© Joanna Rachtan Janicka

Dieta bezglutenowa

– potrzeba czy moda?

Dr hab. Ewa Lange

Zakład Dietetyki

Dr inż. Joanna Rachtan-Janicka

Zakład Żywności Funkcjonalnej,

Ekologicznej i Towaroznawstwa

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji

© Joanna Rachtan Janicka

Charakterystyka glutenu

© Joanna Rachtan Janicka

Warstwa aleuronowa

© Joanna Rachtan Janicka © Joanna Rachtan-Janicka

Gliadyna

Glutenina

Gluten

© Joanna Rachtan Janicka

Spożywanie mąki pszennej wpływa na:

• wzrost korzystnej flory bakteryjnej w jelicie grubym (1);

• zmniejszenie glikemii poposiłkowej i insulinemii (2);

• zmniejszenie stężenia triglicerydów na czczo (2,3);

• zmniejszenie masy ciała (2,3);

• gliadyna, może przyczynić się do poprawy kontroli

ciśnienia krwi i funkcji układu immunologicznego (2,3,4,5);

1.Palma et al. 2009, Br J Nutr, 102 (8):1154-1160; 2. Gaesser GA, Angadi SS 2012, J Acad NutrDiet, 112 (9):1330-1334; 3. Jenkins DJA et al. 1999, J Am Coll Nutr, 18 (2):159-165; 4. BehallKM et al. 2006, J Am Diet Assoc,106 (9):1445-1449; 5. Fardet A. 2010, Nutr Res Rev, 23(1):65-134;

© Joanna Rachtan Janicka

Produkty zawierające gluten

© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka

© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka

© Joanna Rachtan Janicka

Uwaga na zanieczyszczenia!!!!

© Joanna Rachtan Janicka

© Joanna Rachtan Janicka

Produkty bezglutenowe

© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka

© Joanna Rachtan Janicka

Ryż Kukurydza Owies

© Joanna Rachtan Janicka http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list

Proso Amarantus Gryka

© Joanna Rachtan Janicka

Batat Ziemniak Quinoa

Sorgo Orzechy Nasiona

© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka

Soja

© Joanna Rachtan Janicka http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list

Bób Ciecierzyca

Soczewica Łubin Jadłoszyn

© Joanna Rachtan Janicka© Joanna Rachtan Janicka http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/list

TaroSago Maniok

Maranta Topinambur Kasztan

© Joanna Rachtan Janicka

Siemię Dziki ryżSezam

Indiańska trawa ryżowa Teff Kokos

© Joanna Rachtan Janicka

© Joanna Rachtan Janicka

Badania diagnostyczne w kierunku

chorób zależnych od glutenu

© Joanna Rachtan JanickaESPGHAN, 2010: Schemat postępowania diagnostycznego dziecka z podejrzeniem celiakii;

© Joanna Rachtan JanickaVillanacci et al., 2011

Skala Marsha Typ 1 Skala Marsha Typ 1/2

Skala Marsha Typ 3A Skala Marsha Typ 3B

© Joanna Rachtan Janicka

Częstość występowania celiakii

w Europie ok. 1:100

© Joanna Rachtan Janicka

Uwaga!!!

Podczas diagnozowania celiakii w diecie

musi być obecny glutem!!!!

© Joanna Rachtan Janicka

• krewni I-go stopnia chorych na celiakię;

• chorzy na cukrzycę typu 1;

• chorzy na opryszczkowe zapalenie skóry

(choroba Dühringa);

około 10% (Stmyth et al., N Engl J Med. 2008, 359:26)

Częstość występowania celiakii

około 5-12% (Dogan Y et al., J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2012, 55:2;

Castro-Antunes MM et al., J Pediatr (Rio J)., 2010, 86:4)

około 20% (Presutti RJ et al., Am Fam Physician. 2007, 76:12)

© Joanna Rachtan Janicka

Częstość występowania celiakii

• osoby z zespołem Downa;

• osoby z zespołem Turnera;

• osoby z zespołem Williams–Beuren’a;

około 10% (Zachor DA et al., J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2000, 31:3)

około 2,5% (Stagi et al., BMC Medical Genetics. 2014, 15:61)

około 7% (Bonamico Met al., J Clin Endocrinol Metab. 2002, 87:12)

© Joanna Rachtan Janicka

• osoby z selektywnym niedoborem IgA;

• osoby z niewyjaśnioną męską

niepłodnością;

• osoby z autoimmunologiczną chorobą

tarczycy (Hashimoto, Gravesa-Basedowa);

około 8% (Meini A et al., Ann Allergy Asthma Immunol. 1996, 77:4)

około 7% (Muralidhar J et al ., Practical Gastroenterology. 2009 )

około 5% (Chin Lye Ch’ng et al., Clin Med Res. 2007, 5:3)

Częstość występowania celiakii

© Joanna Rachtan Janicka

• dzieci z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby;

• osoby z niewyjaśnionym

podwyższonym poziomem

transaminaz;

• osoby z niewyjaśnioną niedokrwistością

z niedoboru żelaza;

około 3-6% (Rashtak S et al., Expert Rev Clin Immunol. 2009, 5:5)

około 2,5-5% (Halfdanarson TR et al., Blood. 2007, 109:2 )

około 8% (Korpimäki S et al., Am J Gastroenterol. 2011, 106:9)

Częstość występowania celiakii

© Joanna Rachtan Janicka

• osoby z chłoniakiem nieziarniczym jelita cienkiego;

• osoby ze stwardnieniem rozsianym;

około 6% (Presutti RJ et al., Am Fam Physician. 2007, 76:12)

około 10% (Rodrigo L et al., BMC Neurology 2011, 11:31 )

Częstość występowania celiakii

© Joanna Rachtan Janicka

Nie wykazano zależności pomiędzy występowaniem celiakii

• reumatoidalnym zapaleniem stawów;Francis J et al., The prevalence of coeliac disease in rheumatoid arthritis, Eur J Gastroenterol

Hepatol. 2002, 14(12):1355-6

• zapalnych chorób jelit – 0-20%;Casella G et al., Prevalence of celiac disease in inflammatory bowel diseases: An IG-

IBD multicentre study, Dig Liver Dis. 2010, 42(3):175-8;

Tursi A et al. High prevalence of celiac disease among patients affected by Crohn's

disease, Inflammatory Bowel Diseases, 11(7):662–6;

Niejednoznaczne wyniki w przypadku

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

Objawy kliniczne;

Badanie przedmiotowe;

Badania laboratoryjne;

UWAGA!!!

Diagnozę stawia lekarz!!!!

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

• Testy skórne punktowe - skin prick test;

• Testy skórne natywne - prick by prick test;

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

• Testy płytkowe - atopy patch test;

• Ocena stężenia w surowicy krwi

specyficznych przeciwciał IgE;

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

• Testy molekularne - Tri a 14 (LTP), gliadyna (zawiera α, β, γ, ɷ gliadynę),

Tri a 19 (omega-5-gliadyna);

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

• Prowokacja glutenem - double blind placebo controlled study;

© Joanna Rachtan Janicka

Diagnostyka alergii na pszenicę i nadwrażliwości

pokarmowej typu niealergicznego

• Czasowa dieta eliminacyjna i prowokacja glutenem;

© Joanna Rachtan Janicka

Stosowanie diety bezglutenowej przez osoby

z chorobami autoimmunologicznymi

© Joanna Rachtan Janicka Cukrzyca typu 1

© Joanna Rachtan Janicka Cukrzyca typu 1

© Joanna Rachtan Janicka Cukrzyca typu 1

© Joanna Rachtan Janicka Stwardnienie rozsiane

© Joanna Rachtan Janicka Choroby tarczycy

© Joanna Rachtan Janicka Autyzm

© Joanna Rachtan Janicka Autyzm

© Joanna Rachtan Janicka Autyzm

© Joanna Rachtan Janicka

Zagrożenia związane ze stosowaniem diety

bezglutenowej przez osoby zdrowe

© Joanna Rachtan Janicka Populacja ogólna

© Joanna Rachtan Janicka Populacja ogólna

© Joanna Rachtan Janicka Populacja ogólna

© Joanna Rachtan Janicka

W momencie diagnozy

Dieta bezglutenowa

Produkty bezglutenowe

Długotrwałe stosowanie

diety bezglutenowej

Białko

Błonnik pokarmowy

Błonnik pokarmowy

Błonnik pokarmowy

Błonnik pokarmowy

Żelazo Żelazo Żelazo

Wapń Wapń

Witamina D Witamina D

Magnez Magnez

Cynk

Kwas foliowy,niacyna,

ryboflawina, kobalamina

Kwas foliowy,niacyna,

ryboflawina, kobalamina

Kwas foliowy,niacyna,

ryboflawina, kobalamina

Kwas foliowy,niacyna,

ryboflawina, kobalamina

Niedobory pokarmowe występujące o chorych na celiakię

Kupper C., 2005: Dietary guidelines and implementation for celiac disease. Gastroenterology 2005, 128, 121-127

© Joanna Rachtan Janicka

Produkty bezglutenowe

Wysoka zawartość Niska zawartość

Tłuszczu (w tym NKT) Błonnika pokarmowego

Cukrów prostych Witamin z grupy B

Skrobi Żelaza

Sodu/soli kuchennej Wapnia

Wysoki indeks glikemiczny Magnezu

Cynku

Sporadycznie stosowane wzbogacanie żywności

© Joanna Rachtan Janicka

Dietę bezglutenową należy stosować, gdy:

• zostanie potwierdzona celiakia, alergia na pszenicę,

nietolerancja pokarmowa lub nadwrażliwość na gluten;

• na podstawie wyników badań (m.in. przeciwciała,

biopsja) dietę zaleci lekarz;

© Joanna Rachtan Janicka

Diety bezglutenowej nie należy stosować:

• w czasie, gdy diagnozujemy celiakię;

• bo jest modna;

• bez uzasadnienia i konsultacji z lekarzem;

© Joanna Rachtan Janicka

Dziękuję za uwagę!