UNIVERSITETI FANS
KONTABILITETI MENAGJERIAL
Prof.Ass. Dr. Adem Zogjani
UNIVERSITETI I PRIZRENITFakulteti EkonomikDepartamenti:
Administrim BiznesiKontabiliteti i Drejtimi - MenaxhimitCikl
Leksionesh
Pergatiti:
Prof, Ass. Dr. Adem Zogjani
Prof. Dr. Bahtjar Berisha
Prizren; 2013
Perberja
Tema 1. Natyra dhe objektivat e kontabilitetit te drejtimit
1. Kuptimi , dallimet dhe ngjashmerite midis kontabilitetit
menaxherial dhe ati financiar . Rendesia e kontabilitetit
menaxherjal
2. Organizarar dhe objektivat e tyre . Vendosja e
objektivave
3. Planifikimi strategjik . Funksionet e drejtuesit . Cikli I
planifikimit dhe kontrollit
4. Struktura organizative . Decentralizimi . Maredhenijat linje
staf5. Klasifikimi I organizatave
6. Nevoja e drejtimit per informacion . Informacioni
kontabel
7. Roli ne rritje I kontabilitetit te drejtimit
Tema 2. Klasifikimi I kostos dhe te ardhurave per vendimmarrje
dhe planifikim
1. Klasifikime te kostos dhe te te ardhurave per qellime te
vendimarrjes
2. Sjellja e kostos dhe klasifikimi I saj
3. Analiza e kostove mikse.
Tema 3. Analiza Kosto Vellimi Fitimi nje mjet I rendesishem per
marrjen e vendimeve
1. Baza e analizes kosto vellim fitim
2. Marzhi kontribues
3. Marzhi kontribues ne perqindje
4. Struktura e kostos . Leve operacional5. Disa aplikime te
koncepti K-V-F:
- ndryshimi I kostove fikse she vellimit te shitjeve
- ndryshimi ne kostot variable dhe ne volimen e shtijeve
- ndryshimi ne kostot fikse,cmimet e shitjes dhe vellimit te
shitjes
- ndryshimi ne kostot e ndryshme , kostot fikse dhe vellimin e
shitjeve
- ndryshimet ne cmimet e shitjeve
6. Analiza e pikes kritike
- metoda ekuacionale
- metoda e kontributit per njesi
7. Forma grafike e analizes kosto vellim fitim
Tema 4. Percaktimi I cmimit te produkteve dhe sherbimeve1.
Vlersimi I produkteve standard
a. Metoda e absurbimit
b. Metoda e kontributit
2. Si percaktohet perqindja e shteses
3. Vlersimi I kohes dhe materialeve
4. Vlersimi I produkteve te reja
5. Vendimet per vlersimet specale . Kosto standarte dhe cmimi I
produktit
Tema 5. Buxhetimi nje mjet I rendesishem I drejtimit1. Buxhetimi
individual2. Ndryshimi midis planifikimit dhe kontrollit . Zgjedhja
e periudhes se kontrollit3. Buxheti I veteimponuar4. Avantazhet e
buxhetimit5. Pergjegjesia nga pikepamja e kontabilitetit6.
Maredheniet njerzore . komiteti I buxhetit7. Masterbixheti .
Pergatitja e masterbuxhetita. Buxheti I shitjeveb. Buxheti I
prodhimitc. Buxheti I materjaleve direkte d. Buxheti I punes
direktee. Buxheti I shpenzimeve te pergjithshme te prodhimit f.
Buxheti I gjendjes ne fund te produkteve te gateshmeg. Buxheti I
shpenzimeve te shitjes dhe administrativeh. Buxheti I arkes i.
Buxheti I pasqyres se te ardhurave dhe shpenzimevej. Buxheti I
bilancit Tema 6. Aspekte te metejshme te procesit te vendimarrjes.
Raportimi segmentar.1. Kuptimi I segmenteve te raportimit ,
raportimi segmentar , paqyra e te ardhurave segmentare
2. Shitjet dhe marzhi I kontributit segmentar
3. Marzhi segmentar , pasqyra e te ardhurave segmentare
4. Coptimi ne segmente te ndryshme te shitjeve totale
5. Vlersimi I invertarit me te dy menyrat
6. Kostimi absorbues polemikat per te
7. Karahasimi midis dy kostimeve
8. C eshte aseti , te dhenat e shtrira ne vite te te
ardhurave
9. Epersite e kostimit direkt.
Tema 7. Analiza e ndryshimeve . Buxheti statik dhe Buxheti
fleksibel
1. Shpenzimet variable te prodhimit . Analiza e ndryshimit te
tyre2. Analiza garfike e ndryshimeve te cmimit dhe sasie
3. Analiza e ndryshimeve dhe menaxhimi I perjashtimit
4. Analiza statistkore e ndryshimeve te rastit
5. Buxheti statistik dhe ai fleksibel . Epersite e buxhetit
fleksibel
6. Pergaditja e buxhetit flesibel
7. Perdorimi I buxhtit fleksibel . pajtueshmeria e te dhenave te
tij
Tema 8.Buxheti fleksibel I shpenzimeve te pergjitheme te
prodhimit1. Masa e akivitetit per nderimin e buxhetit fleksibel
2. Zgjedhja e nje niveli kapaciteti per shperndarjen e
shpenzimeve fikse
3. Raportet e realizimit te shpenzimeve te pergjithshme
4. Kostot fikse dhe buxheti fleksibel , analizat e shpenzimeve
fikse
5. Shperndarja e shpenzimeve te pergjithme ne nje system te
kostos standarte
6. Analiza grafike e ndryshimeve te shpenzimeve fikse
7. Paraqitja e ndryshimeve me metoden e kostos absurbuese
8. Regjistrimi ne ditar I shpenzimeve te pergjithshme dhe
ndryshimeve te tyre
Tema 9.Roli dhe rendesia ekostove te vecanta vendimore
(relevante) per marrjen e Vendimeve
1. Konceptet e kostos ne procesin e vendimmarrjes
2. Fokusimi mbi kostot relevante
3. Shembull I kostos jo relevante te se ardhmes
4. Shtimi dhe heqja e linjes se prodhimit
5. Vendimi te prodhojm apo te blejm
6. Perdorimet per burimet e ralla . kontributi ne linje me
burimet e rralla
Tema 10. Vendimet mbi investimin e kapitalit
1. Buxhetimi capital , concept investimi
2. Koncepti I vleres aktuale3. Metoda e vleres neto aktuale
4. Normat e rregulluara te metodes se kthimit
5. Kosto e kapitalit si nje mjet mbrojtes
6. Krahasimi I dy metodave
7. Buxhetimi capital dhe organizatat jofitimprurse
8. Zgjerimi I drejtimit te vlerse neto aktuale
9. Kontrolli (ndjekja) projekteve te investimit
10. Inflacioni dhe buxhetimi capital
Tema 11. Pasqyrja e rrjedhjes se parase (cashflow)
1. Qellimi dhe perdorimi I pasqyres
2. Organizimi I pasqyres
3. Tranksasionet e kembimit direkt
4. Faktoret e tjer ne pergaditjen e pasqyres cashflow . Metoda
indirekte
5. Drejtimi I fletes se punes ne pasqyren e cashflow-t
6. Matoda direkte e percaktimit te cash-it te siguruar nga
operacionet
7. Pasqyrat e kapitalit punues
Tema : 1NATYRA DHE OBJEKTIVAT E KONTABILITETIT TE
DREJTIMITCeshtjet kryesore:
-Kuptimi dallimet dhe ngjashmerit midis kontabilitetit financiar
e menaxheriale . Rendesia kontabilitetit manaxheriale
2 Organizatat dhe objektivat e tyre , vendosja e objektivave
3 Strategjia e planifikimit dhe puna e manaxhimit
4 Struktura organizative
5 Llojet e ngjashmerite e organizatave
6 Nevoja e menaxhereve per informacion7 Zgjerimi I rolit te
kontabilitetit menaxherial
I: Kuptimi , dallimet dhe ngjashmerite midis kontabilitetit
financiar e menaxherial , rendesia e kontabilitetit menaxherial
Kontabiliteti eshte procesi I regjistrimit , klasifikimiit
permbledhjes e raportimit te transaksioneve e ngjarjeve te nje
natyre financiare dhe I interpretimit te rezultateve . Ne menyre te
pergjithshme eshte nje sistem I organizimit te informacionit
financiar I cili duhet te siguroj kopjen e plot te informacionit
financiar , trajtimin e tij dhe dhenien e informacionit per per nje
sere perdorimesh.
Kontabiliteti menaxherial eshte nje zone , pjesa e
kontabilitetit qe specializohet vecanerisht ne dhenjen e
informacionit qe menaxheret e nje organizate gjejne te dobishme per
qellimet e marrjes se vendimeve te brendshme . Shumica e
informacionit qe perdorin menaxheret eshte aktual dhe ose I
orjentuar nga e ardhmja .
Cilat do te ishin dallimet midis dy kontabilitetve ? 1-
Kontabiliteti menaxherial fokusohet ne sigurimin e te dhenave per
perdorim te brendshem nga menaxheret.
2- Kontabiliteti menaxherial vendos me teper theks ne te
ardhmen
3- Kontabiliteti menaxherial nuk drejtohet nga parimet e
pergjitheshme te pranuara te kontabilitetit.
4- Kontabiliteti menaxherial thekson , nenvizon lidhjen she
fleksibilitetin e te dhenave
5- Vemdos me pak theks ne saktesin e vlerson me teper te dhenat
jomonetare.
6- Organizaten e shikon jo si nje te tere por ne segmentet e
vecanta te saj .
7- Lidhjet me disiplinat e tjera
8- Kontabiliteti menaxhrial nuk eshte detyrues , urdherues .
1 - Kontabiliteti menaxherial fokusohet ne sigurimin e te
dhenave per perdorim te brendshem Per qellimet e brendshme te punes
se tij menaxheri nuk ka nevoj per te njejtat lloje informacioni qe
nevojitet nga aksioneret e tij . Menaxheri duhet te drejtoje
operacionet e perditeshme , te zgjidhe proplemet e te marre nje
numer vendimesh , rutine e jorutine , veprime keto qe kerkojne
informacioni n e tyre specific hyres ( si burim ).,
Shumica e informacionit te perdorur nga menaxheret per keto
qellime do te ishte konfuz ose pa vlere per aksioneret, organet
tatimore , kresditoret , apo perdorues te tjerte informacionit te
siguruar nga pozitat financiare , per shkak te forms me te cilen
eshte pergaditur dhe perdorur ky informacion .
2 - Kontabiliteti menaxherial vendos me teper theks ne te
ardhmenDuke qene se nje pjese e madhe e te gjithe pergjegjesive te
menaxherit ka te beje me planifikimin , informacioni I menaxherit
duhet te kete nje orient te fort perspektiv ( drejt te ardhmes
).
Permbledhjet e kostove te kaluara e te dhena te tjera historike
jan te dobishme na planifikimin per vetem ne nje pike. Veshtiresia
me permbledhjet e se shkuares eshte se menaxheri nuk mund te
supozoj ( te marre sit e mireqene ) se e ardhmja do te jet thjesht
nje reflektim se cfar ka ndodhur me te shkuaren . Ndryshimet qe
jane bere vazhdimisht ne kushtet ekonomike nevojat deshirat e
bleresve ne kushtet e koknkurences etj kerkojeni qe kuadri I punes
te planifikimit te menaxherit te jete I ndertuar ne nje pjese te
madhe te vlersmit te dhenave e qe mund ose jo qe ato te jene
reflektim (pasqyrim)I experiences se kaluar.
Perkundrazi , kontabiliteti financiar regjistron historine
finaciare ten je organizate , ai ka te beje pak me vlersimin e
projektimin e se ardhmes .
Regjistrimet kontabel behen vetem pasi kane ndodhur tashme
transaksionet.
3 - Kontabiliteti menaxherial nuk drejtohet nga parimet e
pergjithshme te pranuara te kontabilitetit.
Paqsqyrat e kontabilitetit financiar duhet te jene pergaditur ne
perputhje me parimet e pergjitheshme te kontabilitetit.Arsyeja
eshte se keto jane hartuar e perdorur nga persona jashte
organizates , te cilat duhet te kene siguri se informacioni qe ata
kane marre ka qene pergaditur ne perputhje me disa rregulla te
perbashketa te vendosura , perndryshe mund te ekzistojne mundesi te
medha per mashtrime ose per keqparaqitje e do te shkaterohej besimi
ne pasqyrat financiare .Menaxhret e nje kompanie perkundrazi nuk
drejtohen nga keto parime . Ata mund te vendosin rregullat e tyre
ne formen e permbajtjen e informacionit qe do perdoret Brenda
saj.P.sh. menaxhimi mund te orientoje qe per perdorime te brendshme
( pasqyrat financiare te jene shprehur ne baze te keshit,
zhvlersimet (amortizimet) e mekanizmave dhe paisjeve te jene te
bazuara ne nje vlere te cmuar (te vendosuara me cmuarje)meghithse
gjith keto procedura do te ishin ne kundershtim me parimet e
pergjithshme te kontabilitetit.
Pra,kur informacioni do te jete per perdorim te brendshem
,menaxheret jane te lire te riformojne,rimodelojne,te dhenat siq
deshirojne ata me qellim q eta mbajn informacionin ne formen e ti
me te dobishme .>>
4 -Lidhja dhe fleksibiliteti I te dhenave .
Te dhenat e kontabilitetit financiar duhet te jen objektivisht
te percaktuara e te verifikushme
Per perdorim te brendshem menaxheri eshte shpesh me I perdoruar
ne marrejn e informacionit qe eshte I lidhur me ceshtjen ne fjale
dhe fleksibel sesa ne marrejn e informacionit objektiv e bile te
verifikueshem . Menaxheri duhet gjithashtu te kete informacion qe
eshte mjaft fleksibel per ti perdoruar ne situate te ndryshme te
marrjes se vendimeve p.sh informacioni I kostos qe nevoitet per
cmimet e shitjes ,(kalimit)te produkteve midis ndarjeve si motra,
mund te jete I ndryshem nga informacioni I kostos I nevojshem per
cmimet e shitjes klienteve te jashtem .
5 -Me pak rendesi saktesie. Kur informacioni eshte I nevojshem,
shpejtesia eshte shpesh me e rendesishme se saktesia.Sa me shpejt
vjen informacion tek menaxheri aq me shpejt prob mbikqyren dhe
zgjedhen .Ne qoft se duhet te merret nje vendim shpejt pritja nje
jave per nje informacion qe duhet te jete me I sakte mund te
konsiderohet me pak e konsiderueshme sesa thjesht veprimi me
informacioni qe eshte tash me I pershtatshem .Kjo do te thot se
nevoja e menaxherit eshte shpesh per vlersim te mire e me per
afersi sesa per nr qe jan te sakta deri ne qindarken e fundit .
Kontabiliteti menaxherial e njeh e kete nevoj prandaj tenton te
vendos me pak theks ne saktesi gje qe nuk e bene kontabiliteti
financiare. Per me teper kontabiliteti menaxherial I ve pesh te
konsiderueshme te dhenave jo mentare p.sh. faktort e tille si koha
e humbur ne saje te nderprejes se makinave , perfaqesuesit e
shitesve , informacion per kushtet e motit , e bile edhe
thashethemet mund te jene te dobishme per menaxherin disa prej te
cilve mund te jete e veshtire te shprehen ne form monetare.
6 - Theksi ne segmentet e nje organizate Kontabiliteti financiar
eshte perqendruar parsisht ne raportimin e veprimit te biznesit per
nje ompani si e tere , ndersa kontabiliteti menaxherial fokusohet
me pak ne te teren e me teper ne pjeset ose segmentet e
organizates.Keto segmente mund te jene linja prodhimi , teritore te
shitjes , ndonje department ose ndonje menyre tjeter qe kompania
mund re jete ndare. Ne kontabilitetin menaxherial raportimi
segmentor eshte me theks primar. 8 - Kontabiliteti financiare eshte
udhezues detyrues.
Regjistrimet finasnciare duhet te mbahen ne menyre te till qe te
japin informacionin e mjaftueshem I cili do te jete I pershtatshem
per te knaqur kerkesat e perdoruesve te ndryshem te jashtem , sic
jane ekspertet kontabel , ortaket , organet tatimore , kreditoret ,
klientet e tjer. Perkundrazi kontabiliteti menaxherial nuk eshte
detyrues . Ne kontabilitetin menaxherial nje kompani, organizate
eshte tersisht e lire te beje cte doje . Ceshtja kryesore eshte
gjithmone A eshte informacioni I dobishem ? A eshte ky informacion
I kerkuar ?
Ngjashmerit midis dy kontabiliteteve
Megjithese egezistojne shume diferenca e dalime midis
kontabiliteteve ka ngjashmeri te pakten ne dy rruge.
Separi : Te dy mbeshteten ne nje system informacioni kontabel.
Do te ishte humbje totale e parave dhe e kohes per te patur dy
sisteme te ndryshme te lidhjeve se te dhenave qe ekzistojne krah
per krah . per kete arsye kontabiliteti menaxheria ben perdorim
ekstensiv te te dhenave te mbledhura nga kontabiliteti financiar ,
megjithese ai I zgjeron ose I shton keto te dhena.
Se dyti : Te dy kontabilitetet mbeshteten teresisht ne konceptin
e pergjegjesis ose te administrimit . Kontabiliteti financiar
mbeshtetet ne administrimin e kompanis , te organizates si nje
tersi , menaxheriale mbi pjeset e organizates , e kjo perben
shtrirjen deri tek personi I fundit I organizates qe ka ndonje
pergjegjesi mbi koston . Ne efekte , nga pikpamja e pergjegjesise ,
kontabiliteti financiar mun te shtohet si maje , kurse me
kontabilitetin menaxherial kontabiliteti plotsohet mbushet me
pjesen me te madhe te poshte , te nenpiramides .
II : Organizatat dhe objektivat e tyre , vendosja e objektivave
Nje organizat mund te perkufizohet sin je grup njerzish te bashkuar
per disa qellime te perbashketa . p.sh. nje banke qe kryen sherbime
financiare , eshte nje organizate , nje universitet qe kryen
sherbime arsimore , nje firme prodhuese qe prodhon paisje ose kryen
sherbime per konsumatoret etj.
Organizata konsiston tek njerzit e jo tek asetet qe ajo zoteron
. p.sh. nje ndertese e bankes nuk eshte organizat por organizata
konsiston tek njerzit qe punojne ne banke e qe jane bashkuar ,
lidhur per qellimin e perbashket te dhenies se sherbimeve
financiare per nje komunitet. Qellimi I perbashket per te cilen
punon nje organizet quhet objektivi I saj Jo te gjitha organizatat
kan te njejtin qellim . Per disa organizata objektivi eshte te
prodhojne produkte te caktuara , e te sigurojne perfitime . Per
organizma te tjere objektivi mund te jete te jape ndihma ose kryeje
sherbime humanitare ( kryqi I kuq ) , per nje tjeter te siguroje
sherbime qeveritare etj.
Ne do te perqendrohemi si shembull ne nje organizate te vetme ,
kompania e mobiljeve Bestway e do te shikojme objektivat ,
strukturen dhe menaxhimin e saj dhe se sa influence e kryera
faktorve eshte e nevojshme per te dhenat e kontabilitetit
menaxherial . Vendosja ( caktimi ) I objektivave. Kompania e
mobiljeve eshte nje korporate se pronaret e saj kan vendosur parat
e tyre ne organizate me mendimin e fitimit si shperblim ose te
perfitimeve ne investimet e tyre. Keshtu objektivi I pare I kesaj
kompanie eshte te siguroje nje perfitim nga fondet e angazhuara ne
te . megjitheate objektivi I perfitimit eshte I shoqeruar nga
objektiva te tjera . Kompania eshte e interesuar te siguroje e te
mbaj ne reputacion te ndershmerise , rregullshmerise dhe
besueshmerise . Ajo gjithashtu kerkon te jete nje forc positive ne
ambijentin social dhe ekologjik ne te cilin ajo kryen aktivitetin e
saj.
Pronaret e kompanis nuk preferojne te perfshihen ne veprimin e
perditshem te kompanise por ata kane vendosur (Caktuar ) objektivat
e pergjitheshme te organiztes e kane zhvilluar nje president I cili
mbikqyre zbatimin e ketyre objektivave . Megjithese presidenti
eshte ngarkuar me objektivin qendror te sigurimit te nje fitimi nga
investimet e pronarve , ai duhet te kete te njejten ndjeshmeri e
perkushtim edhe per objektivat e tjer qe organizata kerkon te
arrije.
Ceshtja III: Strategjia e planifikimit e puna e menaxherit
Zbatimi I objektivave afat gjate te nje organizate eshte I njohur
si planifikim strategjik.
Ne ndonje organizate planifikimi strategjik ndodh ne dy
faza.
1 Caktimi I produkteve per te prodhuar dhe / ose sherbimeve per
te kryer
2 Vendimi per shitjen dhe / ose strategjine e prodhimit per ti
shfrytezuar keto ne marrjen e produkteve te ardheshme ose kryerjen
e sherbimeve te pershtatsheme publike
Faza I: Strategjia e prodhimit Ne caktimin e produkteve per tu
prodhuar ose sherbimeve per ti kryer ka shume strategji qe
presidenti I kompanise do te ndiqet p.sh. ne rastin e kompanis sone
kompania mund te specializohej ne mobilje zyre , apo mund te ishte
nje supermarket tipesh te ndryshme mobiljesh , mund te bente vetem
nje lloj artikulli , apo mund te zgjidhte nje strategji sherbimi .
Mbas shqyrtimit te kujdesshem te strategjive te ndryshme te
vlefshme presidenti ka vendosur te shese vetem mobilje shtepiake
duke perfshire dhe paisjet . Strategji te tjera te mundeshme per
nje arsye ose tjeter jane refuzuar .
Faza II: Strategjia e marketingut
Zgjedhja e nje strategjie te vacant eshte thjesht nje ceshtje e
gjykimit menaxherial.
Disa kompani bejne nje perfitim nga ndjekja e nje strategjie ,
ndersa kompani te tjera jane te barabarta me te ne perfitim nga
ndjekja e nje tjetre . Duke u caktuar per tu perqendruar ne
mobilimi e shtepive presidenti nuk eshte perballuar me nje caktim
te nje strategjie te dyte . Disa tregtare me eksperienc trajtojne
vetem cilsit me te larta te mobiljeve shtepiake , prandaj perpiqen
te mbajne imazhin e nje tregtari cilesor . Ata mbajne cmime shume
te larta . Volumi eshte mjaft I ulet perpjekjet e tyre te avancimit
jane drejtuar ne nje segment relativisht te vogel te publikut . Te
tjere tregtar operojne me volume te medha daljesh ( shitjesh ) . ;
Ata perpiqen ta mbajne tregun relativisht te ulet me mendimin se
perfitimet e plota do te sigurohen nga nje numer I madh I njesive
te shitura . Akoma me tej tregtare te tjere mund te ndjekin
strategji te ndryshme .
Kompanija jone ka vendosur te veproj me volume daljesh te kete
mbajtejen e nje imazh
zbrites ( ne cmim ).
Caktimi I strategjis rezultuese nga te 2 fazat mund te mos jete
e shkrojtur por ato jane nje forc qendrore udheheqese ne veprimet e
organizates dhe jane te nevojshme per informacionin kontabel .
Cila eshte roli I menaxherit ( I drejtimit )?
Menaxheri kryen 4 funksione te pergjitheshme:
1 Planifikimi
2 Organizimi dhe drejtimi
3 Kontrolli 4 Marrja e vendimeve
Keto funksione kryen pak a shume njerazi e shpesh ne veshtirsi
te konsiderueshme urgjence e presioni . Rrall ( mbase asnjeher ) do
te ndalojne menaxheret te kontrollojne me cilin funksion ata po
merren ne nje moment te vecante .
Planifikimi . Ne kete funksion menaxheret nenvizojne hapat
onjektive te saj. Keto plane nga natyra do te jene afatgjate dhe
afatshkurter .
Ne pame funksionin e planifikimit ne veprimin e kompanise se
mobiljeve se si presidenti vendosi per strategjine qe duhej te
ndiqej (hapi I ).
Hapi tejeter I presidentit do te zhvillohet me tej me plane me
specifike si vendosja e magazinave , metoda e financimit te
klienteve bleres , oret e veprimit , politika zbritese ne cmime
etj. Pasi keto plane te jene bere ato duhet te komunikohenne tere
orgasnizaten .
Kur te zbatohen do te sherbejne per te koordinuar ose shkrir se
bashku perpjekjet e te gjithe pjeseve te organizates drejt
objektivave te saj .
Organizimi dhe drejtimi . Ne nje organizate menaxheret vendosin
se si te perdorin sa me mire njerzite e organizates dhe rezervat
(burimet ) ne menyre qe te zbatohen sa me shume efektivitet planet
e vendosura .
Te njejtit persona mund te kryejne funksione te vecanta , disa
direkt me klientet , disa jo . Disa persona do te mbikqyrin
perpjekjet e punonjesve te tjere. Asetet fizike te magazinuara
duhet te jene rregulluar ne menyra te vacant e do te ndiqen
procedura te dhena p.sh. n . q. se behet nje shitje , keto dhe nje
shumice gjerash te tjera do te ekzistojne te gjitha per tu siguruar
se klienti eshte ndihmuar ne menyre me te mire qe te jete e mundur
e per tu siguruar se kompania leviz drejte objektivave te saje te
perfitimeve . Me pak fjale organizma evidente e qarte , nuk ndodh
shpesh , ajo eshte nje rezultat I perpjekjeve te menaxhereve te
cilet duhet te perfytyrojne e pershtatin se bashku structure qe
eshte e nevojshme per te kryer detyren cilado qofte ajo.
Ne drejtim . Menaxheri mbikqyr dite per dite aktivitetet e mban
funksionimin qetesisht te organizates , nenpunsve u jane caktuar
detyrat , debatet midis departamenteve apo nepunsve jane arbitrare
, pyetjeve u eshte dhene pergjigje aty per aty problemet jane
zgjedhur dhe vendime rutine dhe nenrutine jane bere duke terhequr
klientet . Pra drejtimi eshte pjese e punes se menaxherir qe ka te
beje ne shkall te madhe me rutinrn ketu dhe tani.
Kontrolli . Ne zbatimin e funksionit kontrollues menaxheret I
ndermarrin keto hapa ( studimin e raporteve , krahasimin e tyre ma
planin , problemet e zgjedhjet ) nga nevoja per tu siguruar qe cdo
pjese organizates po ndjek planin qe eshte paraqitur permbedhtas ne
te ne stadin e planifikimit . Per te bere kete menaxheret llogarite
e raporte te tjera qe u vijne atyre e krahasojne keto raporte me
planin e vendosur me pare . Keto krahasime mund te tregojne nese
keto veprime ( operacione ) nuk jane kryer efektivisht ose ku
personave te dhene u nevojitet ndihme ne zbatimin detyrave te
ngarkuara .
Llogarite dhe raportet e tjera te ardhura per drejtimin jan
quajtur feed back. Ato ndihmojne menaxheret te monitorojne kryerjen
e detyrave , e fokusohen ne problemet dhe / ose mundesite qe per
ndryshe mund te shkojne pa u verne re .
Ky feedback qe drejtimi merr mund te sigjuroj marrjen e
riplanifikimit , te vendosjes se strategjive te reja ose te
rivendosjes se structures organizative . Feedback eshet nje celes
per drejtimin efektiv te organizates.
Marrja e vendimeve
Ne kete faze manaxheret perpiqen te bejne zgjedhje racionale
misis alternativave . Marrja e vendimeve eshte pjese e pandare e
funksioneve te tjera tashme te diskutuara . Planifikimi organizimi
dhe drjetimi , kontrolli te gjitha kerkojne qe te merren vendimet P
.s . kur vendosi per here te pare ne strategjite organizative ,
kompania e mobiljeve duhet te vendoste se cila nga shume strategji
te vlefshme duhej te ndiqej . Si I tille nje vendim eshte quajtur
shpesh vendim strategjik per shkak te ndikimitafatgjate ne
organizate . te gjitha vendimet jane bazuar ne informacion .
Ne pjesen me te madhe cilsia e vendimeve te drejtimit do te jete
pasqyrim I cilesise te llogarive dhe informacioneve te tjera qe ai
merr.
E thene thjesht informacioni I keq do te coje ne vendime te
keqia keshtu qe drejtimit I nevoitet nje kurs ne kontabilitetin
menaxherial per zbatimin e vendimeve e marrjen e pergjegjesive
.
IV : Struktura organizative Ashtu sic nje organizate eshte e
perbere nga njerzit , drejtimi I kryen objektivat e tij nag puna
nepermjet njerezve . Presidenti nuk mund te ekzistoj gjithe
strategjite e kompanise vete . Ai duhet te mbeshtetet ne njerez te
tjere per te zbatuar nje pjese te madhe te bares te menaxherit .
Kjo realizohet nga krijimi I nje strukture organizative qe lejon
nje decentralizim te pergjegjesive te drejtimit .
Decentralizim do te thote delegimi ( ngarkimi ) I autoritetit
vend marres ne nje organizate nga lejimi I menaxherit te niveleve
te ndryshme te veprimit per te marre vendime kyce lidhur me zonen e
tyre te pergjegjesis . Si efekt decentralizimi leviz piken e
vendimmarrjes ne nivelin me te ulet te mundeshem per cdo vendim qe
duhet marret. Te gjitha organizatat jane decentralizuar ne varesi
te nevojes ekonomike . Do te ishte e pamundur per kreun e drejtimit
per te qene mireinformuar ne kohe per te marre secilin prej
vendimeve qe duhen. Keshtu qe kulmi I drejtimit , ne te vertet te
gjitha organizatat duhet te delegojne disa autoritete vendimmarrese
per te menaxhuar me nivele te ulta .
Kompania ka tre magazine , secila prej te cilave ka nje
department te mobiljeve e te paisjeve . Cdo magazine ka nje
menaxher magazine si dhe nje manaxher ten dare per secinen
department . kompania ka gjithashtu departamendtin e blerjes e te
llogarise . Menaxheret e ketyre magazinave e departamenteve kane
autoritet te gjere vendim marres ne ceshtjet qe lidhen ma zonen e
tyre te pergjegjesise .
Struktura organizative eshte e treguar ne figura
Kjo figure quhet grafik organizative . Qellimi I tij eshte te
tregoje se jane ndare pergjegjesite midis menaxhereve e te tregoj
linjat formale te raportimit e te komunikimit p.sh. grafiku tregon
si menaxheret e magazinave jane pergjegjes parpara zv/presidenti
per shitjet . Ky I fundit eshte pergjegjes para presidentit te
kompanis I cili pergjiget para borit te drejtoreve. Ne qofe se
menaxheri I magazines 3 ka nje problem ai nuk do te shkoje direkt
te presidenti I kompanise por tek menaxheri I shitjes I cili eshte
superiori I tij imediat.
Lidhjet vije dhe staf te drejtimit
Nje pozicion vije (line) eshte lidhur direkt me arritjen e
objektivave baz te nje organizate , perkundrazi pozicioni staf
(shtab) eshte I lidhur vetem indirekt me arritjen e ketyre
obektivave baze . Stafet jane nga vete natyra mbeshtetese, ato I
jepin sherbime ose ndihme pozicionit vije ose pjesve te tjera te
organizates. Duke ju referuar grafikut sa me siper meqe objektivi
baze I kompanis se mobiljeve eshte te shese mobilje e orendi per
publikun , ata menaxhere zonat e pergjegjesise e te cilave jane
direkt te lidhura me perpjekjet e shitjes , ato zona jane pozicione
linje (vije) . Keto pozicione do te perfshijne menaxheret e
departamenteve te ndara ne secilen magazine ,menaxheret e
magazinave dhe zv. /presidentin e shitjeve . Perkundrazi ,
menaxheri I departamentit te blerjeve okupon nje pozicion staf
sepse funksioni I vetem I tij eshte te mbeshtese e ti sherbej vijes
, departamentit te shitjeve nga berja e blerjeve per ta .
Kompania ka gjetur se blerjet me te mira mund te jene bere nga
pasja e nje njesie qendrore blerjeje per organizaten ne teresi .
Prandaj departamendi I blrjeve eshte organizuar si nje dapartament
staf per te kryer funksionet e tij te sherbimit . Ai nuk mund te
quhet nje department vije sepse ai eshte perfshir vetem indirekt me
perpjekjet per shitje e se roli I tij eshte nga natyra mbeshtets .
Duke arsyetuar ne kete menyre dhe departamendi I llogarise eshte
gjithashtu nje department staf sepse ellimi I tij eshte te jep
sherbime kontabel te specializuar departamenteve tjera . Kompania e
marre si shembull ka vetem dy departamente stafi . Ne nje organizat
me te madhe do tem und te ishin shume me teper departamente stafi
duke perfshire ndoshta inxhinjerine , sherbimin shendetsor ,
kafeteri , reklama dhe kerkime e zhvillime .
Dallimi qe kemi bere midis vijes dhe stafit eshte I rendesishem
sepse roli I personave te stafit eshte nga natyra me themel
keshillues e keshtu ato nuk kan autoritet mbi njesit vije .
Per me teper vendosja e publikes ekonomike dhe marrja e
vendimeve celes operues jane bere nga menaxheret e vijes , me
personat e stafit qe nuk japin te ardhura e zbatojne detyra sic
drejtohen nga kulmi (marrja e drejtimit) Kur llogaria eshte ne nje
pozicion staf ? Kur e bene ate te marre autoritetin e vendosjes se
politikes ne ceshtjet e raportimit kontabel e financiar ?
Pergjigjeja eshte thjeshte , Kulmi I drejtimit I delegon
departamentit te llogarive te drejtuar e pershkrimit uniform te
procedurave llogaritese e te drejten e kerkimit te raportimeve te
tjera nga njesite vije.
Ne zbatimin e ketyredetyrave departamenti I llogarise nuk
ushtron autoritetin e vijes mbi departamentet e tjera , ai eshte
thjesht veprues per kulmin e drejtimit si se I tij I deleguar .
Kontrolli Menaxheri ne detyre n e departamentit te llogarive
eshte I njohur si kontroll (audit I brendeshem ) . Kontrolli eshte
nje anetar I skuadres se kulmit te drejtimit e nje pjesmares aktiv
ne planifikim , kontrollin e procesin e vendimmarrjes .
Megjithese kontrolli nuk bene kontroll ne kuptimin e autoritetit
te vijes (llogarija eshte nje funksion staf ) si zyrtar kryesor
informative ai ose ajo eshte ne nje pozicion per te ushtruar
kontroll ne nje manyre shume te vacant . Kjo eshte nepermjet
raportimit dhe interpretimit te te dhenave te nevojshme ne marrjen
e vendimeve . Nga kerkimi dhe interpretimii te dhenave aktuale e te
lidhura me ceshtjen , kontrolli ka nje influence te rendesishme ne
vendimet e keshtu ai luan nje pjese kyc ne drejtimin e organizates
drejt objekteve te organizates .
Per shkak te pozicionit te kontrollorit sin je autore I skuadres
se kulmit te menaxherit koha e tij pergjithesisht mbahet e lire nga
aktivitetet teknike dhe te hollsishme .
Pra kontrollori mbikqyr punen e te tjerve , drejton pergaditjen
e raporteve e studimeve special e keshillon drejtuesit kryesor ne
situatet e problem te vecanta .
V : Llojet e ngjashmerite e organizatave .
Mund te klasifikohen ne tre grupe kryesore :
1 - Ndermarrje qe orjentojne biznesin e tyre nga fitimi , jane
prone privte e veprojne si korporata , shoqri dhe firma .
2 Agjensi dhe shoqeri te orjentuara nga sherbime qe jane edhe
publike ose privatisht te kontrolluara si Kryqi I Kuq etj, qe
veprojn zakonisht si korporata jo fitimprurse .
3 Agjensi te orjentuara nga sherbimi si p.sh. departamenti I
mbrojtjes , Universiteti shtetror etj , qe jane krijuar dhe
kontrolluar nga shteti .
Secili nga keto grupe permbane mijera organizata . Cdo
organizate mund te jete unike ne te drejtat e saj por afersisht te
gjtha do te ndahen ne keto ngjshmeri baze .
a Secila te kete objektiv ose grup objektivash me te cilat ajo
punon
b Secila do te kete strategjine e saj per te ndihmuar ne
arritjen e objektivave
c Secila prej tyre ka nje ose me shume menaxhere qe kryejne
funksionet si me siper ( planifikim , organizim , kontroll
vendimesh )
d Secila ka nje strukture organizative qe tregon pergjegjesite ,
lidhjet midis menaxherve te ndryshem , pozicionet vje e staf .
e Secila do te kete nevoje per informacion per te ndihmuar ne
ekzekutimin e strategjise se saj .
VI : Nevoja e menaxherit per informacion Informacioni eshte
motori qe e ben drejtimin te ece . Ne munges te nje informacioni
rrjedhes te qendrueshem menaxheri do te ishte I pafuqishem per te
bere ndonje gje . Fatmirsishte nje pjes e madhe e nevojave per
informacionin e drejtimit kenaqet me vete strukturat e organizates
. Sic e pame ne gafikun I jane kanalet e e komunikimit te shtrira
ne tere organizaten neper te cilen mund te komunikoje ne nivelet e
ndryshme te menaxherit . Nepermjet ketyre kanaleve jane shtruar per
shqyrtim politikat dhe instruksionet , jane diskutuar problemet dhe
jane here kontakte formale dhe informale , jane transmetuar raporte
e keshtu me radhe .Pa kanale te komunikimit do te ishte e oamundur
qe menaxheri te funksiononte efektivisht . Menaxheri I nje
organizate varet gjithashtu nga specialistet qe sigurojne nje pjese
te madhe te nevojave te saj informative .
Ekonomistet p. sh . japin informacion ne kushtet ekonomike te
supozuara , specialistet e marketingut japin informacion themelor
per avancimin she shperndarjen efektive te mallrave se sherbimeve
etj .
Informacioni kontabel qe eshte thelb financiar nga natyra e
ndihmon menaxherin ne tre drejtime kryesore :
1 Te planifikoj me efektivitet , te perqendroj vemendjen ne
devijimet nga plani .
2 Te drejtoj operacionet e perditeshme
3 Te arrije zgjedhjet me te mira te problemeve operuese te vena
perball nga organizata .
1 . Planet e menaxherit jane shprehur formalisht si buxhet .
Buxhetet pergaditen zakonisht ne vjetoret ( anuaret ) baze , dhe
shprehin deshirat dhe qellimet e drejtimit , ne vecanti ne terma
sasiore . P .sh . kompania e mobileve planifikon me perpara shitjet
mujore e per nje vit te plote por kjo nuk mjafton . Me vendosjen e
buxhetit presidenti dhe menaxheret e tjere te kompanise do te kete
nevoje per informacion rrjedhes qe te tregoje sa mire po punojne
planet .
Llogaritaret ndihmojne ne marrjen e ketij informacioni te
nevojshem me furnizimin e raportet e performances ( te realizimit )
qe e ndihmojne nje menaxher te perqendrohet ne problemet e
mundesite qe mund te shojne pa u vene re .
Nje raport performance I drejtuar I drejtimit krahason te dhenat
e buxhetit me te dhenat aktuale per nje periudhe kohe te caktuar
.
Ne qofte se raporti me nje department tregon se ekzistojne
probleme , menaxherit do ti nevojitet te gjeje shkakun e tyre e te
ndermarr vendime konkrete . N . q . se raporti tregone se punet po
I shkojne mire , menaxheri eshte I lire te beje pune te tera .
Si konkluzion raportet performance jane nje forme e feedback per
menaxheret , e drejtojne vemendjen e tyre drejt atyre pjesve te
organizates ku koha menaxheriale mund te duhet e perdoret e me
shume efikasitet .
2 . Drejtimi I operacioneve Menaxheret kane nevoj te
pandryshueshme per informacion kontabel ne drejtimin e veprimeve te
perditeshme , p.sh. qe menaxheret e cmimeve te shitjes te mobiljeve
te caktojne cmimet dysheme per artikujt e rinj. Ata duhet te
mbeshteten ne informacionin e dhene nga kontabiliteti per tu
siguruar qe lidhjet kosto cmim jane ne harmoni me strategjite e
marketingut te adaptuar nga firma . Menaxheret e magazines do te
mbeshteten neinformacionin tjeter kontabel te till si volumet e
shitjes e te nivelet e inventarve ose departamenti I blerjes do te
mbeshtetet ne informacione te tjera ne vlersimin e kostos se
mallrave te blear e te magazinuara .Pra puna e kontabilistit dhe
menaxherit eshte e lidhur pazgjithshmerisht ne drejtimin e puneve
te perditeshme .
3 . Zgjedhjet e problemeve Informacioni kontabel eshte shpesh
nje faktor kyc ne modelet e analizes alternative te zgjedjes se nje
problem . ^ Arsyeja eshte se alternativat e ndryshme zakonisht kane
kosto specifike e jane perfitomet ato qe percaktojne vendimin se
cila alternative eshte me e mira . _Kontabiliteti eshte
pergjegjesisht pergjegjes per koston permbledhse e per te dhenat e
perfituara per ti paraqitur ato ne nje form te perdorshme per
menaxheret perkates p .sh. kompania e mobiljeve mund te zbuloj se
konkursit po depertojne ne biznesin e saj .Ne vendosjen ndermjet
alternativave te reduktimit te cmimeve ,. Rritjes se reklames apo
blerjes se te dyjave , ne perpjekje per te mbajtur pjesen a saj te
treguk kompania do te mbeshtetet thellesisht ne te dhenat e kostos
e te fitimit te nxjera nga kontabiliteti . Eshte e rendesishme te
theksojme ketese informacioni I nevojshem mund te mos jet ne form
te pershtatshme , I gatshem per tu perdorur .
Ne fakt kontabiliteti mund te shohe te nevojshem te beje pune te
medha analitike special , duke perfshire dhe disa parashikime me
qellim qe te pergaditen te dhenat analitike te nevojshme . Nje
element thelbesor I informacionit te kontabilitetit menaxherial
eshte qe ai te jete ne forme te permbledhur . Kjo nuk do te thote
qe menaxheri te mos kete nevoj per detaje , sepse informacioni I
permbledhur do te nxirret pikerisht nga regjistrimet kontabel .Duke
perdorur keto permbledheje menaxheri mund te shkoje ku ekzistojne e
ku duhet te harxhohet kohe per te permirsuar efektivitetin e
organizates .
VII : Zgjerimi I rolit te kontabilitetit menaxherial
Kontabiliteti menaxherial eshte ne foshnjerin e vet .
Historikish ai ka luajtur nje rol te dores se dyte te
kontabilitetit financiar e ne shume organizata ai eshte akoma pak
me teper se nje produkt I procesit te raportimit financiar .
Megjithate ngjarjet e 3 dekadave te fundit kane nxitur zhvillimet e
kontabilitetit menaxherial e ai po vjen duke u njohur gjeresisht
sin je fushe e specializuar e ndare nga kontabiliteti financiar
.
Midis ngjarjeve qe kane nxitur zhvillimin e kontabilitetit
menaxherial ne mund te vecojm : rritjen e konkurences se bizneseve
, ngjeshja shume e raporteve cmim-kosto , teknologjia e zhvilluar
vrullshem ne formen e automatizimit me te madh e mundesive me te
medha per te mbledhur e raportuar informacion dhe je levizje e
fuqishme drejt cregullimit te industrive te sherbimit dhe te
shtypit Ndryshimet e sjella nga keto ngjarje kane intensifikuar
nevojen e menaxhereve per informacionin e vecanirisht per
informacion lidhur me veprimet e brendshme qe nuk mund te jene
siguruar nga bilanci dhe nga llogaridhenja tradicionale .
Per kete problem duhet te mbajme parasysh se ne mbi tre dekadat
e fundit prodhimet kane ardhur duke u shperdorur me ritme te
pershpejtuara .Shkencat e ndryshme kane rezultuar ne zhvillimin e
shume kompanive te reja baze si tranzistoret qe kane
ervolucionarizuar shume industrit e produktet e tyre . Ndryshime
dramatike kane ndodhur edhe ne menyren e prodhimit . Automatizimi
eshte shtrire pothuajse kudo .Sot shume produkte prodhohen pa u
prekur fare nga duart e njeriut .Operacionet e rafinerive te naftes
jane te kontrolluara nga kompjuterat ,veglat e makinave je
kontrolluar elektronikisht .Ne shume qendra robotet po behen
punetoret e rinj me jeka te hekurt te industries . Menyra e
drejtimit e metoda e blerjes se vendimeve po ndikon nga zhvillimi I
mjeteve te fuqishme cilesore te tilla si : Programimi linear ,
analiza e propabilitetit dhe teoria e vendimeve .
Keto mjete te reja qe kane ardhur nga shkencat matematike e
statistikore po behen te pandara ne vendimmarrjen e perditeshme ;
jane zhvilluar idustri te reja si industria petrolkimike e rezet
lazer qe vite me pare ishin me teper ne nje ender . Rezet laser po
perdoren kudo qe nga prerja e celikut e deri tek kirurgjia delicate
e syve . Ne shume industri sherbimet jane rritur me ritme te
shpejta e ne te njejten kohe kane ndryshuar ne forme . Levizja
drejt automatizimit dhe perdorimit te kompjuterit per te
kontrolluar detyra te ndryshme po shkaktone ndryshime ne strukturen
e kotos duke ulur peshen specifike te kostos se punes e totalin e
kostos se prodhimit e te aktiviteteve te sherbimit . Ashtu
menaxheret jane marre seriozisht me efektet e rritjes se
konkurences ne ngritjen e kostos , e zhvillimit te teknologjise ,
edhe roli I kontabilitetit menaxherial eshte zgjeruar shumefishe
nga ajo cfare ishte se bashku ne vietet me te hershme. Duke pare
drejt se ardhmes ne mund te presim qe ky rol te drejtohet akoma me
teper . Permbledhie Kuptimi I oraganizatave dhe punes te atyre qe
drejtojne oraganizatat na ndihmone ne te kuptojme kontabilitetin
menaxherial dhe funksionet e tij . Te gjitha organizatat kane
objektiv baze , e kane caktuar nje strategji per arritjen e ketyre
objektivave . Se bashku me caktimin e strategjise ndonjeher te
quajtur planifikim strategjik dhe planifikimi I nje detyre me
afatshkurta jane funksionet baze te menaxherit . Pervec
planifikimit puna e menaxherit perqendrohet ne organizimin dhe
drejtimin e perditshme te operacioneve , kontrollimin dhe marrjen e
vendimeve . Menaxheret e nnje organizate zgjedhine nje structure
organizative qe do te lejonte nje decentralizim te pergjegjesise
nga vendosja e menaxherve ne departamentet e vecanta dhe njesi te
tjera ^ Lidhjet e pergjegjesise midis menaxherve tregohen nga
grafiku organizativ . Grafiku organizativ tregon cilat njesi
organizative kryejne funksion linje e cilat staf . Funksionet linje
lidhen me objektivat e vacant te organizaters ndersa funksionet
staf nga natyra jane mbeshtetes . Qellimi I qenies se tyre eshte te
japin sherbime te specializuara te disa tipave . Nje pjese e madhe
e informacionit qe I nevoitet menaxherit nga vete struktura e
organizates .Ekzistojne kanale te ndryshme te komunikimit midis
niveleve te ndryshme te menaxherit neper te cilat rrjesh
informacioni .Menaxhimi gjithashtu per te siguruar informacionin e
nevojshem perfshine specialistet , Inxhinjeret , ekonomistet dhe
llogaritaret .
Informacioni I brendeshem I siguruar nga kontabilistet perdoret
nga menaxhimi ne tre rruge :
1 Per te bere planet e per te monitoruar si punojne keto
plane
2 Per te drejtuar operacionet perditeshme duke perfshire
caktimin e cmimeve dhe politiken e vendosjes se reklamave .
3 Per te zgjedhe problemet qe vihen perball organizates .
Duke qene se kontabiliteti menaxherial sherbene per te plotesuar
nevojat e menaxhimit me mire se nevojat e aksioneve e perdoruesve
te tjere te jashtem ai ndryshon ne thelb nga kontabiliteti
financiar .Midis ndryshimeve te tjera kontabiliteti menaxherial
eshte orjantuar me teper drejt se ardhemes , nuke drejtohet nga
parimet e pergjithshme te pranuara , vendos me pak theks ne
saktesine , thekson segmentet e nje organizate , nuk eshte detyrues
.
Roli I kontabilitetit menaxherial eshte zgjeruar me ritme te
shpejta dhe kontabiliteti menaxherial njihet si I fundit I studimit
professional me te cilin mund te merret certifikata profesionale
.
TEMA : 2
KLASIFIKIMI I KOSTOS DHE TE ARDHURAVE PER VENDIMMARRJE DHE
PLANIFIKIM
Ceshtjet kryesore :
1 . Klsifikimi I kostos , kosto e produktit dhe e periudhes
2 . Kosto e prodhimit ne firmat prodhuese
3 . Pergatitja e pesqyrave te kostove te produkteve te prodhuara
e te shitura
4 . Kostot e produktit ne firmat tregtare e te sherbimit 5 .
Kostot primare e te shndrimit , kosto per njesi
6 . Klasifikimi I metejshem I kostos se punes 7 . Rjedhjet e
kostos se prodhimit
8 . Kostot dhe kontrolli
1 . Kosto dhe klasifikimi I kostos , kosto e produktit dhe e
periudhes Sic eshte ne temen e I-re pune e manaxherit perqendrohet
ne :
1- Planifikimin qe perfshine caktimin e objektivave e nenvizimin
e mjeteve per arritjen e ketyre objektivave .
2- Kontrollin I cili perfshine hapat e marre dhe mjetet e
perdorura per tu siguruar se objektivay jane realizuar .
Me qellim qe te shkarkojne pergjegjesite ne planifikim dhe
kontroll menaxhereve u nevojitet informacion rreth organiztes . Nga
pikpamja e kontabilitetit informacioni I menaxherve shpesh eshte I
lidhur me kostot e organizates .
Ne kontabilitetin financiar termi kosto eshte percaktuar si
vlera e CASH ose ekuivalente e tij e sakrifikuar per te mirat dhe
sherbimet qe do te sjellin perfitim rrjedhes ose perfitime te
ardheshme te organizates . Ne themi vlera ekujvalente e CASH-it
sepse aktivet jomomentare mund te ndahen per te mirat dhe sherbimet
P .sh. mund te jete e mundshme te ndahet toka ne disa paisje te
nevojshme .
Ne kontabilitetin menaxherial termi kosto eshte perdorur ne
shume menyra te ndryshme . Arsyeja eshte se ka shume tipe te
ndryshme kostoje dhe keto kosto jane klasifikuar sipas nevojave
imediale te menaxherit .
Kostot jane jashtezakonishte te rendesishmeper llogaritaret dhe
menaxheret .
Ato jane perdorur per qellime te ndryshme duke perfshire :
a- Caktimin e cmimit te shitjes se nje produkti
b- Vlersimin e invertarit / kur pergaditen pasqyrat e te
ardhurave
c- Kryerjen e vlersimit nga punedhensi
d- Vendimmarrjen sipas rrugeve alternative te veprimit .
e- Planifikimin , buxhetimin per periudhat e ardhme .
Natyra ne nje biznes mund te percaktoj menyren se si mund te
klasifikohen kostot . Kostot mund te ndahen ne kostot te
paperfunduara sakrifikimi I te cilave pritet te perfitohet ne
periudhat e ardhme e kostot e perfunduara te cilat jane sakrifikuar
ne prodhimin e te ardhurave . Kostot e parefunduara tregohen si
asete ne bilanc e konsistojne ne zera bilanci si inventaret ,
siguracione te perfunduara , pasuria , toka dhe paisjet . Kostot e
perfunduara gjithashtu te quajtura shpenzime tregohen si zbritje
nga te ardhurat ketu hyjne p .sh . qeraja e periudhes korente ,
biletat telefonike , elektrike , pagesat per reklame etj ., ato
jane quajtur shpenzime sepse nuk pritet perfitime per periudhen e
ardhshme por vetem kur perfundon periudha kur jane kryer .
Dallimi midis termeve te kostos dhe shpenzimeve eshte shume e
rendesishme sidomos per pergatitjen e pasqyrave financiare per
ndermarrjen e sherbimit , tregtare dhe prodhuese . Megjithate ky
dallim eshte me I rendesishem per ndermarrjet prodhuese . Kostot qe
perfshihen ne produktet e prodhuara jane ne aktive dhe keto kosto
nuk behen shpenzime derisa keto produkte te shiten per te perfituar
te ardhurat . Gjithashtu produktet te cilat jane perfunduar ose te
parefunduara por qe nuk jane shitur do te njihen si active .
Kostot e produktit dhe kostot e periudhes . Si ne kontabilitetin
financiar edhe ne ate menaxherial kostot jane te lidhura me afatin
kohor . Ne kontabilitetin financiar , pasqyra e te ardhurave dhe
bilanci kontabel pergatiten cdo kater muaj dhe vjetore . Ne
kontabilitetin menaxherial raportet krahasojne rezultatet aktuale
me ato te pritura , rezultatet e buxhetit pergatiten mujore , 3
mujore dhe vjetore . Shume vendime te planifikimit dhe kontrollit
jane te lidhura me afatin kohor . Rezultatet aktuale krahasohen me
rezultatet e buxhetit ne funde te cdo muaji dhe veprimet korektuese
qe nevojiten per tu ndermare . kostot qe lidhen me afatin kohor
jane ose kosto produkti ose periode . Kostot e periods jane kostot
e shitjeve dhe ato administrative qe zakonisht nuk mund te
shoqrohen me nje product ose shitje ; p . sh . pagat e punes se
administrates eshte nje kosto administrative jo e shoqruar me
produktet e vecanta .
Detyrimet e pergjithshme te sigurimit jan nje kosto
administrative qe I takone te gjith aktivitetit ,.kontabilistet
keto shpenzime te ardhurave per periudhen i regjistrojn kur ato
jane kryer prandaj ato quhen kosto periudhe . Cdo kosto periudhe e
caktuar per njesi te pa konsumuar ose kontrat te pa perfunduar
eshte klasifikuar me tepr si aktiv se sa si shpenzime .
Kjo kosto referohet si shpenzim I parapaguar p . sh . supozoj se
me 01/01/200x nje kompani ble ne cdo 3 vjet siguracion per 6,000
lek . Ne fund te cdo viti sigurimi prej 2,000 lek duhet te zbrit et
te ardhurave . Kostot e pakryera prej 4,000 lek dalin ne bilanc si
shpenzime te parapaguara dhe zbriten nga te ardhurat deri sa ato te
kryen . Kosto e produktit nga ana tjeter eshte nje kosto qe
perfshine koston e produktit te perfunduar keshtu per nje kompani
tregtare kosto e prodhimit eshte cmimi I blerjes se mallrave per
shitje . Per nje kompani prodhuese kosto e produktit eshte kosto e
materjaleve plus Shumen e te gjithe kostove qe mbulojne perfundimin
e produktit pra perfshihet jo vetem kostoja e materialeve por edhe
e punes e paisjeve e nderteses se harxhuar per perfundimin e
produktit . Ashtu si kostot e periudhes edhe kostot e produktit
perdoren si ne kontabilitetin financiar ashtu edhe tek aje
menaxherial . Kontabilistet financiar perdorin kostot e produktit
per te gjetur koston e inventarve dhe koston e mallrave te shitura
. Kontabilistet menaxherila perdorin kostot eproduktit per te
vlersuar perfitimin e produkteve ose sherbimeve . Ashtu si kostot e
periudhes te pakryera kostot e produktit trajtohen si aktiv derisa
produktet te shiten . Kostot e produktit te cilat caktohen per
njesi te inventarit nganjeher referohen si kosto inventarizuese .
Kur produktet u transportohen klienteve keto kosto behen shpenzime
dhe zbriten nga te ardhurat shitjeve keshtu shpenzimet e perfitimit
te te ardhurave raportohen ne disa periudha sit e ardhuara P .sh .
supozojme se me 1.1.200x kompania Z kerkon 10 kompjutera me 900000
lek kosto per njesi . Kompania planifikon ti shese keto me 1500000
lek . Gjate vitit vetem nje kompjuter u shit . Kosto e produktit
prej 900000 lek do te shkembehet me 15000000 lek te te ardhurave
nga shitja .Ky proces I shoqrimit te kostove te produktit me
shitjen e tij quhet ciftezim .
Ne fikuren 2 1 jeper nje permbledhje e diferencave midis kostove
te produktit dhe te periudhes . kostot e produktit trajtohen
ndryshe ne kompanite tregtare te sherbimit dhe prodhuesve .
2 . Kosto e produktit ne kompanite prodhuese Nje firme prodhuese
eshte me komplekse se shumica e tipave te tjera te organizatave .
Arsyeja eshte se firma prodhuese eshte me e gjere ne aktivitetin e
saj ajo perfshin prodhimin , shitjen e administrimin .
Prandaj kuptimi I structures se kostos ten je firme prodhimi jep
nje kuptim te gjer e te pergjithshem qe eshte shume I perdorshem ne
kuptimin e structures se kostos se teipeve te tjera organizative
.
Prodhimi prefshin kthimin e zyreve material neprodukte te
perfunduara nepermjet perpjekjeve te puntorve e perdorimit te
paisjeve te prodhimit , perkundrazi shitja ( tregtia ) eshte shitja
e produkteve qe jane ne nje forme te perfunduar e qe jane perfituar
nga nje prodhues ose burim tjeter I jashtem . Kosto e nje produkti
te prodhuar eshte e perbere nga 3 elemente baze : 1 material
dikrekte 2 puna direkte
3 shpenzimet e prodhimit
Dy zerat e I formojne kostot direkte sepse materializohen direkt
ne produktin e perfituar , kurse shpenzimet e prodhimit nuk lidhen
me produkte te vecanta prandaj hyjne ne koston indirekte .
Materialet direkte . Perfshine koston e te gjithe materialeve
para qe jane te nevojshme per te prodhuar nje produkt te perfunduar
per shitje klineteve . Keto kosto mund te llogariten zakonisht me
nje shkalle te larte saktesie . Teorikisht materialet direkte do te
perfshinin cdo komponent te nje produkti te perfunduar duke
perfshire p. sh . gozhdet dhe tutkallin por ne realitet shume
kompani zbatojne rregullin kosto perfitimi I cili deklarone se nje
kosto nuk mund te ngarkohet perderisa perfitimet korrespoduese
kapercejn koston . Per pasoje material te tilla si me siper do te
hyjne ne koston indirekte zene peshe te vogel e kane kosto te madhe
mbajtjeje . Materiale direkte jane ato material qe behen pjese
integrate e nje produkti te perfunduar e qe mund te gjurmohen (
Shikohen ) dukshem ne te p. sh . druri ne nje tavoline , pambuku ne
industrine tekstile etj . Nje kosto prodhimi e materialeve direkte
perfshin :1 Cmimin e faturuar te materialit
2 Koston e transportit
3 Koston e magazinimt
4 Detyrimet e importit ( taksa doganore etj )
5 Ndonje ulje per ndonje zbritje ne pagesatKosto te tjera qe
mund te shoqrojne materialet si siguracione gjate tranzitit etj
.trajtohen ne shpenzimete prodhimit . Puna direkte , perfshine
pagen e paguar te gjithe punonjesve qe punojne direkt ne
transformimin e lendeve te para material ne produkte te perfunduara
. Kosto indirekte . Jane kosto qe lidhen me me teper se nje produkt
. Mund te perceptohen thjesht si perfshirje e te gjitha kostove te
prodhimit pervec materjaleve direkte dhe punes direkte . Te
perfshira ne kete klasifikim mund te gjenden kosto te tilla si
materjalet indirekte , puna indirekte , ngrohja dhe ndricimi I
reparteve prodhuese , taksat e padsurise , siguracionet ,zhvlersimi
I kapaciteteve prodhuese te fabrikes , riparimet , mirmbajtja e te
gjitha kostot etjera te operimit ne nje ndarje prohuese ne nje
kompani . Vetem ato kosto qe shoqrojne funksionimin e fabrikes do
te perfshihen ne kategorine e kostos ne fabrike ( shpenzimet e
pergjithshme te prodhimit ) .
Megjithate teknikat e kostimit tani perdoren edhe ne shume zona
joprodhuese si perpjekje te firmave per te patur nje kontroll me te
mire mbi kostot e tyre e tI sigurojne menaxhimit me teper te dhena
te dobishme , te perdorshme per koston . Prgjithesisht shpenzimet
joprodhuese klasifikohen ne dy kategori :
1 - shpenzimet e shitjes ose te marketingut 2 kostot
administrative
Kostot e marketingut ose te shitjes perfshine te gjitha kostot e
domosdoshme per te siguruar porosite e konsumatorve e per ti cuar
produktet e gatshme ose sherbimet ne duart e konsumatorve . Meqe
keto koste lidhen me kontraktimin me konsumatoret e plotsimin e
nevojave te tyre keto kosto shpesh quhen si kosto te marrjes e te
plotsimit te porosis .Shembuj te kostove te tilla perfshijne
reklamat , shpenzimet e transportit , pagat e shitesve , komisionet
e shitjeve , e kostot e shoqruara me produktet e perfunduara ne
depo . Te gjitha organizatat kane kosto te shitjes pavarsisht nese
organizatat jane nga natyra prodhuese , tregtare apo te sherbimit .
Kostot administrative perfshijne te gjitha kosotot ekzekutive
organizacionale e kosto te tjera te kompanise qe logjikisht nuk
mund te perfshihetn as ne kostot e prodhimit , as te shitjes
.Shembuj te kostove te tilla perfshijne kompensimet ekzekutive ,
llogaritaret e pergjithshem , sekretaret , lidhjet publike e kosto
te tjera te ngjashme qe kan te bejne me administrimin e
pergjithshem te kompanise sin je e tere . Ashtu si me kostot e
marketingut , te gjtha organizatat kan kosto administrative . Sic
deklaruam me siper konceptet dhe teknikat e kontabilitetit
menaxherial tani aplikohen ne shpenzimet jo prodhuese ashtu sic
bejne per aktivitetin prodhues , megjithse ne te kaluaren vemendja
perqendrohej ne mjediset prodhuese . Organizatet e sherbimit ne
vecanti po rritin perdorimin e koncepteve te kostos ne analizen dhe
kuptimin e sherbimeve te tyre .Bankat p.sh. tani perdorin analizen
e kostos ne analizen dhe kushtimin e sherbimeve te tilla si
llogarite me cek , huat e konsumatorve dhe kostot e kreditit ,
kompanite e sigurimeve percaktojne kostot e sherbimeve klienteve te
tyre sipas zonave gjeografike , moshes , gjendjes civile dhe
profesionit .Ndarjet e kostove ne grupet e mesiperme japin te
\dhena per kontrollin mbi funksionet e shitjes dhe administrative e
ne te njejten per kontrollin mbi funksionet e prodhimit . Shuma e
kostove te materjaleve direkte , punes direkte dhe shpenzimeve te
prodhimit perben koston totale te prodhimit ne nje firm prodhuese .
Figura me poshte klasifikon kostot ne nje firm prodhuese :
Sic kemi trajtuar me pare firmat pergatitin raportet periodike
per aksioneret , kreditoret etj, per te treguar kushtet financiare
dhe realizimine fitimeve ne interval kohe te caktuara . Pasqyrat
financiare te pergatitura nga nje firme prodhuese jane me komplekse
se ato te pergatitura nga nje firme tregtare . Firmat prodhuese
jane organizata me komplekse se ato tregtare sepse firmat prodhuese
duhet edhe ti prodhojne edhe ti shesin mallrat e tyre .Procesi I
prodhimit krijon shume kosto qe nuk ekzistojne ne firmr tregtare e
keto duhet te jene marre ne llogari per ti pergatitur pasqyrat
financiare te ketyre firmave . Le te shohim tani si pergatitet
oasqyra e te ardhurave dhe bilancin ne nje firme prodhuese .
Dallime kryesor midis nje bilanci ten je firme prodhuese me nje
tregtare eshte se si paraqiten inventaret.Nje tregtare ka veme nje
klase inventariale mallra te paperfunduara (ose te blear ) e keshtu
tregohet thjesht ne bilanc ne seksionin e perkates te aseteve . Nje
firme prodhuese ka 3 klasa Inventari:
1 rezervat materiale 2 prodhim ne proces
3 -mallrat e perfunduara Rezervat materiale jane lendet e para e
materiale kryesore te blera per te shkuar ne procesin e prodhimit
por qe ne momentin e paraqitur ne pasqyren e te ardhurave (
zakonisht 3 mujor apo fund viti) nuk jane shpenzuar akoma e
paraqiten si llogari me vete ne asetet e kompanis .
Prodhimi ne proces eshte prodhi mbi te cilin eshte kryer pune
jane harxhuar materiale por qe nuk ka marre akoma formen e
produktit te perfunduar pra nuk mund te shitet .
Produktet e gatshme paraqesin gjendjen ne fund te periudhes te
produkteve te perfunduara qe nuk jane shitur akoma .
Kostot e produktit jan quajtur shpesh kosto inventamale .
Arsyeja eshte se natyrisht keto kosto shkojne direkt ne llogarite
inventamale ashtusic jan regjistruar , Sic kan ndodhur me mire se
sa te shkonin ne llogarit e shpenzimeve . Ky eshte nje koncept kye
ne kontabilitetin menaxherial meq kosto te tilla mund te
perfundojne ne bilanc si asete neqofte se mallrat jane pjeserisht
te pakompletuara ose jane te pa shitura ne fund te periudhes
.Kompania prodhuese ka me 31 dhjetor 200x ka inventare qe vijojne
;
Materiale 60.000 euro Pune proces 130.000 Mallrat e perfunduara
300.000
Firma gjithashtu ka cash ne banke 100.000 euro , llogari te
arketueshme 175.000 euro shpenzime te parapaguara 20.000 euro
Totali I artikujve te bilancit me 31/12 do te jete :
BILANCI KONTABEL I KOMPANISE PRODHUESE
Per periudhen deri me 31/12/200x 1. Arka (banka ) 100 000
2.Llog te arketueshme 175 000
Inventaret : 3 Lende te pare mat. 60 000 4. Pune ne proces
130.000 5. Produkt I gatshem 300.000 6. Totali I inventarit (3 deri
5) 490.000 7 Shpenzime te papag. 20 000
8. Totali I aktivit (1+2+6+7) 785 000 Si pjes e sistemit te
raportimit te drejtimit pergaditet edhe pasqyra e ta ardhurave ne
nje firm prodhuese . Kjo pasqyre perfshin si gjendjen dhe koston e
produkteve te shitura ashtu dhe te atyre te prodhuara . Normalisht
pergaditet mujore dhe I njeh menaxheret ne rezultatet e veprimeve
te ardhurave ose humbjen neto per nje periudhe kohe te caktuar .
Eshte e rendesishme per menaxheret te monitorojne ne menyr te
vazhdueshme rezultatet e veprimit te firmes se tyre . Kjo do te
lejonte at ate alternojn strategjite e veprimit ne qofe se
rezultatet nuk jane te knaqshme . Per te pergatiture nje pasqyre te
ardhurash eshte e nevojshme te saktesojme fillimin e mbarimin e
inventarve si per materjalet , punen ne proces, prodhimin e
perfunduar le te japim nje pasqyre te fitimit ne nje firm prodhuese
ka dhe do percaktime sa me siper ;
Pasqyra e fitimit e kompanis prodhuese X
1. Te ardhura nga shitja 3 000 000 euro Kostot e produktit 2.
Invent , I prodhimit perfundimtar 250 000 (gjendje fillim viti)
3. Kosoto e produktit te perfunduar 1 398 000 (blerjet gjat
vitit)4. Produkt I gatshem shitje (2 + 3) 1 648 000
5. Inventar prod prefund . 31.12 300 000 (gjendje fund viti me
regjistrim)
6. Kosto e produkteve te shtirura (4 5)___1.348.000
7. Fitimi bruto (1 6) 1 652 000 Shpenzime marketing e
administrative : Kostot e periudhes :8. Paga 260 000
9. Komisione 98 700
10. Qera e zyrave shitjes 170 00011. Reklama 58 000
12. Furnizime 18 000
13. Shpenzime te te treteve 20 300
14. Siguracionet 75 000
15. Totali shpenzimeve administrative (8 deri14) 700 000
16. Fitimi operativ ( para tatimit ) (7 15) 952 000
17. Zbritet tatim ardh . ( 16 x 10 % ) 95.20018. Fitimi neto (16
17) 856.800 Si gjendet kosto e produkteve te prodhuara ?
Hapi I vete materialet direkte te hargjuara = gj fill + blerjet
gj fund Hapi II KPP eshte e = me shumen e matreialeve direkte +
puna direkte + shp. Prodh + gj fillim e prodhimit proces gjendje
fund prodhimit proces
Hapi III kosto e produkteve shitura = gjendje fillim te
produkteve gatshem + prod prodh gjendje fund te produkteve te
gatshem
Hapi IV vendosja e te dhenave ne pasqyrae .
Per te gjetur koston e produkteve te perfunduara na vjen ne
ndihme pasqyra e kostos e produkteve te shitura .
Le te japim nepermejt shembullit llogaritjen e kostos ne rastin
e kompanise prodhuese per te cilin hartuam dhe pasyren e te
ardhurave .
Pasqyra mund t pergatitet ose vetem per mallrat e prodhuara ose
per mallrat e prodhuara dhe te shitura.
Dallimi eshte vetem ne seksionin final ku produkteve te
prodhuara gjate periudhes u shtohen produktet e perfunduara gjendje
ne fillim dhe u zbritet inventari I produkteve te perfunduara ne
fund duke gjetur keshtu produktet e shitura .
Pasqyra e kostos per mallrat e prodhuara e te shitura per
kompanite prodhuese X 31.12.200xGjendja ne fill e inventarit na
proces 100 000
I Materiale direkte :
1. Gjendja ne fillim e MD 80.000
2. + blerjet gjat vitit 500 000 3. Mat . per tu perdorur 580
000
a. Gjendje fund mat . (stiqet) 60.0004. Materiale direkte te
prodhuara (3 minus a) 520 000
5. Puna direkte 600 000
Shpenzime prodhimit 6. Materiale indirekte 20 000
7. Pune indirekte 120 000
8. Qera fabrike 60 000
9. Ndriqim uje ngrohje 30 000
10. Telefon I fabrikes 10 000
11. Siguracioni I fabrikes 8 00012. Zhvlersim I paisjeve 50
00013. Totali I shpenzimeve te prodhimi (6 deri 12) 298 00014.
Totali I kostos se prodhimit (4+5+13) 1.418.000
15. Totali I mallrave te prodhuara (supozojm) 1 528 000
16. Zbritet inventari I punes proc . fund . 130 00017. Kosto e
produktit te prodhuar (15 16) 1 398 000
a) + gjendje fillim prod . gatshem 250 000 18. Produkte per
shitje gjithsej (17 plus a) 1 648 000
gjendje fund inventar produkt gatshem 300 000 Kosto e mallrave
te shitura 1 348 000 4 . Kosto ne kompanite tregtare e sherbimit ,
klasifikimi , bilanci e paqyrat e kostos e te fitimit
Per nje kompani tregtare kostot e produktit perfshijne cmimin e
blerjes per mallrat e blera per rishitje , kosto e transportit ,
siguracionet gjate tranzitit e detyrimet e importit . Ndryshe nga
nje kompani prodhuese bilanci I nje kompanie tregtare ka vetem nje
ze inventari I cili konsiston ne mallrat e blera nga furnitoret (
firma prodhuese ka 3 zera lend te para , prodhim proces e produkt
te gatshem ) ndersa pasqyra e fitimit pergatitet njelloj si tek
ndermarjet prodhuese .
Ne kompani tregtare zeri kosto e blerjes perfshin koston e
produkteve te blera nga furnitoret ndersa ne firmen prodhuese kosto
e produkteve te prodhuara sic u tregua me siper . Edhe ne firmat
tregtare kosto totale perbehet nga kosto e produktit (inventaret e
blera ) dhe kosto e periudhes ( shitjet dhe administrative ) . Le
te shohim koston ne nje kompani tregtare e cila shet nje produkt me
pakice per te cilen kemi keto te dhena :
1 Jane blere 50 tranzistore me 150 euro secili me pages deri ne
30 dite me nje zbritje 2 % ne qofte se pagesa do te behet brenda 10
diteve .
2 Kosto e transporti 300 euro
3 Kosto e sigurimit gajte tranzitit 150 euro 4 Detyrimi inporti
10 euro per nje tranzistor
Kosto totale mund te llogaritet si me poshte :
1. Kosto e blerjes 50 x 150 euro = 7.500
2. Detyrime importi ..... 50 x 10 = 500
3. Kosto e transportit .............. 300
4. Sigurim tranziti ..................... 1505. Shuma (1 deri 4)
................. 8 450
6. Zbritet 2 % x 7.500 ................. 1507. Kosto totale (5
6) ............... 8 300
Kosto njesi 8300 : 50 = 166 euro Bilanci I nje kompanie tregtare
do te ishte :
1 . CASH 8 691 000 euro 2 . Inventari 53 959 000
3 . Shpenzime te paguara 2 700 000 Totali I aseteve 65 350
000
Pre veme re se ka vetem nje grup inventari . Ne qofte se do te
ndertonim pasqyrene fitimit per nje kompani tregtare do te
kishim
Pasqyrat e fitimit ( e te Ardhurave dhe Shpenzimeve )
1 Te ardhurat nga shitjet 987 000
Kosto e produktit
Gjendj e mall . ne fill . 120.000
Blerje mallra__________________490 000
Mallra per shitje 610.000 Inventar mallrave
fund_________________ 150.000
Kosto e mallrave shitura 460 000
Fitimi bruto 527 000
Shpenzime shitje e administrative (Kosto e periudhes )
Pagat 60.000
Komisioneri (prfaqsimet) 98.700 Qera 110.000
Reklama 58.000
Sherbime 20.300
Siguaracione 15.000
Te tjera (furnizime)______18.000
Totali I shpenz . te shitjes + administrimit 380.000
Fitimi operues 147.000
Kosto me nje kompani sherbimi . Shume vite me pare firmat e
sherbimit i kushtonin pak vemndje kostos . Arsyeja ishte si meqe te
gjithe kostot e tyre ishin kosto periode ato nuk kishin kosto
produkti sepse nuk shisnin produkte dhe se kostot e periods
ndryshonin , ekziston pak ne varesi nga sasia e aktivitetit te
biznesit . Objektivi I firmave te sherbimit ishine te
perqendroheshin ne terheqjen e klienteve me rritjen e perfitimeve
nga kjo .
Ne industrin e sherbimeve nuk gjendet inventar . Kostot kan
lidhje me periudhen kur jan njelloj te perkufizuara si me siper (
lene gjurme direkte ). Ne fund te periudhes kontabel disa sherbime
zakonisht mbeten te paperfunduara . Te ardhurat e priteshme qe
shoqrohen me keto sherbime duhet te vlersohen sepse ato perbejne
aktive . Pergjithesisht kompanit e sherbimeve I vlersojne keto te
ardhuara nga shpenzimi I raportit te kostos direkte me totalin e
kostove te pritura me totalin e te ardhurave te papritura per te
gjithe sherbimin te kompletuar . Me posht do te japim pasqyren e
fitimit dhe aktivin e nje kompanie sherbimesh ( konsultimi ) .
Shpenzimet kompesimi I pononjesve e perfitimeve te thera jane
sherbime direkte . Sherbime te tjera si qeraja , trajnimi kerkimi
per pune etj , perbejne shpenzimet indirekte . Bilanci kontabel nuk
permban llogari inventariale si tek kompania , tregtare . Ne vend
te saj eshte nje llogari jo billd e cila paraqet te ardhurat e
priteshme per sherbimet e kryera me 31/12 por akoma te pafaturuara
klienteve . Kjo sasi vlersohet sipas kostove direkte te sherbimeve
te kryera . Pasqyra e te ardhurave dhe BK I nje kompanie sherbimi
31.12.200x
Te ardhura nga sherbimi I kryer 500.000
Pagat e punonjesve 245 000
Qera zyre 30 000
Trajning e kerkim 20 000
Sigurime 6 000
Te tjera 35 000
Totali I shpenzimeve 336 000
Fitimi operativ 164 000
Kompania e konsultimeve 31.12.200x
Aktiv KESH 25 000 Deftesa te arketueshme 63 000
Sherbime jobilld 50 000, borxhi I keq Shpenzime te parapaguara
14 000 Totali I aktiveve 152 000 5 . Kosto primare dhe kosto e
shendrimit . Kosto per njesi . Ndonjeher kontabilistet e grupojne
kostot e prodhimit te produktet ne 2 kategori plotesuese : kosto
primare dhe kosto e shendrimit . Kosto primare eshte shuma e
materialeve direkte ne punen me punen direkte qe jane direkt te
gjurmueshme ( te dukshme ) ne koston e produktit . Ky concept
perdoret kur firmat fillojne te blejne analizen e kostove te
prodhimit te produktit . Ne kete kohe materialet direkte e puna
direkte permbajne pjesen me te madhe te kostove te prodhimit e
ndertesa e paisjet paraqiten nje investim relativisht te vogel . Me
automatizimin e procesit te prodhimit firmat investojne me teper ne
paisjet e renda e shpenzimet e prodhimit fillojne te behen pjesa me
e rendesishme ne totalin e kostos se produktit per pasoje I
kushtohet me teper vemendje . Kosto e shendrrimit . Jane shuma e
kostove te punes direkte me shpenzimet e prodhimit . Keto jane
kostot e nje organizate qe shkaktohen nga shenderimi I materialeve
direkte ne produkte te perfunduara . Lidhja midis kostos primare
kostos se shenderrimit dhe 3 elementeve te kostos se produktit
jepet ne figure :
Nga figura veme re se te dy kostot mbulojne pjeserisht
njera-tjetren pra kane element te perbashket pune direkte .Prandaj
ato nuk duhen te perzihen sepse kjo perzierje do te sillte nje
llogari te dyfisht te kostos se punes direkte . 6 . Klasifikimi I
metejshem I kostove te punes Nga te gjitha kostot e prodhimit ,
kostot e punes paraqesin problemet me te veshtira te ndarjes dhe
klasifikimit .
Megjithse firmat ndryshojne ne ndarjet e kostove te punes ,
drejtimet me te perbashketa jane :
puna direkte
puna indirekte ( si pjese e kostos ne fabrike paga e
supervizorve , inxhinjerve te proshimit , rojeve te fabrikes ,
puntoreve te mirembajtjes )
kosto te tjera te punes ( koha e nderprerjeve , perfitimet
mbikohen normale , perfitime te tjera ) Dy te paret jane trajtuar
me siper , le te shohim kategorin e trete . Koha e ndermarrjeve
perfaqson kostot e punes direkte te puntorve te cilet ne saje te
nderprerjeve makines , nuk jane ne gjendje te kryejne detyrat e
tyre .Megjithse perfshihen puntoret e punes direkte kostot e
nderprerjeve trajtohen me teper si pjese e shpenzimeve te prodhimit
( kosto ne fabrike ) se sa si pjese e pune direkte . Arsyeja eshte
se manaxheret e ndjejne se kosto te tilla duhet te shperndahen mbi
te gjithe prodhimin e nje periudhe me mire se sa mbi punen qe eshte
ne proces ne kohen kur ndodhin nderprerjet .`
Per te dhene aje shembull se si llogaritet kosto e kohes se
nderprerjeve supozojme se nje operator shtypi fiton 12 lek per
ore-makine ne jave per eshte nderprer puna per 3 ore gjate nje jave
te dhene . Kosto e punes do te shperndahej si me poshte :
Pune direkte ( 37 ore * 12 euro ) 444
Shpenzime reparti (3 ore * 12 euro ) 36
Kosto totale per javen 480 euro
Shperblimi mbi kohen e punes direkte I paguar te gjithe puntorve
( pra per pune direkte dhe indirekte ) konsiderohet te jete pjese e
shpenzimeve te fabrikes e jo si paracaktimi I nje porosie ose grupi
prodhimi . Arsyeja eshte se prodhimi zakonisht eshte planifikuar (
pra eshte I shperndar neper reparte ) ne nje baz te rastit e do te
ishte e padrejte tI ngarkohej nje shperblim mbi kohen e punes nje
partie malli thjeshte vetem se ky grup produktesh bie ne bisht te
grafikut ditor (pra vetem se do te perpunohen ne fund te dites ) .
Per ta ilustruar supozojme se dy parti te mallrave A e B marrin
secila nga dy ore per tu kompletuar . A I bie te futet ne prodhim
heret pra ne fillim te dites se punes kurse B deri vone ne mesdite
.Per te kompletuar partin B te mallit duhet eshe dy ore pune
mbikohe .Nevoja e orve te punes shtes mbi kohen e punes diktohet
nga fakti se prodhimi total e tejkalon kohen normale te punes .
Porosia B nuk eshte me pergjegjese se porosia A per tejkalimin e
kohes se rregullt , prandaj I gjithe prodhimi do te ngarkohet mga
shperblimi shtes qe rezulton . Le te supozojme se nje operator
shtypi ne nje uzine fiton 12 lek /ore. Ai paguhet per kohen e plote
+ gjysmen per nje ore tejkalimi orari ( koha normale = 40 ore ne
jave ) . Gjate nje jave te dhene ai punon 45 ore dhe nuk ka
nderprerje ne pune . Kosto e tij e punes per javen do te jete :
Pune direkte 45 ore x 12 euro = 540 euro Shpenzime prodhimi 5 ore x
6 euro = 30 euro 570 euro
Vini re nga kjo llogaritje se vete shperblimi shtese shkon ne
llogarit e shpenzimeve te pergjithshme . Perfitimet ansore te punes
jane kosto te paguara nga puneshensi dhe perfshijne kostot e
programuara te sigurimit , lejet e zakonshme , perfirimet e
ndryshme papunsie , shtrimi ne spital etj . Disa firma I trajtojen
keto kosto si kosto indirekte te punes dhe dhe ia shtojne keto
shpenzimeve te fabrikes te tjarat ia shtojne punes direkte si
shtese kohe e humbur . Ky I fundit eshte drejtimi me superior sepse
perfitimet ansore u jepen puntorve te punes direkte dhe perfaqsojne
nje shtese kostoje te sherbimeve te tyre . Kosto e prodhimit per
njesi qe jane kostot mesatare te prodhimit per njesi perdoren per
te percaktuar sa prej kostove totale te prodhimit duhet te caktohen
ne llogarine e produkteve te shitura dhe sa ne inventarin ne fund
.
Supozojme p .sh . se ne nje firme kostot e prodhimit vjetor jane
si me poshte :
Kosto totale e prodhimit 400.000 euro
Totali I njesive te kompletuara 100.000 njsei
Supzojme gjithashtu se 80000 njesi prej te 100000 u jane shitur
klienteve gje qe do te thote se 20000 njsei jane ne inventarin e
produkteve te perfunduarar gjendje ne fund te periudhes , atehere
duke ditur koston per njesi mund te percaktojme :
Kostot e produktit te shitura 80.000x 4= 320.000 euro
Gjendja e produktit te perfunduar 20. 000x 4= 80.000 euroKosto
totale e prodhimit 400.000 euro 7 . Rrjedhjet e kostos se prodhimit
Deri tani ne kemi mkesuar se kostot e prodhimit perfshijne
materiale direkte , punen direkte dhe shpenzimet e prodhimit .per
te kuptuar me mire kostot e prodhimit do te ishte e dobishme te
shikojme rrjedhejn e kostos ne nje firme prodhimi si leviz kosto
nga llogarit e ndryshme te bilancit ne rrugen e prodhimit e te
shitjes .
Figura me siper ( diagrama ) ilustron rrjedhjen e kostos ne nje
firme prodhuese . Veme re se kostot jane shtuar te gjitha tek puna
ne proces . Puna ne proces mund te shtohet thjesht sin je linje e
firmes prodhuese ku produktet jane perpunuar por nuk kan marre
formen perfundimtare . Pasi produktet kompletohen ato levizin nga
puna ne proces ne produkte te perfunduara .Per ate pjes te
produktit te perfunduar qe shitet kostot e saj transferohen ne
kostot e produktit te shitura . Shpenzimet e shitjes dhe
administrative nuk jane perfshire ne prodhimin e nje produkti . Per
kete arsye ato nuk trajtohen si kosto produkti por si kosto periode
dhe shkojne direkt ne llogarite e shpenzimeve sic kan ndodhur . 8 .
Kosto dhe kontrolli .
Klasifikimet e kostos qe janeperdorur per te pergatitur pasqyray
financiare nuk mund te jene te njejta me klasifikimet e kostos qe
perdor nje menaxher per te kontrolluar operacionet e per te
planifikuar per te ardhmen .Per qellime kontrolli shpesh kostot
klasifikohen si veriabel dhe fikse , direkte dhe indirekte dhe te
kontrollueshme dhe te pa kontrollueshme. Nje kosto direkte eshte
nje kosto qe munde te gjurmohet fizikisht dhe brendeshem ne
segmentin e vacante qe po shqyrtohet , p . sh . ne qofte se nje
segment ne konsidearte ( ne shqyrtim ) eshte nje linje prodhimi ,
mateiale dhe puna e perfshire ne prodhimin e linjes do te jene
kosto direkte . Kosto direkte jane p . sh . puna direkte dhe
materialet direkte te harxhuara ne nje firme prodhuese . Nje kosto
indirekte eshte nje kosto qe duhet te shpernadahet sipas nje
rregulli te percaktuar ne segmentin ne konsiderat . Shpenzimet e
raportit p .sh . do jene kosto indirekte ne nje linje prodhimi
.Arsyeja eshte se shpenzimet e repartit per prodhimit nuk jane
direkt te identifikueshmeme ndonje pjese te nje linje prodhimi por
ndodhin si pasoj e aktivitetit te pergjithshem operues .
Para dy jave tiparet dalluese qe bejne ndarjen midis kostove
direkte dhe indirekte :
1 Ne qofte se nje kosto mund te gjurmohet dukshem e fizikishtne
nje njesi produkti ose ne disa segmente te tjera organizative , ajo
do te jete kosto direkte e segmentit perkates . 2 Ne qote se nje
kosto duhet te shperndahet ne nje rregull te caktuar ne nje njesi
produkti ose ne disa segmente te tjera organizative , atehere ajo
do te jete kosto e perbashket ose indirekte e segmentit perkates .
Nje kosto eshte konsideruar te eshte e kontrollueshme ne nje nivel
te vacante te menaxhimit ne qote se ai nivel ka fuqi ta ngarkoje
ate , p .sh. zhvlersimi I magazinave te prodhimit nuk mund te jete
I kontrollueshem nga menaxheri I shitjeve meqe ai nuk ka fuqi te
autorizoj ndertimin e magazinave . Ne disa situataka nje dimension
kohe te kontrollueshmerise . Kostot qe jane te kontrollueshme ne
nje afat te gjate , mund te mos jene te kontrollueshme ne afat te
shkurter . Nje shembull I mire eshte reklama . Meqe nje program
reklamimi eshte caktuar edhe eshte nenshkruar kontrata per te
menaxhimi nuk ka fuqi te ndryshoje sasine e shpenzuar . Por kur
kontrata mbarone , kostot e reklames mund te ribisedohen e keshtu
menaxhimi mund te ushtroj kontroll mbi te ne nje kohe te gjate .
Jane 3 koncepte te tjera me te cilat duhet te njihemi kur fillojme
studimin e kontabilitetit menaxherial . Keto jane : Kostot
diferenciale , kostot e rastit e kostot e investuara . kostot
diferenciale . Ne berjen e vendimev , menaxheret krahasojne
alternativat midis tyre .Qdo alternative do te kete koston
perkatese e cila duhet te krahasohet me kostot e shoqruara me
alternativat tjera te pershtatshme . Nje kosto qe eshte prezente ne
nje alternative por qe mungon ne te teren ose ne pjesen kur nje
alternative tjeter quhet kosto diferenciale . Kostot diferenciale
jane njohur gjithashtu si kosto nxitese megjithese teknikisht nje
kostot ritese duhet ti referohet vetem nje rritje ne kosto nga nje
alternative ne tjetren : uljet ne kosto mund te quhen kosto zbritse
. Nje kosto e rastit . mund te percaktohet si perfitim I mundeshem
ose humbje e sakrifikuar kur zgjedhja e nje drejtimi te veprimit e
bene te domosdoshme dhenien e alternativave konkuruese .Kosto e
rsatit zakonisht nuk regjistrohet ne llogarit e ndonje organizate
por eshte nje kosto qe duhet te merret parasyshe nga jasht ne cdo
vendim qe merr menaxheri . Kosto e inventuar ( sunk ) eshte nje
kosto qe tashme ka ndodhur dhe nuk mund te ndryshohet nga ndonje
vendim I marre tani ose ne te ardhmen . Meqe kostot e investuara
nuk mund te ndryshojne nga ndonje vendim I tanishem ose I se
ardhmes ato nuk jane kosto diferenciale e prandaj nuk do te
perdoren ne analizt e ardhme . Permbledhje :
Megjithese termi kosto ka nje dallim te dukshem ne
kontabilitetin financiar , ai mund te perdoret ne menyra te
ndryshme ne kontabilitetin e drejtimit .Ne kete leksion ne mesuam
se kostot mund te klasifikohen ne kosto prodhimi ose kosto periudhe
. Kostot e periudhes jane ngarkuar apo shpenzohen me teper si
funksion I kohes se sa si funksion I blerjes ose I prodhimit te
produkteve . Kostot e produktit perkundrazi jane ato kosto qe
perfshijne blerjen e mallrave ne nje firme tregtare ose prodhimin e
produktit ne nje firme prodhuese . Ne nje firme prodhuese kostot e
produktit kane te bejne me te gjitha kostot qe shoqrojne veprimin e
fabrikes ,keto do te perfshinin materialet direkte , punen direkte
e shpenzimet e raportit . Keto kosto shkojne se pari ne prodhimin
ne proces .Pasi mallrat jane kompletuar kostot dalin nga prodhimi
ne proces e shkojne te produktet e perfunduara . Pasi mallrat I
dergohen klienteve , kostot dalin nga produkte te perfunduara dhe
shkojne ne kostot e produkteve te shitura . Kostot e pjeseve te
pakompletuara ose te produkteve te pashitura dalin ne bilancin e
nje kompanie prodhuese si asete ne formen e inventarit te prodhimit
ne proces e te produktit te gatshem . Ndersa bilanci I nje kompanie
prodhuese ka 3 grupe llogarish inventariale .materiale te para ,
prodhim proces e produkte te gatshme , bilanci I nje firme tregtare
ka vetem nje llogari inventariale mallrat e blera .
Pervec klasifikimit te kostos ne koso prodhimi e periudhe ka dhe
klasifikime te tjera si kosto direkte e indirekte ,te
kontrollueshme e te pakontrollueshme . Per me teper ne klasifikuam
kostot diferenciale si diferenc midis 2 alternativave ,koston e
rastit se eshte perfitimi I pamare ne heqjen dore nga disa rruge te
veprimit se dhe koston e investuar si kosto qe tashme ka ndodhur e
qe nuk ndryshohet nga cfardo lloj vendimit te mirret . TEMA : 3
ANALIZA KOSTO-FITIM NJE MJET I RENDESISHEM PER MARRJEN E
VENDIMEVE Objektivat : 1 -Supzimet baze te analizes K- V F
2 - Metodat baze te analizes K V F
3 Marzhi I kontributit per njesi
4 Marzhi I kontributit , raporti I Marzhit te kontributit .
5 Ndertimi I grafikut K V F , analiza e pikes BREAKEVEN ,zona e
humbjes , e fitimit 6 Llogaritja e kufirit te sigurise e perdorimit
te tij 7 Llogaritja e efekteve te ndryshme te kostove e te cmimeve
, te volumit mbi fitimin 8 Volumi I shitjeve e BE ne nje firme
shume produktesh (shitjet mix ) Analiza Kosto-Volum fitim (K V F )
perfshine nje studim te shume nderlidhjeve midis fakteve te
meposhtme 1 ) Cmimet e produkteve 2 ) Volumi ose niveli I
aktivitetit
3 ) Kosto veriabel per njesi
4 ) kosto totale fikse 5 ) Shumellojshmeria perzierja e
produkteve te shitura . KVF eshte nje factor kyc ne shume vendime
duke perfshire zgjedhjen e linjave prodhuese ,caktimin e cmimeve
strategjike , strategjine e marketingut e perdorimin e kapaciteteve
prodhuese .Ky koncept eshte kaq I perhapur ne kontabilitetin
menaxherial saqe ai takohet ne cdo gje qe ben menaxheri . Perdite
kontabilitet menaxherial ndeshen me pyetje te tilla si 18. Cefekt
do te kete mbi fitimin shtimi prej 5% ne cmimet e shitjes ?19. Ne
qofte se kostot varabiale te prodhimit zvoglohen 7% sa njesi
prodhimi duhet te shese kompania per te arritur fitim 200.000 lek
?
20. Ne qote e kompanise I ofrohet nje pune special sa do te jete
ndikimi mbi te ardhurat I kostove e fitimit ?21. Neqofe se kompania
rrite buxhetin e reklames me 100.000 lek sa njesi duhet te shese
kjo kompani qe te mbuloje kete rritje te shpenzimeve fikse ? Per tu
pergjegjur ketyre petjeve e tjerave te ngjashme me to kontabilistet
I drejtohen anaziles K V F .
Analiza K V F e
