GT.0000026342

(DÙNG CHO OAO TAO BÁC SÍ DA KHOA)

Chu biên : GS. TS. OAO VÄN PHAN

Hemicholinums

- - f f

D l / O C L Y H O C

(DUNG CHO DAO TAO BAC SI DA KHOA)

M a so: D .01.Y.14

(Tai ban lain thu ba cd siia chCla va bo sung)

N H A X U AT B AN G IA O DUC V IE T NAM

Chi’ dao bien soan:

v y K H O A HOC v A d A o t a o - b o y t £

Chii bien:

GS.TS. D AO V A N PH AN

Nhung ngUOi bien soan:

PGS.TS. NG U YfiN TR AN THI G lA N G Hl/ONG

GS.TS. D AO V A N PH AN

PGS.TS. VU TH I NGOC TH A N H

PGS.TS. NG U YfiN TRONG THONG

Thi/ ky bien soan:

NG U YfiN KI^U V A N

Tham gia to chue ban thao:

ThS. PH i V A N TH AM

TS. N G U YfiN M A N H PH A

LOI GICJl THIEU

Thuc hien mot so dieu cua Luat Giao due, Bo Giao due & Dao tao va Bo Y te da ban

hanh chiidng trinh khung dao tao Bac si da khoa. Bo Y te to chiic bien soan tai lieu day -

hoc cac mon cO sd va chuyen mon theo chiidng trinh tren nham t£fng biidc xay dang bo

sach dal chuan chuyen mon trong cong tac dao tao nhan luc y te.

Sach Dl/OC LY HOC diidc bien soan dua tren chiidng trinh giao due cua Triidng Dai

hoc Y Ha Noi tren cd sd chiidng trinh khung da diidc phe duyet. Sach diidc cac tac gia

POS TS. Nguyen Tran Thj Giang Hiidng, GS.TS. Dao Van Phan, PGS.TS. Vu Thi Ngoc

Thanh, PGS.TS. Nguyln Trong Thong bien soan theo phiidng cham: kien thilc cd ban, he

thong; noi dung chinh xac, khoa hoc, cap nhat cac tien bo khoa hoc, ky thuat hien dai va thiic

tien Viet Nam.

Sach Dl/OC LY HOC da dUdc Hoi dong chuyen mon tham dinh sach va tai lieu day -

hoc chuyen nganh Bac si da khoa cua Bo Y te tham djnh nSm 2007. Bo Y te quyet dinh

ban hanh la tai lieu day - hdc dat chuan chuyen mon cua nganh trong giai doan hien nay.

Trong thdi gian tCf 3 den 5 nam, sach phai diidc chinh ly, bo sung va cap nhat.

Bo Y te xin chan thanh cam dn cac tac gia va Hoi dong chuyen mon tham dinh da giup

hoan thanh cuo'n sach; Cam dn GS.TSKH. Hoang Tich Huyen, PGS.TS. Mai Phiidng Mai

da doc va phan bien de cuo’n sach s6m hoan thanh kip thdi phuc vu cho cong tac dao tao

nhan liic v te.

Chung toi mong nhan diidc y kien dong gop cua dong nghiep, cac ban sinh vien va cac

doc gia de lan tai ban sau sach diidc hoan thien hdn.

VU KHOA HOC VA D AO TA O - BO Y TE

3

LÒI NÓI DÁU

Cuon sách này dùdc bièn soan dùng de giàng day mòn DLTOC LY HOC cho càc Trùdng

Dai hoc Y, dào tao Bàc sì da khoa dinh hiióng còng dóng.

Ngày nay, trèn thi trùdng Vièt Nam có tói hdn mùòi nghìn màt hàng thuóc dang lùu

hành. Các tháy thuoc luón dùng trùóc thù thách rà’t lón trong vièc lùa chon thuóc cho dièu

tri nhàm thùc hièn phiidng chàm "sii dung thuoc an toàn và hdp ly".

Tháy thuoc diéu tri khòng "chay" theo tùng tèn thuoc mà càn phài hiéu rò tàc dung

cùa tùng nhóm thuoc dè có hùóng sù dung cho dúng. Cuon sách này dùdc bièn soan nhàm

cung càp cho sinh vièn nhùng kièn thùc cd bàn ve cd che tàc dung cùa tùng nhóm thuoc

phàn theo tàc dung sinh ly - bènh ly - diéu tri hoc. Trèn cd sd hièu rò cd chè’ tàc dung, càc

thàv thuoc sé hiéu rò các àp dung làm sàng cùa thuoc nhù chi dinh, chó'ng chi dinh, tàc

dung khòng mong muó’n. Tù nhùng kièn thùc cd bàn này, trong quà trình thùc hành, cùng

vói sù phàt trièn cùa càc thuoc mói, ngùdi doc hoàn toàn có thè hièu thèm dàc dièm cùa

càc thuóc cu thè dè sù dung dùdc "an toàn và hdp ly".

Khoa hoc ky thuàt dang khòng ngùng phàt trièn. Càc loai thuoc mói dang lièn tue

xuà't hièn. Thàm chi con có thuoc bi loai trù sau vài nàm dùdc phép lùu hành. Vi vày, càc

tháy thuoc cán luón càp nhàt thòng tin bàng các nguon khàc nhau. Cuon sách giáo khoa

khòng thè làm dùdc vièc này vi sau vài nàm mói tài bàn mót làn.

Càc tàc già cò” gàng bièn soan nhùng kièn thùc dùdc ly hoc cd bàn cho sinh vièn theo

dùng chùdng trình quy dinh cùa Bó Y tè’. Nhùng kièn thùc này dù dè làm cd sd chd sinh

vièn y da khoa thùc hành và tù hoc sau khi ra trùdng.

Cuò’n DÜ0C LY HOC xuat bàn lán dàu vào nàm 2007, dùdc in thành 2 tàp. Tù dó

sách dà dùdc tài bàn 2 làn vào càc nàm 2009 và 2011. Mói lán tài bàn déu có sùa chùa và

bò sung. Làn tài bàn thù 3 này, ngoài vièc bò sung càp nhàt, chùng tòi cho in 2 tàp làm

mòt dè thuàn tièn cho ngiidi doc.

Càc tàc già rat mong nhàn dùdc nhüng y kièn dóng góp cùa dòng dào ban doc và càc

dóng nghièp trong ngành Y - Dùdc.

CÁC TÁC GIÀ

5

MUC LUCLOI GIC| TH IEU........................................................................................................................................... 3

LÖI NÖ 0 Ä U ................................................................................................................................................5

KHÄI NEM v £ D l/P C LY H O C ......................................................................................................... 11

C h u u n j |. DUOC LY HOC DAI CIJONG............................................................................................15

I U i l DAI CUÖNG v £ DUÖC OÖNG H O C .............................................. DäoVänPhan 151. Cäc cäch van chuyen thuoc qua mang sinh h o c ..................................................... 162. Cäc quä trinh düöc döng h o c .......................................................................................... 20

,$ai 2 DAI CL/ONG V £ DUOC LUC H O C ................................................. DäoVän Phan 401 Cd che täc dung cüa thuoc...............................................................................................402. Cäc cäch täc dung cüa th u oc .......................................................................................... 443. NhCrng yeu to änh huöng den täc dung cüa th u o c .................................................. 454. NhCrng trang thäi täc dung däc biet cüa th u o c ............................................................50

3 TLTONG TÄC T H U O C .......................................................................... DäoVän Phan 551 Tuong täc thuoc - th u oc .................................................................................................... 552. Tirong täc thuoc - th ifc än - do u o n g ............................................................................593. Thai diem uong thuoc..........................................................................................................61

^ h ird n j H. THUOC TÄC DUNG TREN H$ THÄN KINH THUC V Ä T .......................................63

U i 4 DAI CUÖNG VÄ PHÄN L O Ä I.............................................................DäoVän Phan 631. Phän loai theo giäi phäu.................................................................................................... 642. Chtrc näng sinh l y ............................................................................................................... 643. Phän loai theo difpc ly ........................................................................................................69

} ä is THUOC TÄC DUNG TREN H£ H£ CH O LIN ER G IC......... DäoVänPhan 711. Thuoc kich th ich he m uscarinic (he M ) ..........................................................................712. Thuoc doi khäng he muscarinic (He M )........................................................................763. Thuoc kich thich he nicotinic (He N ) .............................................................................. 784. Thuoc phong be he nicotinic (he N )............................................................................... 805. Thuoc khäng C holinesterase........................................................................................... 84

5* i 6 THUÖC TÄC DUNG TREN H$ AD R EN ER G IC ........................... Däo Vän Phan 891 Chuyen hoä cüa ca techo lam in ........................................................................................892. Thuoc kich thich he ad re n e rg ic .......................................................................................943. Thuoc doi khäng he adrenerg ic .....................................................................................102

:hU önc m. THUÖC TÄC DUNG TREN H$ THÄN KINH TRUNG U O N G .........................111

läi7 THUÖC T E ..................................................................................... DäoVänPhan 1111 • T inh chät chung cüa thuoc t e .........................................................................................1112. Cäc loai thuoc te thiröng düng....................................................................................... 117

8 THUÖC NGÜ VÄ R U Ö U ....................................Nguyen Trän Thi Giäng llirang 1191. Dai cifcing............................................................................................................................. 1192. B a rb itu ra t...................................................................... .......................................................120

152162

167167168

_ 4 OO3. Dán xuät benzodiazepin...................................................................................... ...... ,4. R iiü u ................................................................................................................................ 124

Bài 9 THUÓC GIÀM DAU LOAI M O R P H IN ............Nguyén Tran Thi Giáng IluoZ 1281 Dai c i/öng .................................................................................................................. 1 or2. Thuóc giàm dau loai m orph in ............................................................................ ...... 1283. Thuóc giàm dau khöng phài loai morphin

(xem bài "Thuóc ha sót - giàm dau - chöng v ièm ").......................................... ^4. Thuoc giàm dau hö t r ö ...............................................................................................5. Nguyén täc sü dung thuóc giàm d a u ......................................................................145

Jài 10 THUÓC HA S Ó T - GIÀM D A U - CHÓNG V IÉ M .....................DàoVànPhtt 1471. Tác dung chinh và cd c h e .................................................................................. .......14^2. Các dàn xuä t...........................................................................................................3. NhCfng van dé chung ............................................................................................

3ài 11 THUÓC CHÜA G U T ..........................................................................M o Van l ’hd1. C o lch ic in ....................................................................................................................2. Probenecid (B ennem id ).......................................................................................3. Sunfinpyrazon (A n tu ran t)...........................................................................................4. A llopurinol (Z y lop rim )............................................................................................ ......

Bài 12 THUÓC AN THÄN KINH VÀ THUÓC BÌNH T H A N ...................DàoVànPhet 171, * 171

1. Thuöc an thän kinh (thuöc an thän chu y è u ) ................................................. ......112. Thuóc binh thän (thuóc an thän thLf y é u )...............................................................^

la i 13 THUÖC CHÜA OÖNG K IN H ..........................................................M o Van Pha1. Dai cuong...................................................................................................................2. Các thuóc c h in h .....................................................................................................rt3. Nhümg van dé trong s ird un g th u ó c .........................................................................18

ChUöng IV. HOÁ HOC TR| L IÉ U ............................................................................................ 189

la i 14 THUÖC KHÀNG SINH KHÁNG K H U A N ...........................M o Ván Phtfl 1891. Dai c i/öng .........................................................................................................................2. Các kháng sinh ch inh ............................................................................................... ......V "3. Mót so van dé vé s ir dung kháng s in h .............................................................. ......

la i 15 THUÓC KHÁNG VIRUS (Nhóm kháng virus sao chép ngUdc)....í>áo Van Phtfl 2211. Thuóc ire che N R T ....................................................................................................•••2. Thuóc írc che NNRT............................................................................................... ...... 22°3. Thuóc ufe che protease.......................................................................................... ...... 22

la i 16 THUÓC KHÁNG N Á M .............................................................DáoVán Phtfl 230 oo n1. Thuóc kháng nám toán thán ....................................................................................■■2. Thuóc kháng nám tai c h ó ..................................................................................... ...... 23

ta i 17 THUÓC CHÓNG LAO THUÓC OIÉU TR| PH O N G .Nguyén TrongThórt 2361. Thuóc chóng la o ..................................................................................................... ...... 23^2. Thuóc diéu tri p h o n g ..........................................................................................

182182

246

7

Sài 18. THUÖC DIÉU TR| SÓT RÉT Nguyén Trän Thi Giàng Huang 2511. Dai ci/Ong................................................................................................................................. 2512. Chu ky sinh hoc cua ky sinh trùng sót ré t............................................................................2523 Càc thuóc diéu tri sót rét thiràng dùng................................................................................. 2524. Ky sinh trùng khàng thuóc......................................................................................................2655. Nguyén tac diéu trj sot ré t......................................................................................................266

Sài 19. THUÓC CHÓNG GIUN SÀN Nguyén Trän Thi Giàng Huang 267

1. Dai ci/dng.................................................................................................................................2672. Thuóc chóng giun....................................................................................................................2673. Thuóc chóng sàn.....................................................................................................................270

Sài 20. THUÓC CHÓNG AMÌP- TRICHOMONAS Nguyén Trän Thi Giàng Huang 276

1. Thuóc chóng Am ip..................................................................................................................2822. Thuóc dièt Trichomonas......................................................................................................... 282

Sài 21. THUÓC SÄT KHUAN - THUÓC TAY UÉ' Dào Vàn Phan 284

1. Dai cuong.................................................................................................................................2842. Càc thuóc sàt khuan thóng thtfòng.......................................................................................2853. Càc chat oxy hoà..................................................................................................................... 2874. Càc kim loai nàng....................................................................................................................2875. Xà phòng..................................................................................................................................2886. Càc hop chät chüa phenol.....................................................................................................289

ihUdng V. THUÓC TÄC DUNG TRÉN CO QUAN VÀ TRÉN M ÄU................................................290

Sài 22. THUÓC TRO TIM Dào Vàn Phan 290

1. Thuóc loai glycosid (glycosid tra tim): digitalis.................................................................... 2902. Thuóc trp tim khóng phài digitalis: Thuóc làm täng AMPv.................................................296

Sài 23. THUÓC DIÉU TRI CON DAU THÄT NGUC Dào Vàn Phan 301

1. Loai chóng con: nitrat và nitrit............................................................................................... 3022. Loai diéu tri cùng c o ................................................................................................................3063. Thuóc khàc...............................................................................................................................308

Sài 24. THUÓC DIÉU TRI TÄNG HUYÉT ÄP Dào Vàn Phan 309

1. Huyét àp và bènh täng huyét àp ...........................................................................................3092. Thuóc chen kènh ca lc i............................................................................................................3113. Thuóc ire che enzym chuyén angiotensin (ECA)................................................................3164. Càc thuóc ha huyét àp khàc...................................................................................................3195. Chién thuàt diéu tri täng huyét àp vó c ä n ............................................................................ 321

Sài 25. THUÓC LOI NIÉU Dào Vàn Phan 323

1. Dai cuong.................................................................................................................................3232. Càc thuóc Idi nièu....................................................................................................................326

Sài 26. CÀC CHAT DIÉN GIÀI CHÌNH VÀ CÀC D|CH TRUYÉN Dào Vàn Phan 335

1. Càc chat dièn giài chinh.........................................................................................................335

ì

2. Càc djch thay thè huyét tüäng............................................................................................. 3453. Càc dich cung cap glucid, acid amin và lip id .................................................................... 348

Bài 27. THUÓC DIÊU CHÎNH RÓI LOAN TIÊU HOÂ Vù Thi Ngoc Thaith 350

1. Thuóc dieu tri vièm loét da dày- tà tràng...........................................................................3502. Thuóc dieu chình chCfc näng vàn dòng và bài tiét cùa duòng tièu hoà......................... 362

Bài 28. THUÓC DIÉU CHÌNH RÓI LOAN HÔ HÄP Vù Thi Ngoc Tharh 374

1. Thuóc làm thay doi bài tiét dich khi - phë quàn...................................................................3742. Thuóc chCfa ho...........................................................................................................................3763. Thuóc chCfa hen phé quàn ...................................................................................................... 3784. Thuóc diéu tri bènh phói tac nghën man tinh....................................................................... 3865. Thuóc kich thich ho hap .......................................................................................................... 387

Bai 29. THUÓC DIÊU TR| THIÉU MÄU Nguyén Trong Thóng 391

1. Dai ci/Ong................................................................................................................................... 3912. Nguyên tàc diéu tri thiéu m àu.................................................................................................3923. Càc thuóc chura thiéu m àu ......................................................................................................392

Bài 30. THUÓC TÄC DUNG TRÊN QUÂ TRlNH DÒNG MÄU VÀ TIÊU FIBRIN Nguyén Trong Thóng401

1. Thuóc tàc dung lèn quà trình dòng m àu ............................................................................... 4012. Thuóc tièu fibrin.........................................................................................................................4143. Thuóc chóng tièu fibrin.............................................................................................................416

Chi/Ong VI. THUÓC TÀC DUNG TRÊN CHUYEN HOÀ VÀ M Ô....................................................... 419

Bai 31. THUÓC DIÉU TR! RÓI LOAN LIPOPROTEIN MÀU Nguyén Trong Thóng 419

1. Oai c ifong.................................................................................................................................. 4192. Thuóc diéu trj rói loan lipoprotein màu.................................................................................. 4213. Nguyén tàc diéu trj rói loan lipoprotein màu...................................................................... 427

Bài 32. THUÓC HA GLUCOSE MÀU Nguyén Trong Thóng 429

1. Oai c ifdng .................................................................................................................................. 4292. Càc thuóc ha glucose màu...,................................................................................................. 429

Bai 33. HISTAMIN VÀ THUÓC KHÀNG HISTAMIN Nguyén Trong Thóng 440

1. H istam in.................................................................................................................................... 4402. Càc thuóc khàng histamin.......................................................................................................443

Bài 34. VITAMIN Nguyén Trong Thóng 448

1. Dai c iidng .................................................................................................................................. 4482. Càc vitamin tan trong dâu .......................................................................................................4493. Càc vitamin tan trong n iiâ c .................................................................................................... 454

ChUöng VII. HORMON VÀ CÀC THUÓC DIÉU CHÌNH RÓI LOAN NÓI TIÉT............................... 459

Bài 35. HORMON VÀ THUÓC KHÀNG HORMON Dào Vàn Phan 459

1. Hormon tuyê'n giàp...................................................................................................................4592. Hormon tuyén tuy .....................................................................................................................465

9