De verwerving van het Nederlands meervoud

Judith van Wijk

Judith.vanWijk@let.uu.nl

Regelmatig vs. onregelmatig

walk-walked-walked vs. drink-drank-drunk

cat-cats vs. mouse-mice

Theorieën

• Alleen regels (Chomsky, 1968)– theorie werkt met onderliggende representaties

maakt het moeilijk leerbaar

• Connectionistisch model (Rumelhart & McClelland, 1986)– alles is opgeslagen kan slecht met nieuwe

woorden omgaan

Words-and-Rules theorie(Pinker, 1999)

• Onregelmatig → opslag

• Regelmatig → regel

Regels

• Een affix wordt aan de stam toegevoegd als die stam niet in het mentale lexicon wordt gevonden defaultaffix

Engels meervoud: -s (boats, houses)

Duits meervoud: -s (Autos, Parks)

Opslag van regelmatige vormen

• frequente vormen die rijmen op een onregelmatige vorm (blink (Pinker, 1999))

• als zowel onregelmatige vorm als regelmatige vorm van een woord acceptabel is (dreamed/dreamt (Pinker, 1999), fish/fishes)

Criteria voor een defaultaffix

Kan worden toegevoegd aan:

• Nieuwe woorden

• Leenwoorden

• Acroniemen

• Namen

Nederlandse default?

• Nieuwe woorden → merkels, guiken

• Leenwoorden → ciabatta’s, fezzen

• Acroniemen → PABO’s, HATten

• Namen → de van Dijks, de van Wijken

Nederlandse meervoudsvorming

Klemtoon en finale klank

Klemtoon

• Ritme-regel streven naar trocheïsch patroon

finale klemtoon -en

prefinale klemtoon -s

Finale klank

Obstruent -en (takken)

Sonorant -s (lakens)

Klinker -s (foto’s)

Diphthong -en (uien)

Regels voor meervoudsvorming

• -en– beklemtoonde laatste lettergreep met een finale

medeklinker (bomen)– onbeklemtoonde laatste lettergreep met een

finale obstruent (olifanten)

• -s– onbeklemtoonde laatste lettergreep met finale

sonorant (fakkels)– finale klinker (menu’s)

Het Nederlands meervoud

finale obstruent

finale sonorant

finale klinker

beklemtoonde laatste lettergreep

-en -en -s

onbeklemtoonde laatste lettergreep

-en -s -s

Onderzoeksvragen

• Hebben kinderen die Nederlands verwerven een defaultaffix voor het meervoud?

• As ze een defaultaffix hebben, kiezen ze dan een van de twee als default, of zijn ze ieder binnen hun eigen domein de default?

• Doen alle kinderen hetzelfde?• Maken kinderen ook gebruik van de

factoren klemtoon en finale klank bij de selectie van het meervoudsaffix?

Wug-test

Test-personen

• Volwassenen– 11 volwassenen

• Kinderen 4 en 5 jaar– 18 kinderen 4 jaar cross-sectioneel– 18 kinderen 5 jaar

• Kinderen 3 jaar– 18 kinderen 3 jaar longitudinaal

Items

• klemtoon op laatste, voorlaatste, of voor-voorlaatste lettergreep (3)

• laatste klank obstruent, sonorant, klinker of diphthong (4)

• 3 x 4 = 12 mogelijke combinaties allemaal vertegenwoordigd

Items (2)

obstruent sonorant klinker diphthong

laatste guik

karadil

poemi

wui

20

voorlaatste pleikoop

kilan

kitrolape

prokau

16

voor-voorlaatste

lebasit

pariting

fenimo

dolimei

13

11 15 17 6 49

Data

• 3 soorten antwoorden:– -en– -s

• 3 manieren van analyse:– finale klank– klemtoonpatroon– klemtoonpatroon x finale klank

Resultaten volwassenen

• redelijk consistent

• latinate vormen: • personen met voorkeur voor –en en

personen met voorkeur voor –s

• paar keer meestal bij woorden met een enkelvoud op –s zoals

Resultaten 4-jarigen

• meeste gebruikte affix: -en

• veel individuele verschillen

• wel vaak een voorkeur voor een bepaald affix.

Resultaten 5-jarigen

• meest gebruikte affix: vooral op plaatsen waar regels tegenstrijdige voorspellingen doen (bv. prefinale klemtoon met een finale obstruent)

• -s is populairder dan bij 4-jarigen

• ook kinderen met voorkeur voor bepaald affix

Finale klank

• alle leeftijden:– finale klinker -s– finale diphthong -en– finale plosief -en

• in overeenstemming met de patronen in het volwassen Nederlands

Klemtoon

• de Ritme-regel is terug te vinden in alle leeftijdsgroepen, maar niet iedereen volgt de regel even strict.

Volwassene (3) 5-jarige (9) 4-jarige (4)

Klemtoon x finale klank

• Het combineren van de prosodische factoren geeft betere voorspellingen

• Wanneer de twee factoren dezelfde voorspelling doen sterke voorkeur

• Wanneer de twee factoren tegenstrijdige voorspellingen doen verwarring, wat bij sommige kinderen tot gebruik nul-affix leidt

Algemeen resultaat

• Meest opvallend:– -s wordt populairder naarmate kinderen ouder

worden. Dit gaat ten koste van –en.– als –s en –en dichter bij elkaar komen qua

populariteit komen er ook meer woorden met een nul-affix, mogelijk door verwarring bij het kind.

Conclusie

• Kinderen lijken inderdaad gebruik te maken van een defaultaffix bij de verwerving van het Nederlands meervoud.

• Zowel –en als –s worden gebruikt als meervoudsaffix 2 defaults?

• Veel individuele verschillen, maar wel patronen zichtbaar.

• Kinderen lijken zowel klemtoon als finale klank te gebruiken bij bepalen juist meervoudsaffix.

Longitudinaal onderzoek

• 3-4 jaar oud

• elke ca. 3 maanden getest gedurende 1 jaar

• bij 1e test: 2;8,10 – 3;3,0 (24 kinderen)

Voorlopige resultaten

• eerste resultaten:- sommige kinderen produceren nog geen

meervouden- paar kinderen met alleen –en bij non-

woorden- sommige kinderen produceren zowel

meervouden met –s als met -en