DOKUMENTACJA BUDOWLANA 1 RYSUNEK - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/569_litb.pdf · JACEK MAZUR ANNA TOFILUK DOKUMENTACJA BUDOWLANA 1 RYSUNEK BUDOWLANY Podrcznik dla technikum

JACEK MAZUR ANNA TOFILUK

D O K U M E N T A C J A B U D O W L A N A 1

RY S UN EKB U D O W L A N YP o d r � c z n i k d l a t e c h n i k u m

3www.wsip.pl

Spis treści

1. Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. Informacje podstawowe o rysunku technicznym . . . . . . . . . 8

2.1. Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2.1.1. Co to jest rysunek techniczny? . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2.1.2. Stanowisko pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2.1.3. Przyrządy i materiały kreślarskie . . . . . . . . . . . . . . 9

2.1.4. Wymiary i składanie arkuszy. . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.1.5. Forma graficzna arkusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2.1.6. Korzystanie z materiałów pomocniczych: aktów

prawnych, norm, podręczników, katalogów

i stron internetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.2. Techniki kreślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2.2.1. Kreślenie ołówkiem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2.2.2. Kreślenie tuszem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.2.3. Rysunek komputerowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.3. Metody kreślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.3.1. Uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.3.2. Linie proste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2.3.3. Linie krzywe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2.3.4. Wybrane proste konstrukcje geometryczne. . . . . . . 18

2.4. Słownik podstawowych pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.5. Ćwiczenia sprawdzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

3. Elementy geometrii wykreślnej w rysunku technicznym. . . 26

3.1. Geometria i jej zastosowanie w rysunku technicznym . . . 26

3.2. Rzutowanie prostokątne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

3.3. Przekroje i rozwinięcia brył . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

3.3.1. Przekroje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

3.3.2. Rozwinięcia brył . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

3.4. Rzutowanie aksonometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

3.4.1. Wiadomości wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

3.4.2. Aksonometria izometryczna – izometria. . . . . . . . . 33

3.4.3. Aksonometria dimetryczna – dimetria . . . . . . . . . . 34

3.4.4. Aksonometria ukośna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

3.5. Rzutowanie środkowe – perspektywa . . . . . . . . . . . . . . . . 38



4. Rysunek techniczny budowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

4.1. Normalizacja w budownictwie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

4.2. Zasady ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

4.2.1. Rodzaje linii rysunkowych, ich grubości

i przeznaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

4.2.2. Skale rysunkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

4.2.3. Sporządzanie rzutów, przekrojów i widoków . . . . . 51

4.4.2. Oznaczenia na rysunkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

4.2.5. Wymiarowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

4.2.6. Informacje opisowe na rysunkach . . . . . . . . . . . . . . 66

4.2.7. Użycie koloru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.3. Opisywanie rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.3.1. Zasady opisywania rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.3.2. Pismo techniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

4.3.3. Inne rodzaje pisma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

4.4. Rodzaje rysunków technicznych budowlanych . . . . . . . . . 75

4.4.1. Wiadomości wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

4.4.2. Rysunek w planowaniu przestrzennym . . . . . . . . . . 75

4.4.3. Rysunek urbanistyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

4.4.4. Rysunek architektoniczno-budowlany. . . . . . . . . . . 81

4.4.5. Rysunek konstrukcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

4.4.6. Rysunek instalacyjny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

4.4.7. Rysunek inwentaryzacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

4.5. Rysunki szczegółów i detali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88



5. Rysunek techniczny z zastosowaniem programów

komputerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5.1. Zasady ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5.2. Sprzęt i stanowisko pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5.2.1. Elementy składowe stanowiska komputerowego . . 90

5.2.2. Stanowisko pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

5.3. Zasady rysunku technicznego w projektowaniu

komputerowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

5.4. Specyfika wykonywania rysunków za pomocą

komputera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

4

5.5. Wybór odpowiedniego programu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

5.6. Ułatwienia w sporządzaniu rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . 95

5.7. Możliwości programów komputerowych a błędy

rysunkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

5.8. Najpopularniejsze programy typu CAD

i ich zastosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

5.8.1. AutoCAD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

5.8.2. ArchiCAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97


6. Zastosowanie zasad rysunku technicznego w projektowej

dokumentacji technicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

6.1. Sporządzanie dokumentacji projektowej . . . . . . . . . . . . . . 98

6.2. Rodzaje dokumentacji projektowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

6.2.1. Szkice wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

6.2.2. Projekt koncepcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

6.2.3. Projekt budowlany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

6.2.4. Projekt wykonawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

6.2.5. Rysunki warsztatowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

6.2.6. Dokumentacja powykonawcza . . . . . . . . . . . . . . . . 101

6.2.7. Inne rodzaje dokumentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

6.3. Posługiwanie się dokumentacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

6.4. Dane wyjściowe do projektowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

6.5. Część rysunkowa projektu budowlanego. . . . . . . . . . . . . . 103

6.5.1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

6.5.2. Część rysunkowa projektu zagospodarowania

działki lub terenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

6.5.3. Część rysunkowa projektu architektoniczno-

-budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

6.5.4. Opracowania towarzyszące, czyli wizualizacje,

symulacje, makiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124



7. Rysunek odręczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

7.1. Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

7.1.1. Rysunek odręczny jako sposób przekazu informacji 128

7.1.2. Podstawy teorii widzenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

7.1.3. Złudzenia optyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

7.2. Cel i metody nauczania rysunku odręcznego. . . . . . . . . . . 133

7.3. Przyrządy i materiały rysunkowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

7.4. Techniki i zasady wykonywania rysunków odręcznych . . 138

7.5. Perspektywa malarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

7.6. Ćwiczenia rysunkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

7.6.1. Przygotowania do ćwiczeń rysunkowych . . . . . . . . 141

7.6.2. Prowadzenie linii prostych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

7.6.3. Prowadzenie linii krzywych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

7.6.4. Rysowanie prostych brył w perspektywie . . . . . . . . 150

7.6.5. Rysunki prostych zestawów brył . . . . . . . . . . . . . . . 158

7.6.6. Rysunki elementów budowlanych i obiektów

architektonicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

7.6.7. Ćwiczenia wyrabiające wyobraźnię

przestrzenną. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172



8. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

8.1. Jak poszerzać wiadomości zawarte w podręczniku? . . . . . 174

8.2. Sporządzanie dokumentacji – teoria i rzeczywistość. . . . . 174

Wykaz literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

98

6.1. Sporządzaniedokumentacji projektowej

Znajomość oznaczeń, sposobów prowadzenia linii i rodzajów

opisów jest potrzebna zarówno do sprawnego sporządzania

dokumentacji budowy�, a właściwie jej części rysunkowej, jak

i do poprawnego odczytywania tych opracowań. Dysponując tą

wiedzą, możemy osobne dotychczas informacje ułożyć w inży-

nierski zapis lub jednoznacznie je odczytać.

Projektowa dokumentacja techniczna składa się z części

opisowej, części rysunkowej i dołączonych obliczeń. Po uzgodnie-

niach, sprawdzeniach i zatwierdzeniu projektu najistotniejsza staje

się część rysunkowa. Na podstawie rzutów kolejnych kondygnacji,

przekrojów i elewacji realizowany jest zaprojektowany obiekt bu-

dowlany�.

Wymagania dotyczące zakresu i formy projektowej doku-

mentacji technicznej określone zostały szczegółowymi przepi-

sami jedynie w odniesieniu do projektu budowlanego1. W pracy

projektowej należy również uwzględniać materiały opracowywa-

ne przez stowarzyszenia, związki i izby zawodowe architektów,

inżynierów budownictwa oraz urbanistów, a przede wszystkim

– praktykę i tradycję inżynierską, która przez lata wypracowa-

ła najskuteczniejsze sposoby przygotowywania dokumentacji

i prowadzenia budów. Często pracownie i biura projektowe mają

własne procedury i określają standardy opracowywanych przez

siebie dokumentacji, nadając im indywidualny charakter i sta-

ranną szatę graficzną.

Podczas prac nad dokumentacją projektową powstają kolej-

ne opracowania o różnym stopniu szczegółowości zależnie od

ich przeznaczenia. Podstawowym z nich jest projekt budow-

lany, który stanowi podstawę działań prawnych. Zanim projekt

taki powstanie, trzeba wykonać wiele prac przygotowawczych.

Nawet wtedy, gdy projekt budowlany jest kompletny i wyda-

no już na jego podstawie decyzję o pozwoleniu na budowę�,

projektanci często kontynuują pracę, aby przygotować projekt

wykonawczy, w którym uszczegóławiają i wyjaśniają wszystkie

elementy z projektu budowlanego, które mogą stanowić problem

dla wykonawcy podczas budowy.

Dokumentację projektową opracowują zwykle zespoły in-

żynierów i techników pod kierownictwem osoby mającej odpo-

wiednie uprawnienia do projektowania. Ich praca rozpoczyna się

od przygotowywania szkiców co najmniej kilku alternatywnych

rozwiązań dotyczących postawionego zadania i długich dyskusji

nad możliwością zrealizowania go w planowanym kształcie. Po

wyborze najlepszego wariantu i ustaleniu podstawowych założeń

zespół przystępuje do opracowania kolejnych faz dokumentacji,

a inne współpracujące z nim zespoły – do opracowania projektów

branżowych. Po zakończeniu prac projektowych, jeżeli projekt

konkretnego obiektu jest objęty obowiązkiem sprawdzenia, prze-

kazuje się go weryfikatorom. Obowiązek sprawdzenia projektu

może wynikać z zapisu w decyzji o warunkach zabudowy lub

z przepisów szczegółowych o przeznaczeniu projektowanego

obiektu. Po uwzględnieniu ewentualnych uwag dokumentację

trzeba oprawić w sposób uniemożliwiający dekompletację pro-

jektu, a wszystkie strony (opis techniczny, załączone dokumenty

i rysunki) kolejno ponumerować.

6.2. Rodzaje dokumentacji projektowej

6.2.1. Szkice wstępne

Początkowym etapem dokumentacji każdego rozwiązania pro-

jektowego są szkice wstępne (np. rys. 6-1). Powstają często w

najmniej spodziewanych okolicznościach. Zdarza się, że projek-

6. Zastosowanie zasad rysunku technicznegow projektowej dokumentacji technicznej

1 Patrz poz. [31] w wykazie literatury.

99www.wsip.pl

tanci robią notatki na serwetkach, pijąc kawę, lub na kawałkach

gazet podczas lektury, bo chcą zapisać szybko jakiś nowy pomysł

w chwili, kiedy właśnie przyszedł im do głowy. Potem muszą upo-

rządkować wszystkie takie pomysły, przemyślenia i notatki. Nie-

pozorne szkice wstępne stają się wówczas nierzadko materiałem

do podjęcia kluczowych decyzji dotyczących funkcjonowania,

wyglądu i rozwiązań materiałowych projektowanego obiektu.

6.2.2. Projekt koncepcyjny

Projekt koncepcyjny to pierwsze, wstępne opracowanie, w któ-

rym określa się proponowany wygląd projektowanego obiektu

(przykład – na rys. 6-2). W części opisowej zawarte są podstawo-

we wskaźniki, wielkości pomieszczeń i użyte materiały, a w czę-

ści rysunkowej – wielkość, charakter bryły i wygląd budynku�.

Projekt koncepcyjny często opracowuje się wariantowo, aby

umożliwić inwestorowi podjęcie późniejszych decyzji. Zwykle

stanowi to pierwszą konfrontację zamierzenia inwestycyjnego

z możliwościami jego realizacji, a także pozwala określić wstęp-

ne koszty przedsięwzięcia.

6.2.3. Projekt budowlany

W specjalnym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury1 okre-

ślono „szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego,

stanowiącego podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na

budowę�, nie ograniczając zakresu opracowań projektowych

w stadiach poprzedzających opracowanie projektu budowlane-

go, wykonywanych równocześnie […] oraz na potrzeby zwią-

zane z wykonywaniem robót budowlanych�.” Zgodnie z tym

rozporządzeniem projekt budowlany powinien zawierać:

projekt zagospodarowania działki lub terenu sporządzo-

ny na aktualnej mapie,

projekt architektoniczno-budowlany, w którym określona

jest funkcja, forma i konstrukcja obiektu budowlanego oraz

jego charakterystyka energetyczna i ekologiczna,

stosowne do potrzeb oświadczenia właściwych jednostek

organizacyjnych o zapewnieniu dostaw energii, wody, cie-

pła i gazu oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci

wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych,

elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych oraz dróg lą-

dowych,

w zależności od potrzeb wyniki badań geologiczno-

-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia

obiektów budowlanych.

Projekt budowlany należy sporządzić w czytelnej formie

graficznej i oprawić w okładkę formatu A4 w sposób uniemoż-

liwiający dekompletację.

Starannie opracowane projekty budowlane prostych obiek-

tów (np. domów jednorodzinnych) zawierają wystarczający

zasób informacji, aby bez przeszkód prowadzić ich budowę.

W praktyce projektowej projekt budowlany przybiera niekie-

dy (za zgodą inwestora) formę projektu budowlanego roz-

szerzonego. Zawiera on dodatkowe, niewymagane przepisami

informacje tekstowe i rysunkowe, które umożliwiają sprawne

prowadzenie robót budowlanych� nawet bardziej skompliko-

wanych obiektów bez konieczności opracowywania projektu

wykonawczego.


Rys. 6-1. Rzut budynku – szkic wstępny

100

6.2.4. Projekt wykonawczy

Projekt wykonawczy stanowi zestaw rysunków uszczegóło-

wionych w stosunku do projektu budowlanego i będących pod-

stawą realizacji konkretnego obiektu budowlanego. Właśnie

w tej fazie opracowania przygotowuje się nietypowe przekro-

je, aby wyjaśnić sposób, w jaki zostały zaprojektowane kolejne

fragmenty budynku, a także szczegóły i detale ilustrujące myśl

projektanta pragnącego nadać obiektowi indywidualne pięt-

no. Szczegóły i detale to rysunki przygotowywane w większej

skali niż rysunek podstawowy, jeśli jest on zbyt mało dokład-

ny, aby przedstawić na nim wszystkie niuanse konkretnych

rozwiązań. Szczegóły to wyjaśnienie wybranych rozstrzygnięć

inżynierskich, np. węzły konstrukcyjne.

Rys. 6-2. Rzut budynku – projekt koncepcyjny [19]

101www.wsip.pl

Detale to specjalnie zaprojektowane do danego obiektu

gzymsy, obramowania okienne lub indywidualna stolarka okien-

na i drzwiowa.

6.2.5. Rysunki warsztatowe

Rysunki warsztatowe to indywidualne, czyli niestandardowe

lub niesystemowe rozwiązania projektowe dotyczące zazwyczaj

detalu architektonicznego lub prac wykończeniowych. Projek-

tant za pomocą takich rysunków wyjaśnia, jak ma być zrobiony

konkretny element. Kamieniarz, ślusarz czy stolarz muszą wie-

dzieć, jak wykonać swoją pracę.

6.2.6. Dokumentacja powykonawcza

Na każdej budowie w czasie prac występują sytuacje wymu-

szające zastosowanie innych rozwiązań niż przewidziano w do-

kumentacji projektowej. Mogą pojawić się niespodziewane

przeszkody, czasem wykonawca proponuje inne rozwiązanie

techniczne lub materiałowe, niekiedy zmiany chce wprowadzić

inwestor. Jeżeli zakres zmian jest niewielki, wystarczy prze-

prowadzić uzgodnienia i dokonać wpisu w dzienniku budowy�.

Po zakończeniu prac te wszystkie zmiany trzeba wprowadzić

do dokumentacji powykonawczej. Stanowi ją dokumenta-

cja budowy� ze zmianami naniesionymi w toku robót oraz

z geodezyjnymi pomiarami powykonawczymi. Inaczej mó-

wiąc, jest to opis, rysunki i wyniki pomiarów tego, co zostało

zbudowane.

6.2.7. Inne rodzaje dokumentacji

Aktywność inwestycyjna, obowiązujące lub zwyczajowe proce-

dury, a niekiedy także wymagania konkretnych firm i instytucji,

wymuszają nierzadko stosowanie opracowań innych niż dotąd

omówione. Praktyka realizacji inwestycji narzuca ich wykona-

nie i z czasem będzie wiadomo czy są potrzebne, czy nie, a jeśli

tak, to jaka powinna być zawartość tych opracowań.

Dokumentacja ofertowa. Zależnie od przeznaczenia wy-

stępują dwa rodzaje dokumentacji ofertowej:

W relacji projektant–inwestor jest to rodzaj projektu kon-

cepcyjnego. Dołącza się go do oferty pracowni projektowej

zaproszonej do konkursu organizowanego przez inwestora

w sposób mniej lub bardziej formalny. Zwycięzca konkursu

otrzymuje zwykle zlecenie na opracowanie projektu budow-

lanego i dalszą współpracę z inwestorem.

W relacji inwestor (deweloper)–klient (przyszły użytkow-

nik) jest to rodzaj opracowania reklamowego przygotowy-

wanego, aby pokazać, jak piękne i wygodne jest np. sprze-

dawane mieszkanie, jak komfortowo można je umeblować

i jak „przyjazny” jest dom lub osiedle oraz ich okolica.

Dokumentacja przetargowa. Specjalnie przygotowana,

uproszczona forma dokumentacji przekazywana ewentualnym

przyszłym wykonawcom, aby umożliwić im określenie warun-

ków realizacji inwestycji – przede wszystkim terminów i kosz-

tów. Dzięki ofertom przygotowanym na podstawie dokumentacji

przetargowej inwestor może łatwiej wybrać wykonawcę. Wszy-

scy wykonawcy otrzymują ten sam materiał wyjściowy, dzięki

czemu można porównać ich oferty.

Projekty gotowe. Są to projekty architektoniczno-budow-

lane przeznaczone do wielokrotnego stosowania, które upraw-

niony projektant musi dostosować do konkretnej lokalizacji,

czyli opracować projekt zagospodarowania działki lub terenu

dla każdego inwestora oddzielnie.

Projekty gotowe stanowią kolejne wcielenie projektów ty-

powych (nazywanych też projektami powtarzalnymi), według

których powstawały przed laty domy mieszkalne, przedszkola,

szkoły, pawilony handlowe i inne niezbyt duże obiekty. Dzisiaj

na podstawie takich projektów buduje się najczęściej domy jed-

norodzinne.

Niewątpliwą zaletą projektu gotowego – niekiedy niestety

jedyną – jest cena stanowiąca 5 10% wartości projektu opraco-

wywanego indywidualnie.

102

6.3. Posługiwanie się dokumentacją

Jeżeli projekt budowlany został zatwierdzony, a decyzja o po-

zwoleniu na budowę� uprawomocniła się i inwestor ma już

dziennik budowy� można rozpoczynać prace: zorganizować

teren budowy�, wytyczyć obrys obiektu budowlanego�, a na-

stępnie przystąpić do budowy od fundamentów przez kolejne

kondygnacje, aż po dach.

Dokumentacja powinna być opracowana tak, by budowa�

mogła przebiegać bez przeszkód. Wszystkie informacje niezbęd-

ne do wykonania obiektu muszą znaleźć się w opisie projektu

wykonawczego i na jego kolejnych rysunkach. Dotyczy to nie

tylko samego budynku, ale także jego otoczenia, a więc: dróg,

zieleni i obiektów małej architektury�. Niekiedy na budowie

występują niespodziewane przeszkody i trzeba stosować roz-

wiązania zamienne, o których wspomniano w p. 6.2.6, ale temu

służy nadzór autorski i narady koordynacyjne.

Jak posługiwać się dokumentacją? Na początek należy

zapoznać się z całym opracowaniem, zarówno z projektem ar-

chitektonicznym, jak i projektami branżowymi. Niestety, często

technik lub inżynier budowy niechętnie zagląda do opisu tech-

nicznego, sądząc, że rysunki wszystko mu wyjaśnią. Tymczasem

w opisie mogą być zamieszczone odniesienia do szczegółowych

rozwiązań albo ważne informacje dotyczące realizacji obiektu,

których nie da się przedstawić graficznie. Dokumentacja zawie-

ra informacje dotyczące architektury, konstrukcji i projektów

instalacyjnych:

� architektura: rzuty kolejnych kondygnacji, charakterystycz-

ne przekroje i elewacje, na których jest przedstawiony wy-

gląd budynku;

� konstrukcja: ławy i stopy fundamentowe, ściany, słupy, pod-

ciągi, stropy, schody, konstrukcja dachu, szczegółowe rozwią-

zania pozwalające określić jak obiekt jest skonstruowany;

� projekty instalacyjne, czyli projekty wyposażenia

budynku:

— sanitarne – jak rozprowadzana będzie woda (z jakiego

źródła), również ciepła, jak budynek będzie ogrzewany,

czy będzie instalacja gazowa, czy będą pomieszczenia

wentylowane mechanicznie lub klimatyzowane, czy

będą instalacje specjalistyczne (sprężonego powietrza,

gazów itp.);

— elektryczne – jak doprowadzona będzie energia elek-

tryczna, jak rozprowadzona będzie po budynku insta-

lacja oświetlenia i gniazd, czy będzie instalacja odgro-

mowa;

— teletechniczne – w jakie instalacje będzie wyposażony

budynek, czy będą (a jeśli tak, to w jaki sposób roz-

prowadzone): sieć okablowania strukturalnego, system

sygnalizacji pożaru, sygnalizacji włamania i napadu,

kontroli dostępu, telewizji dozorowej.

W domach jednorodzinnych wyposażenie w instalacje tele-

techniczne może być ograniczone do najprostszych rozwiązań,

ale w obiektach użyteczności publicznej, biurowych czy prze-

mysłowych będą one na pewno bardzo rozbudowane.

Wszystkie te informacje – zamieszczone w części opisowej

i rysunkowej projektu – charakteryzują projektowany obiekt. Po

zapoznaniu się z nimi można zaplanować budowę i zapanować

nad jej realizacją.

6.4. Dane wyjściowe do projektowania

Aby przystąpić do projektowania obiektu, trzeba zgromadzić

dane wyjściowe. Przede wszystkim inwestor określa swoje

oczekiwania. Urząd lokalnej administracji w wypisie i wyry-

sie z miejscowego planu zagospodarowania lub w decyzji

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu1 określa

co można zbudować na konkretnej działce. Precyzuje również

ewentualne szczegółowe wymagania dotyczące dodatkowych

uzgodnień. Mogą być wymagane opinie konserwatora zabytków,

konserwatora przyrody oraz uzgodnienia warunków dostarcze-

nia mediów i przyłączy sieci zewnętrznych.

Rolą projektanta jest przedstawienie propozycji spełniają-

cej w najlepszy sposób oczekiwania inwestora w konkretnych

warunkach ich realizacji. Powstają szkice, przeprowadzane są

kolejne uzgodnienia, a następnie opracowywany jest projekt

budowlany.

1 Jeżeli gmina nie dysponuje miejscowym planem zagospodarowania, wydaje

decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

103www.wsip.pl

6.5. Część rysunkowaprojektu budowlanego

6.5.1. Wiadomości ogólne

Projekt budowlany jest podstawą do uzyskania decyzji o po-

zwoleniu na budowę�, a niekiedy opracowaniem wystarcza-

jącym do jej prowadzenia. Jeśli nawet wykonawca dysponuje

projektem wykonawczym, to w praktyce często prowadzi bu-

dowę na podstawie projektu budowlanego, właśnie ze względu

na pewien stopień jego ogólności i poręczność; zwykle ma on

bowiem mniejszy format. Dopiero przy rozwiązaniach szcze-

gółowych, niestandardowych lub po prostu w razie wątpliwości

sięga się po projekt wykonawczy.

Do połowy ubiegłego wieku dokumentacja projektowa

przedstawiana była na twardych planszach, często – jeśli format

na to pozwalał – sklejanych w harmonijkę do rozkładania i skła-

dania. Rysunki wykonywano najczęściej w skali 1 : 100, wymia-

rowanie ograniczano do absolutnie podstawowych informacji

(rys. 6-3), a mury na rzutach i przekrojach lawowano (podma-

lowywano) na czerwono, aby uczytelnić konstrukcję. Wszystkie

opisy były wykaligrafowane, tzn. wykonane starannym pismem

odręcznym (kaligrafia była kiedyś nauczana w szkołach jako

odrębny przedmiot). Jeden karton zawierał orientację i sytuację,

drugi – rzuty, kolejne – przekroje i elewacje, a wszystkiemu to-

warzyszyła często niepełna strona opisu.

Gwałtowny wzrost liczby inwestycji i ich wielkości, a także

zmiany w sposobie ich realizacji spowodowały rozbudowę wy-

magań dotyczących dokumentacji projektowej. Obecnie podsta-

wowym opracowaniem jest projekt budowlany składający się

z projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu

architektoniczno-budowlanego.

6.5.2. Część rysunkowa projektuzagospodarowania działki lub terenu

Zanim przejdziemy do opisu wymagań, jakie powinien spełniać

plan zagospodarowania działki lub terenu, przyjrzyjmy się tzw.

orientacji (rys. 6-4). Jest to integralna część projektu zagospoda-

rowania, niezbędna, aby określić położenie (lokalizację) działki

i planowanego obiektu w stosunku do sąsiednich terenów. Zwy-

czajowo jest to fragment mapy w skali dostępnej projektantowi

(np. 1 : 10 000 lub 1 : 25 000) albo fragment planu miasta. Do

niedawna był to wycinek mapy zamknięty w okręgu, zorientowa-

ny dzięki zaznaczeniu strzałką kierunku północy (u góry okręgu)

i z dodaną u dołu skalą. W staranniejszych opracowaniach był

dodatkowo obwiedziony różą wiatrów, czyli wykresem kierun-

ków wiatrów przeważających na danym obszarze. Obecnie coraz

Rys. 6-3. Dokumentacja projektowa domu jednorodzinnego z lat trzydziestych XX w.

104

częstsze jest umieszczenie jako pierwszej strony w graficznej

części opracowania formatki A4 z kopią fragmentu mapy lub

planu miejscowości (często w kolorze) z zaznaczeniem okręgiem

lokalizacji właściwej działki.

Właściwy plan zagospodarowania działki (rys. 6-5) lub te-

renu powinien być sporządzony na kopii aktualnej mapy za-

sadniczej� lub mapy jednostkowej� przyjętej do państwowego

zasobu geodezyjnego i kartograficznego�, opracowanej w skali

1 : 500, 1 : 1000 lub innej odpowiedniej do wielkości zamierzenia

projektowego. Plan taki ma określić:

� granice działki lub terenu,

� usytuowanie, obrys i układ istniejących i projektowanych

obiektów budowlanych,

� układ komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej,

� ukształtowanie terenu z oznaczeniem zmian w stosunku do

stanu istniejącego,

� ukształtowanie zieleni z oznaczeniem stanu istniejącego,

zadrzewienia podlegającego adaptacji lub likwidacji oraz

układu projektowanej zieleni wysokiej i niskiej,

� urządzenia przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego,

� układ sieci przewodów uzbrojenia terenu, w tym: wodocią-

gowych, cieplnych, gazowych i kanalizacyjnych oraz okre-

ślających sposób odprowadzenia wód opadowych,

� układ linii lub przewodów elektrycznych i telekomunikacyj-

nych,

� ewentualne dodatkowe informacje dotyczące planowanej

rozbudowy stref ochronnych itp.

Planując realizację większych i trudniejszych obiektów, czę-

sto opracowuje się dodatkowe projekty (projekt drogowy, projekt

Rys. 6-5. Plan zagospodarowania działki [19]

Rys. 6-4. Orientacja [19]

105www.wsip.pl

zagospodarowania zieleni i obiektów małej architektury� oraz inne

zależnie od specyfiki projektowanego obiektu). Mogą one stanowić

część lub uzupełnienie projektu zagospodarowania działki.

6.5.3. Część rysunkowa projektuarchitektoniczno-budowlanego

6.5.3.1. Uwagi ogólne

Projekt architektoniczno-budowlany, a dokładniej jego część

graficzna, zawiera rysunki wyjaśniające układ funkcjonalno-

-przestrzenny i formę architektoniczną budynku oraz przyjęte

rozwiązania konstrukcyjne i instalacyjne. Zwykle są to:

rzuty wszystkich poziomów,

przekroje poprzeczne i podłużne (w tym co najmniej jeden

przez klatkę schodową),

elewacje ilustrujące wygląd zewnętrzny budynku ze wszyst-

kich widocznych stron.

Rysunki powinny być sporządzone w skali dostosowanej do

specyfiki i charakteru obiektu oraz dokładności oznaczeń gra-

ficznych, jednak nie mniejszej niż:

1 :200 – rysunki obiektów o dużych rozmiarach,

1 : 100 – rysunki pozostałych obiektów,

1 : 50 – rysunki wydzielonych części obiektów podlegają-

cych przebudowie lub rozbudowie oraz części obiektów

skomplikowanych i o małych rozmiarach.

Przyjrzyjmy się sposobowi opracowania części rysunkowej

projektu architektoniczno-budowlanego na przykładzie doku-

mentacji projektowej jednorodzinnego domu wolno stojącego1

wykonanej jako projekt gotowy w 2001 r. Wymagania stawiane

twórcom projektów gotowych są bardzo wysokie. Jest to zwią-

zane ze specyfiką takiego projektu, który nie wiadomo kiedy,

gdzie i przez kogo zostanie zrealizowany. Projekt nie może

pozostawiać żadnych wątpliwości, co do sposobów wznosze-

nia obiektu, którego dotyczy. Jednocześnie część oznaczeń lub

rodzajów linii używanych w cytowanym tu projekcie odbiega

nieco od obowiązujących zapisów normowych. Nie oznacza to,

że projekt zawiera błędy. Przyjęte oznaczenia graficzne wynika-

ją z tradycji inżynierskiej (także z nieobowiązujących już norm)

i są obecne w praktyce projektowej od wielu lat. Są znacznie

lepiej rozpoznawalne niż stosunkowo nowe i jeszcze niestoso-

wane powszechnie oznaczenia normowe. Zważywszy na dobro-

wolność stosowania norm taka sytuacja jest w pełni zrozumiała

i akceptowalna.

6.5.3.2. Projekt architektoniczny

Rzuty. W dokumentacji „Dworku pod Akacjami” jako pierw-

sze po propozycjach planu zagospodarowania działki (jako że

jest to projekt gotowy), znajdują się uproszczone rzuty parteru

(jak na rys. 6-2) i piętra z przykładową aranżacją pomieszczeń

i bilansem powierzchni. Mają one ułatwić osobom nieumieją-

cym czytać rysunków technicznych (ewentualnym przyszłym

mieszkańcom) lepsze wyobrażenie układu pomieszczeń i całego

domu, nie mogą jednak zastąpić rzutów dokładnie zwymiarowa-

nych (rys. 6-6 i następne).

Obok rzutów każdej kondygnacji (rys. 6-6 i 6-7) znajduje

się opis ścian zewnętrznych i wewnętrznych (rys. 6-11), a także

zwymiarowane rysunki rzutów więźby dachowej (rys. 6-8),

dachu (rys. 6-9) i kominów – w większej skali (rys. 6-12).

Obok rzutu na rysunku powinien być zamieszczony wyciąg

z opisu technicznego zawierający informacje dotyczące przekro-

jów użytych elementów drewnianych, klasę drewna i sposobu

jego zabezpieczenia.

Przekroje. Obok przekrojów2 (rys. 6-13 i 6-14) na rysun-

kach powinien znajdować się opis posadzek, stropów i dachu

(rys. 6-10).

Elewacje, detale i zestawienie stolarki. Rysunki elewa-

cji3 (rys. 6-15 i 6-16) mogą być uzupełnione zamieszczonym

obok opisem użytych materiałów, zwymiarowanymi rysunkami

gzymsów oraz obramowań otworów okiennych i drzwiowych

– wykonanymi w większej skali (rys. 6-17). Ponadto w doku-

mentacji trzeba umieścić zestawienie stolarki okiennej i drzwio-

wej (rys. 6-18).


2 Oprócz przekrojów poprzecznego C-C i podłużnego A-A, które pokazano na

rys. 6-13 i 6-14 w tym podręczniku, dokumentacja „Dworku pod Akacjami”

zawiera jeszcze kilka innych przekrojów.3 Oprócz elewacji frontowej i bocznej lewej, które pokazano na rysunkach

zamieszczonych w tym podręczniku, dokumentacja „Dworku pod Akacjami”

zawiera także elewację ogrodową i boczną prawą.

126

6.6. Słownik podstawowych pojęć

Budowa – wykonanie obiektu budowlanego w określonym

miejscu, a także odbudowa, rozbudowa i nadbudowa obiek-

tu budowlanego.

Budowla – każdy obiekt budowlany, który nie jest budynkiem

ani obiektem małej architektury (m.in. lotniska, drogi, linie

kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, maszty

antenowe, budowle ziemne, przemysłowe, oczyszczalnie

ścieków, składowiska odpadów).

Budynek – obiekt budowlany trwale związany z gruntem, wy-

dzielony za pomocą przegród budowlanych i mający fun-

damenty oraz dach.

Dokumentacja budowy (inaczej: dokumentacja budowlana)

– pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem bu-

dowlanym, dziennikiem budowy�, protokołami odbiorów,

operatami geodezyjnymi� i książką obmiarów�.

Dziennik budowy – jest wydawany na wniosek inwestora

przez organ udzielający pozwolenia na budowę, rozbiór-

kę lub montaż. Dziennik jest przeznaczony do wpisów

rejestrujących przebieg prac oraz wszystkie zdarzenia i

okoliczności wpływające na techniczną jakość wykony-

wanych robót.

Książka obmiarów – księga lub zeszyt o ponumerowanych

stronach, na których wykonawca robót systematyczne wpi-

suje mierzone z natury ilości wykonanych robót (wykopów,

murów, tynków itp.), co jest podstawą do późniejszych roz-

liczeń z inwestorem i umożliwia sporządzenie kosztorysu

powykonawczego. Wpisy wykonawcy, czyli wyliczenia,

szkice i inne dodatkowe załączniki, kontroluje i potwier-

dza inspektor nadzoru. Prowadzenie książki nie jest obo-

wiązkowe, jeśli nie przewiduje się tego w umowie między

wykonawcą a inwestorem.

Mapa jednostkowa – mapa, na której przedstawiony jest ob-

szar mieszczący się w granicach określonej jednostki teryto-

rialnej.

Mapa zasadnicza – zgodnie z ustawą Prawo geodezyjne i karto-

graficzne z 1989 r. jest to „wielkoskalowe opracowanie karto-

graficzne zawierające aktualne informacje o przestrzennym

rozmieszczeniu obiektów ogólnokartograficznych oraz ele-

mentach ewidencji gruntów i budynków, a także sieci uzbro-

jenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych”.

Obiekt budowlany – w ustawie Prawo budowlane określa się

tym terminem:

� budynek z instalacjami i urządzeniami technicznymi,

� budynek stanowiący całość techniczno-użytkową wraz

z instalacjami i urządzeniami,

� obiekt małej architektury.

Obiekt małej architektury – niewielkie obiekty m.in.:

� kultu religijnego (kapliczki, krzyże przydrożne, fi-

gury),

� architektury ogrodowej (posągi, wodotryski),

� rekreacji i utrzymania porządku (piaskownice, huśtaw-

ki, śmietniki).

Operat ewidencji gruntów i budynków (w skrócie nazywany

operatem ewidencyjnym) – opracowanie przygotowane na

podstawie państwowego zasobu geodezyjnego i kartogra-

ficznego zawierające informacje o gruntach, budynkach

i lokalach. Wyrysy i wypisy z operatu ewidencyjnego są

wydawane odpłatnie przez organ administracji prowadzący

ewidencję gruntów i budynków.

Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny – zbiór map,

materiałów teledetekcyjnych (m.in. fotografie lotnicze

i satelitarne), rejestrów, wykazów, informatycznych baz da-

nych, katalogów danych geodezyjnych i innych opracowań

powstałych w wyniku prac geodezyjnych i kartograficz-

nych. Administrowanie tym zasobem i aktualizowanie go

są jednym z zadań Służby Geodezyjnej i Kartograficznej.

Pozwolenie na budowę – decyzja administracyjna stanowiąca

zezwolenie na rozpoczęcie i prowadzenie budowy.

Roboty budowlane – to przede wszystkim budowa, ale także

prace polegające na przebudowie, remoncie lub rozbiórce

obiektu budowlanego.

Teren budowy – przestrzeń, w której prowadzone są roboty

budowlane wraz z zapleczem budowy.

www.wsip.pl

6.7. Ćwiczenia sprawdzające

1. Wymień rodzaje dokumentacji projektowej w kolejności jej

powstawania.

2. Co to są dane wyjściowe do projektowania?

3. Czym się różni projekt budowlany od projektu architekto-

niczno-bu dowlanego?

4. Jakie rysunki powinna zawierać część architektoniczna

projektu architektoniczno-budowlanego?

5. Jakie projekty instalacyjne wchodzą w skład projektu bu-

dowlanego?

6. Wykonaj rysunek orientacji dotyczący domu, w którym

mieszkasz.

7. Narysuj pokój, w którym masz miejsce do pracy i nauki (po-

kój z ćwiczenia 4. w p. 4.7). Rysunek zwymiaruj i opisz.

142

Rys. 7-26. Ćwiczenie rysunkowe: prowadzenie linii prostych równoległych – początek rysowania

Rys. 7-27. Ćwiczenie rysunkowe: prowadzenie linii prostych równoległych – rysunek skończony

143www.wsip.pl

Po narysowaniu ramki, staramy się rysować pionowe linie

równoległe, rozmieszczone w stałych dwu- lub trzycentyme-

trowych odstępach, przyciskając ołówek z jednakową siłą. Kil-

kukrotnymi pociągnięciami ołówka pogrubiamy odpowiednio

linie (co w języku grafików określa się jako wzmacnianie wa-

loru linii), stwarzając w ten sposób efekt wypukłości (od słab-

szych przez silniejsze do słabszych – rys. 7-29) lub wklęsłości

(od mocniejszych przez słabsze do mocniejszych – rys. 7-30).

Każdy, komu ćwiczenie to wyda się zbyt proste, niech spróbuje

narysować takie same linie, prowadząc ołówek od dołu ku górze

arkusza, zamiast z góry na dół. Warto też poćwiczyć łączenie

efektu wypukłości i wklęsłości na jednym rysunku, co daje wra-

żenie fali (rys. 7-31).

Najczęściej popełniane błędy:

nierównoległość prowadzonych linii,

odstępy między liniami nie są jednakowe,

ołówek nie jest przyciskany z jednakową siłą,

rysowanie tej samej linii z siłą zmieniającą się na jej długości

– na pewnych fragmentach mocniej, a na innych – słabiej.

Ćwiczenie 7-3. Łączenie punktów liniami prostymi. Ćwicze-

nie to ma wyrobić umiejętność prowadzenia linii w określonym

kierunku.

Po narysowaniu ramki wokół arkusza, oznaczamy (krzy-

żykami lub kropkami) dwa punkty usytuowane w odległych

miejscach arkusza, a następnie staramy się poprowadzić przez

nie linię prostą (rys. 7-32). Uwaga: nie od punktu do punktu,

ale przez te punkty. Nie zawsze uda się to za pierwszym pociąg-

nięciem ołówka. Należy rysować delikatnymi pociągnięciami

i dopiero dobrze poprowadzoną linię – naprawdę prostą i prze-

biegającą przez wyznaczone punkty – wzmacniać kolejnymi

pociągnięciami ołówka (rys. 7-33).

Najczęściej popełnianym błędem jest prowadzenie linii po

łuku zamiast po linii prostej (rys. 7-34). Jego przyczyną jest ry-

sowanie ruchami wyprowadzanymi z przedramienia (z łokcia),

zamiast z całej ręki (z barku).

Rys. 7-28. Ćwiczenie rysunkowe: prowadzenie linii prostych równoległych – najczęściej popełniane błędy

Documents

DOKUMENTACJA BUDOWLANA 1 RYSUNEK - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/569_litb.pdf · JACEK MAZUR ANNA TOFILUK DOKUMENTACJA BUDOWLANA 1 RYSUNEK BUDOWLANY Podrcznik dla technikum