Diagnostyka w pedagogice społecznej

Dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec

Podstawowe środowiska wychowawcze

Naturalne/nieformalne Intencjonalne/celowe/ formalne

Rodzina środowisko lokalne (sąsiedztwo)Grupa rówieśnicza

Środowisko lokalne (stowarzyszenia, organizacje)SzkołaKlub sportowyZakład pracy

Diagnoza

• Pochodzi z greki,• Zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne

opracowanie,• Oparte na doświadczeniu i rozumowaniu

Czynności diagnostyczne

• zebranie w odpowiednich sposób danych,• określenie badanego stanu rzeczy,• Interpretacja zebranych danych

Diagnoza rozwinięta

Diagnozy cząstkowe:- Identyfikacja (klasyfikacja, typologizacja)- Wyjaśnienie (genetyczne, celowościowe)- Określenie aktualnej fazy- Prognoza

Przyczyny (geneza)

• Wywołujące: (pierwsze/istotne)• Predysponujące (tkwiące w jednostce,

środowisku)• Podtrzymujące/ sprzyjające (środowiskowe)

Rozpoznanie środowiskowe

• Badanie składników środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowawczych, opiekuńczych, socjalnych, kulturalnych

• Składniki: środowisko materialne, wzory osobowe, organizacja życia

• Badanie selektywne

Typy diagnozy

• Poznawcza• Decyzyjna: ściśle powiązana z działaniem

praktycznym

Cykl działania zorganizowanego

• Postawienie jasnego i określonego celu• Zbadanie środków i warunków, które trzeba

zastosować, aby osiągnąć cel• Przygotowanie środków i warunków• Urzeczywistnienie• Kontrola otrzymanych wyników

Etyczne aspekty diagnostyki

• Tajemnica zawodowa,• Odpowiedzialność za postawienie błędnej lub

dowolnej diagnozy,• Przede wszystkim nie szkodzić!

Metody pracy społeczno-wychowawczej

• Metoda indywidualnego przypadku• Metoda grupowa w pracy socjalnej• Metoda organizowania środowiska• Animacja społeczno-kulturalna

Metoda indywidualnego przypadku

• Casework – klasyczna metoda pracy socjalnej powstała na pocz. XX w. W USA,

• Mary Richmond: Czym jest metoda przypadku w pracy socjalnej, 1922.

• Casework: proces, który rozwija osobowość poprze świadome dostosowanie w relacjach międzyludzkich i w otoczeniu społecznym”.

Elementy Casework

• Wgląd w cechy osobowościowe jednostki,• Rozpoznanie zasobów, zagrożeń, wpływów

otoczenia społ.,• Bezpośrednie oddziaływanie na osobę,• Bezpośrednie oddziaływanie na osobę poprzez

otoczenie społeczne• Podejścia: funkcjonalne (szczególne znaczenie

instytucji), psychospołeczne (uzwględnienie struktury psychicznej i kontekstu społ.)

Casework w Polsce• nacisk na socjologiczny aspekt trudności życiowych,• wg Aleksandra Kamińskiego:- prowadzenie przypadku jest sztuką,- prowadzący powinien posiadać także wiedzę

życiową,- fundamentem jest wiedza z psychologii, socjologii,

pedagogiki,- poza wiedzą fachową należy: akceptować jednostkę,

mieć wiarę w jej możliwości, tworzyć atmosferę zaufania, zmierzać do tego, żeby jednostka sama chciała skorygować swoje życie, doskonalenie swojej osobowości.

Procedura metody pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem

1. Diagnoza społeczna2. Opracowanie planu postępowania3. Prowadzenie przypadku

Metoda pracy grupowej

Carls D. Garvin: „prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo”.

A. Kamiński wyróżnia 3 odmiany metody grupowej:1. Rozwojowo-wychowawcza (np. domy kultury, instytucje

edukacyjne, rekreacyjne, org.)2. Rewalidacyjna (wobec osób społecznie niedostosowanych)3. Psychoterapeutyczna (usprawnianie społ. i psych.

funkcjonowania)

Zasady metody grupowej

1. Przyswojenie członkom grupy idei wzajemnej pomocy

2. Rozumienie i wykorzystywanie w pracy z grupą procesu grupowego

3. Dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników grupy

4. Nauczenie uczestników grupy wykorzystania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.

Empowerment

• Proces, przez który osoby i grupy rozwijają świadomość swoich zdolności kontrolowania lub wpływania na siebie i innych i uczą się umiejętności efektywnego stosowanie swego wpływu (np. ruch praw obywatelskich)

Typologia grup wg Zastrowa

• Rekreacyjne,• Socjalizacyjne• Terapeutyczne• Spotkaniowe, trening wrażliwości• Eduakcyjne• Samopomocy• Problemowe i decyzyjne

Typologia grup wg Browna

• Podejście oparte na kontinuum celów pracy grupowej:

• Diagnoza indywidualna, indywidualne wsparcie, indywidualna zmiana, edukacja/informowanie, kompensacja przez zajęcia czasu wolnego, mediacja między jednostkami i instytucjami, wsparcie/zmiana grupowa, zmiana w środowisku, zmiana społeczna

Proces grupowy

1. Tworzenie grupy,2. Stabilizacja jej struktury i norm3. Realizacja jej celu4. Ocena efektów działania i decyzja o dalszym

istnieniu lub rozwiązaniu

Metoda organizowania środowiska

• Wąskie rozumienie: na użytek pomocy socjalnej uruchamia się stałą lub cykliczną akcję; pomoc jednej grupie społecznej, np. seniorom; zajęcie się wybranym problemem społ., np. czasem wolnym; działania prowadzone są przez jedną grupę osób lub instytucję

• Szerokie rozumienie: całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, stałe działanie, trwałe usuwanie zagrożeń; dominacja pozytywnego sensu działalności społ. nad negatywnym (ratownictwo i usuwanie zagrożeń)

Cele metody środowiskowej

1. Wspomaganie rozwoju2. Opieka3. Wyrównywanie braków4. Kompensacja

Cel nadrzędny – tworzenie wspólnotyWarunek powodzenia: budzenie sił społ., tj. ochotniczych organizatorów życia zbiorowego

Schemat postępownia

• zbliżony do innych metod pracy socjalnej i wychowawczej, ale angażuje znacznie większe siły

• Etapy:1. rozpoznanie, diagnoza potrzeb2. Organizowanie zespołu i pracy3. Planowanie i koordynacja działań opiekuńczo-

wspomagająco-rozwojowych4. Wtórne pobudzanie (inspiracja i umacnianie zespołu)5. Systematyczne ulepszanie6. Kontrola i doskonalenie

Animacja społeczno-kulturalna

• Animacja: ożywiać coś/kogoś, wprawiać w życie, skłaniać do działania

Fazy:Czynności wstępne:1. Wstępna diagnoza2. Planowanie treści, form, precyzowanie celów działań3. Informacja i stymulowanieCzynności realizacyjne:- edukowanie, motywowanie, koordynowanie Pomiar efektywności na podstawie przyjętych w fazie

planowania wskaźników

Skutki animacji jednostek i małych grup społecznych

• Przyrost wiedzy• Rozwój umiejętności• Zmiana postaw• Zmiana hierarchii wartości• Zmiana postaw kulturowych

od pasywności – do aktywnościod receptywności do kreatywności

Od izolacji do afiliacjiOd egocentryzmu do socjocentryzmuOd schematyzmu do innowacyjności

Od stereotypów myślenia do generatywności myślenia

Animator

• Podmiot• Kreator sytuacji animacyjnych• Wzbudzający ducha• Ożywiający otoczenie społeczne• Pobudzający do inicjatywy• Unerwiający tkankę społeczną• Aktywizujący• Propagujący nowe wartości