Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu

Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiganiu gotowoci do nauki w szkole.

Materiay edukacyjne dla nauczycieli wychowania przedszkolnego

1

Spis treci

1. Wprowadzenie ................................................................................................................... 2

2. Diagnoza przedszkolna ....................................................................................................... 4

2.1. Diagnoza przedszkolna jako zadanie nauczycieli ......................................................... 5

2.2. Prowadzenie obserwacji .............................................................................................. 6

2.3. Analiza gotowoci do nauki w szkole ........................................................................... 9

2.4. Wybr metody i narzdzi diagnozy ........................................................................... 10

2.5. Przekazywanie informacji rodzicom .......................................................................... 11

2.6. Etyczne aspekty diagnozy maego dziecka ................................................................ 13

3. Wspomaganie rozwoju i edukacji dzieci.......................................................................... 15

3.1 Troska o psychospoeczne i fizyczne zdrowie dzieci Katarzyna Stpniak ............... 15

3.2. Indywidualizacja pracy z dzieckiem w przedszkolu Katarzyna Stepniak ................ 20

3.3. Wspomaganie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Katarzyna Leniewska ................................................................................................ 26

4. Dzieci u progu szkoy ........................................................................................................ 34

4.1. Osignicia rozwojowe szeciolatka dr Aleksandra Piotrowska

(Wydzia Pedagogiki UW) .......................................................................................... 34

4.2. Czego i jakimi metodami uczy si szeciolatek w I klasie? dr Magorzata

Sieczewska (Wydzia Pedagogiki UW) ..................................................................... 43

5. Materiay dla rodzicw .................................................................................................... 48

5.1. Informacja dla rodzicw ............................................................................................ 48

5.2. Odpowiedzi ekspertw na pytania rodzicw o obowizek wychowania

przedszkolnego, diagnoz przedszkoln i obowizek szkolny. ................................. 52



2

1. Wprowadzenie

Materiay edukacyjne, ktre przekazujemy nauczycielom przedszkoli, oddziaw

przedszkolnych, punktw i zespow przedszkolnych oraz dyrektorom przedszkoli i szk, s

powicone pedagogicznej diagnozie dziecka w wieku przedszkolnym, ktra polega

na analizie gotowoci szkolnej i udzieleniu dziecku potrzebnego wsparcia. Tak rozumiana

diagnoza ma suy wyrwnywaniu i zwikszaniu szans edukacyjnych dzieci w pierwszym

okresie nauki. Diagnoza nie jest nowym zadaniem dla nauczycieli wychowania

przedszkolnego, ale zgodnie z obowizujcymi aktami prawnymi jest integraln czci

realizowanego programu wychowania przedszkolnego oraz podstaw dziaa wspierajcych

rozwj dzieci i ich przygotowanie do szkoy. Dziki diagnozie moliwa jest indywidualizacja

pracy z dziemi zgodnie z ich potrzebami.

Diagnoza dojrzaoci i gotowoci szkolnej w praktyce pedagogicznej i psychologicznej

w Polsce zawsze suya wyrwnywaniu szans dzieci z problemami rozwojowymi

lub rodowiskowymi. Diagnozie towarzyszyy rne rozwizania praktyczne w zakresie metod

ksztacenia dzieci o zrnicowanych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych. Obecna

reforma programowa i diagnoza przedszkolna ma umoliwi wszystkim piciolatkom dobre

przygotowanie do nauki w szkole, a szeciolatkom w I klasie uatwi podjcie roli ucznia

i zapewni dobre efekty ksztacenia.

Analiza przygotowania dzieci do nauki w szkole jest zadaniem nauczycieli zgodnie

z rozporzdzeniem1 ministra edukacji narodowej w sprawie podstawy programowej. Zadanie

to zostao okrelone jako prowadzenie obserwacji pedagogicznych majcych

na celu poznanie moliwoci i potrzeb rozwojowych dzieci oraz przeprowadzenie analizy

gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole. Rozporzdzenie2 ministra edukacji

narodowej w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw i podrcznikw nakada

na dyrektora przedszkola lub szkoy zadanie zatwierdzenia programu wychowania

przedszkolnego i metody diagnozy wybranych do realizacji przez nauczyciela. Wane treci,

ktre powinny zosta opisane w programie wychowania przedszkolnego, to, obok metody

1 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12.2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). 2 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8. 06. 2009 r. w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania

przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 89, poz. 730).



3

diagnozy, take sposoby osigania celw ksztacenia i wychowania z uwzgldnieniem

indywidualizacji pracy w zalenoci od potrzeb i moliwoci dzieci.

Nauczyciel zapewni dzieciom wiksze szanse edukacyjne i wesprze ich rozwj osobowy, jeeli

kade z nich otrzyma zgodne ze swoimi potrzebami, wane, pozytywne i rnorodne

dowiadczenia. U dzieci w wieku przedszkolnym wan rol peni dowiadczanie, aktywno,

podejmowanie inicjatywy oraz samodzielno, ktre wzmacniaj poczucie wasnej wartoci.

Wana jest cigo w edukacji, moliwo nawizania przez dziecko do tego, co ju wie

i potrafi, zaspokajanie jego ciekawoci i budzenie zainteresowa. Uczeniu si sprzyja te

wspdziaanie z innymi dziemi, tworzenie wsplnoty. Powysze prawidowoci rozwoju

dzieci s uzasadnieniem potrzeby indywidualizowania procesu wychowania i edukacji

oraz stosowania aktywnych metod pracy. Wnioski nauczyciela z obserwacji

przeprowadzonych w bezporednim kontakcie z dzieckiem, w naturalnym otoczeniu mog

by przekazane rodzicom, a w razie potrzeby pogbionej diagnozy zwizanej ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi take specjalistom z poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Zadaniem nauczycieli jest opracowanie indywidualnego programu wspomagania

i korygowania rozwoju dziecka, ktry bdzie realizowany w roku poprzedzajcym

rozpoczcie nauki w szkole podstawowej przy wsparciu specjalistw.

W prezentowanych materiaach edukacyjnych dla nauczycieli wychowania przedszkolnego,

w pierwszym rozdziale przedstawiamy zadania nauczycieli zwizane z obszarem diagnozy

przedszkolnej. Omawiamy zagadnienia dotyczce prowadzenia obserwacji i analizy

gotowoci dzieci do podjcia nauki w szkole, wyboru metod diagnozy oraz sposobu

przekazywania rodzicom informacji o zachowaniu i umiejtnociach dzieci. Podkrelamy

wag etycznych aspektw diagnozy maego dziecka.

Drugi rozdzia materiaw edukacyjnych powicony jest zagadnieniom dotyczcym

wspierania fizycznego i psychospoecznego rozwoju wszystkich dzieci

oraz indywidualizowania pracy z nimi. Przyblia take nauczycielom zasady pracy z dziemi

ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wynikajce z rozporzdzenia o organizowaniu

i udzielaniu pomocy psychologicznej i pedagogicznej3.

3 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkoach i placwkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487).



4

W trzecim rozdziale zamieszczamy artykuy pracownikw naukowych Wydziau Pedagogiki

UW w Warszawie na temat osigni rozwojowych szeciolatkw i metod pracy

z szeciolatkami w I klasie. Oba tematy zostay bardzo przystpnie opracowane z myl

o nauczycielach praktykach. Sdzimy, e zainteresuj one take rodzicw.

Czwarty rozdzia zawiera materiay, ktre s przydatne dla nauczycieli w kontaktach

z rodzicami. Mog by one wykorzystane zarwno podczas spotka indywidualnych jak

i zebra z rodzicami przedszkolakw. Zawieraj one informacje dotyczce rozwoju dzieci

i ich przygotowania do szkoy oraz prezentuj odpowiedzi na najczciej zadawane przez

rodzicw pytania.

W publikowanych materiaach edukacyjnych przypominamy take Skal Gotowoci

Edukacyjnej Piciolatkw (SGE-5), arkusz obserwacyjny wraz z podrcznikiem, przygotowane

na potrzeby diagnozy przedszkolnej i opublikowane w 2010 r. Zamieszczamy rwnie

prezentacj Ocena gotowoci szkolnej piciolatkw, majc nadziej, e uatwi ona

nauczycielom prac samoksztaceniow i dobre poznanie zagadnie diagnozy przedszkolnej.

Materiay edukacyjne, ktre publikujemy opracowa zesp pracownikw ORE

z Wydziaw: Rozwoju Szk i Placwek, Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych, Wychowania

i Profilaktyki oraz Zespou ds. Promocji Zdrowia w Szkole.

2. Diagnoza przedszkolna

W pierwszym rozdziale materiaw edukacyjnych przedstawimy zadania nauczyciela

zwizane z obszarem diagnozy przedszkolnej. Diagnoza przedszkolna jest okrelana jako

analiza i ocena gotowoci szkolnej dzieci na podstawie przeprowadzonych obserwacji

pedagogicznych. Zgodnie z zaoeniami reformy programowej jest to zadanie nauczycieli

wychowania przedszkolnego, ktre dotyczy take przygotowania piciolatkw

do rozpoczcia nauki w I klasie szkoy podstawowej.

Przypomnimy podstawy prawne diagnozy przedszkolnej, omwimy kolejno zagadnienia

dotyczce prowadzenia obserwacji, analizy gotowoci dzieci do podjcia nauki w szkole

oraz wyboru metody diagnozy. Przedstawimy korzystny dla budowania dobrych relacji



5

sposb przekazywania rodzicom informacji o zachowaniach i umiejtnociach dzieci.

Zwrcimy take uwag na wybrane etyczne aspekty diagnozy maego dziecka.

2.1. Diagnoza przedszkolna jako zadanie nauczycieli

Z obowizujcych aktw prawnych, ustawy o systemie owiaty4 i rozporzdze ministra

edukacji narodowej wynikaj ponisze zadania nauczyciela dotyczce diagnozy

przedszkolnej:

1. Wybranie programu wychowania przedszkolnego, opracowanie wasnego lub mody-

fikowanie programu innych autorw.5

Program powinien zawiera propozycj metody diagnozy i sposobu osigania celw

ksztacenia i wychowania, z uwzgldnieniem indywidualizacji pracy w zalenoci

od potrzeb i moliwoci dzieci).

2. Prowadzenie i dokumentowanie obserwacji pedagogicznych dzieci oraz ich analiza

i podsumowanie w padzierniku/listopadzie, a po raz drugi w kwietniu w roku szkolnym

poprzedzajcym rozpoczcie nauki w szkole podstawowej.6

Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych majcych na celu

poznanie potrzeb i moliwoci rozwojowych dzieci oraz opracowanie indywidualnego

programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, ktry bdzie realizowany

w roku szkolnym poprzedzajcym rozpoczcie nauki w szkole podstawowej.

3. Przekazanie rodzicom informacji o gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole

podstawowej wedug okrelonego wzoru.7

Informacja o gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole podstawowej" jest wydawana

rodzicom, ktrzy samodzielnie mog zdecydowa o przekazaniu jej szkole, w ktrej dziecko

rozpocznie nauk, jeli uznaj, e zawarte w niej uwagi mog pomc w dalszej pracy

z dzieckiem oraz wspomaganiu jego rozwoju. Informacja nie jest wiadectwem ukoczenia

przedszkola czy oddziau przedszkolnego. Jest ona podsumowaniem pracy z dzieckiem,

4 Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie Ustawy o Systemie Owiaty oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 56, poz. 458). 5 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8.06.2009 r. w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 89. poz. 730). 6 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12. 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.17). 7 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28.05.2010 r. w sprawie wiadectw, dyplomw pastwowych i innych drukw szkolnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 97, 624).



6

opisujcym opanowanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Wskazuje

rwnie obszary, w ktrych dziecko potrzebuje wsparcia w kolejnym etapie ksztacenia

ze wzgldu na swoje uzdolnienia lub trudnoci.

2.2. Prowadzenie obserwacji

Obserwacja polega na zbieraniu danych na drodze spostrzee Powszechnie stosuje si j

w bardziej lub mniej usystematyzowany sposb. Jako metoda diagnostyczna, polega

na wiadomym, planowym i celowym spostrzeganiu, rejestrowaniu i gromadzeniu danych

o zachowaniu czowieka, sytuacjach i zdarzeniach. Na potrzeby diagnozy gotowoci dziecka

do podjcia nauki w szkole warto przeprowadzi zaplanowan, ukierunkowan obserwacj.

Istotne jest, aby obserwacja przyszego ucznia obejmowaa wszystkie najwaniejsze obszary

aktywnoci dziecka w przedszkolu.

Cele diagnozy przedszkolnej

Przypomnijmy, e diagnoza przedszkolna ma na celu poznanie indywidualnych potrzeb

i moliwoci dzieci oraz przeprowadzenie analizy stopnia ich gotowoci do nauki w szkole.

Zgromadzone informacje i wnioski z analizy maj pomc:

rodzicom w poznaniu stanu gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole i wspieraniu

jego rozwoju,

nauczycielom w opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania

rozwoju dziecka,

pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej w pogbieniu, w razie potrzeby,

diagnozy zwizanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dziecka.

Obserwacja jako metoda diagnostyczna

Nauczyciele przedszkola korzystaj z obserwacji w codziennej pracy. Przygldaj

si zachowaniu dzieci, zapamituj a niekiedy notuj, w jaki sposb poszczeglne z nich

reaguj w rnych sytuacjach, jak si bawi, mwi i wygldaj danego dnia, w jakim s

nastroju. Dostrzegaj, czym dzieci s zainteresowane, co potrafi i jak kontaktuj

si z innymi dziemi i z dorosymi.

Obserwacja jest bardzo uytecznym sposobem zbierania informacji. Daje bowiem moliwo

uwzgldnienia sytuacyjnego kontekstu wystpienia danego zachowania.



7

Na przykad kiedy nauczyciel obserwuje:

dziecko, ktre czsto angauje si w konflikty z rwienikami, ma szans zebra

informacje dotyczce roli, jak przyjmuje obserwowane dziecko (czy czciej jest

sprawc, czy ofiar);

uczestnikw konfliktu, moe zauway, czy w konflikcie bior udzia rne dzieci,

czy zawsze te same;

zdarzenia poprzedzajce konflikt, moe lepiej rozumie jego przyczyny (np. niepoyczenie

zabawki, nieprzestrzeganie kolejnoci);

okolicznoci konfliktu, to dostrzee, w jakich warunkach dziecko czciej angauje

si w sytuacje konfliktowe.

W zalenoci od kontekstu zachowanie dziecka moe mie rne znaczenie. Interpretacja

zachowania powinna wic uwzgldnia wszystkie czynniki zewntrzne oraz te zwizane

z osob dziecka np. jego stan emocjonalny.

Trafno, rzetelno i obiektywizm obserwacji

Nauczyciel przedszkola przyjmujcy rol obserwatora powinien zna prawidowoci rozwoju

dzieci w wieku przedszkolnym, techniki obserwacyjne i wybrane przez siebie narzdzie

obserwacji. Wiedza o potrzebach rozwojowych dzieci, ich osigniciach i trudnociach

pozwala ukierunkowa uwag obserwatora, zaplanowa cele obserwacji i je realizowa.

Warto take, aby przed przystpieniem do obserwacji nauczyciel okreli kategorie

porzdkowania i sposb analizy danych.

Obserwacja powinna by przeprowadzona rzetelnie i obiektywnie. Oznacza to,

e obserwator prowadzi dokadny, fotograficzny zapis rzeczywistoci. Nie kieruje si

wasnymi przekonaniami czy emocjami, unika interpretowania i oceniania podczas

prowadzenia obserwacji, podporzdkowuje si celom obserwacji a nie zaspokajaniu wasnej

doranej ciekawoci.

Autentyczne zainteresowanie osob dziecka i jego przeyciami, ch zrozumienia jego

potrzeb i wspierania jego rozwoju s czynnikami wpywajcymi na trafno prowadzonej

obserwacji. Pomocn cech obserwatora jest spostrzegawczo, ktra umoliwia

rejestrowanie w krtkim czasie duej liczby wanych elementw dotyczcych



8

obserwowanego zdarzenia lub aktywnoci dziecka, zwrcenie uwagi na istotne szczegy

(np. postawa ciaa, mimika dziecka).

Etapy prowadzenia obserwacji

Przypomnijmy, e pierwszy etap obserwacji polega na dokadnym opisie rzeczywistoci.

Jednym z podstawowych bdw, ktre mona popeni na tym etapie jest zbyt wczesna

interpretacja. Prba wyjaniania zachowa dziecka jeszcze w trakcie zbierania danych moe

prowadzi do utraty obiektywizmu. Nauczyciel moe wwczas postrzega dalsze zdarzenia

przez pryzmat przedwczenie wycignitych wnioskw.

Etap zbierania informacji jest bardzo wany dla pniejszego wnioskowania. W przypadku,

gdy spostrzeenia s powierzchowne lub stronnicze, trudno oczekiwa, e wnioski

wycignite po zakoczeniu obserwacji bd prawidowe. Do takich znieksztace moe

doprowadzi faworyzowanie niektrych dzieci, wybircze pomijanie pewnych zdarze jako

mao istotnych, a take nadmierne poleganie na wasnej pamici (np. nieprowadzenie

na bieco notatek).

Drugim etapem jest interpretacja wynikw obserwacji. Trafnej interpretacji sprzyja

pogbianie wiedzy o prawidowociach rozwojowych wieku przedszkolnego, refleksja,

rozwijanie umiejtnoci powizania tego, co si aktualnie dzieje z przeszymi

dowiadczeniami dziecka. Warto przy tym korzysta nie tylko z wasnych dowiadcze,

ale te z konsultacji ze wsppracownikami i specjalistami.

Terminy podsumowania obserwacji

Zgodnie z obowizujcymi rozporzdzeniami nauczyciele przedszkola maj obowizek

prowadzenia obserwacji i dokonywania analizy gotowoci szkolnej piciolatkw na pocztku

roku szkolnego poprzedzajcego rozpoczcie przez dziecko nauki w szkole.

Wstpna obserwacja na potrzeby analizy gotowoci szkolnej powinna by przeprowadzona

w padzierniku/listopadzie. Jest to dogodny czas na poznanie dzieci, ich zdolnoci

i trudnoci, dotychczasowych dowiadcze, zainteresowa i umiejtnoci. Wczeniej, we

wrzeniu, dzieci przystosowuj si do nowych warunkw i mog w tym czasie zachowywa

si w nietypowy dla siebie sposb. Okres adaptacji, szczeglnie dla dzieci, ktre nie chodziy

do przedszkola, moe by trudny.



9

Ponowna obserwacja, zgodnie z rozporzdzeniem w sprawie wiadectw, dyplomw

pastwowych i innych drukw szkolnych, powinna by przeprowadzona przed kocem

kwietnia danego roku szkolnego, aby moliwe byo przekazanie rodzicom informacji

o wynikach analizy gotowoci szkolnej przed zakoczeniem rekrutacji do szk i przedszkoli.

Do roku 2014 rodzice mog podj decyzj o dalszej edukacji swojego szecioletniego

dziecka.

Dwukrotne podsumowanie obserwacji ma uzasadnienie merytoryczne pozwala

na porwnanie wynikw obu obserwacji po upywie kilku miesicy, podczas ktrych

podejmowane s przez nauczyciela oddziaywania wspierajce rozwj dziecka. Umoliwia

to oszacowanie dynamiki rozwoju dziecka i jego postpw w rnych obszarach aktywnoci

poznawczej i spoecznej.

2.3. Analiza gotowoci do nauki w szkole

Analiza gotowoci do nauki w szkole suy wskazaniu tych zachowa i umiejtnoci dziecka,

ktre bd sprzyja nauce w szkole oraz tych, ktre nauk w szkole utrudni. Celem analizy

jest wskazanie umiejtnoci, ktre trzeba rozwin, usprawni oraz takich, na ktrych mona

oprze wspieranie rozwoju dziecka.

Wiele umiejtnoci wanych dla nauki w szkole pojawia si u dzieci ju w wieku

przedszkolnym. Dzieci opanowuj podstawowe sprawnoci i nawyki ruchowe, s na og

zaradne i samodzielne w zakresie czynnoci samoobsugowych, posuguj si myleniem

przyczynowo-skutkowym, porzdkowaniem i klasyfikowaniem rnych obiektw, maj

umiejtnoci porozumiewania si i wspdziaania z dorosymi i rwienikami. Z wiekiem

zyskuj wytrzymao i odporno na fizyczny i intelektualny wysiek, w ich aktywnoci

pojawiaj si obok zabawy nowe formy: nauka i praca, wreszcie osigaj gotowo

psychomotoryczn, sownikowo-pojciow i emocjonalno-motywacyjn do opanowania

mowy pisanej.8

Proponujemy, aby nauczyciel, analizujc dane z przeprowadzonej obserwacji, stara

si odpowiedzie na pytanie, co uatwi, a co utrudni dziecku nauk w szkole. Wskazanie

8 Brzeziska A., Burtowy M., Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej, UAM, Pozna 1992.



10

umiejtnoci, ktre trzeba usprawni, i zainteresowa, ktre warto rozwija, oraz mocnych

stron dziecka, na ktrych mona oprze wspomaganie jego rozwoju i edukacji, to pierwszy

poziom analizy danych.

Drugi poziom analizy polega na grupowaniu danych z obserwacji dotyczcych zachowania,

umiejtnoci i zainteresowa w oglniejsze kategorie odnoszce si np. do wybranej teorii

rozwoju. Wyniki obserwacji mona take odnie do kategorii zwizanych z praktyk

pedagogiczn np. do treci podstawy programowej lub do kategorii uzyskanych w drodze

bada empirycznych np. podskal w Skali Gotowoci Edukacyjnej Piciolatkw (SGE-5).

Na bardziej zaawansowanym poziomie analiza gotowoci szkolnej dziecka moe polega

na prbie wyjanienia, zinterpretowania wynikw obserwacji. Wyjania, tumaczy

wystpienie danego zachowania i kompetencji lub ich brak mona poprzez wykazanie ich

zwizku z dotychczasowymi dowiadczeniami dziecka lub przez okrelenie, jak funkcj peni

dane zachowanie w yciu dziecka, w jego relacjach z otoczeniem. Przydatna bdzie tu wiedza

nauczyciela o rozwoju dzieci (fizycznym, ruchowym, emocjonalnym i spoecznym) i jego

rodowiskowych uwarunkowaniach, a take wraliwo nauczyciela, jego zdolno

do odczytania znaczenia zachowania dziecka i zrozumienia jego przey.

2.4. Wybr metody i narzdzi diagnozy

Metoda diagnozy przedszkolnej to sposb zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji

danych sucy ocenie przygotowania dzieci do nauki w szkole. Arkusze obserwacyjne

to narzdzia diagnozy. Mog by one standaryzowane lub niestandaryzowane.

Zgodnie z obowizujcymi aktami prawnymi nauczyciel moe wybra program wychowania

przedszkolnego, stworzy wasny lub modyfikowa program innych autorw. Podobnie moe

stosowa opracowan przez siebie i wsppracownikw metod diagnozy przedszkolnej

lub wybra metod i narzdzia z coraz bogatszej oferty wydawniczej. W tym drugim

przypadku warto zadba o zachowanie spjnoci midzy realizowanym programem

wychowania przedszkolnego a metod diagnozy.

Zgodnie z przyjtymi standardami diagnozy pedagogicznej opis metody powinien zawiera

informacj o:



11

zaoeniach, celu, zakresie;

warunkach stosowania;

sposobie zbierania i analizowania informacji;

reguach interpretowania wynikw ze wzgldu na moliwo:

- sformuowania propozycji dziaa wspierajcych rozwj dziecka,

- okrelenia pozytywnych czynnikw (zasobw dziecka i otoczenia) dla osigania

gotowoci do nauki w szkole;

- indywidualizowania pracy z dzieckiem.

Korzystne jest, jeeli wybrana metoda uwzgldnia specyfik diagnozy maego dziecka.

Powinna zatem opiera si na obserwacji zachowania oraz wypowiedzi dzieci w naturalnych

warunkach, w zrnicowanych sytuacjach ycia przedszkolnego. Metoda powinna

uwzgldnia aktywno dziecka w wanych dla osigania gotowoci szkolnej obszarach,

takich jak podejmowanie zada, kontakty spoeczne i odporno emocjonalna obok

czynnoci poznawczych i sprawnoci psychomotorycznej.

Warto tu podkreli, e nauczyciel moe stosowa inne ni obserwacja metody w tym

rozmow z rodzicami, analiz rysunkw i prac dziecka czy prby eksperymentalne. Inne

metody, narzdzia i techniki diagnozy nauczyciel moe stosowa z pocztkiem roku

szkolnego w padzierniku/listopadzie, a inne w kwietniu, kiedy diagnoza jest

podsumowaniem kilkumiesicznego pobytu dziecka w przedszkolu.

2.5. Przekazywanie informacji rodzicom

Udzielanie rodzicom informacji dotyczcej gotowoci dziecka do nauki w szkole,

to podsumowanie relacji, ktra rozpoczyna si wczeniej od zapoznawania rodzicw z prac

przedszkola, z programem, pojciem i metodami oceny gotowoci do nauki w szkole.

Zgodnie z zalecanymi warunkami realizacji podstawy programowej wychowania

przedszkolnego nauczyciel powinien:

zachca rodzicw do wspdecydowania w sprawach przedszkola lub szkoy

systematycznie informowa o zadaniach wychowawczych i ksztaccych realizowanych

w przedszkolu;



12

wcza rodzicw w proces nabywania przez dziecko okrelonych wiadomoci

i umiejtnoci;

informowa rodzicw o sukcesach i kopotach ich dzieci, a take wcza ich

do wspierania osigni rozwojowych dzieci i agodzenia trudnoci, na jakie natrafiaj;

przekazywa wyniki dokonanych obserwacji po to, aby pomc rodzicom w uzyskaniu

wiedzy o funkcjonowaniu dziecka w okrelonych warunkach.

Od tego, na ile rodzic zaufa nauczycielowi, e prowadzona przez niego obserwacja bdzie

suy wspomaganiu rozwoju dzieci (nie za segregowaniu ich na lepsze i gorsze), w duym

stopniu zaley to, w jaki sposb bdzie on przyjmowa przekazywane przez nauczyciela

informacje.

Rodzic powinien mie szans wysucha informacji w spokoju, skupieniu. Dlatego wane

jest przygotowanie spotkania. Warto zadba o czas i miejsce rozmowy. Dobrze jest

poinformowa rodzicw o tym, co bdzie celem spotkania i jak dugo bdzie ono trwao.

Nie naley prowadzi rozmowy w drzwiach sali, kiedy za plecami czekaj inni rodzice,

ale stworzy, zgodnie z moliwociami, warunki do dyskretnej rozmowy. Przekazywanie

rodzicom informacji wycznie w formie pisemnej nie suy budowaniu dobrych relacji.

Na wstpie rozmowy warto przypomnie dobre dowiadczenia dotyczce kontaktu

z dzieckiem. Przystpujc do omawiania wynikw obserwacji, warto skoncentrowa si

na spostrzeeniach, na opisaniu konkretnych zachowa i dziaa dziecka. Jeeli zaley nam

na zmianie jakiego zachowania, to warto powiedzie, jakie korzyci odniesie dziecko z tej

zmiany i okreli, opisa stan podany. Warto rwnie wyjani rodzicom dlaczego

z punktu widzenia gotowoci szkolnej dana umiejtno lub dane zachowanie s podane

(np. jeli dziecko potrafi wskaza na kartce kierunki gra, d, lewo, prawo, to znaczy, e ma

orientacj w przestrzeni, a jest to umiejtno konieczna w trakcie nauki pisania

m.in. do rnicowania liter o podobnym wygldzie np. d, b, p, q, u, n). Nauczyciel moe

podzieli si z rodzicami pomysami, jakie zabawy mog by pomocne w ksztatowaniu danej

umiejtnoci. Rodzice powinni zosta wysuchani. Dua cz dowiadcze dziecka jest

przecie zwizana bezporednio z domem rodzinnym i najbliszymi, znaczcymi osobami.

Informacje, ktre rodzice mog wnie do rozmowy stanowi cenne uzupenienie obserwacji

nauczyciela. W pracy z dzieckiem nie mona pomija jego dowiadcze i systemu wartoci



13

uznawanego w rodowisku rodzinnym. Warunkiem zaufania jest przekonanie rodzicw,

e zamiarem nauczyciela jest stworzenie wsplnie z nimi jak najlepszych warunkw rozwoju

dla dziecka oraz opracowanie oferty zaj zgodnej z potrzebami, zainteresowaniami

i moliwociami dziecka.

Warto, aby nauczyciel stosowa oglne zasady przekazywania informacji zwrotnej,

aby opisywa sytuacje, zachowanie, a nie ocenia osoby (tj. mwi: Ania zazwyczaj pacze,

kiedy sytuacja wok niej si zmienia, np. kiedy zmieniamy sal, wychodzimy na podwrko,

przyjeda teatrzyk zamiast: Ania jest paczliwym dzieckiem). Podczas jednego spotkania

warto jest przekaza tak liczb informacji, ktr rodzic bdzie w stanie spoytkowa.

Dlatego z przekazywaniem informacji nauczyciel nie musi zwleka a do zakoczenia

obserwacji niektre informacje moe przekazywa rodzicowi w trakcie jej trwania. Rodzic

nie czuje si wtedy zagubiony, dostaje mniejsze dawki" informacji, ktre wykorzysta

w codziennym yciu (np. jeli problem polega na tym, e dziecko unika sytuacji i zada

wymagajcych samodzielnoci, rodzic moe zwrci baczniejsz uwag na to, by go nie

wyrcza, lecz zachca, a potem chwali, wzmacnia, nagradza za samodzielne wykonanie

jakiej czynnoci lub rozwizanie problemu).

Wane jest, aby rozmwca wynis maksymaln korzy z rozmowy, by rodzic czu,

e nauczyciel jest jego sojusznikiem w tworzeniu dziecku dobrych warunkw rozwoju.

To, w jaki sposb rodzic przyjmie informacj na temat gotowoci swojego dziecka do nauki

w szkole, czy potraktuje j jako wan i pomocn w podjciu waciwej decyzji, zaley nie

tylko od samej informacji, ale take od klimatu zaufania i wsppracy w przedszkolu.

2.6. Etyczne aspekty diagnozy maego dziecka

W rozwaaniach o diagnozie przedszkolnej nie moe zabrakn refleksji nad jej

podstawowym celem, jakim jest dobro dziecka i zwikszenie jego szans edukacyjnych,

a w dalszej perspektywie yciowych. Wan zasad diagnozy jest interpretowanie zdarze

z udziaem dziecka ze wzgldu na ich znaczenie dla jego rozwoju, a nie ze wzgldu

np. na kopoty wychowawcze, jakie sprawia swoim zachowaniem. Wane jest okazywanie

dziecku szacunku i podmiotowe traktowanie jego osoby, uwzgldnianie jego potrzeby

aktywnoci i samodzielnoci, otwarte komunikowanie naszych zamierze. Nie wolno celowo



14

na potrzeby obserwacji stwarza sytuacji trudnych dla dziecka ani nakania je do dziaa,

ktrych wykonania odmawia. W obserwacji, opisie i analizie wynikw nie mona pomin

uczuciowych potrzeb dziecka. W diagnozie ukierunkowanej na wspieranie rozwoju trzeba

wymieni te cechy dziecka i te elementy jego rodowiska, na ktrych mona oprze

oddziaywania korygujce.

Troska nauczyciela o dziecko i trafno diagnozy wyraa si take w wiadomym unikaniu

uoglnie i ujemnych ocen dzieci oraz ich rodzicw, ktre mog naruszy wzajemne zaufanie

i utrudni wczenie rodziny w program wspierania rozwoju dziecka.

Kompetencje nauczyciela, podobnie jak kompetencje psychologa czy innych specjalistw,

powinny wyznacza zakres i gboko" diagnozy. Naley take pamita, e analiza

przygotowana przez nauczyciela nie moe zawiera danych objtych tajemnic lekarsk

czy psychologiczn, takich jak np. rozpoznanie choroby i wyniki bada psychologicznych,

nawet jeeli nauczyciel zosta obdarzony zaufaniem przez rodzicw.

Wskazaniem do konsultacji ze specjalist, pracownikiem poradni psychologiczno-

pedagogicznej, jest:

widoczny u dziecka brak poczucia bezpieczestwa i przeduony okres adaptacji

do przedszkola,

aktualna, powana choroba somatyczna,

obserwowany brak gotowoci szkolnej w kilku obszarach aktywnoci dziecka, w tym braki

zwizane z rozwojem psychomotorycznym i umiejtnoci komunikowania si.

Zaproszenie specjalisty do wsppracy nie oznacza zakoczenia dziaa nauczyciela.



15

3. Wspomaganie rozwoju i edukacji dzieci

3.1 Troska o psychospoeczne i fizyczne zdrowie dzieci Katarzyna Stpniak

Czas poprzedzajcy pjcie dziecka do szkoy to okres bogaty w rnorodne, inspirujce

dowiadczenia indywidualne i grupowe. To wany czas dla wspomagania oglnego rozwoju

dziecka zgodnie z jego moliwociami i zasobami.

Pomylny przebieg procesu przygotowywania dzieci do pjcia do szkoy nie zaley wycznie

od stopnia ich rozwoju poznawczego i zapewnianej stymulacji. Gotowo szkolna ma rwnie

wany aspekt spoeczno-emocjonalny. Poziom rozwoju w tym obszarze, decyduje

o samodzielnoci, zaradnoci, atwoci nawizywania kontaktw, umiejtnoci

wspdziaania, podejmowania zada i ponoszenia odpowiedzialnoci. Posiadanie tych

umiejtnoci i ich rozwj maj kluczowe znaczenie w procesie adaptacji w szkole.

Kompetencje spoeczno-emocjonalne dzieci maj znacznie wikszy wpyw, ni si

powszechnie sdzi, na ich sukces szkolny i yciowy.

Nabywanie umiejtnoci radzenia sobie ze zmianami, nowymi i trudnymi sytuacjami, a take

dbao o prawidowy rozwj fizyczny, su przygotowaniu dziecka do wanej zmiany w jego

yciu, jak jest przejcie z przedszkola do szkoy.

Roczne przygotowanie przedszkolne powinno suy wspieraniu zdrowia psychospoecznego

i fizycznego dzieci, a w tym szczeglnie ksztatowaniu umiejtnoci psychospoecznych,

przygotowaniu dzieci do zmiany i wzmocnieniu rozwoju ruchowego.

Ksztatowanie umiejtnoci psychospoecznych w praktyce przedszkolnej

Przedszkole i szkoa to, po rodowisku rodzinnym, najwaniejsze otoczenie, ktre

bezporednio i dugotrwale oddziauje na dziecko. Klimat spoeczny oraz warunki fizyczne

w tych placwkach maj znaczcy wpyw na spoeczny i emocjonalny rozwj dzieci, na ich

zdrowie. W przedszkolu dziecko zaczyna uczy si funkcjonowania w grupie, wystpuje

w nowej roli, poznaje zadania, przywileje i obowizki z ni zwizane.

Obowizujca obecnie podstawa programowa wychowania przedszkolnego podaje jako

jeden z celw wychowania przedszkolnego rozwijanie umiejtnoci spoecznych u dzieci,



16

ktre s niezbdne w poprawnych relacjach z dziemi i dorosymi oraz ksztatowanie u dzieci

odpornoci emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych

sytuacjach ().

Do potrzebnych w codziennym yciu umiejtnoci psychospoecznych, ktre umoliwiaj

dobre samopoczucie, satysfakcjonujce relacje midzyludzkie i zachowania sprzyjajce

zdrowiu zalicza si m.in.:

umiejtno podejmowania decyzji i rozwizywania problemw,

twrcze i krytyczne mylenie,

skuteczne porozumiewanie si i utrzymywanie dobrych relacji interpersonalnych,

samowiadomo i empati,

radzenie sobie z emocjami czynnikami wywoujcymi stres.

Pobyt w przedszkolu daje wiele moliwoci i okazji do wspierania rozwoju tych umiejtnoci.

Dzieci nieustannie wchodz w interakcje z innymi osobami rwienikami i dorosymi

w rnych okolicznociach i sytuacjach. Poprzez relacje z innymi, a take poprzez sposb,

w jaki dziecko odbiera otaczajcy go wiat ksztatuje si jego przekonanie o sobie. Sposb

funkcjonowania dzieci w relacjach z innymi ma znaczcy wpyw na ich samoocen i dalszy

rozwj umiejtnoci psychospoecznych.

Wanym elementem pracy wychowawczej w przedszkolu jest tworzenie sytuacji (mog

to by zabawy i inne formy aktywnoci), ktre pozwol dzieciom na poradzenie sobie

z trudnociami, dadz moliwo dokonywania wyborw czy te samodzielnego

rozwizywania pojawiajcego si konfliktu. Sprzyjaj temu omawianie zaistniaych sytuacji

w grupie, odgrywanie scenek, rozmowy o bohaterach bajek i opowiada.

Dzieci maj atwo wymylania rnych rozwiza alternatywnych np.: podczas prb

rozwizywania konfliktw. Mog podawa rnorodne pomysy rozwizania danego

problemu. Warto przekaza im, e kady czowiek ma prawo stosowa swoje sposoby

radzenia sobie z trudnociami takie, ktre uwaa za dobre, ale podczas ich rozwizywania nie

wolno nikogo krzywdzi.

Wikszo dzieci ma osobiste dowiadczenia w radzeniu sobie z yciowymi, codziennymi

przeciwnociami. Z dowiadcze tych wynikaj stosowane przez nie sposoby postpowania



17

w trudnych sytuacjach Sposoby radzenia sobie mog by rozmaite i warto w grupie

przedszkolnej stwarza takie sytuacje, podczas ktrych dzieci bd mogy je wykorzystywa,

sprawdza. Jeli bd znay du ilo skutecznych sposobw radzenia sobie w sytuacji

trudnej, np.: sprawdz swoj gotowo i umiejtno proszenia innych o pomoc, bd

umiay znale jej rozwizanie satysfakcjonujce dla siebie i innych.

Nauczyciel ma szans obserwowania dzieci w rnorodnych sytuacjach w cigu caego dnia

zaj. To, w jakim stopniu dane dziecko radzi sobie z konkretnymi sytuacjami, daje

moliwo indywidualizowania udzielanego wsparcia. Zachcanie dzieci do samodzielnoci

daje im moliwo testowania, sprawdzania siebie i swoich reakcji w rnych sytuacjach.

Czas pobytu w przedszkolu jest kluczowy dla ksztatowania postawy dziecka wobec siebie

i wiata. Dziki wsparciu nauczycieli moe sta si okazj do pokonywania wyzwa

i sprawdzania siebie. Dlatego istotne wydaje si rozwijanie i wspieranie w dzieciach ich

poczucia kompetencji, zaufania we wasne siy i inspirowania, podsycania dziecicej

ciekawoci. Jeeli dzieci we wczesnym dziecistwie bd miay stworzone moliwoci, aby

nauczy si, jak radzi sobie z trudnociami, jak postpowa, kiedy pojawiaj si problemy,

jak radzi sobie ze zmian, bd mogy korzysta z tych zasobw i rozwija je w dalszym

yciu.

Radzenie sobie ze zmian

Umiejtno radzenia sobie ze zmian jest bardzo wan umiejtnoci psychospoeczn,

ktra ma znaczcy wpyw na zdrowie psychiczne kadego czowieka. Dziki czstemu

konfrontowaniu si, przechodzeniu przez zmian, stopniowo ksztatuj si umiejtnoci

radzenia sobie. Dzieci, w porwnaniu z osobami dorosymi, maj mniejsze dowiadczenie

yciowe, a zatem mniejsz umiejtno przewidywania zmian i ich skutkw. Rozpoczcie

nauki w szkole jest dla nich sytuacj zupenie now, najczciej brak im wyobraenia

o tym, jak ona przebiegnie. Jednoczenie ma ona charakter powszechny dla wszystkich

dzieci, niezalenie od rnic w ich zdolnoci adaptowania si do nowych sytuacji.

Od najwczeniejszych lat dzieci dowiadczaj rnorodnych zmian, ktre s nieodcznym

elementem ycia. Kada zmiana moe mie pozytywne i negatywne skutki w zalenoci

od wczeniejszych dowiadcze dzieci, od emocji, jakie jej towarzysz oraz od wsparcia

udzielonego przez wane dla dziecka osoby.



18

Kady rodzaj zmiany ma prawo powodowa niepokj u dzieci. Dla ich prawidowego rozwoju

wana jest stabilizacja, powtarzalno, rytuay. Dlatego niezmiernie wanym elementem

rocznej pracy z przedszkolakami jest waciwe przygotowanie ich do znaczcej zmiany w ich

yciu, jak jest przejcie do szkoy.

W zalenoci od indywidualnych umiejtnoci i zasobw, dzieci bardzo rnie adaptuj si

do nowej sytuacji. Pjcie do szkoy moe by przez niektre dzieci spostrzegane jako trudne,

bez wzgldu na korzyci, jakie w przyszoci przyniesie. Wiele dzieci spostrzega jednak

pjcie do szkoy, jako ciekaw przygod, dowiadczenie czego nowego. Zadaniem

nauczycieli przedszkola jest przygotowanie dzieci do wanej zmiany, jak jest przekroczenie

progu szkoy i to od nich w duej mierze zaley, z jakim nastawieniem dzieci rozpoczn

kolejny etap edukacyjny.

Pobyt dzieci w przedszkolu suy rozwijaniu umiejtnoci radzenia sobie ze zmianami.

W codziennym yciu przedszkolnym zdarza si wiele sytuacji, ktre mona wykorzysta

do ksztatowania tych umiejtnoci np.: wczenie do grupy nowych dzieci, zmiana

nauczyciela, zmiana sali, nowe obowizki. Przeywanie zmian pozwala dzieciom dojrzewa,

rozwija si i czu si silniejszymi. Warto podejmowa z dziemi temat zmian. Sprzyjaj temu

nie tylko sytuacje w przedszkolu, ale take zmiany towarzyszce dzieciom w yciu rodzinnym

np.: przeprowadzka, pojawienie si rodzestwa. Moe by to okazja do inicjowania rozmw

o dobrych i zych stronach zmiany. Czsto si zdarza, e jedna zmiana ma rwnoczenie

dobre i ze oblicze. Przykadowo, jeli roniemy, jestemy coraz starsi mamy coraz wicej

przywilejw, ale rwnie przybywa nam obowizkw.

Przygotowaniem do rozpoczcia nauki w szkole powinno by take wiczenie

odpowiedzialnoci i obowizkowoci u dzieci. Przydatne mog okaza si rnorodne formy

ksztatowania tych umiejtnoci w codziennym yciu przedszkola m.in. polecanie dzieciom,

aby przynosiy z domu konkretne przedmioty np.: zwizane z tematem planowanych zaj.

Regularne praktykowanie takich zada domowych pozwoli na ksztatowanie pniejszego

nawyku odrabiania prac domowych w szkole, wiczenie pamici i koncentracji uwagi.

Przygotowujc dzieci do radzenia sobie ze zmianami, warto zwrci uwag na rozrnianie

i wyraanie emocji, ktre im nieodcznie towarzysz. Zdarza si, e nazywanie emocji moe

by dla nich trudne. Warto rozwija t umiejtno i rozszerza zasb sw okrelajcych



19

odczucia i emocje. Pomocne bdzie tu odgrywanie scenek, czytanie opowiada i rozmowy

z dziemi na temat ich uczu zwizanych z rnymi wydarzeniami.

Ponadto warto zorganizowa wycieczk do pobliskiej szkoy podstawowej lub do szkoy,

ktra wsppracuje z przedszkolem bd wybiera si do niej najwiksza liczba dzieci.

Poznanie szkoy, obejrzenie jej bdzie miao szczeglne znaczenie dla dzieci, ktre nie maj

starszego rodzestwa. Pomoe im to w przejciu przez zmian, gdy rozpoczcie nauki

w szkole nie powinno by wypraw w nieznane.

Pomocne w oswajaniu dzieci ze zmianami jest take obserwowanie i opisywanie zmian, ktre

otaczaj nas w wiecie, przyrodzie, tego, co zmienia si stale wok nas, co zmienia

si szybko, wolno, co pozostaje niezmienne.

Znaczenie aktywnoci fizycznej dla zdrowia dzieci

Aktywno ruchowa wywiera znaczcy wpyw na caociowy rozwj dziecka, na sfer

rozwoju fizycznego, spoecznego i emocjonalnego. Dziki ruchowi oraz odpowiednio

dobranemu wysikowi dziecko moe prawidowo si rozwija i wzrasta. Wiek przedszkolny

i modszy wiek szkolny to okres bardzo dynamicznego rozwoju motorycznego.

Rozwj motoryczny dziecka w tym okresie charakteryzuje si:

siln potrzeb ruchu, godem ruchu,

opanowywaniem nowych schematw ruchowych i ich kombinacji,

wzrostem refleksyjnoci, celowoci i ekonomii ruchw,

szybkim rozwojem maej motoryki.

O tworzenie warunkw do zaspokajania potrzeby ruchu u dzieci powinni zadba zarwno

rodzice, jak i nauczyciele. Skutki niedostatkw w aktywnoci fizycznej dzieci w wieku

przedszkolnym to:

niezaspokojenie wanej potrzeby biologicznej dziecka,

wczesne wyganicie spontanicznej aktywnoci fizycznej,

niewykorzystanie okresu korzystnego dla rozwoju wszechstronnych umiejtnoci

ruchowych,

wystpowanie ryzyka otyoci, zaburze ukadu ruchu.

zniechcenie do uczestnictwa w lekcjach wychowania fizycznego w szkole.



20

Obowizujca podstawa programowa wychowania przedszkolnego zaleca przeznaczenie

co najmniej jednej pitej czasu w rozliczeniu tygodniowym na rnorodn, swobodn

aktywno fizyczn na wieym powietrzu: w ogrodzie, na boisku, na spacerze.

Stwarzanie warunkw dla rnorodnej aktywnoci fizycznej dzieci w przedszkolu przynosi

wiele korzyci take w obszarze ich rozwoju spoecznego i emocjonalnego. Udzia dzieci

w grach i zabawach sportowych wspomaga ksztatowanie rnorodnych umiejtnoci takich,

jak np.: radzenie sobie z porak, przegran, zdrowa rywalizacja, komunikacja

interpersonalna, rozwizywanie konfliktw, umiejtno wsppracy w grupie, integracja

wok wsplnego celu itp.

Swobodna zabawa dzieci jest najbardziej naturaln i jednoczenie najskuteczniejsz metod

uczenia si i nauczania. Organizujc nauk poprzez zabaw, nauczyciel pozwala dzieciom na

samodzielne dowiadczanie, poprzez co ma okazj dostrzec i obserwowa kade dziecko

i wspiera jego indywidualny rozwj.

Obserwacja umoliwia bezporednie poznawanie zachowa dzieci, ich wypowiedzi i reakcji

w naturalnych warunkach, pozwala na uzyskiwanie systematycznej informacji o dzieciach,

ich rozwoju i postpach, uatwia zaplanowanie kierunkw pracy wspierajcej.

Roczne przygotowanie przedszkolne do edukacji w szkole jest bardzo wanym okresem

w yciu dzieci, a i nauczycielom stwarza okazje do samodoskonalenia i dostarcza wiele

satysfakcji. Spdzaj oni ze swoimi wychowankami wiele godzin, co daje moliwo

wspierania ich rozwoju, wyrwnywania szans edukacyjnych take poprzez dbao

o wszystkie aspekty ich zdrowia. Dobre samopoczucie i oglny dobrostan dziecka ma

kluczowy wpyw na przebieg procesu adaptacji w szkole.

3.2. Indywidualizacja pracy z dzieckiem w przedszkolu Katarzyna Stepniak

Cele i zaoenia indywidualizacji pracy z dziemi

Nauczyciele wychowania przedszkolnego wiedz, e w swojej grupie napotkaj dzieci

o rnych potrzebach, moliwociach, zrnicowanym poziomie wiadomoci i umiejtnoci.

Nawet w grupie dzieci z jednego rocznika widoczne s takie rnice. Rozbienoci

w poziomie rozwoju midzy poszczeglnymi dziemi mog by naprawd znaczne. Jest



21

to naturalnym efektem nierwnomiernego tempa w dojrzewaniu poszczeglnych funkcji

organizmu a czasem dysharmonii rozwojowych, na co ma wpyw wiele rnorodnych

czynnikw.

Indywidualizacja polega na organizowaniu pracy nauczyciela w sposb uwzgldniajcy fakt

wystpowania rnic midzy dziemi, take w tym samym wieku, w zakresie poziomu

rozwoju rnorodnych funkcji, zdolnoci, umiejtnoci, zainteresowa itp. Dotyczy

to rwnie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym dzieci szczeglnie

uzdolnionych oraz wolniej si rozwijajcych. Celem indywidualizacji jest wyrwnanie szans

edukacyjnych dzieci i zapobieganie pniejszym niepowodzeniom szkolnym poprzez

stworzenie warunkw do wszechstronnego rozwoju. Indywidualizacja dziaa edukacyjnych

to:

dostosowanie aktywnoci dzieci i zada edukacyjnych do ich moliwoci,

tworzenie warunkw do penego wykorzystania tych moliwoci,

wspieranie rozwoju tych moliwoci.

Zadaniem nauczyciela jest rozpoznawanie i wykorzystywanie potencjau dziecka

dla pokonywania jego deficytw, wyrwnywania ewentualnych niedostatkw w rnych

sferach rozwojowych. Istotne jest wykorzystywanie indywidualnych waciwoci, zasobw

wychowanka, co prowadzi do zwikszania jego moliwoci jako osoby.

Diagnoza jako podstawa indywidualizacji

Wszelkie formy indywidualizacji czy to dotyczce wszystkich dzieci, czy te dzieci

ze specjalnymi potrzebami powinny bazowa na wnikliwym i uwanym poznaniu potrzeb

i moliwoci. Nieodzowna jest wic tutaj uwana obserwacja zachowa i reakcji dziecka

w rnych sytuacjach. Szczeglnie cenne mog okaza si obserwacje czynione

w naturalnych warunkach, podczas codziennych czynnoci w grupie, podczas zabawy,

posikw, wycieczek. Wnikliwe obserwowanie przedszkolaka, w tym jego sprawnoci

psychoruchowej, odpornoci emocjonalnej, funkcjonowania w grupie rwieniczej jest

niezbdne do wyznaczania celw oddziaywa wychowawczych w odniesieniu do caej grupy

i kadego z osobna. Wiedza o dziecku jest pocztkiem drogi do poszukiwania oraz wyboru

metod i form pracy.



22

Zatem jeli nauczyciel planuje wprowadzenie jakiej aktywnoci, zabawy, gry, powinien

odpowiedzie sobie na pytania:

1. Jakie cele mog zosta osignite dziki tej aktywnoci? Jakie umiejtnoci mog naby,

wiczy, rozwija dzieci?

2. Jak wiedz i umiejtnoci powinny posiada dzieci, eby mogy uczestniczy

w danej aktywnoci?

3. Jaki jest potencja dziecka, ktry moe by przydatny podczas tej aktywnoci, a jakie jego

deficyty mog przeszkodzi w udziale?

4. W jaki sposb powinna zosta sformuowana instrukcja, polecenie, aby udzia dziecka

w danej aktywnoci by moliwy i owocny?

Aby mc odpowiedzie na te pytania nauczyciel musi dobrze pozna kade dziecko. Naley

podkreli, i celem wyrwnywania szans edukacyjnych nie jest stworzenie szablonu,

do ktrego bdzie mona dopasowa kade dziecko. Pewnego rodzaju drogowskaz do pracy

dla nauczyciela stanowi mog wskazywane przez psychologi rozwojow etapy

i prawidowoci rozwojowe. Jednake istotne jest przede wszystkim ocenianie

indywidualnych umiejtnoci. Tylko wwczas zyskamy peen obraz, bez porwna z innymi

dziemi. I wwczas bdzie moliwe zaplanowanie indywidualnego sposobu pracy z danym

dzieckiem. Jeli nauczyciel pozwoli kademu z nich na osiganie sukcesu na miar jego

moliwoci wwczas ma ono szans na zrobienie rozwojowego kroku do przodu. Dziecko

ze specjalnymi potrzebami ma prawo odnajdywa wasne miejsce w spoecznoci, w ktrej

przebywa, a nauczyciel na terenie przedszkola jest t osob, ktra tworzy odpowiednie

ku temu warunki.

Indywidualizacja pracy w grupie piciolatkw

Podstawow form aktywnoci dzieci w wieku przedszkolnym jest zabawa. Zabawa jest

dla nich najbardziej naturaln, a jednoczenie najskuteczniejsz metod uczenia si. Dlatego

warto umoliwi dzieciom zdobywanie nowych dowiadcze i umiejtnoci, poszerzanie

wiedzy o wiecie i o sobie poprzez zabaw. W zabawie dzieci mog uczy si poprzez

dziaanie a jednoczenie przeywa rado i odnosi sukcesy. Zalet tej formy aktywnoci jest

jednoczesne angaowanie kilku zmysw, dobrowolno i czerpanie przyjemnoci z dziaania.



23

Ponadto, dzieci angaujc si w zabaw, s aktywne, co pozwala nauczycielowi dostrzega

kade z nich. Obserwacja zabawy pozwala mu na poznanie:

stosunku dziecka do siebie i otaczajcego wiata,

umiejtnoci spoecznych i emocjonalnych dziecka,

sposobu radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach,

stopnia samodzielnoci,

umiejtnoci komunikacyjnych,

funkcjonowania dziecka w sytuacji zadaniowej,

umiejtnoci poznawczych.

Zabawa poza szans na obserwowanie i poznawanie dzieci stwarza liczne moliwoci

indywidualizowania pracy z nimi. Praca w duej grupie pozwala na wykorzystanie wielu

zabaw, ktre stworz moliwo kademu dziecku na zaistnienie w najlepszej dla siebie roli

i pozycji. Nauczyciel moe przyjmowa rol koordynatora (dobiera trudno zada i rodzaj

aktywnoci) albo moe pozwoli dzieciom na swobodny dobr zada.

Nauczyciel moe zaproponowa dzieciom prac w grupach. W zalenoci od potrzeb, moe

czy dzieci w grupy jednorodne (o podobnej sprawnoci, o podobnych zainteresowaniach)

wwczas ma szans zrnicowa zadania dla poszczeglnych grup pod wzgldem stopnia

trudnoci, moliwoci dzieci i ich zainteresowa. Daje to szans kademu dziecku

i zespoowi osign sukces. Wwczas istnieje te przestrze na zwikszanie trudnoci zada

dla poszczeglnych grup, co pozwala rozwija umiejtnoci wszystkim dzieciom.

Nauczyciel moe rwnie poczy dzieci w grupy mieszane wwczas mog one

wykonywa rne zadania w ramach jednego zespou, wsppracujc oraz uczc si

wzajemnie, osigajc wsplny, zespoowy sukces. W takiej sytuacji

w kadej grupie powinny znajdowa si osoby o niszym i wyszym poziomie danej

umiejtnoci. Ten sposb doboru do pracy w grupie jest czsto wykorzystywany przy

wykonywaniu prac plastycznych i technicznych, przygotowywaniu scenek dramowych.

Jeli pragniemy zadba o stworzenie odpowiednich warunkw do rozwoju kademu dziecku,

wane jest, aby wyposay przedszkole w zabawki i pomoce o rnym stopniu trudnoci,

a nie jedynie takie, ktre wydaj si odpowiednie, dopasowane dla danego wieku.

Wwczas dziecko moe zgodnie z wasnymi moliwociami wybra atwiejsze lub trudniejsze



24

ukadanki, wspina si po niszej lub wyszej drabince itd. Jeli dziecko ma trudnoci

z ukadaniem puzzli przeznaczonych dla dzieci picioletnich, tylko wwczas ma szans

sprawdzi si w tego typu aktywnoci, jeli na pocztek wicze bdzie miao do dyspozycji

ukadanki prostsze, przeznaczone dla dzieci modszych. W miar moliwoci naley rwnie

da dzieciom swobod wybierania zabawek. Nie zwalnia to nauczyciela od zachcania

poszczeglnych dzieci do podejmowania wyzwa, natomiast stwarza naturalne warunki

do stopniowania trudnoci stawianych przed dzieckiem.

Warto rwnie wcza wszystkie dzieci w wybrane zadania, ktre su rozwojowi dziecka

ze specjalnymi potrzebami, a rwnoczenie mog by atrakcyjne dla caej grupy np. jeli

nauczyciel ma w grupie dziecko wymagajce wicze logopedycznych polegajcych

na gimnastyce jzyka, moe w nich uczestniczy caa grupa. Jeli nauczyciel zaplanowa

zajcia dotyczce poznawania owocw, to wszystkie dzieci mog je prbowa rozpoznawa

za pomoc dotyku, zapachu, smaku, a nie tylko wzroku. W tak zorganizowanej sytuacji

dziecko sabo widzce ma szans dowiadcza wiata wraz ze swoimi rwienikami

w podobny sposb, a widzcy rwienicy maj szans rozwija i integrowa swoj

wraliwo sensoryczn. Tego typu praktyki nie powoduj dodatkowego naznaczania,

etykietowania dzieci z rnorodnymi problemami.

Warto jeszcze wspomnie, e udzia nauczyciela w zabawie moe stanowi czynnik

zwikszajcy motywacj dziecka do wchodzenia w okrelony rodzaj aktywnoci

i pokonywania trudnoci. W zwizku z tym jednym ze sposobw indywidualizowania moe

by zapraszanie przez nauczyciela poszczeglnych dzieci do okrelonych rodzajw zabawy

lub wczanie si na zasadach partnera zabawy w aktywnoci zaproponowane przez dzieci.

W tych sytuacjach nauczyciel musi zachowa ostrono, aby jego obecno nie blokowaa

spontanicznej zabawy przedszkolakw.

Bardzo wane jest zbudowanie motywacji, wyrobienie pozytywnego stosunku do wyzwania,

ktre stawiamy przed dzieckiem ze specjalnymi potrzebami. Nauczyciel moe to osign

poprzez aktywizowanie, docenianie wysikw (zauwaanie kadej prby rozwizania zadania,

choby droga rozwizania nie bya najatwiejsza lub nie zakoczya si sukcesem), zachcanie

do podejmowania kolejnych prb, chwalenie (docenianie tego, co dziecko umie i co udao

mu si osign, a nie wskazywanie bdw). Jak wida z powyszych rozwaa istnieje wiele



25

moliwoci indywidualizowania pracy z dziemi, w tym take ze specjalnymi potrzebami

w toku codziennych zaj w grupie piciolatkw.

Prawo dziecka do nauki zgodnie z indywidualnymi potrzebami i moliwociami

Prawo dziecka do indywidualizacji ksztacenia i wychowania zostao zapisane

w obowizujcych dokumentach prawnych. Zgodnie z rozporzdzeniem w sprawie

dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania przedszkolnego9 nauczyciel jest

zobowizany do wybrania programu wychowania przedszkolnego, opracowania wasnego

lub modyfikowania programu innych autorw. Zaproponowany przez nauczyciela program

powinien by dostosowany do potrzeb i moliwoci dzieci, dla ktrych jest przeznaczony.

Kady program powinien, midzy innymi, zawiera:

metody przeprowadzania analizy gotowoci dziecka do podjcia nauki w szkole,

szczegowe cele ksztacenia i wychowania oraz sposoby ich osigania

z uwzgldnieniem moliwoci indywidualizacji pracy w zalenoci od potrzeb

i moliwoci dzieci.

Moliwo indywidualizowania pracy w wyniku modyfikacji programu stanowi zatem jeden

z warunkw dopuszczenia programu do uytku szkolnego przez dyrektora przedszkola.

W rozporzdzeniu w sprawie podstawy programowej10 zapisano, e wyniki diagnozy

przedszkolnej nauczyciel moe wykorzysta do opracowania indywidualnego programu

wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, ktry bdzie realizowany w roku

poprzedzajcym rozpoczcie nauki w szkole podstawowej.

Wynika z tego, jak wana jest obserwacja, diagnoza, ocena rozwojowych i edukacyjnych

potrzeb dla moliwoci opracowania sposobu indywidualizowania dziaa z konkretnym

dzieckiem. Dobrze przeprowadzona diagnoza powinna pokaza te obszary funkcjonowania

dziecka, ktre wymagaj dziaa wspierajcych, korygujcych i stymulujcych. Zadaniem

nauczycieli jest nastpnie opracowanie planu dziaa dostosowanych do rozwojowych

i edukacyjnych potrzeb dziecka.

9 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8.06.2009 r. w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 89, poz. 730). 10 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12.2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).



26

Plan dziaa moe dotyczy nieduych zmian w sposobie pracy, w doborze konkretnych

wicze, gier, zabaw, ktre bd sprzyjay rozwojowi umiejtnoci dziecka tak, jak to

opisano. Nie mona jednak wykluczy sytuacji, gdy w grupie znajdzie si dziecko wymagajce

dodatkowego, specjalistycznego wsparcia. Tak bdzie w przypadku stwierdzenia uzdolnie

dziecka albo deficytw czy opnie rozwojowych. Wwczas zarwno dziecko, jak i jego

rodzice oraz nauczyciele mog skorzysta z pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Potrzebne mog by wtedy modyfikacje programu wychowania przedszkolnego i dodatkowe

zajcia.

Wsparcie specjalisty nie powinno w miar moliwoci zastpowa kontaktu z grup

rwienicz. Warto wic dooy wszelkich stara, aby dzieci otrzymyway kompleksow

pomoc w naturalnym dla ich wieku rodowisku. Naley zadba o systematyczn realizacj

programu zaj i o to, aby w wiczenia wczyli si w rodowisku domowym take rodzice

na tyle, na ile to moliwe. Niezmiernie istotne jest przeformuowanie sposobu postrzegania

dziecka z wynajdywania saboci i brakw na dostrzeganie postpw.

3.3. Wspomaganie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Katarzyna Leniewska

Indywidualizowanie pracy z dziemi w przedszkolu i szkole jest elementem codziennej pracy

kadego nauczyciela. Rozporzdzenie dotyczce oceniania11 wskazuje, e nauczyciel jest

obowizany indywidualizowa prac z uczniem na obowizkowych i dodatkowych zajciach

edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz moliwoci

psychofizycznych ucznia. Wynika z tego, e nauczyciel jest zobligowany w taki sposb

dobiera program wychowania przedszkolnego, by by on odpowiedni do potrzeb

i moliwoci dzieci w prowadzonej przez niego grupie przedszkolnej oraz realizowa

go z uwzgldnieniem moliwoci indywidualizacji pracy12.

Jednak z du doz prawdopodobiestwa mona powiedzie, e w kadej grupie

przedszkolnej pojawi si dzieci, ktre bd wymaga szczeglnej uwagi i wsparcia. S to

11 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. sprawie warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562, z pn. zm.). 12Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. z 2009 r. Nr 89, poz.730).



27

dzieci, ktrych funkcjonowanie z jakiego powodu znacznie rni si (in plus i in minus)

od funkcjonowania innych dzieci. W tej grupie mog si znale np. dzieci o przyspieszonym

rozwoju, szczeglnie uzdolnione, dzieci z deficytami, zaburzeniami, opnieniami w rnych

sferach rozwoju, dzieci, u ktrych wyniki diagnozy przedszkolnej wskazuj na niski stopie

przygotowania do nauki w szkole, dzieci z niepenosprawnoci i inne.

Zazwyczaj w takich przypadkach wanym elementem oddziaywa bdzie przeprowadzenie

pogbionej diagnozy dziecka i odpowiednie zmodyfikowanie realizowanego programu

adekwatnie do rozpoznanych potrzeb i moliwoci dziecka. W takiej sytuacji zadaniem

nauczycieli przedszkolnych jest wdraanie indywidualnych programw wspomagania

i korygowania rozwoju13.

Zmiany zwizane z organizowaniem i udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w przedszkolach, szkoach i placwkach zostay wprowadzone w 2010 r. W rozporzdzeniu14

wskazano grupy dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, opisano proces

rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych i moliwoci psychofizycznych dzieci

oraz planowania, udzielania i oceny efektywnoci udzielanego wsparcia. Pomoc

psychologiczno-pedagogiczna, w wietle nowych uwarunkowa prawnych, jest

to zindywidualizowane wsparcie udzielane potrzebujcemu uczniowi, w oparciu o rzetelne

rozpoznanie potrzeb edukacyjnych i rozwojowych oraz moliwoci psychofizycznych danego

ucznia. Polega ona na dostosowaniu warunkw, form, sposobw i metod pracy

na obowizkowych i dodatkowych zajciach, co pozwala dziecku maksymalnie

wykorzystywa i rozwija posiadany potencja. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

ma suy optymalizacji oddziaywa dydaktyczno-wychowawczych i opiekuczych tak,

aby dzieci mogy osiga sukcesy edukacyjne i przygotowa si do samodzielnego ycia

w spoeczestwie.

W niniejszym rozdziale znajdziecie Pastwo prb odpowiedzi na pytanie, jak wspomaga

dziecko ze specjalnymi potrzebami w przedszkolu, uwzgldniajc obowizujce przepisy

wynikajce z ronych aktw prawnych.

13Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziaw przedszkolnych w szkoach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, Zacznik nr 1 do Rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk (Dz. U. 2009 r. Nr 4, poz. 17). 14 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkoach i placwkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487).



28

Rozpoznanie specjalnych potrzeb edukacyjnych

Na rok przed rozpoczciem nauki w I klasie, po okresie adaptacji do nowych warunkw,

dziecko jest poddane obserwacji pedagogicznej, ktra suy dokonaniu analizy gotowoci

szkolnej. Diagnoza przedszkolna moe by pomocna w identyfikowaniu tych dzieci, ktre

wymagaj pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Nauczyciele, rodzice, specjalici i inne

osoby mog zainicjowa udzielanie dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej przez cay

okres obowizkowego przygotowania przedszkolnego i potem nauki w szkole.

Niekiedy specjalne potrzeby edukacyjne dziecka zostaj rozpoznane przez rodzicw

i specjalistw ju wczeniej. Na podstawie pogbionej diagnozy nauczyciele otrzymuj

wane informacje o dziecku, diagnoz i zalecenia specjalistw w postaci dokumentu

wydanego przez poradni psychologiczno-pedagogiczn:

orzeczenia o potrzebie ksztacenia specjalnego,

orzeczenia o potrzebie rocznego indywidualnego przygotowania przedszkolnego,

opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka lub innej opinii.

Informacje te ukierunkowuj obserwacj nauczycieli, a po jej przeprowadzeniu uatwiaj

opracowanie programu wspierania edukacji i rozwoju dziecka.

Z przepisw prawa wynika, e kade dziecko posiadajce orzeczenie o potrzebie ksztacenia

specjalnego powinno nie rzadziej ni raz w roku szkolnym zosta poddane okresowej

wielospecjalistycznej ocenie funkcjonowania15 prowadzonej przez zesp zoony

z nauczycieli i specjalistw we wsppracy z rodzicami. W zwizku z t regulacj diagnoza

przedszkolna powinna sta si elementem wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania

dziecka.

Planowanie

Dla wszystkich dzieci wymagajcych wsparcia dyrektor przedszkola powouje zespoy,

ktrych zadaniem jest planowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej i jej

koordynowanie. W skad zespou wchodz nauczyciele oraz specjalici pracujcy z dzieckiem.

15Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490); Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz niedostosowanych spoecznie w specjalnych przedszkolach, szkoach i oddziaach oraz w orodkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489).



29

Zesp ma obowizek wsppracowa z rodzicami dziecka. Rodzic ma moliwo (a nie

obowizek) brania udziau w pracach zespou. Dlatego w przepisach rozporzdzenia mwi si

o prawie rodzicw do uczestnictwa w pracach zespou i obowizku dyrektora zawiadomienia

i zaproszenia rodzicw na takie spotkania. Jest to rwnoznaczne z prawem rodzica

do wspdecydowania i partnerskiej wsppracy z pozostaymi czonkami zespou. Dyrektor

jest rwnie zobligowany powiadamia rodzica na pimie o ustalonych formach, sposobach

i okresach pomocy, ktra bdzie udzielana dziecku.

Powoanie zespow nie ma by tylko zabiegiem formalnym. Praca zespoowa ma suy

zwikszeniu efektywnoci pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku poprzez

ustalenie spjnych i kompatybilnych oddziaywa przedszkola i rodziny. Zakada si,

e proponowane nowe rozwizania pozwol na szybkie i efektywne zareagowanie

na potrzeby dziecka i objcie go skutecznym wsparciem w przedszkolu, a nastpnie

kontynuacj podjtych dziaa na kolejnych etapach edukacyjnych.

Moe by tak, e zesp zosta powoany wczeniej, ni rozpoczto prowadzenie diagnozy

przedszkolnej (dzieci, ktre jako 3-4-5-latki zostay zidentyfikowane jako dzieci

ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Wwczas zesp kontynuuje swoje prace,

a analiza gotowoci szkolnej dostarcza kolejnych informacji o funkcjonowaniu dziecka.

W takim przypadku dodatkowo powinny zosta wzite pod uwag wyniki oceny

efektywnoci pomocy psychologiczno-pedagogicznej dotychczas udzielonej dziecku znajd

si tam cenne wskazwki i zalecenia do planowania dalszej pracy.

Dzieci, ktre posiadaj orzeczenie lub opini wydan przez poradni psychologiczno-

pedagogiczn powinny zosta objte pomoc psychologiczno-pedagogiczn niezwocznie

po dostarczeniu przez rodzica tego dokumentu. W ich przypadku obserwacja i analiza

gotowoci szkolnej bdzie dodatkowym materiaem informujcym o funkcjonowaniu dziecka

w rnych zadaniach i sytuacjach edukacyjnych i yciowych. W obydwu przypadkach wane

jest, aby w planowaniu pomocy wzi pod uwag zalecenia zawarte w dokumentach

przygotowanych przez poradni (orzeczenie, opinia).

W przypadku dzieci, ktrych specjalne potrzeby zostan spostrzeone dopiero w trakcie

przeprowadzania obserwacji i analizy gotowoci szkolnej dziecka, obowizkiem dyrektora



30

przedszkola jest wdroy proces udzielania pomocy niezwocznie po uzyskaniu

od nauczyciela informacji o takiej potrzebie.

Etap planowania pracy jest cile zwizany z prowadzeniem dokumentacji dziecka.

Dla dziecka, ktre ma orzeczenie o potrzebie ksztacenia specjalnego, zesp opracowuje

indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Dla dziecka, ktre ma orzeczenie

o potrzebie rocznego indywidualnego przygotowania przedszkolnego, opini poradni

lub w przedszkolu zostao zidentyfikowane jako potrzebujce pomocy psychologiczno-

pedagogicznej zesp opracowuje kart indywidualnych potrzeb ucznia i plan dziaa

wspierajcych. Nie ma potrzeby opracowywania dodatkowo odrbnego dokumentu

stanowicego indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju. Prawo

nie precyzuje, w jaki sposb w program ma wyglda. Wane jest, aby informacje o dziecku

nie byy rozproszone, a dokumentacja nie powielaa si bez potrzeby. Dlatego wystarczy

w dokumentach zwizanych z udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej zaznaczy,

e zawieraj one indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju, a w treci

zawrze informacje, ktre dziaania su korygowaniu, a ktre wspomaganiu rozwoju

dziecka.

Warto przyjrze si nieco bliej, w jaki sposb prowadzone jest wsparcie dzieci posiadajcych

opini o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Jeli dziecko posiadajce taki

dokument zaczyna uczszcza do przedszkola, wwczas dyrektor ma obowizek

zorganizowa dla niego pomoc psychologiczno-pedagogiczn. Nie wyklucza to

kontynuowania dziaa podejmowanych dotychczas przez zesp ds. wczesnego

wspomagania rozwoju, wynikajcych z opinii. Pomoc w przedszkolu moe wyglda rnie

i zalee bdzie od potrzeb dziecka ujtych w dokumencie poradni, ktry rodzice zo

w przedszkolu. W przypadku, gdy dziecko posiada opini poradni (nie ma rwnoczenie

orzeczenia o potrzebie ksztacenia specjalnego), wwczas powoany zesp, planujc

dla dziecka pomoc, zakada kart indywidualnych potrzeb ucznia oraz opracowuje plan

dziaa wspierajcych.

Ale jest te druga moliwo. Jeli rodzic wystpi do poradni psychologiczno-pedagogicznej

z wnioskiem o wydanie orzeczenia o potrzebie ksztacenia specjalnego, wwczas

w oparciu o to orzeczenie, w przedszkolu zostanie przeprowadzona wielospecjalistyczna



31

ocena funkcjonowania dziecka i opracowany indywidualny program edukacyjno-

terapeutyczny. Warto, eby rodzic podj taki krok, poniewa ze wspomnianym orzeczeniem

wie si dodatkowe finansowanie zaj dla dziecka w przedszkolu (wagi subwencji

owiatowych opisywane s kadego roku w rozporzdzeniu ministra edukacji narodowej

w sprawie sposobu podziau czci owiatowej subwencji oglnej dla jednostek samorzdu

terytorialnego).

Konstrukcja dokumentw zwizanych z udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej

wymusza sformuowanie celw. Im cele s bardziej operacyjnie sformuowane, tym

wiksze prawdopodobiestwo, e wszystkie osoby zaangaowane w proces wspierania

dziecka bd wiadome tego, co naprawd chcemy osign (jakiego postpu spodziewamy

si w okrelonym czasie). Mamy zatem wiksza szans, e unikniemy planowania zbyt

wysokich lub zbyt niskich osigni. I wanie do tego potrzebne jest rzetelne rozpoznanie

potrzeb i moliwoci dziecka. Precyzyjne sformuowanie celw pozwala ponadto trafnie

oceni, czy udao nam si osign cel. Jeli sformuujemy cel zbyt oglnie, np. Poprawa

motoryki maej dziecka, trudno nam bdzie okreli, jaki postp uznamy

za satysfakcjonujcy. Jeli natomiast cel zoperacjonalizujemy, np. Dziecko podczas

powtrzonej obserwacji pedagogicznej (kwiecie) potrafi wyci figury paskie /kwadrat,

koo, trjkt/ po narysowanym ladzie, wwczas zyskujemy wskazwki do obserwacji

i mamy okrelone kryterium sukcesu.

Okrelenie celw, do ktrych dymy, jest rwnoznaczne z wytyczeniem kierunkw pracy.

To z kolei uatwia ustalenie, jakie dziaania bd podejmowane w ramach codziennych zaj

(zmiana sposobw pracy, koniecznych dostosowa i modyfikacji programu realizowanego

w grupie przedszkolnej do potrzeb i moliwoci danego dziecka), jak rwnie zaplanowanie

dziaa w ramach zaj dodatkowych. Owe dodatkowe zajcia mog by finansowane

z dodatkowych rodkw. Jeli na podstawie danych zebranych w poprzednim roku szkolnym

nie udao si przewidzie wszystkich potrzeb w tym zakresie, dyrektor przedszkola moe

zoy aneks do arkusza organizacji przedszkola.

Realizacja

Etap realizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej to w istocie wdroenie tych dziaa,

ktre wynikaj z podstawy programowej oraz ktre wynikaj z indywidualnej dokumentacji



32

dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jeli pomoc zostaa waciwie

zaplanowana, kada z osb zaangaowanych w proces wspierania dziecka nauczyciele,

specjalici, a take rodzice powinna mie jasno, jakie zadania przed ni stoj. Jest to

zatem bardziej etap odpowiedzialnoci indywidualnej ni pracy zespoowej. Na tym etapie

osob spinajc cao oddziaywa jest osoba koordynatora, ktry zosta powoany

przez dyrektora.

Przed nauczycielami stoi nieatwe zadanie realizowania przyjtego programu wychowania

przedszkolnego w sposb zindywidualizowany, by dziecko mogo osign wiedz

i umiejtnoci, ktre zostay opisane w wymogach podstawy programowej oraz by mogo

w sposb satysfakcjonujcy podj rol ucznia. Bdzie to zatem oznaczao konieczno

odpowiedniego doboru metod pracy i zabaw edukacyjnych, modyfikacj niektrych zada,

przygotowanie adekwatnych do moliwoci dziecka kart pracy itd. Wicej informacji

o indywidualizacji pracy znajdziecie Pastwo w rozdziale Indywidualizacja pracy z dzieckiem

w przedszkolu. Warto jednak pamita, e moe si zdarzy, i pomimo podejmowanych

przez wszystkie strony wysikw, dziecko nie osignie gotowoci do podjcia nauki w klasie

pierwszej. Wwczas warto rozway decyzj o odroczeniu realizacji obowizku szkolnego

dziecka.

Podstawow kwesti zwizan z odraczaniem realizacji obowizku szkolnego dziecka jest to,

czy istnieje istotna przyczyna, dla ktrej warto to zrobi. Zgodnie z art. 16 ustawy o systemie

owiaty decyzj o odroczeniu realizacji obowizku szkolnego dziecka (niezalenie od tego,

w jakim przedszkolu dziecko realizuje obowizkowe roczne przygotowanie przedszkolne)

podejmuje dyrektor publicznej szkoy podstawowej, w obwodzie ktrej dziecko mieszka,

po zasigniciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Decyzj o odroczeniu dyrektor

moe podj jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Najprostsz drog, by dyrektor mg uzyska stosowne informacje od poradni jest zoenie

przez rodzicw wniosku do poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie opinii

w sprawie odroczenia rozpoczcia speniania obowizku szkolnego przez dziecko.

Pracownicy poradni na podstawie diagnozy i po zbadaniu dziecka oceniaj, czy zachodzi

potrzeba skorzystania z moliwoci odroczenia. Niejednokrotnie fakt objcia dziecka



33

ksztaceniem specjalnym, zwizane z tym dostosowania i indywidualizacja pracy, jest

wystarczajcym wsparciem dla niego w procesie edukacji.

Warto przy tym pamita, e kada sytuacja wyduania procesu edukacji dziecka (bd to

w postaci odroczenia, bd te w postaci wyduenia etapu edukacyjnego) nie jest obojtna

dla jego funkcjonowania w szkole i procesu ksztacenia.

Istotne jest zatem, aby przede wszystkim rodzice, poradnia i wreszcie ostatecznie

podejmujcy decyzj dyrektor szkoy mieli na uwadze dobro dziecka w caej perspektywie

jego edukacji, a nie tylko w perspektywie jednego roku.

Ocena efektywnoci

Rozporzdzenia reguluj tryb prowadzenia ewaluacji. Okrelaj mianowicie, e za kadym

razem, kiedy koczy si okres udzielania jakiej formy pomocy, zesp powinien dokona

analizy skutecznoci i efektywnoci danej formy. Natomiast raz w roku przed

opracowaniem arkusza organizacji szkoy powinien dokona caociowej analizy pomocy

udzielonej uczniowi w danym roku szkolnym.

Jest jeszcze jedna cieka oceny efektywnoci pomocy. Zesp jest zobligowany

do dokonania analizy skutecznoci danej formy przed upywem wyznaczonego

przez dyrektora okresu udzielania pomocy w tej formie w sytuacji, gdy zwrci si

do dyrektora z takim wnioskiem:

rodzic,

nauczyciel prowadzcy zajcia dydaktyczno-wyrwnawcze,

nauczyciel prowadzcy zajcia specjalistyczne,

wychowawca klasy terapeutycznej.

W przypadku uczniw z orzeczeniem o potrzebie ksztacenia specjalnego rozporzdzenie

dodatkowo dookrela, e zesp, nie rzadziej ni raz w roku szkolnym, dokonuje okresowej

wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzgldniajc okresow ocen

efektywnoci udzielonej mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. To stanowi podstaw

do planowania dalszej pomocy dziecku.

Ewaluacja efektw pracy suy ponownemu przyjrzeniu si sytuacji ucznia i jego potrzebom,

zweryfikowaniu, ktre dziaania mona uzna za skuteczne i warto je kontynuowa



34

na dalszych etapach pracy, ktre nie przyniosy oczekiwanych efektw, a jakich dziaa

zaniechano. Na tej podstawie mona ponownie spojrze na potrzeby dziecka i zastanowi si

nad tym, jakiego rodzaju dostosowa i wsparcia dziecko bdzie potrzebowao w przyszoci.

Podsumowanie

Kady nauczyciel, jako osoba bdca w staym kontakcie z dziemi, jest odpowiedzialny

za indywidualizowanie pracy z nimi. Indywidualizacja ta polega na tworzeniu warunkw

optymalnego rozwoju dla dzieci, zgodnych z ich potrzebami i moliwociami.

Prawdopodobnie w kadej grupie przedszkolnej znajdzie si dziecko ze specjalnymi

potrzebami. Intencj wprowadzonych w prawie zmian byo doprowadzenie do sytuacji,

w ktrej te dzieci bd wczenie identyfikowane i otrzymaj natychmiastow pomoc. Wane

jest, by ta pomoc bya kompleksowa, by wszelkie dziaania zwizane z pomoc

psychologiczno-pedagogiczn uwzgldniay indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne

dzieci oraz ich indywidualne moliwoci psychofizyczne oraz eby pomoc bya udzielana jak

najbliej dziecka, w jego naturalnym rodowisku.

4. Dzieci u progu szkoy

4.1. Osignicia rozwojowe szeciolatka dr Aleksandra Piotrowska

(Wydzia Pedagogiki UW)

Aby dziecko z sukcesem mogo rozpocz funkcjonowanie w nowej dla siebie roli, musi

osign odpowiedni do tej roli poziom rozwoju. Tak byo przy rozpoczynaniu kariery

przedszkolaka, tak jest i przy pocztkach edukacji szkolnej. Dziecko musi osign dojrzao

czy te gotowo szkoln. Oznacza to konieczno prezentowania takiego poziom rozwoju

we wszystkich sferach, jaki umoliwia sprostanie wymaganiom i oczekiwaniom szkoy.

Zwrmy uwag na trzy wane sprawy. Pierwsza dotyczy sfer rozwoju. Aby dziecko uzna za

dojrzae do szkoy nie wystarczy, e potrafi np. czyta, liczy do 20, ma duo wiedzy

(a szczegami z ycia dinozaurw imponuje wszystkim na rodzinnych zgromadzeniach),

buduje pikne, zoone zdania. Dziecko musi take umie si samo ubra i rozebra, da rad

przeniesieniu tornistra z szatni do klasy, umie dogada si z innymi dziemi, zgodnie bawi



35

si z nimi, czasem pogodzi si z porak (bo nie zawsze bdzie przecie najlepsze...),

spakowa, kiedy trzeba wszystkie swoje przybory i niczego nie zostawi na awce. Krtko

mwic, musi osign dojrzao nie tylko w zakresie intelektu, ale take

w pozostaych sferach rozwoju: fizycznego, emocjonalnego, spoecznego.

A stosunkowo czsto psychologowie i pedagodzy sygnalizuj, e dzieci bardzo sprawne

poznawczo, intelektualnie, bywaj jednoczenie zadziwiajco niedojrzae emocjonalnie

i spoecznie (np. wybuchaj paczem po otrzymaniu od nauczycielki uwagi krytycznej

czy obraaj si, jeli praca innego dziecka zostanie wyej oceniona).

Po drugie, jeli gotowo szkolna oznacza dostosowanie poziomu rozwoju dziecka

do wymaga szkoy, to wane s nie tylko kompetencje dziecka, ale i stawiane mu przez

szko wymagania! Chyba nie wszyscy rodzice uwiadamiaj sobie, e oczekiwania szkoy

wobec 6-latkw s inne ni te, ktre formuowano jeszcze dwa trzy lata temu, kiedy progi

szkolne przekraczay tylko dzieci 7-letnie. A zatem to take szkoa dostosowuje si

do moliwoci dziecka przychodzcego do pierwszej klasy. Reforma edukacji wie si nie

tylko z obnieniem wieku progu szkolnego, ale take ze zmian programu nauczania

i dostosowuje go do wieku (i tym samym poziomu rozwoju) dzieci o rok modszych.

Przykadowo w starym programie oczekiwano, e dzieci rozpoczynajce pierwsz klas znaj

wszystkie litery, a zgodnie z nowym programem literki wprowadza si dopiero

w szkole, w pierwszej klasie. Nie jest, zatem tak, e dawne wymagania (dostosowane

do poziomu siedmiolatkw) stawia si teraz przed szeciolatkami.

Ale wany jest take trzeci aspekt dojrzaoci szkolnej: dzieci w tym samym wieku nie

prezentuj takiego samego poziomu dojrzaoci! Pomidzy rozwijajcymi si jednostkami

istniej oprcz podobiestw take liczne rnice. Rne tempo rozwoju poszczeglnych

dzieci prowadzi do tego, e w jednej awce mog zasi obok siebie szeciolatki, ktrych

wiek chronologiczny jest, co prawda taki sam, ale jeden z nich prezentuje poziom rozwoju

charakterystyczny dla dziecka niemal omioletniego, a drugi dla niespena piciolatka.

Oczywicie nie jest to zjawisko specyficzne tylko dla szeciolatkw siedmiolatki

czy dziesiciolatki take rni si znacznie od siebie poziomem rozwoju. Rnice mog

dotyczy nie tylko atwo zauwaalnych wzrostu czy wagi, siy mini, ale take sprawnoci

mylenia, spostrzegania, koncentrowania si, umiejtnoci radzenia sobie z trudnociami,



36

ze zoci czy z rozczarowaniem. Doda trzeba, e zrnicowanie tempa rozwoju jest norm,

ma charakter powszechny, a wynika zarwno z odmiennych warunkw rodowiskowo-

wychowawczych, stymulujcych albo opniajcych rozwj, ale take z indywidualnych cech

i waciwoci dziecka. I tutaj ogromna rola nauczycieli przedszkola (czy oddziau

przedszkolnego dla piciolatkw prowadzonego w szkole). W oparciu o dugotrwa

obserwacj dziecka w trakcie rnych zaj i sytuacji oraz w oparciu o prowadzone

z uyciem rnych technik postpowanie diagnozujce aktualny poziom rozwoju kadego

dziecka w grupie mog by oni najlepszymi doradcami rodzicw, przed ktrymi jeszcze przez

dwa lata stoi podjcie decyzji, gdzie ich dzieci spdz najbliszy rok.

Po rozwaeniu kwestii gotowoci szkolnej przyjrzyjmy si nieco dokadniej, kim jest

szeciolatek, jaki poziom rozwoju osign, co potrafi. Przeanalizujmy jego osignicia

i kompetencje we wszystkich sferach: w rozwoju fizycznym i ruchowym, poznawczym

(intelektualnym), emocjonalnym i spoeczno-moralnym.

Rozwj fizyczny jest u szeciolatka (w porwnaniu z pocztkiem wieku przedszkolnego)

bardzo zaawansowany. W porwnaniu z modszym przedszkolakiem dziecko smukleje,

zmniejsza si ilo typowej dla malucha tkanki tuszczowej, zauwaalnie wyduaj si nogi,

a zamiast wypukego dziecicego brzuszka pojawia si bardziej dorosy tuw o ksztacie

trjkta zwrconego podstaw ku grze. O dojrzewaniu organizmu wiadczy take

wydajniejsza praca serca i puc.

Zaawansowane s, cho wci nieza

Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu

Text of Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu

Gazetka przedszkolna „Wieści z Bajlandii”bajlandia.org/wp-content/uploads/2017/02/gazetka-marzec-2019... · 1 Gazetka przedszkolna „Wieści z Bajlandii” marzec 2019 W rubryce:

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA I WCZESNOSZKOLNA – NOWE …przedszkolna... · Dogłębna analiza przysyłanych uwag wykazała też, że wiele z nich było sprzecznych, a wprowadzenie niektórych

Wspomaganie szkół i placówek oświatowych

Ustawa przedszkolna. Regulacje prawne, symulacje skutków finansowych, rozliczenie dotacji

nasze przedszkole edukacja przedszkolna dla wszystkich dzieci gminy koziegłowy

Edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna z nauczaniem języka

Komputerowe wspomaganie projektowania architektonicznego z

INTERsoft KONSTRUKCJA KONSTRUKTOR WSPOMAGANIE …

Komputerowe wspomaganie konstruowania maszyn i napędów

GAZETKA PRZEDSZKOLNA PAŹDZIERNIK 2015przedszkole292.waw.pl/wp-content/uploads/2013/11/GAZETKA... · 2015. 10. 26. · GAZETKA PRZEDSZKOLNA PAŹDZIERNIK 2015 . KILKA SŁÓW OD PANI

WSPOMAGANIE WKŁUCIA

EdgeCAM. Komputerowe wspomaganie wytwarzania

KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE NAUCZANIA PRZEDMIOTU „KONSTRUKCJE ...home.agh.edu.pl/~dpawlus/pliki/IT/wzor.pdfKOMPUTEROWE WSPOMAGANIE NAUCZANIA PRZEDMIOTU „KONSTRUKCJE METALOWE” czcionka

Wspomaganie rozwoju dziecka literaturą dziecięcą

Ustawa „przedszkolna” zmieniająca ustawę o systemie oświaty

Edukacja przedszkolna

EdgeCAM. Komputerowe wspomaganie wytwarzania. Wydanie II · 4 EdgeCAM. Komputerowe wspomaganie wytwarzania 4 D:\Roboczy\!!!!makiety poprawki druk pdf\EdgeCAM. Komputerowe wspomaganie

Ekologiczna edukacja przedszkolna

Diagnoza przedszkolna - egzemplarz bezpłatny

Podstawa programowa z komentarzami - Biblioteka Cyfrowa …bc.ore.edu.pl/Content/230/Tom+1+Edukacja+przedszkolna+i... · EDUKACJA PRZEDSZKOLNA I WCZESNOSZKOLNA

Solid Edge. Komputerowe wspomaganie projektowania

GAZETKA PRZEDSZKOLNA „PUCHATEK” NR 132 · Web viewGAZETKA PRZEDSZKOLNA „PUCHATEK” NR 132 DLA DZIECI I RODZICÓW "To Mikołaj, To Mikołaj Ś więty" Kto zagląda w okno?

Komputerowe wspomaganie zarządzania Planowanie produkcjimariusz.makuchowski.staff.iiar.pwr.wroc.pl/download/courses/... · KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE ZARZĄDZANIA Dr inż. Mariusz Makuchowski

Wykład 2_Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.pdf

Wczesne wspomaganie rozwoju mowy

Wspomaganie obliczeń matematycznych 3 - CAS... · Wspomaganie obliczeń matematycznych Potrzeby Projektowanie Modelowanie Symulacja Analiza wyników Narzędzia Obliczenia algebraiczne,

Wspomaganie rozwoju mowy dziecka

Wspomaganie projektowania maszyn rolniczych

Komputerowe wspomaganie podejmowania decyzji

Komputerowe wspomaganie pracy inżyniera

Documents

Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu

Text of Diagnoza przedszkolna i wspomaganie dzieci w osiąganiu