OSNOVE RAČUNOVODSTVA – DODATAK UZ SKRIPTU

Definicije na osnovu Zakona o računovodstvu i reviziji Republike SrpskeRačunovodstvo je sistem čije funkcionisanje obezbjeđuje informacije o finansijskom položaju, uspješnosti poslovanja, tokovima gotovine, promjenama na vlastitom kapitalu i drugim finansijskim i nefinansijskim informacijama značajnim za eksterne i interne korisnike finansijskih izvještaja.Knjigovodstvo je sistem koji obuhvata prikupljanje, klasifikaciju, evidentiranje i sumiranje poslovnih transakcija, te čuvanje originalne poslovne dokumentacije koja pruža dokaze o tim transakcijama.Računovodstveni i revizorski standardi su pravila, uputstva, objašnjenja, smjernice i načela definisana Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske, objavljena od Komisije za računovodstvo i reviziju BiH.Propisi koji regulišu oblast računovodstva su :• Zakon o računovodstvu i reviziji Republike Srpske,• Međunarodni računovodstveni standardi ( IAS ),• Međunarodni standardi finansijskog izvještavanja ( IFRS ),• Međunarodni standardi revizije ( ISA ),• Međunarodni računovodstveni standardi za javni sektor (IPSAS),• Kodeks etike za profesionalne računovođe,• Uputstva, objašnjenja i smjernice koje donosi Odbor za međunarodne računovodstvene

standarde ( IASB ) i Međunarodna federacija računovođa ( IFAC ). Prema Zakonu o računovodstvu i reviziji Republike Srpske pravna lica se razvrstavaju u mala, srednja i velika pravna lica na osnovu sljedećih pokazatelja: prosječnog broja zaposlenih, ukupnog godišnjeg prihoda i vrijednosti imovine utvrđene na dan sastavljanja finansijskih izvještaja.Mala pravna lica su ona koja na dan sastavljanja fin.izvještaja ispunjavaju najmanje dva od sljedećih kriterijuma:

da je prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi fin.izvještaj manji od 50, da prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine iznosi manje od

1,000.000 KM i da je ukupan godišnji prihod manji od 2,000.000 KM.

Srednja pravna lica su ona koja na dan sastavljanja fin.izvještaja ispunjavaju najmanje dva od sljedećih kriterijuma:

da je prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi fin.izvještaj od 50 do 250, da prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine iznosi od 1,000.000

KM do 4,000.000 KM i da je ukupan godišnji prihod iznosi od 2,000.000 do 8,000.000 KM.

1

Velika pravna lica su ona koja na dan sastavljanja fin.izvještaja ispunjavaju najmanje dva od sljedećih kriterijuma:

da je prosječan broj zaposlenih u godini za koju se podnosi fin.izvještaj veći od 250, da prosječna vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine iznosi više od

4,000.000 KM i da je ukupan godišnji prihod veći od 8,000.000 KM.

Prema navedenom Zakonu sve banke, mikrokreditne društva i zadruge, osiguravajuća društva, fondovi, berze, brokerske i druge fin.organizacije razvrstavaju se u velika pravna lica, bez obzira na pomenute kriterijume. Na dan sastavljanja fin.izvještaja uprava preduzeća donosi odluku o razvrstavanju preduzeća prema navedenim kriterijumima i koristi podatke za narednu poslovnu godinu.Novoosnovana preduzeća kriterijume utvrđuju srazmjerno broju mjeseci poslovanja.Prosječna vrijednost poslovne imovine izračunava se tako što se zbir neto knjigovodstvene vrijednosti poslovne imovine na početku i na kraju obračunskog perioda podijeli sa dva.Prosječan broj zaposlenih se izračunava tako što se ukupan broj zaposlenih na kraju svakog mjeseca, uključujući i zaposlene izvan teritorije Republike Srpske, podjeli sa brojem mjeseci poslovanja u obračunskom periodu.Pravna lica donose opšta akta kojima se uređuju pitanja od značaja za uspostavljanje i funkcionisanje sistema knjigovodstva i računovodstva, kao što je Pravilnik o računovodstvu i računovodstvenim politikama.Svojim opštim aktima pravna lica:

uređuje interne računovodstvene kontrolne postupke, utvrđuje računovodstvene politike i procjene, određuje lica za odgovorna za zakonitost i pravilnost nastanka poslovnih događaja, kao i

kontrolu knjigovodstvenih isprava, uređuje kretanje knjigovodstvenih isprava i rokove za njihovo dostavljanje na dalju

obradu, uređuje postupke prikupljanja, obrade i prezentacije podataka za sastavljanje finansijskih

izvještaja i izvještaja o radu.Pravno lice koje vrši elektronsku obradu podataka dužno je da koristi računovodstveni softver koji omogućuje funkcionisanje sistema internih računovodstvenih kontrola i onemogućava brisanje proknjiženih poslovnih događaja.

Knjigovodstvena isprava je pisani dokument, u materijalnom ili elektronskom obliku, o nastalom poslovnom događaju kojim su obuhvaćeni svi podaci neophodni za knjiženje u poslovnim knjigama.Knjigovodstvena isprava mora biti potpuna,istinita, računski tačna i uredna, sastavljena tako da omogućava potpun uvid u vjerodostojnost dokumenta.Kontrolu knjigovodstvenih isprava ne mogu da vrše lica koja su materijalno zadužena za imovinu na koju se isprava odnosi.

2

Knjigovodstvena isprava se odmah,a najkasnije u roku od 3 dana od njenog nastanka, dostavlja knjigovodstvu.Lica koja vode poslovne knjige dužna su da knjigovodstvenu ispravu proknjiže odmah ili najkasnije, u roku od 8 dana od prijema iste.Poslovne knjige su jednoobrazne evidencije o stanju i promjenama na imovini,obavezama i vlastitom kapitalu, kao i ostvarenim prihodima i rashodima, a čine ih : dnevnik, glavna knjiga i pomoćne knjige.Dnevnik i glavna knjiga se vode po sistemu dvojnog knjigovodstva.Dnevnik je poslovna knjiga u kojoj se poslovni događaji unose hronološki, prema redosljedu njihovog nastanka.Glavna knjiga je evidencija u kojoj se sistematično prikazuju stanje i promjene na imovini, obavezama,vlastitom kapitalu, prihodima i rashodima u toku obračunskog perioda i koja predstavlja osnov za sastavljanje finansijskih izvještaja.Pomoćne knjige su analitičke evidencije koje se vode za nematerijalna ulaganja, nekretnine, postrojenja i opremu, investicione nekretnine, zalihe potraživanja, gotovinu i gotovinske ekvivalente, obaveze, kapital i ostale bilansne pozicije.Poslovne knjige se otvaraju početkom poslovne godine na osnovu bilansa stanja i zaključnog lista, u kojim je prikazano stanje sredstava i izvora sredstava na dan kad je okončan prethodni obračunski period.Poslovna godina jednaka je kalendarskoj godini.U poslovne knjige podaci su unose isključivo na osnovu vjerodostojnih knjigovodstvenih isprava.Poslovne knjige se zaključuju nakon svih potrebnih i provedenih knjiženja, uključujući i zaključna knjiženja, a najkasnije do roka za predaju godišnjih finansijskih izvještaja ( 28.februar), na dan nastanka statusne promjene, na dan obustavljanja poslovanja i sl.Pravno lice ili preduzetnik je dužan da na početku poslovanja, kao i najmanje jednom godišnje, sa stanjem na dan kad se završava poslovna godina ( na neki drugi obračunski period ili prilikom statusnih promjena, otvaranja stečajnog postupka, promjene cijene proizvoda, materijala i robe) , izvrši popis imovine i obaveza.Cilj popisa je da utvrdi stvarno stanje imovine i obaveza te knjigovodstveno stanje uskladi sa stavrnim stanjem utvrđenim popisomPopis imovine i obaveza vrši se tako da se utvrdi količina i vrijednost svakog pojedinačnog predmeta popisa. Finansijski izvještaj čine:

Bilans stanja - Izvještaj o finansijskom položaju na kraju perioda, Bilans uspjeha – Izvještaj o ukupnom rezultatu za period, Bilans tokova gotovine – Izvještaj o tokovima gotovine, Izvještaj o promjenama na kapitalu i Napomene uz finansijske izvještaje ( Note).

Mala pravna lica i preduzetnici koji vode dvojno knjigovodstvo finansijske izvještaje prezentuju kroz Bilans stanja i Bilans uspjeha.

3

Srdenja i velika pravna lica su obavezna da pored godišnjeg sastavljaju i poligodišnje izvještaje na dan 30.06.STALNA SREDSTVA 01 NEMATERIJALNA ULAGANJA

010 ulaganja u razvoj011 koncesije, patenti, licence i slična prava012 goodwill014 ostala nematerijalna ulaganja015 nematerijalna ulaganja u pripremi i016 avansi za nematerijalna ulaganja

Prilikom pribavljanja nematerijalnih sredstava nastaju troškovi njihovog pribavljanja a odnose se na režijske troškove, troškove usluga, troškove rada i druge slične troškove. Svi troškovi kiji nastaju u vezi pribavljanja nematerijalnih sredstava se ne evidentiraju na troškove nego ulaze u nabavnu vrijednost nematerijalnog sredstva. Kako bi svi troškovi koji nastaju prilikom pribavljanja ovih sredstava bili obuhvaćeni, o ni se evidentiraju na kontu Nematerijalna sredstva u pripremi. Kada je završeno ulaganje i sredstvo spremno za korišćenje ili primjenu, zadužuje se konto nematerijalna sredstva a odobrava, odnosno zatvara račun nematerijalna sredstva u pripremi. Konto nematerijalna sredstva u pripremi je prelazni konto i nakon stavljanja nematerijalnog sredstva u upotrebu saldo na ovom konto mora biti nula.Primjer 1 – 010 Ulaganja u razvoj-patentiPrivredno društvo se bavi prometom kompjutera i izradom i distribucijom knjigovodstvenih programa. 1) Preduzeće razvija vlastiti program i ukupna ulaganja u razvoj programa su iznosila 80.000 KM ( troškovi materijala, energije, bruto zarada i sl.). 2) Zaštita prava na korišćenje programa plaćena je 20.000 KM na osnovu fakture dobavljača, odnosno agencije koja se bavi ovim poslovima. 3) Program je na završen i stavljen u upotrebu.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Ulaganje u razvoj proizvoda 0100 80.000

Prihod po osnovu upotrebe proizvoda 6210 80.000Za iznos vlastitog ulaganja u razvoj programa

2. Ulaganja u razvoj proizvoda 0100 20.000Potraživanja za PDV 2700 3.400Dobavljači u zemlji 4320 23.400Faktura za registraciju zaštite prava na program

3. Patenti 0111 100.000Ulaganja u razvoj proizvoda 0100 100.000

Aktiviranje ulaganja u razvoj

Iznos od 80.000 KM se odnosi na ukupne interne troškove koje je preduzeće ostvarilo razvijajući vlastiti program, a odnosi se na utrošak materijala, režijske troškove, troškove zarada i naknada zaposlenima koji su radili na razvijanju programa i troškove drugih usluga. Zahvaljujući navedenim troškovima preduzeće je izbjeglo eksterne obaveze i odlive novčanih sredstava po

4

tom osnovu, zbog čega se navedeni utrošci smatraju prihodom po osnovu upotrebe vlastitih proizvoda i usluga za nematerijalna ulaganja i knjiže se na kontu 6210. Primjer 2 – 011 Koncesije patenti i ostala prava

1) Kinematografska kuća otkupila je pravo na prikazivanje filma za 30.000 KM . R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Specijalne licence 0115 30.000

PDV u primljenin fakturama 2700 5.100Dobavljači 4320 35.100Za kupljenu pravo po fakturi dobavljača

Primjer 3 - 015 Nematerijalna ulaganja u pripremi –licenca

Preduzeće je kupilo licencu za proizvodnju piva od Banjalučke pivare u iznosu od 50.000. Proizvodnja je počela nakon 2 mjeseca, a za taj period su potrošena sredstva za pripremu proizvodnje u iznosu od 30.000 KM.R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 50.000Potraživanja za PDV 2700 8.500Dobavljači 4320 58.500Za kupljenu licencu po fakturi dobavljača

2. Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 30.000Prihod po osnovu upotrebe proizvoda 6210 30.000Za troškove pripreme proizvodnje

3. Licence 0112 80.000Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 80.000

Za aktiviranje licenceObjašnjenje za knjiženje na kontu 6210 isto je kao u primjeru 1.

Primjer 3 – 012 Goodwill

Privredno društvo A kupilo je preduzeće B za 1.000.000 KM, pri čemu je struktura BS sljedeća:Ukupna aktiva 700.000Ukupna pasiva 700.000 = 650.000 neto imovina( kapital) + 50.000 KM ukupne obaveze.Po prostoj računici preduzeće A koje je bilo spremno da za znatno veću cijenu kupi preduzeće B ( zbog dobre reputacije, brenda, referenc liste, dobrih pozicija na svjetskom tržištu i slično) razliku od 300.000 moglo bi da uknjiži na poziciju 0120 Goodwill, ali preduzeće A treba prije da izvrši procjenu sredstava i obaveza i njihovu knjigovodtsvenu vrijednost svede na fer vrijednost. Nakon procjene preduzeće A će u svojim poslovnim knjigama iskazati goodwill, ako je razlika pozitivna, odnosno dobitak od usklađivanja vrijednosti kapitala ako je razlika negativna.

Primjer 5 – 015 Nematerijalna ulaganja u pripremi

5

Pravno lice je kupilo specijalno softversko rješenje-program za 30.000 EUR-a, uz uplatu avansa od 50 % vrijednosti, špediterski troškovi prilikom uvoza iznose 2.000 KM .( Kurs 1,95583)

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Avansi za nemateri,ulaganja( analitički) 0160 29.337

Devizni račun kod banke u zemlji 2420 29.337Za isplaćeni avans ino dobavljaču

2. Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 58.675PDV za uvoz 2710 9.975Dobavljači u inostranstvu 4330 58.675Obaveze za PDV pri uvozu 4840 9.975Za uvoz specijalnog programa po fakturi ino dobavljača

3. Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 2.000PDV po računu špeditera 2700 340Dobavljač -špediter 4320 2.340Za troškove po računu špeditera

4. Licence 0112 60.675Koncesije, patenti,licence u pripremi 0150 60.675Aktiviranje licence

5. Dobavljači u inostranstvu 4330 58.675Avansi za nemateri,ulaganja( analitički) 0160 29.337Devizni račun kod banke u zemlji 2420 29.338

Za izmirenje obaveze prema ino dobavljaču preko deviznog računa i datog avansa

Evidentiranje poslovnih promjena vrši se u KM tako da se fakture iskazane u stranim valutama uvije moraju preračunati po sredsnjem tekućem kursu Centralne banke BiH, na dan ispostavljanja odnosno prijema ili carinjenja, ako se radi o opremi, materijalu ili robi.

Vrednovanje nematerijalnih sredstava nakon nabavke

Sredstva se u knjigovodstvu vode po nabavnoj vrijednosti umanjenoj za akumulisanu amortizaciju.Amortizacija je prenesena ili umanjena vrijednost osnovnog sredstva u skladu sa njihovim fizičkim ili materijalnim rabaćenjem ili sistematsko umanjivanje ili otpisivanje nabavne vrijednosti sredstva tokom njegovog korisnog vijeka trajanja. Nabavna vrijednost sredstva koja je iskazana u poslovnim knjigama putem obračuna amortizacije se prenosi na troškove u vijeku upotrebe sredstva.Korisni vijek trajanja sredstva je vremenski period u kojem se očekuje da će preduzeće koristiti sredstvo.Iznos za koji se smanjuje vrijenost osnovnih sredstava za jednu godinu naziva se godišnji otpis osnovnih sredstava ili ispravka vrijednosti.Amortizacija nematerijalnog sredstva počinje od momenta kada počinje njegovo korišćenje. Amortizacija nematerijalnih sredstava najčešće se vrši pomoću pravolinijeske ili linearne metode. Stopa amortizacije = 100/broj godina procjenjene upotrebe. Ako je procjena preduzeća da je korisni vijek sredstva 10 godina, onda je stopa amortizacije 10%.

6

Ako je nabavna vrijednost licence 150.000 KM godišnja stopa amortizacije iznosi 15.000 KM ( 150.000 x 10 % ), a mjesečni iznos amortizacije 1.250 KM ( 15.000/12 mjeseci). Za 10 godina korišćenja sredstva ono će se potpuno amortizovati odnosno izgubiti svoju upotrebnu vrijednost.Amortizacija se priznaje kao trošak perioda i za obračunati iznos amortizacije zadužuje se konto 5400 a odobrava konto ispravka vrijednosti sredstva( licence). R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Troškovi amortizacije 5400 15.000

Ispravka vrijednosti licence 0118 15.000Za iznos godišnje amortizacije

Prodaja, rashodovanje,višak, manjakRashodovanje – otpis licence prije isteka korisnog vijeka po linearnoj metodiR.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Ispravka vrijednosti 0118 40.000

Neotpisana vrijednost nemat. ulaganja 5700 10.000Licence 0112 50.000Za prestanak korištenja licence

VišakR.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Ostala nematerijalnih ulaganja 0145 5.000

Viškovi nematerijalnih ulaganja 6760 5.000Za višak nematerijalnog ulaganja

ManjakR.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Manjkovi nematerijalnih ulaganja 5760 1.000

Ostala nematerijalnih ulaganja 0145 1.000Za manjak nemat ulaganja

02 Nekretnine, postrojenja, oprema i investicione nekretnine

020 Zemljišta021 Građevinski objekti022 Postrojenja i oprema023 Investicione nekretnine027 Nekretnine, postrojenja, oprema i investicione nekretnine u pripremi028 Avansi za NPO029 Ulaganja na tuđim NPO

Pravna lica su obavezna da evidenciju o stalnoj imovini organizuju tako da raspolažu podacima o nabavnoj, revalorizovanoj, otpisanoj i sadašnjoj knjigovodstvenoj vrijednosti, i to pojedinačno za svaku vrstu imovine.Evidencija se formira na tri nivoa i to : u okviru glavne knjige fin.računovodstva, u analitičkoj evidenciji i kroz inventurnu knjigu.

7

Stalna imovina se može pribaviti : Kupovinom, Putem uloga vlasnika, Izgradnjom u vlastitoj režiji, Nabavkom iz donacija, Kompenzacijom i Putem finansijskog lizinga.

Sredstvo je resurs koji preduzeće kontroliše i od kojeg očekuje priliv ekonomske koristi u budućnosti.

Nabavna vrijednost ili cijena koštanja je iznos : isplaćen u gotovini, ekvivalentima gotovine ili poštene vrijednosti druge koristi koja je ustupljena na ime sticanja sredstva(misli se na razmjenu ), kao i svi troškovi nastali u momentu pribavljanja sredstva.

Fer vrijednost je iznos za koji se sredstvo može razmijeniti između voljnih i dobro obavještenih strana u nezavisnoj transakciji( bez pritisaka, dobrovoljni i van dohvata ruke).

Primjer 2-022 Postrojenja i oprema

1)Prabno lice je nabavilo mašinu za proizvodnju po fakturnoj vrijednosti dobavljača od 23.400 KM, 2) za prevoz dobavljač je ispostavio fakturu od 1.170 KM ( 1.000 + PDV ). 3) troškovi montaže, koje obavio radnik pravnog lica, iznose 500 KM. 4) Nakon montaže mašina je stavljena u upotrebu. R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Oprema u pribavljanju 0273 20.000PDV po primljenoj fakturi 2701 3.400Dobavljači 4320 23.400Za nabavku opreme po fakturi dobavljača

2. Oprema u pribavljanju 0273 1.000PDV po primljenoj fakturi 2701 170Dobavljači 4320 1.170Za troškove prevoza mašine

3. Oprema u pribavljanju 0273 500Prihod po osnovu upotrebe proiz. i usluga 6210 500Za troškove montaže

4. Oprema 0221 21.500Oprema u pribavljanju 0273 21.500

Za aktiviranje opreme ( stavljanje u upotrebu)

8

Primjer 2- 021 Građevinski objekti

Preduzeće iz vlastitih sredstava vrši izgradnju građevinskog objekta. 1)Zaključen je ugovor sa izvođačem radova koji je ispostavio I privremenu situaciju u iznosu od 117.000 KM ( 100.000 +PDV). 2) Okončana situacija je iznosila 175.000 KM (150.000 + PDV).3) Preduzeće je sa žiro računa platilo obaveze prema dobavljaču. 4) Nakon toga objekat je stavljen u upotrebu.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Građevinski objekti u pripremi 0271 100.000

PDV po primljenoj fakturi 2701 17.000Dobavljači 4320 117.000Za I privremenu situaciju

2. Građevinski objekti u pripremi 0271 150.000PDV po primljenoj fakturi 2701 25.500Dobavljači 4320 175.500Za okončanu situaciju

3. Dobavljači 4320 292.500Poslovni račun u domaćoj valuti 2410 292.500Za isplatu obaveza prema dobavljačima

4. Građebinski objekti 0210 250.000Građevinski objekti u pripremi 0271 250.000Za stavljanje objekta u upotrebu

Primjer 3- Kupovina auto servisa za procjenjenu vrijednost od 650.000Privredno društvo je kupilo auto servis : zemljište 100.000 KM, zgrada 250.000 i oprema 300.000.R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Ostala zemljišta 0208 100.000

Građevinski objekti 0210 250.000Oprema 0221 300.000Dobavljači 4320 650.000Za nabavku auto servisa

Primjer -022 Postrojenja i opremaKupovina OS po sistemu staro za novoPreduzeće je kupilo automobile po sistemu “staro za novo“. 1) Novi automobil košta 15.000 KM i prodavac ( dobavljač ) je ispostavio fakturu. 2) Nabavna vrijednost starog automobile iznosi 20.000 a ispravka vrijednosti 10.000 KM. Kupac je prihvatio kupovinu po knjigovodstvenoj vrijednosti, pa mu je ispostavljena faktura za prodaju “starog” automobila. 3) Sačinjen je ugovor o kompenzaciji koji je ovjeren kod poslovne banke, a razlika obaveze prema dobavljaču je plaćena preko žiro računa. Kupac i prodavac su u sistemu PDV-a.

9

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Novi automobil 0221 15.000

PDV po primljenoj fakturi 2701 2.550Dobavljači 4320 17.550Za novi automobil po fakturi dobavljača

2. Kupac starog automobila 2010 11.700Ispravka vrijednosti starog automobila 0228 10.000Oprema za nabavnu vrijed.starog autom. 0221 20.000Obaveze za PDV 4700 1.700Za prodaju starog automovila

3. Dobavljači 4320 11.700Žiro račun 2410 11.700Žiro račun 2410 11.700Kupac 2010 11.700Za izvršenu kompenzaciju preko žiro rač.

3a. Dobavljač 4320 5.850Žiro račun 2410 5.850Za isplatu razlike dobavljaču preko ž.r. 56.800 56.800

Alat i inventarAlatom i inventarom podrazumijevaju se sredstva male vrijednosti do 1.000 KM. Organ upravljanja pravnog lica propisuje tretman za ovu kategoriju sredstava koji je načešće:

1. Da se evidentira kroz jednokratnu upotrebu što znači da se prilikom nabavke u cijelosti otpisuje u ukupnom iznosu ( direktni otpis) ili

2. Da se postepeno otpisuje, a najčešće 50% prilikom stavljanja inventara u upotrebu , a preostali iznos na kraju obračunskog perioda ( indirektni otpis).

Primjer Preduzeće nabavilo sitan inventar u iznosu od 3.000 KM, pojedinačne vrijednosti koja ne prelazi 1.000 KM.

1. Način knjiženjaR.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Alat i inventar u upotrebi 1043 3.000PDV po primljenoj fakturi 2701 510Dobavljači 4320 3.510Za nabavku alata i inventara po fakturi dobavljača

2. Troškovi režijkog materijala 5120 3.000Alat i inventar u upotrebi 1043 3.000Za 100% otpis alata i sitnog inventara

2. Način knjiženjaR.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Alat i inventar u skladištu 1040 3.000PDV po primljenoj fakturi 2701 510Dobavljači 4320 3.510

10

Za nabavku alata i inventara po fakturi dobavljača

2. Alat i inventar u upotrebi 1043 1.500Alat i inventar u skladištu 1040 1.500Za prenos alata i inventara u upotrebu

3. Troškovi režijkog materijala 5120 1.500Alat i inventar u upotrebi 1043 1.500Za otpis 50% vrijednosti alata i inventara

4. Alat i inventar u upotrebi 1043 1.500Alat i inventar u skladištu 1040 1.500Za prenos preostale vrijednosti alata i inventara u upotrebu

5. Troškovi režijkog materijala 5120 1.500Alat i inventar u upotrebi 1043 1.500Za otpis preostale vrijednosti alata i inventara na kraju obračunskog perioda

Za uvid u stanje zaliha alata i inventara pravno lice svojim aktom može propisati način praćenja i inventurisanja alata i inventara kroz kartice materijalnog zaduženja i reverse.

023 Investiciona nekretninaPo RS 40, vrši se reklasifikacija sredstava i prenos na ili sa investicionih nekretnina.To se odnosi na:

Početak koriščenja invrsticione nekretnine ( I.N.) od strane vlasnika za vlastite potrebe ( prenos I.N. na osnovna sredstva),

Naknadna izgradnja I.N. sa namjerom njene prodaje ( prenos I.N. na zalihe) Prestanak korišćenja nekretnine za vlastite potrebe, pri čemu se ne vrši prodaja ili

rashodovanje (prenos O.S. na I.V.S.), Izdavanje nekretnine u poslovni zakup (prenos zaliha na I.N.) Završetak izgradnje I.N. ( prenos sa nekretnine u pripremi na I.N.).

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Investiciona nekretnina-građ.objekti 0231 100.000

Ispravka vrijednosti-građevinski objekti 0218 10.000Građevinski objekti 0210 100.000Revalorizacione rezerve-nekretnine 3300 10.000Zaprenos nekretnine na investicionu nekretninu

AMORTIZACIJAAmortizacija je prenesena ili umanjena vrijednost osnovnog sredstva u skladu sa njihovim fizičkim ili materijalnim rabaćenjem.Amortizacija je sistematsko umanjivanje ili otpisivanje nabavne vrijednosti osnovnog sredstva tokom njegovog korisnog vijeka trajanja. Nabavna vrijednost osnovnog sredstva koja je iskazana u poslovnim knjigama putem obračuna amortizacije se prenosi na troškove u vijeku upotrebe sredstva.Korisni vijek trajanja osnovnog sredstva je vremenski period u kojem se očekuje da će preduzeće koristiti sredstvo.Iznos za koji se smanjuje vrijenost osnovnih sredstava za jednu godinu naziva se godišnji otpis osnovnih sredstava ili ispravka vrijednosti.

11

Amortizacija osnovnog sredstva počinje od momenta stavljanja sredstva u upotrebu ili korišćenje.Amortizacija se ne obračunava za ona sredstva koja vremenom ne gube na vrijednosti:

Istorijski i spomenici kulture, umjetnička djela, ukrasni predmeti od plemenitog metala, Zemljišta, jer se ne troše, Šume i višegodišnji zasadi, Sva stalna sredstva namjenjena prodaji.

Takođe se ne vrši amortizacija sredstava u pripremi i pribavljanju, nego samo sredstava u upotrebi.Obračun amortizacije počinje od narednog mjeseca u odnosu na mjesec u kome je sredstvo stavljeno u upotrebu. Amortizacija se prestaje obračunavati kad je sredstvo u potpunosti otpisano ili na bilo koji način otuđeno.Amortizacija se obračunava posebno za svako pojedino osnovno sredstvo.Osnovica za obračun amortizacije je nabavna vrijednost sredstva umanjena za preostalu (REZIDUALNU) vrijednost. Preostala vrijednost sredstva je procjenjeni iznos koji bi preduzeće dobilo danas ako bi otuđilo sredstvo.Troškovi amortizacije se evidentiraju na kontu 5400 za obračunatu amortizaciju a odobrava se konto ispravka vrijednosti i to analitički za svako sredstvo posebno.Primjer :Obračunata je amortizacija za tekući mjesec : 35.000 KM građevinski objekti i 165.000 KM opremaR.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Troškovi amortizacije 5400 200.000

Ispravka vrijednosti građ.objekata 0218 35.000Ispravka vrijednosti oprema 0228 165.000Za obračunatu amortizaciju

Sadašnju vrijednost sredstva čini nabavna vrijednost umanjena za ispravku vrijednosti sredstva.

Prodaja ili rashodovanje NPO ( nekretnina, postrojenja, opreme)1. Slučaj kada je prodajna cijena veća od knjigovodstvene( sadašnje vrijednosti )

Nabavna vrijednost opreme iznosi 11.500 KM a ispravka vrijednosti 1.150 KM, tako da je sadašnja vrijednost opreme10.350 KM. Kupac kupuje opremu za 12.000 KM, pa mu je ispostavljena faktura na iznos od 14.040 KM ( 12.000 + PDV).U ovom slučaju prodajna vrijednost je veća za 1.650 KM u odnosu na knjigovodstvenu ( 12.000-10.350) i predstavlja dobitak od prodaje opreme, odnosno prihod.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Potraživanja od kupaca 2010 14.040

Obaveze za PDV 4700 2.040Ispravka vrijednosti oprema 0228 1.150Oprema 0221 11.500Dobici od prodaje opreme 6706 1.650Za račun ispostavljen kupcu za prodaju opreme

1. Slučaj kada je prodajna cijena manja od knjigovodstvene( sadašnje vrijednosti )

12

Nabavna vrijednost opreme iznosi 11.500 KM a ispravka vrijednosti 1.150 KM, tako da je sadašnja vrijednost opreme10.350 KM. Kupac kupuje opremu za 10.000 KM, pa mu je ispostavljena faktura na iznos od 11.700 KM ( 10.000 + PDV).

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Potraživanja od kupaca 2010 11.700

Obaveze za PDV 4700 1.700Ispravka vrijednosti oprema 0228 1.150Oprema 0221 11.500Gubici od prodaje opreme 5706 350Za račun ispostavljen kupcu za prodaju opreme

U ovom slučaju prodajna vrijednost je manja za 350 KM u odnosu na knjigovodstvenu ( 10.000-10.350) i predstavlja gubitak od prodaje opreme, odnosno rashod.U slučaju kada je prodajna vrijednost jednaka knjigovodstvenoj dobici ili gubici od prodaje se ne pojavljuju.

RevalorizacijaEvidentiranje sredstava se vrši po istorijskom trošku, a procjena sredstava na kraju godine, na dan 31.12., vrši se po fer vrijednosti.Ako je fer vrijednost veća od knjigovodstvene vrijednosti sredstva vrši se revalorizacija sredstava. Revalorizacija se mora vršiti ne samo za jedno sredstvo nego za sva sredstva koja pripadaju istoj grupi sredstava ( npr. Građevinski objekti).Ako je knjigovodstvena vrijednost građevinskih objekata preduzeća znatno niža od tržišne vrijednosti, zbog povećanja cijena nekretnina, knjigovodstvena vrijednost nekretnina je podcijenjena i da bi se uskladila sa stvarnom vrijednošću vrši se revalorizacija. Revalorizacija se evidentita tako što se ne mijenja nabavna vrijednost sredstava nego se mijenja ispravka vrijednosti a efekti se knjiže u korist revalorizacionih rezervi ( I.V. / 330 ).

04 DUGOROČNI FINANSIJSKI PALSMANI

Dugoročni finansijski plasmani podrazumijevaju sljedeće: Učešće u kapitalu zavisnih pravnih lica Učešće u kapitalu drugih pravnih lica Dugoročni krediti povezanim pravnim licima Dugoročni krediti u zemlji Dugoročni krediti u inostranstvu Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju Finansijska sredstva koja se drže do roka

dospijeća i Ostali dugoročni finansijski plasmani

Prema MRS 24 - Objavljivanja o povezanim stranama - pravno lice se smatra povezanim sa drugim pravnimlicem ako, direktno ili indirektno, preko jednog ili više posrednika kontroliše, kontrolisano je ili je pod zajedničkom kontrolom pravnog lica.

13

Prema MRS 28 - Ulaganja u pridružena pravna lica-posjeduje udjele u drugom pravnom licu na osnovu čega ima značajan uticaj nad njim iliPrema MRS 31 - Udjeli u zajedničkim poduhvatima- predstavlja zajedničko ulaganje u kojem je druga strana učesnik u zajedničkom ulaganju. Transakcijom sa povezanim pravnom stranom smatra se svaki transfer resursa, usluga ili obaveza između povezanih strana, bez obzira da li se u tom transferu zaračunava cijena.

Ulaganja u kupovinu preduzeća Ulaganja u pridružena pravna lica Kupovina akcija drugog pravnog lica Emisija dugoročnih obveznica

PrimjerNa osnovu ugovora sa bankom preduzeće je oročilo 50.000 KM na tri godine.R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Dugoročno oročeni depoziti kod banke 0481 50.000

Poslovni račun 2410 50.000Za dugoročno oročen depozit kod banke

Evidentiranje nabavke materijala

Evidentiranje nabavke materijala može biti po stvarnim nabavnim cijenama ( vrijednosti ) ili po planskim cijenama.U oba slučaja utvrđivanje nabavne vrijednosti se vrši preko konta Obračun nabavke materijala, zbog toga što svi zavisni troškovi nabavke materijala ( prevoz, utovar, istovar, manipulacija i slično) ulaze u nabavnu vrijednost materijala.Nakon završene nabavke evidentiranje nabavljenog materijala u skladištu, kao i izdavanje materijala u proizvodnju, vrši se po stvarnim nabavnim cijenama.U slučaju evidentiranja materijala po planskim cijenama, nakon završene nabavke evidentiranje nabavljenog materijala u skladištu, kao i izdavanje materijala u proizvodnju, vrši se po planskim cijenama, tako da dolazi do odstupanja stvarnih nabavnih cijena od planskih cijena.

Evidentiranje materijala po planskoj cijeniPlanska cijene se utvrđuju na početku svake godine, na osnovu cijena materijala u prethodnom periodu i ne mijenjaju se tokom obračunskog perioda.Planske cijene služe da bi se izbjegli zastoji proizvodnje, a na kraju obračunskog perioda u bilansu stanja materijal se prikazuje po stvarnim cijenama.Primjer - kada je stvarna nabavna cijena niža od planske.

1. Po fakturi dobavljača primljen je materijal u ukupnoj vrijednosti od 14.040 KM ( 12.000 + 2.040 PDV),

2. Prevoz materijala iznosi 585 KM ( 500+ 85 PDV), po fakturi dobavljača,3. Troškovi utovara iznose 40 KM ( plaćen u gotovini iz blagajne fizičkom licu).4. Materijal se u skladištu vodi po planskoj vrijednosti od 15.000 KM ( za nabavljenu

količinu materijala).

14

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Obračun nabavke materijala 1009 12.000

PDV po primljenoj fakturi 2700 2.040Dobavljači 4320 14.040Za nabavku materijala po fakturi dobavljača

2. Obračun nabavke materijala 1009 500PDV po primljenoj fakturi 2700 85Dobavljači 4320 585Za račun za prevoz materijala

3. Obračun nabavke materijala 1009 40Blagajna 2460 40Za isplatu fizičkom licu za istovar

4. Materijal u skladištu 1010 15.000Obračun nabavke materijala 1009 12.540Odstupanje od planske cijene materijala 1019 2.460Obračun nabavke materijala

Materijal u skladištu se vodi po planskim cijenama, što znači da se sve nabavke materijala zaprimaju po planskim cijenama i sva izdavanja ( izlazi materijala iz skladišta ) se evidentiraju po planskim cijenama.

Na kraju obračunskog perioda vrši se obračun potrošenog materijala ( materijal koji je izdat iz skladišta materijala ) i utvrđuje se stvarna cijena koštanja. Za potrošeni materijal srazmjerni dio odstupanja od planske cijene materijala konto 1019 se zatvara i tereti troškove materijala ( konto 511) . Pod pretpostavkom da je do kraja obračunskog perioda potrošen sav nabavljeni materijal, troškove materijala i utvrđivanje stvarne nabavne cijene ( vrijednosti ), u navedenom primjeru, evidentirali bismo ovako:

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Troškovi materijala za izradu 5110 15.000

Materijal u skladištu 1010 15.000Za izdati materijal iz skladišta za proizvodnju ( po planskim cijenama )

2. Troškovi materijala za izradu 5110 - 2.460Odstupanje od planske cijene materijala 1019 2.460Za odstupanje stvarnih od planskih cijena materijala

Primjer - kada je stvarna nabavna vrijednost viša od planske.

1. Po fakturi dobavljača primljen je materijal u vrijednosti od 18.720 KM ( 16.000 + PDV), Tačke 2,3 i 4 su iste kao u prethodnom primjeru.R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Obračun nabavke materijala 1009 16.000PDV po primljenoj fakturi 2700 2.720Dobavljači 4320 18.720

15

Za nabavku materijala po fakturi dobavljača

2. Obračun nabavke materijala 1009 500PDV po primljenoj fakturi 2700 85Dobavljači 4320 585Za račun za prevoz materijala

3. Obračun nabavke materijala 1009 40Blagajna 2460 40Za isplatu fizičkom licu za istovar

4. Materijal u skladištu 1010 15.000Obračun nabavke materijala 1009 16.540Odstupanje od planske cijene materijala 1019 1.540Obračun nabavke materijala

U slučaju kad je nabavna viša od planske cijene, razlika se knjiži na razliku u cijeni, tako što konto 1019 „duguje“.

Kao i u prethodnom slučaju , do kraja obračunskog perioda, potrošen je sav nabavljeni materijal. Troškove materijala i utvrđivanje stvarne nabavne cijene, u ovom slučaju evidentirali bismo ovako:R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Troškovi materijala za izradu 5110 15.000Materijal u skladištu 1010 15.000Za izdati materijal iz skladišta za proizvodnju ( po planskim cijenama )

2. Troškovi materijala za izradu 5110 1.540Odstupanje od planske cijene materijala 1019 1.540Za odstupanje stvarnih od planskih cijena materijala

Evidentiranje nabavke robe

Buto fak.vrijednost (cijena) - Rabat = Neto fakturna vrijednost (cijena)+ zavisni tr.nabavke= Nabavna vrijednost (cijena)+ RUC (marža)= Prodajna veijednost (cijena) bez PDV+ PDV= Prodajna vrijednost (cijena) sa PDV u maloprodajiZavisni troškovi se iskazuju u ukupnoj vrijednoosti a prilikom izrade kalkulacije oni se raspoređuju na artikle prema učešcu u ukupnoj vrijednosti ili ukupnoj količini.

A - Primjer evidentiranja nabavke robe u veleprodaji1. Dobavljač je isporučio robu u ukupnoj fakturnoj vrijednosti od 585 KM ( 500+85 PDV),

16

2. Troškovi istovara su plaćeni fizičkom licu iz blagajne u iznosu od 30 KM.3. Roba je zadužena u skladište uz 10 % marže.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Obračun nabavke robe 1309 500

PDV po primljenoj fakturi 2700 85Dobavljači 4320 585Za nabavku robe po fakturi dobavljača

2. Obračun nabavke robe 1309 30Blagajna 2460 30Za isplatu fizičkom licu za istovar

4. Roba u skladištu 1320 583Obračun nabavke robe 1309 530Razlika u cijeni u veleprodaji 1329 53Za prenos nabavke robe u skladište

B - Primjer evidentiranja nabavke robe u maloprodaji

1. Dobavljač je isporučio robu u ukupnoj fakturnoj vrijednosti od 16.380 KM ( 14.000+2.380 PDV),2. Troškovi prevoza po fakturi dobavljača iznose 1.404 KM ( 1.200+204 KM za PDV).3. Roba je zadužena u prodavnicu uz 12 % marže ( RUC ) i ukalskulisani PDV.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Obračun nabavke robe 1309 14.000

PDV po primljenoj fakturi 2700 2.380Dobavljači 4320 16.380Za nabavku robe po fakturi dobavljača

2. Obračun nabavke robe 1309 1.200PDV po primljenoj fakturi 2700 204Dobavljači 4320 1.404Za prevoz robe po fakturi dobavljača

3. Roba u prodavnici 1330 19.918Obračun nabavke robe 1309 15.200Ukalkulisani RUC 1339 1.824Ukalkulisani PDV 1335 2.894Za prenos nabavke robe u prodavnicu

Nabavna vrijednost prodate robeZalihe robe u maloprodaji i veleprodaji se vode po prodajnim cijenama. U realizovanoj (prodatoj) vrijednosti robe nalazi se ukalkulisana razlika u cijeni ( RUC ) u veleprodaji, a u

17

maloprodaji pored ukalkulisane razlike u cijeni se nalazi i ukalkulisani PDV, koji se trebaju isključiti iz prodajne vrijednosti . Nabavna vrijednost prodate robe se vodi na grupi računa 50 i utvrđuje se po potrebi ili na kraju obračunskog perioda i priznaje se kao trošak obračunskog perioda.Primjer 1U prethodno navedenom primjeru nabavke robe u veleprodaji zalihe robe iznose 583 KM ( konto 1320), a ukalkulisani RUC 53 KM ( konto 1329). Pretpostavićemo da je ispostavljena faktura kupcu za robu u iznosu od 400 KM. U navedenom iznosu prodate robe je ukalkulisani RUC koji treba isključiti iz nabavne vrijednosti. RUC koji je ukalkulisan u prodatoj robi izračunaćemo primjenom preračunate stope ( za 10% ) na prodati iznos robe( 400x9,09%=36,36 KM).Utvrđivanje nabavne vrijednosti prodate robe evidentiraćemo kako slijedi:

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Potraživanja od kupaca 2010 468

Prihod od prodaje robe na veliko 6011 400Obaveze za PDV 4700 68Za prodatu robe kupcu

2. Nabavna vrijednost prodate robe 5011 400Roba u skladištu 1320 400Za realizovanu robu kupcu

4. Nabavna vrijednost prodate robe 5011 -36,36Razlika u cijeni u veleprodaji 1329 36,36Za razliku u cijeni koja se nalazi u prodatoj robi

U navedenom primjeru nabavna vrijednost prodate robe ( konto 5011) iznosi 363,64 KM (400,00-36,36).

Obično se nabavke robe vrše sukcesivno tako da je % ukalkulisanog RUC-a različit za svaku nabavku.U ovim slučajevima se utvrđuje prosječna ukalkulisana razlika u cijeni koja se dobije kada se potražna strana konta RUC-a ( konto 1329) stavi u odnos sa dugovnom stranom robe na zalihama ( konto 1320).

Primjer 2Stanje zaliha robe u skladištu ( konto 1320 ) iznosi 15.600, a RUC-a ( konto 1329) iznosi 1.720 KM. Procenat ukalkulisane razlike u cijeni u zalihama robe iznosi 11,02 (1.720/15.600x100).Preduzeće je ispostavilo kupcu fakturu za prodatu robu u iznosu od 11.700 KM. Ukalkulisana razlika u cijeni u prodatoj robi iznosi 1.102 (10.000x11,02%)Evidentiranje prodaje i utvrđivanje nabavne vrijednosti prodate robe :R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Potraživanja od kupaca 2010 11.700Prihod od prodaje robe na veliko 6011 10.000Obaveze za PDV 4700 1.700

18

Za prodatu robe kupcu po fakturi

2. Nabavna vrijednost prodate robe 5011 10.000Roba u skladištu 1320 10.000Za prodatu robu kupcu

4. Nabavna vrijednost prodate robe 5011 -1.102Razlika u cijeni u veleprodaji 1329 1.102Za razliku u cijeni koja se nalazi u prodatoj robi

Primjer 3Utvrđivanje nabavne vrijednosti prodate robe u maloprodaji utvrđuje se na sličan način samo što se iz nabavne vrijednosti isključuje i ukalkulisani PDV.Stanje zaliha robe u prodavnici ( konto 1330 ) iznosi 25.600, RUC-a ( konto 1339) iznosi 3.690 KM, a ukalkulisani PDV 4.979 (konto 1335). Procenat ukalkulisane razlike u cijeni u zalihama robe iznosi 14,40 (3.690/25.600x100), a preračunata stopa za PDV je 14,5299%.Preduzeće je ispostavilo kupcu fakturu za prodatu robu u iznosu od 16.700 KM. PDV u prodatoj robi iznosi 2.426 KM( 16.700x14,5299%), a razlika u cijeni u prodatoj robi iznosi 2.405 (16.700x14,40%).Evidentiranje prodaje i utvrđivanje nabavne vrijednosti prodate robe :R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Potraživanja od kupaca 2010 16.700Prihod od prodaje robe na malo 6010 16.700Za prodatu robu kupcu

2. Prihod od prodaje robe na malo 6010 2.426Obaveze za PDV 4700 2.426Za obaveze za PDV koji je u vrijednosti prodate robe

3. Nabavna vrijednost prodate robe 5010 16.700Roba u prodavnici 1330 16.700Za prodatu robu kupcu

4. Nabavna vrijednost prodate robe 5010 -2.405Razlika u cijeni u maloprodaji 1339 2.405Za razliku u cijeni koja se nalazi u prodatoj robi

5. Nabavna vrijednost prodate robe 5010 -2.426PDV u prodatoj robi 1335 2.426Za PDV koji se nalazi u prodatoj robi

Nabavna vrijednost prodate robe ( konto 5010) iznosi 11.869 (16.700 – 2.405 – 2.426).

Evidentiranje dugoročnih kreditaPreduzeć je dobilo u novembru dugoročni kredit od banke od 150.000 KM, na tri godine, uz kamatnu stopu 13 % na godišnjem nivou. Banka je izdala otplatni plan po kome će se kredit

19

vraćati u jednakim mjesečnim anuitetima u iznosu od 5.054,10 KM. Za decembar anuitet od 5.054,10 KM je raspoređen : 1.625 kamata + 3.429,10 glavnica.Kredit može biti isplaćen na žiro račun ili direktno dobavljaču, a u našem primjeru je isplaćen na žiro račun preduzeća.

Primjer1. Banka je uplatila dugoročni kredit na žiro račun preduzeća u iznosu od 150.000 KM.2. Na osnovu otplatnog plana preduzeće je evidentiralo obavezu za plaćanje kamate za

mjesec decembar.3. Preduzeće je platilo prvu ratu kredita za decembar koja dospijeva u decembru.4. Prema otplatnom planu iznos glavnice od 50.000 KM prispijeva za otplatu u narednoj

godini. Na dan 31.12. preduzeće je prenijelo ovaj iznos sa dugoročnih kredita na obaveze za plaćanje u narednoj godini.

5. U januaru je preduzeće platilo mjesečni anuitet od 5.054,10 KM (3.466,20 glavnica + 1.587,90 kamata ).

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Žiro račun 2410 150.000Dugoročni krediti kod banke u zemlji 4130 150.000Za uplaćeni dugoročni kredit

2. Rashodi kamata po kreditu 5610 1.625Obaveze za kamate 4600 1.625Ukalkulisane mjesečne kamate

3. Dugoročni krediti kod banke u zemlji 4130 3.429,10Obaveze za kamate 4600 1.625,00Žiro račun 2410 5.054,10Za otplatu rate za decembar

3. Dugoročni krediti kod banke u zemli 4130 50.000Dio dugor. kr.koji dospijeva do 1 god. 4240 50.000Za prenos dijela kred,koji dospijeva u narednoj godini

4. Dio dugor. kr.koji dospijeva do 1 god. 4240 3.466,20Obaveze za kamate 4600 1.587,90Žiro račun 2410 5.054,10Za otplatu mjesečnog anuiteta u januaru

Evidentiranje kratkoročnih kredita

20

Preduzeća koriste kratkoročne kredite u cilju rješavanja problema tekuće likvidnosti, sa rokom dospijeća do godinu dana.Primjer:Preduzeću je banka odobrila kratkoročni kredit u iznosu od 50.000 KM, na 12 mjeseci uz godišnju kamatnu stopu od 9%. Banka je kredit uplatila na žiro račun preduzeća. Prema otplatnom planu anuitet iznosi 4.340 KM ( 4.167 glavnica + 173 kamata ), koji preduzeće plaća svaki mjesec.R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

1. Žiro račun 2410 50.000Obaveze za kratkoročne kredite 4220 50.000Za uplaćeni kratkoročni kredit

2. Rashodi kamata po kreditu 5610 173Obaveze za kamate 4601 173Mjesečne kamata po otplatnom planu

3. Obaveze za kratkoročne kredite 4220 4.167Obaveze za kamate 4601 173Žiro račun 2410 4340Za otplatu mjesečne rate

OBRAČUN POREZA NA DODATU VRIJEDNOST ( PDV )

PDV pripada kategoriji poreza na promet kojim se oporezuje krajnja potrošnja. PDV je višefazni metod oporezivanja kojim se oporezuje sve međufaze prometeta proizvoda, roba i usluga do faze prometa proizvoda i usluga krajnjem potrošaču.PDV-om se oporezuje promet proizvoda, robe i usluga izvršen na teritoriji BiH, osim onog prometa koji je po zakonu oslobođen od plaćanja i obračunavanja PDV-a ( usluge u oblasti obrazovanja, izvoz, poštanske i finansijske usluge i drugo). Obaveza obračunavanja i plaćanje PDV-a nastaje i u momentu plaćanja avansa, odnosno kada dođe do priliva novca od kupaca za robu i usluge koje nisu isporučene, kao i u slučaju odliva novca, odnosno plaćanja dobavljačima za robe i usluge koje nisu primljene.PDV se evidentira preko grupe računa 27 - PDV sadržan u primljenim fakturama (kao potraživanje ) i grupe računa 47 - PDV sadržan u izdatum fakturama ( kao obaveza za PDV).Stopa PDV je jedinstvena i iznosi 17%.Primjeri

1. Preduzeće je primilo fakturu od dobavljača za isporučeni materijal na iznos od 11.700 KM ( 10.000 + PDV )

2. Dobavljač je dostavio predračun-avansnu fakturu za uplatu avansa za isporuku robe u iznosu od5.850 KM ( 5.000+ PDV).

3. Pravno lice je ispostavilo fakturu za isporučenu robu kupcu u vrijednosti od 76.050 ( 65.000 + PDV)4. Dnevni promet pazara u maloprodaji ukupno iznosi 7.020 KM (6.000 +PDV). Pazar je

položen u blagajnu.5. Izvrsiti obracun PDV-a na kraju mjeseca.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Materijal u skladištu 1010 10.000

21

PDV u primljenim fakturama 2700 1.700Dobavljači 4320 11.700Za primljenu fakturu za materijal

2. Ostala AVR 2899 5.000PDV za date avanse 2720 850Ostala PVR 4320 5.850Za primljenu avansnu fakturu dobavljača

3. Potraživanja od kupaca u zemlji 2010 76.050Prihod od prodaje robe na dom. tržištu 6011 65.000PDV po izlaznoj fakturi 4700 11.500Za ispostavljenu fakturu kupcu

4. Blagajna 2461 7.020Prihod od prodaje robe na malo 6010 6.000PDV po osnovu prodaje za gotovinu 4700 1.020Za za dnevni promet u maloprodaji

5. PDV po izlaz.fakturi i dnevnom pazaru 4700 12.520PDV u primljenim fakturama 2700 1.700PDV za date avanse 2720 850Obaveze za plaćanje PDV-a 4790 9.970Obaveze za plaćanje PDV-a na osnovu razlike između obračunatog i akontacionog PDV-a

Grupa računa 27- potraživanja za PDV i 47- obaveze za PDV se na kraju mjeseca se zatvaraju tako da im saldo mora biti nula. U slučaju da je veći iznos izlaznog PDV-a (grupa računa 47 ) od ulaznog PDV-a na ulaznim računima ( grupa računa 27 ), stanja navedenih konta se zatvaraju a razlika se prenosi na konto 4790 - Obaveze za plaćanje PDV-a na osnovu razlike između obračunatog i akontacionog PDV-a, što predstavlja obavezu preduzeća za plaćanje PDV-a za tekući mjesec.U slučaju da je veći iznos ulaznog PDV-a (grupa računa 27 ) od izlaznog PDV-a na izlaznim računima ( grupa računa 47 ), stanja navedenih konta se zatvaraju a razlika se prenosi na konto 2790 – Potraživanja po osnovu razlike između plaćenog i naplaćenog PDV-a.Na osnovu poreske prijave koju preduzeće dostavlja Upravi za indirektno oporezivanje, u ovom slučaju preduzeće može da traži povrat pretplaćenog PDV-a ili da pretplatu prenese u naredni mjesec.

Grupa računa 24

Primjeri evidentiranja promjena na računima u poslovnim bankama i u blagajni za bezgotovinske i gotovinske promjene

Promjene na računima u poslovnim bankama evidentiraju se na osnovu izvoda koje dostavlja banka, na kojima se evidentira promet, uplate i isplate sa žiro računa.

Primjeri knjiženja promjena na računu u domaćoj valuti1. Kupac je izvršio uplatu 12.500 KM na žiro račun za isporučenu robu po fakturi.

22

2. Izvršen je polog pazara na žiro račun u iznosu od 560 KM.3. Plaćena je faktura dobavljača u iznosu od 1.380 KM.4. Izvršen je prenos protivvrijednosti 1.200 eura ( 1.200 x 1,95583 = 2.347 KM )na devizni

račun za plaćanje ino-dobvljača5. Podignuto je sa računa 1.000 KM za blagajnu za plaćanje sitnih troškova. 6. Plaćeni su troškovi platnog prometa koje obračunava banka za ostvaren promet na računu

u iznosu od 30 KM

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Poslovni račun 2410 12.500

Potraživanja od kupaca u zemlji 2010 12.500Uplata kupca po izvodu banke

2. Poslovni račun 2410 560Prelazni poslovni račun 2419 560Za polog pazara na žiro račun

3. Obaveze prema dobavljačima 4320 1.380Poslovni račun 2410 1.380Za izvršeno plaćanje dobavljača po izvodu banke

4. Prelazni devizni račun 2429 2.347Poslovni račun 2410 2.347Za otkup deviza za devizni račun

5. Prelazni poslovni račun 2419 1.000Poslovni račun 2410 1.000Za podignutu gotovinu za blagajnu

6. Troškovi platnog prometa 5530 30Poslovni račun 2410 30Za troškove platnog prometa

Primjeri knjiženja promjena na računu u stranoj valuti

1. Ino-kupac je izvršio uplatu 2.000 eura ( 3.911,66 KM ) na devizni račun u eurima.2. Uplaćena je protivvrijednosti 1.200 eura ( 1.200 x 1,95583 = 2.347 KM ) sa poslovnog

računa na devizni račun za plaćanje ino-dobvljača.3. Plaćena je faktura ino-dobavljača u iznosu od 1.200 eura ( 1.200 x 1,95583 = 2.347 KM 4. Podignuto je sa deviznog računa 500 eura ( 978 KM) za dnevnice za službeno putovanje

u inostranstvo. 5. Plaćena je ino provizija za promet sa inostranstvom od 20 eura ( 39,11 KM) su troškovi

platnog prometa koje obračunava banka za ostvaren promet na računu u iznosu od 30 KM

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje

23

1. Devizni račun 2420 3.911,66Potraživanja od kupaca u inostranstvu 2020 3.911,66Uplata ino kupca po deviznom izvodu banke

2. Devizni račun 2420 2.347Prelazni devizni račun 2429 2.347Za prenos sredstava sa žiro računa za otkup deviza

3. Obaveze prema ino-dobavljačima 4330 2.347Devizni račun 2420 2.347Za izvršeno plaćanje ino-dobavljača po deviznom izvodu banke

4. Prelazni devizni račun 2429 978Devizni račun 2420 978Za podignute devize sa deviznog računa

5. Troškovi platnog prometa sa inostranst. 5531 39,11Devizni račun 2420 39,11Za troškove platnog prometa sa inostranstvom

Primjeri knjiženja promjena za gotovinska plaćanja preko blagajne1. U blagajnu je uplaćen je dnevni pazar iz maloprodaje u iznosu od 560 KM (479+PDV)2. Izvršena je isplata iz blagajne za polog pazara na žiro račun u iznosu od 560 KM.3. Iz blagajne je plaćena poštarina za otpremu pošiljke od 20 KM.4. Iz blagajne je isplaćena akontacija za službeno putovanje od 1.000 KM.5. Uplata u blagajnu podignute gotovine sa žiro računa od 1.000 KM. 6. Isplata iz blagajne za plaćanje računa dobavljača za troškove reprezentacije od 790 KM.7. Radnik je vratio podignutu akontaciju za službeni put. Blagajnik je obračunao i isplatio

radniku dnevnice za službeni put od 250 KM i troškove smještaja i ishrane na putu od 760 KM.

R.br. Opis Konto Duguje Potražuje1. Glavna blagajna 2460 560

Prihod od prodaje iz maloprodaje 6010 479Obaveze za PDV 4700 81Za uplatu-polog pazara u blagajnu

2. Prelazni poslovni račun 2419 560Glavna blagajna 2460 560Isplata iz blagajne za polog pazara na žiro račun

3. Troškovi PTT usluga 5315 20Glavna blagajna 2460 20Isplata za plaćanje poštarine

4. Potraživanja od zaposlenih za akontac. 2220 1.000Glavna blagajna 2460 1.000

24

Za isplatu akontacije za službeni put

5. Glavna blagajna 2460 1.000Prelazni poslovni račun 2419 1.000Za uplatu podignute gotovine sa žiro računa

6. Dobavljač za reprezentaciju 4320 790Glavna blagajna 2460 790Za plaćanje računa za troškove reprezentacije

7. Glavna blagajna 2460 1.000Potraživanja od zaposlenih za akontac. 2220 1.000Za povrat isplaćene akontacije za službeni put

7a. Troškovi dnevnica za službeni put 5292 250Troškovi smještaja i ishrane na sl.putu 5293 760Glavna blagajna 2460 1.010Za isplatu troškova službenog putovanja radniku

Principi vrednovanja bilansnih pozicija

Vrednovanje ili mjerenje bilansnih pozicija podrazumijeva utvrđivanje novčanoh iznosa u visini kojih bi se bilansne pozicije trebale priznati i iskazati u finansijskim izvještajima.

1. koncept istorijskog troška ( iznos plaćenog novca ili novčanih ekvivalenata datih za pribavljanje sredstava, zasnovan na načelima nastanka poslovnog događaja i načela realizacije),

2. koncept tekućeg troška troška ( sredstva se evidentiraju u iznosu novca ili novčanih ekvivalenata koje bi trebalo platiti ako bi se sredstvo nabavljalo u sadašnjosti-načelo stalnosti poslovanja),

3. koncept prodajne vrijednosti ( iznos novca ili novčanih ekvivalenata koji bi se ostvarili njihovom prodajom u sadašnjosti) i

4. koncept sadašnje vrijednosti ( sredstva se evidentiraju po sadašnjoj diskontovanoj vrijednosti budućih neto novčanih primitaka koji se očekuju u toku redovnog poslovnog ciklusa).

Računovodstvena načela

načelo dvostranog obuhvatanja poslovnih promjena, načelo nastanka poslovnog događaja ( obračunska-akrualna osnova), načelo uzročnosti ( sučeljavanje prihoda i rashoda koji su nastali u vezi njihovog ostvarenja), načelo opreznosti ( odmjeravanja fin.rezultata- imovina se vrednuje po principu niže, a obaveze po principu više vrijednosti, procjena rashoda naviše, a prihoda na niže), načelo identiteta bilansa (početni bilans = zaključnom bilansu , osim u slučaju efekata promjene računovodstvenih politika ili ispravke grešaka), načelo pojedinačnog procjenjivanja imovine i obaveza ( svaku značajnu poziciju treba prikazati i vrednovati pojedinačno), načelo stalnosti poslovanja pravnog lica ( going concerne ), načela novčanog mjerila i poslovne jedinice.

25

Principi urednog knjigovodstvaPrimjena ovih principa treba da osigura dobijanje potpunih, blagovremenih, jasnih, uporednih i pouzdanih knjigovodstvenih informacija. Najvažniji su:• princip potpunosti,• princip ažurnosti, • princip hronološkog reda, • princip mogućnosti provjere,• princip jasnosti,• princip materijalne ispravnosti i• princip ekonomičnosti

Čuvanje knjigovodstvenih dokumenata

• godišnji finansijski izvještali i konačni obračun plata zaposlenih se čuva trajno, • glavna knjiga i dnevnik se čuvaju 10 godina, a pomoćne knjige 5 godina,• polugodišnji i drugi periodični obračuni se čuvaju 5 godina, • dokumenti platnog prometa u ovlaštenim finansijskim institucijamase čuvaju 3 godine,• prodajni i kontrolni blokovi, pomoćni i slični dokumenti se čuvaju 2 godine.

26