De oogdruppelaar : analyse van de markt voor eenoogdruppelhulpmiddelDenneman, P.A.T.

Gepubliceerd: 01/01/1987

Document VersionUitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the author's version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differencesbetween the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact theauthor for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

Citation for published version (APA):Denneman, P. A. T. (1987). De oogdruppelaar : analyse van de markt voor een oogdruppelhulpmiddel. (BMGT;Vol. 87.209), (Technische Werkwinkel Gezondheidszorg : rapporten; Vol. 87.002). Eindhoven: TechnischeHogeschool Eindhoven.

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.

Download date: 22. Apr. 2018

BMGT/TWG/pd/ml/87.209Paul DennemanEindhoven, juli 1987

DE OOGDRUPPELAAR

Analyse van de markt voor eenoogdruppelhulpmiddel.

T E C H N I S C H E U N I V E R SIT E I TEl N D H 0 V E NTECHNISCHE WERKWINKEL GEZONDHEIDSZORG

Postbus 513 - 5600 MB Eindhoven

INHOUDSOPGAVE.

1. INLEIDING 1

2. DE ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG 32.1. Inleiding2.2. Echelonering

2.2.1. Het eerste echelon2.2.2. Het tweede echelon2.2.3. Het basisechelon of de openbare gezondheidszorg

2.3. De gezondheidszorg2.4. De kruiszorg

3. BEPALING VAN DE POTENTIELE GEBRUIKERSGROEPEN 63.1. Waarom een oogdruppelhulpmiddel3.2. Omschrijving van de potenti!le gebruikersgroep3.3. Bepaling van de deelmarkten3.4. Bepaling van de operationele variabelen.

4. KWANTITATIEVE BENADERING VAN DE MARKTOMVANG 124.1. Inleiding4.2. Parameterisering van het rekenmodel

4.2.1. Inleiding4.2.2. Het aantal druppelpatienten in Nederland4.2.3. Zelfstandig wonen of wonen in een instelling4.2.4. Zelfzorg versus mantel/professionele zorg4.2.5. Alleenstaanden en niet-alleenstaanden4.2.6. Mantelzorg versus professionele zorg

4.3. Kwantitatieve benadering van de potenti!le markt4.3.1. Bepaling van de potenti!le markt4.3.2. Bepaling van de trends

4.5. Kwantitatieve benadering van de potenti!le afzet

5. DE PRIJS 205.1. Inleiding5.2. De prijs als marketinginstrument

t. DISTRIBUTIE EN PROMOTIE6.1. Inleiding6.2. Modellen van zorgverlening6.3. Het kommunikatiegedrag6.4. Promotie6.5. Distributie

7. KONKLUSIES EN AANBEVELINGEN

VERANTWOORDING

LITERATUUROVERZICHT

Bijlage I:Informatie van de firma Merck, Sharp & Dohme

22

26

28

29

Bijlage II:Inventarisatie van de druppelpatienten bij de Nederlandse Kruisverenigingen

Bijlage III:Enqueteformulier

rapport volstaan wordendeze marketing--- "

BMGT/pd/ml/87.209

1. INLEIDING

In 1983 bereikte de Technische Werkwinkel Gezondheidszorg (TWG) te Eindhoveneen aanvraag van de Eindhovense Kruisvereniging. Deze aanvraag hadbetrekking op het ontwerpen van een hulpmiddel dat zelfs patienten met eenminimale arm/hand funktie in staat zou stellen hun ogen zelfstandig tedruppelen en zodoende niet meer afhankelijk zouden zijn van hulp van derden.

Er werd een hulpmiddel ontworpen, een prototype gemaakt en uitgezet bij eenproefpersoon in Gestel.Ondertussen bleken diverse instanties, zoals kruisverenigingen, zieken- enbejaardenhuizen, interesse te tonen voor het ontwerp.In de steden Eindhoven en Tilburg werd een vooronderzoek gehouden naar eeneventuele markt voor een dergelijk hulpmiddel. De resultaten van ditonderzoek waren dermate positief, dat de T.W.G. besloot het hulpmiddelverder te ontwikkelen.

Aangezien de T.W.G. niet in staat is om het produkt zelf in fabrikage tenemen en/of te distribueren en/of de service te verlenen, moeten dezefunkties uitbesteed worden.Hierbij kornen de volgende twee kernvragen aan de orde:

1. Is het prototype van hoogwaardige kwaliteit?2. Is het produkt economisch-commercieel attraktief?

Om de tweede vraag te kunnen beantwoorden is een marktonderzoek opgezet enuitgevoerd.Dit rapport toont de resultaten van dit onderzoek. In het marktonderzoekkomen de volgende vragen aan de orde:

1. Wie zal het produkt gaan gebruiken?2. Hoe groot is de potenti!le markt van het produkt?3. Hoe is deze markt opgebouwd, in het bijzonder welke deelmarkten kan

ik onderscheiden?4. Hoe is de prijsstelling van het produkt?5. Welke distributiekanalen zou ik kunnen gebruiken?

Met betrekking tot de laatste twee vragen zal in ditmet het plaatsen van enige kanttekeningen, aangezieninstrumenten te sterk afhankelijk zijn van:

a. de keuze uit van de deelmarkt(en)b. de specifieke eisen van een (toekomstig) producent.

1

Hoe dit rapport te interpreteren?De cijfers uit dit onderzoeken geven een indikatie van de markt. Getracht isom een zo objektief mogelijke schatting te geven van de markt.Door het kiezen van een doelgroep en van geoperationaliseerde variabelenwordt de totale markt begrensd. Om die reden mag deze schatting gezienworden als een minimale schatting van de markt.

2

2. DE ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORG

2.1. Inleiding

Alvorens de gebruikersgroepen van het oogdruppelhulpmiddel te bepalen, wordtnader ingegaan op de struktuur van de Nederlandse gezondheidszorg en enigeandere belangrijke begrippen. Dit teneinde begripsverwarring te vermijden.

2.2. Echelonering

De gezondheidszorg in Nederland is onderverdeeld in echelons. Onder eenechelon wordt verstaan een sektor van de gezondheidszorg die voorzieningenomvat die globaal gesproken dezelfde funktionele kenmerken en gerichtheidvertonen (1:13)*.

2.2.1. Het eerste echelon

Het eerste echelon of de eerste lijns gezondheidszorg omvat aIle nietgespecialiseerde voorzieningen. Deze voorzieningen zijn primair gericht ophet individu, de patient. In de integrale zorgverlening waarnaar gestreefdwordt zullen uiteraard ook gezins- en andere aspekten m.b.t. de problematiekvan de individuele hulpvragen betrokken worden.De zorgverlening in het eerste echelon omvat zowel de lichamelijke(somatische) als geestelijke (psychische) aspekten van de gezondheidszorg.Op dit niveau dient ook een brug geslagen te worden tussen degezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening (1:15). De centralefiguur in dit echelon is de huisarts. Enerzijds werkt hij samen met anderehulpverleners in dit echelon (horizontaal). Anderzijds onderhoudt hij dekontakten met de specialistische hulpverleners in het tweede echelon(vertikaal).

2.2.2. Het tweede echelon

Het tweede echelon wordt gekenmerkt door de gespecialiseerde voorzieningen.Er wordt een onderscheidt gemaakt tussen:

- de somatische gezondheidszorg: poliklinische specialistische hulp,ziekenhuis en verpleeghuis voor somatisch zieken (2:178)

* de literatuurverwijzing is als voIgt opgebouwd:(nummer aangehaalde publikatie : bladzijde in die publikatie)

3

- de geestelijke gezondheidszorg: ambulante geestelijke gezondheidszorg,psychiatrisch ziekenhuis en zwakzinnigen inrichting, verpleegtehuisvoor psychisch gestoorde bejaarden (2:178).

Toegang tot de voorzieningen van het tweede echelon is in beginsel slechtsmogelijk via het eerste echelon (1:15). De samenhang tussen het eerste- enhet tweede echelon wordt duidelijk gemaakt door figuur 2.1.

kruiswerk (wijkverpleging) maatschappelijkehuisarts -I- dienstverleningfysiotherapie enz.

V

poliklinische ambulante

I-- specialistische geestelijke r--hulp gezondheidszorg

(RIAGG)

• •t tpsychiatrische afdeling psychiatrisch

~ ziekenhuis in algemeen ziekenhuis I--ziekenhuis zwakzinnigenin'richting

• •t tverpleeghuis verpleeghuis

*-verpleeghuis (somatisch (psyChisch

~(somatisch zieken) + gestoordepsychisch) bejaarden)

figuur 2.1. Samenhang tussen het eerste- en tweede echelon.(Bron: Struktuurnota Gezondheidszorg)

2,2.3. Bet basisechelon of de openbare gezondheidszorg

Naast het eerste- en tweede echelon bestaat er nog een zg. basisechelon. Ditechelon omvat de op de collectiviteit gerichte preventieve voorzieningen.Deze zorg wordt ongevraagd aan de gemeenschap aangeboden (1:18).

2.3. De gezondheidszorg

Binnen de gezondheidszorg kunnen drie soorten zorg onderscheiden worden:a. zelfzorgb. mantelzorgc. professionele zorg.

4

Zelfzorg omvat aIle aktiviteiten die iemand verricht ten behoeve van eengezond bestaan. Dit bestaan is geen toestand maar een proces van aanpassing.Zorgend voor zichzelf bereikt het individu een bestaanswijze die hij alsgezond ervaart. Dit is afhankelijk van zijn mogelijkheden en beperkingen,alsook van de situatie waarin hij leeft (2:39).Mantelzorg verschilt van zelfzorg doordat degene die de zorg ontvangt nietdezelfde is als degene die de zorg verleent. Beiden moeten weI lid zijn vanhetzelfde sociale netwerk (2:39).Naast de zelf- en mantelzorg kent onze samenleving vele vormen vanprofessionele zorg, b.v. onderwijs, de gezondheidszorg en de welzijnszorg(2:50). Professionele zorg kenmerkt zich doordat degene die de zorg verleentgeen deel uit maakt van het sociale netwerk waarin de ontvanger van de zorgzich bevindt.

2.4. De kruiszorg

Een verschijningsvorm van professionele zorg is de kruiszorg. net kruiswerkin Nederland is onder te verdelen in drie niveau's namelijk:

1. Plaatselijk2. Provinciaal3. Nationaal

Een groot aantal Nederlanders is direkt (gezinshoofd) of indirekt(gezinslid) lid van een kruisvereniging.De kruisverenigingen hebben tot taak:De behartiging van de maatschappelijke gezondheidszorg in de ruimstebetekenis van het woord (3:56).De werkzaamheden van de kruisverenigingen reiken tot op verschillendegebieden, met name:

a. aanstaande ouders- kraamzorg- uitleen verpleegmateriaal- adviezen wijkverpleegkundige

b. ouders met jonge kinderen- consultatieburo's- inentingen- gehoor- en gezichtsonderzoek- huisbezoek wijkverpleegkundige

c. thuisblijvende zieken- verpleging, verzorging of hulp daarbij- nazorg aan ontslagen ziekenhuispatienten- uitleen verpleegartikelen

d. ouderen- hulp om zelfstandig te blijven- bezoek van de wijkverpleegkundige- uitleen van verpleegartikelen

5

3. BEPALING VAN DE POTENTIELE GEBRUIKERSGROEPEN

3.1. WaarQrn een QQgdruppelhulpmiddel?

Het QQgdruppelhulprniddel is een inrichting VQQr hulp bij het zelfstandigindruppelen van een QQg. Bij het zelfstandig druppelen wQrdt zowel hetPQsitiQneren van de Qpening van het druppelflesje als het bedienen van dedoseerinrichting met een vrije hand uitgevoerd. De ander wordt vaak gebruiktQm het Qnderste QQglid Qmlaag te trekken. Wanneer ~~n Qf beide handentengevQlge van functiestQQrnissen, niet meer in staat zijn het druppelflesjejuist te pQsitiQneren, dan zal de hulp van derden VQQr iederedruppelbehandeling nQQdzakelijk zijn. Deze functiestQQrnissen kunnen hetgevQlg zijn van reuma, spierdystrQfie of diverse QuderdQmsverschijnselenzQals overmatig beven (tremQr).Het QQgdruppelhulpmiddel beQQgt deze hulp van derden te minimaliseren, watmet name in de prQfessiQnele ZQrg kostenbesparend zal werken.Het hulpmiddel bestaat uit:

- Een hQuder waarin het QQgdruppelflesje bevestigd wQrdt. Deze hQuder iszQwel instelbaar VQQr het linker- als het rechteroog, waardQQr depatient eenvQudig kan PQsitiQneren.

- Een inrichting waarmee de dQseerinrichting van het QQgdruppelflesjebediend wQrdt.

3.2. Omschri;ving van de pQtenti~le qebruikersqrQep

PQtenti!le gebruikers mQeten allereerst QQgdruppels gebruiken. OQgdruppelswQrden met name vQQrgeschreven Qm de vQlgende redenen:

a. Verlagen en stabiliseren van de oQgdruk Q.m. bij de medischeindikatie glaucQQm.

b. PrQfylactische (vQQrbehQedende) toediening van Qntstekingsremmendemiddelen bijvQorbeeld na operaties.

c. Bestrijding van infektieziekten.

Bij het zelfstandig druppelen van de Qgen worden de druppels in de ondersteovergangsplQQien gebracht. DQQr het QQg te sluiten verspreidt de vlQeistQfzich Qver het gehele QQg.Als het hulpmiddel gebruikt wQrdt vallen de druppels direkt op hethQornvlies. Aangezien het hQQrnvlies uitermate gevQelig is voor koude, mQgende druppels niet al te kQud zijn. De hQudbaarheid van het geneesmiddel wQrdtQver het algemeen dQQr het bewaren in de koelkast weinig verlengd (8:64).DQQrdat het QQgdruppelflesje niet afzQnderlijk bewaard hoeft te worden, kan

6

het in de houder van het hulpmiddel blijven zitten, mits er een voorzieningis om het flesje af te sluiten. Om de schrikreaktie bij het indruppelen vanhet oog te beperken, kan de patient het beste omhoog kijken. De druppel valtdan niet rechtstreeks op het hoornvlies.Bet hulpmiddel is beter geschikt voor patienten die enkelvoudig moetendruppelen. Dit omdat door het steeds wisselen van flesjes er misschienfouten met de medicatie gemaakt worden. (Niet meer weten welke druppels jeal gebruikt hebt)Over het algemeen moet er bij infektieziekten meervoudig gedruppeld worden.

Een potentieel gebruiker moet afhankeIijk zijn van mantel- of professionelezorg. Een oogdruppelpatient is afhankelijk van deze zorgvormen als hij nietin staat is om zelfstandig de ogen te druppelen. Redenen hiervoor kunnenzijn:

a. De patient heeft een beperkte hand/arm funktie. Dit kan het gevalzijn bij b.v. spierdystrofie-patienten.

b. De patient heeft een verminderde controle over de arm/hand funktie.Dit kan zich uiten in trillen, moeilijk positioneren, slecht afstandschatten etc.

c. De patient heeft angst om zelf de ogen te druppelen. Deze angst isvaak het gevolg van bovengenoemde faktoren.

In deze groep patienten bevinden zich met name de jonge kinderen enbejaarden. Jonge kinderen vallen buiten de potenti~le gebruikersgroep, omdatde mantelzorg meestal verleend wordt door de ouders.

wil een oogdruppelhulpmiddel ook werkelijk zin hebben als een hulpmiddelvoor de patient, dan moet de patient toch weI enige tijd achter elkaardruppelen. Is het druppelen slechts gedurende een korte tijd noodzakelijk,dan vormt de hulpverlening door derden over het algemeen geen probleem.De vorm van hulpverlening zal over het algemeen mantelzorg zijn.

Samenvattend kan gesteld worden dat de potenti~le gebruikersgroep gevormdwordt door de oudere mens die regelmatig gedurende een langere tijdenkelvoudig oogdruppels toegediend moet hebben.

3.3. Bepaling van de deelmarkten

Nu de potenti~le gebruikersgroep omschreven is, kan deze verder wordengeanalyseerd teneinde de deelmarkten te kunnen bepalen.Deze analyse zal gebeuren aan de hand van de woon- cq. huishoudenssituatievan de patient. Deze situatie is sterk bepalend voor de zorg waarvan depatient afhankelijk is. Allereerst kan er een onderscheid gemaakt wordentussen patienten die in een instelling of zelfstandig (in de wijk) wonen.De patienten die in een instelling leven zijn daar min of meer permanent inopgenomen. Onder instellingen worden verstaan:

- bejaardenoorden

7

- tehuizen voor zieken en herstellenden- tehuizen voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten- kloosters- ander sociale instellingen

De patienten die~ tot deze categorie behoren, vallen vanzelfsprekendonder zelfstandig wonenden.

Vervolgens kan er een onderscheid gemaakt worden naaI alleenstaanden enniet-alleenstaanden. Voor aIle patienten geldt dat ze in eeIste instantieafhankelijk zijn van zelfzoIg. Is dit niet mogelijk dan zijn ze afhankelijkvan een vorm van mantel- of professionele zorg.Vaor alleenstaanden geldt in dat geval dat de zOIggever zich expliciet naaIde zorgontvanger moet begeven. Dan kan er nog een onder5cheid gemaakt wordennaar mantel- en plofessionele ZOIg.Bij niet-alleenstaanden zal de zorg over het algemeen, als zelfzorg nietmogelijk is, verleent worden door de inwonende. Is deze daartoe niet instaat dan geldt hetzelfde a15 bij alleenstaanden (tie figuur"3.1.).

AANTAL OOCDRUPPEL-PATIENTEN IN

NEDERLAND --I

IZELfSTANOIG

IIN IIISTELLlNG

IIONEND "'ON END

II

KANTEL/PROfESSlONELE ZORG HANTEL/PROFESSIONELE ZORG

I, NlET HIETI ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDENIi

I I I I I 1 I I

IZELFZORG MANTELZORG PROfESSIO MANTELZORG PROFESSIO- PROFESSIO- MANTELZORG PROFESSIO- MANTELZORG ZELFZORG

NELE ZORG NELE ZORG NELE ZORG NELE ZORG

figuur 3.1. Model van de markt voor eenoogdruppelhulpmiddel.

In professionele zorg bestaat er verschil tussen de zorg in het eerste- en1n het tweede echelon.

8

Dc zorg m.b.t. het oogdruppelen in het eerste echelon (de wijk) uitgevoerddoor de (plaatselijke) kruisverenigingen en in het bijzonder door dewijkverpleegkundige.In het tweede echelon (instellingen) zal de zorg m.b.t. het oogdruppelengeschieden door de aanwezige verpleegkundiqen.

Na deze analyse kunnen drie deelmarkten onderscheiden worden:1. Professionele zorg eerste echelon2. Professionele zorg tweede echelon3. Mantelzorg.

3.4. Bepaling van de Qperationele yariabelen

Nu de pQtenti!le gebruikersgrQep bepaald is kan de vraag gesteld worden:Hoe de grQotte van deze potenti!le gebruikersgroep te meten?ZQals al in paragraaf 3.2. gesteld is moet de patient QQgdruppels gebruiken.Het beste is dus Qm als QperatiQnele variabele een Qf meerdere medischeoQrzaken VQQr het druppelen te nemen.Deze QQrzaken mQeten echter Qok vQldQen aan de andere eisen die in paragraaf3.2. gesteld zijn.Deze eisen zijn:

- De patient moet druppelen- De patient is een Quder iemand- De therapie moet enkelvoudig zijn- De therapie moet in principe langdurig zijn.

De Qperationele variabele die gesteld wQrdt meet de tQtale Qmvanq van dedruppelpatienten, dus inclusief zelfzQrg.Aan de hand van een verhouding tussen zelfzorg en mantel/prQfessiQnele ZQrgkan de Qmvang van de potenti!le gebruikersgrQep bepaald wQrden.

Een inventarisatie van de medische indikaties welke vQldQen aan de gesteldeeisen geeft de volqende twee ziektebeelden:

1. Glaucoom2. Cataract

ad. 1 glaucQQmDe ziekte glaucoom (Qfwel groene staar) kenmerkt zich dOQr een hogerwQrdende druk in de Qoqbol. Deze drukverhoqing ontstaat dQQr een stuwing vanvocht binnen het oog.Dientengevolge is de oogzenuw verstoken van een deel van de nQQdzakelijkevoeding. Het resultaat is een sneller Qf langzamer verlies van hetgezichtsvermogen (8:34).GlaucQQm is Qnder te verdelen in:

- Accuut glaucQom- Chronisch qlaucoom

9

Dc behandeling van acuut glaucoorn is in principe chirurgisch. Een aantalpatienten zal ook medicamenteus door behandeld worden, doch dit aantal is inrelatie tot het aantal patienten met chronisch open kamerhoek glaucoomgering.De behandeling van chronisch glaucoom is in principe medicamenteus metoogdrukverlagende middelen (timoptol R). De meerderheid heeft enkelvoudigetherapie en de behandeling is in principe langdurig. Dat wil zeggen tot hetoverlijden van de patient, of totdat de patient toch chirurgisch behandeldwordt. Dat glaucoom een zogenaamde ouderdomsziekte is wordt aangetoond infiguur 3.2.

100 J

aantal patienten

75 ~

50 ~

40 ~

25 ~

o

o 5 15 25 35 45 55 65 75 85+

leeftijd in jaren

figuur 3.2. Cummulatieve verdeling aantal patienten glaucoom naarleeftijd.(Bron: CBS)

ad. 2 CataractDe lens leeft als het ware in een waterheldere vloeistof. Deze vloeistof kanabnormaal zijn van samenstelling. De lens wordt dan ziek; na enige tijdontstaan troebelingen als uiting van de ziekte van de lensvezels. AIletroebelingen in de lens worden samengevat in de naam cataract of staar(8:38).Cataract is onder te verdelen in:

- Aangeboren cataract- Verworven cataract (grijze staar)

De behandeling van cataract is chirurgisch, waarbij de lens wordt verwijderden doorgaans een kunstlens wordt gelmplanteerd. Rond de periode van de

10

operatie wordt vaak twee a drie maanden lang een profylactische toedieningvan ontstekingsremrnende middelen gegeven en later vaak nog oogdrukverlagendemiddelen om de kunstlens op zijn plaats te houden. In figuur 3.3. wordtaangegeven dat cataract een ouderdomsziekte is.

100 ~

aantal patienten

75 ~

50 ~

1I0 ~ ------------------------------------------------------------------

25 ~

oo 5 15 25 35 55 65 75 85+

leeftijd in jaren

figuur 3.3. Cummulatieve verdeling aantal patienten cataract naarleeftijd.(Bron: CBS)

11

4, KWANTITATIEVE BENADERING VAN DE MARKTOMVANG

4.1. Inleiding

In het voorqaande hoofdstuk is een alqemeen model qeconstrueerd van depotenti!le gebruikersgroepen. In dit hoofdstuk zullen deze potenti!legebruikersqroepen kwantitatief benaderd worden.

4.2. Parameterisering van het rekenmodel

4,2,1, Inleiding

Uit de enquete gehouden onder een aantal Nederlandse kruisverenigingen(bijlage II) is gebleken dat patienten de die op dat moment vooroogdruppelen in zorg waren:

1. Hun ogen druppelden op grond van de medische indikatie glaucoom ofcataract (74\), Van de overige 26\ was een groot aantal niet bekendop grond van welke indikatie zij behandeld werden.

2, De behandeling van de patienten door de kruisvereniging duurde bij86\ van deze patienten langer dan acht weken.

Op grond van deze gegevens kan geconcludeerd worden dat de hypothese dat alsoperationele variabelen de medische indikatie glaucoom en cataract gesteldkan worden gegrond is,Als daarbij nog in ogenschouw genomen wordt dat de zorg van dekruisverenigingen zich met name richt op zuigelingen en personen van 65 jaaren ouder (15:14), kan gesteld worden dat de potenti~le gebruikersgroepgerepresenteerd kan worden door personen ouder dan 65 jaar en lijdend aanglaucoom en/of cataract,Aangezien 80\ van de oudere instellingsbevolking in een bejaardenoordverblijft en de andere instellingen een sterk vergrijzend karakter hebben(14:59) geldt deze aanname voor zowel "zelfstandigen" en"instellingsbewoners",

4,2,2. Het aantal druppelpatienten in Nederland

Als geoperationaliseerde variabele voor het aantal druppelpatienten inNederland is al gekozen voor het aantal glaucoom en cataract patienten inNederland boven de 65 jaar, Deze variabele wordt z gesteld,

12

Bet aantal glaucoom patienten is circa 1,4\ van de bevolking boven de 40jaar (bijlage I). In Nederland waren in 1986 circa 5.694.000 inwoners bovende 40 jaar (CBS 1986).

z; aantal glaucoom patienten boven de 40 jaarzi = 0.014*5.694.000 = 79.700

Het aantal cataract patienten is moeilijker te berekenen omdat het aantalpatienten jaarlijks licht toeneemt. Deze toename is niet het gevolg van eentoename van het aantal personen boven de 40 jaar. Aan de hand van het aantaloperaties cataract uitgevoerd in 1962-1963-1977-1983 (9:87/121/71/113) en1982-1984 (10:165/172) is een regressierechte bepaald. Aangezien decorrelatieco!fficient 0,93 bedraagt mag de toename als lineair wordenbeschouwd.

x jaartalz2 aantal glaucoom patienten beoven de 40 jaar

z' = -32.887 + 565 x2

met x = 86zi = 15.700

Het totaal aantal glaucoom en cataract patienten boven de 40 jaar komtdaardoor op:

z' = z' + z'1 2z' = 79.700 + 15.700 = 95.400

Het percentage van het aantal patienten boven de 65 jaar op het aantalpatienten boven de 40 jaar is voor glaucoom en cataract patienten ca. 60\(zie figuur 3.2. en 3.3.).

z = z' * 0,6z = 95.400 * 0,6 = 57.200

4,2,3. Zelfstandiq wonen of wonen in een instelling

Als parameter voor het wonen in een instelling wordt gesteld:a2 : De verhouding tussen het aantal personen boven de 65 jaar in een

instelling en het aantal personen boven de 65 jaar in Nederland.

Hieruit voIgt dat voor zelfstandig wonen geldt:a, = 1 - a2

Voor de waarde a1 werd in de literatuur gevondena2 = 0,10 (14:59)

4,2.4, Zelfzorg versus mantel/professionele zorg

Als parameter voor mantel/professionele zorg wordt gesteld:

13

bn : De mate van hulpbehoevendheid.

Bieruit voIgt dat voor zelfzorg geIdt:f = 1 - bn n

De mate van huIpbehoevendheid werd als vraag in de volkstelling 1971 alsvoIgt geformuleerd (14:47).

"Is hij/zij bijvoorbeeld door ziekte, ongeval, ouderdom, aangeborengebrek of dergelijk aangewezen op hulp van anderen en/of specialehuIpmiddelen?"

Voor de waardeb 1 = 0,17b2 = 0,73

bn werd gevonden:zelfstandig wonend (14:67)in insteling wonend (14:67).

4.2.5. Alleenstaanden en niet-alleenstaanden

Als parameter voor aIIeenstaanden wordt gesteId:cn : Bet aIleen voeren van een huishouding.

Ook hieruit voIgt dat voor niet aIIeenstaanden geIdt:gn = 1 - Cn

Voor de waarde cn werd gevonden:C1 = 0,26 zelfstandig wonend (14:28)c2 = 0,83 in instelling wonend (14:59)

4.2,6. Mantelzorg versus professionele zorg

Als parameter voor de professionele zorg wordt gesteld onder aanname van:- niet alleenstaanden voeren een huishouding van twee personen- de kansen dat beide personen hulpbehoevend zijn, zijn onafhankelijk

van elkaar.

Dan geldt:P(dn) = P(bn) * P(bnl

waarin:dn : aandeel professionele zorg voor niet-alleenstaanden.

Als parameter voor alleenstaanden wordt gesteld onder aanname van:- een alleenstaande in een instelling zal aIleen terugvallen op

professionele zorgbij zelfstandig wonenden verlenen de kruisverenigingen als enigeinstantie de professionele zorg.

en: aandeel professionele zorg voor alleenstaanden.

14

Hieruit voIgt voor de mantelzorg:hn = 1 - dn

Voor de waarde van de parameter dn geldt:

d1 = 0,03d2 = 0,53

zelfstandig wonendenin instelling wonenden

De waarde van de parameter e1 wordt berekend uit de enquete (BijIage II). Dewaarde van de parameter en wordt dan:

e 1 = 0,66e2 = 1,00

zelfstandig wonendin instelling wonend

4.3, Kwantitatieye benadering van de potentiele markt

4,3.1. Bepaling van de potenti!le markt

Met de nu gevonden parameters (zie tabel 1) kan het rekenmodel wordeningevuld (zie figuur 4.1).

AANTAL OOCDRUPPEL-PATIENTEN IN

NEDERLAND --

IZELf'STANllIG

(IN IIiSTELLING ,

IIONEND WON ENDa"l-a. a. I

I

KANTEL/PROf'ESSIONELE ZORG KANTEL/PROFESSIONELE ZORGb, b.

I NIET HIET, ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDEN ALLEENSTAANDENi g,01-c, c, c. g.. ol-c.

I I I I r 1 I IZELf'ZORG KANTELZORG PROfESSIO- MANTELZORG PRCFESSIO- !'ROfESSIO- MAHTELZORG PROfESSIO- MANTELZORG ZELf'ZORG

NELE ZORG NELE ZORG NELE lORG NELE ZORGf

1: 1-b

1 i., 01-do, d, h, =l-e, e, ~, h z:1-e z d. i. o1 -d. f.ol-d.

figuur 4.1. Rekenmodel markt oogdruppelhulpmiddel.

15

In formulevorm is dit model:

voor n 'f 32

x = r z*a *b (dn-cn*dn-cn*en>n n=1 n n

voor n = 32

x = r z*a *b (1-dn+cn*dn-cn*en> ofn n=1 n n

2x = z- r (z*an(1-bn>+xn)n n=1

met:x1 omvang professionele zorg 1e echelonx2 omvang professionele zorg 2e echelonx3 omvang mantelzorg.

Verder geldt:z = y + x1 + x2 + x3mety : omvang zelfzorg

De voor de parameters gevonden waarden staan vermeld in tabel 1.

n=1 n=2zelfstandig in instelling

an 0,90 0,10bn 0,17 0,73cn 0,26 0,83dn 0,03 0,53en 0,66 1,00

tabel 1: Parameters van het rekenmodel.

Aan de hand van dit model kan de omvang van de markt bepaald worden als deparameters ingevoerd worden en de waarde van z bekend is.

In tabel 2 is te zien dat de potenti~le markt gelijk is aan:x1 + x2 + x3 = 12930 stuks

z x1 x2 x3 y x1+x2+x3

57200 1700 3840 7390 44270 12930

Tabel 2: Marktomvang vaor 1986

16

4,3.2. Bepaling van de trends

In de markt m.b.t. de ouderenzorg zijn twee verschillende soorten trendswaarneembaar:1. Een verschuiving van met name professionele zorg naar zelfzorg, d.w.z. de

oudere moet zoveel als mogelijk zelfstandig funktioneren.Een oogdruppelhulpmiddel past heel goed in deze trend.

2. Vergrijzing van de totale bevolking. Dit is een kwantitatieve trend. Betaantal bejaarden neemt t.g.v. de geboortegolven van na de 2e wereldoorlogtoe. Dit heeft de volgende consequenties:a. De zorgvraag zal toenemen. Met betrekking tot het hulpmiddel is dit

een positieve ontwikkeling omdat de zorggevers deze verhoogde vraagmoeilijk kunnen opvangen. Daardoor is men gedwongen om naar anderemogelijkheden te zoeken (zie 1)

b. De kwantitatieve toename van het aantal druppelpatienten, met alsgevolg dat de vraag naar een oogdruppelhulpmiddel ook zal toenemen.Tot 1992 zal de bevolking boven de 65 jaar met circa 8\ toenemen(15:24).

Bet verloop van de potenti~le markt is weergegeven in tabel 3.

z x1 x2 x3 x1+x2+x3

1986 57.200 1700 3840 7390 129301987 57.940 1720 3890 7490 131001988 58.700 1740 3940 7580 132601989 59.460 1760 3990 7680 134301990 60.230 1790 4050 7780 136201991 61.020 1810 4100 7880 137901992 61.810 1830 4150 7980 13960

Tabel 3: Verloop van de potenti~le markt

De markt zal t.g.v. de vergrijzing tot 1992 jaarlijks met circa 1,3\groeien.

4.4. Kwantitatieve benaderinq van de potenti!le afzet

Nu de potenti~le markt kwantitatief bepaald is, is er min of meer eenindikatie gegeven hoeveel oogdruppelhulpmiddelen er maximaal binnen dedoelgroep afgezet kunnen worden.Nu komt de vraag hoeveel hulpmiddelen er direkt afgezet kunnen worden,d.w.z. hoeveel kunnen er verkocht worden.

17

De markt kan worden ingedeeld in drie marktsegmenten. Worden dezemarktsegmenten gerangschikt naar de mate van organisatie van de afnemersbinnen een segment dan wordt het volgende overzicht verkregen:

1. Professionele zorg eerste echelon (kruisverenigingen)2. Professionele zorg tweede echelon (instellingen)3. Mantelzorg

Des te hoger de mate van organisatie is, des te krachtiger de uitspraakomtrent de te verwachten afzet is.

Ad. 1. professionele zora eerste echelon.Deze groep heeft het meeste belang bij een oogdruppelhulpmiddel, dit gezienvanuit een mogelijke kosten- en tijdsbesparing. De kruisverenigingen hebbeneen centrale inkoop via de nationale kruisvereniging. Uit het vooronderzoekbij de Eindhovense en Tilburgse kruisvereniging is een schatting gemaakt vanhet aantal patienten voor wie het hulpmiddel geschikt zou zijn. Men kwamdaar op ca. 66% van het totaal aantal druppelpatienten.Deze schatting is niet betrouwbaar, omdat dit een schatting was van eenpaar wijkverspleegkundigen. Een betere schatting kan gemaakt worden aan dehand van de uitkomsten van de gehouden enquete (bijlage II) en de gegevensvan de firma Chibret (bijlage I).

Uitgaande van:1. Het hulpmiddel is geschikt voor patienten die enkelvoudig druppelen.2. Het hulpmiddel is geschikt voor patienten die door de wijkverpleeg­

kundige bezocht worden aIleen voor het oogdruppelen.3. Het bezoek voor oogdruppelen is onafhankelijk van het aantal soorten

druppels wat de patient gebruikt.

stel P(x) = kans dat de patient enkelvoudig druppeltP(y) = kans dat het bezoek aIleen voor het druppelen is.

P(xny) = P(x) * P(y)= 0,666 * 0,513 = 0,34

Wordt er aangenomen dat als de wijkverpleegkundige een meerdere bezoekenbrengt per dag en daarvan kunnen andere werkzaamheden bij die patientgecombineerd worden binnen een bezoek. De andere bezoeken zijn dan dusaIleen voor het druppelen.Dan geldt:

P(xny) = P(x) * P(y)= 0,666 * 0,821 = 0,55

Uitgaande van de veronderstelling dat ca. 90\ van deze deelmarkt overgaattot aankoop, ligt de verwachte afzet tussen 520 en de 842 stuks.

18

Ad. 2. Professionele zoro tweede echelon.Deze deelmarkt heeft belang bij een oogdruppelhulpmiddel met het oog opkosten- en tijdsbesparing. De besparingen zijn hier echter minder dan in heteerste echelon omdat de afstanden tussen de patienten kleiner zijn. Dezegroep is moeilijk in zijn geheel te benaderen omdat aIle instellingenautonoom zijn.Verwacht wordt dat ca. 45\ te overreden is tot aankoop.Worden dezelfde gegevens gebruikt als bij het eerste echelon, dan wordt devolgende schatting van de verwachte afzet gekregen.

0,45 • 0,34 • 3840 = 5880,45 * 0,55 * 3840 = 950

Ad. 3. Mantelzorg.Omdat er bij deze deelmarkt aIleen sprake is van een tijdsbesparing is dezegroep het moeilijkst te bewegen tot aankoop.Hier zullen prijs en eventuele declaratiemogelijkheden een sterke rolspelen.Verwacht wordt dat ca. 10\ toch te overreden is tot aankoop.Met dezelfde gegevens als bij het eerste echelon wordt de volgende schattingvan de verwachte afzet verkregen.

0,10 * 0,34 * 7390 = 2510,10 * 0,55 • 7390 = 407

De verwachte afzet voor aIle marktsegmenten is weergegeven in tabel 4.De werkelijke afzet zal sterk afhankelijk zijn van het gebruik van demarketinginstrumenten.

minimaal maximaal gemiddeld

x1 520 842 681x2 588 950 769x3 251 407 329x1+x2+x2 1359 2199 1779

Tabel 4: Verwachte afzet voor 1986

19

5. DE PRIJS

5.'. Inleiding

De uiteindelijke kostprijs van het hulpmiddel is op dit moment moeilijk tebepalen omdat:

- Het nog prototypen betreffen, welke nog in diverse opzichten aangepastkunnen worden.Hierbij valt te denken aan de materiaalkeuze enfabrikagevriendelijkheid.

- De arbeids- en machinekosten sterk afhankelijk zullen zijn van desituatie bij de producent.

De fabrikage van de prototypen was een arbeidsintensief karwei.Per prototype is voor ca. fl. 50,-- aan materiaal verwerkt. Naar verwachtingzal de totale kostprijs van een prototype rond de fl. 200,-- liggen.

5.2. De prijs als marketing instrument

Prijs heeft verschillende invloeden op het koopgedrag van de konsument. Inhet volgende onderdeel zullen enige aspekten van het instrument prijsbekeken worden ten aanzien van de deelmarkten.,. Professionele zora eerste echelon

De professionele markt kenmerkt zich door de hoge kwaliteit die eenprodukt over het algemeen moet hebben. Voor de professionele zorg in heteerste echelon geldt dat invoering van een dergelijk hulpmiddel eenbesparing moet geven t.a.v. personeelslasten.Als er uitgegaan wordt van:

- Gemiddeld wordt een patient 2,3 maal per dag gedruppeld.(bijlage II)

- De totale tijd besteedt aan een patient per behandeling, inclusiefreistijd,is gemiddeld '0 minuten .

Dan geldt voor de totale tijd besteedt aan het oogdruppelen binnen dekruisvereniging in een jaar:

t, = aantal patienten * gem. druppelfrekwentie * gem. druppeltijd*365 dagen

t, = 1700 * 2,3 * '0 * 365 / 60t, = 237.858 uur (ca. '50 mensjaren)

20

Het totaal aantal individueel gerichte zorguren in de wijkverpleging wasin 1986:

t 2 = 5.894.286 uur (15:60)De totale kosten voor de wijkverpleging waren in 1986:

k1 = fl. 750.000.000,-- (15:6)De kosten per individueel gericht uur zorg zijn:

k2 = fl. 127,--Dit heeft tot gevolg dat de kosten besteedt aan het oogdruppelenjaarlijks ongeveer 3 miljoen gulden bedragen. Per patient is dit ongeveerfl. 1.800,--.Ook al gaat het hier om een schatting van gemiddelde kosten, toch isduidelijk dat een hulpmiddel in dit geval een enorme besparing kanbetekenen.

De prijs van het produkt zal in de professionele zorg eerste echelon eenzeer ondergeschikte rol spelen.De door een hulpmiddel vrijkomende tijd kan worden opgevangen door:

- meer aandacht besteden aan andere werkzaamheden- opvangen van de verwachte groei van de zorgvraag.

2. Professionele zorg tweede echelonVoor deze deelmarkt geldt hetzelfde verhaal als bij de professionele zorgeerste echelon, met dat verschil dat de gemiddelde druppeltijd lager zalliggen, omdat de afstanden tussen de patienten korter zijn.

3. MantelzorgVoor de niet-professionele gebruiker speelt prijs een belangrijke rol inhet koopbeslissingsproces.De hoogte van de prijs die een klant voor het produkt over heeft isafhankelijk van:

- geboden kwaliteit- noodzaak van gebruik (mate van ontevredenheid met de huidige situatie)- draagkracht van de koper.

De doelgroep is omschreven als de patienten boven de 65 jaar. Voordeze groep zijn er weinig tot geen deklaratiemogelijkheden.De Gemeenschaplijke Medische Dienst (GMD) geeft geen vergoeding opgrond van de AWBZ.Vergoeding door ziekenfondsen is afhankelijk van het soort ziekenfondsen zal per geval bekeken moeten worden. Echter over het algemeenzullen zij geen vergoeding geven.Het produkt is waarschijnlijk in de huidige vorm te duur voor dezegroep. Omdat er geen sprake is van een financi~le besparing, maarenkel van een tijdsbesparing, zal deze groep niet snel tot aankoopovergaan.

21

6. DISTRIBUTIE EN PROMOTIE

6.1. Inleiding

Bet ligt niet geheel in de lijn van dit onderzoek om met konkrete uitsprakente komen ten aanzien van een promotie- en distributie-apparaat.Dit temeer omdat een toekomstig producent waarschijnlijk over eigenspecifieke distributie- en promotie-instrumenten zal beschikken.In dit hoofdstuk zullen enige kanttekeningen geplaatst worden met betrekkingtot het opzetten van distributie- en promotie-aktiviteiten. In het kaderhiervan is het interessant om enige zorgverleningsmoddelen te bekijken.

6.2. Modellen van zorqverlening (18: 194-195)

De zorgvraag en de zorgverlening zijn door omwentelingen in de maatschappijin sterke mate veranderd. Ooit waren er in een dorpsgemeenschap maar drieprofessionele zorgers, die steun konden bieden waar de mantelzorg tekortschoot: de dokter, de priester en de notaris.Door de specialisering en professionalisering van de maatschappij ontstondeen explosieve groei van de professionele zorg (fig. 6.1).

figuur 6.1. Model van de verzorgingsmaatschappij

22

In Nederland heerst momenteel een beeld waarbij de zelf- en mantelzorgcnderschat worden, en daardoor haast vanzelfsprekend op elke zorgvraag eenprofessioneel antwoord gegeven wordt.Oit worden toegelicht met een beschrijving hetgeen de maatschappij doet metbejaarden die inboeten aan vitaliteit. Bejaarden gaan meestal hungezondheidstoestand en de zorg ervoor minder duidelijk waarnemen. Hunzelfzorg (bijv. voor eten, hygiene, beweging etc.) neemt af.Ook hun leefgemeenschap (kinderen, vrienden etc.) neemt in omvang enbetekenis af. Ous ook hun mantelzorg verschraalt (fig. 6.2).

figuur 6.2. Model van het zorgpatroon voor een bejaarde inthuissituatie.

Een logisch antwoord van de maatschappij zou ZlJn: mantelzorg versterken enzelfzorg ondersteunen zodat men zelfstandig kan blijven. Het feitelijkeantwoord is echter: professionele zorg inschakelen (fig. 6.3).

figuur 6.3. Model van het zorgpatroon voor een bejaarde in eeninstelling.

Ret restant zelfzorg komt in de knel. Er komt een kleine beperkte nieuwemantelzorg op gang van bejaarden voor elkaar, omdat ze lotgenoten zijn.

23

Er dient bij beschouwing van het voorgaande weI opgemerkt te worden dat ermomenteel weer een Iichte verschuiving plaatsvindt. Er wordt weer getrachtde zeIf- en mantelzorg te versterken.

6.3. Het kommunikatiegedrag

Onder kommunikatiegedrag wordt verstaan het zich ori~nteren over goederen endiensten, het vernemen van informatie en het doorgeven van informatie(17:64). De vraag rijst nu: hoe verneemt de potenti~le gebruiker informatie.Globaal gezien doorloopt de potentieel gebruiker een aantal stadia.

1. Ontstaan van een probleem2. Bewustwording van het probleem3. Zoeken van oplossingen4. Evaluatie van de oplossingen5. Keuze van de oplossing6. Uitvoeren van de oplossing

In eerste instantie is fase 3 interessant m.b.t. distributie- en promotie­aktiviteiten.In deze fase is de potentieel gebruiker zich bewust van het feit dat hij/zijde ogen niet meer zelfstandig kan druppelen en gaat op zoek naar eenoplossing voor dit probleem.Welke groeperingen kunnen een potentieel gebruiker nu wijzen op deaanwezigheid van een oogdruppelhulpmiddel?

a. De potentieel gebruiker is zelf op de hoogte van eenoogdruppelhulpmiddel.

b. De potentieel gebruiker wordt op het bestaan van een dergeIijkhulpmiddel gewezen door derden. Deze derden kunnen zijn familie,vrienden, bekenden of mensen die beroepsmatig met het probleem inaanraking komen zoals kruisverenigingen, (oog)artsen en instellingenzoals zieken-, verpleeg- en bejaardenhuizen.

Dit model van kommunikatiegedrag is samengevat in figuur 6.4.

OOGDRUPPELHULPMIDDEL

1 ----------- ------,r-'-~-- -----------I II II

I

II

II

VIA YRIENDEN t KRUISWERK OOG)ARTSEN !NSTELLING I

I I

BEKENDEN, e.a I II •I tL ______ ---------- ---------- ~----~

1

POTENTIEEL GEBRUIKER

figuur 6.4. Kommunikatiegedrag tussen produkt en markt.

24

.§... ·1, Promotie

Promotie heeft tot doel het koopgedrag van de potenti~le gebruiker te sturenin een bepaaide richting en in het bijzonder het kopen van het eigenprodukt. Uitgaande van het model van de verzorgingsstaat zal een potenti~el

gebruiker met zijn/haar probleem uiteindeIijk belanden bij een professioneelzorgverlener. Deze zal oplossingen voor het probleem zoeken in de vorm vanzoeken naar mantelzorg, of het zelf verlenen van de zorg (bv. wijkverpleeg­kundige of in bejaardenhuis de instellingsverpleegkundige).Het is dus belangrijk dat de professionele zorgverleners (kruisverenigingen,oogartsen en instellingen) op de hoogte worden gebracht van het bestaan vanhet hulpmiddel. De professionele hulpverlener is de intermediair tussenpotentieel gebruiker en produkt.Promotie-aktiviteiten hebben het hoogste rendement als ze op deze groepgericht worden.Bij promotie zal een sterke nadruk gelegd moeten worden op het verminderenvan de weerstand bij het gebruiken cq. aanschaffen van 'onbekende' nieuweprodukten. Uit onderzoek is gebleken (12:99) dat oudere mensen weinig kennisnemen van nieuwe technologische ontwikkelingen. Daardoor gaat de acceptatievan iets nieuws met (veel) meer weerstand gepaard.

6.5. Distributie

De distributie van een oogdruppelhulpmiddel kan geschieden via een aantalkanalen.Distributie aan de professionele zorgverlener kan rechtstreeks via deproducent omdat de meeste professionele zorgverleners onderdeel zijn van eengrotere organisatie (bv. nationale kruisvereniging, ziekenhuizen) diecentraal inkopen.Voor de kleinere afnemers kan er gebruik gemaakt worden van hetdistributienetwerk van hulpmiddelen in de gezondheidszorg.

25

7. RONKLUSIES EN AANBEVELINGEN

Overwegende dat:Oogdruppelen bij circa 3,3\ van de Nederlandse bevolking boven de 65 jaareen dagelijks terugkerende handeling is.Circa 23\ van deze groep hiervoor afhankelijk is van hulp van derden.

- Van de groep die afhankelijk is van hulp van derden is circa 10\afhankelijk van professionele zorg.De Nederlandse bevolking aan het WvergrijzenW is. De hierdoor ontstanestijging van het aantal potentieel gebruikers is ongeveer 1,3\ per jaar.Er een tendens bestaat om de zorgvrager steeds minder afhankelijk te makenvan hulp van derden, m.n. de professionele hulp.De zorggevers als gevolg van de vergrijzing de zorgvraag niet meeroptimaal kunnen beantwoorden.De te realiseren afzet van een oogdruppelhulpmiddel ligt tussen de 1360en 2100 stuks.

Ran ik op grond van dit onderzoek konkluderen dat een oogdruppelhulpmiddelals ontwikkeld door de Technische Werkwinkel Gezondheidszorg te Eindhoven:1. Inspeelt op de behoefte die er t.a.v. het oogdruppelen in de markt

aanwezig is.2. Geplaatst kan worden in een markt die:

a. Wrijp· is voor lancering van een dergelijk produkt,b. gunstige perspektieven biedt t.a.v. de toekomst.

3. Commercieel als weI economisch atraktief kan zijn voor een mogelijkeproducent.

Ten aanzien van een toekomstig producent zou ik de volgende aanbevelingenwillen doen:- De werkelijke afzet van een dergelijk hulpmiddel zal sterk afhankelijk

zijn van het gebruik van de marketing instrumenten als prijs, promotie,distributie en service.Vanuit een economische invalshoek bekeken is het hoogste rendement tehalen uit deze instrumenten door de aktiviteiten te richten op deprofessionele zorgverlening.

26

Dit omdat:a. De prijs een ondergeschikte rol speelt bij de koopbeslissingb. Een distributienetwerk minder omvangrijk hoeft te zijnc. De aankoop met name zal geschieden op economische grondend. Het gebruik van het hulpmiddel op advies van de arts of

(wijk)verpleegkundige zal geschieden.Door de patient zal dit gezien worden als onderdeel van de therapie.Daardoor zal minder overredingskracht nodig zijn.

e. Deze groep er economisch gezien het meest gebaat zal zijn bij gebruikvan een hulpmiddel.

- Het lanceren van het produkt op de markt over niet al te lange tijd moetplaatsvinden omdat:

a. Men anders mogelijk naar andere oplossingen gaat zoekenb. Er op dit moment nog geen dergelijk hulpmiddel in de handel is.

- Oudere mensen nemen weinig kennis van nieuwe technische ontwikkellingen.Bij het bereiken van de potenti!le klanten zal rekening gehouden moetenworden met deze weerstand, dat oudere mensen een nieuw produkt moeilijkaccepteren. Dit op grond van onbekendheid met het produkt wat angstge­voelens kan veroorzaken. (Dit is te moeilijk voor mij, vroeger ging hettoch oek allemaal geed, e.d.)

27

VERANTWOORDING.

Op het werk van de wetenschapswinkels zijn de volgende clausules vantoepassing:1. De Technische Universiteit Eindhoven is gerechtigd de in het kader van

het onderzoek verkregen kennis en gegevens aan te wenden voor eigenonderwijs en onderzoek.

2. De Technische Universiteit Eindhoven aanvaardt geen aansprakelijkheidvoor schade aan personen en zaken die voortvloeit uit de toepassing ofhet gebruik van resultaten van het verrichte onderzoek, c.q. uit hetopvolgen van de door de wetenschapswinkel uitgebrachte adviezen,behoudens in geval van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van deTechnische Universiteit Eindhoven of de betrokken onderzoekers.

28

LITERATUUROVERZICHT.

1. N.N.Staatsuitgeverij

2. Rob van der PeetDe tijdstroom

3. Dr. S. Santema

van Gorcum

4. Philip KotterPrentice Hall

5. Drs. H.W.C. van der HartKluwer/Nive

6. Prof.Dr. H.W.C. van der HartT.U. Eindhoven

7. Prof.Dr. J.E.A. van den HeuvelStafleu

8. Prof.Dr. J.E.A. van den HeuvelS.M.D.

struktuurnota gezondheidszorg's-Gravenhage (1974)

Inleiding in de yerpleegkundeLochem-poperinge (1983)

Georqaniseerde maatschappelijkegezondheidszorqAssen-Amsterdam (1976)

Marketing ManagementLondon (1983)

Marketing met maatschappelijk profijt's-Gravenhage (1981)

Marktonderzoek (Syllabus)Eindhoven (1985)

Gebreken en ziekten aan het oogLeiden (1978)

OogheelkundeLeiden (1975)

9. CBS

Staatsuitgeverij

Diagnose statistiek ziekenhuizen(periodiek)

's-Gravenhage (1962-'64/'65-'77-'83)

10. Stichting Medische RegistratieS. I.G.

11. CBS

Staatsuitgeverij

12. Ir.M.H. Blom-Fuhri Smetlage red.Elsevier

LMR-jaarboek (periodiek)Utrecht (1982-'83-'84)

Yademecum gezondheidsstatistiekNederland (periodiek)'s-Gravenhage (1981)

Techniek yoor ouderenAmsterdam/Brussel (1986)

29

13. Bartelds e.a.Wolters Noordhoff

14. CBS

Staatsuitgeverij

15. Nationale KruisverenigingNationale kruisvereniging

16. CBSStaatsuitgeverij

17. Drs. T. van de HeuvelWolters Noordhoff

18. J.C.M.Hattinga VerschureDe tijstroom

19. N.N.

T.U. Eindhoven

20. Prof.Dr. P.C. SanderT.U. Eindhoven

Enguete adviesboekGroningen (1982)

Monografie~n volkstelling 1971,dee1 8 vergriizinq's-Gravenhage (1981)

Kruiswerk in bewegingBunnik (1986)

Statistisch zakboek (periodiek)'s-Gravenhage (1975-77-79-82-85-86)

Markt en marketingbeleidGroningen (1983)

Het verschi;nsel zorgLeiden (1977)

Kansrekening & Statistiek I(syllabus)Eindhoven (1986)

Meten (syllabus)Eindhoven (1985)

30

Technische Universiteitt63Eindhoven

BIJLAGE

Informatie van de firma Merck, Sharp & Oohme

wewieWetenschapswinkel Eindhoven

- ---~~ I ---~,

)(jHEELKUNDIGE DIVISIE VAN MERCK SHARP & DOHME BV

Geachte heer Denneman,

BIJLAGE I

Technische Hogeschoo1 EindhovenTechn. werkwinke1 gezondheidszorgt.a.v. Ph.Th. DennemanPostbus 5135600 MB EINDHOVEN

Haar1em, 12 december 1986Ref.nr. 0562/3 WP/ak

In antwoord op uw brief van 25 november 1986, uw kenmerk TWG/bd/86.104 kunnenwij U het volgende mededelen:

Het aantal patienten met glaucoma simplex in Nederland is niet precies bekend.Op basis van epidemiologische gegevens wordt geschat dat ongeveer 1,2 tot 2%van de mensen boven de 40 jaar in principe 1ijden aan glaucoom.Dit betekent een aantal van 65.000 tot 110.000.

He1aas is het zo dat door een tekort aan oogartsen en het ontbreken van scree­ningsonderzoek lang niet a11e patienten a1s zodanig zijn gediagnostiseerd ineen vroeg stadium van de ziekte. Dit betekent dat een groot aanta1 patientenniet behandeld door het 1even gaat. Wij nemen op basis van gegevens vangeneesmidde1gebruik aan dat ca. 75.000 mensen medicamenteus voor glaucoom wor­den behande1d. De meerderheid van deze patienten heeft enkelvoudige therapie,terwij1 grofweg een derde van de patienten meerdere midde1en per dag gebruikt.Het aanta1 toedieningen per dag varieert van een tot vier maal daags. In prin­cipe is deze behandeling zeer langdurig.

IARDERWEG 39. 2031 BN - POSTBUS 581. 2003 PC HAARLEM -TEL. 023- 319330 -TELEX 41019 -TELEGRAMADRES MEDOME _ POSTGIRO 569169 - BANK: ABN NR. 56.05.37.050.MER VAN KOOPHANDEL - HAARLEM - REG. NR. 2&<161.

-~ =-=l_. L 11 --

.'-'. ~.

I

GHEELKUNDIGE DIVISIE VAN MERCK SHARP & DOHME BV

Deze getallen hebben betrekking Op patienten met chronisch glaucoom. De behan­deling van acuut glaucoom is in principe chirurgisch. Een aantal patienten zalook medicamenteus doorbehandeld worden. doch dit aantal is in relatie tot hetaantal patienten met chronisch open kamerhoek glaucoom gering.

Met betrekking tot de behandeling van cataract kunnen wij u geen antwoord ge­ven. Voor zover ons bekend bestaat er geen werkzame behandeling voor cataractanders dan een chirurgische. waarbij de lens wordt verwijderd en doorgaans eenkunstlens wordt geimplanteerd. Rond de periode van de operatie wordt vaak tweea drie maanden lang een profylactische toediening van ontstekingsremmendemiddelen gegeven. Het aantal cataract operaties in Nederland bedraagt zoln8.000 a 9.000 per jaar.

Met vriendelijke groeten.CHIBRET. divisie vanMERCK SHARP &DOHME

W.D.A.G. PeteManager Og

lARDERWEG 39. 2031 BN - POSTBUS 581. 2003 PC HAARLEM -TEL 023-319330 -TELEX 41019 -TELEGRAMADRES MEDOME - POSTGIRO 569169 - BANK: ABN NR. 56.05.37.050.

MER VAN KOOPHANDEL - HAARLEM - REG. NR. 28461.

BIJLAGE II

==============================================================================INVENTARISATIE VAN

PIJ DE NEDERLANDSE

DE OOGDRUPPELPATIENTEN

KRUISVERENIGINGEN

==============================================================================

Ondezocht werden:

-1- De verhouding tussen het aantal inwoners van Nederland en het aantal

patienten gedruppeld door een wijkverpleegkundige van een kruisvereniging.

-2- De verhouding van de bezoeken door de wijkverpleegkundige aIleen voor

het druppelen van de ogen en de bezoeken die gecombineerd worden met

andere handelingen.

-3- De frekwentie waarmee gedruppeld wordt.

-4- De medische indikatie op grond waarvan de behandeling plaats vindt.

-5- De duur van de behandeling door de wijkverpleegkundige.

Onderzoeksinstrument:

- Schriftelijke enquete via (hoofd)wijkverpleegkundigen.

Onderzoeksgroep:

- Kruisvereniging Eindhoven

- Kruisvereniging Tilburg

- Provinciale kruisvereniging Noord-Holland

- Provinciale kruisvereniging Zuid-Holland

- Provinciale kruisvereniging Groningen

Onderzoeksomvang:

- verzonden 80 formulieren

- ontvangen 79 formulieren, waarvan bruikbaar 66 formulieren.

- bereik van de bruikbare formulieren: circa 1.660.000 inwoners van Nederland.

Resultaat:

ad 1. vraag 1. geeft variabele x

vraag 3. geeft variabele y

transformatie volgens volgende formule:

X = X + X en Y = Y + Yn n n-1 n n n-1

correlatiecoefficient r = 0,998, dus de funktie mag lineair veronder­

steld worden.

Regressierechte y= 11,25 + 0,379 x

In Nederland zijn 4368 wijken (x), dus het aantal druppelpatienten

in Nederland is gelijk aan 1700.

Vraag 2. is buiten het onderzoek gelaten, omdat deze voor meerdere

interpretaties vatbaar was.

ad 2. vraag 4. abs. cum reI. (%) reI.cum. (%)

alleen druppelen 102 102 49,8 49,8

combinaties 103 103 50,2 100,0

ad 3. vraag 5. abs. cum. reI. (%) reI.cum. (%)

alleen druppelen 1x 24 24 24,0 24,0

2x 20 44 20,0 44,0

3x 32 76 32,0 76,0

meer 24 10O 24,0 100,0

1x 35 35 36,8 36,8

2x 30 65 31 ,6 68,4

3x 14 79 14,7 83,2

meer 16 95 16,8 100,0

ad 4. vraag 6. abs. cum. reI. (%) rel.cum. (%)

acute glaucoom 11 11 5,6 5,6

chronische glaucoom 57 68 29,1 34,7

cataract 77 145 39,3 74,0

anders 51 196 26,0 100,0

ad 5. vraag 7. abs. cum. reI. (%) rel.cum. (%)

tot 4 weken 8 8 3,9 3,9

5 tot 8 weken 21 29 10,0 13,9

langer 177 206 86.1 100,0

BIJL~GE III

Technische Hogeschool Eindhoven

Aan de hoofdwijkverpleegkundige

lm;'.lltsche Werkwtn"t!lGczondhCldszorgW " ....'I 11·1'.f 't 1'.11" I', ·,1 t

"htUI MI' t .,hUtlll(l'1I

""f.-II"," ,U4UI"':,'IJIJt\ .1'.11·"

I Jw ... (~, InU!' k

TWG/PD/86.I03(JI"Jt~lwt~flJ

enquete

Ceachte Mevrouw / Mijnheer,

OdlulII

december 1986 040-472008

Aan de Technische Universiteit te Eindhoven is bij de Technische Werk­winkel Gezondheidszorg een oogdruppelhulpmiddel ontwikkeld.Vit apparaat biedt de mogelijkheid aan patienten ~ie zelfs nog maar eenminimale hand/arm functie hebben om zelfstandig hun ogen te druppelen.Zij zijn zodoende niet meer afhankelijk van hulp van derden.

Om te komen tot het vinden van een producent voor dit apparaat hebbenwij gegevens nodig omtrent de te verwpchten vraag naar dit produkt.Om die reden willen wij U vragen de aangehechte vragenlijst in de tcamstc bespreken, in te vullcn en aan ons te retourneren.

Wij willen U bij voorbaat hartelijk bedanken voor Uw medewerking.Met vriendelijke groet,

~:..trnisClie ~kwinkel /heidszorg

(' ~ ,/

\ . / .. r ·V /.(P7~J>··-_/

VRAGENLIJST M.B.T. OOGDRUPPELHULPMIDDEL

I. uit hoeveel wijken bestaat Uw basiseenheid?

2. Hoeveel patienten heeft U momenteel in werkelijke zorg?

TWG/PD/86.I03

wijken

patienten

3. Van hoeveel patienten in Uw basiseenheid worden dagelijks de ogen ge­druppeld? ......... patienten

4. Bestaat dede ogen of

behandeling van deze patienten alleenwordt de behandeling gecombineerd met

alleen druppelencombinaties

uit het druppelen vanandere behandelingen?

••••••••• patienten••••.•••• patienten

5. Hoevaak (per dag) moet de patient gedruppeld worden?aIleen druppelen Ix •••••••••

2x .3x .

meercombinatiebezoek Ix

2x3x

meer

patientenpatientenpatientenpatientenpatientenpatientenpatientenpatienten

6. Op grond van welke medische indicatie vindt de behandeling plaats?acute glaucoom ••••••••• patientenchronische glaucoom ••••••••• patientencataract ••••••••• patientenanders nl •.•••••••••••••••••• patienten. .. . . .. . . . . .. . . . . . .. . patienten

7. Hoelang is de periode dat de patient gedruppeldI tot 4 weken5 tot 8 wekenlanger

moet worden?patientenpatientenpatienten

8. Heeft U nog vragen, opmerkingen of eventuele sugesties ten aanzien vandeze vragenlijst of het apparaat, dan kunt U deze plaatsen in de ruimtehieronder.

kartelijk dank voor Uw medewerking.

Technische Werkwinkel GezondheidszorgPaul Denneman.

, . wewieWetenschapswinkel Eindhoven