesław

Krzywousty zurückreichen. Mitte des 15. Jahrhunderts wurde das Zatorer Herzogtum Teil des Königreich Polen und

seit dieser Zeit erfuhr diese Region, und insbesondere die hiesigen Fische, eine sorgfältige Obhut polnischer Könige.

Unter den Fischen war Karpfen natürlich der Herrscher. Seine Geschmacksvorzüge wussten polnische Könige zu

schätzen, indem sie sich ihn jahrelang auftischen ließen – daher kommt auch sein traditioneller Name „königlicher

Karpfen”, welcher von vielen Züchtern ihren Karpfen gegeben wird. Um jedoch der historischen Wahrheit gerecht zu

werden, muss man betonen, dass nur der Karpfen aus Zator gerechtfertigt so genannt werden kann. Quelle: „Gaben unserer Erde, Kleinpolnischer Geschmack” – herausgegeben von dem Marschallamt der Woiwodschaft Kleinpolen. Text von Jacek Szklarek.

> Das Karpfental umfasst das Gebiet des

historischen Karpfenreviers, das bereits im

Mittelalter bekannt war. Zuchtteiche, von denen

Pilawa, gelegen in dem Teichkomplex Przeręb,

der größte ist, umfassen mehrere hundert Hek-

tar in den Tälern der Flüsse Weichsel, Skawa und

Wieprzówka.

> Initiatoren des Projektes „Das Karpfental”

Waren die Gemeinden Zator, Przeciszów und

Spytkowice. Später sind der Gruppe, welche ein

gemeinsames Entwicklungsprogramm schaffen

möchte, folgende Gemeinden beigetreten:

Brzeźnica, Polanka Wielka und Osiek. Diese sechs

im südlichen Teil des Weichseltals und in Pogórze

Karpackie gelegenen Gemeinden haben sich vor-

genommen, ihre Kräfte zu vereinigen und gemein-

sam für diesen schönen Winkel Polens zu werben.

> „Das Karpfental” ist ein Programm, welches

mehrere miteinander verbundene Tätigkeiten,

die zur Entwicklung eines gemeinsamen

touristischen Angebots führen sollen, verbindet.

Dieses Angebot beruht auf zugänglichen

Bodenschätzen der Region. Fundament des

Karpfentales sind hunderte von Jahren alte

Traditionen der Zucht von Spiegelkarpfen. Die

Zuchttechnologie wurde bis jetzt nicht geändert,

dank dieser der Fisch über einen einzigartigen

Geschmack verfügt. Der Karpfen aus Zator, auch

Königlicher Karpfen (Spiegelkarpfen) genannt,

ist ein von Feinschmeckern aus ganz Polen

geschätzter und gesuchter Fisch. Ihm wurde

auch ein Platz auf der „Karte der kleinpolnischen

Leckerbissen” gewährt. Am besten schmeckt er

geräuchert, mariniert oder in Sahne gebacken,

d.h. auf lokale Art aus Zator vorbereitet. Lecker!

> Die Karpfenzucht wird in Fischzucht-

Anstalten betrieben, von denen zu den größten

Przeręb, Spytkowice, Bugaj und Rudze gehören.

Neben des „königlichen Karpfen” werden auch

andere Fischgattungen gezüchtet und darunter

Schleien, Goldorfen, Silberkarpfen, Graskarpfen,

Karauschen und Silberkarauschen sowie

Raubfische wie Hecht, Wels und Barsch.

Die Einwohner der Gemeinde Zator achten die

Leistungen ihrer Urahnen. In der letzten Juniwoche

feiern sie das Karpfenfest, wodurch sie der

hunderte Jahre alten Tradition der Karpfenzucht

Ausdruck geben. Während der alljährlichen

Feierlichkeiten bewirten sie mit Karpfengerichten

ihre Familien, Bekannte und Freunde.

> Das Karpfental wurde zum Mekka der Angler

aus ganz Polen, die hier gemeinsam mit ihren

Familien ihre Freizeit und Ferien verbringen.

Anglerbasis bilden die Flüsse, immer besser

genutzte alte Flussbetten und Wasserbecken, die

nach der Gewinnung von Kies entstanden sind. In

der langen Anglersaison – von März bis Oktober –

werden sie zum Erholungsort für Anglerliebhaber

und deren Familien.

> Mehrere Fischgattungen und unzählige

Vogelgattungen aus dem „Karpfental”, darunter

auch die, welche selten anzutreffen sind, wie

Nachtreiher, Moorente, Fluss-Seeschwalbe, We-

ißbartseeschwalbe, Weißflügel-Seeschwalbe,

Rohrdommel und Zwergdommel ziehen Orni-

thologen und Fotoamateure, welche die Natur

fotografieren, aus ganz Europa an. Das Gebiet des

unteren Skawa-Tales und des Weichseltales in der

Region um Zator wurden im europäischen Netz

„Natura 2000” aufgenommen.

> Zu weiteren unbestreitbaren Vorzügen dieser

Region gehört auch die Lokalisierung in der Nähe

von Wadowice, Oświęcim (Auschwitz) und der

Agglomerationen von Krakau, Kattowitz und Biel-

sko-Biała. Das Gebiet des „Karpfentales” zeichnet

sich aus durch ungewöhnliche Naturlandschaft

und Kulturtraditionen, dank dessen es zu einem

ausgezeichneten Ort der aktiven Erholung wird,

verbunden mit landeskundlichen Attraktionen.

Spaziergänge und Radausflüge entlang

des Skawa-Flusses, umgeben vom Dickicht

der Uferpflanzen und von Schilfteichen mit

zahlreichen Lebensräumen der Wasservögel, sind

eine hervorragende Form der Freizeitgestaltung.

> Durch das Tal führen mehrere fertige

Fahrradwege: Greenways – Der Grüne Fahrradweg

Krakau – Mähren – Wien (Natur- und Kulturerbe),

EuroVelo R4, Denkmalroute des Oświęcim-

Gebietes und die Route der Holzarchitektur.

> 8

<

> 9

<

Das Oświęcim-Zator-Gebiet ist eine im Hinblick

auf ihre Naturwerte ungewöhnliche Region. Diese

Ungewöhnlichkeit ergibt sich im gleichen Maße

aus einer großen Anhäufung von seltenen und

geschützten Flora- und Faunagattungen, sowie

aus der Tatsache, dass das Fortbestehen mehrerer

dieser Gattungen mit der wirtschaftlichen Tätigkeit

des Menschen verbunden ist. Zu den wertvollsten

Naturgebieten gehören vor allem Komplexe von

Zuchtteichen, welche zum Refugialgebiet der vom

ausstreben bedrohten Pflanzen- und Vogelgattun-

gen gehören. Sehr wertvoll sind auch entlang der

Bergbäche Soła und Skawa gelegenen Fragmente

von Schwemmwäldern, welche ihren Naturcharak-

ter beibehalten haben.

> Fischteiche <> Anfänge der Teichwirtschaft in dem

Oświęcim–Zator–Gebiet reichen bis in das 13.

Jahrhundert. Es ist ein der ältesten und größten

Zentren der Karpfenzucht in Polen. Eben aus

der Umgebung von Zator stammt der berühmte

Königliche Karpfen.

Der Stolz dieser Region ist der Nachtreiher – ein

Vogel, dessen fast gesamte Population in der Re-

goin um Zator, Oświecim und Skoczów ansässig

ist. In den Refugialgebieten sind auch hier die in

Polen vom Aussterben bedrohten Floragattun-

gen zu finden wie u.a.: Stachelspitzige Teichsimse

(Schoenoplectus mucronatus), Tännel (Elatine),

Wassernuss (Trapa natans) oder Seekanne (Nym-

phoides peltata). Insbesondere die zwei letzteren

Gattungen sind hier sehr oft anzutreffen und

werden zum floristischen Symbol des Oświęcim-

Zator-Gebiets gezählt.

> Interes Skawa-Tal (PL125)- Vögelrefugialgebiet von eu-ropaweiter Bedeutung, Pro-jekt-Refugialgebiet des eu-ropäischen Öko-Netzes “Natura 2000” <> Dieses Gebiet umfasst die größten Teichkom-

plexe des Oświęcim–Zator–Gebiets: Spytkowice,

Przeręb, Bugaj und Stawy Monowskie. Die Teiche

sind rund um Zator gelegen und umfassen eine

Fläche von etwa 1500 ha. Es wird hier eine sehr

intensive Fischzucht geführt, aber es gibt zu-

gleich mehrere Wasserbecken, welche dicht mit

Wasserpflanzen bewachsen sind. In dem Refugi-

algebiet befinden sich Kieswerke mit Inseln, die

zu beliebigen Siedelungsorten der Vögel werden.

Es kommen hier mindestens 17 Vogelgattungen

vor, die in dem Anhang der ersten Vogelrichtlinie

genannt werden und für die Refugialgebeite im

Rahmen von Natura-2000-Netz ausgesondert

werden; 7 Gattungen aus dem Polnischen Ro-

tenbuch (Polska Czerwona Księga, (PCK)). Diese

Teiche bilden eine der wenigen Brutstellen der

Moorente (welche weltweit vom Aussterben

bedroht ist). Ihre Brutstellen haben hier auch

andere europaweit bedrohte Vogelgattungen:

Nachtreiher, Schwarzkopfmöwe, Weißbartsee-

schwalbe (laut PCK - die größte Stelle in ganz

Polen), Rohrdommel (PCK), Zwergdommel (PCK),

Schwarzhalstaucher, Purpurreiher, Tüpfelsump-

fhuhn, Kleines Sumpfhuhn (PCK), Kolbenente,

Uferschnepfe, Rotschenkel, Trauerseeschwalbe,

Fluss-Seeschwalbe und Blaukehlchen.

> Das Skawa-Tal <> Dieses Tal gehört samt Skawa-Fluss in der

Strecke Graboszyce – Weichselmündung zu

dem malerischen Winkel des Oświęcim–Zator-

Gebiets. Obwohl es von dem Menschen stark

beeinflusst und verändert wurde, wurden hier

an mehreren Stellen Komplexe beibehalten, die

Natursystemen ähneln und reich an seltenen und

geschützten Gattungen sind. In den erhaltenen

Fragmenten von Schwemmwäldern kann man

neben Weide, Pyramidenpappel auch Grauerle

antreffen. Im Unterholz kommt an manchen Stel-

len massenweise der geschützte Farn - Straußen-

farn - vor. Charakteristisch für das Skawa–Tal sind

zahlreiche kleine Wasserbecken, welche entlang

dem Flussufer gelegen sind – sie sind Überreste

der des Öfteren nicht kontrollierten Kiesgewin-

nung. Heutzutage bilden sie den Lebensraum der

Lurche und auch der Biber. Das Flussbett an sich

hat größtenteils noch seinen natürlichen Charak-

ter. Die Steilufer werden von Uferschwalben ge-

nutzt, die hier in zahlreichen Kolonien ihre Nester

anlegen.

> N

atur

info

rmat

ione

n <


> 8

<

> 9

<

> P

ejza

ż <

> 1

0 <

> 1

1 <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

Fot. Zbigniew Pluta

> 1

0 <

> 1

1 <

> Zator - stolica Doliny Karpia < > Zator – the capital of the Carp Valley < > Zator – die Hauptstadt des Karpfentales <> 1

2 <

> 1

3 <


> 1

2 <

> 1

3 <

> Słońce zagląda na pola w Polance Wielkiej < > The sun looks on the fields in Polanka <> Die Sonne schaut auf die Felder in Polanka herein <


> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 1

4 <

> 1

5 <

> „Płonące” szuwary < > „Burning” rushes < > „Brennendes” Schilf <

> Fot. Piotr Rymarowicz < > Fot. Tomasz Mól <

> Staw Kanonik wczesną wiosną < > Pond Kanonik (Canon) in early spring < > Der Teich „Kanonik” („Kanoniker”) im Frühjahr <


> Poranne mgły < > Morning haze < > Morgennebel <

> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 1

4 <

> 1

5 <

> Tęcza nad Przerębem < > A rainbow over Przeręb < > Regenbogen über Przeręb <


> Widok znad stawu Leliwa na Zator i Tatry < > A view from Pond Leliwa over Zator and the Tatra Mountains <> Der Blick vom Teich Leliwa über Zator und das Tatra <


> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 1

6 <

> 1

7 <

> Pokryty kobiercem grzybieńczyka staw Za Stodołami < > Za Stodołami (Behind the Barns) Pond covered with a carpet of the floating heart <

> Mit der Europäischen Seekanne bedeckter Teich „Za Stodołami” („Hinter den Scheunen”) <



> Tęczak przed deszczem < > Many-coloured tyrant before rain < > Das Fanggebiet „Tęczak” vor dem Regen <

> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 1

6 <

> 1

7 <

> Zachód słońca nad Nowińczykiem < > A sunset over Nowińczyk < > Der Sonnenuntergang über Nowińczyk <> 1

8 <

> 1

9 <


> 1

8 <

> 1

9 <

> Balon nad Przeciszowem, w tle Stawy Monowskie < > A baloon over Przeciszów; the Monowskie Ponds in the background < > Ein Ballon über Przeciszów, im Hintergrund Monowitzer Teiche <


> Szuwary < > Rushes < > Schilf <


> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 2

0 <

> 2

1 <

> Czapla nad rdestem < > A heron above Knotweed < > Ein Reiher über dem Knöterich <



> Staw we mgle < > A pond in the fog < > Ein Teich im Nebel <

> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 2

0 <

> 2

1 <

> Staw Jastrzębiec pokryty kotewką i grzybieńczykiem < > Pond Jastrzębiec covered with the water chestnut and floating heart <

> Der Teich „Jastrzębiec” bedeckt mit der Europäischen Seekanne und Wassernuss <


> Babia Góra górująca nad Górecznikiem < > Babia Góra towering over Górecznik < > Der Berg Babia Góra über Górecznik <


> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 2

2 <

> 2

3 <

> Nieujarzmiona Skawa poniżej mostu kolejowego w Zatorze < > The unbridled Skawa River below the railway bridge in Zator < > Der ungebändigte Fluss Skawa unter der Eisenbahnbrücke in Zator <



> Las łęgowy z pióropusznikiem strusim w Graboszycach < > A riparian forest with the ostrich fern in Graboszyce < > Wald im sumpfigen Gelände mit dem Straußenfarn <

> P

ejza

ż <

> L

and

scap

e <

> L

and

scha

ft <

> 2

2 <

> 2

3 <

> N

atur

a <

> 2

4 <

> 2

5 <

> 2

<

Fot. Marcin Karetta

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 2

4 <

> 2

5 <

> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> Ponad 600 łabędzi gromadzi się na stawie Pilawa < > More than 600 Mute Swans gather on Pond Pilawa < > Über 600 Schwäne versammeln sich im Teich „Pilawa” <

> Fot. Marcin Karetta <

> Łabędzia rodzina < > Swan family < > Eine Schwanenfamilie <


> 2

6 <

> 2

7 <

> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<> Miłość od pierwszego wejrzenia < > Love at first sight < > Liebe auf den ersten Blick <


> 2

6 <

> 2

7 <

> Kormoran czarny < > Cormorant < > Kormoran <


> Zimowisko kormoranów nad Wisłą < > Cormorant wintering area by the Vistula River < > Die Überwinterungsstätte der Kormorane an der Weichsel <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 2

8 <

> 2

9 <

> Bocian biały < > White Stork < > Weißstorch <



> Czapla siwa < > Grey Heron < > Graureiher <

> Bocian czarny < > Black Stork < > Schwarzstorch <



> Czapla biała < > Great Egret < > Silberreiher <

> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 2

8 <

> 2

9 <

> Polująca czapla siwa < > Grey Heron hunting < > Der jagende Graureiher <> 3

0 <

> 3

1 <


> 3

0 <

> 3

1 <

> Błotniak stawowy < > Marsh Harrier < > Rohrweihe <

> Tokujące błotniaki stawowe < > Displaying Marsh Harriers < > Balzende Rohrweihe <



> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 3

2 <

> 3

3 <

> Ślepowron – przyrodniczy symbol Ziemi Oświęcimsko-Zatorskiej < > The Night Heron – a wildlife symbol of the Oświęcim region <

> Der Nachtreiher - das Natursymbol von Ziemia Oświęcimska (die Landschaft um Oświęcim) <


> Ślepowrony < > Night Herons < > Nachtreiher <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 3

2 <

> 3

3 <

> Gęgawy < > Greylag Geese < > Graugans <> 3

4 <

> 3

5 <


> 3

4 <

> 3

5 <

> W urwistym brzegu Skawy w okolicy Podolsza... < > In a precipitous bank of the Skawa River near Podolsze... < > Am steilen Ufer vom Fluss Skawa in der Nähe von Podolsze… <


> ...jaskółki brzegówki zakładają gniazda < > ...Sand Martins are making their nests < > …die Uferschwalben bauen ihre Nester <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 3

6 <

> 3

7 <

> Młode jaskółki brzegówki chciałyby już latać < > Young Sand Martins would already like to fly < > Junge Uferschwalbe möchten schon fliegen <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 3

6 <

> 3

7 <

> Pliszka siwa na kamieńcu nad Skawą < > A White Wagtail on a gravel bank by the Skawa River < > Eine Bachstelze auf der Kiesbank vom Fluss Skawa <

> W 2005 roku na Stawy Zatorskie zawitał pelikan różowy < > In 2005 the Zator Ponds were visited by a White Pelican <> 2005 kehrte der Rosapelikan zu den Zatorer Teichen zurück <



> 3

8 <

> 3

9 <

> Bąk < > Bittern < > Rohrdommel <

> Fot. Marek Szczepanek <

> Bączek na gnieździe < > Little Bittern in the nest < > Zwergdommel im Nest <

> Fot. Bogusław Czerwiński <

> 3

8 <

> 3

9 <

> Rybitwa białowąsa buduje gniazdo z roślin wodnych < > Whiskered Tern is building a nest from aquatic plants <> Eine Weißbartseeschwalbe baut ihr Nest aus Wassergewächs <


> Rybitwy rzeczne na platformie zbudowanej przez ornitologów < > Common Terns on a platform built by ornithologists <> Flussseeschwalben auf einer von den Ornithologen gebauten Bank <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 4

0 <

> 4

1 <

> Mewa śmieszka z młodymi < > Black-headed Gull with the young < > Eine Lachmöwe mit ihren Kleinen <


> Żerująca mewa białogłowa nad Skawą w Grodzisku < > A feeding Caspian Gull over the Skawa River in Grodzisko < > Eine Weißkopfmöwe sucht nach Nahrung am Fluss Skawa in Grodzisk <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 4

0 <

> 4

1 <

> Szablak przypłaszczony < > Eurasian red dragonfly < > Die Sumpf-Heidelibelle <


> Rzekotka drzewna < > A European tree frog < > Der Europäische Laubfrosch <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 4

2 <

> 4

3 <

> Sarni skok < > A roe deer’s jump < > Rehsprung <



> Ślady działalności bobrów przy ujściu Skawy < > Traces of beaver activity at the mouth of the Skawa River <> Die Spuren von Biebern an der Mündung vom Fluss Skawa <

> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 4

2 <

> 4

3 <

> Orzechy kotewki < > The nuts of the water chestnut < > Wassernuss <


> Staw porośnięty kotewką orzechem wodnym < > A pond overgrown with water chestnut < > Ein Teich bewachsen mit Wassernuss <


> N

atur

a <

> N

atur

e <

> N

atur

<

> 4

4 <

> 4

5 <

> Salwinia pływająca – paproć wodna < > The floating watermoss – a water fern < > Der Gemeine Schwimmfarn – Wasserfarn <


> Kwiat grzybieńczyka wodnego < > The flower of the floating heart < > Blüte der Europäischen Seekanne <

> Fot. Piotr Rymarowicz <>

Nat

ura

< >

Nat

ure

< >

Nat

ur <

> 4

4 <

> 4

5 <

> C

złow

iek

<> 4

6 <

> 4

7 <

> 3

<


> M

an <

> M

ensc

h <

> 4

6 <

> 4

7 <

> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> Wyładunek ryb z beczki – Przeręb 1936 rok < > Unloading fish from a barrel – Przeręb, 1936 < > Fischausladung aus dem Fass – „Przeręb”, 1936 <

> Fot. Zbigniew Rychlicki <

> Sortowanie ryb na Przerębie – 1949 rok < > Sorting fish at Przeręb – 1949 < > Fischsortierung am „Przeręb”, 1949 <

> Fot. B. Pietrzyk <

> 4

8 <

> 4

9 <

> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> Koszenie stawu Leliwa kosiarką typu „Zator” – 1948 rok < > Mowing Pond Leliwa with a ”Zator” mower– 1948 <> Mähen am Teich „Leliwa” mit der Mähmaschine des Typs „Zator”, 1948 <

> Fot. Mieczysław Gabryel <

> Koszenie stawu Leliwa z łodzi ciągniętych przez woły – 1936 rok < > Mowing Pond Leliwa from boats pulled by oxen– 1936 <> Mähen am Teich „Leliwa” von den Booten, die durch Ochsen gezogen werden, 1936 <

> Fot. Zbigniew Rychlicki <

> 4

8 <

> 4

9 <

> Odłow stawu Królewiec < > Harvesting Królewiec (Königsberg) Pond < > Abfisch am Teich „Królewiec” (Königsberg) <

> Fot. Mateusz Ledwoń <

> Rybacki plon < > The fish harvest < > Fischerertrag <


> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

0 <

> 5

1 <

> Sortowanie ryb < > Sorting fish < > Fischsortierung <


> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

0 <

> 5

1 <

> Zawody wędkarskie na kanale Dwory < > Fishing competition on the Dwory Canal < > Der Angelwettbewerb am Kanal „Dwory” <


> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

2 <

> 5

3 <

> Meta spływu kajakowego w Podolszu < > The canoeing finish line in Podolsze < > Am Ziel der Kanustrecke in Podolsze <


> Kajakowy spływ Skawą < > Canoeing down the Skawa < > Kanufahrt auf dem Fluss Skawa <

> Fot. Mariusz Makuch <>

Czł

owie

k <

> M

an <

> M

ensc

h <

> 5

2 <

> 5

3 <

> Prawie półtorametrowy sum złowiony na łowisku Tęczak < > An almost one and a half meter sheatfish caught on the Tęczak fishing ground <

> Ein fast anderthalb Meter langer Wels im Fanggebiet „Tęczak” <


> Paszcza suma budzi respekt < > The mouth of a sheatfish commands respect < > Der Rachen eines Welses erweckt Beachtung <


> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

4 <

> 5

5 <

> Taaaka ryba < > A big fish < > Sooo ein Fisch <

> Fot. Jan Wieliczko <

> Prezes Zatorskiego Towarzystwa Wędkarskiego podczas zarybiania łowiska w Trzebieńczycach <> The president of the Zator Fishing Society at the stocking of a fishing ground in Trzebieńczyce <

> Der Vorsitzende des Angelvereins aus Zator während der Besetzung des Fanggebietes in Trzebieńczyce <

> Fot. Tomasz Wieliczko <>

Czł

owie

k <

> M

an <

> M

ensc

h <

> 5

4 <

> 5

5 <

> Wycieczka ornitologiczna (na stawach Przeręb k. Zatora) < > An ornithological trip (to the Przeręb Ponds near Zator) <> Eine ornithologische Exkursion (zu den Teichen „Przeręb” bei Zator) <


> Mierzenie mewy białogłowej < > Examinig Caspian Gulls <> Untersuchung der Weißkopfmöwen <


> Śluza na kanale Wisły w Podolszu < > A lock on a canal of the Vistula River in Podolsze <

> Die Schleuse am Weichselkanal in Podolsze <



> Bocianie gniazdo na kominie w Palczowicach <> A stork’s nest on a chimney in Palczowice <

> Storchennest auf dem Schornstein in Palczowice <

> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

6 <

> 5

7 <

> Wycieczka rowerowa < > A bike trip < > Eine Fahrradtour <



> Popularne miejsce odpoczynku nad Skawą w Grodzisku < > A popular place to rest by the Skawa River in Grodzisko <> Ein beliebiger Erholungsort am Fluss Skawa in Grodzisk <

> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

6 <

> 5

7 <

> Krajobraz rolniczy okolic Osieka < > An agricultural landscape in the vicinity of Osiek < > Agrarlandschaft bei Osiek <


> Wspaniali mężczyźni na wspaniałych maszynach < > Those magnificent men on their machines <> Tolle Männern auf tollen Maschinen <


> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

8 <

> 5

9 <

> Węgrzy z zaprzyjaźnionego z Zatorem Berekfürdő gotują zupę rybną < > Hungarians from Berekfürdő, a town

friendly with Zator, are cooking fish soup < > Die Ungarn aus der mit Zator befreundeten Stadt

Berekfürdő kochen eine Fischsuppe <


> Potrawy z ryb < > Fish dishes < > Fischgerichte <


> Konkurs rysunkowy w czasie „Święta Karpia” <> A drawing contest during the Carp Day <

> Ein Zeichenwettbewerb während des „Karpfenfestes“ <


> Rękodzieło z Doliny Karpia < > Craftwork from the Carp Valley < > Handwerk aus dem Karpfental <




> C

złow

iek

< >

Man

< >

Men

sch

<

> 5

8 <

> 5

9 <

Niniejszy album został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść publikacji odpowiada Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, a poglądy w niej wyrażone

nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.

This publication has been prepared with the financial assistance of the European Community. The views expressed herein are those of the Foundation for the Support of ecological Initiatives and can therefore in no way be taken to reflect the official opinion of the European Community.

Dieses Dokument wurde mit der finaziellen Unterstützung der Europäischen Union erarbeitet. Die Ansichten, welche darin ausgedrückt werden, sind die der Projektpartner und können

nicht herangezogen werden, um die offizielle Meinung der Europäischen Union zu vertreten.

Wydanie dofinansowano ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Oświęcimiu

Publication co-financed by the Regional Fund for Environmental Protection and Water Management in Oświęcim

Die Publikation wurde aus den Mitteln des Regionalfonds für Umweltschutz und Wasserbewirtschaftung in Oświęcim dotiert

DO L I N A K A R P

I A

Documents

Dolina Karpia Das Karpfentalgruparybacka.dolinakarpia.org/.../dolina_karpia4.pdf · Dolina Karpia < Karp Królewski z Zatora – Absolutny fenomen i rekordzista pod względem hodowli,