i From Zero To HeroTho Lun Hng Hiu 1. Cc gii thng Nobel Ha HcNgi nhn gii Nobel Ha hc u tin l nh khoa hc ngi H LanJacobus Henricus Van't Hoffvi cng trnh khm ph ra cc nh lut v ng lc hc ha hc vp sut thm thutrong cc dung dch

T nm 1901 ti nm 2012, y ban Nobel trao tng 103 gii Nobel Ha hc cho 160 nh khoa hc trn khp th gii, trong ch c 4 ngi l ph n, l: Marie Curie (1911), Irne Joliot-Curie (1935), Dorothy Hodgkin (1964) v Ada Yonath (2009). Marie Curie v Dorothy Crowfoot Hodgkin l hai nh n khoa hc nhn gii Nobel Ha hc c lp, khng phi chia s vi ai.

Xt v tui tc, ngi ot gii Nobel Ha hc tr nht l Koichi Tanaka vo nm 2002 khi 43 tui. Ngi ot gii Nobel ln tui nht l Charles J. Perdersen vo nm 1987 khi ng sang tui 83

Nh Curie c l cng l gia nh nhn gii Nobel nhiu nht. Hai v chng Marie Curie v Pierre Curie c trao gii Nobel Vt l vo nm 1903. Marie Curie nhn gii Nobel Ha hc vo nm 1911. Con gi ca h l Irene Joliot-Curie c trao gii Nobel Ha hc vo nm 1935, cng vi chng Frederic Joliot. Ngoi ra cn c Linus Carl Pauling c trao gii Nobel 2 ln trong hai lnh vc ha hc v ha bnh

Trong c 8 nm khng trao gii nobel Ha hc:1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941, 1942

Nobel 2014: Nhng ng gp cch mng cho lnh vc quang hc nano m ph v nim tin t lu v gii hn phn gii ca knh hin vi quang hc v to nhEric Betzig Stefan HellWilliam E. Moerner

Nobel 2013: Nghin cu pht trin v cc m hnh a quy m dnh cho cc h thng ha hc phc tpMartin KarplusMichael LevittArieh Warshel

Nobel 2012: Nghin cu v th th bt cp vi protein G.Robert LefkowitzBrian Kobilka

Nobel 1903: Tm ra thuyt in ly ha hc (theory of electrolytic dissociation).Arrenhius

Nobel 1904: Pht hin ra cckh himtrong khng kh v xc nh v tr ca chng trongbng tun hon.SirWilliam Ramsay

Nobel 1908: Nghin cu v s phn r ccnguyn tv ha hc cc cht phng x.Rutherford

Nobel 1911: Khm ph ra cc nguyn t ha hcradivpoloni, c lp c nguyn t radi, nghin cu v ngun gc cng nh v cc hp cht ca n.Marie Curie

Nobel 1920: Nghin cu tnh ton v i lc ho hc v nh lut 3 ca nhit ng lc hcWalther Hermann Nernst

Nobel 1934: Tm ra teri ng v quan trng ca Hidro ng dng trong cc phn ng nhit hchHarold Clayton Urey

Nobel 1966: Nghin cu lin kt ha hc v cu trc electron ca phn t bng phng php orbitan phn tMulliken

Nobel 1995: Nghin cu v s hnh thnh v phn hy tng ozone.Paul J. CrutzenMario J. MolinaF. Sherwood Rowland

Nobel 1996: Khm ph vFullereneRobert F. Curl Jr.SirHarold KrotoRichard E. Smalley

2. Cc nh bc hc ni tingnh lut bo ton khi lngLavoisier (tm ra oxi)

Tng hp urFriedrich Whler

Thuyt nguyn t ca Dalton

nhng pht minh v i nht trong lnh vcha hcv nh hng ln ca n n cuc sng con ngi1748 1756: Pht minh ca M.V.Lmonxp v nh lut bo ton khi lng.1774 1783: A. Lavoasier (Php) thit lp thnh phn ca khng kh, kh cacbonic, nc, t tn cho xi v hir v sng to thuyt xi v s chy.1789: Php xut bn cun gio trnh ca A.Lavoasier c nu cch phn loi cc hp cht.1790: T.Lvit (Nga) pht minh hin tng hp ph cht ho tan bi than.1802 1803: V.Ptrp (Nga) pht hin hin tng h quang v chng minh kh nng ng dng n chiu sng, nu chy kim loi v kh kim loi khi xit ca chng.1803 1911: .an tn (Anh) v A.Avgar () sng to ra thuyt phn t nguyn t.1807 : G. vi (Anh) iu ch c kim loi kali v natri bng in phn.1822 : N.Fogen (Nga) thc hin s thu phn g v rm.F.Vle v sau Iu.Libic (c) ln u tin quan st c hin tng ng phn (s tn ti nhiu cht c cng thnh phn phn t)1828: F.Vle (c) thc hin s tng hp hu c u tin: cht ur1833-1834: M.Faray (Anh) pht minh cc nh lut in phn1837: B.S.Iacbi (Nga) pht minh phng php c in.1839 1843: Ch.Gutia (M) v T.Hen cc (Anh) pht minh phng php lu ho cao su.1840: Iu.Libic (c) xc nh c vai tr cc nguyn t vi lng trong s dinh dng ca thc vt v ng vt.1842: N.Zinin (Nga) tng hp c anilin (bng cch kh nitro benzen)1843: Tch vng t qung bng cch xiano ho theo phng php ca P.Bagration (Nga)1845-1846: A.Faep (Nga) v Kh. Senbai (Thu S) pht minh ra piroxilin1847: A.Xbrer () ln u tin iu ch c nitroglixerin1854-1864: Sn xut thp trong l chuyn v l Mactanh.1857: A. Kekule xc nh tnh ho tr bn ca cacbon, nguyn t ny c trong cc hp cht hu c di dng lin kt vi nhau thnh mcG.Peckin (Anh) V Ia.Nataxon (Nga) iu ch c nhng thuc nhum u tin: movein v fucxin.1860: Anh em Snvy (B) thc hin vic sn xut soa (Na2CO3) theo phng php amoniac.1861: A. Butlerp (Nga) thng bo v thuyt cu to ho hc ca cc hp cht hu c do ng xy dng.1866: V.Ptrusepxki (Nga) iu ch c thuc n inamit u tin.1869: . Mendeleev pht minh nh lut tun hon1869: .Khaiat (M) sng tocht dou tin xenluloit1870: A.Butlerop iu ch c hp cht polime u tin1875 1878: Nhit phn du m v sn phm du m theo phng php A.Letnhi (Nga)1880: N.Lunin (Nga) pht minh ra vitamin1881: M.Kutserop (Nga) tng hp anehy axetic t axetilen1883: S.Sacone (Php) sn xut i nitro1885-1891: P.Vil (Php), G.Xukhaxep (Nga), A.Nben (Thu in), F.Aben (Anh) v .I.Medeleev (Nga) sng to ra nhng loi thuc sng khng khi mi.1886: P.Eru (Php) v S.Hnl (M) ngh iu ch nhm bng in phn.1890: Sn xut clo v xt n da bng in phn.1891: V.Sukhp (Nga) c cp bng pht minh v phng php ch bin du m mang tn phng php cracking.1896 1898: iu ch khng kh lng theo phng php K.Line (c)1896 1898: S pht minh hin tng phng x (A.Becren Php) v P.Quyri v M. Xelodopkaya (Php) iu ch c rai1897 1902: P.Xabachi (Php) v V.Ipachiep (Nga) ng dng rng ri cht xc tc trong tng hp hu c.1990: T.L.Cngacp (Nga) tng hp polime ging cao su u tin1906 1908: E.OOclp (Nga) iu ch c fomaldehyd bng cch xi ho ru mtilic trn cht xc tc.1908 1913: F.Habe (c) thc hin vic tng hp amoniac c xc tc t hir v nit1913:I.I.Oxtromuxlenxki (Nga) tng hp divinil t hn hp ru v anehy.1915-1917: Sn xut axit nitric bng cch xi ho amoniac trn cht xc tc (l.Anreep _ Nga)1919: E.Rzefo (Anh) ln u tin thc hin c vic bin i nguyn t ca mt nguyn t khng phng x thnh nguyn t ca nguyn t khc bng cch dng ht anfa bn ph.1927: Sn xut et xng tng hp c1927 1929: N.Xemnop (Lin x) v S. Hinsevut (Anh) xy dng thuyt phn ng dy chuyn.1929: A.Flminh (Anh) pht minh ra penixilin1931: My gia tc ht nhn c xy dng v a vo hot ng.1928 1932: S.Lbedep (lin x) iu ch c cao su tng hp u tin v xy dng c quy trnh sn xut.1932 1933: G.Liutx (M) ln u tin iu ch c nc nng bng in phn U.Carozecxo (M) tng hp c policloropren1934: I.Quyri v F.Jolio (Php) pht minh hin tng phng x nhn to.1936: A.I.inxt Lin x ln u tin trn th gii iu ch c polietilen.1936-1937: Tng hp cc vitamin B1 v A1937: Thit b u tin ho kh than di mt t c a vo hot ng min n bt.1937 1939: M, si tng hp poliamit nilng c tng hp v a vo sn xut.1937 1940: K.Anrianop (Lin x) tng hp c hp cht cao phn t c silic1940: G.Flrop v K.Ptrgic (Lin X) pht minh ra hin tng phn chia t pht ca ht nhn uran.1941 1942: Vic tng hp cc nguyn t mi bt u.1942: E.Xemni (Lin x) ln u tin xut phng php t polime ch to ra du nhn c c, khng b ng nhit di 40 .1944 1948: Nh cc cng trnh ca I.Bacin v nhiu ngi khc (Lin x) ngi ta s dng xi tng cng qu trnh sn xut kim loi v cc ho cht.1950 1951: Nm c phng php sn xut cng nghip cht khng sinh xinto mixin1954: Thc hin vic tng hp kim cng nhn to.1957: Vic Lin x phng v tinh bay quanh qu t m u cho cng cuc chinh phc v tr1960. Tng hp clorophin1962. Mobil Oil gii thiu v a vo s dng Zeolit tng hp X lm cht xc tc cho phn ng cracking1967-1969. Mobil Oil gii thiu Zeolit ZSM-51974. Henkel thay th phosphat trong bt git bng Zeolit A