Upload
grady-tyler
View
51
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
De microbi ë le cel Van molecuul tot leven. Cursus voor tweedejaars Biologen November 2008 Docenten: Fred Boogerd (cursusleider), en Hans Westerhoff. Leerstof: de leerstof bestaat uit basisdeel en vier thema delen. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De microbiële celVan molecuul tot leven
• Cursus voor tweedejaars Biologen• November 2008• Docenten:• Fred Boogerd (cursusleider), en Hans Westerhoff.• Leerstof: de leerstof bestaat uit basisdeel en vier
thema delen.• 'Brock: Biology of microorganisms' (twelfth edition);
Auteurs: MT Madigan and JM Martinko.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Date Name Chapter pp Title
27-10 fcb 1 25 Microorganisms and Microbiology
28-10 fcb 2 25 A brief journey to the microbial world
29-10 fcb 4 40 Cell structure and function in Bacteria and Archaea
30-10 wff 5 33 Nutrition, culture, and metabolism of microorganisms
31-10 wff 6 30 Microbial growth
3-11 fcb 10 27 Overview of viruses and virology
4-11 fcb20 (1,2,4,5,6, 8,9,14,15)
18 Metabolic diversity I
5-11 wff21 (1,2,4, 14,17,18)
13 Metabolic diversity II
6-11 wff 13 22 Microbial genomics
6-11 wff 14.1 t/m 14.4 10 Microbial evolution
7-11 wff 18 7 Eukaryotic organelles
7-11 wff 15.1 t/m 15.13 27 Bacteria: The Proteobacteria
10-11 fcb 9.1 t/m 9.9 15 Regulation of gene expression (+ werkcollege lac)
12-11 fcb 16.1 t/m 16.8 22 Bacteria: Gram-positive and other bacteria
13-11 fcb 17.1 t/m 17.8 22 Archaea
14-11 fcb Syllabus Calculations
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De microbiële celVan molecuul tot leven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
College ppt: komt op blackboard
• En:
• www.bio.vu.nl\hwconf\teaching
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ik behandel:
• Groei
• Regulatie
• Evolutie
• Genomics
Algemene Microbiologie
Groei
Het maken van leven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie
Vergroten: Het vergroten van het organisme
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie– Voeding en Metabolisme (Hfdstk 5.1-5.3 & 5.14-5.17)
Vergroten: Het vergroten van het organisme– Celvolumegroei (Hfdstk. 6.1-6.3)
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal– (Hfdstk. 6.4 -6.6)
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Eerst maar even differentiatie
• Differentiatie– Sporen– Exospore, coat, cortex en dan ongeveer een cel
– Dehydratie, Dipicolinezuur, SASP’s
• Differentiatie ‘tot eukaryoot’– Kern, Organellen
• Differentiatie tot multicellulair organisme
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie– Voeding en Metabolisme (Hfdstk 5.1-5.3 & 5.14-5.17)
Vergroten: Het vergroten van het organisme– Celvolumegroei (Hfdstk. 6.1-6.3)
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal– (Hfdstk. 6.4 -6.6)
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
MicrobiMicrobiëële groei:le groei: Principes Principes
• Reproductie!Reproductie!• Alle reacties gekatalyseerd door enzymenAlle reacties gekatalyseerd door enzymen• Organismen kunnen (bijna) alles maken wat Organismen kunnen (bijna) alles maken wat
mogelijk ismogelijk is• ONmogelijkheden: geconserveerde zakenONmogelijkheden: geconserveerde zaken• ‘‘Verwende organismen’Verwende organismen’• Enzymen zijn eiwitten, soms met cofactorenEnzymen zijn eiwitten, soms met cofactoren
Algemene Microbiologie
Microbiële groei is:
Reproductie
(dwz meer van hetzelfde; de machine maakt zichzelf)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Reproductie dus: wat moeten ze maken?
• Membraan en celwand:Membraan en celwand:– LipidenLipiden– polysaccharidenpolysacchariden
• Eiwit:Eiwit:– AminozurenAminozuren– Prosthetische groepen en cofactorenProsthetische groepen en cofactoren
• Coenzymen:Coenzymen:– ATP, ADPATP, ADP– NADHNADH– Coenzym QCoenzym Q– ……
• DNA en RNA:DNA en RNA:– NucleotidenNucleotiden
Algemene Microbiologie
Alle reacties gekatalyseerd door enzymen
Elk enzym wordt gecodeerd door een gering aantal (een) gen(en)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Organismen kunnen (bijna) alles zelf maken!
• Tabel 13.1: duizenden genen– (bv. E. coli: 4 000)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Table13.1Table13.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Organismen kunnen (bijna) alles zelf maken!
• Tabel 13.1: duizenden genen– (bv. E. coli: 4 000)
• Tabel 13.2: Hoog percentage metabole genen– (bv. E. coli: (21%=800))
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
13.213.2
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Omvangrijk metabolisme;
het kan ‘alles’, ………………………………
………..
De microbiële cel, november 2008: colleges WesterhoffFig. 13.2Fig. 13.2
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Omvangrijk metabolisme:Kan ‘alles’, maar toch maar toch
zijn er zijn er beperkingen.beperkingen.
Welke?Welke?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Balansprincipe
• Groei is een langdurig steady state proces en moet dus in balans zijn (micro-organisme als voorbeeld voor de planeet aarde en de mens)
• Toename is netto import plus netto productie
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Metabole rijkdom
• Alles kan gemaakt worden wat mogelijk is
• Toename is netto import plus netto productie; voor de meeste stoffen is import niet nodig
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Metabole beperkingen
• Sommige dingen kunnen niet gemaakt worden• En moeten dan dus geïmporteerd worden• En moeten dan dus in het groeimedium zitten
• Toename is netto import plus netto productie
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
X
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Metabole beperkingen, nog preciezer
• Sommige dingen kunnen niet gemaakt worden• En moeten dan dus geïmporteerd worden• En moeten dan dus in het groeimedium zitten
• Toename is netto import plus netto productie
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
XX XX
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Metabole beperkingen
• Sommige dingen kunnen niet gemaakt worden: Gibbs energie noch elementenGibbs energie noch elementen• En moeten dan dus geïmporteerd worden• En moeten dan dus in het groeimedium zitten• Voor Gibbs energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn• Voor elementen moet de balans nul zijn
• Toename is netto import plus netto productie
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
XX XX
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Welke elementen zijn van belang voor levende organismen?
• C• H• O• N• S• P• K• Fe, Mg, Mn, Ca, Co
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Behouden grootheden(kunnen niet gemaakt worden)
• Elementen:Elementen:– CC
– H =Electronen (redox) +HH =Electronen (redox) +H++
– NN
– {O (komt gratis van water)}{O (komt gratis van water)}
– SS
– PP
• Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt worden is dus ook nodig) (‘ATP’)worden is dus ook nodig) (‘ATP’)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Omvangrijk metabolisme:Kan ‘alles’,
maar toch zijn maar toch zijn er beperkingen.er beperkingen.
Welke?Welke?De behouden De behouden groothedengrootheden
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Behouden grootheden(kunnen niet gemaakt worden)
• Elementen:Elementen:– CC
– H =Electronen (redox) +HH =Electronen (redox) +H++
– NN
– {O (komt gratis van water)}{O (komt gratis van water)}
– SS
– PP
• Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt worden is dus ook nodig) (‘ATP’)worden is dus ook nodig) (‘ATP’)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Overzicht metabolisme; Overzicht metabolisme; katabolisme, anabolisme en centrale rol van katabolisme, anabolisme en centrale rol van
twee energiëentwee energiëen
Gibbs
Gibbs harvest
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Overzicht metabolisme; Overzicht metabolisme; katabolisme, anabolisme en centrale rol van twee katabolisme, anabolisme en centrale rol van twee
energiëen: vlinderdas (bow-tie) structuurenergiëen: vlinderdas (bow-tie) structuur
Gibbs harvest
Gib
bs
Gib
bs
har
vest
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Vlinderdas voor elk benodigde substantie
ATPATP
voedin
gsstoffenvoed
ingsstoffen
celstructu
ur
celstructu
ur
Algemene Microbiologie
Belangrijkste Gibbs energiedrager=
ATP
Of eigenlijk ADP:
ADP~P=ATP
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Behouden grootheden(kunnen niet gemaakt worden)
• Elementen:Elementen:– CC
– H =Electronen (redox) +HH =Electronen (redox) +H++
– NN
– {O (komt gratis van water)}{O (komt gratis van water)}
– SS
– PP
• Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt worden is dus ook nodig) (‘ATP’)worden is dus ook nodig) (‘ATP’)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Vlinderdas voor elk benodigde substantie
PyruvaPyruvaat en at en Acetyl-Acetyl-CoACoA
(‘C’)(‘C’)
voedin
gsstoffenvoed
ingsstoffen
celstructu
ur
celstructu
ur
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pyruvaat en acetyl
• Pyruvaat:
• CH3-CH2-COOH
• AcetylCoA
• CH3-COO-CoA
• Eigenlijk is Coenzym A de C2 drager
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Vlinderdas voor elk benodigde substantie
GlutaGlutamaatmaat
(‘N’)(‘N’)
voedin
gsstoffenvoed
ingsstoffen
celstructu
ur
celstructu
ur
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Vlinderdas voor elk benodigde substantie
NADHNADH
‘‘H’ of H’ of ‘e‘e--’ of ’ of ‘redox’‘redox’
voedin
gsstoffenvoed
ingsstoffen
celstructu
ur
celstructu
ur
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
NADH 2-electron drager of eigenlijk..
• NADH = NAD+ + H+ + 2e-
• NAD is de 2-electroncarrier en heeft dan de vorm NADH
Algemene Microbiologie
De absolute vereisten van Gibbs energie en Koolstofbron leidden tot:
Classificatie van organismen naar voor groei
benodigde Gibbs energie- en koolstofbron
(gemakkelijke test)
Hoe wordt dit Hoe wordt dit dan getest?dan getest?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe wordt dit dan getest?Hoe wordt dit dan getest?
Een batterij van platen met Een batterij van platen met verschillende groeimediaverschillende groeimedia
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Wat zijn mogelijke Gibbs energiebronnen?
• Licht
• Anorganische stoffen
• ……
• ……
• Organische stoffen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
In voeding moet dus Gibbs vrije energie zitten
• Troof: voedsel (Grieks trophē, voedsel )
• Licht voor fototrofe organismen
• Hoog energetische stof voor chemotrofe organismen:– Anorganisch: chemolithotrofe organismen
• (Grieks Lithos: steen)
– Organisch: chemoorganotrofe organismen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 5:Voeding
Diversiteit wat betreft Gibbs energie bron
• zie sectie 5.14
• fotonen: fototroof
• chemische stoffen: chemotroof– organisch: chemoorganotroof
– anorganisch: chemolithotroof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk Hoofdstuk 55:Voeding: :Voeding: Diversiteit wat Diversiteit wat betreft betreft koolstofbronkoolstofbron voor biomassa voor biomassa
• CO2: autotroof
• Organisch materiaal: heterotroof
• chemoorganoheterotroof bestaat
• chemoorganoautotroof is zeldzamer• (want als je organische stoffen hebt voor energie
kun je ze ook gebruiken voor koolstof)
• chemolithoheterotroof komt voor (Fe2+voor energie, organische stof voor koolstof)
Fig. 5.23koolstofkoolstofenergieenergie trooftroof
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Wat zijn we zelf voor organisme?
Chemolithoautotroof?
Neen: chemo-organo-hetero-troofNeen: chemo-organo-hetero-troof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Chemoorganoheterotroofvoorbeeld P. denitrificans
Fig. 5.23a
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Chemolithoautotroof
Fig. 5.23b
Oefenvraag: wat voor Oefenvraag: wat voor type is dit organisme?type is dit organisme?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Gecombineerd: Diversiteit naar energie- en koolstofbron
Zie ook Fig. 20.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
MicrobiMicrobiëële groei:le groei: Principes Principes
• ReproductieReproductie• Alle reacties gekatalyseerd door enzymenAlle reacties gekatalyseerd door enzymen• Organismen kunnen (bijna) alles maken wat Organismen kunnen (bijna) alles maken wat
mogelijk ismogelijk is• ONmogelijkheden: geconserveerde zakenONmogelijkheden: geconserveerde zaken• ‘‘Verwende organismen’Verwende organismen’• Enzymen zijn eiwitten, soms met cofactorenEnzymen zijn eiwitten, soms met cofactoren• Verscheidenheid aan energie en koolstofbronnenVerscheidenheid aan energie en koolstofbronnen• Classificatie (‘energie-koolstofbron-’troof)Classificatie (‘energie-koolstofbron-’troof)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe is hetgeen zojuist besproken is van groot belang voor de hygiëne?
• Schoonhouden behoeft geen antibiotica• Weghalen van koolstof en/of energiebron• Dan kunnen veel microorganismen er niet groeien• De chemoorganoheterotrofen• Echter wel: de fotoautotrofen• Maar dat zijn geen pathogenen, want ….• Die kunnen niet in ons lichaam leven
Algemene Microbiologie
Oefenvraag:
•Verklaar:–Schoon houden werkt niet voor alle organismen
–Wel voor de meeste pathogenen
Fotoautotrofe organismen kunnen groeien Fotoautotrofe organismen kunnen groeien waar licht iswaar licht is
Maar deze kunnen niet in ons lichaam levenMaar deze kunnen niet in ons lichaam leven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Omvangrijk metabolisme:Kan ‘alles’,
maar toch zijn maar toch zijn er beperkingen.er beperkingen.
Welke?Welke?De behouden De behouden grootheden, grootheden,
en?en?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Maar sommige organismen zijn verwend:
• Moeilijke, abundante verbindingen kunnen ze niet meer maken. Deze heten dan:
• vitamines
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Aminozuren in 3D kunnen niet alles katalyseren:
• Prosthetische groepen (bv heem)
• Cofactoren (bv Mg2+, Mn2+,…. )
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Coenzymen dragen behouden zaken van het ene enzym naar het andere
• ADP (ATP): ~P (vrije energie)
• NAD+ (NADH): 2 electronen
• UQ (UQH2): 2 electronen in membranen
• UDP (of ADP): glucose resten
• Soms zijn dit type cofactoren vitamines
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
MicrobiMicrobiëële groei:le groei: Principes Principes
• ReproductieReproductie• Alle reacties gekatalyseerd door enzymenAlle reacties gekatalyseerd door enzymen• Organismen kunnen (bijna) alles maken wat Organismen kunnen (bijna) alles maken wat
mogelijk ismogelijk is• ONmogelijkheden: geconserveerde zakenONmogelijkheden: geconserveerde zaken• ‘‘Verwende organismen’Verwende organismen’• Enzymen zijn eiwitten, soms met cofactorenEnzymen zijn eiwitten, soms met cofactoren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 5:Voeding en metabolisme
• Celsamenstelling: C, N, O, H, S, in eiwitten DNA, lipiden
• Fe, Ca, kleine stoffen, etc.• Balansvergelijking; Elementen versus stoffen• Elementen en Gibbs energie kunnen niet gemaakt
worden• Verbindingen kunnen veelal gemaakt worden;
behalve vitamines• Bovenstaande bepaalt voeding en metabolisme
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 5.1:Benodigde Voeding
• Macronutriënten Biomassa• Micronutriënten Katalytisch (nodig om
de andere stoffen te maken, worden daarbij zelf niet gebruikt)
• Groeifactoren Organisch chemische micronutriënten
• (Gibbs) energie: de drijvende kracht
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 5:Voeding Stoffen• Macronutriënten
– Koolstof:autotroof (CO2) versus heterotroof (organische verbindingen)
• Micronutriënten– Anorganische moleculen Tabel. 5.2
• Groeifactoren Tabel 5.3– Organische moleculen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
IJzer (als element): een micro!!nutrient
Fig. 5.2a
Algemene Microbiologie
Groeimedia
Moeten dus alles bevatten wat voor groei nodig is
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groeimedia
• Minimaal medium: precies gedefinieerd• Rijk medium: complex mengsel erbij (vaak extract van
levende organismen; gist extract, bloed,..)• Dan nog zijn veel organismen niet te kweken
(unculturable)
• Selectief medium• Indicator medium (differentieel medium)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
5.2, 5.3: Hoe wordt gekeken of een bepaald organisme
bepaalde stoffen nodig heeft om te groeien?
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Hoe komt het dat sommige organismen niet goed bekend zijn?
Hoe zou U dat oplossen?
Ze kunnen niet geweekt wordenZe kunnen niet geweekt worden
Vele kweekplaten proberen onder veel conditiesVele kweekplaten proberen onder veel condities
Kweken op lysaat van levende cellenKweken op lysaat van levende cellen
Genomics: pathway analyseGenomics: pathway analyse
Algemene Microbiologie
5.14: Katabole alternatieven
Eerst even het standaardkatabolisme herhalen: 5.4-5.13
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Vlinderdas voor koolstof en energie metabolisme (vaak samen voor
chemoheterotrofen)
ATPATP
‘‘C’C’
catabolism
ecatab
olisme
anab
olisme
anab
olisme
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Geef 4 principes en leidt daaruit af wat er in Geef 4 principes en leidt daaruit af wat er in voeding van microorganismen moet zittenvoeding van microorganismen moet zitten
• Ze kunnen ‘alles' maken• Gekatalyseerd: enzymen• Behouden dingen: elementen, energie• Reproductie
Dus organismen•maken: DNA, eiwitten, lipiden, coenzymen•nemen op: elementen C, N, O, H, energie: veel•nemen op: weinig: vitaminen, cofactoren [zware metalen zoals Fe, Co, Zn] (=micronutriënten)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Oefenvraag:In voeding moet zitten
• Gibbs energiebron (tenzij fototroof)
• Bron voor elk element; macronutriënt (C: tenzij autotroof)
• Bron voor elk element; micronutriënt
• Vitamines
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Eerst even het standaardkatabolisme herhalen
• Koolstof…..
• Energie….
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
glycolyseglycolyse
citroenzuurccitroenzuurcyclusyclus
pyruvaat pyruvaat dehydrogenatiedehydrogenatie
koolstofkoolstof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme en ademhaling: energie
• Electronen met lage Electronen met lage (sterk negatieve) (sterk negatieve) redox potentiaal redox potentiaal afplukken van afplukken van voedingstof (electron voedingstof (electron donor) donor)
• Ademhalingsketen Ademhalingsketen geleidt die geleidt die electronen naar electronen naar zuurstof, hun Gibbs zuurstof, hun Gibbs energie gebruikend energie gebruikend om protonen te om protonen te pompenpompen
• HH++-ATPase gebruikt -ATPase gebruikt protonen om ADP te protonen om ADP te fosforylerenfosforyleren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme en ademhaling
• Electronen met lage Electronen met lage (sterk negatieve) (sterk negatieve) redox potentiaal redox potentiaal afplukken van afplukken van voedingstof (electron voedingstof (electron donor) donor)
• Ademhalingsketen Ademhalingsketen geleidt die geleidt die electronen naar electronen naar zuurstof, hun Gibbs zuurstof, hun Gibbs energie gebruikend energie gebruikend om protonen te om protonen te pompenpompen
• HH++-ATPase gebruikt -ATPase gebruikt protonen om ADP te protonen om ADP te fosforylerenfosforyleren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
glycolyseglycolyse
citroenzuurccitroenzuurcyclusyclus
pyruvaat pyruvaat dehydrogenatiedehydrogenatie
electronenelectronen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
glycolyseglycolyse
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolyse
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Wijs de belangrijke zaken in dit schema aan
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolyseenergie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolyseenergie
Netto opbrengst: Netto opbrengst: 2ATP/glucose2ATP/glucose
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolyse:koolstof
Netto opbrengst: Netto opbrengst: 2pyruvaat/glucose2pyruvaat/glucose
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolyse:redox
Netto opbrengst: Netto opbrengst: 2NADH/glucose2NADH/glucose
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Behouden grootheden(kunnen niet gemaakt worden)
• Elementen:Elementen:– CC
– H =Electronen (redox) +HH =Electronen (redox) +H++
– NN
– {O (komt gratis van water)}{O (komt gratis van water)}
– SS
– PP
• Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt Vrije energie (gaat verloren, maar kan niet gemaakt worden is dus ook nodig) (‘ATP’)worden is dus ook nodig) (‘ATP’)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
glycolyseglycolyse
citroenzuurccitroenzuurcyclusyclus
pyruvaat pyruvaat dehydrogenatiedehydrogenatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
pyruvaat pyruvaat dehydrogenatiedehydrogenatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pyruvaat dehydrogenatie
Fig. 5.22
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Wijs de belangrijke zaken in dit schema aan
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pyruvaat dehydroge
neringenergieenergie
Fig. 5.22 (bovenaan)
Geen (direct) Geen (direct) effect op effect op energiebalansenergiebalans
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pyruvaat dehydroge
neringkoolstofkoolstof
Fig. 5.22
2 acetyl (2 C2) per 2 acetyl (2 C2) per 2 pyruvaat (2 C3)2 pyruvaat (2 C3)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pyruvaat dehydroge
neringredoxredox
Fig. 5.22
2 NADH (4e2 NADH (4e--) per ) per 2 pyruvaat2 pyruvaat
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
glycolyseglycolyse
citroenzuurccitroenzuurcyclusyclus
pyruvaat pyruvaat dehydrogenatiedehydrogenatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
citroenzuurccitroenzuurcyclusyclus
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuur
cyclus
Fig. 5.22
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Wijs de belangrijke zaken in dit schema aan
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuur
cyclus:energie
Fig. 5.22 1 ATP (GTP) per acetyl1 ATP (GTP) per acetyl
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuur
cyclus:koolstof
Fig. 5.22 2 CO2 CO22 ↑ ↑ per acetylper acetyl
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuur
cyclus:redox
Fig. 5.22 3 NADH, 1 FADH per acetyl3 NADH, 1 FADH per acetyl
8 e8 e-- per acetyl per acetyl
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme en ademhaling
• Electronen met lage Electronen met lage (sterk negatieve) (sterk negatieve) redox potentiaal redox potentiaal afplukken van afplukken van voedingstof (electron voedingstof (electron donor) donor)
• Ademhalingsketen Ademhalingsketen geleidt die geleidt die electronen naar electronen naar zuurstof, hun Gibbs zuurstof, hun Gibbs energie gebruikend energie gebruikend om protonen te om protonen te pompenpompen
• HH++-ATPase gebruikt -ATPase gebruikt protonen om ADP te protonen om ADP te fosforylerenfosforyleren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme en ademhaling
• Electronen met lage Electronen met lage (sterk negatieve) (sterk negatieve) redox potentiaal redox potentiaal afplukken van afplukken van voedingstof (electron voedingstof (electron donor)donor)
• Ademhalingsketen Ademhalingsketen geleidt die geleidt die electronen naar electronen naar zuurstof, hun Gibbs zuurstof, hun Gibbs energie gebruikend energie gebruikend om protonen te om protonen te pompenpompen
• HH++-ATPase gebruikt -ATPase gebruikt protonen om ADP te protonen om ADP te fosforylerenfosforyleren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ademhalingsketen
Fig. 5.20
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Wijs de belangrijke zaken in dit schema aan
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ademhalingsketen:energie:energie:
8? H8? H++ per NADH per NADH
6 H6 H++ per FADH per FADH
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ademhalingsketen:geen koolstof:geen koolstof:
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ademhalingsketen:redox:redox:
½ O½ O22 gereduceerd per gereduceerd per
NADHNADH
½ O½ O22 gereduceerdgereduceerd per per
FADHFADH
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
ATP synthese uit protonkracht
1 ATP per1 ATP per
3? H3? H++
Algemene Microbiologie
Oefenvraag
Hoeveel ATP krijgt men per glucose met dit catabolisme?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Totale energie balans per glucose
• Glycolyse tot pyruvaat: ½ Glucose → pyruvaat + ATP + NADH• Pyruvaat dehydrogenatie: pyruvaat → NADH + acetylCoA+ CO2
• Citroenzuur cyclus: acetylCoA → 3 NADH + FADH + GTP + 2CO2
• 5xAdemhalingsketen vanaf NADH: 5 NADH + 2 ½ O2→ 40 H+
• 1xAdemhalingsketen vanaf FADH: FADH + ½ O2→ 6 H+
• 46/3xH+-ATPase: 46 H+ → 15.3 ATP
• Nucleotide diphoshate kinase: GTP → ATP
• Totaal:• ½ Glucose +3O2 + → 3CO2 + 17.3 ATP
• Totaal Boek: 19 ; rekent 3 ATP/NADH
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
ATP balans
volgens boek
Fig. 5.22
Verschil:Verschil:
Hier geeft NADH 3 ATPHier geeft NADH 3 ATP
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme• Suikers (bv glucose):
– naar pyruvaat (glycolyse)• →~P (op ADP) (energie) en →electronen (op NAD)
– Pyruvaat dehydrogenase naar acetylCoA (‘C’)• →electronen (op NAD)
• Vetten: naar acetyl CoA (‘C’)• Eiwitten naar aminozuren (’N’) en dan verder..• AcetylCoA door citroenzuurcyclus naar CO2
– →~P (op ADP) en →electronen (op NAD)
• Electronen op NADH via oxidatieve fosforylering naar zuurstof– →protondrijvende kracht
• Protonen vanaf protondrijvende kracht– →~P (op ADP) (energie)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme en ademhaling
• Electronen met lage Electronen met lage (sterk negatieve) (sterk negatieve) redox potentiaal redox potentiaal afplukken van afplukken van voedingstof (electron voedingstof (electron donor) donor)
• Ademhalingsketen Ademhalingsketen geleidt die geleidt die electronen naar electronen naar zuurstof, hun Gibbs zuurstof, hun Gibbs energie gebruikend energie gebruikend om protonen te om protonen te pompenpompen
• HH++-ATPase gebruikt -ATPase gebruikt protonen om ADP te protonen om ADP te fosforylerenfosforyleren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme (bij chemoorganoheterotrofen) heeft nodig:
• Suiker, vet of eiwit
• Zuurstof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Gisteren
• Groei
• Verschillende begrippen
• Wetten voor metabolisme
• Implicaties
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme (bij chemoorganoheterotrofen) heeft nodig:
• Suiker, vet of eiwit
• Zuurstof
Oefenvraag: waarvoor?Oefenvraag: waarvoor?…………………………....
Oefenvraag; Klopt dit wel?Oefenvraag; Klopt dit wel?
………………………………..
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Standaard katabolisme (bij chemoorganoheterotrofen) heeft nodig:
• Suiker, vet of eiwit
• Zuurstof
Oefenvraag: waarvoor?Oefenvraag: waarvoor?Suiker plus zuurstof voor energieSuiker plus zuurstof voor energie
Suiker voor koolstofSuiker voor koolstof
En stikstofbron etc.En stikstofbron etc.
Algemene Microbiologie
Woensdag 5 november
Om 9 uur ipv 9h45 beginnen?
Algemene Microbiologie
5.14: Katabole alternatieven:Wat als een van de benodigdheden voor
bovenstaand catabolisme ontbreekt:O2, of glucose?
Eerst even het standaardkatabolisme Eerst even het standaardkatabolisme herhalenherhalen
En dan nu: alternatievenEn dan nu: alternatieven
Algemene Microbiologie
Vele micro-organismen hebben variaties op standaard katabolisme, waardoor ze
kunnen leven op plaatsen waar bovenstaande
{Suiker, vet of eiwitZuurstof} ontbreekt
(hoofdstuk 5.14)
Algemene Microbiologie
De principes blijven
Variaties binnen de principiële beperkingen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het zich handhavende leven
• Elementen balansen moeten kloppen
• Redox balans moet kloppen
• Gibbs energie balans moet negatief kunnen zijn
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Beperkingen bij zich handhavend leven
• Sommige dingen kunnen niet gemaakt worden• En moeten dan dus geïmporteerd worden• En moeten dan dus in het groeimedium zitten• Voor vrije energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn• Voor elementen moet de balans nul zijn
• Export moet gelijk zijn aan import: voor elementen en redoxExport moet gelijk zijn aan import: voor elementen en redox• Import moet export overtreffen (voor Gibbs energie)Import moet export overtreffen (voor Gibbs energie)
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
0 XX XX
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Beperkingen bij zich vermeerderend leven
• Sommige dingen kunnen niet gemaakt worden• En moeten dan dus geïmporteerd worden• En moeten dan dus in het groeimedium zitten• Voor vrije energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn• Voor elementen moet de balans nul zijn
• Import moet export overtreffen (voor Gibbs energie Import moet export overtreffen (voor Gibbs energie èèn n elementen)elementen)
afbraaksyntheseoutin vvJJt
X
0 XX XX
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Voor vrije energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn
Voor elementen moet de balans nul zijn (handhaven) of positief
• Netto ATP productie
• Netto C productie (nodig voor biomassa)
• Redox balans (indien voeding even gereduceerd als biomassa; dan moet catabolisme redox neutraal zijn); tenzij er externe electronacceptor is voor electron overschot (bv Zuurstof))
Algemene Microbiologie
Gibbs energie en koolstof moeten toch ergens vandaan komen
Er moet ook een redox (electron) balans zijn
Algemene Microbiologie
Geen zuurstof?
Hoe lossen sommige microorganismen dit op?
Algemene Microbiologie
Geen zuurstof.Wel energie uit redox halen.
Hoe?
5.10: Fermentatie: geen externe electronacceptor
of
Anaerobe ademhaling: andere electronacceptor dan zuurstof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Fermentatie (interne oxidatie en reductie): redox balans; geen externe electron acceptor
Oxidized-Oxidized-
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolysein melkzuurbacteriën: fermentatie: redox redox
balansbalans
Glucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Voor vrije energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn
Voor elementen moet de balans nul zijn
• Netto ATP productie ?
• Netto C productie (nodig voor biomassa)?
• Redox balans (indien voeding even gereduceerd als biomassa; dan moet catabolisme redox neutraal zijn); tenzij er externe electronacceptor is voor electron overschot (bv Zuurstof)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolysein
melkzuurbacteriën : fermentatie:
Gibbs energie Gibbs energie surplussurplus
Glucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
Glycolyse in melkzuurbacteriGlycolyse in melkzuurbacteriëën levert op:n levert op:
2 ATP/ glucose2 ATP/ glucose
Ipv 34,6 ATP/glucose in standaard Ipv 34,6 ATP/glucose in standaard metabolismemetabolisme
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolysein
melkzuurbacteriën : fermentatie:
Koolstof surplusKoolstof surplusGlucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electron toren
• Electron acceptor koppels moeten positievere redox potentiaal hebben dan glucose [-0.43 eV]
• (‘electron moet erheen willen’)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electrontoren in het geval van standaard
metabolisme:
• Electron acceptor koppels moeten positievere redox potentiaal hebben dan glucose [-0.43 eV]
• Zuurstof is ideaal
Glucose+6OGlucose+6O22→6CO→6CO22+6H+6H22OO
~~241kJ/2e=-2e*241kJ/2e=-2e*96.5 kJ/eV/e*(-0.43-0.82) eV96.5 kJ/eV/e*(-0.43-0.82) eV
Gibbs energie ATP=48 kJ/mol: Gibbs energie ATP=48 kJ/mol:
theoretisch mogelijk: 12x241/48=60.2ATP/glucose theoretisch mogelijk: 12x241/48=60.2ATP/glucose (>>34.6ATP/glucose: echte effici(>>34.6ATP/glucose: echte efficiëëntie is maar ntie is maar 34.6/60.2=57%)34.6/60.2=57%)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Chemoorganoheterotroofvoorbeeld P. denitrificans; met zuurstof als terminale electron
acceptor
Fig. 5.23a
Algemene Microbiologie
Geen zuurstof?
Fermentatie: geen externe electronacceptor
of
Anaerobe ademhaling: andere electronacceptor dan zuurstof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Chemoorganoheterotroofvoorbeeld P. denitrificans; Met alternatieve electron acceptoren
Fig. 5.23a
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electrontoren in het geval van standaard
metabolisme:
• Electron acceptor koppels moeten positievere redox potentiaal hebben dan glucose [-0.43 eV]
• Nitraat reductie
Glucose+6OGlucose+6O22→6CO→6CO22+6H+6H22OO
~~163kJ/2e=163kJ/2e=
-2e*-2e*96.5 kJ/eV/e*(-0.43-0.42) eV96.5 kJ/eV/e*(-0.43-0.42) eV
XX
Gibbs energie ATP=48 kJ/mol: Gibbs energie ATP=48 kJ/mol:
theoretisch mogelijk: 12x163/48=41ATP/glucose (ipv 60.2)theoretisch mogelijk: 12x163/48=41ATP/glucose (ipv 60.2)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Chemoorganoheterotroofvoorbeeld P. denitrificans; Met alternatieve electron acceptoren
Fig. 5.23a
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electrontoren in het geval van standaard
metabolisme:
• Electron acceptor koppels moeten positievere redox potentiaal hebben dan glucose [-0.43 eV]
• Nitraat reductie; fumaraat reductie, sulkfaat reductie
Glucose+6OGlucose+6O22→6CO→6CO22+6H+6H22OO
XX
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Oefenvraag
• Hoeveel ATP zou men kunne maken uit de Gibbs energie die vroijkomt by alternatieve ademhaling met nitrat, fumaraat of sulfaat als electron acceptor?
Glucose+6OGlucose+6O22→6CO→6CO22+6H+6H22OO
XX
Gibbs energie ATP=48 kJ/mol: Gibbs energie ATP=48 kJ/mol:
Bij zuurstof theoretisch mogelijk: 12x163/48=41ATP/glucose Bij zuurstof theoretisch mogelijk: 12x163/48=41ATP/glucose (ipv 60.2)(ipv 60.2)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
MicrobiMicrobiëële groei:le groei: Principes Principes
• ReproductieReproductie• Alle reacties gekatalyseerd door enzymenAlle reacties gekatalyseerd door enzymen• Organismen kunnen (bijna) alles maken wat Organismen kunnen (bijna) alles maken wat
mogelijk ismogelijk is• ONmogelijkheden: geconserveerde zakenONmogelijkheden: geconserveerde zaken• ‘‘Verwende organismen’Verwende organismen’• Enzymen zijn eiwitten, soms met cofactorenEnzymen zijn eiwitten, soms met cofactoren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
MicrobiMicrobiëële groei:le groei: Principes Principes
• Vlinderdas principeVlinderdas principe• Catabolisme, intermediair, anabolismeCatabolisme, intermediair, anabolisme• Energie catabolisme:Energie catabolisme:
– Directe koppeling aan ATP productie enDirecte koppeling aan ATP productie en– Indirecte koppeling (electronen eraf, door electronenketen heen, gekoppeld aan proton gradiIndirecte koppeling (electronen eraf, door electronenketen heen, gekoppeld aan proton gradiëënt gedreven ATP synthese)nt gedreven ATP synthese)
• Standaard metabolisme: glucose (glycolyse, pyruvaatdeh, citroenzuurcyclus) naar COStandaard metabolisme: glucose (glycolyse, pyruvaatdeh, citroenzuurcyclus) naar CO22 – Directe synthese 1 ATP en 1 GTP (per halve glucose)Directe synthese 1 ATP en 1 GTP (per halve glucose)– Electronen via NADH + FADH naar zuurstofElectronen via NADH + FADH naar zuurstof
• AnaAnaëëroob: roob: – FermentatieFermentatie– Alternatieve electron acceptor (nitraat, sulfaat, …)Alternatieve electron acceptor (nitraat, sulfaat, …)
• Geen organisch substraat: HGeen organisch substraat: H22, ammoniak, sulfide, Fe , ammoniak, sulfide, Fe 2+2+ als electron donor, zuurstof als acceptor als electron donor, zuurstof als acceptor• Geen substraat: fotonen als energiebron; electronen aangeslagen, rollen terug electronenketen af, protongradiGeen substraat: fotonen als energiebron; electronen aangeslagen, rollen terug electronenketen af, protongradiëënt nt
makend, ATP synthesemakend, ATP synthese– Z schema; oxygeen, NAD(P)H producerendZ schema; oxygeen, NAD(P)H producerend– Half Z-schema: anoxygeenHalf Z-schema: anoxygeen
• Steeds variaties op thema; vaak dezelfde componenten hergebruiktSteeds variaties op thema; vaak dezelfde componenten hergebruikt• Koolstof: intermediairen Acetyl op CoA, pyruvaatKoolstof: intermediairen Acetyl op CoA, pyruvaat• Stikstof: intermediairen -NHStikstof: intermediairen -NH22 groep op glutamaat en glutamine) groep op glutamaat en glutamine)• Mogelijkheid bij hoge en lage NHMogelijkheid bij hoge en lage NH33 concentratie (ATP gebruik) concentratie (ATP gebruik)
Algemene Microbiologie
Wat is leuk hieraan?
De microbiele wereld vindt oplossingen op (bijna) elk probleem.
Uitdaging die te begrijpen.Ideëen voor technologie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ik behandel:
• Groei
• Regulatie
• Evolutie
• Genomics
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie– Voeding en Metabolisme (Hfdstk 5.1-5.3 & 5.14-5.17)
Vergroten: Het vergroten van het organisme– Celvolumegroei (Hfdstk. 6.1-6.3)
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal– (Hfdstk. 6.4 -6.6)
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Individu versus populatiegroeiIndividu versus populatiegroei
Individu groeit
Populatie groeit
Fig. 6.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Gezien in BioCentrum Amsterdam…..
Fase contrastFase contrast
NucleoNucleoïïdede
FtsZFtsZ
CombinatieCombinatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie– Voeding en Metabolisme (Hfdstk 5.1-5.3 & 5.14-5.17)
Vergroten: Het vergroten van het organisme– Celvolumegroei (Hfdstk. 6.1-6.3)
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal– (Hfdstk. 6.4 -6.6)
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Populatiegroei: toename in celaantal
Fig. 6.8
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei exponentieel, dus onverwacht
• Laten we eens kijken:• Figuren 6.1, 6.8a, 6.8b
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Cellen lijken plotseling op te komen!Cellen lijken plotseling op te komen!
Fig. 6.8
Algemene Microbiologie
De vleeswaren in Uw koelkast blijven de hele week ‘goed’, maar op zaterdag morgen, stikt het ineens van de witten ronde vlekjes
erop. Wat is dat? Opeens is het vlees bedorven.
Exponentiële groei; de kolonies ontstaan uit enkele bacteriën. Die waren er al die tijd al, maar de grootte wordt opeens zichtbaar; opeens door de exponentiële
groei.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Populatiegroei
• Hoofdstuk 6:Microbiële groei– Groei door splitsing: exponentieel Fig. 6.8, – Meetmethodes:
• telkamer Fig 6.14
• platen [levende cellen] Fig. 6.15, 6.16
• troebeling Fig. 6.17
Algemene Microbiologie
Waar schendt het leven de wiskunde?
In de microbiologie: microörganismen vermenigvuldigen zich door zich te
delen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Wat is het eenvoudigste groeimodel?
• dN (toename in het aamtal cellen) in een stukje tijd dt:
• Neemt toe met…..
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Exponentiële groei
NdtdN • Toename in het aantal (dN) is rechtevenredig
met:– het aantal zelf (N)– tijdsduur (dt)– overigens constant (vaak)
• evenredigheidsconstante is specifieke groeisnelheid ‘’
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
dN per stukje tijd neemt steeds meer toe, omdat er steeds meer cellen zijn
tijd
dNdN
tijd
NN
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Exponentiële kinetiek
)()ln( tddtN
dNNd
dtNd )ln(
NdtdN
dtN
dN
0)ln()ln( 0 tNN
teN
N
0
Fig. 6.8
tN
N)ln(
0
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Wanneer geen exponentiële groei?• Op gang komen
(inductie)
• Sex
• Gebrek aan voeding
• Afsterving, migratie
NdtdN
2NdtdN
NdtkNdtkNdtdN DD )(
NdttSdN ))((
NdttdN )(
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Generatietijd
220
teN
N
2)2ln(693.0 t
Fig. 6.9a
teN
N
0
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groeisnelheid
• Microbiële groeikinetiek
• Omgevingsfactoren
• Groeicontrole
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 6:Microbiële groeikinetiek
• Batch groei– lag, exponential, stationary, ‘death’ Fig. 6.10
• Continu cultuur Fig 6.11, 6.13
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth); practicum experiment)
NdtdN Fig. 6.10
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth)
NdtdN Fig. 6.10
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth): inductie fase
NdtdN NdttdN )(Fig. 6.10
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth)
NdtdN NdttSdN ))((Fig. 6.10
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth)
NdtdN NdtkNdtkNdtdN DD )(
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth):groei en dood gelijk in stationaire fase
NdtdN D
DD
k
NdtkNdtkNdtdN
)(0
(max)
(max))( )(
N
eNtN tkD
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth)alleen dood in afsterffase
NdtkNdtkNdtdN DD tk
tk
D
D
eN
eNtN
(max)
(max))( )(
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Oefenvraag
• Vaak wordt gedacht dat bacterien exponentieel groeien. Dit is niet altijd het geval echter. Geef 3 redenen.
• Bacterie adapteert nog; groei komt op gang
• Substraat raakt op, specifieke groeisnelheid loopt terug
• Stefte groter dan groei
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pot groei (batch growth)
NdtdN Fig. 6.10
Algemene Microbiologie
Nadeel potgroei
De cel verandert steeds
Liever een constante conditie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
NdtDSdN ))((0
Continu cultuur; chemostaat
[S] stelt zich in zodat (S)= D
Fig. 6.11
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
[Substraat] bepaalt groeisnelheid; batch cultuur
Fig. 6.12
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groeisnelheid bepaalt [substraat] chemostaat
Fig. 6.12
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Nu:
• Hoe meten we groei
• Waardoor wordt groei bepaald/beperkt
• Hoe kunnen we groei beperken?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe meten we populatiegroei?
• Totaal aantal cellen tellen
• Levende cellen tellen
• Troebelheidsmeting (turbidometry)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Total aantal cellen tellen
Fig. 6.14
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Levende cellen tellen
Let op: ‘viable non-culturable’ cells
worden niet geteld!Fig. 6.15
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Ook ‘Most probable number’ methode: tussen 0 en 1*106
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Turbidometrie
Fig. 6.17
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 6: Groei en Omgevingsfactoren:
– substraat (concentratie of type)– Temperatuur Fig. 6.18, 6.19– pH Fig. 6.24– wateractiviteit [conservering, watersimulerende
stoffen] Fig. 6.25– zuurstof Fig. 6.27, 6.29, 6.30
NdtdN NdtpOapHTSdN OH ),,,,( 22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
[Substraat] bepaalt groeisnelheid; batch cultuur
Fig. 6.12
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
TemperatuurafhankelijkheidTemperatuurafhankelijkheid
Fig. 6.18
Algemene Microbiologie
Conserveringsmethode
Pasteuriseren
Steriliseren-autoclaveren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Leven boven het kookpuntLeven boven het kookpunt
Fig. 6.22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
pH (zuurtegraad)pH (zuurtegraad)
Fig. 6.24
Zouden deze Zouden deze organismen organismen pathogeen pathogeen kunnen zijn?kunnen zijn?
Zouden deze Zouden deze organismen organismen pathogeen pathogeen kunnen zijn?kunnen zijn?
Algemene Microbiologie
Conserveringsmethode
Zure bom/ augurken
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 6: Groei en Omgevingsfactoren:
– substraat (concentratie of type)– Temperatuur,– pH – wateractiviteit [conservering, watersimulerende
stoffen]– zuurstof
NdtdN NdtpOapHSTdN OH ),,,,( 22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Osmotische druk• Osmotische druk: binnen 0.3 M opgeloste deeltjes,
buiten geen
• Deze moet gebalanceerd worden door en mechanische druk (celwand), anders gaat het water naar binnen
atmospheremN
mllmolKKmolJ
V
nTRa
V
TROH
OH
5.7/105.7
/1000/3.0300//3.8
)ln(
25
3
2
2
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Osmotische druk• Kleiner buiten: zwelling tot celwand de nodige
tegendruk levert
• Groter buiten: krimping tot intracellulaire ruimte dezelfde osmotische waarde krijgt– dan: verminderde en aH20
– verminderde wateractiviteit– verminderde metabole activiteit– conservering (zoute haring; jam)– of: aanmaak compatibele opgeloste stoffen
Algemene Microbiologie
Conserveringsmethode
Inzouten
Inzoeten
Drogen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Compatibele opgeloste stoffen:
Fig. 6.26
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Evolutionaire aanpassing organismen aan wateractiviteit
Fig. 6.25
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Zuurstofspanning
• Aerobe organismen– obligaat– facultatief– microaerofiel
• Anaerobe organismen– aerotolerant– obligaat
Oae Oan F M AtFig. 6.27
Algemene Microbiologie
Conserveringsmethode
Inblikken
Begraven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Zuurstof is gevaarlijk/kan gevaarlijk worden…….
Fig. 6.29
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Zuurstofradicaal verwijderende enzymen
Fig. 6.30
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 6: Groei en Omgevingsfactoren:
– substraat (concentratie of type)– Temperatuur– pH– wateractiviteit [conservering, watersimulerende
stoffen]– zuurstof
NdtdN NdtpOapHSTdN OH ),,,,( 22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: samenvatting van de geleerde concepten
• Populatie groei
• Groeivergelijkingen: standaard is exponentieel; 4 andere vormen
• Cel aantal meten (4 methodes) levend/dood
NdtpOapHTSdN OH ),,,,( 22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Groei: 4 verschillende betekenissen
Maken: Het maken van de benodigde materie– Voeding en Metabolisme (Hfdstk 5)
Vergroten: Het vergroten van het organisme– Celvolumegroei (Hfdstk. 6.1-6.3)
Vermeerderen: Het vermeerderen van het celaantal– (Hfdstk. 6.4 -6.11)
Veranderen: Het differentiëren naar verschillende celtypes
Algemene Microbiologie
21.1,2,4,14,17,18: Diversiteit: Katabole alternatieven
Standaardkatabolisme
Alternatieven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Overzicht metabolisme; Overzicht metabolisme; katabolisme, anabolisme en centrale rol van katabolisme, anabolisme en centrale rol van
twee energiëentwee energiëen
Gibbs
Gibbs harvest
Algemene Microbiologie
Geen zuurstof?
Hoe lossen sommige microorganismen dit op?
Algemene Microbiologie
Diversiteit in fermentatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Belang
Algemene Microbiologie
Geen zuurstof.Wel energie uit redox halen.
Hoe?
5.10: Fermentatie: geen externe electronacceptor
of
Anaerobe ademhaling: andere electronacceptor dan zuurstof
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Letten op dingen die de cel niet kan maken: electronen; redox
• Electronen afplukken van substraat (electrondonor) en afstaan aan externe electronacceptor: ademhaling
• Waarom? • Omdat hierbij Gibbs energie gewonnen kan worden.• Indien er geen externe electron acceptor is, dan:
– fermentatie• Hoe dan Gibbs energie winnen?
– interne redox– verborgen electron acceptorverborgen electron acceptor
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electron toren
• AcetylCoA maken om daaruit Gibbs energie te halen, maar hoe dan het redox probleem oplossen?
(AcetatylCoA+CO(AcetatylCoA+CO22)/pyuvate)/pyuvate2e2e-- ??--
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electron toren
• AcetylCoA maken om daaruit Gibbs energie te halen, maar hoe dan het redox probleem oplossen?
(AcetatylCoA+CO(AcetatylCoA+CO22)/pyuvate)/pyuvate2e2e-- ??--
Dit kan alleen omdat er Dit kan alleen omdat er voldoende energie in voldoende energie in acetylCoA zitacetylCoA zit
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Dit heet toch ‘fermentatie’ omdat Dit heet toch ‘fermentatie’ omdat HH++ niet van buiten komt, maar van niet van buiten komt, maar van water in het medium: Hwater in het medium: H22OOHH+++OH+OH--
2H2H+++2e+2e-- HH22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Letten op dingen die de cel niet kan maken: electronen; redox
• Electronen afplukken van substraat (electrondonor) en afstaan aan externe electronacceptor: ademhaling
• Waarom? • Omdat hierbij Gibbs energie gewonnen kan worden.• Indien er geen externe electron acceptor is, dan:
– fermentatie• Hoe dan Gibbs energie winnen?
– interne redox– verborgen electron acceptorverborgen electron acceptor
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Letten op dingen die de cel niet kan maken: electronen; redox
• Electronen afplukken van substraat (electrondonor) en afstaan aan externe electronacceptor: ademhaling
• Waarom? • Omdat hierbij Gibbs energie gewonnen kan worden.• Indien er geen externe electron acceptor is, dan:
– fermentatie• Hoe dan Gibbs energie winnen?
– interne redoxinterne redox– verborgen electron acceptor
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Fermentatie: geen externe electronacceptor: interne redox balans
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Energiewinnende routes met fosforylering op substraatniveau (dwz niet met de electronketen)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
En dan dus nog electron acceptatie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Electronen bv. weer naar HElectronen bv. weer naar H++
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Of naar interne verbinding
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Fermentatie (interne oxidatie en reductie): redox balans; geen externe electron acceptor
Oxidized-Oxidized-
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolysein melkzuurbacteriën: fermentatie: redox redox
balans in het balans in het process zelfprocess zelf
Glucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Voor vrije energie (gaat verloren in processen) moet de balans positief zijn
Voor elementen moet de balans nul zijn
• Netto ATP productie ?
• Netto C productie (nodig voor biomassa)?
• Redox balans (indien voeding even gereduceerd als biomassa; dan moet catabolisme redox neutraal zijn); tenzij er externe electronacceptor is voor electron overschot (bv Zuurstof)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glycolysein
melkzuurbacteriën : fermentatie:
Gibbs energie Gibbs energie surplussurplus
Glucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
Glycolyse in melkzuurbacteriGlycolyse in melkzuurbacteriëën levert op:n levert op:
2 ATP/ glucose2 ATP/ glucose
Ipv 34,6 ATP/glucose in standaard Ipv 34,6 ATP/glucose in standaard metabolismemetabolisme
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Glucose:
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHO-CH2OH
Lactic acid/melkzuur:
CH3-CHOH-COOH
gereduceerd
geoxideerd
Glycolysein melkzuurbacteriën :
fermentatie: Koolstof Koolstof surplus als surplus als enkel enkel
molecuul: melkzuur molecuul: melkzuur (lactic acid)(lactic acid)
HomoHomofermentatieffermentatief
Algemene Microbiologie
Alternatieven op glycolyse
Heterofermentatief (lactaat plus alcohol)
Homofermentatief Entner-Douderoff
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Heterofermentatief
wat is het verschil?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hetero-fermentatief
Wat is het verschil?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Entner-Douderoff
22
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Mixed acid fermentation
Algemene Microbiologie
Wat moet ik hier nu in … van leren?
U moet het kunnen beargumenterenU moet het kunnen beargumenterenU moet erover kunnen nadenkenU moet erover kunnen nadenkenDe gouden regel: de microorganismen kunnen allles… wat De gouden regel: de microorganismen kunnen allles… wat mogelijk ismogelijk isMaar ze hebben Gibbs vrije energie nodigMaar ze hebben Gibbs vrije energie nodigEn elementen om te groeien.En elementen om te groeien.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Zoals, wanneer ik de vraag stel:
• De Gibbs vrije energie van ATP is zo’n 45 kJ/mol (standaard Gibbs vrije energie 32 kJ/mol)
• De Gibbs vrije energie die anaeroob vrij kan komen uit stoffen zoals succinaat (barnsteenzuur) is 21 kJ/mol
• Succinaat + H2O propionaat +bicarbonaat • –G0’=-20.5 kJ/mol• Verwacht U bacteriën op barnsteenzuur onder de
grond?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Aanwijzing
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Antwoord33
33
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Antwoord33
33
Maak NaMaak Na++ gradient gradient met Gibbs energie met Gibbs energie van 18 kJ/molvan 18 kJ/mol
Het NaHet Na++-ATPase -ATPase gebruikt 3 Nagebruikt 3 Na++ per per ATP dus 3x18=54 kJ ATP dus 3x18=54 kJ voor een mol ATP voor een mol ATP van 48 kJ.van 48 kJ.
Energie zonder ademhaling of Energie zonder ademhaling of substraatniveaufosforyleringsubstraatniveaufosforylering
Algemene Microbiologie
Zuurstof
Rol als electron acceptor om Gibbs energie Rol als electron acceptor om Gibbs energie op te leverenop te leveren
Rol als chemische groep in verbindingenRol als chemische groep in verbindingen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
In ademhaling
• 4 e- + O2 + 4 H+ H2O
• Zuurstof komt hierbij NIET in een voor het leven nodige stof terecht
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Bij oxygenatie wel
• A + O2 + AO + H2O mono-oxygenase
• Een zuurstofatoom komt hierbij WEL in een voor het leven nodige stof terecht
• A + O2 + AO2 + H2O di-oxygenase
• Beide zuurstofatomen komen hierbij WEL in een voor het leven nodige stof terecht
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Afbraak van aromaten, bijvoorbeeld
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Paradoxen rondom suiker
• Cellulose, zetmeel en glycogeen
• Structuur materiaal, energieopslag
• Niet, wel, wel afbreekbaar
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Pentose fosfaat route
• Pentoses voor nucleotiden
• NADPH
• C4, C5, C6, C7 suiker gevormd
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuurcyclus probleem:kun je groeien op acetaat?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuurcyclus probleem:kun je groeien op acetaat of succinaat?
Neen, want dan Neen, want dan verbruik je verbruik je cyclus cyclus intermediairenintermediairen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Citroenzuurcyclus probleem:kun je groeien op acetaat of succinaat?
Oplossing: glyoxylaat cyclus
Algemene Microbiologie
Microbiële genomics
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 13: Genomics
• Cloning• Genome sequencing• Genomes• Omics:
– Transcriptomics– Proteomics– Metabolomics– Integrative Bioinformatics
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Cloning: Artificial chromosomes
Figs. 13.2 en 13.3
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Sequentiebepaling• Systematisch: contigs, of:
• ‘Random’ shotgun’ (aan flarden, dan sequenties bepalen), plus bioinformatica: via overlap aan elkaar leggen en dan genen (ORFs) herkennen
Fig. 13.4
atgcgcgtatatg
atatgcgcgtatatg
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe groot zijn de
genomen?
Tabel 15.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Genoom sequentie en bioinformaticaGenoom sequentie en bioinformatica
• Shot-gun sequentiebepaling
• Stambomen maken
• Identificatie van genfuncties middels homologie van ORF’s aan bekende genen
• Netwerk reconstructie
• Begrijpen netwerk functioneren (=integratieve bioinformatica en systeembiologie)
Algemene Microbiologie
Sequenties zijn homoloog maar ook Sequenties zijn homoloog maar ook uniekuniek
Voor organismen
Voor eiwitten
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Eiwitsequenties zijn uniek:hulp bij identificatie van mRNA en
eiwitten• Knip eiwitband uit• Sequence een paar
aminozuren• Bepaal welk eiwit
het is uit de genoom sequentie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De ‘omes’
Genoom
Transcriptoom
Proteoom
Metaboloom
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Transcriptoom: hybridization array
Fig. 13.15 & 13.16
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Proteoom2-D gelelectroforese
(Wordt vervangen door massaspectrometrie)
Kan voor prokaryoten
Nog niet voor zoogdieren
Vanwege genoom groottes
Fig. 15.13
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Integratieve BioinformaticaIntegratieve Bioinformatica
• Combineer DNA, mRNA, eiwit and metabolieten /functie informatie
Fig. 13.6
Algemene Microbiologie
Metagenomics(Ecogenomics aan de VU)
Genomen van alle organismen in een ecosysteem (bv de darm of de
Saragossazee)
Algemene Microbiologie
Metabolomics
NMR
Massa spectrometrie
Robot enzym assays
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Dit was hoofdstuk 13: Genomics
• Cloning• Genome sequencing• Genomes• Omics:
– Transcriptomics– Proteomics– Metabolomics– Integrative Bioinformatics
Algemene Microbiologie
Hoofdstuk 18 (18.1 – 18.4)
EvolutieEvolutie
Algemene Microbiologie
Eerst
Twee grote principes:
Vinogradsky/Beyerinck
Kluyver
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het principe van Winogradsky/BeijerinckHet principe van Winogradsky/Beijerinck;verrijkingsculture
Azotobacter chroococcum (aerobe stikstoffixeerder)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
• Alles is overal
• Wat er groeit hangt slechts af van wat je aanbiedt
Het principe van Winogradsky (1890)/Beijerinck
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het principe van Winogradsky/Beijerinck verklaard• activiteit komt op achtereenvolgens door:
– metabolisme van al aanwezige organismen,– inductie van zulk mechanisme in al aanwezige
organismen,– groei van de organismen– selectie van beter aangepaste mutanten die al in
de populatie aanwezig waren – mutatie en dan selectie van nieuwe organismen
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het principe van Winogradsky/Beijerinck
tijd
omze
ttin
gsac
tivi
teit
indu
ctie
met
abol
ism
e
groe
i
sele
ctie
mut
atie
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
• Principe:– Alles is overal– Wat er groeit hangt slechts af van wat je aanbiedt
• Methodiek: – Verrijkingsculture:
• Om organismen te vinden en dan te bestuderen:» bv long pathogenen (TB)
• Om industriële processen biologisch te maken» bv. Alcohol resistente gist
Het principe van Winogradsky (1890)/Beijerinck
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Diversiteit en evolutieDiversiteit en evolutie
• Enorme diversiteit qua functie
• Enorme overeenkomsten qua componenten en netwerken (homologie) [eenheid in de biochemie=principe van Kluyver]
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Principe van KluyverPrincipe van Kluyver: eenheid in de biochemie van de grote verscheidenheid
van organismen• Verklaring: door de grote homologie• Alle organismen stammen van hetzelfde organisme af• Mutaties leven alleen voort als ze geen nadeel opleveren• Als je reeds optimaal bent, dan zijn alle mutaties negatief• Dubbele mutaties zijn zeldzaam• Wel: evolutie door het overnemen/anders toepassen van reeds
succesvolle eenheden
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Principe van KluyverPrincipe van Kluyver: eenheid in de biochemie van de grote verscheidenheid
van organismen
• Verklaring: door de grote homologie• Dit kan gezien worden als bewijs voor de evolutie• Het alternatief zou analogie geweest zijn (dezelfde
functionaliteit maar verschillende oorsprong): de DNAsequentie wijst op gelijke afstamming, dus op homologie)
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Diversiteit en evolutieDiversiteit en evolutie
• Enorme diversiteit qua functie• Enorme overeenkomsten qua samenstelling
(homologie) [eenheid in de biochemie=principe van Kluyver]
• Diversiteit: Bergey’s handleiding (Appendix 2)• Beyerink principe. Uitdaging: elke soort lost zijn eigen
problemen op
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe oud zijn wij?Hoe oud zijn wij?
4 miljard jaar4 miljard jaar
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe oud zijn wij?Hoe oud zijn wij?
• U: 20 jaar• De mens: 0.25 Mjaar• Multicellulaire organismen: 0.7 Gjaar• Oxygeen leven: 2.9 Gjaar• Aards leven: 3.9 Gjaar [300 genen??]• De Aarde: 4.6 Gjaar• Zonnestelsel: 4.6 Gjaar• Het heelal: 14 Gjaar
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het begin
300 genen (??)
Ontstaan van de soorten
Ontstaan van het leven
300 genen (!!)
LUCA: Last Universal LUCA: Last Universal Common AncestorCommon Ancestor
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
The origin of speciesHet ontstaan van de soorten
• Evolutie is de zeer waarschijnlijke verklaring– Evolutionaire stambomen worden bevestigd door de
DNA-sequentie homologie– Diversiteit, maar toch een gemeenschappelijk
oorsprong
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Stamboom: Stamboom: eerst eerst
sequencensequencen
Fig. 14.9
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Fig. 14.10
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Fig. 14.16
Evolutionaire stamboom
LUCA: Last Universal LUCA: Last Universal Common AncestorCommon Ancestor
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
The origin of LifeDe oorsprong van het leven
• Slechts 0.4 Gjaar, vergeleken met 4 Gjaar voor de evolutie
• Verklaringen van de eerste levensvorm, die reeds complex moet zijn geweest (‘300 genen’) – Evolutie uit dode materie (niet onmogelijk)
– Afkomstig van een andere planeet (verplaatst het probleem, maar geeft wel veel meer tijd (10 Gjaar)
– Schepping: verplaatst het probleem en is ontestbaar
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Het begin
300 genen (??)
Ontstaan van de soorten
Ontstaan van het leven
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De vroegste vorm van leven
• Zelf replicerend RNA in lipide vesicles?
• Cel? (‘ 300 genen’)– Membraan– Geheugen– Energie – Katalysatoren
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Energie
• Geen zuurstof• Chemolithotrofe
organismen:• H2 + S → 2H+ + S2-
• Zuurstof producerende organismen 2.8 Gjaar
• Maar eerst Fe2+ op oxideren: 2 Gjaar
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoofdstuk 14 samenvatting
• 4 Gjaar evolutie vanuit enkel organisme
• Stamboom: grote diversiteit èn grote verwantschap
• De vroegste vorm van leven: giswerk
Algemene Microbiologie
Werkvragen
Hoe detecteren we leven?
Is er leven op Mars?
Zjn er onbekende typen leven op aarde?
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Evolutie stamboom (rRNA sequenties)
Algemene Microbiologie
Evolutie tot diverse levensvormen
Moleculaire verschillen geringer
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe groot is leven (En waarom?)
Fig. 2.3
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe ziet het leven eruit?Prokaryoot
Fig. 2.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Hoe ziet het leven eruit?Eukaryoot
Fig. 2.1
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Interne struktuur; wat is er zichtbaar?
• Kern(-membraan)
• Organellen
• Celmembraan– lipiden– membraaneiwitten– functie– celmuur
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
De eukaryote cel: constellatie van ‘subcellen’
50 μm
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
Endosymbiose: bewijs
• Mitochondriën en chloroplasten bevatten DNA en eigen ribosomen [70 S]
• Antibiotica tegen prokaryote eiwit synthese werken ook ‘tegen’ chloroplasten en mitochondriën
• Fylogenetische stamboom: mitochondriën en chloroplasten dichtbij prokaryoten
Algemene Microbiologie
Hoofdstuk 15.1-15.13 verder
DoorlezenGevoel krijgen voor de diversiteit
En voorAlles kan, wat kan.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
LeerdoelenLeerdoelen
• Introduceren van het minimum aan supramoleculaire concepten en technieken dat nodig is om het leven te kunnen gaan begrijpen.
• Dit geschiedt aan de hand van de microbiële cel als de kleinste eenheid van autonoom leven.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
EindtermenEindtermen• Begrip van het verschil tussen de levende cel en de ervan deel
uitmakende moleculen. • Inzicht in:
– de noodzakelijkhden van het metabolisme– de rijkdom van het metabolisme– het principe van Kluyver/Beyerinck– genetische en metabole overeenkomsten en diversiteit– diversiteit van kweekmethoden.– diversiteit van regulatiemethodes. – wat microbiële groei beïnvloedt– hoe microbiële groei onder controle gehouden kan worden.– overzicht van de diverse levensvormen– de levendigheid van het genoom
• Appreciatie van de verbondenheid van structuur, processen en functioneren
• Inzicht in:– de specifieke mogelijkheden van microbiële experimenten.
De microbiële cel, november 2008: colleges Westerhoff
black board