Diagnostyka dysplazji stawu biodrowego i łokciowego psów

Wojciech Atamaniuk

Katedra i Klinika Chirurgii Uniwersytetu Przyrodniczego we WrocławiuKierownik: prof. dr hab. Kornel Ratajczak

Co to jest dysplazja ?

W sensie histopatologicznym jest to nieprawidłowa budowa lub struktura narządu, tkanki lub komórki,

W sensie klinicznym jest to zespół zmian które doprowadzają do nieprawidłowej budowy narządu, oraz jego konsekwencje.

Prawidłowy staw biodrowy

Predyspozycje rasowe

bernardyn berneński pies pasterski bokser briard doberman hovawart mastino napoletano nowofundland owczarek flandryjskiowczarek francuski Beauceronowczarek kaukaskiowczarek niemiecki polski owczarek nizinny owczarek podhalański owczarek południowo-rosyjski owczarek staroangielski owczarek szkocki collie rottweiler sznaucer olbrzym owczarek środkowoazjatyckiretrievery

Obowiązkowi badania radiologicznego stawów biodrowych podlegają w Polsce przed zakwalifikowaniem do hodowli następujące rasy:

Zadaniem badania radiologicznego jest ukazanie: nadwichnięcia stawu biodrowego w okresie

osteogenezy, morfologicznych następstw choroby w starszym

wieku psa.

Dysplazja biodrowa

istotą dysplazji biodrowej jest istotą dysplazji biodrowej jest luźna torebka stawowa oraz luźna torebka stawowa oraz

więzadła stawowewięzadła stawowe

niestabilność, niestabilność, nadwichnięcie stawu nadwichnięcie stawu

biodrowegobiodrowego

powstanie zmian powstanie zmian zwyrodnieniowychzwyrodnieniowych

zmiana zmiana budowy (dysplazja)budowy (dysplazja) stawów biodrowychstawów biodrowych

Dysplazja biodrowa

Dysplazja biodrowa

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Jest to najbardziej popularna metoda badania rtg stawów biodrowych,

Ocena stawów jest subiektywna, opiera się na ocenie kilku podstawowych elementów,

Warunkiem oceny bioder w projekcji OFA jest wykonanie prawidłowego zdjęcia Symetryczna miednica, Ułożenie rzepek pośrodku

nasad kości udowych, Równoległe ustawienie trzonów

kości udowych, Zdjęcie obejmujące oprócz

bioder stawy krzyżowo – biodrowe i kolana.

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja OFA służy również do oceny zmian które mogą wpływać na rozwój dysplazji oraz innych chorób stawu biodrowego: Kręg przejściowy

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja OFA służy również do oceny zmian które mogą wpływać na rozwój dysplazji oraz innych chorób stawu biodrowego, np: Kręg przejściowy, Coxa valga

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja OFA służy również do oceny zmian które mogą wpływać na rozwój dysplazji oraz innych chorób stawu biodrowego, np: Kręg przejściowy, Coxa valga, Coxa vara, Aseptyczna martwica głowy

kości udowej

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja OFA służy również do oceny zmian które mogą wpływać na rozwój dysplazji oraz innych chorób stawu biodrowego, np: Kręg przejściowy, Coxa valga, Coxa vara, Aseptyczna martwica głowy

kości udowej, Wrodzone zwichnięcie

stawów biodrowych,

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja OFA)

Projekcja OFA służy również do oceny zmian które mogą wpływać na rozwój dysplazji oraz innych chorób stawu biodrowego, np: Kręg przejściowy, Coxa valga, Coxa vara, Aseptyczna martwica głowy

kości udowej, Wrodzone zwichnięcie

stawów biodrowych, Złamania

Błędy w ułożeniu pacjenta

Błędy w ułożeniu pacjenta

Błędy w ułożeniu pacjenta

Różnice rasowe

Projekcja brzuszno-grzbietowa z ekstenzją stawów biodrowych i kolanowych (projekcja

OFA)

a. krawędź doczaszkowa panewki; b. krawędź doczaszkowo – boczna panewki; c. krawędź dogrzbietowa panewki; d. krawędź doogonowa panewki; e. krawędź dobrzuszna panewki; f. wcięcie panewki; h. głowa kości udowej; i. szyjka kości udowej; j. dołek głowy kości udowej; k. dół krętarzowy; l. granica między szyjką i głową kości udowej (+++).

Prawidłowy staw biodrowy

A - szpara stawowaB - dogrzbietowa krawędź panewki

Prawidłowy staw biodrowy

Zmiany dysplastyczne wg Slattera

A - szpara stawowaB - dogrzbietowa krawędź panewkiC - linia Morgana

lekka dysplazja biodrowa

Zmiany dysplastyczne wg Slattera

A - szpara stawowaB - dogrzbietowa krawędź panewkiC - linia MorganaD - krawędź dogrzbietowa szyjki kości udowejE - mineralizacja kości miednicy

średnia dysplazja biodrowa

Zmiany dysplastyczne wg Slattera

A - szpara stawowaB - dogrzbietowa krawędź panewkiC - linia MorganaD - krawędź dogrzbietowa szyjki kości udowejE - mineralizacja kości miednicyF - krawędź doczaszkowa panewki

ciężka dysplazja biodrowa

Metoda Penn HIP(University of Pennsylvania Hip Improvement Program)

Ilościowa ocena stawów biodrowych, polega na wykonaniu trzech zdjęć rtg w ułożeniu:

brzuszno - grzbietowym (projekcja OFA) z kompresją głów kości udowych z dystrakcją Pierwsze dwa służą do oceny zmian zwyrodnieniowych

stawu, Trzecie służy do wykonania pomiarów niezbędnych do

obliczenia tzw. indeksu dystrakcyjnego (DI). DI określa luźność stawu oraz ile procent głowy kości udowej wystaje poza panewkę,

A

B B

C C

Kąt Norberga – to kąt rozwarty pomiędzy linią A i C ( >105º)

Kąt redukcji – to kąt między linia C i B ( >15º)

dystrakcja kompresja OFA

Penn HipZaleta: możliwość oceny stawów biodrowych

nawet u szczeniąt < 4 miesiąca życia

Wada: konieczność pełnej anestezji

Penn Hip

Prawdopodobieństwo wystąpienia osteoartrozy (DJD) na podstawie wyniku indeksu dystrakcyjnego:

< 0.3 – bardzo małe

0.3 – 0.5 – średnie

0.5 – 0.7 – duże

> 0.7 – b. duże

www.pennhip.org

Metoda DAR (Dorsal Acetabular Rim)

Metoda oceny radiologicznej dogrzbietowej krawędzi panewki

Znieczulenie ogólne Pies ułożony w pozycji

mostkowej z nogami wyciągniętymi dogłowowo wzdłuż ciała

Pas przyciągający kończyny do tułowia

Ocena projekcji DAR:

Usytuowanie głowy kości udowej względem dogrzbietowego brzegu panewki

Kształt dogrzbietowego brzegu panewki

Obecność zmian wytwórczych na dogrzbietowym brzegu panewki

AS (Acetabular Slope) kąt nachylenia DAR

Metoda DAR (Dorsal Acetabular Rim)

Inne metody badania stawów biodrowych

Metoda Flückigera, Metoda grzbietowo – bocznego

podwichnięcia głowy kości udowej, Metoda Janickiego

Złoty podział- podział odcinka lub figury geometrycznej w taki sposób, że wymiar mniejszej części otrzymanej w wyniku podziału ma się tak do części większej jak większej do całości przed podziałem

Φ=1,618 18 18…

Prawo złotego podziału Prawo złotego podziału (metoda Janickiego)(metoda Janickiego)

W prawidłowej miednicy W prawidłowej miednicy psa istnieje proporcja psa istnieje proporcja między między całkowitą całkowitą długością cieniadługością cienia miednicy miednicy a a długością odcinka długością odcinka łączącego przedni skraj łączącego przedni skraj kości biodrowej ze kości biodrowej ze środkiem panewki środkiem panewki położonej w tej samej położonej w tej samej połowie miednicypołowie miednicy

Prawo złotego podziału Prawo złotego podziału (metoda Janickiego)(metoda Janickiego)

wadliwie zaprojektowane położenie panewki przy jednoczesnej wadliwie zaprojektowane położenie panewki przy jednoczesnej prawidłowej konstrukcji pozostałej części szkieletu i prawidłowej konstrukcji pozostałej części szkieletu i

umięśnieniaumięśnienia

patologiczne naprężeniapatologiczne naprężenia

pogłębianie się zniekształceńpogłębianie się zniekształceń

zaburzenia funkcji stawówzaburzenia funkcji stawów

wadliwa postawa całej kończyny miednicznejwadliwa postawa całej kończyny miednicznej

Prawo złotego podziału Prawo złotego podziału (metoda Janickiego)(metoda Janickiego)

ZŁOTY PODZIAŁZŁOTY PODZIAŁ

panewka przesuniętapanewka przesunięta

ku tyłowiku tyłowi

panewka przesunięta

ku przodowi

ZŁOTY PODZIAŁ

1,500 1,618 1,700

Klasyfikacja dysplazji

Klasyfikacja dysplazji

Prawidłowy staw biodrowy posiada głęboką, półkolistą panewkę. Krawędź doczaszkowa panewki ma kształt półkolisty, jest skierowana w stronę krętarza większego. Kształt kości podchrzęstnej panewki w części doczaszkowej jest równoległy do wypukłości głowy kości udowej, mineralizacja kości powinna być w tym miejscu półksiężycowata, najgrubsza w środku, stopniowo zwężająca się na końcach. Żadnych osteofitów. Głowa kości udowej ma mieć gładką, kulistą powierzchnię (z wyjątkiem miejsca, gdzie znajduje się dołek głowy), równoległą do doczaszkowej krawędzi panewki. Środek głowy kości udowej powinien znajdować się wewnątrz panewki, za linią krawędzi dogrzbietowej panewki (widocznej na dobrej jakości radiogramach). Kąt Norberga jest większy lub równy 1050.

FCI – A, SV – normal, UK/AU/NZ – 1-3, OFA – excellent, good

Klasyfikacja dysplazji

Nieznaczna „luźność” (niezgodność powierzchni stawowych) stawu biodrowego widoczna jako niewielkie poszerzanie się szpary stawowej w kierunku przyśrodkowym (przy braku koślawości bioder). Kąt Norberga wynosi co najmniej 1050 LUB kąt Norberga wynosi mniej niż 1050 w przypadku doskonałego wpasowania głowy w panewce. Brak osteofitów.

FCI – B, SV – fast normal, UK/AU/NZ – 4-8, OFA – good, fair

Klasyfikacja dysplazji

Oczywista niezgodność (nadwichnięcie) stawu – rozszerzanie się szpary stawowej do przyśrodka i możliwe również do boku. Kąt Norberga większy niż 100°. Niewielka asymetria zagęszczenia kości podchrzęstnej panewki od strony doczaszkowej. Dlikatne cechy zwyrodnienia stawu (ledwo widoczne w postaci osteofitów na gowie i szyjce kości udowej oraz na krawędziach panewki).

FCI – C, SV – noch zugelassen , UK/AU/NZ – 9-18, OFA – borderline, mild

Klasyfikacja dysplazji

Wyraźne nadwichnięcie stawu biodrowego z rozejściem się linii szpary stawowej z powodu starcia krawędzi doczaszkowej panewki. Kąt Norberga większy niż 90°. Zagęszczenie kości podchrzęstnej panewki ulega wyprostowaniu, jest b. cienka przyśrodkowo, silnie zgrubiała doczaszkowo i bocznie. Wyrażne zmiany zwyrodnieniowe w postaci osteofitów na głowie i szyjce kości udowej oraz na krawędziach panewki. Nierówności widoczne na krawędziach szyjki kości udowej. Panewka miednicy jest ewidentnie płytsza i szersza niż zwykle.

FCI – D, SV – mittlere , UK/AU/NZ – <18, OFA – moderate

Klasyfikacja dysplazji

Dalsze zniekształcenie krawędzi doczaszkowej panewki oraz jej silne spłycenie i poszerzenie. Kontakt między głową kości udowej a panewką ogranicza się do 0,5cm linii w doczaszkowej części stawu. Kąt Norberga jest mniejszy niż 90°. Gruby mankiet osteofitów wokół szyjki kości udowej, wypenienie wklęsłości na dogrzbietowej krawędzi szyjki, między głową a krętarzem. Tylko około 25% głowy kości udowej leży w obrębie panewki (przyśrodkowo od krawędzi dogrzbietowej panewki). Głowa kości udowej jest zniekształcona, przybiera formę kapelusza grzyba. Osteofity na krawędzi doczaszkowej panewki.

FCI – E, SV – schwere , UK/AU/NZ – <18, OFA – severe

Dysplazja łokciowa (ED)

Jest to zespół chorób stawu łokciowego występujących w okresie

wzrostu powodujących ból, kulawiznę a w rezultacie zwykle

zwyrodnienie stawu.

O – olecranonAP – processus anconeusC – processus coronoideus medialisR – radiusE – epicondylus medialis

O – olecranonAP – processus anconeusC – processus coronoideus medialisR – radiusE – epicondylus medialis

C – processus coronoideus medialisR – radiusE – epicondylus medialisL – epicondylus lateralis

C – processus coronoideus medialisR – radiusE – epicondylus medialisL – epicondylus lateralis

Niezłączony wyrostek dodatkowy(UAP)

Fragmentacja przyśrodkowego wyrostka wieńcowego (FCP)

Osteochondritis Dissecans nadkłykcia kości ramiennej (OCD)

Schleich S.: Ellbogengelenkdysplasie Beurteilung im Screening-Verfahren.Konkret Kleintier 1/2000, s. 23-27.

Prawidłowy staw łokciowy

Dysplazja łokciowa lekka

Dysplazja łokciowa średnia

Dysplazja łokciowa ciężka

Dziękuję za uwagę