Dokazi Mesara .pdf

Univerzitet u Istočnom Sarajevu -Tehnološki fakultet Zvornik-

DOKAZI UZ ZAHTJEV ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE

5

1. OPŠTI DIO

1.1. UVOD

Danas postoji veliki broj tehnoloških procesa koji nisu uvijek bazirani na takvim tehnološkim

rješenjima koje vode računa i o zagađivanju životne sredine. Kao posljedica takvog razvoja i

puštanja u rad proizvodnih pogona sve je više proizvodnih jedinica, koje su izgrađene i puštene u

rad bez potrebnih tehnoloških i tehničkih rješenja za očuvanje i zaštitu životne okoline. Ovakav

pristup je doveo do narušavanja ravnoteže u prirodi i životnoj sredini što dovodi i do narušavanje

odnosa u biosferi. Zbog toga, osnovni postulati optimalne korelacije naučno-tehnološkog razvoja i

zaštite životne sredine treba da budu:

razvoj i unapređenje kvaliteta životne sredine u narednom periodu mora da se zasniva na

uvođenju tehnologija sa što potpunijim korištenjem inputa (tehnologije sa malo i bez

otpada);

strogo poštovanje propisanih normi i nivoa dozvoljenog zagađenja, efikasan sistem kontrole

i stimulativne sankcije prema zagađivačima;

budući razvoj i osvajanje novih proizvoda ne sme značiti ugrožavanje životne sredine, pa je

neophodna ekološka optimizacija postojećih proizvodnih postrojenja i rješavanje otpadnih

tokova. Kontrola razvojnih projekata treba da se vrši od strane naučnih i stručnih

organizacija, kako bi se favorizovala tehnološka rješenja, koja eliminišu dalje negativne

uticaje na životnu sredinu;

razvoj tkz. „čistije proizvodnje“, kao stalna aplikacija integralne preventivne strategije

zaštite životne sredine, na proces, proizvod i usluge sa ciljem poboljšanja efikasnosti i

ograničavanja rizika, kako za čovjeka, tako i za životnu sredinu.

Legislativa životne sredine EU je veoma zahtijevna, što pred Bosnu i Hercegovinu postavlja

velike obaveze. Ovo se ne odnosi samo na zakone i podzakonska akta već isto tako, kroz njihovu

implementaciju, i na privredu. Donošenje podzakonskih akata u oblasti zaštite životne sredine, u

Republici Srpskoj kao i u čitavoj BiH, stvoriće velike teškoće ogromnom broju privrednih poslovnih

sistema. Sigurno je da će uspjeti samo one firme koje na vrijeme prepoznaju očekivane probleme i

koje uspostave ekološki pristup upravljanja na nivou strateškog upravljanja cijelom organizacijom.

Prihvatajući da sistem upravljanja predstavlja sistem koji omogućava da preduzeće mora što

kvalitetnije, efikasnije i efektivnije obavljati postavljene zadatke, a uz to i što više profitirati,

posebna pažnja se poklanja sistemu upravljanja životnom sredinom.



6

1.2. OBRAZLOŽENJE

U cilju što efikasnije zaštite i unapređenja životne sredine Ministarstvo za urbanizam, stambeno-

komunalne djelatnosti, građevinarstvo i ekologiju su, na osnovu člana 31. Zakona o uređenju

prostora RS, odredbe člana 74. Zakona o zaštiti životne sredine ("Sl.glasnik RS",br. 53/02, 109/05),

i odredbe člana 4. Uredbe o postrojenjima koja mogu biti izgrađena i puštena u rad samo ukoliko

imaju ekološku dozvolu ("Sl.glasnik RS",br. 7/06), obavezali naručioce da pribave između ostalog i

Ekološku dozvolu za sva postrojenja koja su dobila odobrenje za građenje i dozvolu za rad bez

ekološke dozvole.

Na osnovu istog Zakona i Pravilnika za obavljanje poslova iz oblasti zaštite životne sredine,

Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, je Tehnološkom fakultetu Zvornik,

izdalo Licencu za obavljanje navedenih poslova, broj 14-E/08, a na osnovu Rješenja o

ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti iz oblasti zaštite životne sredine, od 19.03.2012.godine.

Ekološka dozvola ima za cilj visok nivo zaštite životne sredine u celini, preko zaštite vazduha,

vode i zemljišta. Ekološka dozvola je integralni dokument jer je u njoj integrisano sprečavanje i

kontrola zagađenja.

Izdavanje ekološke dozvole je definisano Zakonom o zaštiti životne sredine – prečišćen tekst (Sl.

glasnik RS 28/07), članovima 77. -95.

Sadržaj Zahtijeva za izdavanje ekološke dozvole je propisan članom 80. Zakona o zaštiti životne

sredine i sastoji se od:

Zahtijeva za izdavanje ekološke dozvole, i

Dokaza uz zahtijev za izdavanje ekološke dozvole.

U uslovima kada je u RS zakonom, odnosno podzakonskim aktima, precizno regulisano da je za

proizvodne objekte i aktivnosti potrebno uraditi Dokaze uz zahtijev za izdavanje ekološke dozvole,

investitor je odlučio da taj posao poveri Tehnološkom fakultetu Zvornik, kao licenciranoj firmi.

Povodom Zahtijeva naručioca SZR “BES” Vidikobac bb, Srebrenica, Tehnološki fakultet u

Zvorniku u saglasnosti sa članom 80, Zakona o zaštiti životne sredine (Prečišćeni tekst Sl. gl. RS br.

28/07) je izradio:

DOKAZE UZ ZAHTJEV ZA IZDAVANJE EKOLOŠKE DOZVOLE.

kako bi se u toku redovne eksploatacije, spriječile negativne posljedice na životnu sredinu.

U postupku izrade Dokaza uz zahtjev za izdavanje ekološke dozvole, korištena je priložena

projektno-tehnička dokumentacija, uvid u situaciju na terenu, podaci o fizičko-hemijskim

osobinama materijala sa kojima se manipuliše, odnosno znanja o tehnološkom procesu koji se u

njemu odvija.

Svi zaključci i mjere zaštite, koji su proistekli iz ovog Dokaza predstavljaju obavezu koja

se mora ugraditi u plansku i projektnu dokumentaciju i ispoštovati u procesu eksploatacije

predmetnog kompleksa.



7

Postrojenja ne smiju da ugrožavaju niti ometaju zdravlje ljudi niti da predstavljaju nesnosnu

smetnju za ljude koji žive na području uticaja postrojenja ili za okolinu zbog emisija supstanci,

buke, mirisa, vibracija, toplote, saobraćaja iz postrojenja ili prema postrojenju.

Postrojenja koja mogu ugroziti životnu sredinu i koja mogu imati negativan uticaj na životnu

sredinu stavljaju se pod poseban režim kontrole koja se sprovodi putem:

- uslova propisanih za dobijanje ekološke dozvole

- obaveza lica odgovornog za rad postrojenja o redovnom dostavljanju svih potrebnih

podataka i informacija nadležnim institucijama vezano za ispunjenje propisanih uslova o

zaštiti životne sredine

- sanacionih mjera za sprečavanje zagađenosti i dr.

1.2.1. Cilj i uloga Dokaza

Cilj ovih Dokaza, je procjena mogućeg uticaja na životnu sredinu tokom rada SZR “BES” na

predmetnoj lokaciji u Srebrenici, i davanje preporuka u cilju usklađivanja tehničko-tehnoloških

rješenja sa zakonski propisanim normama za parametre zagađenja radne i životne sredine.

Uloga Dokaza za izdavanje ekološke dozvole postrojenja, tj. objekata u sistemu zaštite životne

sredine je višestruka, ali je primarna i prevashodna preventivna uloga. Dokazi se rade kako bi se

zaustavila dalja degradacija životne sredine, spriječio uvoz i uvođenje zastarelih i tzv. “prljavih”

tehnologija i postrojenja, koji su veliki i potencijalno opasni zagađivači životne sredine, kao i da bi

se spriječili hemijski ili ekološki akcidenti ili udesi širih razmjera.



8

2. IME I ADRESA ODGOVORNOG LICA I ADRESA LOKACIJE NA

KOJOJ SE KLAONICA NALAZI

Ime i adresa odgovornog lica: Vlasnik Begić Semir, Vidikovac bb, 75430 Srebenica

Naziv privrednog subjekta: KLAONICA SZR “BES”,

Sjedište privrednog subjekta: Vidikovac bb, 75430 Srebenica, JIB: 4507456190008

Skraćen naziv privrednog subjekta: „BES“

Početak rada klaonice: 19.11.2010. godine.

Adresa lokacije klaonice (izvođenja radova): Klaonica, szr „BES“ locirana je u

prigradskom naselju Vidikovac u

Srebrenici, odmah neposredno pored

regionalnog putnog pravca Srebrenica

- Bratunac. Spratnost objekta je

prizemlje + 1 sprat. Horizontalni

gabarit objekta iznosi cca 10m x 12m

+4,0m x 20,0m. Stajski obijekat

dimenzija 8m x 20m.



9

3. OPIS KLAONICE I AKTIVNOSTI (PLAN, TEHNIČKI OPIS RADA)

3.1. OPIS LOKACIJE I TEHNIČKI OPIS KLAONICE

Klaonica je locirana u prigradskom dijelu u naselju Vidikovac. Uža lokacija KLAONICE je na

ulazu u naselje Vidikovac iz pravca Bratunca, u neposrednoj blizini regionalnog putnog pravca

Srebenica-Bratunac. Postojeći objekat je izgrađen na građevinskoj parceli označenj brojem k.č.

38/02; K.O. Gostilj, opština Srebrenica.

Klaonica se nalazi na mjestu (ruševnog) objekta koji je izgrađen 1988. godine i srušen tokom

ratnih dejstava. Novoizgrađeni objekat potpuno je rekonstruisan 2010. godine kada je i počeo sa

radom. U horizontalnom smislu gabarit objekta iznosi cca 10m x 12m + 4,0m x 20,0m., spratnost

KLAONICE je P+1 sprat. Objekat je sa lijeve i desne strane okružen stambenim objektima koji se

nalaze na propisnom odstojanju. Uredno je ograđen i fizički odvojen od susjednih objekata

pregradnim betonskim zidom. U neposrednoj blizini klaonice nalazi se i stajski obijekat

dimenzija 8m x 20m, koji služi za smiještaj stoke prije klanja.

Slika 1. Lokacija predmetnog obijekta



10

Slika 2. Predmetna lokacija



11

- Objekat je smješten uz glavni regionalni putni pravac Bratunac - Srebrenica i pristupnih ulica,

odnosno u prosoru između stambenog obijekta sa sjeverne i pristupnog puta sa južne strane. Ne

ugrožava zagađenjem vazduha druge objekte a ni sam objekat nije ugrožen zagađenjem vazduha iz

drugih objekata.

- Krug objekta je površine dovoljne da zadovolji funkcionalan raspored zgrada u njemu,

povezanost kao i dovoljnu udaljenost nečistog i čistog dijela kruga.

- Zemljište je kompaktno, ocjedito, nije sklono klizanju i nema opasnosti od poplava. U krugu

objekta su mjesto za istovar životinja, vaga. depo, klanični objekat sa potrebnim prostorijama,

istovarna rampa (istovar mesa), ulazne (izlazne) kapije sa dez barijerama, prostor za pranje vozila,

prečišćavanje otpadnih voda. prihvat konfiskata i đubrište.

- Klaonica sa pratećim sadržajima SZR „BES,, Vidikovac, opština Srebrenica se bavi klanjem, i

obradom mesa goveda i ovaca, te uskladištenjem proizvoda životinjskog porijekla.

- Klaonica SZR „BES,, Vidikovac zapošljava 6 radnika.

- Instalisana oprema i postojeća tehnologija Pogona omogućavaju klanje stoke i preradu

mesa, a trenutni dnevni kapacitet je 6 ovaca dnevno ili 1 june u dva dana.

- Gradnja je izvodena čvrstim materijalom u odgovarajućem (skeletni) konstruktivnom sistemu u

svemu u skladu sa tehničkom dokumentacijom i važećim propisima i standardima za izgradnju

objekata ove namjene.

- Sadržaji po etažama, konstruktivni sklop, arhitektonsko oblikovanje, funkcionalnost, tehnološka

šema, oprema, infrastrukturna opremljenost i ostali elementi – detaljno definisani tehničkom

dokumentacijom u svemu u skladu sa važećim propisima i standardima za izgradnju objekata ove

namjene i odgovarajuće kategorije.

- Objekat je pokriven odgovarajućim savremenim matrijalom za pokrivanje (elastomjernom

hidroizolacijom, limom i sl.) u skladu sa projektom ostvarenom arhitekturom objekta.

- Visina sokla - po projektu.

- Visina strehe – po projektu.

- Obrada fasada i ostali arhitektonsko-oblikovni elementi savremenim materijalima i u svemu

prema projektno-tehničkoj dokumentaciji i u skladu sa namjenom i funkcijom objekta.

- Obezbijeđeno je maksimalno prirodno osvjetljenje i provjetravanje sadržaja u objektu preko

adekvatnog broja fasadnih otvora. U skladu sa tehnologijom, propisima i tehničkom

dokumentacijom obezbijeđeno je i dodatno ventilisanje i osvjetljenje unutrašnjih prostora putem

ventilacionih kanala i električne rasvjete.



12

- Površine oko objekata su uredno uređene u svemu za potrebe adekvatnog funkcionisanja objekta,

vodeći računa da se obezbijede adekvatni kolski i pješački pristupi, da se ne ugroze pristupi

susjednim parcelama, da se obezbijede adekvatne manipulativne površine, određen broj parking

mjesta, potrebni zaštitni pojas zelenila, uređeno blokovsko zelenilo i elementi uređenja partera sa

odgovarajućim urbanim mobilijarom koji se pretpostavlja uz objekte ove namjene.

- Oko objekta uređena je asfaltna i betonska površina na kojoj su u skladu sa tehnološkim

zahtjevima uređeni potrebni sadržaji. U tom smislu izvedena je adekvatna nivelacija terena.

Površine su urađene tako da se istovremeno riješi i adekvatno odvodnje atmosferskih voda sa

saobraćajnica i platoa.

- Snabdijevanje objekata potrebnom količinom sanitarne, tehnološke i protivpožarne vode

obezbijeđeno je priključkom na mrežu vlastitg izvora vode čija akumulacija se nalazi u neposrednoj

blizini iznad predmetnog obijekta. Priključivanje ili rekonstrukcija i dogradnja postojećih

priključaka na postojeću mrežu izvesti uz prethodno pribavljanje saglasnosti od strane nadležne

komunalne ustanove, a u sklopu tehničke dokumentacije dat je i detaljan proračun potrebnih

količina vode (tehnološka, sanitarna, protivpožarna).

- Fekalna kanalizacija iz objekta se skuplja u revizionim oknima (trokomorni separator) i dalje

transportuje do gradske kanalizacione mreže i priključuje na postojeću šahtu, kako je to projektom

dato.

- U pogonu KLAONICE, kompletna upotrebljena voda se transportuje tehnološkom

kanalizacijom, do armirano betonskog skupljača masti i ulja sa dihtujućim poklopcem van objekta i

dalje do gradske kanalizacione mreže, kako je to projektom dato .

- Atmosferska voda se odvodi sa krova objekta, kao i sa površine betonirane oko objekta,

prikupljaju se putem LG slivnika duž rigola, slivničkih rešetki tipa ACO ili slične, kao i putem oluka

kojim se voda sakuplja i odvodi van objekta i to najprije u separator masti i ulja (armirano betonski)

a potom transportuje do gradske kanalizacije, kako je to projektom dato .

- Za potrebe protivpožarne zaštite objekta izvest će se hidrantska mreža definisana Glavnim

projektom.

- Snabdijevanje objekta električnom energijom definisana je proračunom u Glavnom projektu –

elektroinstalacije, a isti se strujom snabdijevati sa postojeće NN distributivne mreže putem

niskonaponskog podzemnog kabla, prema uslovima nadležne ED organizacije. Elektoenergetika i

TT riješene detaljno sa svim elementima i proračunima u sklopu glavnog projekta na koji su

pribavljene saglasnost nadležene institucije. U skladu sa smjernicama i saglasnostima nadležne

ustanove, obezbijediti i izvesti izgradnju novih infrastrukturnih objekata, u koliko bude potrebno

(posebna trafostanica).

- Napajanje objekata kao i vanjske rasvjete je putem podzemnih niskonaponskih kablova. Svi

elektroenergetski vodovi treba da su kablirani. Kablove ispod kolovoza i betonskih površina polagati

u zaštitnim cijevima. Kablove iste namjene, koji su položeni u istom pravcu, polagati u zajedničkoj

trasi (rovu, kanalu). Vanjska rasvjeta definisana je Glavnim projektom i izvedena je kandelaber

svjetiljkama odgovarajućeg tipa. Napajanje rasvjete je putem niskonaponskog podzemnog kabla.



13

- Gromobranska instalacija objekata izvest će se prema važećim tehničkim propisima za ove

instalacije.

- Telefonski priključak planiran je sa postojeće TT mreže, a pod uslovima koje je Investitor dužan

pribaviti od nadležne institucije (preduzeća za telekomunikacije ).

- Sastavni dio tehničke dokumentacije (Glavni projekat za izvođenje) je protivpožarni elaborat i

elaborat zaštite na radu, koji mora biti urađen stručno i u svemu u skladu sa propisima

protivpožarne i zaštite na radu, ovjeren od strane verifikovane ustanove ili lica, na koji mora biti

pribavljena saglasnost nadležne ustanove – protivpožarna saglasnost.

- U skladu sa mjerama zaštite od požara i zaštite na radu, protivpožarnim uslovima i propisima,

projektovati i izvesti hidrantsku mrežu, obezbijediti (definisati) puteve evakuacije, primijeniti

odgovarajuće materijale i zaštitu konstrukcije, a objektu obezbijediti nesmetan pristup požarnog

vozila i protivpožarni kružni tok.

- Obaveza je Investitora da izvede, odnosno adekvatno uredi manipulativno-pristupne površine,

parkinge, zelene površine, te priključke na postojeće infrastrukturne linijske sisteme i objekte i

izgradi nove infrastrukturne sisteme i objekte u skladu sa namjenom objekta, definisano tehničkom

dokumentacijom i sa pribavljenim uslovima i saglasnostima nadležnih institucija – vodovod i

kanalizacija, elektrenergetska saglasnost i ostale saglasnosti navedene u Rješenju o urbanističkoj

saglasnosti.

- Obaveza je Investitora da pribavi sve Zakonom propisane saglasnosti koje se navedu u Rješenju o

urbanističkoj saglasnosti, a koje se pribavljaju kod nadležnih institucija. To su: protivpožarna

saglasnost, saglasnost vodovoda i kanalizacije, elektroenergetska saglasnost, sanitarna

saglasnost i ostalo.

- Tehničko rješenje objekta je usklađeno osnovnim funkcijama i sadržajima. U toku postavljanja

objekta korišćeni su savremeni materijali za objekat, pogon za klanje, koji nemaju negativan uticaj

na životnu sredinu. Objekat zadovoljava važeće propise, funkcionalnosL klimatske uslove. te

odgovarajući komfor.

- Objekat ima dva prilazna puta tzv. prljavi i čisti, izgrađenosti objekta, tehnologije proizvodnje kao

i deponovanja otpada.

- Materijal za podove je od materijala neprpousnog za vodu, so i masne kiseline, otporan na

sredstva za pranje i dezinfekciju. Nagib podova prema slivnicima je najmanje 1,5%. Zidovi su od

poda do tavanice obilježeni vodootpornim materijalom, ravnih i glatkih površina, svijetle boje.

Zidovi prostorija sa posebnim temperaturnim režimom su sa odgovarajućom izolacijom. Vrata su

urađena od nerđajućeg materijala (plastika), a okviri obilježeni metalom otpornim na koroziju.

Plafon (tavanice) su ravne površine, svijetle boje, u završnom sloju premazane fungicidnim

premazom.

Raspored prostorija i pomoćnih obijekata prikazan je na sljedećim šemama prizemlja i sprata:



14

Slika 3. Šema rasporeda pomoćnih prostorija i pogona za klanje i obradu mesa u prizemlju



15

Slika 4. Osnova rasporeda prostorija na spratu



16

3.2. ANGAŽOVANE MAŠINE I OPREMA

Osim standardne postojeće opreme za klanje goveda i ovaca (kolska vaga, baterijski gonič za

goveda, pokretni uređaj za pranje i dezinfekciju, kolica za prevoz stoke, ručni alat, „Šermerov,,

pištolj za omamljivanje, dizalica za dizanje stoke nakon klanja, mašina za skidanje čekinja-perajice,

sistem za ručno opaljivanje, satara za rasijecanje trupa, stolovi, kolica, sudovi za konfiskat, Roding

kuka, rashladna komora i dr.) u dijelu prerade mesa postoji sljedeća oprema:

- mašina za mljevenje mesa, čelik, 100kg/h

- ledomat, čelik, kapacitet 50 kg/h

Ugrađena oprema odgovara prema Pravilniku ο uslovima koje moraju ispunjavati objekti za klanje

životinja, obradu, preradu i uskladištenje proizvoda životinjskog porijekla ("S1.G1 RS" br.25/95).

3.3. OPIS TEHNOLOŠKOG PROCESA

U ovom dijelu je dat tehnološki proces sa primijenjenom tehnološkom opremom.

Prijem i smještaj životinja

Stoka se odgovarajućim transportnim sredstvima, nakon smještaja u staji doprema u krug

Pogona u „nečisti,, dio, i preko istovarne rampe i vage uvodi u određeni prostor - depo. Ukoliko se

veterinarskim pregledom utvrdi bilo kakvo oboljenje, stoka se smješta privremeno u karantin, koji se

nalazi u krugu pogona kao posebna prostorija.

Klanje stoke

Kategorisana i izmjerena stoka (ovce - junad) se iz depoa odgovarajućim kolicima doprema u

prostor za omamljivanje i klanje. Omamljivanje se obavlja „šermerovim,, pištoljem za omamljivanje

(goveda) ili el. strujom - kliješta (za ovce), poslije čega se trup podiže dizalicom i iskrvaruje u

visećem položaju iznad prostora za iskrvarenje. Poslije iskrvarenja trup se kači na kuke i dizalicom

diže na kolosijek, na kome se u visećem položaju obavljaju naredne operacije – opaljivanje, završno

izbrijavanje i pranje. Poslije toga se obavlja evisceracija. Nakon vađenja unutrašnjih organa, trupovi

se ručno polove, peru mlazom hladne vode i po kolosijeku otpremaju u hladnjaču. Dobijena koža,

kao i konfiskati svakodnevno se otpremaju iz pogona. Sa JPŠ „Šume RS“ a.d. Sokolac potpisan je

ugovor br. 01-792/10 o obezbeđenju i preuzimanju klaoničkog otpada.

Rasijecanje polutki

Ohlađene polutke se ručno prebacuju na sto gde se rasijecaju u anatomske ili manje dijelove,

stavljaju u posude "lodne" i skladište u hladnjači đo momenta prerade.

U ovom dijelu je dat samo tehnički opis tehnološkog procesa kako bi se lakše pratilo njegovo

odvijanje u prostoru, a sa primijenjenom tehnološkom opremom.

Evisceracija i obrada trupa goveda

Evisceracija se obavlja na jednom dijelu kolosjeka. Sa nivoa poda podvezuje se jednjak, a zatim

odvaja (roding kuka). Organi trbušne duplje se prihvataju ( izuzev jetre) u kolica i odbacuju kao

konfiskat. Jetra, pluća srce, jezik i glava se veterinarski pregledaju. Trupovi se rasjecaju satarom,

koja se steriliše u sterilizatoru.



17

Hlađenje

Polutke svinja i goveda se hlade u hladnjačama na kolosjecima. Unutrašnji organi se hlade u

plitkim perforiranim sudovima ili na odgovarajućim ramovima u hladnjači.

Ekspedicija mesa

Trupovi koji se ne rasjecaju, mjere se prije utovara.

Prerada mesa

Sirovina se ručno ili kolicima doprema do prostorije gde se ili otkoštava ručno na stolu ili odmah

stavlja u proces ako je već pripremljena.

4. OPIS OSNOVNIH I POMOĆNIH SIROVINA, OSTALIH SUPSTANCI I

ENERGIJE KOJA SE KORISTI ILI KOJU PROIZVODI KLAONICA

Osnovna sirovina je živa krupna stoka, svinje, goveda i dr. Proces klanja je uglavnom mehanički

skup radnji gdje se koriste određeni pribor i alat za izvršenje zadatka. Tek procesom prerade mesa i

drugih sastojaka u prerađevine od mesa koriste se dodatni materijali.

Tako za masiranje (tambliranje) mesa potrebno je meso soliti (salamurenje) i tu se koristi

kuhinjska i nitritna so. Da bi određeni proizvod imao svoj specifičan ukus, dodaju se određeni

začini, koji karakterišu pojedini proizvod. Začini koje se dodaju su: biber bijeli, biber crni, bijeli luk,

slatka paprika, ljuta paprika, korijander i drugi. Ovdje treba spomenuti i polifosfate, koji se dodaju u

proizvode. Kao gotovi proizvodi, a ujedno su sirovine koriste se koljenice, špic rebra i suve kosti

kao polutrajni suhomesnati proizvodi.

Pored navedenih osnovnih sirovina, u procesu prerade mesa u predmetnom objektu se koriste dodaci

i drugi materijali, kao što slijedi:

Po toni proizvoda

> začini (so. biber. paprika i sl.)………………………….. 0,046 tona

> škrob …………………………………………………….0,023 tone

> aditivi ……………………………………………………0,046 tone

> kartonske kutije za pakovanje proizvoda …………………160 kom

> omotači za proizvode ……………………………………..1.143 m

> deterdžent ………………………………………………….0,28 kg

> sredstvo za dezinfekciju, tipa «dczoksan ………………… 0,19 kg.

Začini, škrob i aditivi se, po određenoj recepturi, dodaju mesu u toku prerade, biorazgradivi su i

mogu se naći u otpadnim vodam, ne spadaju u opasne supstance, ali mogu uticati na neke parametre

kao što je sadržaj organskih materija. BPK5 i slično. Nabavljaju se na tržištu i skladište u

namjenskom skladištu za tu namjenu, odakle se, ručno po potrebi uzimaju i dodaju mesu.

Omotač za proizvode i kartonske kutije se skladište u namjenskom skladištu za ambalažu a

nabavljaju se direktno od proizvođača. Biorazgradivi su materijali i mogu se naći u čvrstom

komunalnom otpadu. Po potrebi se ručno izuzimaju iz skladišta.

Deterdžent se nabavlja sa tržišta i to kvaliteta «biorazgradiv», skladišti u posebnoj prostoriji za

smještaj pribora i materijala za higijenu. Površinski aktivne supstance u vidu pjene, privremeno - do

razgradnje, mogu da utiču na neke od parametara otpadnih voda.



18

Sredstvo za dezinfekciju se nabavlja sa tržišta i skladišti u prostoriji za materijal održavanja,

odakle se povremeno izuzima. U otpadnim vodama može uticati na nake parametre (pH) ali, taj

uticaj, zbog malih količina kod korištenja, nije značajan.

4.1. Izvori snabdjevanja i potrošnja vode i energenata

Obezbjeđene su dovoljne količine pijace vode za tehnološki proces, pranje i higijensko

održavanje pogona, te za sanitarne potrebe.

Vruća voda je temperature najmanje 83 °C, a topla voda je temperature do 45 °C.Voda se zagrijava

na jednom mjestu u pogonu i cijevima dovodi do potrošača. Za sanitaciju potroši se 2,5 -5 litara za

lm2 .

Količina sanitarne vode koja se potroši iznosi oko 12.000,00 L mjesečno.

Potpošnja električne energije iznosi oko 3000 kWh/mjesečno.

Potrošnja goriva i maziva je oko 150 litara mjesečno.

Fizičko hemijske osobine nafte

Nafta pripada grupi prirodnih tečnih goriva, čijom destilacijom se dobijaju prirodni gas, propan i

butan gas, petroleum, razna goriva, teška ulja za loženje, ulja za podmazivanje. Sastoji se od

različitih ugljovodonika: alkana, cikloalkana, aromata (benzol-toluol), a kao nečistoće sadrži

sumpor, azot, kiseonik i metale. Nafta je lako zapaljiva tečnost. Toplota sagorjevanja nafte iznosi

43534 - 46046 KJ/kg. Pri sagorjevanju, plamen nafte dostiže temperaturu od 1 do 100 ºC. Nafta je

specifično lakša od vode, zbog čega pliva i gori na površini vode u slučaju izlivanja u vodu.

Dizel gorivo je zapaljiva tečnost, karakterističnog mirisa. Njegove pare sa vazduhom su

eksplozivne. Osnovne fiz.-hemijske karakteristike (JUS B.H.2.410):

Zapreminska masa 0,82 - 0,88 g/cm3,

Tačka ključanja > 80° C,

Tačka paljenja D2 > 50° C,

Granice eksplozivnosti 1 - 4 vol,

Toplota sagorjevanja 43200 MJ/t,

Stepen utvrđene opasnosti po zdravlje:

- po zapaljivost: 2,

- po reaktivnosti: 0,

Klasa opasnosti Fx III Bff

Ekstra lako lož ulje:

Gustina na 15 ºC 0,84 g/cm3,

Vlaga i mehaničke primjese 0,15 %,

Pepeo 0,02 %,

Ugljenik 85,9 %

Vodonik 13,0 %

Kiseonok 0,3 %

Azot 0,1 %

Sumpor 0,7 %

Donja toplotna moć Hd 42840 MJ/t



19

5. OPIS IZVORA EMISIJA IZ KLAONICE

Efekti rada KLAONICE SZR „BES“u Vudukovcu na životnu sredinu svrstani su u tri osnovne

kategorije:

- uticaj u fazi izgradnje,

- uticaj u toku redovne eksploatacije,

- uticaj u vandrednim situacijama.

Prvu grupu uticaja predstavljaju uticaji koji se javljaju kao posljedica izvođenja projekta i po prirodi su većinom privremenog karaktera, prostorno ograničeni na neposrednu okolinu projekta. Ovi uticaji nastaju kao posljedica prisustva radnika, građevinskih mašina, organizacije izvođenja radova i primene različitih tehnologija. Negativne posljedice se javljaju kao rezultat iskopa značajnih količina materijala, njegovog odlaganja na odlagalište, buke i prašine prilikom izvođenja neophodnih građevinskih radova i td. Obzirom na intervencije u prostoru moraju se ispoštovati sve propisane mjere zaštite životne sredine na području izvođenja radova, deponije i saobraćajnih površina kojima se odvija transport.

Nakon završetka realizacije izgradnje KLAONICE, kao posljedica eksploatacije KLAONICE kroz vrijeme javljaju se uticaji na životnu sredinu koji su trajnog karaktera i kao takvi su posebno interesantni, jer predstavljaju konstantan poremećaj životne sredine. Investitor će preduzeti sve potrebne mjere da te uticaje svede na dozvoljeni minimum, i da tako ni na koji način ne ugrozi niti naruši životnu sredinu

Moguće promjene i uticaji na životnu sredinu razmatraju se u odnosu na kvalitet vazduha, vode, zemljišta, nivoa buke, zdravlja stanovništva, eko sistem, okolne objekte i zaštićena kulturna dobra.

5.1. UTICAJ U FAZI IZGRADNJE

Mogući uticaji u fazi izvođenja radova su privremenog karaktera, ograničena po obimu i intenzitetu, mada u slučaju ozbiljne havarije mogu prouzrokovati ozbiljne posljedice.

Izvođenje radova na izgradnji KLAONICE dovodi do određenih promjena u životnoj sredini, koje su uglavnom prostorno ograničene na neposrednu okolinu lokacije na kojoj se izvode radovi, tj. na samu predmetnu lokaciju, vozni park, saobraćajnice kojima se vrši transport materijala i opreme, kao i lokaciju odlagališta i deponije i najčešće su privremenog trajanja. Uticaji koji mogu nastati prilikom izvođenja radova su:

• zagađenje vazduha: prašina, izduvni gasovi tokom korišćenja mehanizacije i tokom rušenja zaostalih betinskih elemenata starog obijekta, neprijatni mirisi,

• zagađenje vode i zemljišta: produkcija građevinskog i komunalnog otpada i sanitarnih otpadnih voda,

• zauzimanje površina za smeštaj pratećih objekata,

• povećanje nivoa buke,

• povećani i otežani saobraćaj,

• vizuelno - estetski efekti,

• uticaj na eko sisteme,

• uticaj na spomenike kulture,

• uticaj na okolne objekte tokom izgradnje.



20

5.1.1. Zagađenje vazduha

Pri izvođenju građevinskih radova: iskopa materijala, odlaganje na predmetnoj lokaciji, utovar, transport i istovar na deponiju, dolazi do zaprašivanja, koje je obzirom na iskop materijala zastupljeno samo u pojedinim fazama. Intenzitet zaprašivanja zavisi od meteoroloških uslova i naročito je izraženo u suvom delu godine, kada se i vrši izvođenje građevinskih radova. Količina zagađujucih materija u vazduhu opada sa udaljenošću od mjesta emisije zagađenja, pa se kratkotrajni negativni uticaj može očekivati samo po neposrednoj dužini magistralnog puta i najbližoj okolini, odnosno nije došlo do pogoršavanja kvaliteta životne sredine u širim razmjerama.

Angažovanjem građevinske mehanizacije i vozila dolazi do emisije izduvnih gasova u zavisnosti od kvaliteta goriva, režima rada i opterećenja motora. Emisija izduvnih gasova takođe zavisi od vrste primjenjene mehanizacije i odigravaće se u skladu sa dinamikom izvođenja radova.

Pri radu građevinskih mašina i vozila, koja kao pogonsko gorivo koriste ugljovodonične naftne derivate pored obaveznih produkata sagorevanja: ugljen dioksida i vodene pare, u realnim uslovima javljaju se i toksične komponente, uglavnom praćene neprijatnim mirisom:

produkti nepotpunog sagorevanja (ugljen monoksid, nesagoreli ugljovodonici, vodonik, aldehid, čađ, itd.),

produkti termičke reakcije kiseonika i azota (oksidi azota),

jedinjenja neorganskih materija prisutnih u gorivu (olovo i sumpor).

Benzinski motori su glavni nosioci emisije ugljenmonoksida i azotnih oksida, dok su dizel motori nosioci emisije ugljovodonika i čađi. Pri izvođenju građevinskih radova dizel motori su daleko zastupljenji, stoga je koncentracija toksičnih komponenti: ugljenmonoksida i azotnih oksida daleko manja, nego da su u primeni motori na benzin, dok je značajna emisija čvrstih materija u vazduhu.

5.1.2. Zagađenje vode i zemljišta

Prilikom izvođenja zemljanih radova: iskopi i odlaganje iskopnog materijala na deponiji u podzemne i površinske vode mogu dospeti određene količine zemljanog, tj. suspendovanog materijala.

Zbog neispravnosti građevinskih mašina i nemarnosti osoblja zemljište, površinske i podzemne vode mogu biti zagađeni opasnim i otpadnim materijama (mašinsko ulje, gorivo, itd) iz građevinskih mašina i vozila, što prouzrokuje promjene privremenog i trajnog karaktera. Zbog prisustva štetnih materija, ulja, masti i nafte, ili toksičnih aditiva goriva, teških metala ili organskih materija, zemljište može da postane neupotrebljivo u dužem vrijemenskom periodu, preko deset godina.

Prilikom izvođenja radova mogle su se očekivati povećane količine iskopanog, građevinskog materijala, čvrstog komunalnog otpada i povećanih količina sanitarnih otpadnih voda, što može negativno da utiče na higijenske prilike zemljišta i izgled okruženja.



21

5.1.3. Zauzeće prostora za smještaj pratećih objekata

U fazi izvođenja radova, korišćenja mehanizacije i veće količine viškova materijala, dolazi do zauzeća prostora koje se odnosi na lokacije pratećih objekata, kao i privremena odlagališta građevinskog materijala, što je tretirano kao uticaj privremenog karaktera. Nakon završetka radova ove površine su vraćene u prvobitno stanje uz eventualna poboljšanja.

5.1.4. Povećani nivo buke

Buka je nepovoljan pratilac izvođenja radova i kombinovana sa zagađenjem vazduha predstavlja značajan poremećaj na mjestu odvijanja građevinskih aktivnosti. Građevinska i transportna mehanizacija koja je angazovana predstavlja izvor buke koja dostiže od 70 dB(A) do 85 dB(A), zavisno od tipa mašine, stepena opterećenja motora, kvaliteta kolovoznog zastora, tehničke ispravnosti i načina rukovanja, brzine kretanja i starosti vozila. Prostorno, buka ima najveće negativne efekte na samom mjestu odvijanja radova i u njegovoj neposrednoj okolini i privremenog je karaktera.

Najveća buka se očekuje tokom izvođenja zemljanih radova. Kako nivo buke opada sa rastojanjem od mjesta izvora buke i zemljište apsorbuje zvučne talase, može se reći da se na udaljenosti većoj od 100 m od mjesta izvođenja radova i izvora buke može očekivati smanjenje i uklapanje nivoa buke u postojeće okvire okolnog područja stanovanja u opštini Srebrenica.

5.1.5. Pojačani i otežani saobraćaj

Negativni efekti usljed pojačanog i otežanog saobraćaja, mogli su se očekivati duž saobraćajnice, kojom se zbog pristupačnosti za mehanizaciju, obavljao transport iskopanog materijala do deponije, kao i tokom građevinskih radova zbog prevoza građevinskog materijala i opreme po dužini magistralne saobraćajnice Srebrenica - Bratunac. Takođe je prisutno i prljanje površina saobraćajnica a postoji mogućnost eventualnih oštećenja puteva i objekata pored glavnog puta.

5.1.6. Vizuelno - estetski efekti

Kao posljedica formiranja privremenih odlagališta iskopanog materijala na samoj predmetnoj lokaciji, javljaju se vizuelno - estetski efekti, privremenog karaktera, koji se odnose na promjene u reljefu i izgledu. Posle završenog iskopavanja i odlaganja materijala iz privremenih odlagališta na samom mjestu izvođenja radova pa sve do odvoženja na predviđenu deponiju, kao i nakon izgradnje KLAONICE ovi efekti su izgubili na značaju i s obzirom na predviđeni projekat izgleda KLAONICE poprimile su pozitivnu konotaciju na cijelo okruženje, s obzirom na izgled prethodnog ruiniranog obijekta koji se nalazio na predmetnnoj lokaciji. 5.1.7. Flora i fauna

Sa aspekta biološkog okruženja uže i šire lokacije područja na kome se nalazi predmetni objekat,

može se reći da je flora zastuplljena uglavnom bjelogoričnim šumskim pokrivačem graba i bukve.

Ostali prostor su livadske površine.

Šume su prisutne na planinskim regionima, a na visoravnima i kotlinama su zastupljene livade,

pašnjaci i obradive površine.



22

Šumske fitocenoze zadržale su se mozaično u zavisnosti od orografsko — edafskih i

antropogenih uticaja. Zastupljene su: šume lužnjaka i običnog graba (Carpino betuli — Quercetum

roboris), šume slađima i cera (Quercetum confertae — cerris), Šume cera i kitnjaka (Quercetum

petraeae — cerris), šume kitnjaka i običnog graba (Querco — Carpinetum) i šume bukve (Fagetum.

tnon-tanumj, među kojim preovladavaju šume bukve acidofilnog karaktera (Luzulo — Fagetum).

Niži položaji pripadaju šumama lužnjaka i običnog graba, sladuna i cera (klimozonalne za ovo

područje), a viši predjeli šumama bukve i jele bez smrče.

Manje površine pripadaju šumama na recentnim fluvisolima, azonalnoj fitocenozi vrba i topola,

u brdskom pojasu, šumi kitnjaka i cera na toplim položajima, šumi bukve, na hladnijim. Zaravnjeniji

položaji, sa dubljim zemljištima pripadaju šumi kitnjaka i graba.

Analizirani prostor je slabo naseljen životinjskim vrstama. Nisu uočeni značajni potencijali koji

bi zahtjevali zaštitu predmetnog lokaliteta u ovom pogledu.

Fauna ovog terena ogleda se uglavnom u niskoj i visokoj divljači (zec, fazan, divlja svinja, jelen

i lisica), dok od pernate divljači su uglavnom zastupljeni (fazan, divlji golub, vrana, svraka i sl.), i

ribljim vrstama koje se nalaze u rijeci Drini (potočna pastrmka, skobalj i klen).

Lokalitet predmetnog obijekta je takav da je uticaj na biljni i životinjski svijet sveden na minimum. 5.1.8. Kulturno-istorijski spomenici

Na predmetnoj lokaciji, a ni u njenoj blizini nema zaštićenih kulturno-istorijskih spomenika.

Takođe u blizini postrojenja ne nalazi se arheološko nalazište. Međutim, izvođač radova obavezan je

da bez odlaganja obavijesti nadležnu službu zaštite, odnosno opštinski Organ uprave nadležan za

poslove građenja, ako u toku izgradnje, rada obijekta ili rekonstrukcije naiđe na objekte i predmete

koji mogu da imaju obilježje prirodnog ili kulturno-istorijskog nasljeđa i preduzima mjere zaštite

nalazišta (Sl. Glasnik R.S. br. 84/02, čl. 101/đ.).

5.2. UTICAJ U TOKU REDOVNE EKSPLOATACIJE

Objekat je projektovan za uslove koji podrazumijevaju tehnologiju koju karakteriše mali broj zaposlenih, male instalisane snage, bez emisije štetnih, agresivnih, zapaljivih i ekspolzivnih prašina, para i gasova, te bez znatnih količina otpadnih materijala osim onih od konfiskata.

Komore za hlađenje su namijenjene za kondicioniranje mesa. U komorama u kojima se skladišti meso, na temperaturi ispod +4 °C, obezbjeđena je mogućnost izmjene vazduha koja se obavlja po potrebi. U prostorijama gdje se temperatura ne spušta ispod +8 °C ventilacija je stalna, a cirkulacija vazduha u prostorijama je ravnomjerna i blaga.

Uticaj na životnu sredinu proizvodnog procesa prema Zakonu ο zaštiti životne sredine podrazumijeva utvrđivanje, opisivanje i analizu direktnih i indirektnih uticaja tog proizvodnog procesa na ljude, flora i faunu, zemljište, vodu, vazduh, prostor, materijalna dobra, kulturna nasleđa i drugo.

Svaki objekat, bez obzira na tehničko-tehnološka rješenja, može u određenim slučajevima predstavljati opasnost po životnu sredinu. Tako i klaonica i prerada mesa može biti izvor zagađenja



23

životne i radne sredine. Transportna sredstva (kamioni, hladnjače, dostavna vozila i dr.), rad i održavanje opreme koja se koriste u procesu ispuštaju ili proizvode zagađenja.

Zauzimanje i privremeno korišeenje poljoprivrednog zemljišta u nepoljoprivređne svrhe direktno utiče na floru i faunu, kao i zagađenje okolne vegetacije. Uticaj na životnu sredinu proizvodnog procesa koji se odvija u predmetnom objektu ogleda se u emisiji otpadnih voda, čvrstog otpada i mirisa.

Otpadne vode su predstavljene sanitarnim otpadnim vodama i tehnološkim vodama (pranje posuđa, mašina, pranje podova i tuširanje gotovih proizvoda). Usljed pojave atmosferskih padavina i pri održavanju i čišćenju, dolazi do skupljanja vode na manipulativnim površinama klaonice. Ove vode spiraju prašinu i druge nečistoće.

Čvrsti otpad predstavlja otpad od klanja (papci, rogovi, dlaka, konfiskat i dr), te otpad usljed nepravilnog provođenja tehnologije i manipulacije u procesu. Takođe čvrsti otpad su i istaloženi sastojci nakon dekantiranja u izlivnom šahtu te mulj iz taložnika. Kao produkt rada uposlenih nastaju i manje količine komunalnog otpada.

S obzirom na tehnologiju rada i karakteristike repromaterijala nije za očekivati emisiju radioaktivnog, jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja.

U dosadašnjem periodu rada na područiju uticaja postrojenja vršena su mjerenja komunalne buke, uslova radne sredine te analiza otpadnih tehnoloških voda. Dobijeni rezultati komunalne buke i uslova radne sredine zadovoljavaju važeće Pravilnike.

Nisu vršena ispitivanja geomehaničkih, pedoloških i hidroloških karakteristika terena na kome je izgrađeno postrojenje. Za ovu aktivnost zadužen je investitor.

Redovna godišnja mjerenja stanja vazduha, predviđena ovim Dokazima, pratiće situaciju na terenu tokom rada obijekta.

U sljedećoj tabeli 1 su dati osnovni oblici zagađenja koji se mogu pojaviti u toku redovne

eksploatacije KLAONICE, kao i mjere za njihovu eliminaciju.



24

Tabela 1. Osnovni oblici zagađenja koji se mogu javiti u toku redovne eksploatacije KLAONICE

Oblici zagađenja Porijeklo Moguće intervencije

Zagađenja

vazduha Neprijatni mirisi

Uklanjanje sistemom za

ventilaciju

Buka Uređaji za ventilaciju, rad

kutera Zaštitne konstrukcije

Vizuelna

zagađenja

Izgled postrojenja, kretanje

teških vozila, prašina na

zelenilu

Zatvaranje u objekte

ozelenjavanje, zaštitne

konstrukcije

Zagađenje tla

Nepravilno odlaganje

klaoničkog otpada,

neprečišćene tehnološke

vode

Uređena (asfaltirana) lokacija,

uređena deponija,

nefunkcionalnost separatora

Zagađenje voda


klaoničkog otpada,

neprečišćene tehnološke

vode

Uređena (asfaltirana) lokacija,

uređena deponija,

nefunkcionalnost separatora

Čvrsti otpaci


klaoničkog otpada

Uređena deponija(kontejneri)

te organizovani odvoz

ugovoren sa ovlaštenom

firmom

Ova zagađenja, po količini i svom intenzitetu, ne predstavljaju značajne činioce, ali u određenim

uslovima mogu uticati na opštu nepovoljnu sliku o predmetnom objektu.

Rezultati mjerenja kvalitete vazduha i vode su bili u dozvoljenim granicama a mjerenja

buke nisu pokazala nedozvoljene vrijednosti, propisane Pravilnikom.

5.3. UTICAJ U VANREDNIM SITUACIJAMA

U toku redovne eksploatacije pogona KLAONICE, moguće je da se dogodi neka nepredviđena

situacija koja može imati negativne posljedice po životnu sredinu.

Uzroci koji mogu da dovedu do većih nesreća (akcidenata) su:

- Elementarne nepogode (viša sila)

- Veći kvar ili druga havarija na postrojenju ili opremi

- Nepridržavanje uputstava ili procedura rada.

Svi ovi uzroci mogu izazvati ekološku nezgodu ili nesreću manjeg ili većeg obima, sa manjim ili

većim posljedicama.

Uzroci ovih događaja su pretežno u ljudskoj grešci i ako uzrok može biti i kvar opreme ili

vanjski činioci.



25

U slučaju nesreće većih razmjera, potrebno je trenutno obustaviti radove i obavjestiti nadležni

opštinski organ, te preduzeti mjere u saniranju nastalog akcidenta.

Što se tiče akcidentnih situacija, koje mogu bitno uticati na životnu sredinu u opštem ekološkom

smislu za ovakve pogone i postrojenja sa objektima, predviđene su sljedeće situacije i opasnosti :

Opasnost od izbijanja požara većih razmjera,

Opasnost od zemljotresa,

Opasnost od poplava,

Udesi na radu.

5.3.1. Požar

Uzroci nastanka požara mogu biti:

- Pogrešan kvalitet ugrađenih materijala i kvalitet sredstava rada,

- Neispravne instalacije (mašinske, elektro i/ili gromobranske),

- Neprimjenjivanje propisane zaštite na radu i zaštite od požara.

Preventivne mjere u zaštiti od požara

Lokacija predmetne KLAONICE je takva da kretanje ljudi i materijalnih dobara može da se

odvija u neposrednoj blizini, jer prostora ima dovoljno.

Odgovorno lice je dužno da obezbijedi sredstva za sprečavanje ili smanjenje negativnog uticaju

u slučaju vanredne situacije, kao što su adsorbensi, pumpe, protivpožarni aparati, zaštitna sredstva

za radnike, hidrantska mreža....

Mjere za ublažavanje posljedica od požara podrazumijevaju:

- Mobilisanje snaga i sredstava,

- Aktiviranje vatrogasnih jedinica,

- Spasavanje ljudi

Sa stanovišta zaštite od požara makrolokacija i mikrolokacija objekata je definisana sljedećim

karakteristikama :

objekat je lociran pored magistralnog puta

stabilnost objekta je dokazana tehničkom dokumentacijom

objektu je omogućen slobodan prilaz sa svih strana

objekat je snabdjeven i propisno obezbijeđen hidrantskom opremom sa aparatom za gašenje

požara

Mjere zaštite od požara i zaštita na radu su detaljnije obrađene u posebnim elaboratima. Ove

elaborate investitor ne posjeduje i dužan je pribaviti iste do kraja tekuće kalendarske godine. Zaštita od požara i eksplozije se sprovodi protivpožarnim aparatima, hidrantskom mrežom i obukom

radnika. Elektro instalacije mašina, uređaja i objekata se kontrolišu i održavaju u ispravnom stanju.

Takođe se kontroliše i gromobranska instalacija. Za sprečavanje posljedica nestručnog rukovanja

postrojenjem i instalacijama dozvoljeno je rukovanje samo ovlašćenom i osposobljenom osoblju.

Projektovani objekat nije posebno požarno ugrožen i ne predstavlja veću požarnu opasnost kao

ni za susedne objekte.



26

Objekat ima povoljne prilaze i veze sa saobraćajnicama, tako da je omogućen pristup i prilaz

vatrogasnoj tehnici prilikom gašenja požara ili lokalizovanja eventualnog požara.

Oko objekta se nalaze putne komunikacije koje ujedno predstavljaju bezbedan prostor u pogledu

širenja požara. Iste se mogu koristiti za prilaz, kretanje i manipulacije vatrogasnih vozila u slučaju

intervencije za gašenje požara na objektu.

Da bi se omogućila eventualna intervencija vatrogasnih vozila moraju se tokom cijele godine

provoditi preventivne mjere:

- održavati prohodnost prilaznih puteva u svim vremenskim prilikama,

- organizovano i stručno osposobljavati zaposlene za početne intervencije gašenja požara i

evakuaciju.

-

Preventivne mjere za zaštitu od požara za datu klaonicu, podrazumijevaju pridržavanje mjera

definisnim u „Elaboratu o protivpožarnoj zaštiti“, obezbjeđivanje potrebnih sredstava za početno

gašenje odnosno brzu lokalizaciju požara, te obučavanje radnika za stručno i bezbjedno rukovanje

uređajima za gašenje požara.

Elektroinstalacije mogu biti najčešći uzročnik požara. Potrebno je voditi računa pri izvođenju

istih, a kod eksploatacije voditi računa o mogućim kvarovima na električnim instalacijama,

preopterećenjima i adekvatnoj upotrebi istih i električnih uređaja u objektu. Projektom

elektroinstalacija su obrađene sve mjere zaštite pri izvođenju i eksploataciji istih. Razvodni ormani i

table moraju da budu pristupačni i u blizini ulaza – izlaza radi što bržeg isključenja napona

električne struje u slučaju potrebe. Na njima mora biti vidno označena glavna sklopka sa jasno

označenim položajem uključenog – isključenog stanja. Sve razvodne table i ormari moraju biti od

negorivog materijala.

Mogući uzroci nastanka požara na objektu pri korišćenju električnih instalacija:

- pregrejavanje električnih vodova zbog preopterećenja ili kratkog spoja,

- oštećena izolacija električnog provodnika,

- mehaničko oštećenje kabla,

- nepropisna upotreba grejnih tijela i električnih uređaja.

5.3.2. Zemljotres

Mjere za ublažavanje i otklanjanje posljedica od zemljotresa

U raščišćavanju ruševina i spasavanju ljudstva i materijalnih dobara učestvovali bi svi zaposleni

radnici, a kada je potrebno i radnici susjednih preduzeća kao i stanari obližnjih stambenih objekata.

Transportni putevi unutar i van poslovnih prostora i vidno obilježeni izlazi omogućavaju brzo

napuštanje poslovnih prostora, kao i izvlačenje i prevoženje povređenih van zone rušenja, gašenje

eventualnih požara i izvlačenje materijalnih dobara.

Prilikom izgradnje predmetne KLAONICE, primjenjeni su građevinski propisi koji regulišu

građenje na seizmičkom području.



27

5.3.3. Poplava

Preventivne mjere u zaštiti od poplava Istraživanja mogućnosti pojave poplave ili podzemnih voda, ukazuju na to da, predmetni

Klaonica ne može biti teže ugroženo, jer se nalazi na lokaciji na kojoj je izljevanje vodenih površina

koje bi moglo biti uzrokova poplavom veoma teško.

5.3.4. Udesi na radu

U globalnoj procjeni mogućnosti udesa, udesi mogu nastupiti obavljanjem posla, korištenjem

mašina ili uređaja za rad, dolaskom u dodir sa hemijskim supstancama i td.. Posljedice udesa mogu

se javiti u obliku fizičkih povreda.

5.3.5. Preventivne mjere

Da bi sprečili pojavu mogućnosti udesa svaki radnik pre početka rada mora biti osposobljen za

bezbedan rad prema Programu obuke iz oblasti zaštite na radu koji se sprovodi po Zakonu o zaštiti

na radu. Svaki radnik obavezan je da koristi lična zaštitna sredstva prema važećim Pravilnicima i

uputstvima za postupanje i bezbedan rad. Pored svake mašine stoji uputstvo za rad kojeg se radnik

treba pridržavati.

Teoretska i praktična obuka radnika iz oblasti zaštite na radu i pravila o sprovođenju posebnih

mjera za pružanje prve pomoći u slučaju nezgode treba da se obavi interno, a i od strane ovlaštene

organizacije. Ovlašćeno preduzeće treba da bude registrovano za vršenje poslova zaštite na radu i da

posjeduje uvjerenja na osnovu Zakonskih propisa Republike Srpske, Federacije BiH, odnosno Bosne

i Hercegovine.

5.3.6. Postupak u slučaju udesa na radu

Ukoliko je potrebno, povređenog radnika transportovati u zdravstveni centar ili pozvati lokal i

dežurno vozilo će obaviti transport, pozvati Hitnu pomoć na telefon 124.



28

6. OPIS STANJA LOKACIJE NA KOJOJ SE NALAZI KLAONICA

6.1. MIKRO LOKACIJA

Klaonica je locirana u prigradskom dijelu u naselju Vidikovac. Uža lokacija KLAONICE je na

ulazu u naselje Vidikovac iz pravca Bratunca, u neposrednoj blizini regionalnog putnog pravca

Srebenica-Bratunac. Postojeći objekat je izgrađen na građevinskoj parceli označenj brojem k.č.

38/02; K.O. Gostilj, opština Srebrenica.

Klaonica se nalazi na mjestu (ruševnog) objekta koji je izgrađen 1988. godine i srušen tokom

ratnih dejstava. Novoizgrađeni objekat potpuno je rekonstruisan 2010. godine kada je i počeo sa

radom. U horizontalnom smislu gabarit objekta iznosi cca 10m x 12m + 4,0m x 20,0m., spratnost

KLAONICE je P+1 sprat. Objekat je sa lijeve i desne strane okružen stambenim objektima koji se

nalaze na propisnom odstojanju. Uredno je ograđen i fizički odvojen od susjednih objekata

pregradnim betonskim zidom.

Slika 5. Predmetni objekat sa bližom okolinom



29

Urbano područje grada Srebrenice i prigradskog naselja Vidikovac prostire se na sjevernim

padinama površi Zeleni Jadar, oko uske dolinske ravni Crvene rijeke i Čićevačkog potoka,

sastavnica Križevice. Srebrenica leži na 360 m nadmorske visine.Grad se razvija prema sjevernoj osi

otvorene dolinske ravni, na presjeku koordinata 43º 59' SGŠ i 19º 26' IGD.

- Lokalitet je smješten u skveru saobraćajnice – dionica regionalnog puta Bratunac -

Srebrenica i pristupnih ulica, odnosno u prosoru između stambenih objekata sa

sjeverne i sa južne strane.

- Parcela je trenutno građevinski i urbanistički uređena. Manipulativne površine oko i u

obijektu su uredno betonirane i asfaltirane.

- Teren je u blagom padu od istoka prema zapadu i denivelisan (spušten) u odnosu na

postojeću okolnu saobraćajnicu sa istočne strane.

6.2. MAKRO LOKACIJA

Geografski položaj

Opština Srebrenica je smještena u sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, unutar velikog

zavoja srednjeg toka rijeke Drine.

Srebrenica, zajedno sa područjem Osat, zahvata središnje rubno područje istočnog dijela Republike

Srpske. Jednim dijelom istočni i cijeli južni dio opštine leži u zavoju Drine i predstavlja sastavi dio

šireg, veoma živopisnog geografskog mozaika Podrinja. Geografski, teritorija opštine, ukupne

površine 533,4 km², omeđena je susjednim opštinama: sa juga Rogaticom, sa zapada Vlasenicom i

Milićima, a sa sjevera Bratuncem. Njen istočni dio silazi na Drinu, koja je, istovrijemeno, i granica

sa Republikom Srbijom. Urbano područje grada Srebrenice prostire se na sjevernim padinama

površi Zeleni Jadar, oko uske dolinske ravni Crvene rijeke i Ćićevačkog potoka, sastavnica

Križevice. Srebrenica leži na 360 m nadmorske visine. Grad se razvija prema sjevernoj osi otvorene

dolinske ravni, na presjeku koordinata 43º 59' SGŠ i 19º 26' IGD

Reljef

Po geomorfološkom izgledu reljefa ovdje se može izdvojiti pet cjelina:

1) Istočni obronci planine Javor - oni čine homogenu cjelinu paleozojskih stijena, praćene

tercijarnim izlivom lave. Dominiraju ostaci zaobljenih vulkanskih kupa obrasle bujnom šumskom

vegetacijom, uskim i strmim tektonskim procijepima, što je i uticalo na njihovu slabu međusobnu

povezanost komunikacijama. Prostiru se južno i jugozapadno od Srebrenice. Površina predjela je

tektonski razlomljena, naročito u srednjem dijelu, gdje se pojavljuje više dolina kanjonskog i

klisurastog tipa sa manjim erozivnim proširenjima.

2) Površ Zeleni Jadar - ova blago zatalasana površ izgrađena od krečnjaka i dolomita trijaske

starosti, a prekrivena rastinjem i travom. Ona je fluvijalnog karaktera (oblikovala ju je rijeka Zeleni

Jadar sa svojim pritokama). Na stranama iznad površi ima pećinskih otvora, što upućuje na

intenzitet karstifikacije unutrašnje krečnjačke mase.

3) Visoravan Osat - karakteriše je morfološka razuđenost i orografski sljed dinarskog sistema

(sjevero-zapad, jugoistok). Na njoj su visovi: Čaurka (1.072 m), Kvarac (1.087 m), Vranjevina

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9E%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9E%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%9B%D0%B8

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9E%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%86

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%88%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B8%D0%BA

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%80

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%88%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1

http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%88%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1



30

(1.104 m), Lučeva ravan (1.150 m), Banjevo brdo (1.128 m), Krk (1.100 m), itd. Perspektiva Osata

je u razvoju zimskog turizma, s obzirom na povoljne terene sjeverne ekspozicije i bogatstvo

snježnog pokrivača (od novembra do marta).

4) Planina Sušica - na krajnjem jugu dominira krečnjački neprohodni masiv Sušica (1.243 m), sa

strmim stranama i liticama koje groteskno nadvisuju korito Drine. Tu je i jedno od skrovišta

reliktnog četinara Pančićeva omorika.

5) Kanjon Drine - ovim kanjonom, svojom grandioznošću, dominiraju strme i bijele litice između

krečnjačkih masiva Tare i Sušice. Na tom mjestu dominantna je dubinska, a na izlazu iz klisure,

prema Bajinoj Bašti i Skelanima, došla je do izražaja bočna erozija, što je morfološki definasalo

kotlinu, prostraniju i ravniju na desnoj, nego na lijevoj obali Drine

Slika 18. Položaj Srebrenice u BiH i RS

Infrastruktura

Ukupna dužina putne mreže lokalnog karaktera je bila 155 km, nekategorisani putni pravci i

pristupni seoski putevi oko 500 km kojima se odvija motorni saobraćaj, te oko 60 km regionalnih

putnih pravaca Bratunac-Skelani, Bratunac-Srebrenica – Skelani i Z.Jadar – Mlići.

Telekomunikacije održava PTT RS. Od 31. 12. 1999. kompanija je podijeljena na telefonski

(Telekom) i poštanski sistem. Srebrenica ima ograničene kapacitete telefonskih veza, tako da su

potrebna dodatna ulaganja. Potrebno je u toku procesa povratka telefonski povezati područja:

Skelani, Sase, Potočari, Sućeska, Osat, Jadar i druga veća mjesta povratka i prioritetnog povratka.

Plasman (prenos) električne energije TE “Tuzla”, TE “Ugljevik” kao i HE “Zvornik” vrši se

elektroenergetskim objektima (dalekovodima) od 400, 220, 110 i 35 KV. Razdjelna mreža od 35 KV

(dijelom i 110 KV) razgranata je po svim općinskim područjima. Međuregionalno povezivanje ove

regije sa susjednim regijama i državama ostvaruje se razdjelnom mrežom od 400, 220 KV.

Osnovni korak neophodan za privlačenje investicija je svakako izrada regulacionog, prostornog i

urbanističkog plana grada.

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%94%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%D1%9B%D0%B5%D0%B2%D0%B0_%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%B0%29

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%91%D0%B0%D1%98%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%B0

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B8



31

Ljekovite vode

U neposrednoj blizini Srebrenice postoji 48 izvora prirodne mineralne željezno-arsenske vode,

različite jačine i hemijskog sastava, a najpoznatiji među njima je Crni Guber. Prirodna mineralna

radioaktivna željezno-arsenska voda Gubera, posle rata 1941-1945. godine naučno je verifikovana

kao lijek protiv malokrvnosti. Voda guber se pije u prirodnom stanju, a liječi: hipopromne anemije,

esencijalne hipipromne anemije, hronična oboljenja kože, reumatizam zglobova, reumatizam mišića,

rahitis, sterilitet itd. Više o ljekovitim vodama možete pročitati u sekciji BANJA GUBER.

Rudno bogatstvo

Rudno bogatstvo: srebro, zlato, cink, olovo,antimon, boksit i ukrasni kamen.

Početak eksplotacije rude u Rudnik Sase pominje se u 3.vijeku nove ere. Rimljani su u to

vrijeme eksplotisali olovo i srebro, Argentarijum, kako se zvala Srebrenica, pominje se u istoriji kao

kovanica novca za Rimske Vladare, za Dubrovnik i za Nemanjiće do 1464.godine kada je kovanica

radila za Stefana Lazarevića.

Rudarske radove su izvodili rudari iz Germanije zvani Sasi. Za odbranu rudnog blaga podignuta

su četiri utvrđenja sa kamenim kulama i visokim zidovima. Posle II Svijetskog rata Rusija je

1950.godine finansirala obnovu rudnika i kopanje rude, a i šljaka od rude ranijih korisnika je

iskorištavana.

Najveća proivodnja i koncetrat olova, cinka i srebra ostvaren je 1990/1991.godine kada je

proizvodnja dostigla 300.000 tona rude.

Uz rudnik izgrađena su i četiri pogona i to: Fabrika akumulatora, Fabrika 11.mart, Fabrika za

izradu srebrenih elektroda.

Broj zaposlenih u rudniku i pogonima dostigao je 2.300 radnika, a vrijednost proizvodnje

iznosila je 30 miliona KM/godišnje.

Ukupne rezerve rude iznose oko 6 miliona tona, a istražnim radovima mogu se utvrditi još

znatne rezerve rude koje se mogu eksploatisati.

Šumsko bogatstvo, lov i ribolov

Šumsko bogatstvo Srebrenice se prostire na 26.400 ha.

Racionalna godišnja sječa iznosi 70 000 m2, godišnji prinosi iznose 70.000. Vrijednost sječe i

prerade drveta 1990. godine iznosila je 15 miliona KM.

Velika šumska prostranstva moguće je koristiti i u druge svrhe:

* prikupljnje šumskih plodova (borovnica, gljiva, ljekovito bilje) i njihovu preradu

* turizmu

* lov



32

Posebno značajan lov je u lovištu "Sušica". Lovište "Sušica" sa 10.000 ha površine u kanjonu

Drine između Sušica i Tare veoma je bogato kapitalnom divljači. U njemu su odstrijeljeni kapitalni

primjerci medvjeda, srndaća i divojaraca. Izgradnjom odgovarajuće strukture lovište bi moglo da

bude veoma privlačno za inostrane lovce:

* Ribolov u drinskom jezeru od B.Bašte do Višegrada, kao i izgradnja ribnjaka za proizvodnju

pastrmke

* sport na vodi

* izleti

Ljekovito bilje

Na području Srebrenice svoje stanište našlo je preko 200 vrsta ljekovitog bilja. Područje je

bogato samoniklim voćem: borovnicom, kupinom, šumskom jagodom, divljom malinom, smrekom,

divljom jabukom - zukvom, divljom kruškom, jarebikom i sl.

Planinske padine i pašnjaci bogati su aromatičnim biljnim vrstama, majčina dušica, hajdučka

trava, origano, valerijana i sl.

Serpentine u kanjonu Drine su prirodno stanište endemske vrste četinara - Pančićeve omorike.

Poljoprivreda

Poljoprivreda je u Srebrenici osnovna djelatnost. Ukupan zemljišni fond iznosio je 20.155 ha od

čega su 53% oranične površine.

Voćarstvo je bilo unosna grana privređivanja. Voćni fond je iznosio 365.000 stabala šljiva, oraha,

jabuke i kruške.

Stočni fond je iznosio oko 44.000 komada krupne i 6.000 sitne stoke. Značajna je proizvodnja

krompira, duvana, suve šljive i oraha.

U toku rata poljoprivredna proizvodnja je uništena u cijelini. Tako je u 2000.godini zasijano

samo 1% obradivog zemljišta, jer je sva infrastruktura za poljoprivrednu proizvodnju uništena, kao i

stabla voća, a stočni fond se znatnbo smanjio. Izgubljena su mnoga oruđa za obradu zemljišta. Da bi

se uspostavila funkcionirajuća poljoprivredna proizvodnja za regionalno snabdjevanje neophodna su

znatna ulaganja. Od vanredanog značaja mogle bi biti zasade duvana, ekološka obrada zemlje te

zasade voćnjaka kupine, maline i jagode.



33

7. OPIS PRIRODE I KOLIČINE PREDVIĐENIH EMISIJA IZ KLAONICE U

SVE DIJELOVE ŽIVOTNE SREDINE KAO I INDENTIFIKACIJA

ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

Za vrijeme rada na predmetnoj lokacije doći će do uticaja na životnu sredinu koji je potrebno

mjerama zaštite umanjiti ili ukloniti. To su uticaji na vazduh, vode i zemljište i ostali uticaji.

Na predmetnoj lokaciji, dana 21.03.2012. godine izvršeno je mjerenje kvaliteta vazduha, vode i

buke, kako bi se procjenio uticaj rada KLAONICE, na životnu sredinu i okolne stambene obijekte.

U toku mjerenja nije bilo aktivnog izvođenja radova u predmetnom obijektu.

Mjerenje kvaliteta vazduha i buke je izvršeno na tri mjerna mjesta na predmetnoj lokaciji :

Mjerno mjesto M1 – nalazi se na samoj predmetnoj lokaciji

Mjerno mjesto M2 – nalazi se na sjevernom dijelu posmatrane parcele

Mjerno mjesto M3 – nalazi se na sjužnom dijelu posmatrane parcele

Slika 6. Položaj mjernih mijesta

M1

M2

M3



34

Slika 7. Položaj mjernih mijesta shodno situaciji na terenu

7.1. UTICAJ PREDMETNE LOKACIJE NA VAZDUH

Pod aerozagađenjem podrazumjevamo sve one toksične ili netoksične primjese, nastale usljed

čovjekove proizvodne djelatnosti, usljed fizičke, mehaničke, hemijske ili biološke obrade materijala.

Primjese dospijevaju u vidu gasova, para ili heterogenih disperznih sistema – prašine, dima, magle

itd., u koncentracijama koje su iznad propisanih ili utvrđenih normi u Pravilniku o graničnim

vrijednostima kvaliteta vazduha.

Objekat ne smije ugrožavati i biti ugrožen od zagađivanja vazduha iz drugih objekata prema

odgovarajućem Pravilniku. U objektu klaonice, potrebno je da bude u funkciji prirodna i vještačka

ventilacija - odvodnja vodene pare i neprijatnih mirisa, s obzirom da se kao jedini polutanti koji se

emituju u vazduh, značajnije pojavljuju pri radu klaonice. Vršiti redovan monitoring buke i

neprijatnih mirisa iz objekta od strane ovlaštene institucije.

U cilju određivanja uticaja radova na kvalitet vazduha na predmetnoj lokaciji, izvršeno je

mjerenje kvaliteta vazduha na tri mjesta na predmetnoj lokaciji.

Većina prevoznih sredstava kao pogonsko gorivo koriste dizel ili benzin. Nepovoljan faktor je i

taj što se u blizini radova nalazi i putna saogbaćajnica koja je frekventno veoma opterećena te se

M1M2

M3



35

mogu očekivati povećane vrednosti pojedinih polutanata u vazduhu poput CO2 i CO u ljetnim

danima.

7.1.1. Primjenjeni propisi i standardi

Provjera emisije zagađujućih materija u vazduh se vrši prema "Pravilniku o graničnim

vrednostima kvaliteta vazduha" u cilju dokazivanja da postrojenje zadovoljava granične vrednosti

emisije, propisane Pravilnikom o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vazduh

(„Sl. glasnik RS“, br. 39/05) i Zakonom o zaštiti vazduha ("Sl.glasnik RS", br.53/02);

7.1.2. Metoda mjerenja i instrumenti

Mjerenja su izvršena u trenutku kada nije bilo aktivnih radova u predmetnom pogonu. Takođe,

planirano je u budućnosti kontinualno praćenje parametara vazduha na predmetnoj lokaciji. Vrsta

mjerenja je „sekventno-jednokratno uzorkovanje“ - ponavljajuće uzimanje uzoraka vazduha, pri

čemu je vrijeme uzorkovanja proizvoljno dugo. Izmjerene vrednosti su jednake prosječnim

vrednostima emisionih veličina. Mjerenje koncentracije polutanata, temperature gasova i vazduha

okoline, vršeno je uređajima čije su karakteristike date u „Izveštaju o mjerenju kvaliteta

vazduha“, a dobijeni rezultati su upoređeni sa graničnim vrednostima kvaliteta vazduha (GVV)

prema Pravilniku o graničnim vrednostima kvaliteta vazduha.

Zaključak: U članu 9. i članu 13. Pravilnika o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha

(„Službeni glasnik RS“, broj 39/05), date su granične vrednosti vazduha – GVV u cilju zaštite

zdravlja, kao i ciljane vrednosti, na osnovu kojih se može dati zaključak da su izmjerene vrijednosti

u dozvoljenim granicama a prema navedenom Pravilniku.

7.1.3. Emisija prašine

Emisija čestica prašine na predmetnoj lokaciji nastaje pri normalnim operacijam transporta

utovara i istovara roba i sirovina u kamione na manipulativnim površinama oko obijekta.

Karakteristike ovih emisija prvenstveno su određene njihovim poreklom. Količina finih čestica

najviše zavisi od sastava sirovine. Prašinu čini smješa finih neorganski i organskih čestica i vazduha.

Razlikujemo sedimentne čestice (one koje se talože pod uticajem zemljine teže) i lebdeće čestice.

Da bi se sprečila pojava prašine prilikom transporta i istovara na predmetnoj lokaciji, sve

manipulativne i putne površine treba redovno poljevati vodom.

7.2. BUKA

Tokom izvođenja radova buka se produkuje pri radu mašina i ventilacije ali i pri operacijama utovara i istovara stoke. Pošto se u blizini nalazi veoma frekventna saobraćajnica, to buka koja nastaje može se pripisati upravo uticaju predmetne lokacije pri redovnoj eksploataciji i uticaju buke koja nastaje prilikom kretanja saobraćajnih motornih vozila.

Kao što je navedeno mjerenje intenziteta buke na predmetnoj lokaciji izvršeno je na tri mjerne

tačke, što je šematski prikazano na slici 7.



36

7.2.1. Primenjeni propisi i standardi

Pri mjerenju intenziteta buke primenjuju se sledeći propisi:

o Pravilnik o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma („Službeni list SR BiH“, broj

46/89);

o Pravilnik o načinu i postupku vršenja periodičnih pregleda i ispitivanja sredstava rada,

opreme, radnih i pomoćnih prostorija u oblasti zaštite na radu („Službeni glasnik Republike

Srpske“, br.10/94).

Predmetna lokacija se prema propisima, koji regulišu zaštitu od buke u naseljenim područjima

svrstava u IV zonu trgovačko, poslovno,stambeno i stambeno uz saobraćajne koridore, skladišta bez

teškog transporta. Prvi individualni stambeni objekti su udaljeni oko 50 m vazdušne linije.

Dozvoljeni nivo buke prema Pravilniku o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka i šuma koji

se odnosi na sva područja prirodne i izgrađene životne sredine te za prostorije i boravak ljudi

predstavljen je u sledećoj tabeli 4.

Tabela 4. Granična vrednost i dozvoljeni nivo buke za zonu IV

Zona

IV

trgovačko, poslovno,stambeno i

stambeno uz saobraćajne

koridore,skladišta

bez teškog transporta.

Ekvivalentni nivo Leq

dB (A)

Vršni nivo L1

dB (A)

Dan Noć 75

60 50

Maksimalne vrijednosti nivoa buke trgovačko, poslovno, stambeno i stambeno uz saobraćajne

koridore, skladišta bez teškog transporta su 75 dB.Vršni nivo buke u radnom prostoru u kome se

obavlja fizički rad bez Zahtijeva za mentalnim naprezanjem i zapažanje okoline sluhom je 90 dB.

7.2.2. Metode mjerenja i instrumenti

Mjerenje inteziteta ukupnog petnaestominutnog ekvivalentnog nivoa buke, izvršeno je na

definisanim mjernim mjestima, a normiranje izvršeno u skladu sa Pravilnikom o dozvoljenim

granicama intenziteta zvuka i šuma i ISO preporukama.

Nivo buke mjeren je instrumentom bukomjer „PCE-322A“, proizvođača „Cole Parmer

Instrument Co“. Rezultati mjerenja sa detaljnijim opisom dati su u prilogu u posebnom „Izveštaju o

mjerenju nivoa buke“. Mjerenja su izvršena u skladu sa „Pravilnikom o dozvoljenim granicama

intenziteta zvuka i šuma“ („Službeni list SR BiH“, broj 46/89), i to prema Tabeli 1, zoni IV

(označena kao trgovačko, poslovno, stambeno i stambeno uz saobraćajne koridore, skladišta bez

teškog transporta). Na granici zone IV, buka ne smije prelaziti dozvoljene nivoe u zoni sa kojom

graniči. Prema članu 4. istog Pravilnika, mjerenja su urađena na visini 1,70 m od nivoa terena, na

udaljenosti najmanje 3 m, od prepreka koje reflektuju buku. U smislu ovog „Pravilnika“ dan

podrazumjeva period od 6 do 22 časa, a noć od 22 do 6 časova.

Zaključak: Vrednosti izmjerenog 15-minutnog ekvivalentnog nivoa buke na tri mjerna mjesta

predmetne lokacije u spoljnoj sredini (na otvorenom prostoru na definisanim mjernim mjestima), ne



37

prelaze dopuštene normative, prema važećem Pravilniku o dozvoljenim granicama intenziteta zvuka

i šuma („Službeni list SR BiH“, broj 46/89) (Tabela 1, navedenog „Pravilnika“ za zonu IV,

označenu kao industrijsko, skladišno, servisno i saobraćajno područje bez stambenih objekata) za

dnevne uslove mjerenja.

Buka koju stvaraju radne mašine može uticati samo na uslove radne sredine, a njen uticaj na

bližu okolinu se ne očekuje, pa se ne predlažu posebne mjere za zaštitu životne sredine od buke, ali

ipak održavanjem transportnih sredstava i sredstava rada, prilikom radova na predmetnoj lokaciji

utiče se na smanjenje inteziteta buke. Takođe, zaposleno osoblje trebalo bi da koristi antifone

kao sredstva zaštite na radu kada je to neophodno.

7.3. UTICAJ PREDMETNE LOKACIJE NA VODU

Mogućnost da dođe do zagađenja površinskih i podzemnih voda usljed spiranja i rastvaranja

donetog materijala sa manipulativnih i transportnih površina prilikom padavina svedena je na

minimum, s obzirom da su manipulativne površine betonirane. Na predmetnoj lokaciji obezbjeđena

je sanitarna voda, kao i mokri čvor.

- Fekalna kanalizacija iz objekta se skuplja u revizionim oknima (trokomorni separator) i dalje

transportuje do gradske kanalizacione mreže i priključuje na postojeću šahtu, kako je to projektom

dato.

- U pogonu KLAONICE, kompletna upotrebljena voda se transportuje tehnološkom

kanalizacijom, do armirano betonskog skupljača masti i ulja sa dihtujućim poklopcem van objekta i

dalje do gradske kanalizacione mreže, kako je to projektom dato.

- Odvođenje atmosferskih voda sa krova objekta, kao i sa površine terena, koje se prikupljaju

putem LG slivnika duž rigola, slivničkih rešetki tipa ACO ili slične, kao i putem oluka kojim se

voda sakuplja i odvodi van objekta i to najprije u separator masti i a potom transportuje do gradske

kanalizacije, kako je to projektom dato.

Prema članu 1. „Pravilnika o uslovima ispuštanja otpadnih voda u površinske vode“

("Sl.glasnik RS", broj 44/01), utvrđuju se uslovi ispuštanja otpadnih voda ili efluenata postrojenja za

prečišćavanje, granične vrednosti štetnih i opasnih materija koje se smeju ispuštati u površinske

vode, kao i način utvrđivanja saglasnosti izmjerenih sa dozvoljenim vrednostima.

Propisana pravila imaju za cilj zaštitu voda od zagađenja, nesmetano i neškodljivo korišćenje

voda, zaštita zdravlja ljudi, životinjskog i biljnog sveta i zaštita životne sredine, kroz kontrolu,

ograničenje i zabranu unošenja u vode opasnih i štetnih materija.

Korisnik vodoprivredne dozvole obavezan je da dostavlja izveštaje o količinama iskorištene

vode i izveštaj za zaštitu voda od zagađenja („PNV-2“ obrazac) kako je to propisano „Uputstvom o

načinu, postupku i rokovima obračunavanja i plaćanja vodoprivrednih naknada“ („Službeni glasnik

RS“, broj 27/01) i „Odlukom o izmjeni odluke o visini vodoprivrednih naknada“ („Službeni glasnik

RS", broj 55/01). Izveštaj se dostavlja Republičkoj direkciji za vode u Bijeljini, Ul. Miloša Obilića

br. 51.



38

Zaključak: Na predmetnoj lokaciji se nalazi trokomorni armirano bentonski separator masti i

ulja. Pražnjenje (čišćenje) taloga iz separatora ulja i masti koji se tretira kao opasan otpad, zbrinjava

odgovarajuća ovlaštena komunalna služba sa kojom postoji sklopljen ugovor. Komunalne i

atmosferske vode su preko sistema za kanalizaciju priključene na trokomorni separator.

Otpadne vode su uzorkovane nakon separatora a prije ispuštanja u recipijent. Rezultati mjerenja

hemijskih parametara kvaluteta otpadne vode dati su u prilogu u posebnom „Izveštaju o mjerenju

kvaliteta vode“.

Rezulati analize otpadnih voda moraju da budu u skladu sa Pravilnikom o uslovima ispuštanja

otpadnih voda u površinske vode („Službeni glasnik R.S.“, broj 44/01). Dobijene vrijednosti trebaju

biti ispod maksimalno dozvoljenih koncentracija koje su propisane Pravilnikom ( tab. 6.).

Potrebno je redovno vršiti ispitivanje kvaliteta vode na predmetnoj lokacije. Analizu treba da

izvrši licencirana organizacija.

Tabela 6. Granične dozvoljene vrednosti pokazatelja kvaliteta vode

PARAMETRI JEDINICA

MJERE

GORNJA GRANIČNA

VREDNOST

temperatura 0C 30

pH jedinice pH 6,50-9,00

talog nakon 0,5 h taloženj ml-1

0,5

ukupne suspendovane materije gm3

35

BPK5 gO2m-3

25

HPK-dihromatin gO2m-3

125

amonijačni azot gm-3

N 10

nitritni azot gm-3

N 1

nitratni azot gm-3

N 10

ukupni azot gm-3

N 15

ukupni fosfor gm-3

P 3

7.4. UTICAJ PREDMETNE LOKACIJE NA ZEMLJIŠTE

S obzirom da su sve manipulativne površine uredno betonirane i asfaltirane uticaj na zemljište je sveden

na minimum.

Zbog neispravnosti transportnih sredstava i nemarnosti osoblja zemljište, površinske i podzemne vode

mogu biti zagađeni opasnim i otpadnim materijama (mašinsko ulje, gorivo, itd) iz mašina i vozila, što

prouzrokuje promjene privremenog i trajnog karaktera. Zbog prisustva štetnih materija, ulja, masti i nafte, ili

toksičnih aditiva goriva, teških metala ili organskih materija, zemljište može da postane neupotrebljivo u

dužem vremenskom periodu, preko deset godina.

Ukoliko uzmemo u obzir namijenu obijekta, kapacitet i uređenost manipulativnih površina neće

biti nekih značajnijih nepovoljnih uticaja na kvalitet i sastav zemljišta.



39

7.5. ČVRSTI OTPAD

U toku same eksploatacije KLAONICE ne dolazi do produkovanja značajnije količine čvrstih

otpadnih materijala, s obzirom na kapacitet pogona. Otpadni materijal koji se može pojaviti

manifestuje se u mogućnosti da radnici koji izvode radove produkuju čvrsti komunalni otpadni

materijal i redovni klaonički otpad (kosti i konfiskati).

Na predmetnoj lokaciji na desetak metara udaljenosti postoje kontejneri zatvorenog tipa za

čvrsti komunalni otpad i kontejneri za klaonički otpad. Trenutno, između invetitora i komunalne

organizacije postoji sklopljen Ugovor kojim se reguliše odlaganje i zbrinjavanje čvrstog otpada.

Klanički otpad se zbrinjava po Ugovoru između investitora i JPŠ „Šume RS“ a.d. Sokolac.

8. OPIS PREDLOŽENIH MJERA, TEHNOLOGIJA I DRUGIH TEHNIKA ZA

SPREČAVANJE, ILI UKOLIKO TO NIJE MOGUĆE, ZA SMANJENJE

EMISIJA IZ KLAONICE

8.1. ZAŠTITA VAZDUHA

U procesu proizvodnje koriste se mašine koje stvaraju buku, koja se pri određenim uslovima može

proširiti u bližu okolinu. Obzirom na dozvoljenu udaljenost objekata koji se ne nalaze u sastavu

predmetne parcele (koja je obezbjeđena ispravnim projektovanjem), ne očekuje se njen uticaj na

okolne objekte i stanovništvo. Povećan intenzitet nivoa buke u radnoj sredini mora redovno

kontrolisati odgovarajuća Institucija prema odgovarajućem Pravilniku. Ako se redovnim mjerenjima

u toku eksploatacije dokaže povećan nivo ukupne buke, predložiće se rješenja za smanjenje iste:

Objekat ne smije ugrožavati i biti ugrožen od zagađivanja vazduha iz drugih objekata prema

odgovarajućem Pravilniku;

U objektu klaonice, potrebno je da bude u funkciji prirodna i vještačka ventilacija - odvodnja

vodene pare i neprijatnih mirisa;

Vršiti redovan monitoring buke i neprijatnih mirisa iz objekta od strane ovlaštene institucije.

8.2. ZAŠTITA VODA

Za otpadne tehnološke vode funkcioniše prečišćavanje preko rešetke, trokomornog taložnika. A

prije upuštanja u krajnji recipijent a u skladu sa Pravilnikom ο tretmanu i odvodnji otpadnih voda za

područja gradova i naselja gdje nema javne kanalizacije i dr. Pravilnicima koji definišu ovu oblast

("Službeni glasnik RS" br. 44/01 i 68/01). Taložnik redovno čistiti u saradnji sa nadležnom

komunalnom službom.

Snabdijevanje sanitarnom i tehnološkom vodom je riješeno priključenjem na sopstveni

vodozahvat-bazen, uz dokaz ο kvalitetu vode za piće a u skladu sa Pravilnikom ο higijenskoj

ispravnosti vode za piće ("Službeni glasnik Republike Srpske" 40/03).

U krajnji recipijent - se mogu upustiti samo istretirane vode (bez prisustva drugih čestica), a u

skladu sa Pravilnikom ο odvodnji otpadnih voda za područja gradova i naselja gdje nema javne

kanalizacije RS (S1.G1.RS br. 68/01).

Mora se vršiti redovna kontrola otpadnih voda.



40

8.3. ZAŠTITA TLA

Za čvrsti otpad obezbjđeni su kontejneri i kante, koje se redovno prazne u saradnji sa nadležnom

komunalnom službom i JPŠ „Šume RS“ a.d. Sokolac. Pristupni putevi unutar lokacije su uređeni sa

stabilnom kolovoznom konstrukcijom i treba da je po mogućnosti omogućeno njihovo redovno

čišćenje i pranje.

Otpaci iz procesa klanja se moraju skupljati u kontejnere, a klaonički otpad zbrinuti kako je

predviđeno ugovorom sa JPŠ „Šume RS“ a.d. Sokolac.

U svemu postupati prema smjernicama koje je dala OPŠTINSKA UPRAVA, Odjeljenje za

inspekcijske poslove.

8.4. ZAŠTITA OD BUKE

Na nivo buke utiče stanje osnovnih sredstava. Nivo buke mogu povećati nezategnuti i oštećeni

vijčani spojevi, nezategnute i oštećene opruge, napuknuti varovi ili zidovi raznih delova, dotrajalost

i oskudno podmazivanje ležajeva, nepravilno zategnuto remenje i drugi uzroci. Zato se u cilju što

većeg smanjenja nivoa buke u skladu sa tehničkim mogućnostima moraju kontinuirano pratiti ovi

potencijalni uzroci (izvori) produkcije i emisije buke radi njihovog blagovrijemenog uočavanja i

otklanjanja sa ciljem sprečavanja emisije buke.

Potrebno je i voditi računa o uređenosti manipulativnih i putnih površina, redovno popunjavati

nastale rupe i eliminisati deformacije na putnim i manipulativnim površinama.

Izvršenim mjerenjem utvrđeno je da se emisija buke nalazi u zakonskim okvirima. Ukoliko se

budućim mjerenjima, koje treba vršiti dva puta u toku kalendarske godine, utvrdi povećena

emisija buke, potrebno je obezbjediti korištenje zaštitnih sredstava-antifona u blizini izvora buke i

izvršiti zvučnu izolaciju izvora buke.

8.5. PREVENCIJA NESREĆNIH SLUČAJEVA

Do nesrećnih slučajeva na predmetnoj lokaciji može doći usljed elementarnih nepogoda (npr.

poplave) i usljed ljudske nepažnje. Da bi se sprečile negativne posljedice do kojih može doći pri

akcidentnim situacijam, treba voditi računa da su sve radne mašine i transportna sredstva uvijek u

potpuno ispravnom stanju, kao i da su pristupni put, putne i manipulativne površine i površine

predviđene za privrijemeno deponovanje izvađenog materijala uvijek uređene, lako pristupačne i na

čvrstom terenu.

U cilju prevencije i stvaranja uslova za upravljanje rizičnim okolnostima moraju se izraditi realni

planovi prevencije, odnosno planovi zaštite od nesreće (planovi protivpožarne zaštite i zaštite na

radu).

Radi zaštite života i zdravlja radnika rukovanje i održavanje mašina treba sprovoditi prema

uputstvima proizvođača, a neophodno je redovna kontrola ispravnost i bezbednosti mašina za rad.

Takođe potrebno je organizovati redovnu (jednom u godini dana) obuku radnika, iz oblasti PPZ,

od strane autorizovane organizacije. Radnici (kada stupe u radni odnos ili kada promjene radno

mjesto) trebaju se obučiti za bezbedno rukovanje mašinama. Radnici koji rade na građevinskim



41

mašinama moraju završiti specijalnu obuku za upravljanje građevinskim mašinama. Obuku treba da

sprovede organizacija registrovana za obavljanje edukacije radnika.

Takođe je neophodno :

1. Preduzeti sve neophodne mjere predostrožnosti, kako tokom izvođenja radova da ne bi došlo do havarijskog izlivanja goriva, maziva i drugih štetnih materija iz vozila.

2. Ukoliko dođe do havarijskog izlivanja goriva, maziva i drugih štetnih materija, neophodno je ukloniti zemljište kontaminirano rasutim štetnim materijama i odložiti na mjesto koje odredi nadležna komunalna služba, dok je za izljevanje materija u vodenu sredinu potrebno primeniti standardne metode za njihovu evakuaciju.

3. Poštovati zakonske propise o rukovanju eksplozivnim, kao i zapaljivim materijama. 8.6. OSTALE MJERE

Obezbijediti kontrolu ulaza i izlaza u krug objekta; Nije dozvoljeno povećavanje kapaciteta ili mijenjanja bilo kojih tehnoloških parametara

izvan okvira obrađenih u ovom stručnom mišljenju bez provjere da takvo povećanje kapaciteta ili promjena parametara neće imati negativnih uticaja na okolnu životnu sredinu;

Za sprečavanje posljedica nestručnog rukovanja mašinama, uređajima i instalacijama dozvoliti rukovanje samo ovlašćenom i osposobljenom licu, a na vidnim mjestima istaći odgovarajuća uputstva za rukovanje kao i potrebna upozorenja i zabrane;

Ulazna vrata u objekat se moraju automatski zatvarati i biti tako postavljena da sprečavaju ulazak glodara i drugih štetočina u objekat;

Za sprječavanje eventualnih akcidentnih situacija i regulisanja ponašanja zaposlenog osoblja u slučajevima oštećenja, havarije postrojenja, instalacije i prateće opreme i sredstava, treba se pridržavati svih mjera zaštite i definisanih postupaka ponašanja u uputstvima za rad i održavanje proizvođača opreme i sredstava, internim uputstvima korisnika, kao i mjera zaštite na radu i protivpožarne zaštite predviđenih odgovarajućim Pravilnicima. Elaboratima, Planovima. Zakonima i drugim propisima;

Sva ugrađena tehnološko-mašinska oprema i instalacije moraju odgovarati važećim standardima i normama kvaliteta što će se potvrditi potrebnim atestima za sve mašine koje budu instalisane;

Prostoriju za smještaj bolesnih životinja obilježiti natpisom „KARANTIN,, dez barijera mora da bude uvijek u funkciji, redovno održavanje i pražnjenje stajnjaka.

Rezime: U toku 2012. godine potrebno je uraditi:

- Redovna analiza vode prije ispuštanja u površinske tokove, - Mjerenje komunalne buke, - Redovan pregled sredstava rada i el-gromobr. inst., - Obuka radnika ZNR i ZOP, - Izrada potrebnih elaborata i planova (PP, Zaštite na radu i dr.)



42

9. OPIS MJERA ZA SPREČAVANJE PRODUKCIJE I ZA POVRAT

KORISNOG MATERIJALA IZ OTPADA KOJE PRODUKUJE KLAONICA

Мjere prevencije nastanka emisije se odnose na sprečavanje ili smanjivanje emisija koje će

poticati iz predmetnog objekta. Kada govorimo o emisijama koje će poticati sa predmetne lokacije,

to se prvenstveno odnosi na emisije u vazduh životne sredine, emisiju buke i emisiju u vodotok.

Emisija dimnih gasova i čađi iz radnih mašina i transportnih sredstava može uticati na zaposlene

ali kao su mjerenja pokazla ne utiče značajnije na zagađenje životne sredine. Za sprovođenje

mjerenja emisije dimnih gasova i čađi potrebno je angažovati za to ovlašćenu instituciju i sprovesti

mjerenja u skaldu sa Pravilnikom.

. Kao otpadni materijal povremeno se može pojaviti materijal koji produkuju radnici koji su

angažovani u procesu proizvodnje, klanički otpadni materijal koji nastaje tokom proizvodnje mesa i

ovaj materijal je neophodno redovno sakupljati i odvoziti, a kroz redovnu upotrebu Klaonica će

najviše emitovati komunalne otpadne vode i klaonički otpad.

U koliko nadležna komunalna služba započne reciklažu materijala izdvojenih iz komunalnog

otpada (staklo, papir, limenke, organski otpad - ostaci hrane, klaonički otpad), potrebno je ove

otpadne materijale skupljati u zasebne posude i uredno reciklirati.

Sprečavanje zagađivanja, odnosno nastanka emsija, investitor će ostvariti kroz kontrolu izvođača

radova u smislu pridržavanja projektne dokumentacije (repromaterijala, energije), a u saradnji sa

nadležnim inspekcijskim organima,. Mjere prevencije nastanka emisija su i održavanje komunalne

higijene, uređaja, manipulativnog prostora i prikupljanje otpada, te njegovo adekvatno zbrinjavanje

u saradnji sa ovlaštenim organizacijama.

Zaštita od požara i eksplozije će se sprovoditi protivpožarnim aparatima, hidranskom mrežom i

obukom radnika. Elektro instalacije radnih mašina i trnsportnih uređaja moraju se kontrolisati i

održavati u ispravnom stanju.

Pored navedenih mjera u procesu proizvodnje potrebno je provesti i dodatne mjere koje su

navedene u tabeli 2.



43

Tabela 2. Mjere planirane za monitoring proizvodnje, nastanka otpada i emisija.

Opis mjera

Učestalost tokom kalendarske godine

Voditi zapise o obuci i podizanju svijesti zaposlenih o

unapređenju radnih procedura u cilju prevencije

zagađivanja.

Svaka 4. mjeseca

Voditi dnevnik u koji se upisuju podaci važni za rad

KLAONICE, a naročito podaci o količini i načinu

deponovanja produkovanog otpada.

Sastavni dio dnevnika mora biti: dokumentacija o

tehničko-tehnološkoj opremljenosti KLAONICE,

količini utrošenih sirovina, energije i pomoćnih

materijala, (ukupno, kao i po jedinici proizvoda), podaci

o urađenim poslovima i količini izvađenog materijala i o

preduzetim mjerama po zahtijevima iz ekološke dozvole

i eventualno po zahtijevima ekološke inspekcije i

vodoprivredne inspekcije.

Svakodnevno i periodično

Redovno nadzirati aktivnosti na minimizaciji nastajanja

svih otpadnih tokova na lokaciji. Mjeriti, voditi zapise i

vršiti analize kvantitativno kvalitativnih

podataka o otpadnim tokovima.

Svaka 4 mjeseca

Nadzirati i voditi zapis o provođenju programa

upravljanja voznim parkom

Svaki mjesec

Napraviti sumarni izvještaj o svim prethodno

navedenim mjerama za monitoring rada KLAONICE,

nastanka otpada i emisija

Kvartalno



44

10. OPIS OSTALIH MJERA RADI USKLAĐIVANJA SA OSNOVNIM

OBAVEZAMA ODGOVORNOG LICA, POSEBNO MJERA NAKON

ZATVARANJA KLAONICE

10.1. МJERE ZA ODRŽAVANJE I ČIŠĆENJE OPREME

Оdržavanje opreme, mašina i sredstava, podrazumjeva pridržavanje svih proizvođačkih

specifikacija i uputstava o upotrebi i načinu održavanja i čišćenja te njihovu zaštitu od nepovoljnih

fizičkih, hemijskih, ljudskih i atmosferskih uticaja.

Procesi održavanja i čišćenja ne smiju negativno uticati na stanje životne sredine. U cilju zaštite

zdravlja radnika, zaštite radne i životne sredine, investitor je dužan obezbjediti redovnu kontrolu

ispravnosti rada mašina (važeće upotrebne dozvole za rad) i njihovog podešavanja.

Potrebno je sprovođenje i pregled ispravnosti i funkcionalnosti elektro i gromobranskih

instalacija postrojenja. Opravke i otklanjanje kvarova na postrojenju mora obavljati stručno lice.

Prilikom pregleda-opravke, postrojenje mora biti u mirovanju i obezbjeđeno da ne dođe do puštanja

u rad za vrijeme popravke.

Obavezno je vršiti stručne preglede, kao i obezbjedenje potrebnih certifikata i uvjerenja

nadležnih ustanova ο periodičnom pregledu. Za postrojenje treba obezbjediti svu potrebnu tehničku

dokumentaciju, atestnu dokumentaciju, kao i uputstva za rukovanje i održavanje na srpskom jeziku.

Čišćenje i pranje radnih površina, kao i postrojenja, treba se vršiti poslije završene smjene. Za

održavanje higijene u proizvodnom pogonu koristi se voda bez dodataka bilo kakvih hemikalija. Za

sterilizaciju opreme koristi se sredstvo koje ima sertifikat „asepsol +„.

10.2. OPŠTE MJERE ZAŠTITE

Vanredne situacije se javljaju kao posljedica:

- elementarnih nepogoda, koje su posljedica nekontrolisanih faktora u prirodi (poplave,

zemljotresi),

- elementarne nepogode koje su nastale kao rezultat aktivnosti čovjeka (požar, eksplozija i dr).

Mjere za ublažavanje i otklanjanje posljedica od elementarnih nepogoda obuhvataju preventivne

mjere i radnje za organizovano učešće, zaštitu i spasavanje za vrijeme elementarnih nepogoda i za

ublažavanje i otklanjanje posljedica nastalih od elementarnih nepogoda. Neuspjeh propisanih i

realizovanih mjera zaštite životne sredine može u određenim okolnostima dovesti do značajnih

posljedica za životnu sredinu. Rizik ovakvih pojava mora biti analiziran i moraju biti propisane

adekvatne mjere kako problem ne bi postao veći.

Preventivne mjere:

Pridržavanje mjera definisanih u „Elaboratu zaštite od požara“, obezbjeđivanje potrebnih

sredstava za početno gašenje odnosno brzu lokalizaciju požara, te obučavanje radnika za

stručno i bezbedno rukovanje uređajima za gašenje požara;

Sva predviđena mašinska oprema i instalacije treba da odgovaraju važećim BAT standardima

i normama kvaliteta.



45

Radnicima treba obezbjediti opštu i stručnu obuku za bezbjedno rukovanje sredstvima rada

adekvatnu zaštitnu opremu i dobre higijensko sanitarne uslove.

Raspored sredstava rada mora biti takav da radnici koji rukuju, kao i radnici koji se nalaze u

neposrednoj blizini, ne budu ugroženi od mogućih mehaničkih povreda.

Obavezno vršiti redovne periodične preglede uslova radne sredine , kao i primene mjera za

zaštitu radne i životne sredine.

U zakonskim rokovima, redovni periodični pregledi sredstava rada sa aspekta primene mjera

zaštite na radu.

Planirati dopunske mjere zaštite na svim onim mjestima na kojima je u toku eksploatacije

dokazana ne efikasnost već preduzetih mjera ili dokazana mogućnost rizika usljed

neefikasnosti preduzetih mjera.

10.3. MJERE U SLUČAJU AKCIDENATA

Što se tiče akcidentnih situacija, koje mogu bitno uticati na životnu sredinu u opštem ekološkom

smislu za ovakve obijekte, predviđene su sledjeće situacije i opasnosti.

Opasnost od izbijanja požara. Sa stanovišta zaštite od požara makrolokacija i mikrolokacija objekta

KLAONICE u Vidikovcu je definisana sljedećim karakteristikama:

- objekat KLAONICE je lociran u blizini glavne gradske vodovodne mreže, a i sam je

uredno snabdjeven i opremljen protivpožarnom zaštitnom opremom, lociran je pored puta

u centru grada,

- na samoj predmetnoj lokaciji nalaze se izgrađeni pomoćni objekati i objekti pogona za

preradu mesa sa uređenim pristupnim putevima,

- lokacija je okružena stambenim obijektima sa sjeverne i južne strane kao i putnom

infrastrukturom sa zapadne strane (regionalni putni pravac Srebrenica – Bratunac).

- omogućen je prilaz lokaciji sa više strana,

Mjere zaštite od požara i zaštita na radu detaljnije su obrađene u posebnim elaboratima

(„Elaborat zaštite na radu” i „Elaborat zaštite od požara”) koje je investitor obavezan

pribaviti u toku tekuće kalendarske godine.

10.4. MJERE NAKON ZATVARANJA KLAONICE

Opšta zakonska obaveza Investitora je da obezbedi preduzimanje svih odgovarajućih

preventivnih mjera u cilju spriječavanja zagađenja: izbjegavanje produkcije otpada, efikasno

korištenje prirodnih resursa, preduzimanje neophodnih mjera za spriječavanje nesreća, akcidenata i

ograničavanje njihovih posljedica, preduzimanje neophodnih mjera nakon prestanka rada

KLAONICE da bi se izbjegao rizik od zagađenja i da bi se lokacija, na kojoj se Klaonica nalazi,

vratila u zadovoljavajuće stanje.

Sadašnje stanje lokacije KLAONICE je dosta opisano u ovom Zahtjevu, ali u cilju očuvanja

sadašnjeg stanja životne sredine do kraja radnog vijeka KLAONICE i u vezi sa promjenama pri

zatvaranju, odnosno prestanku rada KLAONICE, treba istaknuti još i sljedeće:

Unutar predmetne lokacije, nema vegetacije ni manjeg rastinja. Bez obzira na sve činjenice

vezane za eksploataciju KLAONICE itd., mora se voditi računa da se prirodno stanje

vegetacije u bližem i daljem okruženju predmetne lokacije održava i čuva od bilo kakvih

oštećenja, a na prostorima unutar kruga KLAONICE treba podsticati obnavljanje vegetacije

(ukrasno cvijeće).



46

Prije privođenja površine nekoj drugoj namjeni biće potrebno izvršiti sanaciju i prilagoditi

prostor i njegovu okolinu novoj namjeni.

Pod pojmom sanacije podrazumijevamo dvije osnovne aktivnosti i to:

Tehnička sanacija površina,

Biološka rekultivacija i revitalizaciju površina.

Zakonske odredbe, a i želje svih korisnika građevinskih i drugih površina obavezuju poduzeća

da, po završetku korištenja nekih građevinskih i drugih zemljišta, izvrše tehničko uređenje u cilju

daljeg namjenskog korištenja tog zemljišta.

Tehnička sanacija predmetne lokacije, nakon prestanka njenog rada mora biti izvršena u skladu

sa izborom nove namjene tog prostora i njegovog korištenja u budućnosti. Pod tehničkom sanacijom

se podrazumijeva dovođenje korištenih zemljanih površina u neko novo trajno stabilno i bezbjedno

stanje koje će obezbijediti njegovo korištenje u nekoj novoj nameni i na taj način stvoriti sve uslove

za eventualno izvođenje estetsko – bioloških i arhitektonskih rješenja.

Tehničko uređenje estetsko – bioloških i arhitektonskih rješenja treba izvoditi po posebnom

projektu za namjenu koja se odredi ili ukaže, a sve uz odobrenje nadležnih organa.

Svaku akcidentnu pojavu na predmetnoj lokaciji odgovorno lice dužno je prijaviti

nadležnoj organizaciji, te odmah pristupiti saniranju stanja i eliminaciji opasnosti od

ekoloških nesreća.



47

11. OPIS MJERA PLANIRANIH ZA PRAĆENJE EMISIJA UNUTAR

PODRUČJA I NJIHOV UTICAJ

11. 1. MONITORING KVALITETA VAZDUHA

S obzirom na tip obijekta, neophodno je vršiti monitoring emisija materija koje doprinose

narušavanju kvaliteta vazduha na lokaciji KLAONICE (mjerenje SO2, NO2, NO, CO, CO2,). Za

sprovođenje mjerenja potrebno je angažovati za to ovlaštene institucije, koje će sprovesti mjerenja u

skladu sa Pravilnikom o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha. Mjerenja se trebaju vršiti po

jednom u toku 2012., 2013., 2014., 2015. i 2016. godine.

11. 2. MONITORING KVALITETA VODA

Kvalitet komunalne vode koja se ispušta u rijeku tokom rada KLAONICE mora biti u skladu sa

Pravilnikom o uslovima ispuštanja otpadnih voda u površinske vode („Službeni glasnik Republike

Srpske“, broj 44/01).

Kontrola kvaliteta voda prikupljenih sa manipulativnih površina postrojenja je takođe

obavezujuća a mora biti u skladu sa Pravilnikom ο uslovima ispuštanja otpadnih voda u površinske

vode. Ovim pravilnikom utvrđuju se uslovi ispuštanja otpadnih voda ili efluenata postrojenja za

prečišćavanje, granične vrijednosti štetnih i opasnih materija koje se smiju ispuštati u površinske

vode sa dozvoljenim vrijednostima.

Monitoring otpadnih voda je programirani proces uzimanja uzoraka, analiziranja, zapisivanja i

prenošenja podataka o karakteristikama voda sa ciljem ocjene saglasnosti sa dozvoljenim

vrednostima za kvalitet efluenta. Mjerenja kvaliteta otpadnih voda koje napuštaju separatore

potrebno je vršiti minimalno po dva puta u toku 2012., 2013., 2014., 2015. i 2016. godine.

Međutim, program i plan praćenja kvantitativnih i kvalitativnih karakteristika ovih voda izrađuje

organ odgovoran za upravljanje riječnim slivom koji na kraju prima efluent. Program i plan se

izrađuje u skladu sa odredbama Pravilnika ο uslovima ispuštanja otpadnih voda u površinske vode, a

njime se određuju: mjerne tačke, broj mjerenja u toku kalendarske godine (od 4 do 12 uzorkovanja),

trajanje svakog mjerenja (8, 16 ili 24 sata), način i mjerenje uzoraka, u uzorcima se testiraju

parametri: temperatura, pH, elektroprovodljivost, ukupne čvrste materije, gubljenje žarenjem, pepeo,

taloživost, ukupne suspendovane materije, hemijska potrošnja kiseonika, biohemijska potrošnja

kiseonika, ukupni azot, ukupni fosfor i parametri specifični za uzorkovanu vrstu vode.

Rezultati mjerenja se dostavljaju nadležnom organu, a ukoliko mjerenja pokažu da

kvalitet ispuštane vode ne odgovara zakonskim normama neophodno je zaustaviti ispuštanje

vode i ugraditi dodatni sistem za prečišćavanje.

Preduzeće je dužno da sistem za prečišćavanje vode održava u ispravnom stanju i obezbjedi

njegovo funkcionisanje, kao i vođenje dnevnika rada uređaja za prečišćavanje voda.



48

11. 3. MONITORING BUKE I VIBRACIJA

Da bi se pratio nivo buke koja nastaje pri radu pogonskih i transportnih mašina na

predmetnoj lokaciji u toku upotrebe KLAONICE i utvrdio njen uticaj na radnu i životnu sredinu

potrebno je jednom godišnje izvršiti mjerenje nivoa buke na predmetnoj lokaciji i to u toku 2012.,

2013., 2014., 2015. i 2016. godine. Mjerenje mora obaviti ovlaštena organizacija, a o izvršenom

mjerenju sastavlja se izveštaj sa rezultatima mjerenja. Mjerenja je potrebno uspostaviti da bi se

utvrdile izmjerene vrijednosti i istovremeno uporedile sa Pravilnikom o dozvoljenim granicama

intenziteta zvuka i šuma („Službeni list SR BiH“, broj 46/89), a u skladu sa direktivom EU 2002/49

od 25.06.2002. godine.

11.4. MONITORING KVALITETA ZEMLJIŠTA

Da ne bi došlo do narušavanja kvaliteta zemljišta i pejzažne arhitekture na predmetnoj lokaciji,

treba voditi računa da sve putne i manipulativne površine budu u urednom stanju, kao i da mašine

koje se koriste na predmetnoj lokaciji budu potpuno ispravne, a radnici koji njima rukuju u

potpunosti obučeni za rad. Količinu otpada potrebno je svesti na minimum i sa njim postupati u

skladu sa propisima.

Odgovorno lice u postrojenju za koje je prema Zakonu o zaštiti životne sredine potrebna

Ekološka dozvola, priprema i sprovodi plan upravljanja otpadom. Plan treba izraditi u skladu sa

Zakonom o upravljanju otpadom, a on treba da sadrži dokumentaciju o otpadu (vrsta, sastav,

količina otpada, način tretmana i skladištenja na samoj lokaciji, odvajanje otpada koji će se ponovo

koristiti, krajnje odredište otpada-deponija, mjere koje preduzima radi sprečavanja produkcije

otpada). Prilikom rada KLAONICE SZR „BES“ na predmetnoj lokaciji potrebno je voditi računa da

se očuva i zaštiti flora i fauna u užem i širem okruženju.

KLAONICE SZR „BES“ posjeduje sklopljene Ugovore sa nadležnim komunalnim preduzećem

za tretman komunalnog otpada i nadležnim šumskim gazdinstvom za tretman klaoničkog otpada.

Posebne analize zemljišta kroz naredni period s obzirom na namijenu obijekta nisu neophodne.

Neophodno je vizuelno nadgledanje površine lokacije da se utvrdi eventualno prosipanje sirovina ili

drugih materijala koji mogu kontaminirati zemljište. Ovu aktivnost će provoditi Investitor ili radnik

koga Investitor zaduži. U slučaju da se primjeti bilo kakva anomalija tokom redovnih opservacija

obratiti se nadležnim opštinskim organima.

Ove aktivnosti treba provoditi jednom mjesečno u toku kalendarske godine, i poslije svake

vremenske neprilike. Odgovornost za savjesno vršenje procesa rada predmetne KLAONICE,

pripada investitoru i zaposlenima.

11.5. MONITORING PLAN

Imajući u vidu eksploataciju KLAONICE u Vidikovcu, kao i količinu zagađujućih materija koje

se emituju predviđen je monitoring elemenata životne sredine, prikazan u sljedećoj tabeli 3:



49

Tabela 3. Monitoring plan za predmetnu lokaciju

Predmet

monitoringa

Parametri

koji će se

osmatrati

Mjesto

vršenja

monitoringa

Vrijeme i

način

vršenja

monitoringa

Razlog zbog

čega se vrši

monitoring

Odgovornost

Kvalitet

vazduha

Izršiti

emisiona

mjerenja iz

radnih mašina i

mjerenje

parametara

kvaliteta

vazduha

SO2, NO2,

CO

Еmisiono

mjesto iz

radnih mašina

i lokacija

pogona za

mjerenje

SO2,NO2,

CO

Jednom u toku

kalendarske

godine po

definisanoj

metodologiji

mjerenja

Da se utvrdi

stvarni uticaj

na kvalitet

vazduha

Izvođač, Investitor/

firma

specijalizovana

za

monitoring

vazduha i

nadzor

Investitora

Kvalitet voda

Hemijski,

fizički i

biološki

parametri

kvaliteta

vode

Otpadna voda

posle

trokomornog

separatora masti i

ulja

Minimum dva

puta u

toku

kalendarske

godine

Određivanje

uticaja

otpadnih voda

na krajnji

recipijent i

sagledavanje

uticaj procesa

eksploatacije na

kvalitet rečne

vode.

Nadzor:

Investitor

Izvođač:

firma koja je

specijalizovana

za

monitoring

voda

Nivo buke

Izvršiti

mjerenje

ukupnog

nivoa buke

na lokaciji

KLAONICE

Na lokaciji

KLAONICE

Jednom u toku

kalendarske

godine po

definisanoj

metodologiji

mjerenja

Da se utvrdi

stvarni uticaj

buke

na

životnu

sredinu

Izvođač/

firma

specijalizovana

za

monitoring

buke.

Nadzor:

Investitora

Kvalitet

zemljišta

Vizuelno

nadgledanje

površine

lokacije

Na čitavoj

lokaciji

predmetne

KLAONICE

Jednom

mjesečno u

toku

kalendarske

godine, i

poslije svake

vremenske

neprilike

Da se utvrdi

eventualno

prosipanje

sirovina ili

drugih

materijala koji

mogu

kontaminirati

zemljište

Izvođač:

Investitor ili

radnik koga

Investitor

zaduži

Nadzor:Invest

itor ili

ovlaštena

osoba

Pejzažni

izgled

Vizuelno

nadgledanje

cjelokupne

predmetne

lokacije,

uređenost i

zaprašenost

Zelene

Površine, etaže,

pristupni putevi

Manipulativne i

transportne

površine

Četiri puta u

toku

kalendarske

godine

Da se iznalaze

nova rješenja

u cilju

poboljšavanja

vizuelnog

izgleda i

pejzažne

karakteristike

predmetne

lokacije

Izvođač:

Investitor ili

radnik koga

Investitor

zaduži

Nadzor:Invest

itor ili

ovlaštena

osoba



50

12. OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA

Iskustvo je pokazalo da kod sličnih radova, nisu evidentirana ekstremna zagađenja životne

sredine i još uvjek nema kvalitetnih alternativnih rješenja.

Ako se uzme u obzir karakteristike predmetne lokacije, uređene pristupne puteve, udaljenost od

stambenih objekata, zeleni pojas oko predmetne lokacije i dr. može se zaključiti da predmetna

lokacija nema alternativu.

Zaštita životne sredine predstavlja dugotrajan i važan zadatak Investitora. Preduzimanjem ovog

zahvata, Investitor se opredjelio za obavljanje djelatnosti u skladu sa propisima iz domena zaštite

životne sredine koji će se utvrditi rješenjem nadležnog organa za izdavanje Ekološke dozvole.

U vezi predpostavljenih mogućih uticaja na životnu sredinu, može se konstatovati da su oni

svedeni na minimum. Rad predmetne KLAONICE ima razvojnu perspektivu na datom području, što

će značajno da utiče na lokalni privredni razvoj opštine Srebrenica.

Na predmetnoj lokaciji u okviru same KLAONICE voda će se koristiti iz sopstvenog

vodozahvata, komunalne i atmosferske otpadne vode će se ulivati preko armirano betonskog

separatora u recipijent, bez značajnijeg uticaja na sastav otpadne vode i zagađenje životne sredine.

Na lokaciji predmetne KLAONICE već postoji priključak za sanitarnu i protivpožarnu vodu.

Opasnost od pojave požara je svedena na minimum. U slučaju da mjerenja emisije zagađujućih

materija pokažu odgovarajuća odstupanja od zakonom propisanih graničnih vrednosti, Investitor je

dužan da finansira projektovanje, kupovinu i ugradnju dodatnih sistema kao i provjeru njihove

funkcionalnosti i ispravnosti, kako bi se emisija svela u granice dozvoljenih.



51

13. ZAKLJUČAK

„KLAONICA SZR „BES“ U VIDIKOVCU“,

SREBRENICA

Na osnovu pregleda dokumentacije i uvida u situaciju na terenu konstatuje se da će se

ugroženost životne sredine, Pogona za klanje i preradu mesa SZR „BES“ VIDIKOVAC, moći

potpuno eliminisati odnosno svesti u Zakonom dozvoljene okvire ukoliko se u narednom periodu

sprovedu gore predložene mjere.

Sa nadležnom komunalnom organizacijom trenutno postoji potpisan Ugovor o odvoženju i

zbrinjavanju čvrstog komunalnog otpada, a sa JPŠ „Šume RS“ a.d. Sokolac o odvoženju i

zbrinjavanju klaoničkog otpada.

Pristupni putevi i manipulativne površine na predmetnoj lokaciji su uređeni i stabilni. Putne i

manipulativne površine će se redovno polivati vodom da bi se sprječilo stvaranje prašine. Površine

oko prilaznih puteva će se takođe čistiti i održavati.

Analiza vazduha je pokazala da je sadržaj polutanata u vazduhu niži od maksimalnih graničnih

vrijednosti koje su dozvoljene Pravilnikom o graničnim vrijednostima kvaliteta vazduha, („Službeni

glasnik RS“ broj 39/05).

Izmjerena buka je bila na granici maksimalno dozvoljene vrijednosti. Vršni nivo buke nije

prelazio zakonom propisane vrijednosti za radnu i životnu sredinu.

Da bi se spriječila emisija polutanata u životnu sredinu ili da bi se svela na minimalnu vrijednost

radne mašine i transportna sredstva se održavaju i ispravnom stanju.

Na predmetnoj lokaciji postoji izgrađen armirano betonski trokomorni separator za tretman

otpadnih voda.

Izvođač ne posjeduje urađene elaborate od strane ovlaštenih institucija o protivpožarnoj zaštiti i

zaštiti na radu. Iste je obavezan pribaviti u toku kalendarske godine.

U urađenom elaboratu dat je monitoring plan kontrole zagađivača životne sredine, kao i plan

aktivnosti za sprečavanje zagađenja.

Ovaj elaborat se odnosi na predstavljeni (opisani) tehnološki proces, a u slučaju izmjene

tehnološkog procesa potrebno je tražiti novi, od ove ili druge ovlaštene institucije.

Neophodno je vršiti stalnu kontrolu mjera naloženih u ovom eleborati i redovno obavještavati

nadležnu opštinsku inspekciju.

Ukoliko se na predmetnoj lokaciji sprovedu predložene mjere, koje su date u ovom

elaboratu, prilikom izvođenja predviđenih radova neće biti ugrožena životna sredina.



52

14. PRILOZI:

14.1. DOKUMENTACIJA

Potvrda o registraciji,

Ugovor o preuzimanju klaoničarske otpadi,

Ugovor o korištenju komunalnih usluga,

Rješenje o elektroenergetskoj saglasnosti,

Ugovor o snabdijevanju električnom energijom,

Vodoprivredna dozvola,

Rješenje o odobrenju za rad,

Rješenje o ispunjenosti uslova za rad

14.2. ZAKONSKA REGULATIVA

Republika Srpska

Zakon o zaštiti životne sredine („Sl. glasnik RS“, br. 53/02, 109/05, 28/07-prečišćen tekst)

Zakon o uređenju prostora („Sl.glasnik RS", br. 19/96, 84/02)

Zakon o zaštiti na radu („Sl.glasnik RS", br. 26/93, 14/94, 21/96, 10/98, 47/02)

Zakon o zaštiti od požara ("Sl. glasnik RS“, br.16/95, 15/02)

Zakon o vodama („Sl. glasnik RS“, br. 50/06)

Zakon o komunalnim djelatnostima („Sl. glasnik RS“, br. 11/95, 51/02)

Zakon o upravljanju otpadom („Sl. glasnik RS“, br. 53/02)

Zakon o zaštiti vazduha („Sl. glasnik RS“, br. 53/02)

Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Sl. glasnik RS“, br. 93/06)

Pravilnik o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i vodi za

navodnjavanje i metode njihovog ispitivanja („Sl. glasnik RS“, br.23/94).

Uredba o Projektima za koje se sprovodi procjena uticaja na životnu sredinu i kriterijumima

za odlučivanje o obavezi sprovođenja i obimu procjene uticaja na životnu sredinu („Sl.

glasnik RS“, br. 07/06 )

Pravilnik o kategorijama otpada sa katalogom („Sl.glasnik RS“, br. 39/05)

Pravilnik o graničnim VREDNOSTima kvaliteta vazduha („Sl.glasnikRS“, br. 39/05)

Pravilnik o monitoringu emisija zagađujućih materija u vazduh („Sl.glasnik RS“, br. 39/05)

Pravilnik o uslovima za podnošenje Zahtijeva za izdavanje ekološke dozvole za pogone i

postrojenja koja imaju dozvole za rad („Sl. glasnik RS“, br. 24/06)

Pravilnik o tretmanu i odvodnji otpadnih voda za područja gradova i naselja gdje nema javne

kanalizacije („Sl.glasnik RS“, br. 68/01)



53

Zakon o zaštiti od ne - jonizujućeg zračenja Republike Srpske,

Smjernice SZO o kvalitetu vazduha,

Direktive Evropske komisije 96/62 IEC i 1999/30/EC,

Pravilnik o preradi vode i ispuštanju u površinske vodotokove („Službeni list RS" br. 68/01),

Pravilnik o kategorizaciji voda i vodotokova („Službeni list RS" br. 42/01),

Pravilnik o ograničenjima intenziteta buke Bosne i Hercegovine („Službeni list BiH" br.

46/89),

Direktiva 2002/497EC Evropske komisije,

Zakon o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u

skladu sa aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni I Hercegovini.



54



55



56



57



58



59



60



61

Documents

Dokazi Mesara .pdf