Dokumentacja powykonawczakomputerowego, bazodanowego

systemu monitorowania

ROLNICZE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

SYSTEM AKWIZYCJI I PRZETWARZANIA DANYCH 1

MADAR

www.madar.com.plZabrze 2013

1System bazodanowy powstał w ramach prac w Programie Wieloletnim na lata 2011-2015 ”Standaryzacjai monitoring przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych na rzeczbezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich” , Działanie 1.4, „Monitoringuciążliwych zapachów i emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł rolniczych, w tym pyłów i gazówcieplarnianych”, w Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym, Oddział Poznań, Zakład KształtowaniaŚrodowiska w Obiektach Inwentarskich i Ochrony Powietrza

Spis treści

Spis Treści 2

Spis Tabel 3

Spis wzorów 4

1 Przedsłowie 7

2 Charakterystyka systemu 82.1 Baza danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82.2 Lokalizacja danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.3 Hierarchia systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.4 Organizacja systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102.5 Metodyka obliczeń - opis algorytmów przetwarzania i pomiary własne . . . . 122.6 Prezentacja danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142.7 Logika systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.8 Współpraca z innymi programami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182.9 Wymiana danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182.10 Bezpieczeństwo i kontrola dostępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3 Wstęp do programu 203.1 Jak uruchomić program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203.2 Od czego rozpocząć pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233.3 Ustawienia programu - jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

4 Obsługa modułów 284.1 Budowa programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284.2 Pogłowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284.3 Uprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344.4 Baza obiektów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364.5 Baza roślin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.6 Baza nawozów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394.7 Baza karmienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394.8 Baza utrzymanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404.9 Odczyty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404.10 Emisje gazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414.11 Emisje odorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424.12 Magazyn nawozów naturalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434.13 Wprowadzanie parametrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444.14 Raporty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

5 Metody obliczeń emisji gazów 505.1 Emisje metanu z fermentacji jelitowej i systemów gospodarowania odchodami 505.2 Emisja CH4 – metanu pochodzenia roślinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 695.3 Emisja podtlenku azotu N2O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.4 Emisja amoniaku NH3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 855.5 Emisja pyłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

6 Obliczanie emisji odorów 936.1 Własne obliczenia emisji odorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

7 Obliczenia emisji na podstawie odczytów 977.1 Własne obliczenia emisji gazów i pyłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 997.2 Własne obliczenia emisji z magazynów odchodów . . . . . . . . . . . . . . . 102

8 Wzory dodatkowe spoza projektu 1088.1 ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II) . . . . . . . . . . 108

9 Porównanie funkcjonalności zawartych w programie w porównaniu z za-łożeniami projektu 109

Skorowidz 109

Spis tabel

2.1 Podstawowe grupy uprawnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

3.1 Ewidencje i ich wprowadzanie w programie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.2 Możliwe do wygenerowania raporty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

5.1 Obliczanie GE - zapotrzebowanie na energię . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535.2 Obliczanie NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie . . . 565.3 Obliczanie NEa - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła . 575.4 Obliczanie NEa1 - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec 585.5 Obliczanie NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła . . . . . . . . 595.6 Obliczanie NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej

produkcji mleka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605.7 Obliczanie NEl2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej

produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615.8 Obliczanie NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży . . . . . . . . . . . 625.9 Obliczanie NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła . . 635.10 Obliczanie NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce) . . . . . . . . 645.11 Obliczanie NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny . . . . 655.12 Obliczanie EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej . . 665.13 Obliczanie EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów . . . . . . . 675.14 Obliczanie Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji . . . . . . . . 685.15 Obliczanie ECH4BURN - emisji metanu ze spalania resztek roślinnych . . . . 70

5.16 Obliczanie EN2OMAN - podtlenku azotu z odchodów . . . . . . . . . . . . . 715.17 Obliczanie EFBN - emisja podtlenku azotu z uprawy roślin motylkowych . . 725.18 Obliczanie EFCR – emisja N2O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie 745.19 Obliczanie EN2OBURN - emisja N2O ze spalania resztek roślinnych . . . . . 755.20 Obliczanie EGO - emisja N2O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo . . 765.21 Obliczanie EN2OGR - emisji z pozostawionych odchodów zwierzęcych na pa-

stwiskach i wygonach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775.22 Obliczanie ENSS - emisja N2O z nawożenia osadami ściekowymi . . . . . . . 785.23 Obliczanie EFSN - emisja N2O ze stosowania nawozów mineralnych . . . . . 795.24 Obliczanie EN2OG - emisja N2O z depozycji (nawozy) . . . . . . . . . . . . 805.25 Obliczanie EN2OGman - emisja N2O z depozycji (odchody) . . . . . . . . . 815.26 Obliczanie EN2OL - emisja N2O z wymywania (nawozy) . . . . . . . . . . . 825.27 Obliczanie EN2OLman - emisja N2O z wymywania (odchody) . . . . . . . . 835.28 Obliczanie EFAM - emisja podtlenku azotu ze stosowania nawozów organicznych 845.29 Obliczanie ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania 855.30 Obliczanie ENH3solid - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania 865.31 Obliczanie ENH3NM - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych

zastosowanych na polach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875.32 Obliczanie EPM10slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrome-

trów pochodzących z gnojowicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895.33 Obliczanie EPM10solid – emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrome-

trów pochodzących z obornika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905.34 Obliczanie EPM2,5slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrome-

trów pochodzących z gnojowicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915.35 Obliczanie EPM2,5solid - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrome-

trów pochodzących z obornika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

6.1 Obliczanie EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego . . . . . 936.2 Obliczanie WEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego . . . . 946.3 Obliczanie CEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego . . . . 956.4 Obliczanie GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego 96

7.1 Obliczanie EO1xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . . . 997.2 Obliczanie EO2xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . . . 1007.3 Obliczanie EO3xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu . . . . . . . . . . . . . . 1017.4 Obliczanie EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2O z odchodów stałych . . . . 1027.5 Obliczanie EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2O z odchodów płynnych . . 1037.6 Obliczanie EZNH3slurry - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów płynnych . . 1047.7 Obliczanie EZNH3solid - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów stałych . . . . 1057.8 Obliczanie EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych . . 1067.9 Obliczanie EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych . . . . 107

8.1 Obliczanie ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II) . . . . 108

Lista wzorów

4.1 Kz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345.1 ECH4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505.2 ECH4FER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505.3 EFCH4FER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505.4 ECH4MAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515.5 EFCH4MAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515.6 Vs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515.7 GE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.8 REM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.9 REG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535.10 NEm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565.11 NEa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575.12 NEa1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585.13 NEl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595.14 NEl1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605.15 NEl2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615.16 NEp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.17 NEg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635.18 NEg1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645.19 NEw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.20 EFCH4FERi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665.21 EFCH4MANi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675.22 VSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685.23 ECH4BURN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695.24 EN2OMAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715.25 EFBN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.26 FBN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725.27 EFCR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735.28 FCR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735.29 EN2OBURN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755.30 EGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765.31 EN2OGR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775.32 ENSS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785.33 NSS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785.34 EFSN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785.35 FSN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785.36 EN2OG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 805.37 EN2OGman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815.38 EN2OL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825.39 EN2OLman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 835.40 EFAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

5

5.41 FAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845.42 ENH3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 855.43 ENH3slurry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 855.44 ENH3solid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865.45 ENH3NM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875.46 EPM10slurry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885.47 EPM10solid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905.48 EPM2,5slurry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915.49 EPM2,5solid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 926.3 EOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936.4 WEOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 946.5 CEOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 956.6 GWEOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 968.1 ENH3man . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

6

1. Przedsłowie

Program został stworzony przez firmę Madar Sp. z o.o. z Zabrza, na potrzeby InstytutuTechnologiczno-Przyrodniczego w Falentach w ramach projektu ”Monitoring, ocena ryzykaoraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiejskich”.Program jest przeznaczony do procesu rejestracji, gromadzenia, przetwarzania, raportowania,prowadzenia sprawozdawczości i analizy danych związanych z monitorowaniem uciążliwychzapachów i emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł rolniczych.

2. Charakterystyka systemu

2.1 Baza danych

System oparty jest o wewnętrzny format zapisu bazy danych. Wynika to z kilku przy-jętych założeń do tworzonego oprogramowania. Aplikacja jest zaprojektowana jako systemzamknięty. Jest to podyktowane przede wszystkim troską o niezakłócone działanie w Insty-tucie. Posiadanie własnego formatu znakomicie ogranicza bowiem możliwości zewnętrznejingerencji do bazy danych. Walor ten istotny jest gdy chce się ograniczyć dostęp do poszcze-gólnych informacji. Ponieważ system firmy MADAR jest hermetyczny, nie wymaga zewnętrz-nych elementów bazodanowych. Całość zagadnień administracyjnych jest dla użytkownikamaksymalnie uproszczona. Wszelkie funkcje administrowania i manipulowania danymi sązawarte w samym programie.

Poniżej jest wymienionych kilka cech i wartości zawartych w przyjętym rozwiązaniu:— nie trzeba ponosić dodatkowych kosztów na dodatkowe licencje motoru bazodanowego,— nie trzeba instalować dodatkowych elementów, modułów i programów,— nie trzeba administrować bazą danych,— brak problemów wynikających z niezgodności wersji bazy danych,— możliwość wykorzystania jako platformy serwera plików różnych systemów: Windows

NT, W2K, Novell, Linux (Samba) ,— niskie wymagania co do mocy obliczeniowej zarówno serwera jak i stacji klienckich,— zwiększona odporność na „włamania” do bazy danych z uwagi na jej nietypowość.Dodatkowo z tak przyjętą strukturą programu i bazy danych związanych jest kilka waż-

nych zalet, które tu zostaną przytoczone:

wymiany danych Madar oferuje szereg mechanizmów eksportów, im-portów w różnych formatach,

wysoka odporność na awarie obserwowana awaryjność systemu firmy MADA-RA jest nie większa niż awaryjność innych syste-mów, rzeczywiste szkody wyrządzone poprzez awa-rie np. zasilania czy zerwania połączenia są naj-częściej zerowe, dodatkowo firma MADAR posia-da szereg narzędzi pozwalających naprawiać nawetpoważne awarie struktury bazy danych co dopełniakwestie zabezpieczeń,

możliwość jednoczesnej pracy w sieci Madar wykorzystuje narzędzia systemowe wbudo-wane w systemy sieciowe co jednocześnie uniezależ-nia go od stosowanego systemu sieciowego,

wysoka szybkość dzięki optymalizacji przepływu danych obserwowa-na wydajność bazy danych jest równorzędna a czę-sto znacznie lepsza niż w wielu spotykanych imple-mentacjach,

praca mobilna system firmy MADAR jest programem umożliwia-jącym pracę przy pomocy przeglądarki HTML,

Linux jako system operacyjny — przy pomocy WINE ,Linux jako system operacyjny — w wersji native ,internet jako medium wymiany danych — w oparciu o pocz-

tę elektroniczną, FTP, HTTP i specjalizowane apli-kacje internetowe.

2.2 Lokalizacja danych

Wszystkie dane są zapamiętywane na serwerze. W systemie Windows wystarczypoprzez przeglądarkę internetową zalogować się na stronie pod adresem http://itep-emisje.edu.pl:8001/ oraz http://itep-emisje.edu.pl:8001///

Całość danych znajduje się na serwerze.

2.3 Hierarchia systemu

Stworzona hierarchia systematyzuje sposób wprowadzania i rejestrowania danych w pro-gramie. Wydzielono podstawowe elementy, które pozwalają zamodelować system produkcjirolnej. Podstawowym i nadrzędnym elementem systemu jest obiekt, który określa podsta-wowe elementy przedsiębiorstwa produkcyjnego. W ramach obiektu określone są zasadniczetypy: budynek (budynki inwentarskie), pole, magazyn (magazyny odchodów), każdy z nichscharakteryzowany jest poprzez lokalizację, czyli usytuowanie w przestrzeni z wykorzysta-niem podziału terytorialnego Polski schodząc do poziomu gminy. Dodatkowo każdy z tychobiektów posiada podstawowe elementy opisujące jego wielkość oraz jednoznaczne przypisa-nie do podmiotu, czyli producenta rolnego.Ze względu na fakt, że w ramach jednego obiektu inwentarskiego mogą być prowadzone różnerodzaje produkcji, które charakteryzują się różnymi sposobami utrzymania zostały wydzie-lone elementy będące częściami składowymi obiektów. Każdy z elementów opisany jest przezzestaw atrybutów ogólnych takich jak powierzchnia czy typ produkcji.Bardzo istotną cechą opisującą każdy z elementów jest ilość pogłowia oraz możliwe zmianyw czasie jego jakości i ilości. Wynika z tego fakt, że jest ona przechowywana niezależnieod elementu tworzącego obiekt. Dodatkowo każdorazowa zmiana pogłowia w elemencie jestoznaczona konkretnym momentem czasu, w którym nastąpiła zmiana.Kolejnym elementem, który ulega częstym zmianom w czasie są szeroko rozumiane danepomiarowe. Z uwagi na to, że dynamika zmian wartości mierzonych jest bardzo podobna dowartości pogłowia zorganizowo je w analogiczny sposób. Dane pomiarowe są powiązane bez-pośrednio z każdym elementem obiektu i każdy pomiar jest powiązany z momentem czasu,w którym został wykonany.Monitorowanie produkcji rolnej odbywa się w kontekście konkretnego podmiotu gospodar-czego, jednak ze względu na znikomy udział danych opisujący go w procesie wyznaczeniawskaźników emisji oraz dbałość o ochronę danych osobowych, szczegółowe dane są prze-chowywane w oddzielnych tabelach, które są niedostępne dla użytkowników zewnętrznych.Natomiast powiązanie rodzaju prowadzonej działalności z właściwym podmiotem odbywasię poprzez przypisanie do niego jego obiektów inwentarskich.

2.3.1 Struktura zbierania danych

Stukturę zbierania danych można przedstawić w następujący sposób:

9

• Obiekty (typ: Budynek, Pole, Magazyn)Cechy obiektu to np.: lokalizacja, powierzchnia, wysokość, objętość, podmiot.

• UprawyCechy obiektu to np.: rodzaj, powierzchnia, masa środka.

• PogłowieCechy obiektu to np.: ilość pogłowia, rodzaj, czas utzymania.

• OdczytyCechy obiektu to np.: temperatura, wilgotność, ruch powietrza.

• ParametryCechy obiektu to np.: współczynnik sytuacji karmienia, współczynnik energi na aktyw-ność.

Schematyczne powiązanie modułów (obiektów) i baz przedstawia rysunek 4.1

2.4 Organizacja systemu

Organizację systemu można umownie podzielić na organizację struktury logicznej orazogranizację struktury fizycznej. Zostały one obie przedstawnione w poniższych podpunktach.

2.4.1 Struktura logiczna

Analizując system pod względem funkcjonowania można wydzielić następujące elementy:

• Zbieranie danych, które wprowadzane i zapisywane są do bazy danych systemu. Danete można podzielić, ze względu na ich rodzaj, na trzy grupy:

— informacje o podmiocie i jego lokalizacji,— dane rzadko zmieniające się, opisujące obiekty podmiotu takie jak rodzaj i ilość

budynków gospodarczych,— dane pomiarowe, które aktualizowane będą podczas wizytacji na bieżąco np.: stę-

żenia gazów emitowanych do środowiska.

• Przetwarzanie danych – dane zebrane we wcześniejszym etapie są przetwarzane napodstawie ustalonej metodyki i w postaci przetworzonej zapisywane.

• Prezentacja danych – dane po przetworzeniu stanowią źródło do ich prezentacji, np.na różnego rodzaju zestawieniach czy wydrukach.

Ze względu na fakt, że dane wprowadzone do systemu mają inną formę i postać niż daneprezentowane, a także z uwagi na to, że inna grupa użytkowników dane wprowadza, aplikacjęrozdzielono, za pomocą nadawanych w programie uprawnień w taki sposób by jedna grupaużytkowników mogła dane wprowadzać, a inna przeprowadzać ich analizy.Ponadto rozdzielono dane nieprzetworzone i przetworzone w oddzielnych bazach danych.Wynika to z faktu dość złożonego etapu przetwarzania danych. Zapewni to także łatwiejszą iwiększą kontrolę nad danymi oraz pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa dostępu do danych.

10

Rysunek 2.1: Schematyczne powiązanie w programie modułów i baz

11

Rysunek 2.2: Schematyczna, warstwowa budowa systemu

2.4.2 Struktura fizyczna

Użytkownicy systemu monitorowania emisji zanieczyszczeń powietrza mogą łączyć się dosystemu z różnych lokalizacji, dzięki temu że system został wykonany w taki sposób, że serweraplikacji oraz baza danych posadowione są w centrali Instytutu. Użytkownicy mogą łączyć siędo systemu monitorowania zanieczyszczeń poprzez przeglądarkę internetową. Aplikacja jesttak zaprojektowana i wykonana, że umożliwia swobodny dostęp wszystkim użytkownikomw tym samym czasie z dowolnej lokalizacji oraz z zachowaniem integralności danych jak ibezpieczeństwa, jak również poprawności transakcji na danych.Schematyczna, warstwowa budowa systemu została przedstawiona na rysunku 2.2

2.5 Metodyka obliczeń - opis algorytmów przetwarza-nia i pomiary własne

2.5.1 Opis algorytmów przetwarzania

Wykorzystując dane, które zostały zebrane podczas spisu pogłowia, czyli liczebność zwie-rząt oraz warunków ich utrzymania można na podstawie wzorów dostępnych w literaturze

12

wyznaczyć uciążliwą emisję podstawowych substancji do atmosfery. W niniejszym opraco-waniu skupiono się na emisjach powstałych w trakcie produkcji rolnej i są to:

— CH4 – metan— N2O –podtlenek azotu— NH3 – amoniak— pyły— odory

Podczas obliczeń oprócz wcześniej wspomnianych już danych dotyczących pogłowia wyko-rzystywane są typowe współczynniki, które są zmienne i różnią się w zależności od rodzajuzwierząt. Możliwe jest też, że ulegną one zmianie, więc koniecznym było umożliwienie ichedycji. W takim wypadku najlepszym rozwiązaniem było zapisanie ich w relacjach bazy da-nych i dodatkowo w układzie takim, że w łatwy sposób powiązano je w trakcie wykonaniaobliczeń z rodzajami i typami pogłowia i produkcji rolnej. Układ jaki jest wykorzystywanyw momencie zapisania współczynników do bazy danych kategorii zwierząt oraz rodzaj pro-dukcji rolnej. Taka forma zapisania danych statycznych pozwala na swobodne wiązanie tychdanych z danymi zmiennymi, czyli stanem rocznej produkcji w przedsiębiorstwie. Każdy zwyznaczanych rodzajów emisji charakteryzuje się pewną grupą dedykowanych współczynni-ków. W celu ich łatwiejszego rozpoznania nazwa relacji jest tak skonstruowana, że umożliwiajednoznaczne stwierdzenie w trakcie jakich obliczeń emisji jest wykorzystywana.W procesie wyznaczania emisji konieczne jest zapewnienie kontroli danych i ewentualne zwe-ryfikowanie wyliczonych wartości pośrednich. Z tego względu stworzono relacje pośrednie doktórych też jest możliwy dostęp z poziomu użytkownika. W trakcie obliczania jednej z emi-sji, korzysta się czasem z tych samych wartości pośrednich w wyznaczaniu innej emisji, corównież przemawia za faktem, że obliczenia pośrednie są zachowane w bazie danych w for-mie relacji. Pozwala to na zmniejszenie ilości obliczeń wykonywanych w czasie wyliczeniawskaźników emisji.Szczegóły dotyczące wyliczania poszczególnych algorytmów zostały przedstawione w rozdzia-le 5.

2.5.2 Pomiary własne

Zaprezentowane wcześniej algorytmy wyznaczania emisji zanieczyszczeń opierają się nazałożeniu, że pewne współczynniki są stałe, a ich wartość możemy znaleźć w publikacjach na-ukowych. Są one zapisane w bazie danych i są podstawą by odnieść się do emisji zmierzonychi wyliczonych na podstawie własnych pomiarów powstałych w trakcie wizyty w gospodar-stwie produkcyjnym. By możliwe było swobodne i łatwe porównanie pomierzonych emisjiz emisjami wyliczonymi, konieczne jest zapisanie ich w bazie danych. Dodatkowo pomiaryzawierają informację kiedy zostały wykonane oraz w obrębie jakiego elementu ich dokona-no. Do prawidłowego określenia oraz późniejszej analizy zebranych pomiarów niezbędne jestmonitorowanie makroklimatu oraz mikroklimatu, czyli warunków środowiska w obiektach in-wentarskich oraz w ich sąsiedztwie. W celu usystematyzowania zapisywania danych do bazydanych wszystkie pomiary są podzielone na dwa zasadnicze elementy. Jednym z elementówjest szczegółowa informacja o osobie wykonującej pomiar z informacją kiedy pomiar zostałwykonany oraz w jakim elemencie budynku. Drugim składnikiem pomiaru jest lista wartościmierzonych zwana odczytem.

Pomiary

Pomiary zapisywane są w bazie w analogiczny sposób jak pogłowie w przypadku zwierząt.Wszystkie pomiary zapisane są w postaci tabelarycznej wraz z dodatkowymi informacjami.

13

Pomiar można wykonać i powiązać z dowolnym elementem obiektu. Każdy z elementówposiada co najmniej jeden pomiar. Taka sytuacja nazywana jest pomiarem mikroklimatu.W przypadku gdy pomiar nie jest powiązany bezpośrednio z elementem tylko z obiektem totaki pomiar jest nazywany pomiarem makroklimatu.

Odczyty

W zależności od rodzaju obiektu i elementu pomiary będą miały inną listę wartościodczytowych. W przypadku elementów budynku i magazynów odchodów będą to:

— CH4 - metan— N2O – podtlenek azotu— NH3 – amoniak— PM 2,5 - pył 2,5— PM 10 – pył 10— odór— temperatura— wilgotność— ruch powietrza— średnia dobowa wymiana powietrza

a dla obiektów będą to:— temperatura— wilgotność— ruch powietrza— ciśnienie

Szczegóły dotyczące pomiarów własnych zostały przedstawione m.in. w rozdziałach 4.11,4.10, 8.

2.6 Prezentacja danych

Projekt bazy danych zakładał rozdzielenie aplikacji webowej na dwa niezależne elemen-ty, część do zarządzania bazą danych oraz część do wprowadzania i prezentacji wyników.W celu zapewnienia większego bezpieczeństwa system zainstalowano w zabezpieczonej sieciniepublicznej. Dostęp do strony webowej jest możliwy po wcześniejszym uwierzytelnieniui uzyskaniu dostępu do prywatnej sieci, w której znajduje się serwer z zainstalowaną stro-ną webową aplikacji wraz z bazą danych. W praktyce polega to na zestawianiu połączeniaz wirtualną niepubliczną siecią (VPN) i po poprawnym zalogowaniu się do właściwej sie-ci możliwe jest uruchomienie strony webowej, i uzyskanie dostępu do systemu monitoringuemisji zanieczyszczeń powietrza. Formularze umożliwiające dostęp do danych zapisanych wbazie monitoringu emisji są wyświetlane prawidłowo w przeglądarkach Internet Explorer 7(i wyższych), Mozilla Firefox 3 (i wyższych) w rozdzielczości 1024x768 (i wyższych). Istniejetakże możliwość zaznaczenia i kopiowania różnych informacji oraz zestawień prezentowanychna formularzach do innych aplikacji, np. MS EXCEL. Poszczególne formularze są wybieranez menu, z innych formularzy, bądź z menu lub z innych formularzy systemu monitorowaniaemisji zanieczyszczeń powietrza. Aplikacja webowa z formularzami podzielona jest na dwaodrębne portale, które dedykowane są dwóm niezależnym grupom użytkowników. Pierwszągrupą użytkowników jest tzw. grupa zaawansowanych użytkowników i administratorów sys-temu. Dla tej grupy udostępnione zostały funkcjonalności umożliwiające administrowaniesystemem oraz parametryzację i konfigurację podstawowych parametrów systemu takich jak

14

atrybuty podmiotów czy listy słownikowe lub też możliwość tworzenia indywidualnych ze-stawień danych.

Struktura portalu dla zaawansowanych użytkowników oraz administratorów, która za-prezentowana jest poniżej:

• Administracja— użytkownicy— uprawnienia użytkowników— podmioty

• Słowniki— dane adresowe— obiekty— elementy— pola— magazyny odchodów— kategorie zwierząt— produkcja rolna

• Pomiary— typowe wskaźniki— emisje

• Raporty

Drugą grupą użytkowników są zwykli użytkownicy mający możliwość wprowadzania i pod-glądu danych w systemie odnośnie zmian pogłowia i produkcji rolnej. Do tej samej grupyużytkowników wykorzystujących ten sam portal są zaliczani użytkownicy wprowadzającydane dotyczące pomiarów własnych oraz mający możliwość podglądu raportów powstałychpo przetworzeniu danych zawartych w bazie. W celu łatwiejszego poruszania się w aplikacjioraz konieczności walidacji uprawnień dla grupy tzw. zwykłych użytkowników stworzona zo-stała struktura odpowiadającą poszczególnym funkcjonalnościom. Poniżej zaprezentowanotą strukturę:

• Podmioty— informacje

• Obiekty— budynki— pola— magazyny odchodów

• Elementy

• Uprawy

• Pomiary— pogłowie— plony— pomiary własne

15

• Raporty— Lista obiektow— Lista elementów— Stan pogłowia— Stan upraw— Wartości pomierzone

2.6.1 Zadania i uprawnienia administratorów oraz użytkowników

Istotnym elementem systemu jest udostępnianie do odczytu i modyfikacji tylko wybra-nych danych bazy dla konkretnych grup użytkowników, dlatego w tym celu istnieje mecha-nizm weryfikacji uprawnień. Podstawowe grupy uprawnień przedstawione są poniżej, w tabelinumer 2.1. Głównym kryterium ograniczającym dostęp do danych jest powiązanie użytkow-nika z podmiotem produkcyjnym. Takie powiązanie ma na celu umożliwienie użytkownikowiwglądu i ewentualnej modyfikacji danych tylko dla powiązanych z nim podmiotów. Drugimkryterium ograniczającym uprawnienia użytkowników jest powiązanie użytkownika z funk-cjonalnościami odpowiadającymi poszczególnym kategoriom danych. Chodzi tu o możliwośćwglądu w dane dotyczące np. stanu pogłowia, ilości plonów, stanu magazynu, czy pomiarów.Złożenie tych dwóch kryteriów pozwoli na swobodne kontrolowanie dostępem do danych zewzględu na ich ilość, jak i jakość.

Tabela 2.1: Podstawowe grupy uprawnieńKategoria ob-sługi

Uprawnieniado modyfika-cji

Uprawnieniado odczytu

Zakres uprawnień

Super Admi-nistrator

— — Funkcja techniczna

Administrator 4 4 Ma możliwość odczytu i modyfikacjiwszystkich elementów systemu bazy da-nych i modyfikowanie uprawnień

Operator we-wnętrzny

3 3 Ma możliwość tworzenia i modyfikowa-nia podmiotów i wszystkich danych z nimzwiązanych oraz modyfikowania i wpro-wadzania wskaźników emisji

Operator ze-wnętrzny

0 3 Ma możliwość podglądu danych związa-nych z produkcją oraz podglądu danychprzetworzonych

Użytkownikwewnętrzny

2 2 Ma możliwość wprowadzania danych do-tyczących pogłowia i pomiarów dla po-wiązanych z nim podmiotów

Użytkownikzewnętrzny

1 1 Ma możliwość wprowadzania danych do-tyczących pogłowia dla podmiotów z nimpowiązanych

16

2.7 Logika systemu

System bazy danych można podzielić funkcjonalnie na trzy podstawowe elementy: wpro-wadzanie, przetwarzanie i prezentowanie danych. Poniżej znajduje się wyjaśnienie, co wdanym elemencie systemu zostaje wprowadzone do bazy danych oraz jakiem procesom pod-legają dane.

2.7.1 Wprowadzanie danych

Na tym etapie następuje wprowadzenie danych do sytemu bazy danych z wykorzystanieminterfejsu webowego udostępnionego użytkownikowi. Etap ten polega na zdefiniowaniu pod-miotów oraz dokładnej inwentaryzacji tego podmiotu w zakresie posiadanych budynków, póluprawnych i magazynów odchodów wraz ze szczegółową informacją o elementach tworzącychte obiekty. Etap ten służy także by wprowadzić do systemu informacje o stanie pogłowia iplonów produkcji rolnej. W tym także momencie istnieje możliwość weryfikacji lub ewentu-alnej poprawy typowych wskaźników niezbędnych podczas wyznaczania emisji. Dodatkowow tym momencie można wprowadzić typowe wartości emisji zanieczyszczeń powietrza, jakiezostały wyliczone z wykorzystaniem własnej metodyki obliczeń. W trakcie wprowadzaniadanych do systemu możliwe jest, że użytkownik pomyli się, a wprowadzona wartość będzieniepoprawna. Aby zabezpieczyć się przed takimi sytuacjami aplikacja webowa zawiera me-chanizm walidacji danych.Walidacja danych w zależności od rodzaju danych składa się z różnych metod sprawdzaniapoprawności. Dla niektórych danych np. pomiarów stosuje się ograniczenia maksymalnej iminimalnej wartości. Z kolei dla danych, które w stałych odstępach czasu nie mają dużejdynamiki zmian np. stan pogłowia porównuje się wartości z poprzedniego pomiaru i wyzna-czenie maksymalnego progu zmiany tej wartości. Cechą wspólną wszystkich mechanizmówsprawdzania poprawności danych wejściowych, które zastosowane są w opisywanym systemiejest możliwość swobodnego ich konfigurowania przez administratora systemu. Dlatego w tymcelu konieczne było stworzenie w bazie danych relacji opisującej wprowadzane dane wraz zinformacją o kryteriach pozwalających na ich walidację podczas wprowadzania do systemu.

2.7.2 Przetwarzanie danych

Etap ten związany jest z procesem analizy i przekształcenia zapisanych danych z ba-zy, które zostały wprowadzone w poprzednim kroku. Głównym zadaniem wykonywanym wtym momencie jest wyznaczenie średniego stanu pogłowia w poszczególnych gospodarstwachprodukcyjnych z podziałem na poszczególne kategorie zwierząt i zapisanie tych wyników wtabelach pośrednich. Na tym etapie dokonywane jest przeliczenie emisji do atmosfery zanie-czyszczeń wg standardowych wzorów, które również zapisane będą w tabelach pośrednich.Ze względu na poprawę wydajności oraz odseparowanie danych wejściowych stworzono od-dzielną bazę danych z wynikami tych obliczeń. Za faktem stworzenia oddzielnej bazy danychprzemawiał fakt, że przetworzone dane wykorzystane też są do dalszej analizy ze względu nainne czynniki środowiskowe takie jak warunki makroklimatyczne. Przetworzone dane są po-równywane z danymi uzyskanymi w procesie własnego wyznaczania współczynników emisji,co sprawia, że dostęp do tych danych musi być relatywnie szybki.

2.7.3 Prezentacja raportów

Ostatnim etapem jest przedstawienie przetworzonych wyników w postaci raportów. Pod-czas tego procesu następuje określenie przez użytkownika warunków brzegowych, które zo-

17

stają uwzględnione podczas pobierania danych z tabel pośrednich powstałych w procesieprzetwarzania danych. Proces generowania raportu może także dokonać agregacji i grupowa-nia danych w zależności od potrzeb i oczekiwań użytkownika, by ostatecznie je zaprezentowaćw postaci graficznej, czyli tabel, wykresów lub zestawień.

2.8 Współpraca z innymi programami

System MADAR umożliwia współpracę z programami:— MICROSOFT WORD – w zakresie tworzenia dokumentów na podstawie szablonów,— OPEN OFFICE – w zakresie tworzenia dokumentów na podstawie szablonów,— EXCEL – w zakresie przekazywania i prezentacji raportów,— OUTLOOK i Mozilla Thunderbird – w zakresie obsługi konta email,— Adobe Acrobat – eksport zestawień w formacie PDF,— sterownik TWAIN – do obsługi skanowania dokumentów,— Apache + PHP,

2.9 Wymiana danych

Madar oferuje szereg narzędzi służących wymianie danych z innymi aplikacjami. Zesta-wienie jest podzielone wg rodzaju informacji. Obsługiwane formaty:

— Excel— TXT i CSV,— DBF,— specjalne, wewnętrzne aplikacji,— poprzez interfejs COM+,— bezpośredni zapis, odczyt oraz transmisja przy wykorzystaniu poczty elektronicznej,— transmisja z wykorzystaniem specjalizowanej aplikacji internetowej, dzięki czemu,

zwiększono prostotę oraz pewność przesyłania danych (np. poprzez kontrolę dostar-czenia oraz blokadę powtórnej wysyłki),

— obsługa platformy wymiany dokumentów,— wysyłanie raportów do serwera internetowego, w celu prezentacji,Import jest możliwy po zapewnieniu zgodności źródła danych z żądaną specyfikacją. Dla

niektórych modułów wskazano możliwość importu danych z zewnętrznej bazy.

2.10 Bezpieczeństwo i kontrola dostępu

2.10.1 Poziomy dostępu

Realizacja kontroli dostępu jest dokonywana na kilka sposobów:

1. Kontrola dostępu do poszczególnych modułów i funkcji poprzez zaznaczenie odpowied-nich uprawnień w module użytkownicy.

2. Kontrola upoważnień do dokonywania modyfikacji np. określenie terminów, w stosunkudo których starsze dokumenty są niemodyfikowalne.

3. Indywidualna kontrola dostępu do poszczególnych dokumentów poprzez przepustkiPrzypisanie odpowiednich atrybutów operatorowi w ramach danej przepustki powodu-je, że kontakty są widoczne w określonych przypadkach:

18

czytanie brak na liście (nieaktywny i niewidoczny),pisanie jest na liście , z możliwością obejrzenia danych, bez możliwości modyfikacji

danych.

2.10.2 Spójność danych

System automatycznie weryfikuje poprawność merytoryczną wprowadzanych danych.Aczkolwiek zgodnie z założeniami dopuszczalne jest wprowadzenie danych niepełnych. Dziękijednak udostępnieniu szeregu mechanizmów weryfikacyjnych maksymalnie uproszczony jestproces uzgadniania, uzupełniania i weryfikacji danych. Szereg modułów testowym umożliwiaszybką weryfikację spójności danych.

19

3. Wstęp do programu

3.1 Jak uruchomić program

Wprowadzanie danych do sytemu bazy danych odbywa się z wykorzystaniem interfejsuwebowego udostępnionego użytkownikowi. Aby uruchomić program należy w przeglądarceinternetowej wpisać adres (zależnie od pożądanej bazy)http://itep-emisje.edu.pl:8001/http://itep-emisje.edu.pl:8002/Pojawi się ekran logowania do systemu gdzie należy podać, przydzielony przez administratorasystemu, login i hasło.

Rysunek 3.1: Ekran logowania do systemu

Po zalogowaniu wyświetlony zostanie ekran pozwalający na wprowadzanie i analizę da-nych (zgodnie z uprawnieniami użytkownika).

Po zalogowaniu możliwy jest dostęp do ewidencji wymienionych poniżej.

Rysunek 3.2: Uruchomienie programu

Rodzaj ewidencji Sposób wprowadzania do programuPodmioty Baza podmiotów (producentów)- informacje Dane ewidencyjne dla potrzeb obrotu gospodarczegoObiekty Baza Obiekty- budynki rodzaj budynki- pola rodzaj pola- magazyny rodzaj magazynElementy Kolejne pozycje w bazie Obiekty .

Elementy różnicowane poprzez wybór właściwych pól ałączone w obiekty za pomocą pól opisowych.

Uprawy Baza Uprawy .Ewidencja pogłowia Baza Pogłowie.Magazyn odchodów BazaMagazyn nawozów naturalnych.Odczyty Baza Odczyty .- pomiary własneEmisje Baza Emisje.

Tabela 3.1: Ewidencje i ich wprowadzanie w programie

21

Rodzaj raportu Sposób wygenerowania w programieLista obiektów Obiekty ⇒wydrukLista elementów Obiekty ⇒wydrukStan pogłowia pogłowie ⇒zestawienia ⇒ewidencjaEmisje pochodzeniazwierzęcego

pogłowie ⇒zestawienia ⇒syntetyka

Korelacja pomiędzy ce-chami pogłowia

pogłowie ⇒zestawienia ⇒przestawny

Stan upraw uprawy ⇒polaEmisje związane z na-wożeniem

uprawy ⇒nawożenie

Emisje związane z plo-nami

uprawy ⇒plony

Wartości pomierzone odczyty ⇒wydruk

Tabela 3.2: Możliwe do wygenerowania raporty

22

3.2 Od czego rozpocząć pracę

3.2.1 Ewidencja badanego gospodarstwa

1. Wybrać opcję obiekty . Pojawi się lista z założonymi wcześniej obiektami.

Rysunek 3.3: Lista obiektów

2. W celu dodania nowego obiektu wybrać klawisz dopisz . Pojawi się okienko, którenależy wypełnić zgodnie ze schematem - opis pól zawiera rozdział 4.4.

Rysunek 3.4: Obiekt ⇁zakładka dane

3. Następnie należy wybrać zakładkę parametry . Wprowadza się w niej dane dotyczącepowierzchni, kubatury (w przypadku budynku) oraz właściciela.

4. Właściciel / podmiot wybierany jest w polu producent. Po jego wybraniu pojawiasię lista, z której należy wybrać podmiot, będący właścicielem obiektu - klikając dwarazy na podmiocie bądź używając klawisza zatwierdź .

5. W celu dodania nowego producenta należy wybrać klawisz dopisz . Pojawi się okien-ko, które należy wypełnić zgodnie ze schematem. Po dopisaniu należy podmiot wybraćza pomocą klawisza zatwierdź bądź dwa razy klikając.

6. W zakładce mapa można zobaczyć wybraną miejscowość na mapie.

23

Rysunek 3.5: Obiekt – zakładka parametry

Rysunek 3.6: Obiekt - lista właścicieli

Rysunek 3.7: Obiekt - dane o właścicielu

24

Uwaga: UWAGA! Naciskając prawy klawisz myszy w wybranym miejscu i wybie-rając opcję Add marker przepisują się współrzędne wybranego punktu.

Rysunek 3.8: Obiekt - zakładka mapa

3.2.2 Przykład poruszania się po programie - wyliczanie NEm,NEa

NEm

Aby wyświetlić w programie współczynnik NEm należy

1. Wybrać opcję parametry .

2. Na wyświetlonym ekranie podajemy współczynnik różnicujący dla każdej kategoriizwierząt Cfi.

3. Następnie w ewidencji pogłowia klikamy dopisz i na zakładce stan podajemyw polu masa ciała - wagę zwierząt.

4. Aby wyświetlić omawiany współczynnik NEm należy wejść w zestawienia, następniesyntetyka. Na wyświetlonym ekranie wybieramy czasookres i zaznaczamy ∨ NEm,zatwierdzamy przyciskiem Start .

5. Zostaje wyświetlony wydruk na, którym wyszczególniona jest wielkość NEm energiinetto wymaganej przez zwierzę na utrzymanie.

25

Rysunek 3.9: Jak uzyskać w programie współczynnik NEm

NEa

W programie wartość NEa można sprawdzić klikając w ewidencji pogłowia w zestawie-nia a następnie syntetyka, wypełniając odpowiednie pola na wyświetlonym ekranie da-ne wydruku. Po zatwierdzeniu przyciskiem start wyświetli się zestawienie zawierającem.in. NEa czyli energię netto wymaganą na aktywność zwierząt. Aby uzyskać ten współ-czynnik dla bydła należy wcześniej wprowadzić w odpowiednie pole wartość Ca. Wartośćtę wprowadza się w opcji parametry . Aby współczynnik NEa został poprawnie wyliczonynależy również wprowadzić dane wymagane dla współczynnika NEm (patrz 3.2.2).

3.3 Ustawienia programu - jednostki

Na potrzeby wprowadzania niektórych wielkości należy określić nazwy jednostek, którebędą wyświetlane przy odpowiednich polach, dzięki czemu użytkownik będzie miał miał

26

Rysunek 3.10: Zestawienie syntetyka zawierające wartość współczynnika NEa

pewność w jakiej jednostce wielkość wprowadza (np. czy są to gramy, kilogamy czy tony).Określenia tych jednostek znajdują się w opcji parametryParametry wpisuje się do bazy w odpowiednych jednostkach różnicowanych zależnie od bazy.Do bazy 8001 należy wpisywać parametry z uwzględnieniem następujących jednostek:

— jednostka pogłowia - tyś. szt.,— jednostka emisji - kg,— powierzchnia uprawy - tyś. m2,— masa środka - Gg— jednostka energii - MJ/szt.*dzień.Do bazy 8002 należy wpisywać parametry z uwzględnieniem następujących jednostek:

— jednostka pogłowia - szt.,— jednostka emisji - g,— powierzchnia uprawy - m2,— masa środka - Mg— jednostka energii - MJ/szt.*dzień.

27

4. Obsługa modułów

4.1 Budowa programu

Program składa się z następujących modułów podstawowych:— Uprawy,— Pogłowie,— Magazyn nawozów naturalnych,— Obiekty (typ: pole, budynek, magazyn),— Odczyty,— Emisje gazów,— Emisje odorów.Definicja stałych potrzebnych do wyliczania wskaźnikó i emisji:

— Parametry.Moduł do uzyskania sprawozdawczości związanych z monitorowaniem uciążliwych zapa-

chów i emisji zanieczyszczeń do powietrza:— Raporty.Dodatkowo przewidziano następujące bazy pomocnicze (słowniki):

— Roślina,— Nawóz,— Karmienie,— Utrzymanie.Schematyczne powiązanie modułów i baz przedstawia rysunek 4.1

4.2 Pogłowie

Ekran Ewidencja pogłowia prezentuje listę wszystkich wprowadzonych do programupomiarów stanu pogłowia. Możliwe jest przefiltrowanie tej listy po dwóch parametrach: re-jestr i obiekty . Wybierając odpowiedni rejestr program wyświetli listę tylko tych wpisów,które zostały dodane do tego rejestru. Wybierając natomiast obiekty , program wyświetlilistę wpisów, które zostały dokonane z przypasowaniem do tego obiektu. Możliwe jest rów-nież równoczesne wybranie konkretnego rejestru oraz obiektu, wówczas program wyświetlilistę wpisów do konkretnego rejestru, które wprowadzone zostały dla wybranego obiektu.Na ekranie Ewidencja pogłowia znajdują się następujące przyciski:

dopisz służy do wprowadzania spisu pogłowia,edycja pozwala na wprowadzenie zmian w zapisanym wcześniej spisie pogłowia,

Rysunek 4.1: Schematyczne powiązanie w programie modułów i baz

29

Rysunek 4.2: Ekran ’Ewidencja pogłowia’

Rysunek 4.3: Rejestr wykonań

30

4.2.1 Rejestr wykonań

Rejestr wykonań wpisuje się np. w opcji pogłowie ⇒rejestr po naciśnięciu klawiszadopisz .

Rejestr wykonań składa się następujących pół:— zakładka nazwa

nazwa nazwa rejestru,od dnia, do dnia data ważności rejestru,numer numer rejestru.

— zakładka administracja

operator wybór operatora do nadania uprawnień,czytanie nadanie operatorowi prawa do czytania zawartości rejestru,modyfikacja nadanie operatorowi prawa do modyfikowania zawartości reje-

stru,wykonywanie nadanie operatorowi prawa do wykonywania zawartości rejestru.

4.2.2 Spis pogłowia

Aby wprowadzić do programu przeprowadzoną inwentaryzację stanu pogłowia należy naekranie Ewidencja pogłowia kliknąć przycisk dopisz .

Uwaga: Przed kliknięciem w przycisk dopisz należy na ekranie Ewi-dencja pogłowia wybrać rejestr, do którego będzie dokonywany wpis. W prze-ciwnym wypadku program zapyta o to czy utworzyć taki rejestr. Po wybraniu

Nie możliwy będzie wybór jednego z istniejących rejestrów.

Na wyświetlonym ekranie Spis pogłowia znajdują się podzielone na trzech zakładkach,następujące opcje do wyboru:

zakładka zwierzęta

rejestr pozwala na wybór, zmianę rejestru do którego będzie przypi-sany wprowadzany spis pogłowia,

rodzaj wybór rodzaju wprowadzanych zwierząt. Wśród dostępnychrodzajów zwierząt mamy do wyboru:— trzoda chlewna,— drób,— krowy mleczne,— bydło,— owce,— kozy,— konie.

nr automatycznie nadawany kolejny numer wprowadzanego spisupogłowia,

od dnia, do dnia okres, którego dotyczy wprowadzany spis pogłowia,

31

grupa zwierząt kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęciawraz z jego grupą,

obiekt obiekt, w którym utrzymywane jest wprowadzane pogłowiewraz z procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wy-bierany z bazy obiektów 4.4,

wypas1 obiekt, w którym wypasane jest wprowadzane pogłowie wrazz procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wybierany zbazy obiektów 4.4,

wypas2 obiekt, w którym wypasane jest wprowadzane pogłowie wrazz procentem czasu, jaki w nim spędza [na dobę], wybierany zbazy obiektów 4.4,

kategoria zwierząt płeć zwierząt tj. samice, samce, kastraty,ściółka podłoże, na którym utrzymywane są zwierzęta, których doty-

czy wprowadzany spis pogłowia. Wśród dostępnych ściółek, naktórych bytują zwierzęta mamy do wyboru:— bezściółkowe,— ściółkowe,— głęboka ściółka,— płytka ściółka,— ściółkowo - rusztowe.

karmienie - wybierany z bazy karmienie 4.7,utrzymanie pozwala na wybranie formy utrzymania zwierząt, wybierany z

bazy utrzymanie 4.8,produkcja wełny wielkość produkcji wełny w rozpatrywanym okresie

[kg/szt.*rok],produkcja mleka wielkość produkcji mleka w rozpatrywanym okresie

[kg/szt.*dzień],zawartość tłuszczu zawartość tłuszczu w mleku[%] w rozpatrywanym okresie,uwagi miejsce na ewentualne komentarze.

zakładka stan

ilość zwierząt liczebność wprowadzanego pogłowia,masa ciała średnia masa zwierzęcia w populacji,WGw przyrost wielkość przyrostu masy ciała jagniąt od urodzenia do odsa-

dzenia, wyrażona w kg,WG przyrost średni dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji,BWi masa ciała przy odsadzeniu, wyrażona w kg, wprowadzana do

programu przy pomiarze,BWf masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są

ubite przed dniem 1 roku życia, wyrażona w kg, wprowadzanado programu przy pomiarze,

ciąża 1 procent owiec mających 1 jagnię,ciąża 2 procent owiec mających 2 jagnięcia,ciąża 3 procent owiec mających 3 jagnięcia,cielność procent dla cielności.

32

Rysunek 4.4: Ekran ’Spis pogłowia’

4.2.3 Zestawienia

Program daje możliwość wygenerowania trzech typów zestawień z wprowadzanych spisówpogłowia. Aby wygenerować zestawienia na ekranie ewidencja pogłowia należy wybraćopcję zestawienia, a następnie jeden z dostępnych typów zestawień:

ewidencja pozwala na wygenerowanie zestawienia z prowadzonej ewidencji pogłowia,w wybranym przez użytkownika okresie,

syntetyka pozwala na wygenerowanie zestawienia zawierającego wielkość poszcze-gólnych energii i emisji w wybranym przez użytkownika okresie, możnawygenerować zestawienie zawierające w szczególności, takie wielkości jak:

— NEm – energia na utrzymanie,— NEa – energia na aktywność,— NEl – energia na laktację,— NEp – energia potrzebna w trakcie ciąży,— NEg – energia do wzrostu,— NEw – energia na produkcję wełny,— GE – zapotrzebowanie na energię,— emisja CH4fer,— emisja CH4man,— emisja N2Oman,— emisja EFAM,— emisja N2OGman,— emisja N2OLman,— emisja N2OGR,— emisja ENH3man,— emisja ENH3solid,— emisja ENH3slurry,— emisja EPM10solid,— emisja EPM10slurry,— emisja EPM2,5solid,

33

— emisja EPM2,5slurry.wskaźniki pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego zapotrzebowa-

nia na energię, niezależnie od obsady i czasu.przestawny pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego korelację dwóch,

wybranych przez użytkownika czynników.pivot pozwala na wygenerowanie zestawienia przedstawiającego różne wielkości

(np. laktacja, wzrost, ciąża) zależnie od grupy i rodzaju zwierząt, prze-glądanie tych danych możliwe jest w okresie godziny, dnia, tygodnia lubkwartału.

Rysunek 4.5: Ekran z wyborem parametrów do wygenerowania zestawienia Syntetyka doty-czącego pogłowia

4.2.4 Obsada – po co i jak liczymy?

Obsada - średnia dzienna ilość zwierząt w gospodarstwie rolnym w odniesieniu do ro-ku. Informuje jaka była średnio liczba zwierząt w ciągu jednego dnia, biorąc pod uwagęczasookres roczny.

Wzór na wielkość obsady – suma iloczynów ilości zwierząt danego typu i dni w okresieich bytowania tj.

Kd =∑

(Lz ∗ d)dnirok

(4.1)

gdzie:Kd – wielkość obsady,Lz – liczba zwierząt danego rodzaju,d – liczba dni (dób) w okresie bytowania zwierząt,dnirok – liczba dni (dób) w roku kalendarzowym,Obsada jest podawana na zestawieniach w kolumnie Obsada.

4.3 Uprawy

Baza upraw służy do ewidencjonowania danych dotyczących czynności i zużytych środkówna polach. Obiekty są gromadzone w bazie, w postaci listy.

34

Rysunek 4.6: Lista upraw

4.3.1 Dodawanie upraw

Uprawy opisywane są za pomocą informacji wpisywanych w następujących polach:

Rysunek 4.7: Okienko dopisywania upraw

— lp liczba porządkowa,— data data wprowadzenia,— pole obiekt typu pole, wybierane z listy obiektów,— nawóz wybierany z listy nawozów 4.6,— roślina wybierane z listy roślin 4.5,— rodzaj do wyboru z listy rozwijalnej:

Rysunek 4.8: Rodzaje czynności wykonanych na polu

35

— przygotowanie,— nawożenie I,— siew,— nawożenie II,— zbiory,— wypas.

— powierzchnia powierzchnia pola,— masa środka masa nawozu, plonów czy ziarna,— uwagi pole do wprowadzania dodatkowego tekstu,— fracR % część biomasy danej uprawy usuniętej z pola,— fracBurn % udział spalonej biomasy,— EFGO wskaźnik emisji N2O −N z gleb organicznych [kgN2O −N/ha ∗ rok].

4.3.2 Zestawienia związanie z uprawami

Program oferuje cztery rodzaje zestawień związanych z uprawami, które dostępne są pouprzednim wybraniu opcji uprawy , a następnie wybraniu:

pola pozwala na wygenerowanie zestawienia za wybrany okres, zawiera-jącego pola wraz z uprawianymi na nich roślinami, sposobami nawo-żenia i innymi charakterystykami,

nawożenie pozwala na wygenerowanie zestawienia emisji różnych substancji zestosowanych w uprawach nawozów, na zestawieniu dostępne są wszczególności takie wskaźniki jak:

— EFSN,— ENSS,— EN2OG,— EN2OL,— ENH3NM,

plony pozwala na wygenerowanie zestawienia za dany okres, związanego zniekorzystnymi emisjami wynikającymi z uprawy konkretnych roślin,zestawienie emisji w zależności od roślin prezentuje w szczególnościtakie wskaźniki jak:

— ECH4burn,— EFBN,— EFCR,— EN2Oburn,

EGO wyświetla wyliczoną emisję N2O z gleb organicznych użytkowanychrolniczo

4.4 Baza obiektów

Baza obiektów służy do ewidencjonowania danych dotyczących obiektów rolniczych.Obiekty są gromadzone w bazie, w postaci listy. Rejestrowane są w niej zarówno budyn-ki, jak i pola. Do każdego obiektu przypisywany jest podmiot (właściciel) gromadzony naliście producentów.

36

Rysunek 4.9: Ekran z wyborem parametrów do wygenerowania zestawienia nawożenie lubplony

Rysunek 4.10: Lista Obiektów

4.4.1 Dodawanie obiektów

Do opisu obiektu służą dane podzielone na dwie zakładki:

1. Zakładka dane :— nazwa nazwa obiektu, zaleca się używanie skrótu gospodarstwa; według tego pola

dane są sortowane na liście obiektów,— rodzaj typ obiektu: budynek, magazyn, pole,— nr działki numer ewidencyjny działki,— budynek rodzaj i nazwa budynku,— miejscowość miejscowość, w której położony jest obiekt,— gmina gmina, w której położony jest obiekt,— powiat powiat, w którym położony jest obiekt – do wyboru z listy rozwijalnej,— z dnia data wprowadzenia obiektu – wypełniane przez program,

2. Zakładka parametry :— producent do wyboru z listy producentów,— powierzchnia powierzchnia obiektu w m2,— kubatura objętość obiektu w tysm3,— wysokość wysokość obiektu w m,

37

Rysunek 4.11: Okienko dopisywania obiektu ⇒zakładka dane

Rysunek 4.12: Okienko dopisywania obiektu – zakładka parametry

— pastwisko górskie informacja o tym, że obiekt jest pastwiskiem górskim,— X, Y współrzędne obiektu – można wpisać je ręcznie bądź wskazać w zakładce

mapa naciskając w wybranym miejscu prawy klawisz myszy i wybierając Addmarker,

— data powstania NIE UŻYWANE,— data zakończenia NIE UŻYWANE,— termin badania NIE UŻYWANE,— ubezpieczenie NIE UŻYWANE.

3. Zakładka mapa , w której znajduje się mapa z zaznaczonym obiektem.

4.5 Baza roślin

Baza roślin służy do ewidencjonowania roślin uprawianych na polach uprawnych. Bazaroślin znajduje się w opcji: uprawy ⇒dopisz ⇒roślina. W bazie tej ewidencjonuje sięnastępujące informacje:

nazwa nazwa uprawianej rośliny,kategoria kategoria uprawianej rośliny (np. strączkowa),EFN2OBURN wskaźnik emisji N2O ze spalania,

38

Rysunek 4.13: Okienko dopisywania obiektu ⇁zakładka mapa

Res/Crop stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motyl-kowej lub dla danej uprawy,

FracNCR zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny,FracDM udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw,N/C stosunek azotu do węgla w biomasie,FracC frakcja węgla w biomasie,EfBURN efektywność spalania,EFCH4BURN wskaźnik emisji CH4 ze spalania.

4.6 Baza nawozów

Baza nawozów służy do ewidencjonowania nawozów, znajduje się ona w opcji uprawy⇒nawóz. W bazie można wpisać następujące informacje dotyczące nawozów:

nazwa Nazwa ewidencjonowanego nawozu,SN zawartość azotu w suchej masie osadu,EFNM wskaźnik emisji amoniaku z azotowych nawozów mineralnych,fracGASF udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowanych jak NH3 i NOx.

4.7 Baza karmienie

Baza karmienie znajduje się w następującej opcji spis pogłowia ⇒karmienie. Wpisujesię w niej informacje dotyczące sytuacji żywienia zwierząt w danym gospodarstwie. Baza taskłada się z następujących pól:

39

nazwa nazwa pokarmu,rodzaj rodzaj karmienia, do wyboru z listy rozwijalnej: tradycyjny, tmr, mleko,

pastwiskowy, pasza, tucz,DE strawna energia wyrażona jako procent energii brutto,Ym współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształcony w

metan),ASH zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach.

4.8 Baza utrzymanie

Baza utrzymanie znajduje się w następującej opcji: spis pogłowia ⇒utrzymanie.Przechowuje się w niej informacje dotyczące utrzymania zwierząt w danym gospodarstwie.W bazie znajdują się następujące pola:

nazwa nazwa sposobu utrzymania zwierząt,rodzaj rodzaj utrzymania zwierząt, do wyboru z listy rozwijalnej: bezściółkowe,

głęboka ściółka, płytka ściółka, ściółkowo-rusztowe,system system utrzymania zwierząt, do wyboru z listy rozwijalnej: alkierzowy,

klatkowy, podłogowy, pastwiskowy, alkierzowo-pastwiskowy,EFNH3slurry wskaźnik emisji amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania,EFNH3solid wskaźnik emisji amoniaku z obornikowego systemu utrzymania,EFPM10slurry wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 pochodzących z gnojo-

wicy,EFPM10solid wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 pochodzących z obornika,EFPM2,5slurry wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 pochodzących z gnojo-

wicy,EFPM2,5solid wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 pochodzących z obornika,MCF współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odcho-

dów zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego,EF3 wskaźnik emisji N2O.

4.9 Odczyty

Baza odczytów służy do rejestracji pomiarów w obiektach – w opcji odczyty . Wpisówdo bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz.

W bazie rejestrowane są odczyty pomiarów w podziale na 2 kategorie: makroklimat imikroklimat - wybierane w polu rodzaj. Baza odczytów składa się z następujących pól:

lp liczba porządkowa odczytu,data wykonania pomiaru,obiekt obiekt/pole, którego badanie dotyczy,rodzaj do wyboru z listy rozwijalnej: makroklimat, mikroklimat

Zależnie od wybranego rodzaju, w dalszej części ekranu rozwija się lista odmiennych cha-rakterystyk do wprowadzenia. Wielkości te zostały przedstawione, z podziałem na rodzaje,poniżej:

40

Rysunek 4.14: Okienko dopisywania utrzymania

• makroklimat

Temperatura zewnętrzna Tz odczyt temperatury, mierzony w stopniach Cel-sjusza,

Wilgotność zewnętrzna Hz wprowadza się pomiar wilgotności w mg/m3,Ciśnienie atmosferyczne Patm odczyt ciśnienia wprowadzany w hPa.

• mikroklimat

Temperatura wewnętrzna Tw odczyt temperatury, mierzony w stopniach Celsjusza,Wilgotność wewnętrzna Hw wprowadza się pomiar wilgotności w mg/m3,Ruch powietrza Rv wprowadzany w m/s.

Zestawienie wprowadzonych pomiarów za okres, z podziałem na obiekty wykonuje sięwybierając z menu lokalnego opcję wydruk.

4.10 Emisje gazów

Baza pomiarów stężeń gazów, pyłów znajduje się w opcji Emisje gazów . Wprowadzasię w niej stężenia niektórych gazów i pyłów powstających w obiektach. Wpisów do bazydokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. Baza emisji składa się z następujących pól:

lp liczba porządkowa odczytu,data pomiaru wykonania pomiaru,poprzedni pomiar data wykonania poprzedniego pomiaru,obiekt obiekt, którego badanie dotyczy,grupa zwierząt kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego

grupą,

Poniżej wprowadza się stężenia:

41

CH4 metanun [mg/m3],NH3 amoniaku [mg/m3],N2O podtlenek azotu [mg/m3],PM10 pyłu o średnicy cząstki pyłu na poziomie 10 mikrometrów [mg/m3],PM2.5 pyłu o średnicy cząstki pyłu na poziomie 2,5 mikrometrów [mg/m3],CO2 dwutlenku węgla [mg/m3].

Do wyliczeń konieczne jest też wprowadzenie

V natężenie przepływu powietrza [tys.m3/h],tsw średni czas pracy wentylacji [h/d],krotność wymiany [1/h],pogłowie [szt],masa zwierzęcia [kg].

4.10.1 Zestawienia

Zestawienie odczytów stężeń oraz wyliczanych emisji za okres, z podziałem na obiektywykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję

• wydruk - do prezentacji wprowadzonych stężeń w obiekcie, w podanym czasie,

• syntetyka - wyliczanych emisji (CH4, NH3, N2O, CO2) oraz pyłów (PM2.5, PM10)za okres, z podziałem na obiekty.

Zestawienie podpięte również do modułu Raporty jako polecenie emisje syntetyka.

4.11 Emisje odorów

Baza pomiarów stężeń odorów znajduje się w opcji Emisje odorów . Wprowadza się wniej stężenia odorów w próbce. Wpisów do bazy dokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz.Baza emisji odorów składa się z następujących pól:

lp liczba porządkowa odczytu,data pomiaru wykonania pomiaru,poprzedni pomiar data wykonania poprzedniego pomiaru,obiekt obiekt, którego badanie dotyczy,grupa zwierząt kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego

grupą,

Poniżej wprowadza się stężenia:

COD odorów w próbce powietrza [ou/m3].

Do wyliczeń konieczne jest też wprowadzenie

V natężenie przepływu [m3/s],pogłowie [szt.],masa zwierzęcia [kg].

42

4.11.1 Zestawienia

Zestawienie odczytów stężeń oraz wyliczanych emisji za okres, z podziałem na obiektywykonuje się wybierając z menu lokalnego opcję

• wydruk - do prezentacji wprowadzonych odorów w obiekcie, w podanym czasie,

• syntetyka - wyliczana całkowita emisja odorów za okres (CEOD) oraz globalnywskaźnik emisji odorów (GWEOD), z podziałem na obiekty.

• odory - wyliczana chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego (EOD) [ou/s]oraz chwilowy wskaźnik emisji odorów (WEOD).

Zestawienie podpięte również do modułu Raporty jako polecenie odory syntetyka.

4.12 Magazyn nawozów naturalnych

W magazynie nawozów naturalnych rejestrowany jest stan odchodów w obiekcie. Natej podstawie wyliczane są emisje gazów (CH4, NH3, N2O) w obiektach. Wpisów do bazydokonuje się poprzez wybranie opcji dopisz. W okienku dotyczącym magazynu nawozównaturalnych można uzupełnić następuje pola:

lp liczba porządkowa odczytu,data pomiaru wykonania pomiaru,poprzedni pomiar data poprzedniego pomiaru - okres, w jakim wprowadza się dane liczony

jest od poprzedniego pomiaru (wpisanym w to pole) do daty pomiaru,obiekt obiekt/pole, którego badanie dotyczy,grupa zwierząt kliknięcie przycisku pozwala na wybranie rodzaju zwierzęcia wraz z jego

grupą,

Poniżej wprowadza się dane ilościowe:

Qsolid ilość odchodów stałych w magazynie [Mg],Qslurry ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg],QNsolid zawartość N w odchodach stałych [kg/Mg],QNslurry zawartość N w odchodach płynnych [kg/Mg],EFNH3Qslurry współczynniki emisji NH3 z magazynu odchodów płynnych

[kg/(Mg*dzień)],EFNH3Qsolid współczynniki emisji NH3 z magazynu odchodów stałych [kg/(Mg*dzień)],EFCH4Qslurry współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych

[kg/(Mg*dzień)],EFCH4Qsolid współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych [kg/(Mg*dzień)].

Pozostałe parametry służące do obliczenia emisji gazów (w szczególności EFN2Osolid iEFN2Oslurry) wprowadza się w opcji parametry .

4.12.1 Zestawienia

Zestawienie wprowadzonych pomiarów za okres, z podziałem na obiekty wykonuje sięwybierając z menu lokalnego opcję:

43

• wydruk - do prezentacji wprowadzonych ilości odchodów w obiekcie, w podanymczasie,

• syntetyka - do prezentacji obliczonych emisji gazów (CH4, NH3, N2O) z odchodówstałych (solid) i płynnych (slurry).

Zestawienie podpięte również do modułuRaporty jako polecenie odchody syntetyka.

Do wyliczania emisji i prezentacji ich w opcji syntetyka przyjęto zasadę, że podanyokres dotyczy tych pomiarów, które przypadają od poprzedniego pomiaru (wpisanym w polepoprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

4.13 Wprowadzanie parametrów

Istnieje możliwość weryfikacji lub ewentualnej poprawy typowych wskaźników niezbęd-nych podczas wyznaczania emisji.

Dodatkowo w tym momencie można wprowadzić typowe wartości emisji zanieczyszczeńpowietrza, jakie zostały wyliczone z wykorzystaniem własnej metodyki obliczeń.

Wskaźniki te wpisuje się w opcji parametry . W opcji tej znajdują się wskaźniki, którychwartość bardzo rzadko ulegać będzie zmianie. W opcji znajdują się następujące pola:

— Bo wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt [m3CH4]:— Bo [m3 CH4] [—],— Bo [m3 CH4] [trzoda chlewna],— Bo [m3 CH4] [drób],— Bo [m3 CH4] [krowy mleczne],— Bo [m3 CH4] [bydło],— Bo [m3 CH4] [owce],— Bo [m3 CH4] [kozy],— Bo [m3 CH4] [konie].

— EFCH4FER dla grup nie obliczanych [kgCH4/szt ∗ rok]:— EFCH4FER [Mg CH4] [—],— EFCH4FER [Mg CH4] [trzoda chlewna],— EFCH4FER [Mg CH4] [drób],— EFCH4FER [Mg CH4] [krowy mleczne],— EFCH4FER [Mg CH4] [bydło],— EFCH4FER [Mg CH4] [owce],— EFCH4FER [Mg CH4] [kozy],— EFCH4FER [Mg CH4] [konie].

— Vs dla grup nie obliczanych [kg/szt*dzień]:— Vs [Mg CH4] [—],— Vs [Mg CH4] [trzoda chlewna],— Vs [Mg CH4] [drób],— Vs [Mg CH4] [krowy mleczne],— Vs [Mg CH4] [bydło],— Vs [Mg CH4] [owce],— Vs [Mg CH4] [kozy],— Vs [Mg CH4] [konie].

— EF wskaźnik emisji N2O [kgN2O −N/kgN ],— EFAD wskaźnik emisji N2O z depozycji związków atmosfery [kgN2O −

N/kgNH4 −NiNOx−N ],

44

— FracLEACH udział azotu wymywanego w postaci NH3 i NOx [kgN/kgN ],— EFGR wskaźnik emisji N2O dla odchodów pozostawionych na glebach[kgN2O −N/kgN ],

— EFLR wskaźnik emisji N2O z wymywania z gruntu [kgN2O −N/kgNwymyty],— Ca współczynnik sytuacji karmienia:

— Ca —-,— Ca trzoda chlewna,— Ca drób,— Ca krowy mleczne,— Ca bydło,— Ca owce,— Ca kozy ,— Ca konie.

— CFI współczynnik energii na aktywność [MJ/dobę/kg]:— CFI —-,— CFI krowy mleczne do 3,5 Mg mleka,— CFI krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka,— CFI krowy mleczne 4-6 Mg mleka,— CFI krowy mleczne 6 Mg mleka i więcej,— CFI krowy mleczne 0 – poza laktacją,— CFI cielęta 0-12 miesięcy ,— CFI młode bydło 12-24 miesięcy ,— CFI pozostałe bydło 2 lata i więcej,— CFI jagnię < 1 roku,— CFI owce > 1 roku,— CFI kozy ,— CFI lochy ,— CFI lochy z prosiętami,— CFI prosięta 20-30 kg ,— CFI warchlaki 30-70 kg ,— CFI tuczniki 70-110 kg ,— CFI kury nioski,— CFI brojlery ,— CFI indyki,— CFI kaczki,— CFI gęsi,— CFI konie,

— Cpreg współczynnik ciążowy :— Cpreg[—-],— Cpreg trzoda chlewna,— Cpreg ptactwo,— Cpreg krowy mleczne,— Cpreg bydło,— Cpreg owce,— Cpreg kozy ,— Cpreg konie,

— NEX średnie roczne wydalanie azotu [kgN/szt*rok]:— NEX wydalanie azotu,— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne do 3,5 Mg mleka,

45

— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 3,5-4 Mg mleka,— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 4-6 Mg mleka,— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne ponad 6 Mg mleka,— NEX Wydalanie azotu krowy mleczne 0 - poza laktacją,— NEX Wydalanie azotu cielęta 0-12 miesięcy ,— NEX Wydalanie azotu młode bydło 12-24 miesiący ,— NEX Wydalanie azotu pozostałe bydło 2 lata i więcej,— NEX Wydalanie azotu jagnię < 1 roku,— NEX Wydalanie azotu owce > 1 roku,— NEX Wydalanie azotu kozy ,— NEX Wydalanie azotu lochy ,— NEX Wydalanie azotu lochy z prosiętami,— NEX Wydalanie azotu prosięta 20-30 kg ,— NEX Wydalanie azotu warchlaki 30-70 kg ,— NEX Wydalanie azotu tuczniki 70-110kg ,— NEX Wydalanie azotu kury nioski,— NEX Wydalanie azotu brojery ,— NEX Wydalanie azotu indyki,— NEX Wydalanie azotu kaczki,— NEX Wydalanie azotu gęsi,— NEX Wydalanie azotu konie,

— EFNH3 współczynnik [kgNH3/szt ∗ rok]:— EFNH3 —-,— EFNH3 krowy mleczne do 3,5 Mg mleka,— EFNH3 krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka,— EFNH3 krowy mleczne 4-6 Mg mleka,— EFNH3 krowy mleczne ponad 6 Mg mleka,— EFNH3 krowy mleczne 0 - poza laktacją,— EFNH3 cielęta 0-12 miesięcy ,— EFNH3 młode bydło 12-24 miesięcy ,— EFNH3 pozostałe bydło 2 lata i więcej,— EFNH3 jagnię < 1 roku,— EFNH3 owce > 1 roku,— EFNH3 kozy ,— EFNH3 lochy ,— EFNH3 lochy z prosiętami,— EFNH3 prosięta 20-30 kg ,— EFNH3 warchlaki 30-70 kg ,— EFNH3 tuczniki 70-110 kg ,— EFNH3 kury nioski,— EFNH3 brojlery ,— EFNH3 indyki,— EFNH3 kaczki,— EFNH3 gęsi,— EFNH3 konie,

— stała Cpreg dla owiec z 1 jagnięciem w miocie,— stała Cpreg dla owiec z 2 jagniętami w miocie,— stała Cpreg dla owiec z 3 lub więcej jagniętami w miocie,— EVm energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka [MJ/dobę],

46

— EVw wartość energetyczna wełny [MJ/kg],— MW żywa waga dojrzałych samic [kg],— Wartość stała A dla wzoru na NEg owiec [MJ ∗ kg−1]:

— stała a [—-],— stała a [samice],— stała a [samce],— stała a [kastraty],

— Wartość stała B dla wzoru na NEg owiec [MJ ∗ kg−2]:— stała b [—-],— stała b [samice],— stała b [samce],— stała b [kastraty],

— Ca krowy/bydło zamknięte,— Ca krowy/bydło pastwisko,— Ca owce zamknięte,— Ca owce pastwisko nizinne,— Ca owce pastwisko górskie,— Ca owce zamknięte w ciąży ,— FracGASM udział azotów wyemitowany w postaci NH3 i NOx,— jednostka energii,— jednostka pogłowia,— jednostka produkcji,— jednostka emisji,— powierzchnia uprawy ,— masa środka [tys.m3],— VKG wspołczynnik [ty.m3/kg ∗ doba]:

— VKG —-,— VKG krowy mleczne do 3,5 Mg mleka,— VKG krowy mleczne 3,5 - 4 Mg mleka,— VKG krowy mleczne 4-6 Mg mleka,— VKG krowy mleczne ponad 6 Mg mleka,— VKG krowy mleczne 0 - poza laktacją,— VKG cielęta 0-12 miesięcy ,— VKG młode bydło 12-24 miesięcy ,— VKG pozostałe bydło > 2 lat,— VKG jagnię < 1 roku,— VKG owce > 1 roku,— VKG kozy ,— VKG lochy ,— VKG lochy z prosiętami,— VKG prosięta 20-30 kg ,— VKG warchlaki 30-70 kg ,— VKG tuczniki 70-110 kg ,— VKG kury nioski,— VKG brojlery ,— VKG indyki,— VKG kaczki,— VKG gęsi,— VKG konie,

47

— EZ [ty.m3/kg ∗ doba]:— EZ —-,— EZ EFN2Osolid,— EZ EFN2Oslurry ,

Wszystkie wprowadzone dane znajdujące się w tej opcji są zapisywane w osobnym plikufarmacfg.xml.

4.14 Raporty

Opcja Raporty pozwala w jednym miejscu zdefiniować i zgromadzić zestawienia, doktórych dane pochodzą z różnych modułów programu, wraz z określeniem wymaganych pa-rametrów.

Po wejściu do opcji raporty pojawia się ekran raportowanie, który zawiera listę utwo-rzonych i zapisanych przez użytkownika wzorów raportów.

4.14.1 Definiowanie raportu

Aby dodać nowy raport należy kliknąć klawisz dopisz .Do najważniejszych elementów konfiguracyjnych takiego raportu należą:

nazwa nazwa tworzonego raportu, pod którą będzie wyświetlany raport na liście ra-portowania,

polecenie raport (zestawienie) do wybrania z listy,parametry okienko do określenia parametrów wybranego raportu. Opcje dostępne w para-

metrach zależą od opcji, którą wcześniej wybrano w polu polecenie,podgląd zaznaczenie ∨ umożliwia korzystanie z opcji podgląd - czyli uzyskania pod-

glądu na ekranie, niezależnie od sposobu wysyłki czy formuły.okres do wyboru sposób następujących opcji:

domyślny oznacza, że okres będzie podawany w opcji zmiana okre-su,

stały okres podawany jest w parametrach (klawiszparametry ),

pytanie o okres przed wykoaniem bądź podglądem pojawia się okienko dowpisania okresu,

pytanie o dane przed wykoaniem bądź podglądem pojawia się okienko dowpisania parametrów,

bieżący miesiąc jako okres brany jest bieżący miesiąc,poprzedni miesiąc jako okres brany jest poprzedni miesiąc,dzisiaj dla zestawień typu na dzień wykonywane jest na bieżący

dzień.

formuła definiuje, jak często dany raport ma być aktualizowany,wysyłka data i rodzaj ostatniej wysyłki.

Po zatwierdzeniu wszystkich wprowadzonych danych na wykazie utworzonych raportówpowinna pojawić się wprowadzona pozycja.

48

Rysunek 4.15: Ekran dopisywania nowego raportu

4.14.2 Wydruk - prezentacja raportu

Zdefiniowane w ten sposób raporty mogą być kolejno drukowane (tworzony podgląd) –poprzez ustawienie się na danym raporcie i wybraniu opcji podgląd.

4.14.3 Wysyłka raportu

Istnieje możliwość przesyłania raportu jako e-mail lub wysyłania na serwer. Koniecznejest wtedy ustawienie odpowiednich parametrów. Wybrane (wskazane) zestawienie jest wy-syłane po wybraniu opcji wykonaj. Jeżeli mają zostać wysłane wszystkie zestawienia należywybrać opcję operacje - wykonaj wszystko.

Przy wysyłaniu e-mail z treścią raportu konieczne jest ustawienie:

wyślij email ∨ ma być wysyłany automatycznie,adres adres e-mail, na który ma być wysyłany raport,jako .pdf ∨ wysyłany jako załącznik jako plik .pdf .

49

5. Metody obliczeń emisji gazów

5.1 Emisje metanu z fermentacji jelitowej i systemówgospodarowania odchodami

Wzór na całkowitą emisję metanu pochodzenia zwierzęcego ECH41

ECH4 = ECH4FER + ECH4MAN (5.1)

gdzie:— ECH4 - całkowita emisja metanu pochodzenia zwierzęcego,— ECH4FER - emisje metanu z fermentacji jelitowej,— ECH4MAN - emisja metanu z odchodów zwierzęcych,

5.1.1 Emisja metanu z fermentacji jelitowej

Całkowita emisja z fermentacji jelitowej ECH4FER

Emisję metanu z fermentacji jelitowej można opisać następującym wzorem ECH4FER

ECH4FER = N(T) ∗ EFCH4FER ∗ 103 (5.2)

gdzie:— ECH4FER - emisje metanu z fermentacji jelitowej,— EFCH4FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej, wyrażony w [kgCH4/szt/rok],— N(T ) - ilość zwierząt.gdzie:

EFCH4FER =GE ∗ Ym ∗ 365

55, 65(5.3)

Uwaga: wskaźnik EFCH4FER dla niektórych rodzajów zwierząt jest stałyi wówczas wprowadzany jest w opcji parametry - nie jest obliczany z poda-nego wzoru

gdzie:— GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], wyliczane przez pro-

gram,— Y m - współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształcony w metan),

1””Monitoring, ocena ryzyka oraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na ob-szarach wiejskich”, Projekt bazy monitorowania emisji zanieczyszczeń powietrza sporządzony przez Przed-siębiorstwo Informatyczne AdvaCom Sp. z o.o., str. 58

5.1.2 Emisja z gospodarowania odchodami ECH4MAN

Wzór na emisję metanu w wyniku wydalania odchodów ECH4MAN

ECH4MAN = N(T) ∗ EFCH4MAN ∗ 103 (5.4)

gdzie:— ECH4MAN - emisja metanu z odchodów zwierzęcych,— EFCH4MAN - wskaźnik emisji CH4 z odchodów, wyrażony w [kgCH4/szt./rok],— N(T ) - ilość zwierząt.

EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS) (5.5)

Uwaga: wskaźnik EFCH4MAN dla niektórych rodzajów zwierząt jest stałyi wówczas wprowadzany jest w opcji parametry - nie jest obliczany z poda-nego wzoru

gdzie:— Bo - wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt, wyrażony w m3CH4, w

programie zawarty jest w parametrach,— MCF - współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów

zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego, w programie wprowadzany jestw Utrzymaniu,

— MS - udział zwierząt w danym systemie utrzymania,— V s - wskaźnik ilości wydalanych substancji lotnych, wyrażony w [kg/szt./dzień].

Vs = GE ∗ 1

18, 45∗ (1− DE

100) ∗ (1− ASH

100) (5.6)

gdzie:— GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], wyliczane przez pro-

gram - 5.1.3,— DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, do programu wprowadzana

jest w Karmieniu,— ASH - zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach.

51

5.1.3 Zapotrzebowanie na energię - GE

5.1.4 Wzór na zapotrzebowanie na energię GE - obliczane dla by-dła i owiec

GE =[(NEm+NEa+NEl+NEpREM ) + (NEg+NEwREG )

DE100

](5.7)

gdzie:— GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [MJ/szt./dzień], prezentowane jest w

programie w zestawieniu Syntetyka,— NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień],

sposób obliczania NEm został przedstawiony w 5.1.5,— NEa - energia netto na aktywność zwierząt, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób ob-

liczania NEa został przedstawiony w 5.1.5,— NEl - energia netto na laktację, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obliczania NEl

został przedstawiony w 5.1.5,— NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób ob-

liczania NEp został przedstawiony w 5.1.5, przy obliczaniu zapotrzebowania na energięGE do wzoru wchodzi wielkość NEp mnożona przez procent cielności,

— NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, wyrażona w [MJ/szt./dzień], sposób obli-czania NEg został przedstawiony w 5.1.5,

— NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień],sposób obliczania NEw został przedstawiony w 5.1.5,

— REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytejenergii strawnej, sposób obliczania REM został przedstawiony w 5.1.4,

— REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytejenergii strawnej, sposób obliczania REG został przedstawiony w 5.1.4,

— DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spispogłowia - karmienie w polu DE.

REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie dospożytej energii strawnej

REM = [1, 123− (4, 092 ∗ 10−3 ∗ DE) + [1, 126 ∗ 10−5 ∗ (DE)2]− 25, 4

DE] (5.8)

gdzie:— REM - stosunek energii netto potrzebnej na utrzymanie dostępnej w diecie do spożytej

energii strawnej,— DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spispogłowia - karmienie w polu DE.

REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spo-żytej energii strawnej

REG = [1, 164− (5, 16 ∗ 10−3 ∗ DE) + [1, 308 ∗ 10−5 ∗ (DE)2]− 37, 4

DE] (5.9)

52

gdzie:— REG - stosunek energii netto potrzebnej do wzrostu dostępnej w diecie do spożytej

energii strawnej,— DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, wprowadzane w opcji spispogłowia - karmienie w polu DE.

Tabela 5.1: Obliczanie GE - zapotrzebowanie na energię

GE =[( NEm+NEa+NEl+NEpREM )+( NEg+NEwREG )

DE100

]

Symbol Znaczenie Miejsce w programieGE zapotrzebowanie na energię

[MJ/szt./dzień]zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka

NEm energia netto wymagana przezzwierzę na utrzymanie, wyrażo-na w [MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby był prezen-towany należy postępować zgodnie z5.2

NEa energia netto na aktyw-ność zwierząt, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby była prezen-towana należy postępować zgodnie z5.3)

NEl energia netto na laktację, wyra-żona w [MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby była prezen-towana należy postępować zgodnie z5.5)

NEp energia netto wymagana wczasie ciąży, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby była prezen-towana należy postępować zgodnie z5.8)

NEg energia netto potrzebnado wzrostu, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby była prezen-towana należy postępować zgodnie z5.9)

NEw energia netto potrzebna do rocz-nej produkcji wełny, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

zestawienie pogłowie - zestawie-nia - syntetyka (aby była prezen-towana należy postępować zgodnie z5.11)

DE strawna energia wyrażona jakoprocent energii brutto

wprowadzana w pogłowie - dopisz- karmienie - dopisz

REM stosunek energii netto potrzeb-nej na utrzymanie dostępnej wdiecie do spożytej energii straw-nej

wskaźnik zaszyty w programie - obli-czany wg 5.1.4

REG stosunek energii netto potrzeb-nej do wzrostu dostępnej w die-cie do spożytej energii strawnej

wskaźnik zaszyty w programie - obli-czany wg 5.1.4

53

5.1.5 Energia netto - NE[x]

Wzory

NEm = Cfi ∗ W0,75 Energia na utrzymanie 5.2NEa = Ca ∗ NEm energia na aktywność - dla bydła 5.3NEa1 = Ca ∗ W energia na aktywność - dla owiec 5.4NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F) energia na laktację - dla bydła 5.5NEl1 = M ∗ EVm energia na laktację - dla owiec - znana produkcja

5.6NEl2 = 5∗WGw

365 ∗ EVm energia na laktację - dla owcy - nieznana produkcja5.7

NEp = Cpreg ∗ NEm energia w ciąży 5.8NEg = 22, 02 ∗ ( BWC∗MW)

0,75 ∗ WG1,097 energia do wzrostu - dla bydła 5.9NEg1 = WGl ∗ (a+0,5b∗(BWi+BWf)365 ) energia do wzrostu - dla owcy 5.10NEw = EVw ∗ Pw365 energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny

5.11

Objaśnienia do wzorów

54

Symbol ObjaśnienieNEm energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie [MJ/szt./dzień]W żywa waga zwierzęcia [kg] pobierana z danych spisu pogłowiaCfi współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt [MJ/dzień/kg]NEa energia netto na aktywność zwierząt [MJ/szt./dzień]Ca współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, informacja z

opisu elementuNEl energia netto na laktację [MJ/szt./dzień]M ilość wyprodukowanego mleka [kg/szt./dzien]F zawartość tłuszczu w mleku [% wagi], zanotowane podczas spisu pogłowiaEVm energia netto wymagana do wyprodukowania 1 kg mleka - const.WGw przyrost masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia [kg], zanotowane

podczas spisu pogłowiaNEp energia netto wymagana w czasie ciąży [MJ/szt./dzień]Cpreg współczynnik ciążowy, to wartość z wytycznych dla danej kategorii zwie-

rząt, jedynie u owiec jest zmienny w zależności od liczby urodzonych ja-gniąt

BW średnia żywa waga ciała zwierząt w populacji [kg], wyliczona wartość napodstawie spisu pogłowia

NEg energia netto potrzebna do wzrostu [MJ/szt./dzień]C współczynnik o wartości 0,8 dla samic , 1,0 dla kastratów i 1,2 dla bykówMW dojrzała żywa waga ciała dorosłych samic w umiarkowanej kondycji [kg],

zanotowane podczas spisu pogłowia - const.WG Średni dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji [kg/dzień], zanotowane

podczas spisu pogłowiaWGl przyrost masy ciała (BWf-BWi) [kg]BWi masa ciała przy odstawieniu [kg], zanotowane podczas spisu pogłowiaBWf masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed

dniem 1 roku życia [kg] zanotowane podczas spisu pogłowiaNEw energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny [MJ/szt./dzień]EVw wartość energetyczna każdego kg wyprodukowanej wełny (zważone po wy-

suszeniu, ale przed szorowaniem) [MJ/kg]Pw roczna produkcja wełny [kg/szt./rok] - spisane podczas tworzenia elemen-

tua,b wartości stałe

55

NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie

NEm = Cfi ∗ W0,75 (5.10)

gdzie:— NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień],

prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— Cfi - współczynnik różnicujący dla każdej kategorii zwierząt, wyrażony w [MJ/szt./dzień],

w programie zawarty jest w parametrach,— W - żywa waga zwierzęcia, wyrażona w [kg], pobierana z ewidencji pogłowia, wprowa-

dzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru.

Tabela 5.2: Obliczanie NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie

NEm = Cfi ∗ W0,75

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEm energia netto wymagana przez

zwierzę na utrzymanie, wyrażo-na w [MJ/szt./dzień],

zestawienie ewidencja pogłowia -syntetyka

Cfi współczynnik różnicujący dlakażdej kategorii zwierząt, wyra-żony w [MJ/dzień/kg]

wprowadzany w opcji parametry

W żywa waga zwierzęcia, wyrażonaw [kg], pobierana z ewidencji po-głowia

wprowadzana w opcji ewidencjapogłowia, zakładka stan , w polumasa ciała

56

NEa - energia netto wymagana na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła

NEa =x% ∗ Caobiekt + y% ∗ Cawypas1 + z% ∗ Cawypas2

100%∗ NEm (5.11)

gdzie:— NEa - energia netto na aktywność zwierząt (bydła), wyrażona w [MJ/szt./dzień],

prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— Ca - współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, w programie zawarty

jest w parametrach,— x, y, z - czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w %, w programie

wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2%,

— NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień],obliczana przez program.

Tabela 5.3: Obliczanie NEa - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla bydła

NEa = x%∗Caobiekt+y%∗Cawypas1+z%∗Cawypas2100% ∗ NEm

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEa energia netto na aktywność

zwierząt (bydła), wyrażona w[MJ/szt./dzień]

generowana na zestawieniu ewiden-cja pogłowia - syntetyka

Ca współczynnik odpowiadającysytuacji karmienia zwierząt

wprowadzany w opcji parametry

x, y, z czas przebywania zwierząt w da-nej lokalizacji, wyrażony w %

wprowadzany w opcji pogłowie⇒dopisz w polach obiekt %, wy-pas1 %, wypas2 %

NEm energia netto wymagana przezzwierzę na utrzymanie wyrażo-na w [MJ/szt./dzień]

wyliczana zgodnie z 5.2

57

NEa1 - energia netto wymagana na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec

NEa1 =x% ∗ Caobiekt + y% ∗ Cawypas1 + z% ∗ Cawypas2

100%∗ W (5.12)

gdzie:— NEa1 - energia netto na aktywność zwierząt (owce), wyrażona w [MJ/szt./dzień],

prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— Ca - współczynnik odpowiadający sytuacji karmienia zwierząt, w programie zawarty

jest w parametrach,— x, y, z - czas przebywania zwierząt w danej lokalizacji, wyrażony w %, w programie

wprowadzany w opcji pogłowie ⇒dopisz w polach obiekt %, wypas1 %, wypas2%,

— W - żywa waga zwierzęcia, wyrażona w [kg], pobierana z ewidencji pogłowia, wprowa-dzana jest do programu podczas wprowadzania pomiaru.

Tabela 5.4: Obliczanie NEa1 - energia netto na aktywność zwierząt, obliczana dla owiec

NEa1 = x%∗Caobiekt+y%∗Cawypas1+z%∗Cawypas2100% ∗ W

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEa1 energia netto na aktywność

zwierząt (owce), wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik (NEa) generowany na ze-stawieniu ewidencja pogłowia -syntetyka

Ca współczynnik odpowiadającysytuacji karmienia zwierząt

wprowadzany w opcji parametry

x, y, z czas przebywania zwierząt w da-nej lokalizacji, wyrażony w %

wprowadzany w opcji pogłowie⇒dopisz w polach obiekt %, wy-pas1 %, wypas2 %. UWAGA! je-śli owce są wypasane na pastwiskugórskim to w obiekcie przypisanymdo wypas1 lub wypas2 (odpowia-dającym pastwisku górskiemu)na za-kładce parametry należy zaznaczyć∨ pastwisko górskie.

W żywa waga zwierzęcia, wyrażonaw [kg], pobierana z ewidencji po-głowia

wprowadzana w opcji ewidencjapogłowia, zakładka stan , w polumasa ciała

58

NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła

NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F) (5.13)

gdzie:— NEl - energia netto na laktację (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana

jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— M - ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzien], wprowadzana jest do

programu podczas wprowadzania pomiaru,— F - zawartość tłuszczu w mleku, wyrażona w procentach wagi, wprowadzana jest do

programu podczas wprowadzania pomiaru.

Tabela 5.5: Obliczanie NEl - energia netto na laktację, obliczana dla bydła

NEl = M ∗ (1, 47 + 0, 4 ∗ F)

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEl energia netto na lakta-

cję (bydło), wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik (NEl) generowany nazestawieniu ewidencja pogłowia⇒syntetyka

M ilość wyprodukowanego mleka,wyrażona w [kg/szt./dzien]

wprowadzana w opcji spis pogło-wia, zakładka zwierzęta , w poluprodukcja mleka

F zawartość tłuszczu w mleku, wy-rażona w procentach wagi

wprowadzana w opcji spis pogło-wia, zakładka zwierzęta , w poluprodukcja mleka

59

NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka

NEl1 = M ∗ EVm (5.14)

gdzie:— NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanej produkcji mleka,

wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— M - ilość wyprodukowanego mleka, wyrażona w [kg/szt./dzień], wprowadzana jest do

programu podczas wprowadzania pomiaru,— EVm - energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała, w programie

zawarta jest w parametrach.

Tabela 5.6: Obliczanie NEl1 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy znanejprodukcji mleka

NEl1 = M ∗ EVm

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEl1 energia netto na laktację,

obliczana dla owiec przy zna-nej produkcji, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik (NEl) generowany nazestawieniu ewidencja pogłowia⇒syntetyka

M ilość wyprodukowanego mleka,wyrażona w [kg/szt./dzień]

wprowadzana w opcji spis pogło-wia, zakładka zwierzęta , w poluprodukcja mleka

EVm energia wymagana do wyprodu-kowania 1kg mleka, wartość sta-ła

wprowadzany w opcji parametry

60

NEl2 - energia netto na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji

NEl2 =5 ∗ WGw365

∗ EVm (5.15)

gdzie:— NEl2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej produkcji mleka, wyra-

żona w [MJ/szt./dzień], prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— WGw - przyrost masy ciała jagniąt od urodzenia do odsadzenia, wyrażony w [kg],

wprowadzany jest do programu podczas wprowadzania pomiaru,— EVm - energia wymagana do wyprodukowania 1kg mleka, wartość stała, w programie

zawarta jest w parametrach.

Tabela 5.7: Obliczanie NEl2 - energia na laktację, obliczana dla owiec przy nieznanej pro-dukcji

NEl2 = 5∗WGw365 ∗ EVm

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEl2 energia na laktację, oblicza-

na dla owiec przy nieznanejprodukcji mleka, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik (NEl) generowany nazestawieniu ewidencja pogłowia⇒syntetyka

WGw przyrost masy ciała jagniąt odurodzenia do odsadzenia, wyra-żony w [kg]

wprowadzana w opcji spis pogło-wia, zakładka stan , w polu przy-rost

EVm energia wymagana do wyprodu-kowania 1kg mleka, wartość sta-ła

wprowadzany w opcji parametry

61

NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży

NEp = (preg1 ∗ Cpreg1 + preg2 ∗ Cpreg2 + preg3 ∗ Cpreg3) ∗ NEm (5.16)

gdzie:— NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży, wyrażona w [MJ/szt./dzień], prezento-

wana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— preg(1, 2, 3) - owce z jedną ciążą, owce z dwoma ciążami, owce z trzema ciążami, współ-

czynnik wyrażony w %, odnoszący się wyłącznie do owiec z ciążami,— Cpreg - współczynnik ciążowy jest wartością stałą wyznaczoną dla danej kategorii

zwierząt, jedynie u owiec jest on zmienny w zależności od liczby urodzonych jagniąt,w programie zawarty jest w parametrach jako stała Cpreg dla owiec z 1 ciążą,stała Cpreg dla owiec z 2 ciążą, stała Cpreg dla owiec z 3 ciążą, ilość ciąż wprzypadku stałej Cpreg należy rozumieć jako ilość jagniąt w miocie,

— NEm - energia netto wymagana przez zwierzę na utrzymanie, wyrażona w [MJ/szt./dzień],prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka, jest wielkością obliczaną przezprogram.

Tabela 5.8: Obliczanie NEp - energia netto wymagana w czasie ciąży

NEp = (preg1 ∗ Cpreg1 + preg2 ∗ Cpreg2 + preg3 ∗ Cpreg3) ∗ NEm

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEp energia netto wymagana w

czasie ciąży, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

preg ilość owiec z ciążami, wyrażonaw procentach, z podziałem naowce z 1 ciążą, z 2 ciążami, z 3ciążami

wprowadzane w spis pogłowia⇒stan w polach ciąża1[%], cią-ża2[%], ciąża3[%]

Cpreg współczynnik ciążowy jest war-tością stałą wyznaczoną dla da-nej kategorii zwierząt, jedynie uowiec jest on zmienny w zależno-ści od liczby urodzonych jagniąt

wprowadzany w opcji parametry wpolach stała Cpreg dla owiec z 1ciążą, stała Cpreg dla owiec z 2ciążą, stała Cpreg dla owiec z 3ciążą

NEm energia netto wymagana przezzwierzę na utrzymanie, wyrażo-na w [MJ/szt./dzień]

wyliczana zgodnie z 5.2

62

NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła

NEg = 22, 02 ∗ (BW

C ∗ MW)0,75 ∗ WG1,097 (5.17)

gdzie:— NEg - energia netto potrzebna do wzrostu (bydło), wyrażona w [MJ/szt./dzień], pre-

zentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— BW - średnia żywa waga ciała zwierząt w populacji, wyrażona w [kg],— C - współczynnik o wartości 0,8 dla samic, 1,0 dla kastratów i 1,2 dla byków,— MW - dojrzała, żywa waga ciała dorosłych samic w umiarkowanej kondycji, wyrażona

w [kg],— WG - średni, dzienny przyrost wagi zwierząt w populacji, wyrażony w [MJ/szt./dzień],

wprowadzany do programu podczas wprowadzania pomiaru.

Tabela 5.9: Obliczanie NEg - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla bydła

NEg = 22, 02 ∗ ( BWC∗MW)0,75 ∗ WG1,097

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEg energia netto potrzebna do

wzrostu (bydło), wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

BW średnia żywa waga ciała zwie-rząt w populacji [kg]

wprowadzane w opcji pogłowie⇒stan ⇒masa ciała

C współczynnik o wartości 0,8 dlasamic, 1 dla kastratów, 1,2 dlabyków

współczynnik zaszyty w programie

MW dojrzała waga ciała dorosłychsamic w umiarkowanej kondycji[kg]

wprowadzany w opcji parametry

WG średni dzienny przyrost wa-gi zwierząt w populacji[kg/szt./dzień]

wprowadzany w opcji pogłowie⇒dopisz ⇒zakładka stan

63

NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu, obliczana dla owiec

NEg1 = WGl ∗ (a + 0, 5b ∗ (BWi + BWf)

365) (5.18)

gdzie:— NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce), wyrażona w [MJ/szt./dzień], pre-

zentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— WGl - przyrost masy ciała obliczany jako BWf −BWi, wyrażony w [kg],— BWi - masa ciała przy odsadzeniu, wyrażona w [kg], wprowadzana do programu przy

pomiarze,— BWf - masa ciała jednorocznych lub na ubój (żywa waga), jeśli są ubite przed dniem

1 roku życia, wyrażona w kg, wprowadzana do programu przy pomiarze,— a, b - wartości stałe, w programie zawarte są w parametrach.

Tabela 5.10: Obliczanie NEg1 - energia netto potrzebna do wzrostu (owce)

NEg1 = WGl ∗ (a+0,5b∗(BWi+BWf)365 )

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEg1 energia netto potrzebna do

wzrostu (owce), wyrażona wMJ/szt./dzień

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

WGl przyrost masy ciała obliczany ja-ko BWf−BWi, wyrażony w kg

automatycznie wyliczany przez pro-gram

BWi masa ciała przy odsadzeniu, wy-rażona w [kg], wprowadzanapodczas spisu pogłowia

wprowadzany w opcji spis pogło-wia zakładka stan pole BWi

BWf masa ciała jednorocznych lub naubój (żywa waga), jeśli są ubiteprzed dniem 1 roku życia, wyra-żona w [kg], zanotowane podczasspisu pogłowia

wprowadzany w opcji spis pogło-wia zakładka stan pole BWf

a, b wartości stałe wprowadzane w opcji parametry

64

NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny

NEw = EVw ∗ Pw

365(5.19)

gdzie:— NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny, wyrażona w [MJ/szt./dzień],

prezentowana jest w programie w zestawieniu Syntetyka,— EV w - wartość energetyczna każdego kg wyprodukowanej wełny (zważone po wysu-

szeniu ale przed szorowaniem), wyrażone w [MJ/kg],— Pw - roczna produkcja wełny, wyrażona w [kg/szt./rok], wprowadzana do programu

przy pomiarze.

Tabela 5.11: Obliczanie NEw - energia netto potrzebna do rocznej produkcji wełny

NEw = EVw ∗ Pw365

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNEw energia netto potrzebna do rocz-

nej produkcji wełny, wyrażona w[MJ/szt./dzień]

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

EV w wartość energetyczna każdegokg wyprodukowanej wełny(zważone po wysuszeniu aleprzed szorowaniem), wyrażonew [MJ/kg]

wprowadzone w opcji parametrypole EVw wartość energetycznawełny

Pw roczna produkcja wełny, wyra-żona w [kg/szt./rok], wprowa-dzana podczas spisu pogłowia

wprowadzany w opcji spis pogło-wia zakładka zwierzęta poleprodukcja wełny

65

5.1.6 Wskaźniki emisji CH4EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej

EFCH4FER =GE ∗ Ym ∗ 365

55, 65(5.20)

gdzie:— GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażonew [MJ/szt./dzień], wyliczane przez pro-

gram - 5.1.3,— Y m - współczynnik konwersji do metanu (udział GE w paszy przekształconyw metan).

Tabela 5.12: Obliczanie EF CH4 FER - wskaźnik emisji metanu z fermentacji jelitowej

EFCH4FER = GE∗Ym∗36555,65

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFCH4FER wskaźnik emisji metanu z fer-

mentacji jelitowej, wyrażony w[kg/szt./rok]

obliczany przez program lub dlaokreślonych rodzajów zwierząt wpro-wadzany w opcji parametry

GE zapotrzebowanie na energię, wy-rażone w [MJ/szt./dzień]

wyliczane zgodnie z 5.1.3

Y m współczynnik konwersji do me-tanu (udział GE w paszy prze-kształcony w metan)

wprowadzane w spis pogłowia⇒karmienie ⇒dopisz

66

EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów

EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS) (5.21)

gdzie:— Bo - wskaźnik maksymalnej emisji CH4 z odchodów zwierząt, wyrażony w m3CH4, w

programie zawarty jest w parametrach,— MCF - współczynnik konwersji do metanu dla systemów przechowywania odchodów

zwierząt charakterystycznych dla klimatu chłodnego, w programie wprowadzany jestw Utrzymaniu,

— MS - udział zwierząt w danym systemie utrzymania,— V s - wskaźnik ilości wydalanych substancji lotnych, wyrażony w [kg/szt./dzień].

Tabela 5.13: Obliczanie EF CH4 MAN - wskaźnik emisji metanu z odchodów

EFCH4MAN = Vs ∗ 365 ∗ Bo ∗ 0, 67 ∗ Σ(MCF ∗ MS)

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFCH4MAN wskaźnik emisji metanu z odcho-

dów, wyrażony w [kg/szt./rok]obliczany przez program lub dlaokreślonych rodzajów zwierząt wpro-wadzany w opcji parametry

Bo wskaźnik maksymalnej emisjiCH4 z odchodów zwierząt, wy-rażony w [m3CH4]

wprowadzany w opcji parametry

MCF współczynnik konwersji do me-tanu dla systemów przechowy-wania odchodów zwierząt cha-rakterystycznych dla klimatuchłodnego

wprowadzane w spis pogłowia⇒utrzymanie ⇒dopisz

MS udział zwierząt w danym syste-mie utrzymania

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

V s wskaźnik ilości wydalanych sub-stancji lotnych, wyrażony w[kg/szt./dzie]

wyliczane zgodnie z 5.1.6

67

Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji

Vs = GE ∗ 1

18, 45∗ (1− DE

100) ∗ (1− ASH

100) (5.22)

gdzie:— GE - zapotrzebowanie na energię, wyrażone w [kg/szt./dzie], wyliczane przez program

- 5.1.3,— DE - strawna energia wyrażona jako procent energii brutto, do programu wprowadzana

jest w Karmieniu,— ASH - zawartość popiołu w odchodach, wyrażona w procentach.

Tabela 5.14: Obliczanie Vs - wskaźnik ilości wydalanych lotnych substancji

Vs = GE ∗ 118,45 ∗ (1− DE

100) ∗ (1− ASH100)

Symbol Znaczenie Miejsce w programieV s wskaźnik ilości wydalanych lot-

nych substancji, wyrażony w[kg/szt./rok]

wskaźnik zaszyty w programie

GE zapotrzebowanie na energię, wy-rażone w [kg/szt./dzie]

wyliczane zgodnie z 5.1.3

DE strawna energia wyrażona jakoprocent energii brutto

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒karmienie ⇒dopisz

ASH zawartość popiołu w odchodach,wyrażona w procentach

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒karmienie ⇒dopisz

68

5.2 Emisja CH4 – metanu pochodzenia roślinnego

Spalanie resztek roślinnych pozostawionych na polach jest drugim źródłem emisji metanuobok emisji pochodzenia zwierzęcego. Do wyznaczenia wartości tej emisji wykorzystuje sięinformację o rocznym zbiorze - jego wielkości.

5.2.1 Spalanie resztek roślinnych - emisja ECH4BURN

ECH4BURN = [[(CropY ∗ Res

Crop∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ EFCH4BURN ∗ 16

12∗ 106

(5.23)

gdzie:— ECH4BURN - emisja metanu ze spalania resztek roślinnych,— EFCH4BURN - zagregowany wskaźnik emisji CH4 ze spalania resztek,— CropY - roczna wielkość zbiorów danej rośliny,— Res/Crop - stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motyl-

kowej lub dla danej uprawy,— FracDM - udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw,— FracBURN - udział spalonej biomasy,— EfBURN - efektywność spalania,— FracC - frakcja węgla w biomasie.

69

Tabela 5.15: Obliczanie ECH4BURN - emisji metanu ze spalania resztek roślinnych

ECH4BURN = [[(CropY ∗ Res/Crop) ∗ FracDM]∗

∗FracBURN ∗ EfBURN ∗ FracC ∗ EFCH4BURN ∗ 16/12 ∗ 106

Symbol Znaczenie Miejsce w programieECH4BURN emisja metanu ze spalania resz-

tek roślinnychwskaźnik generowany na zestawie-niu ewidencja upraw ⇒plony⇒metan

EFCH4BURN zagregowany wskaźnik emisjiCH4 ze spalania resztek

wprowadzane w opcji parametry

CropY roczna wielkość zbiorów danejrośliny

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz, w polu masa środka

Res/Crop stosunek plonu nierolniczego doplonu rolniczego dla danej ro-śliny motylkowej lub dla danejuprawy

wprowadzane w uprawy ⇒dopisz⇒roślina ⇒dopisz

FracDM udział suchej masy w biomasienadziemnej dla każdej z upraw

wprowadzane w uprawy ⇒dopisz⇒roślina ⇒dopisz

FracBURN udział spalonej biomasy wprowadzane w uprawy ⇒dopiszEfBURN efektywność spalania wprowadzane w opcji parametryFracC frakcja węgla w biomasie wprowadzane w uprawy ⇒dopisz

- roślina - dopisz, w polu FracC

70

5.3 Emisja podtlenku azotu N2O

Całościowa emisja podtlenku azotu jest sumą emisji pochodzenia zwierzęcego i pocho-dzenia roślinnego.

5.3.1 Emisja podtlenku azotu z odchodów – emisja EN2OMAN

EN2OMAN = Σ(S)[[Σ(T)(N(T) ∗ Nex(T) ∗ MS(T, S))] ∗ EF3(S) ∗ 44/28 ∗ 103] (5.24)

gdzie:— EN2OMAN – emisja N2O −N z odchodów zwierzęcych,— Nex(T) – roczne, średnie wydalanie azotu przez zwierzęta danego gatunku/kategorii

T, wyrażone w [kgN/szt./rok],— EF3(S) – wskaźnik N2O−N dla danego systemu zarządzania odchodami S, wyrażony

w [kgN2O −N/kgN ],— MS(T,S) – udział zwierząt danego gatunku/kategorii zwierząt T w danym systemie

zarządzania odchodami S analogicznie jak w przypadku wyliczania CH4,— S – system zarządzania odchodami,— T – gatunek/kategoria zwierząt.

Tabela 5.16: Obliczanie EN2OMAN - podtlenku azotu z odchodów

EN2OMAN = Σ(S)[[Σ(T)(N(T) ∗ Nex(T) ∗ MS(T, S))] ∗ EF3(S) ∗ 44/28 ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEN2OMAN emisja N2O − N z odchodów

zwierzęcychwskaźnik generowany na zesta-wieniu ewidencja pogłowia⇒zestawienia ⇒syntetyka

Nex(T ) roczne, średnie wydalanie azo-tu przez zwierzęta danego ga-tunku/kategorii T, wyrażone w[kgN/szt./rok]

wprowadzane w opcji parametry

EF3(S) wskaźnik N2O − N dla dane-go systemu zarządzania odcho-dami S, wyrażony w [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzany w bazie utrzymaniew polu EF3

MS(T, S) udział zwierząt danego gatun-ku/kategorii zwierząt T w da-nym systemie zarządzania od-chodami S analogicznie jak wprzypadku wyliczania CH4

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

71

5.3.2 Uprawa roślin motylkowych — emisja EFBN

EFBN = FBN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 (5.25)

FBN = CropBF ∗ (1 + Res/Crop) ∗ FracDM ∗ FracNCR (5.26)

gdzie:— EFBN – emisja N2O z uprawy roślin motylkowych,— FBN – ilość azotu związanego przez rośliny motylkowe rocznie,— EF – wskaźnik emisji N2O −N , wyrażony w [kgN2O −N/kgN ],— CropBF – roczna wielkość zbiorów danej rośliny motylkowej rocznie, informacja z plo-

nu,— Res/Crop – stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motyl-

kowej lub dla danej uprawy,— FracDM – udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw,— FracNCR – zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny.

Tabela 5.17: Obliczanie EFBN - emisja podtlenku azotu z uprawy roślin motylkowych

EFBN = FBN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

FBN = CropBF ∗ (1 + Res/Crop) ∗ FracDM ∗ FracNCR

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFBN emisja N2O z uprawy roślin mo-

tylkowychwskaźnik generowany na zestawieniuuprawy następnie plony

FBN ilość azotu związanego przez ro-śliny motylkowe rocznie

wskaźnik wyliczany przez program

EF wskaźnik emisji N2O−N , wyra-żony w [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzane w opcji parametry

CropBF roczna wielkość zbiorów danejrośliny motylkowej, informacja zplonu

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz, w polu masa środka

Res/Crop stosunek plonu nierolniczego doplonu rolniczego dla danej ro-śliny motylkowej lub dla danejuprawy

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz - roślina - dopisz

FracDM udział suchej masy w biomasienadziemnej dla każdej z upraw

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

FracNCR zawartość azotu w biomasie da-nej rośliny motylkowej lub innejrośliny

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

72

5.3.3 Pozostawione resztki roślinne – emisja EFCR

EFCR = FCR ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 (5.27)

FCR = CropY ∗ FracDM ∗ Res/Crop ∗ FracNCR ∗ (1− FracBURN− FracR) (5.28)

gdzie:— EFCR – emisja N2O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie,— FCR – ilość azotu w resztkach roślinnych pozostałych w glebie,— EF – wskaźnik emisji N2O −N , wyrażony w [kgN2O −N/kgN ],— CropY – roczna wielkość zbiorów danej rośliny rocznie,— Res/Crop – stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motyl-

kowej lub dla danej uprawy,— FracDM – udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw,— FracNCR – zawartość azotu w biomasie danej rośliny motylkowej lub innej rośliny,— FracBURN – udział spalonej biomasy,— FracR – część biomasy danej uprawy usuniętej z pola.

73

Tabela 5.18: Obliczanie EFCR – emisja N2O z resztek roślinnych pozostawionych w glebie

EFCR = FCR ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

FCR = CropY ∗ FracDM ∗ Res/Crop ∗ FracNCR ∗ (1− FracBURN− FracR)

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFCR emisja N2O z resztek roślinnych

pozostawionych w glebiewskaźnik generowany na zestawieniuuprawy następnie plony lub na-wożenie

FCR ilość azotu w resztkach roślin-nych pozostałych w glebie

wskaźnik wyliczany przez program

EF wskaźnik emisji N2O−N , wyra-żony w [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzane w opcji parametry

CropY roczna wielkość zbiorów danejrośliny

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz, w polu masa środka

Res/Crop stosunek plonu nierolniczego doplonu rolniczego dla danej ro-śliny motylkowej lub dla danejuprawy

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

FracDM udział suchej masy w biomasienadziemnej dla każdej z upraw

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

FracNCR zawartość azotu w biomasie da-nej rośliny motylkowej lub innejrośliny

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒roślina ⇒dopisz

FracBURN udział spalonej biomasy wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz

FracR część biomasy danej uprawyusuniętej z pola

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz

74

5.3.4 Spalanie resztek roślinnych – EN2OBURN

EN2OBURN = [[(CropY ∗ Res

Crop) ∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ N/C ∗ EFN2OBURN ∗ 44

28∗ 106

(5.29)

— EN2OBURN - emisja N2O ze spalania resztek roślinnych,— EFN2OBURN - zagregowany wskaźnik emisji N2O ze spalania resztek,— CropY - roczna wielkość zbiorów danej rośliny,— FracC - zawartość C w biomasie,— Res/Crop - stosunek plonu nierolniczego do plonu rolniczego dla danej rośliny motyl-

kowej, dla danej uprawy,— FracDM - udział suchej masy w biomasie nadziemnej dla każdej z upraw,— FracBURN - udział spalonej biomasy,— EfBURN - efektywność spalania,— N/C - stosunek azotu do węgla w biomasie.

Tabela 5.19: Obliczanie EN2OBURN - emisja N2O ze spalania resztek roślinnych

EN2OBURN =

[[(CropY ∗ Res/Crop) ∗ FracDM] ∗ FracBURN ∗ EfBURN] ∗ FracC ∗ N/C ∗ EFN2OBURN ∗ 44/28 ∗ 106

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEN2OBURN emisja N2O ze spalania resztek

roślinnychwskaźnik generowany na zestawieniuuprawy następnie plony lub na-wożenie

EFN2OBURN zagregowany wskaźnik emisjiN2O ze spalania resztek

wprowadzane w opcji parametry

CropY roczna wielkość zbiorów danejrośliny

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz, w polu masa środka

Res/Crop stosunek plonu nierolniczego doplonu rolniczego dla danej ro-śliny motylkowej lub dla danejuprawy

wprowadzane w opcji uprawy - ro-ślina

FracC zawartość C w biomasie dla każ-dej z upraw

wprowadzane w opcji uprawy⇒roślina

FracDM udział suchej masy w biomasienadziemnej dla każdej z upraw

wprowadzane w opcji uprawy⇒roślina

FracBURN udział spalonej biomasy wprowadzane w opcji uprawyEfBURN efektywność spalania wprowadzane w opcji parametryN/C stosunek azotu do węgla w bio-

masiewprowadzane w uprawy ⇒roślina

75

5.3.5 Uprawa gleb organicznych – emisja EGO

EGO =P ∗ EFGO ∗ 4428

10(5.30)

gdzie:— EGO - emisja N2O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo,— P - powierzchnia gleb organicznych,— EFGO - wskaźnik emisji N2O −N z gleb organicznych [kgN2O −N/ha ∗ rok].

Tabela 5.20: Obliczanie EGO - emisja N2O z gleb organicznych użytkowanych rolniczo

EGO = P∗EFGO∗ 442810

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEGO emisja N2O z gleb organicznych

użytkowanych rolniczowskaźnik generowany na zestawieniuobiekty następnie EGO

P powierzchnia gleb organicznych wprowadzane w opcji obiektynastępnie dopisz , zakładka

parametry w polu powierzch-nia

EFGO wskaźnik emisji N2O−N z gleborganicznych [kgN2O − N/ha ∗rok]

wprowadzane w opcji Uprawy wpolu EFGO

76

5.3.6 Pozostawione odchody zwierzęce na pastwiskach i wygonach– emisja EN2OGR

EN2OGR = NexGR ∗ EFGR ∗ 4428∗ 103 (5.31)

gdzie:— EN2OGR - emisja N2O z odchodów zwierząt pozostawionych na pastwiskach,— EFGR - wskaźnik emisji N2O −N dla odchodów pozostawionych na pastwiskach,— NexGR - azot pozostawiony przez zwierzęta na pastwiskach.

Tabela 5.21: Obliczanie EN2OGR - emisji z pozostawionych odchodów zwierzęcych na pa-stwiskach i wygonach

EN2OGR = NexGR ∗ EFGR ∗ 4428 ∗ 103

NexGR =∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T))

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFGR wskaźnik emisji N2O−N dla od-

chodów pozostawionych na pa-stwiskach

wprowadzane w opcji parametry

NexGR azot pozostawiony przez zwie-rzęta na pastwiskach

wprowadzany w opcji pogłowie -wyliczany z procentów w linii wypas1

77

5.3.7 Nawożenie osadami ściekowymi – emisja ENSS

ENSS = NSS ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 (5.32)

NSS = SS ∗ SN (5.33)

gdzie:— ENSS – azot wprowadzany do gleb rolnych z osadami ściekowymi,— NSS – emisja N2O ze stosowania osadów ściekowych,— SS – ilość osadu ściekowego zastosowanego na glebę,— SN – zawartość azotu w suchej masie,— EF – wskaźnik emisji N2O, wyrażone w [kgN2O −N/kgN ].

Tabela 5.22: Obliczanie ENSS - emisja N2O z nawożenia osadami ściekowymi

ENSS = NSS ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

NSS = SS ∗ SN

Symbol Znaczenie Miejsce w programieSS ilość osadu ściekowego zastoso-

wanego na glebęwprowadzane przy spisie w opcjiuprawy w polu masa środka

EF wskaźnik emisji N2O, wyrażonew [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzane w opcji parametry

NSS azot wprowadzany do gleb rol-nych z osadami ściekowymi, li-czony jako NSS=SS*SN

rejestrowany jako fakt nawożenia -opcja uprawy wybrany nawożeniewprowadzane SS w polu masaśrodka, z wybranym nawozem w po-lu nawóz z określonym współczynni-kiem w polu SN .

5.3.8 Nawożenie nawozami mineralnymi – emisja EFSN

EFSN = FSN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106 (5.34)

FSN = NFERT ∗ (1− FracGASF) (5.35)

gdzie:— EFSN - emisja N2O ze stosowania nawozów mineralnych,— FSN - ilość nawozów mineralnych zastosowanych na gleby skorygowany emisją w po-

staci NH3 i NOx,— EF - wskaźnik emisji N2O −N , wyrażone w [kgN2O −N/kgN ],

78

— FracGASF - udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak NH3 i NOx,— NFERT - zużycie roczne nawozów mineralnych – azotowych.

Tabela 5.23: Obliczanie EFSN - emisja N2O ze stosowania nawozów mineralnych

EFSN = FSN ∗ EF ∗ 44/28 ∗ 106

FSN = NFERT ∗ (1− FracGASF) ∗ ENFERT

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNFERT zużycie nawozów mineralnych –

azotowychwprowadzane przy spisie w opcjiuprawy w polu masa środka

FracGASF udział azotu w nawozach mine-ralnych wyemitowany jak NH3 iNOx

wprowadzany w bazie nawozów wpolu fracGASF. UWAGA! Dla na-wożenia brane są pod uwagę obydwawspółczynniki. Nawozy azotowe EN-FERT=1.

EF wskaźnik emisji N2O [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzany w opcji parametry

79

5.3.9 Depozycja azotu z atmosfery – emisja EN2OG

EN2OG = [(NFERT ∗ FracGASF) + NSS] ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗ 4428∗ 106 (5.36)

gdzie:— FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci NH3 i NOx,— FracGASF - udział azotu w nawozach mineralnych wyemitowany jak NH3 i NOx,— EFAD - wskaźnik emisji N2O −N z depozycji związków N z atmosfery –const.,— EN2OG - emisja N2O, która powstaje w wyniku depozycji.

Tabela 5.24: Obliczanie EN2OG - emisja N2O z depozycji (nawozy)

EN2OG = [(NFERT ∗ FracGASF) + NSS] ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗ 4428 ∗ 106

Symbol Znaczenie Miejsce w programieFracGASM udział azotu w odchodach wy-

emitowany w postaci NH3 iNOx

wprowadzane w opcji parametry

Nex(T ) roczne średnie wydalanie azotuprzez zwierzęta danego ga-tunku/kategorii T w kraju[kgN/szt./rok]

wprowadzane w opcji parametry

FracGASF udział azotu w nawozach mine-ralnych wyemitowany jak NH3 iNOx

wprowadzany w bazie nawozów wpolu fracGASF. UWAGA! Dla na-wożenia brane są pod uwagę oby-dwa współczynniki. Osady ściekoweSN=1, FarcGASF=1

EFAD wskaźnik emisji N2O−N , którapowstaje w wyniku depozycji

wprowadzane w opcji parametry wpolu EFAD

NSS azot wprowadzany do gleb rol-nych z osadami ściekowymi, li-czony jako NSS=SS*SN

rejestrowany jako fakt nawożenia -opcja uprawy wybrany nawożeniewprowadzane SS w polu masaśrodka, z wybranym nawozem w po-lu nawóz z okrelonym wpsółczynni-kiem w polu SN

NFERT zużycie nawozów mineralnych –azotowych

wprowadzane przy spisie w opcjiuprawy w polu masa środka

80

5.3.10 Depozycja azotu z atmosfery – emisja EN2OGman (odcho-dy)

EN2OGman = [(∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗ 4428∗ 103 (5.37)

gdzie:— FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci NH3 i NOx,— EFAD - wskaźnik emisji N2O −N z depozycji związków N z atmosfery –const.,— EN2OGman - emisja N2O, która powstaje w wyniku depozycji azotu pochodzącego z

odchodów zwierzęcych.

Tabela 5.25: Obliczanie EN2OGman - emisja N2O z depozycji (odchody)

EN2OGman = [(∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ FracGASM] ∗ EFAD ∗ 4428 ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieN(T ) liczba zwierząt danego gatun-

ku/kategorii T (pogłowie)wprowadzane podczas spisu w opcjipogłowie w zakładce stan w po-lu ilość zwierząt

FracGASM udział azotu w odchodach wy-emitowany w postaci NH3 iNOx

wprowadzane w opcji parametry

Nex(T ) roczne średnie wydalanie azotuprzez zwierzęta danego ga-tunku/kategorii T w kraju[kgN/szt./rok]

wprowadzane w opcji parametry

EFAD wskaźnik emisji N2O−N , którapowstaje w wyniku depozycji

wprowadzane w opcji parametry wpolu EFAD

81

5.3.11 Wymywanie azotu z gruntu – EN2OL

EN2OL = [NFERT + NSS] ∗ FracLEACH ∗ EFLR4428∗ 106 (5.38)

— EN2OL - emisja N2O, która powstaje w wyniku wymywania związków azotu z gruntudo wód,

— FracLEACH - udział azotu wymywanego jako NH3 i NOx,— NFERT - zużycie roczne nawozów mineralnych,— EFLR - wskaźnik emisji N2O −N z wymywania azotu z gruntu.

Tabela 5.26: Obliczanie EN2OL - emisja N2O z wymywania (nawozy)

EN2OL = [NFERT + NSS] ∗ FracLEACH ∗ EFLR4428 ∗ 106

Symbol Znaczenie Miejsce w programieNFERT zużycie nawozów mineralnych –

azotowych w czystym składnikuwprowadzane przy spisie w opcjiuprawy w polu masa środka

NSS azot wprowadzany do gleb rol-nych z osadami ściekowymi, li-czony jako NSS=SS*SN

rejestrowany jako fakt nawożenia -opcja uprawy wybrany nawożeniewprowadzane w polu masa środka,z wybranym nawozem w polu nawóz

FracLEACH udział azotu wymywanego jakoNH3 i NOx

wprowadzany w opcji parametry wpolu fracLEACH

EFLR wskaźnik emisji N2O, która po-wstaje w wyniku depozycji

wprowadzane w opcji parametry

82

5.3.12 Wymywanie azotu z gruntu – EN2OLman (odchody)

EN2OLman = [(∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T))] ∗ FracLEACH ∗ EFLR4428∗ 103 (5.39)

— EN2OLman - emisja N2O, która powstaje w wyniku wymywania azotu (pochodzącegoz odchodów zwierzęcych) z gruntu,

— FracLEACH - udział azotu wymywanego jako NH3 i NOx,— EFLR - wskaźnik emisji N2O −N z wymywania azotu z gruntu.

Tabela 5.27: Obliczanie EN2OLman - emisja N2O z wymywania (odchody)

EN2OLman = [(∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T))] ∗ FracLEACH ∗ EFLR4428 ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieN(T ) liczba zwierząt danego gatun-

ku/kategorii T (pogłowie)wprowadzane podczas spisu w opcjipogłowie w zakładce stan w po-lu ilość zwierząt

Nex(T ) roczne średnie wydalanie azotuprzez zwierzęta danego ga-tunku/kategorii T w kraju[kgN/szt./rok]

wprowadzane w opcji parametry

FracLEACH udział azotu wymywanego jakoNH3 i NOx

wprowadzany w opcji parametry wpolu fracLEACH

EFLR wskaźnik emisji N2O, która po-wstaje w wyniku depozycji

wprowadzane w opcji parametry

83

5.3.13 Nawożenie nawozami organicznymi — emisja EFAM

EFAM = FAM ∗ EF ∗ 4428∗ 103 (5.40)

FAM =∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ (1− FracGASM) ∗ (1− FracGRAZ) (5.41)

— EFAM - wskaźnik emisji N2O ze stosowania nawozów organicznych,— FAM - azot zawarty w nawozach organicznych skorygowany emisją w postaci NH3 i

NOx,— EF - wskaźnik emisji N2O −N , wyrażone w [kgN2O −N/kgN ],— FracGASM - udział azotu w odchodach wyemitowany w postaci NH3 i NOx,— FracGRAZ - udział azotu w odchodach pozostawionych na glebach przez wypasane

zwierzęta, informacja z ilości pogłowia na pastwisku,— suma(T)(N(T)*Nex(T)) - całkowita ilość azotu zawartego w nawozach organicznych

wyprodukowana w ciągu roku, informacja z ilości pogłowia w budynkach inwentarskich.

Tabela 5.28: Obliczanie EFAM - emisja podtlenku azotu ze stosowania nawozów organicznych

EFAM = FAM ∗ EF ∗ 4428 ∗ 103

FAM =∑

(T)(N(T) ∗ Nex(T)) ∗ (1− FracGASM) ∗ (1− FracGRAZ)

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEFAM wskaźnik emisji N2O ze stosowa-

nia nawozów organicznychwskaźnik generowany na zesta-wieniu pogłowie ⇒zestawienie⇒syntetyka po zaznaczeniu ∨EFAM

EF wskaźnik emisji N2O−N , wyra-żone w [kgN2O −N/kgN ]

wprowadzany w opcji parametry

FracGASM udział azotu w odchodach wy-emitowany w postaci NH3 iNOx

wprowadzane w opcji parametry

FracGRAZ udział azotu w odchodach pozo-stawionych na glebach przez wy-pasane zwierzęta,

wprowadzane w opcji pogło-wie ⇒dopisz, na zakładcezwierzęta w polu %, obok

opcji wypas,N(T ) liczba zwierząt danego gatun-

ku/kategorii T (pogłowie)wprowadzane podczas spisu w opcjipogłowie w zakładce stan w po-lu ilość zwierząt

Nex(T ) roczne średnie wydalanie azotuprzez zwierzęta danego ga-tunku/kategorii T w kraju[kgN/szt./rok]

wprowadzane w opcji parametry

84

5.4 Emisja amoniaku NH3

Amoniak powstaje podczas produkcji zwierzęcej i pochodzi głównie z dwóch źródeł -gnojowicy i obornika. Emisję amoniaku NH3 można więc opisać wzorem:

ENH3 = ENH3slurry + ENH3solid (5.42)

gdzie:— ENH3 - emisja amoniaku NH3,— ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania,— ENH3solidy - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania.

5.4.1 Emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymaniaENH3slurry

ENH3slurry = N(T) ∗ xslurry ∗ EFNH3slurry ∗ 103 (5.43)

gdzie:— ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania,— N(T ) - ilość pogłowia,— xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym,— EFNH3slurry - wskaźnik emisji NH3 dla gnojowicowegoo systemu utrzymania, wy-

rażony w [kg/szt. ∗ rok].

Tabela 5.29: Obliczanie ENH3slurry - emisja amoniaku z gnojowicowego systemu utrzymania

ENH3slurry = N(T) ∗ xslurry ∗ EFNH3slurry ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieENH3slurry emisja amoniaku z gnojowicowe-

go systemu utrzymaniawskaźnik zaszyty w programie

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xslurry udział zwierząt utrzymywanychw systemie gnojowicowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

EFNH3slurry wskaźnik emisji NH3 dla gnojo-wicowego systemu utrzymania,wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

85

5.4.2 Emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymaniaENH3solid

ENH3solid = N(T) ∗ xsolid ∗ EFNH3solid ∗ 103 (5.44)

gdzie:— ENH3solid – emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania,— N(T ) – pogłowie,— xsolid – udział zwierząt utrzymywanych w systemie obornikowym,— EFNH3solid – wskaźnik emisji NH3 dla obornikowego systemu utrzymania, wyrażony

w [kg/szt. ∗ rok].

Tabela 5.30: Obliczanie ENH3solid - emisja amoniaku z obornikowego systemu utrzymania

ENH3solid = N(T) ∗ xsolid ∗ EFNH3solid ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieENH3solid emisja amoniaku z obornikowe-

go systemu utrzymaniawskaźnik zaszyty w programie

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xsolid udział zwierząt utrzymywanychw systemie obornikowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

EFNH3solid wskaźnik emisji NH3 dla obor-nikowego systemu utrzymania,wyrażony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

86

5.4.3 Emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zasto-sowanych na polach

ENH3NM = NFERT ∗ EFNM ∗ 106 (5.45)

gdzie:— ENH3NM - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnych zastosowanych na

polach,— NFERT - zużycie roczne azotowych nawozów mineralnych w czystym składniku,— EFNM - wskaźnik emisji amoniaku z azotowych nawozów mineralnych, wyrażony w

[kgNH3/kgN ].

Tabela 5.31: Obliczanie ENH3NM - emisja amoniaku z azotowych nawozów mineralnychzastosowanych na polach

ENH3NM = NFERT ∗ EFNM ∗ 106

Symbol Znaczenie Miejsce w programieENH3NM emisja amoniaku z azotowych

nawozów mineralnych zastoso-wanych na polach

wskaźnik generowany na zestawieniuuprawy ⇒nawożenie oraz upra-wy ⇒pola

NFERT zużycie roczne azotowych na-wozów mineralnych w czystymskładniku

wprowadzane przy spisie w opcjiuprawy w polu masa środka

EFNM wskaźnik emisji amoniaku z azo-towych nawozów mineralnych

wprowadzane w opcji uprawy⇒dopisz ⇒nawóz ⇒dopisz

87

5.5 Emisja pyłów

Pyły rozróżnia się w zależności od ich średnicy cząstki pyłu i można je podzielić na teo średnicy 10 mikrometrów oraz na te o średnicy 2, 5 mikrometrów. W każdej z tych grupdodatkowo wyróżnia się źródło ich pochodzenia:

• Pyły o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów:— pochodzące z gnojowicy,— pochodzące z obornika.

• Pyły o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów:— pochodzące z gnojowicy,— pochodzące z obornika.

5.5.1 Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów po-chodzących z gnojowicy

EPM10slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM10slurry) ∗ 103 (5.46)

gdzie:— EPM10slurry - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów po-

chodzących z gnojowicy,— N(T ) – pogłowie,— xhouse – czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’,— β – współczynnik konwersji jednostek masy,— xslurry – udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym,— EFPM10slurry – wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów

pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok].

88

Tabela 5.32: Obliczanie EPM10slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z gnojowicy

EPM10slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM10slurry) ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEPM10slurry całkowita emisja pyłów o średni-

cy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z gnojowicy

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xhouse czas przebywania pogłowia wbudynku, wyrażony w ’części ro-ku/rok’

wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce zwierzęta obokopcji obiekty w polu %

β współczynnik konwersji jedno-stek masy

xslurry udział zwierząt utrzymywanychw systemie gnojowicowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

EFPM10slurry wskaźnik emisji pyłów o średni-cy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z gnojowicy, wy-rażony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

89

5.5.2 Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów po-chodzących z obornika

EPM10solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1− xslurry) ∗ EFPM10solid) ∗ 103 (5.47)

gdzie:— EPM10solid - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów pocho-

dzących z obornika,— N(T ) – pogłowie,— xhouse – czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’,— β – współczynnik konwersji jednostek masy,— xslurry – udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym,— EFPM10solid – wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrów po-

chodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok].

Tabela 5.33: Obliczanie EPM10solid – emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z obornika

EPM10solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1− xslurry) ∗ EFPM10solid) ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEPM10solid całkowita emisja pyłów o średni-

cy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z obornika

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xhouse czas przebywania pogłowia wbudynku, wyrażony w ’części ro-ku/rok’

wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce zwierzęta obokopcji obiekty w polu %

β współczynnik konwersji jedno-stek masy

xslurry udział zwierząt utrzymywanychw systemie gnojowicowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 0

EFPM10solid wskaźnik emisji pyłów o średni-cy cząstki pyłu 10 mikrometrówpochodzących z obornika, wyra-żony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

90

5.5.3 Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometra po-chodzących z gnojowicy

EPM2, 5slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM2, 5slurry) ∗ 103 (5.48)

gdzie:— EPM2, 5slurry - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometra po-

chodzących z gnojowicy,— N(T ) - pogłowie,— xhouse - czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’,— β - współczynnik konwersji jednostek masy,— xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym,— EFPM2, 5slurry - wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów

pochodzących z gnojowicy, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok].

Tabela 5.34: Obliczanie EPM2,5slurry - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrome-trów pochodzących z gnojowicy

EPM2, 5slurry = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ (xslurry ∗ EFPM2, 5slurry) ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEPM2, 5slurry całkowita emisja pyłów o średni-

cy cząstki pyłu 2,5 mikrometrówpochodzących z gnojowicy

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xhouse czas przebywania pogłowia wbudynku, wyrażony w ’części ro-ku/rok’

wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce zwierzęta obokopcji obiekty w polu %

β współczynnik konwersji jedno-stek masy

xslurry udział zwierząt utrzymywanychw systemie gnojowicowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 1

EFPM2, 5slurrywskaźnik emisji pyłów o średni-cy cząstki pyłu 2,5 mikrometrówpochodzących z gnojowicy, wy-rażony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

91

5.5.4 Emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów po-chodzących z obornika

EPM2, 5solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1− xslurry) ∗ EFPM2, 5solid) ∗ 103 (5.49)

gdzie:— EPM2, 5solid - całkowita emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów po-

chodzących z obornika,— N(T ) - pogłowie,— xhouse - czas przebywania pogłowia w budynku, wyrażony w ’części roku/rok’,— β - współczynnik konwersji jednostek masy,— xslurry - udział zwierząt utrzymywanych w systemie gnojowicowym,— EFPM2, 5solid - wskaźnik emisji pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrów po-

chodzących z obornika, wyrażony w [kg/szt. ∗ rok].

Tabela 5.35: Obliczanie EPM2,5solid - emisja pyłów o średnicy cząstki pyłu 2,5 mikrometrówpochodzących z obornika

EPM2, 5solid = N(T) ∗ xhouse ∗ β ∗ ((1− xslurry) ∗ EFPM2, 5solid) ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEPM2, 5solid całkowita emisja pyłów o średni-

cy cząstki pyłu 2,5 mikrometrówpochodzących z obornika

wskaźnik generowany na zestawieniuewidencja pogłowia⇒syntetyka

N(T ) pogłowie wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce stan w poluilość zwierząt

xhouse czas przebywania pogłowia wbudynku, wyrażony w ’części ro-ku/rok’

wprowadzane w opcji spis pogło-wia, na zakładce zwierzęta obokopcji obiekty w polu %

β współczynnik konwersji jedno-stek masy

xslurry udział zwierząt utrzymywanychw systemie gnojowicowym

z racji metodyki wprowadzania da-nych wartość stała równa 0

EFPM2, 5solid wskaźnik emisji pyłów o średni-cy cząstki pyłu 2,5 mikrometrówpochodzących z obornika, wyra-żony w [kg/szt. ∗ rok]

wprowadzane w opcji spis pogło-wia ⇒utrzymanie ⇒dopisz

92

6. Obliczanie emisji odorów

Wskaźnik emisji odorów z obiektu WEOD

EOD = COD ∗ V (6.1)

WEOD = EOD/m (6.2)

gdzie:— EOD – chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego [ou/s],— COD – stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu [ou/m3],— V – natężenie przepływu powietrza [m3/s],— WEOD – wskaźnik emisji odorów z obiektu [ou/kg ∗ h],— m – łączna masa zwierząt w pomieszczeniu [kg].

6.1 Własne obliczenia emisji odorów

6.1.1 EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego

EOD = COD ∗ V (6.3)

gdzie:— EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s],— V - objętościowe natężenie przepływu powietrza w przewodach systemu wentylacyjne-

go, wyrażone w [m3/s],— COD - stężenie odorów w próbce powietrza usuwanego z obiektu, wyrażone w [ou/m3].

Tabela 6.1: Obliczanie EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego

EOD = COD ∗ V

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEOD chwilowa emisja odorów z obiek-

tu inwentarskiegowyliczane w opcji emisje w funkcjiodory

COD stężenie odorów w próbce powie-trza usuwanego z obiektu

wprowadzane w opcji emisje w poluCOD

V objętościowe natężenie przepły-wu powietrza w przewodach sys-temu wentylacyjnego

wprowadzane w opcji emisje w poluV

6.1.2 WEOD - wskaźnik emisji odorów (chwilowy)

Wskaźnik emisji odorów opisywany jest przez wzór:

WEOD =EOD

m(6.4)

gdzie:— WEOD - wskaźnik emisji odorów z pomieszczenia, wyrażony w [ou/kg ∗ s],— EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s],— m - masa całej populacji, wyrażona w [kg].

Tabela 6.2: Obliczanie WEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego

WEOD = EODm

EOD = COD ∗ V

Symbol Znaczenie Miejsce w programieWEOD wskaźnik emisji odorów z po-

mieszczeniawyliczane w opcji emisje w funkcjisyntetyka

EOD chwilowa emisja odorów z obiek-tu inwentarskiego

wyliczane w opcji syntetyka

m masa całej populacji wyliczane jako iloczyn wprowadza-nych w opcji emisje w pole masazwierzęcia oraz pogłowie

COD stężenie odorów w próbce powie-trza usuwanego z obiektu

wprowadzane w opcji emisje w poluCOD

V objętościowe natężenie przepły-wu powietrza w przewodach sys-temu wentylacyjnego

wprowadzane w opcji emisje w poluV

94

6.1.3 CEOD - całkowita emisja odorów za okres

Całkowita emisja odorów opisywana jest przez wzór:

CEOD = EOD ∗ ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600 (6.5)

gdzie:— EOD - chwilowa emisja odorów z obiektu inwentarskiego, wyrażona w [ou/s],— ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600 - przeliczenie na [s].

Tabela 6.3: Obliczanie CEOD - wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego

CEOD = EOD ∗ ilosc.dni ∗ 24 ∗ 3600

Symbol Znaczenie Miejsce w programieCEOD całkowita emisja odorów za

okres, wyrażona w [ou]wyliczane w opcji emisje w funkcjisyntetyka

EOD chwilowa emisja odorów z obiek-tu inwentarskiego

wyliczane w opcji syntetyka

ilosc.dni ilość dni w okresie podawanym przy wydruku zestawie-nia w opcji emisje - syntetyka

95

6.1.4 GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów

Globalny wskaźnik emisji odorów wyliczany jest zgodnie ze wzorem:

GWEOD =CEOD

sumaryczna.masa.zwierzat(6.6)

gdzie:— CEOD - całkowita emisja odorów za okres, wyrażona w [ou],— sumaryczna.masa.zwierzat - liczona jako suma dziennych mas za okres (masa zwie-

rzęcia * pogłowie * okres, wyrażona w [kg],

Tabela 6.4: Obliczanie GWEOD - globalny wskaźnik emisji odorów z obiektu inwentarskiego

GWEOD = CEODmasa

Symbol Znaczenie Miejsce w programieCEOD całkowita emisja odorów za

okreswyliczane w opcji emisje w funkcjisyntetyka

masa sumaryczna masa zwierząt liczona jako suma dziennych mas zaokres (masa zwierzęcia * pogłowie *okres), wyrażona w [kg]

96

7. Obliczenia emisji na podstawieodczytów

Odczyty związane są z wykonywanymi pomiarami. Pomiary można wykonać i powiązaćz dowolnym elementem obiektu. Każdy z elementów posiada co najmniej jeden pomiar.Sytuacja taka nosi nazwę pomiaru mikroklimatu.W przypadku gdy pomiar nie jest powiązany bezpośrednio z elementem tylko z obiektem totaki pomiar nazywany jest pomiarem makroklimatu.Dodatkowo w przypadku elementów budynku i magazynu odchodów dokonuje się pomiarówstężeń i innych.Struktura ewidencjonowanych odczytów przedstawia się następująco:I. Makroklimat - opcja odczyty

1. Temperatura zewnętrzna - Tz [stC]

2. Wilgotność powietrz. atm. - Hz [mg/m3]

3. Ciśnienie atmosferyczne - Patm [hPa]

II. Mikroklimat - opcja odczyty

1. Temperatura w obiekcie - Tw [stC]

2. Wilgotność w obiekcie - Hw [mg/m3]

3. Ruch powietrza w obiekcie - Rv [m/s]

III. Pomiary stężeń i inne - opcja emisje

1. Stężenie CH4 - CCH4 [mg/m3]

2. Stężęnie NH3 - CNH3 [mg/m3]

3. Stężenie N2O - CN2O [mg/m3]

4. Stężenie CO2 - CCO2 [mg/m3]

5. Stężenie PM2.5 - CPM2.5 [mg/m3]

6. Stężenie PM10 - CPM10 [mg/m3]

7. Stężenie odorów w próbce powietrza - COD [ou/m3]

8. Natężenie przepływu powietrza - V [tys.m3/h]

9. Krotność wymiany - k [1/h]

10. Średni czas pracy syst. wentylacji - tsw [h/d]

11. Pogłowie - N(T) - [szt.]

12. Masa zwierzęcia - [kg]

IV. Emisje z magazynu odchodów - opcja magazyn

1. Ilość odchodów stałych w magazynie - Qsolid [Mg/dzień]

2. Ilość odchodów płynnych w magazynie - Qslurry [Mg/dzień]

3. Zawartość N w odchodach stałych - QNsolid [kgN/Mg]

4. Zawartość N w odchodach płynnych - QNslurry [kgN/Mg]

5. Współczynniki emisjiNH3 z magazynu odchodów stałych - EFNH3Qsolid [kgNH3/Mg ∗ dzień]

6. Współczynniki emisji NH3 z magazynu odchodów płynnych - EFNH3Qslurry[kgNH3/Mg ∗ dzień]

7. Współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych - EFCH4Qsolid [kgCH4/Mg ∗ dzień]

8. Współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych - EFCH4Qslurry[kgCH4/Mg ∗ dzień]

98

7.1 Własne obliczenia emisji gazów i pyłów

Emisje zewnętrzne liczone są jako suma emisji według tych pomiarów, które przypada-ją w zadanym okresie, tzn. okres zawiera się od poprzedniego pomiaru (wpisanym w polepoprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

7.1.1 EO1xxx

EO1xxx = V ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6 (7.1)

gdzie:— EO1xxx – emisje gazów (CH4, NH3, N2O) i pyłów (PM2.5, PM10) z obiektu [Mg],— V - natężenie przepływu powietrza [tys.m3/h],— Cxxx - stężenie (CH4, NH3, N2O, PM2.5, PM10) w obiekcie [mg/m3],— tsw - średni czas pracy syst. wentylacji [h/d],— ld - liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego).Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant I .

Tabela 7.1: Obliczanie EO1xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu

EO1xxx = V ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEO1xxx emisje gazów (CH4, NH3, N2O)

i pyłów (PM2.5, PM10) zobiektu [Mg]

wskaźnik generowany na zestawieniusyntetyka

V natężenie przepływu powietrza[tys.m3/h]

wprowadzane w opcji emisje w poluV natężenie przepływu

Cxxx stężenie(CH4, NH3, N2O,PM2.5, PM10)w obiekcie [mg/m3]

wprowadzane w opcji emisje w po-lach o nazwach odpowiednich

tsw średni czas pracy syst. wentyla-cji [h/d]

wprowadzany w opcji emisje w polutsw

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

99

7.1.2 EO2xxx

EO2xxx = OBJB ∗ k ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6 (7.2)

gdzie:— EO2xxx - emisje gazów (CH4, NH3, N2O) i pyłów (PM2.5, PM10) z obiektu [Mg],— OBJB - kubatura budynku [tys.m3],— k - krotność wymiany powietrza [1/h],— Cxxx - stężenie (CH4, NH3, N2O,PM2.5, PM10) w obiekcie [mg/m3],— tsw - średni czas pracy syst. wentylacji [h/d],— ld- liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego).Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant II .

Tabela 7.2: Obliczanie EO2xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu

EO2xxx = OBJB ∗ k ∗ Cxxx ∗ tsw ∗ ld ∗ 10−6

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEO2xxx emisje gazów (CH4, NH3, N2O)

i pyłów (PM2.5, PM10) zobiektu [Mg]

wskaźnik generowany na zestawieniusyntetyka, liczone dla danych z wy-branym wariantem II

OBJB kubatura budynku [tys.m3] wprowadzane w opcji obiekt w poluOBJ kubatura

Cxxx stężenie(CH4, NH3, N2O,PM2.5, PM10)w obiekcie [mg/m3]

wprowadzane w opcji emisje w po-lach o nazwach odpowiednich

k krotność wymiany powietrza[1/h]

wprowadzane w opcji emisje w polukrotność wymiany

tsw średni czas pracy syst. wentyla-cji [h/d]

wprowadzany w opcji emisje w polutsw

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

7.1.3 EO3xxx

EO3xxx = N(T) ∗ W ∗ VKG ∗ Cxxx ∗ ld ∗ 10−6 (7.3)

gdzie:— EO3xxx - emisje gazów (CH4, NH3, N2O) z obiektu,— N(T) - pogłowie zwierząt [szt.],— W - masa zwierzęcia [kg],— VKG - zapotrzebowanie powietrza na kg masy ciała zwierzęcia [tys.m3/kg ∗ d],— Cxxx - stężenie (CH4, NH3, N2O) w obiekcie [mg/m3],— ld- liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego).

100

Wyliczane według wzoru dla pomiarów zdefiniowanych jako wariant III .

Tabela 7.3: Obliczanie EO3xxx - emisje gazów i pyłów z obiektu

EO3xxx = N(T) ∗ W ∗ VKG ∗ Cxxx ∗ ld ∗ 10−6

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEO3xxx emisje gazów (CH4, NH3, N2O)

i pyłów (PM2.5, PM10) zobiektu

wskaźnik generowany na zestawieniusyntetyka, liczone dla danych z wy-branym wariantem II

N(T ) pogłowie zwierząt [szt.] wprowadzane w opcji emisje w polupogłowie

Cxxx stężenie(CH4, NH3, N2O,PM2.5, PM10)w obiekcie [mg/m3]

wprowadzane w opcji emisje w po-lach o nazwach odpowiednich

W masa zwierzęcia [kg] wprowadzane w opcji emisje w polumasa zwierzęcia

V KG współczynnik zapotrzebowaniapowietrza na kg masy ciała zwie-rzęcia [tys.m3/kg ∗ d]

wprowadzany w opcji parametry wpolach VKG odpowiednio wedługpola grupa zwierząt

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

101

7.2 Własne obliczenia emisji z magazynów odchodów

Emisje zewnętrzne liczone są jako suma emisji według tych pomiarów, które przypada-ją w zadanym okresie, tzn. okres zawiera się od poprzedniego pomiaru (wpisanym w polepoprzedni pomiar) do daty pomiaru (wpisanym w pole data pomiaru).

7.2.1 EZN2Osolid

EZN2Osolid = Qsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗ 4428∗ ld (7.4)

gdzie:— EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2O z odchodów stałych [kg],— Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień],— QNsolid - zawartość N w odchodach stałych [kgN/Mg],— EFN2Osolid - współczynnik emisji N2O z odchodów stałych [kgN20−N/kgN ],— ld - liczba dni za okres.

Tabela 7.4: Obliczanie EZN2Osolid - emisja zewnętrzna N2O z odchodów stałych

EZN2Osolid = ŚRQsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗ 4428 ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZN2Osolid emisja zewnętrzna N2O z odcho-

dów stałych, wyrażona w [kg]wyliczane w programie

Qsolid ilość odchodów stałych w maga-zynie wyrażona w [Mg/dzień],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qsolid

QNsolid zawartość N w odchodach sta-łych, wyrażona w [kg/Mg]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu QNsolid

EFN2Osolid współczynnik emisji N2O z od-chodów stałych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcji parametry ,w polu EFN2Osolid

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

102

7.2.2 EZN2Oslurry

EZN2Oslurry = Qslurry ∗ QNslurry ∗ EFN2Oslurry ∗ 4428∗ ld (7.5)

gdzie:— EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2O z odchodów płynnych [kg],— Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień] ,— QNslurry - zawartość N w odchodach płynnych [kgN/Mg],— EFN2Oslurry - współczynnik emisji N2O z odchodów płynnych [kgN2O −N/kgN ],— ld - liczba dni za okres.

Tabela 7.5: Obliczanie EZN2Oslurry - emisja zewnętrzna N2O z odchodów płynnych

EZN2Osolid = ŚRQsolid ∗ QNsolid ∗ EFN2Osolid ∗ 4428 ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZN2Oslurry emisja zewnętrzna N2O z odcho-

dów płynnych, wyrażona w [kg]wyliczane w programie

Qslurry ilość odchodów płynnych w ma-gazynie wyrażona w [Mg/dzień],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qslurry

QNslurry zawartość N w odchodach płyn-nych, wyrażona w [kg/Mg]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu QNslurry

EFN2Oslurry współczynnik emisji N2O z od-chodów stałych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcji parametry ,w polu EFN2Oslurry

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

103

7.2.3 EZNH3slurry

EZNH3slurry = Qslurry ∗ EFNH3Qslurry ∗ ld (7.6)

gdzie:— EZNH3slurry - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów płynnych [kg],— Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień],— EFNH3Qslurry - współczynniki emisji NH3 z magazynu odchodów płynnych [kg

NH3/Mg*dzień],— ld - liczba dni za okres.

Tabela 7.6: Obliczanie EZNH3slurry - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów płynnych

EZNH3slurry = Qslurry ∗ EFNH3Qslurry ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZNH3slurry emisja zewnętrzna NH3 z od-

chodów płynnych, wyrażona w[kg]

wyliczane w programie

Qslurry ilość odchodów płynnych w ma-gazynie wyrażona w [Mg/dzień],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qslurry

EFNH3Qslurry współczynnik emisji NH3 z od-chodów płynnych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu EFNH3Qslurry

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

104

7.2.4 EZNH3solid

EZNH3solid = Qsolid ∗ EFNH3Qsolid ∗ ld (7.7)

gdzie:— EZNH3solid - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów stałych [kg/dzień],— Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień],— EFNH3Qsolid - współczynniki emisji NH3 z magazynu odchodów stałych [kg

NH3/Mg*dzień],— ld - liczba dni za okres.

Tabela 7.7: Obliczanie EZNH3solid - emisja zewnętrzna NH3 z odchodów stałych

EZNH3solid = Qsolid ∗ EFNH3solid ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZNH3solid emisja zewnętrzna NH3 z od-

chodów stałych, wyrażona w [kg]wyliczane w programie

Qsolid ilość odchodów stałych w maga-zynie wyrażona w [Mg/dzie],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qsolid

EFNH3Qsolid współczynnik emisji NH3 z od-chodów stałych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu EFNH3Qsolid

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

105

7.2.5 EZCH4slurry

EZCH4slurry = Qslurry ∗ EFCH4Qslurry ∗ ld (7.8)

gdzie:— EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych [kg],— Qslurry - ilość odchodów płynnych w magazynie [Mg/dzień],— EFCH4Qslurry - współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów płynnych [kg

CH4/Mg*dzień],— ld - liczba dni za okres.

Tabela 7.8: Obliczanie EZCH4slurry - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów płynnych

EZCH4slurry = Qslurry ∗ EFCH4slurry ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZCH4slurry emisja zewnętrzna CH4 z odcho-

dów stałych, wyrażona w [kg]wyliczane w programie

Qslurry ilość odchodów stałych w maga-zynie wyrażona w [Mg/dzień],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qslurry

EFCH4Qslurry współczynnik emisji CH4 z od-chodów stałych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu EFCH4Qslurry

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

106

7.2.6 EZCH4solid

EZCH4solid = Qsolid ∗ EFCH4Qsolid ∗ ld (7.9)

gdzie:— EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych [kg],— Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień],— EFCH4Qsolid - współczynniki emisji CH4 z magazynu odchodów stałych [kg

CH4/Mg*dzień],— Qsolid - ilość odchodów stałych w magazynie [Mg/dzień],— ld - liczba dni za okres (od bieżącego wpisu do kolejnego).

Tabela 7.9: Obliczanie EZCH4solid - emisja zewnętrzna CH4 z odchodów stałych

EZCH4solid = Qsolid ∗ EFCH4Qsolid ∗ ld

Symbol Znaczenie Miejsce w programieEZCH4solid emisja zewnętrzna CH4 z odcho-

dów stałych, wyrażona w [kg]wyliczane w programie

Qsolid ilość odchodów stałych w maga-zynie wyrażona w [Mg/dzień],

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu Qsolid

EFCH4Qsolid współczynnik emisji CH4 z od-chodów stałych, wyrażony w[kg/Mg*dzień]

wprowadzane w opcjimagazyn od-chodów , w polu EFCH4Qsolid

ld liczba dni za okres (od bieżącegowpisu do kolejnego)

wprowadzana w opcji emisje w po-lach: data pomiaru - wyliczana wstosunku do pola poprzedni po-miar

107

8. Wzory dodatkowe spoza projektu

8.1 ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzę-cych (II)

Amoniak powstaje podczas produkcji zwierzęcej i pochodzi głównie z dwóch źródeł -gnojowicy i obornika. Emisję amoniaku NH3 można więc opisać wzorem (II):

ENH3man = N(T) ∗ EFNH3 ∗ 103 (8.1)

gdzie:— ENH3man – emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych,— N(T ) – średnia liczba zwierząt danego gatunku/kategorii T w kraju (pogłowie),— EFNH3 – wskaźnik emisji amoniaku wg Pietrzaka dla danej kategorii zwierząt, wy-

rażona w [ kgszt.∗rok ],

Tabela 8.1: Obliczanie ENH3man - emisja amoniaku z odchodów zwierzęcych (II)

ENH3man = N(T) ∗ EFNH3 ∗ 103

Symbol Znaczenie Miejsce w programieENH3man emisja amoniaku z odchodów

zwierzęcychwskaźnik generowany na zestawieniu ewi-dencja pogłowia ⇒syntetyka

N(T ) średnia liczba zwierząt dane-go gatunku/kategorii T w kraju(pogłowie)

wprowadzane w opcji spis pogłowia, nazakładce stan w polu ilość zwierząt

EFNH3 wskaźnik emisji amoniaku wgPietrzaka dla danej kategoriizwierząt, wyrażony w [kg/szt. ∗rok]

wprowadzane w opcji parametry

9. Porównanie funkcjonalnościzawartych w programie w porównaniuz założeniami projektu

Poniżej zaprezentowano zestawienie tabelaryczne prezentujące wszystkie wskaźniki, którewyliczane są przez program. Wskaźniki te zostały określone w projekcie ”Monitoring, ocenaryzyka oraz prognoza skutków zagrożeń, klęsk i katastrof środowiskowych na obszarach wiej-skich”, który to zgodnie ze Specyfikacją istotnych warunków zamówienia zawiera wytycznemerytoryczne do powstania programu.

Projekt 1 Instrukcja 2

Punkt Strona Wskaźnik Wzór TabelaEmisja metanu CH45.1.1. 58 ECH4FER 5.2 ??

ECH4MAN 5.4 5.1.2ECH4 5.1 5.1

5.1.1.1. 59 EFCH4FER 5.3 5.12EFCH4MAN 5.5 5.13V s 5.6 5.14

5.1.1.2. 59 GE 5.7 5.15.1.1.3. 60 NEm 5.10 5.2

NEa 5.11 5.3NEa1 5.12 5.4NEl 5.13 5.5NEl1 5.14 5.6NEl2 5.15 5.7NEp 5.16 5.8NEg 5.17 5.9NEg1 5.18 5.10NEw 5.19 5.11

5.1.2. 61 ECH4BURN 5.23 5.15Emisja podtlenku azotu N2O5.2.1. 62 EN2OMAN 5.24 5.165.2.2.1. 63 EFSN 5.34 5.23

FSN 5.35 5.235.2.2.2. 63 EFAM 5.40 5.3.13

FAM 5.41 5.3.135.2.2.3. 63 EFBN 5.25 5.17

FBN 5.26 5.3.25.2.2.4. 64 EFCR 5.27 5.18

FCR 5.28 5.3.35.2.2.5. 64 EGO 5.30 5.205.2.2.6. 64 ENSS 5.32 5.3.7

NSS 5.33 5.3.75.2.2.7. 65 EN2OGR 5.31 5.3.65.2.2.8. 65 EN2OG 5.36 5.245.2.2.9. 65 EN2OL 5.39 5.3.115.2.2.10. 65 EN2OBURN 5.29 5.19Emisja amoniaku NH35.3. 67 ENH3 5.42 5.45.3.1. 67 ENH3slurry 5.41 5.295.3.2. 67 ENH3solid 5.43 5.30brak – ENH3man 8.1 8.1brak – ENH3NM 5.45 5.31

110

Pyły5.4. 68 EPM10slurry 5.46 5.32

EPM10solid 5.47 5.33EPM2, 5slurry 5.48 5.34EPM2, 5solid 5.49 5.35

Odory5.5. 68 EOD 6.3 6.2

WEOD 6.4 6.2

111