DJEČIJI EMOCIONALNI I SOCIJALNI RAZVOJ

1

Emocije su jedan od najvažnijih faktora koji utiču na cjelokupno funkcionisanje pojedinca i imaju glavnu ulogu u interpersonalnom životu. Svako dijete na podražaje svoje okoline reaguje emocionalno

Za sve teorije emocija zajedničko je, da se emocije sastoje od niza povezanih reakcija na određeni događaj ili situaciju

Emocije, kao posljedice socijalnih iskustava iz okoline, motivišu kognitivne procese i ponašanje, te regulišu fiziološke, kognitivne i bihevioralne aspekte ponašanja pojedinaca u okolini

2

Faza usvajanja emocija uglavnom se odvija u ranom djetinjstvuDjeca od rođenja, u interakciji sa okolinom,

pokazuju svoje osjećaje, te uče prepoznavati i kontrolisati emocijePozitivne emocije, kao što su sreća,

iznenađenje, te negativne emocije poput ljutnje, tuge, straha, smatraju se osnovnim emocijama i mogu se prepoznati vrlo rano u djetinjstvu

3

Šest osnovnih emocija koje se javljaju u ranom djetinjstvu su:RadostInteres/iznenađenjeLjutnjaStrahTugaGađenje

4

U ranom djetinjstvu djeca u interakciji sa svojim roditeljima, diferenciraju i modifikuju svoje izražavanje emocija, oponašaju roditelje i tako stvaraju porodične obrasce ponašanjaUz primarne emocije, koje se javljaju vrlo

rano nakon rođenja, u drugoj polovini druge godine života, djeca postaju svjesna svog emocionalnog ponašanja, te uče složenije emocionalne procese, koji su preduslovi za razvoj djeteta

5

Između druge i treće godine djeca, u skladu sa stečenim i do tada naučenim standardima i normama ponašanja, razvijaju složenije emocije ponosa, krivnje, stida, zbunjenosti i prkosaU predškolskom dobu raste dječije

prilagođavanje na situacije iz okolinePokazatelji dobrog emocionalnog stanja

djeteta su dječija sposobnost kontrolisanja širokog dijapazona emocionalnih doživljaja i prikladnih reakcija u tim emocionalnim situacijama

6

Djeca koja su ovladala svojim emocionalnim doživljajima smatraju se emocionalno kompetentnim. Emocionalna kompetencija, dakle, uključuje dječiju sposobnost prikrivanja emocijaDjeca rano nauče identificirati emocije, ali im

je potrebno određeno vrijeme da integrišu informacije iz različitih izvora, da nauče potiskivati nepoželjne emocionalne izraze, te da nauče kako diferencirati svoje osjećaje da bi udovoljili očekivanjima okoline

7

Manja djeca imaju problema sa razumijevanjem mješovitih emocija, poput tuge i sreće, ali već sa četiri godine mogu ove emocije razlikovati, a sa pet godina počinju usvajati njihovo značenje u određenoj situacijiEmocija može ostati jednostavna, ali se

može ponekad i transformisati u cjelokupni sistem mišljenja i ponašanja

8

Npr. tuga se može pomiješati sa krivnjom i strahom, što može dovesti do negativne slike djeteta o samom sebi, potištenosti, a može voditi i u depresijuMnoga istraživanja su pokazala da

emocionalna komunikacija majki i njihove djece utiče na dječiji socijalni i emocionalni razvoj

9

U razdoblju prve godine dječijeg života majka-otac regulišu dječije emocije. Međutim, nešto kasnije, dijete razvija proces samoregulacije, počinje misliti o događajima, te pronalazi različite načine njihove samoregulacije i interpretacije, čime se smirujeProces samoregulacije odvija se kroz proces

procjene događaja, te kroz odabir i kontrolu emocionalnog izražavanja i ponašanja

10

Djeca u interakciji sa okolinom nauče modifikovati svoje emocije, nositi se sa frustracijom, uživati u drugima, prepoznati opasnost, prevladati strah i tjeskobu, kako bi postiglo uspješno interpersonalno funkcionisanjeKontroli dječijeg ponašanja doprinose dječije

sposobnosti upotrebe govora, samostalno kretanje i razvojne promjene u dječijoj neurofiziologiji

11

Procesi koji upravljaju dječijim reakcijama zasnivaju se na stečenim znanjima, iskustvima i biološkim faktorimaKada govorimo o dječijim emocijama i

reakcijama, neophodno je pomenuti i dječiji temperament koji dovodi do individualnih razlika među malom djecom i koji može utjecati na cjelokupno psihološko prilagođavanje djeteta okolini, te na dječiju psihopatologiju

12

Prema vodećim teorijama temperamenta, temperament čine biološke, individualne razlike u emocionalnoj, motoričkoj samoregulaciji određenih emocija, a uz okolinu, karakteristike temperamenta predstavljaju glavne prediktore dimenzija ličnostiUz kvalitetan rad odgajatelja, uz saradnju sa

porodicom moguće je djelovati na neke karakteristike temperamenta, a koje vode u negativnu afektivnost

13

Tokom procesa socijalizacije u kome društvo oblikuje dječija uvjerenja, očekivanja i ponašanja, dječiji emocionalni razvoj i dječije prilagođavanje okolini pod uticajem su različitih faktora kao npr.Dječije privrženosti majciRazgovora o emocijamaPodrške i nadzora roditeljaInterakcije sa vršnjacimaOdnosa djeteta sa odraslima izvan porodice

14

Dječije usvajanje emocionalnog izražavanja, prepoznavanja i razumijevanja emocija pod uticajem su pravila i normi emocionalnog ponašanja kulture u kojoj se dijete razvija, a uči se vrlo rano u djetinjstvuZbog toga, načini na koje djeca i odrasli

razmjenjuju afektivne signale u socijalnim interakcijama od velike su važnosti za dječiju socijalizaciju emocija

15

Ako dijete ne nauči, u dovoljnoj mjeri, prepoznati i razumijevati emocije iz svoje okoline, tada je otežano daljnje učenje socijalnih normi, običaja i pravila ponašanja grupe kojoj dijete pripada, te je otežano usvajanje socijalnih vještinaVažnu ulogu u procesu socijalizacije ima

dječija regulacija emocija, a ako dijete nije osposobljeno da reguliše emocije to će negativno uticati na interakciju djeteta sa okolinom i usvajanje socijalnih normi i pravila ponašanja

16

Ukoliko dijete specifično izražava emocije, izražava emocije koje su karakteristične za “ZAKOČENU” djecu, smanjuju se kvalitetne interakcije djeteta sa okolinom, a time i usvajanje novih oblika socijalnog oblika ponašanjaDječije sposobnosti kreiranja odnosa sa

svojom okolinom snažan su prediktor mentalnog zdravlja u odrasloj dobiDjeca traže socijalnu podršku od svojih

prijatelja, kako bi se mogli boriti sa životnim promjenama i poduprijeti sopstveni kognitivni i socijalni razvoj 17

Uz porodicu, jedan od najvažnijih uticaja na djetetovu socioemocionalni razvoj u predškolskom dobu imaju vršnjaci i odgajatelji

Dječija interakcija sa vršnjacima u igri, u predškolskoj ustanovi, doprinosi socijalnoj kompetenciji, psihosocijalnim vještinama ponašanja i manjoj agresivnosti

Mala djeca, koja nisu razvila primjerenu privrženost sa odraslim osobama, pokušavaju nadomjestiti te nedostatke u odnosima sa vršnjacima, čime postaju ovisni o prihvaćenosti vršnjaka i njihovim uticajima u toku djetinjstva

18

Djeca koja su u predškolskoj ustanovi uključena u složenije igre i aktivnosti ponašaju se manje agresivno i povučeno, što upućuje da je veliki uticaj vršnjaka na dječiji socioemocionalni razvoj i kompetencijuMeđutim, vršnjaci ne mogu imati zamjensku

ulogu za roditelje i odgajatelje, u toku socioemocionalnog razvoja, jer roditelji i odgajatelji u interakciji sa djecom razvijaju specifične emocionalne odnose, koji vjerovatno najviše doprinose dječijoj socijalizaciji emocija

19

Teoretičari, koji su ispitivali važnost uticaja okoline na ponašanja djeteta, ističu važnost procesa rane socijalizacije i naglašavaju važnost socijalnog učenja putem potkrepljenja i učenja opažanjemRani socijalizacijski obrasci, stečeni u

porodici, prenose se u toku razvoja na druga područja interpersonalnih odnosa, djeca prenose naučene modele ponašanja iz porodice u interakciju sa vršnjacima, u drugoj sredini

20

Hoće li dijete biti socijalno kompetentno ili ne, zavisi od njegove sposobnosti regulacije emocija, poznavanju i razumijevanju okoline, socijalnim vještinama, te od sposobnosti djeteta da se ponaša u skladu sa tim spoznajamaKompetentno dijete može iskoristiti poticaje

iz okoline, sopstvene poticaje, te postići dobre razvojne rezultate koji omogućavaju zadovoljavajuće i kompetentno učešće u zajednici kojoj dijete pripada

21

Obzirom da socijalne interakcije uključuju niz socijalnih vještina, socijalno kompetentna djeca usklađuju svoje ponašanje sa tuđim, tako što pronalaze “ZAJEDNIČKI JEZIK”, razmjenjuju informacije i ispituju sličnosti i razlike u skladu sa naučenim psihosocijalnim vještinamaPsihosocijalne vještine sastoje se od

osnovnih socijalnih vještina, vještina povezanih sa funkcionisanjem u grupi, postupanja sa osjećajima i stresom, te alternativa za agresiju

22

Osnovne socijalne vještine, koje je u ovom uzrastu neophodno svakodnevno razvijati su:Vještina slušanjaVještina lijepog govoraTraženja pomoći i uvažavanja drugih

Vještine povezane sa funkcionisanjem u grupi uključuju:Postavljanje pitanjaČekanje na red i uključivanje u igruSlijeđenje uputstavaTraženje prijatelja za igruPružanje pomoći drugima

23

Veoma važno je kod djece razvijati vještine razumijevanja vlastitih i tuđih osjećaja, postupanje sa strahomDjecu treba pripremati i razvijati kod njih

vještine koje će im pomoći da pravilno postupaju u stresnim situacijama, kako da budu iskreni, opušteni i kako da prihvate gubitak

24

Da bismo razvijali socijalno kompetentno dijete, već u predškolskom dobu, dijete je neophodno upoznati sa alternativama za agresivno ponašanje, odnosno sa vještinama postupanja u ljutnji, odlučivanju, da li je nešto u redu ili ne, vještinama rješavanja problema i prihvatanja posljedicaOvladavanje psihosocijalnim vještinama u

predškolskom dobu od presudne je važnosti za adekvatan daljnji socijalni razvoj djeteta

25

Iz svega navedenog, možemo zaključiti, da djeca uče socijalne vještine od modela iz svoje okoline. Tako dijete može usvojiti psihosocijalne vještine poput:KooperativnostiOdgovornostiEmpatijeVelikodušnostiLjubaznosti, radoznalosti …Ali i vještine poput:SvadljivostiŠkrtostiSukobljavanja i egoističnost,koje su povezane sa problemima u socijalizaciji

26

Djeca koja su ovladala psihosocijalnim vještinama, tj. djeca koja razumiju tuđa emocionalna stanja, bolji su učenici, imaju manje internaliziranih i eksternaliziranih problema u ponašanju, tjelesno su zdravija, imaju jače samopouzdanje i veće povjerenje u okolinu. Ta djeca razvijaju dublja prijateljstva, kvalitetnije upravljaju svojim emocijama, a nakon stresa brže se oporavljajuOva djeca koristit će opštoj dobrobiti

društvene zajednice

27

Zahvaljujem se na pažnji

28