- - - - - -

KEBERKESANAN KAEDAH PENGAJARAN PERBANDINGAN KONSEP DALAM PEMBELAJARAN KONSEP SEJARAH

BAG1 PELAJAR ALIRAN SAINS DAN ALIRAN SASTERA

Teo Anak Juin

Tesis yang diserahkau sebagai memenuhi keperluan bagi Ijazah Sarjana Sains Kognitif

Fakulti Sains Kognitif clan Pembangunan Manusia UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2006

PENGHARGAAN

Terlebih dahulu saya bersyukur kepada Tuhan kerana dengan berkat-Nya saya dapat

menyiapkan kaj ian ini.

Ucapan terima kasih dan penghargaan yang tidak berbelah bahagi saya sampaikan kepada

penyelia-penyelia saya iaitu Encik Zaimuariffudin Shukri b. Nordin dan Dr. Hong Kian

Sam yang telah memberi bimbingan dan teguran bagi melaksanakan kajian ini.

Saya ingin lanjutkan kata penghargaan ini kepada guru-guru sejarah dan guru-guru

bahasa yang turut memberi bimbingan dan teguran dalam pengesahan bahan pengajaran

serta instrumen kajian.

Tidak lupa ucapan peqhargaan ini saya ajukan kepada Dr. Linton Britten pengetua SMK

Tun AWul Razak yang, sentiasa memberi sokongau clan mengilcuti perkembangan v I.

m i a n saya serta guru-guru di SMK Tun Abdul Ravlk yang sudi membedm

scbsbgh w a h ~ w j r u a n meteka untuk memberi laluan kepada saya melaksanakan

kajisn seava W u n g di b i i Was &libat.

Rasa terinaa kasiih yang tidak terbgga saya ajukan kepada Profesor Dr. Jean B.

Schumaker di Centre for Research on Learning University of Kansas, Amerika Syarikat

yang sudi menyumbang idea, kepakaran, garis panduan, artikel-artikel serta memberi

kebenarrrn untuk gaya rnqggmakm instmma Kaedah Pengajaran Konsep rldam kajian

ini.

Rasa terima kasih ini turut diajukan kepada kedua-dua ibu bapa saya, isteri saya Pn. Rose

Lucy Dominic Kasir, anak-anak saya Eric, Mathew Jasper dan Christopher Bernard yang

banyak memberi inspirasi dan sokongan yang berterusan sepanjang pengajian saya.

Saya juga memanjangkan ucapan penghargaan ini kepada pihak Kementerian Pelajaran

Malaysia dan Jabatan Pelajaran Negeri Sarawak yang membenarkan saya menjalankan

kajian dalam kaiangan pelajar sekolah, Kementerian Pembangumn Sosial dan Urbanisasi

Negeri Sarawak yang menyumbang dalam bentuk kewangan, pihak perpustakaan Maktab . Perguruan Batu Lintang yang membenarkan saya membuat rujukan, P& Pengajian

Siswazah UNIMAS, perpustakaan UNIMAS serta Fakulti Sains Kognitif dan

Pembangunan Manusia UNIMAS yang menyediakan pelbagai kernudahan.

-p h & a n b e h t doa, semangat cekd dan kerjasama pelbagai pihak,

akhirnya saya dapat menyiapkau kjian ini.

* ;

ABSTRAK

Sejarah adalah mata pelajaran teras dalam Kurikulurn Bersepadu Sekolah Menengah

(KBSM). Di peringkat pelaksanaan terdapat pelbagai cabaran dan masalah dalam

pengajm-pembelajaran konsep khususnya konsep abstrak dalam sukatan pelajaran

Sejarah menengah atas. Masalah ini menjejaskan pemahaman dan prestasi pelajar dalam

mata pelajaran Sejarah. Salah satu kaedah pengajatan dan pembelajaran yang disarankan

oleh pendidik dan penyelidik untuk pengajaran dan pembelajaran konsep adalah kaedah

Pengajaran Perbandingan Konsep. Kajian ini dilaksanakan untuk melihat keberkesanan

kaedah Pengajaran Perbandingan Konsep dalam pengajaran dan pembelajaran konsep

abstrak dalam sukatan pelajaran Sejarah menengah atas. Smpel kajian terdiri daripada

64 orang pelajar aliran Sains dan 81 orang pelajar aliran Sastera di sebuah sekolah

menengah di Kuching, Sarawak. Kajian ini menggunakan reka bentuk kajian Praujian-

Pascaujian Kumpulan Pelbagai Tidak Setara. Statistik deskriptif(min dan sisihan piawai)

dan ANCOVA-Sehala teiith digunakan untuk mengadkii data yang diperoleh melalui

ujian pencaptian koasep sejarah yang ditadbiirkan sebelum dan selepas kaedah

kaedah Pengajaran Perbadingan Konsep. Dapatan kajian menunjukkan a) keduadua

lnunpulan pelajar daripada alintn Sains dan aliran Sastera mendapat &or min rendah pada

praujian dan &or min menhgkat pada pascaujian, b) pelajar aliran Saius menunjukkan

peninskatan yang lebih thggi untuk &or pra-pasca ujian bagi ujian pemapaian konsep

sejarah selepas ~~ kaedah Pengajaran Ptxhdhgan Konsep be-g pelajar

aliran Sastwa, c) pelajar tanpa mcngira aliran, mempunyai persepsi positif terhadap

kaedah Pengajaran Perbandingan Konsep, dan d) tidak terdapat perbezaan yang

signifikan dalam persepsi terhadap kaedah Pengajaran Perbandingan Konsep antara

pelajar aliran Sains dengan pelajar aliran Sastera. Adalah disarankan kaedah Pengajaran

Perbandingan Konsep dapat menjadi satu kaedah pengajaran dan pembelajaran konsep

abstrak sejarah khususnya dan konsep amnya yang boleh digunakan di bilik clarjah di

Malaysia. Penggunaan kaedah Pengajaran Perbandiigan Konsep d i p dapat

meningkatkan keupayaan pelajar memahami konsep dan mengurangkan penekanan

kepada pembelajaran hafalan.

ABSTRACT

History is a core subject in the Integrated Secondary School Curriculum (KBSM). At the

implementation stage, teachers faced many obstacles especially in the teaching and

learning of concepts, in particular, abstract concepts for the upper secondary history

syllabus. These problems, in turn, affect students' understanding and performance in

history. Researchers and educators have suggest the use of the Concept Comparison

Instruction as a method for teaching and learning of concepts. Thus, this research was

carried out to determine the effectiveness of the Concept Comparison Instruction method

on the teaching and learning abstract concepts within the upper secondary history

syllabus. The sample of this study comprised of 64 science stream and 81 art stream

students fkom one secondary school in Kuching, Sarawak. The research design used was

the Pretest-Posttest Nonequivalent Multiple-Group design. Descriptive statistics (means

and standard deviations) b d One-way ANCOVA were used to analyse data obtained

b m the jm- and post- achievement tests on history concepts. Students' pemeptions on

the Concept C a n p i s o n imtmctioa method were obtained with the use of a

questionnaire. The research findings showed that a) both groups of students achieved low

mean scores in their pretest, but managed to improve to higher mean scores in their post-

test on the history concept test after going through the Concept Comparison Instruction

methods, b) science students achieved higher gain scores --pretest) on history

abstract cmcqts as compared to the art stream students, c) both groups of students gave

positive d o n s to the Concept Comp"is0n Instwtion method, and d) there wem no

significant differences between the science stream and art stream students' perceptions

toward the Concept Comparison Instruction method. It is suggested that the Concept

Comparison Instruction method could be an effective teaching and learning method of

abstract concepts in general and historical concepts in particular. It is hoped that the use

of Concept Comparison Instruction method would be able to raise the student's ability to

understand concepts thus avoiding learning through rote memorization.

JADUAL KANDUNGAN

Penghargaan

Abstrak

Abstract

Jadual Kandungan

Senarai Jadual

Senarai Rajah

Bab Satu: Pengenalan

1.1 Latar belakang kajian

vii

xii

1.1.1 Kepentingan clan peranan mata pelajaran sejarah di sekolah 4

1.1.2 Prestasi sejbrah dalam peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia 5

1.1.3 Konsep sejarah clan lraitannya dengan prestasi peperiksaan 6

1.1.4 Peogajaran dan pembelajaran konsep dalam mata ptlajatan sejarah 1 1

1.1.5 Kaadah Pengajara. Perbslndingan Konsep 15

1 2 Penyataan masalah 17

1 -3 Objektif kajian

1.4 Persadan kajian

1.5 Hipotesis kajian

1.6 Kerangka kajian 20

vii

1.7 Kepentingan kaj ian

1.8 Batasan kajian

1.9 Definisi istilah

1.1 0 Kesimpulan

Bab Dua: Tinjauan Literatur

2.0 Pendahuluan

2.1 Konsep

2.1.1 Kedudukan konsep dalarn struktur ilmu . 28 ,

2.1.2 Kandungan konsep 3 1

2.2 Pengajaran Perbandingan Konsep 33

2.2.1 Reka bentuk kaedah Pengajaran Perban- Konsep 3 3

2.2.1.1 Reka bentuk Jadual Perbandingan 33

2.2.1.2 Reka bentuk Jalinan Langkah-Langkah 3 7

2.2.1.3 Reka bentuk Urutan Perkenal-Laksana-Kaji Semula 41 1 L

2.2.2 Falsaf'ah di s e e kaedah Pengajaran Perbdhgan Konsep 45

2.4 Kajian tentang pengajaran dan gembelajaran konsep sejarah 47

2.5 K e W - kabdah Pengajaran Perbandingau Konsep

2.6 Kesimpulan

Bolb Tiga: Metodologi Kajian

3.0 Pengemla

3.1 Reka bentuk kajian

3.2 Sarnpel kajian

3.3 Pemilihan konsep sejarah untuk kajian

3.4 Instnunen kajian

3.4.1 Modul Pengajaran Perbandigan Konsep

3.4.1.1 Isi kandungan pelajaran

3.4.1.2 Rancangan pengajaran dan pembelajaran

3.4.2 Ujian pencapaian (praujian dan pascaujian)

3.4.2.1 Kesahan instrumen ujian

3.4.2.2 Kajian rintis instrumen ujian

3.4.2.3 Analisis item ujian dalam kajian rintis

3.4.3 Soal selidik persepsi terhadap Pengajaran Perbandingau Konsep

3.5 Prosedur kajian

3.5.1 Pentadbh ujian pencapaim (pmjian)

3.5.2 Pelaksanaan Pengajaran Perbaridingan Konsep

3.53 Pentadbirah ujian pcncapaian (pascaujian) dan soal selidik

3.6 W s i s data

3.7 ~ p l l l a r l

Babhpat: DapatanQian

4.0 Pendahuluan

4.1 Dapatankajian

4.1.1 Objelrtifeian 1

4.1.2 Objelrtif kajian 2

4.1.3 Objektif kajian 3

4.1.4 Objektif kajian 4

4.2 Rurnusan

4.3 Kesimpulan

Bab Lima: Perbincangan dan Kesimpulan

5.0 Pendahuluan

5.1 Perbincangan dapatan kajian

5.2 Implikasi dapatan kajian

5.3 Cadangan untuk kajian masa hadapan

5.4 Kesimpulan

Lampkin-Lampiran i t

Lampiran A Kcrtas soalan Sejarah (Kertas 2) bagi peperiksaan SPM (2003) 106

Lamphn C C ujian pemaph bagi kajian rintis 139

Ltmpiran D Analisis respons sampc1 kajian rintis terhadap alkxmlif

20 item ujian

Lmnpi i E Analisis distraktor 20 item ujian dahm kajian rintis

L a m p i i F PembeQulan 20 item ujian bagi kajian rintis

L a q k m G hstxuam ujian pencapaim bagi kajian sebenar

Larnpiran H Instrumen soal selidik persepsi 175

Lampiran I Kebenaran menggunakan kaedah Pengajaran Perbandingan

Konsep 176

Larnpiran J Surat kebenaran menjalankan kajian daripada Kementerian

Pelajaran Malaysia 177

Larnpiran K Surat kebenaran menjalankan kajian di sekolah daripada

Jabatan Pendidikan Negeri Sarawak 179

Lampiran L Surat maklum balas pelaksanaan kajian di kalangan

pelajar daripada pengetua SMK Tun Abdul Razak 181

SENARAI JADUAL

Sukatan pelajaran KBSM (Semakan) Sejarah Menengah Atas

Kelulusan rnata pelajaran sejarah dalam peperiksaan SPM

Konsep sejarah dalam Sukatan Pelajaran Sejarah

Soalan konsep bagi kertas Sejarah dalam Peperiksaan SPM

Persepsi terhadap kaedah Pengajaran Perbandingan Konsep

Taburan sampel kajian

Pencapaian sampel dalam sejarah untuk Peperiksaan Akhk Tahun 2d04

Padanan antara konsep kajian dengan tujuh sifat konsep

Jadual Penentuan Ujian bagi ujian dalam kaj ian rintis

Analisis keseluruhan item ujian bagi kajian rintis

Jadual Penentuan Ujian bagi instnimen ujian sebenar

Ujian taburan normal

P e m p i m praujian dan pascaujian

Hasil analisis deslaiptif

Skor persepsi terhadap item-item soal selidik

Hasil analisis Ujian-t sampel tidak bersandar

xii

SENARAI RAJAH

Kerangka model kaj ian

Struktur ilmu

Struktur ilmu sejarah

Fungsi konsep dalarn stmktw ilmu

Jadual Perbandingan Konsep

Reka bentuk Praujian-Pascaujian Kumpulan Pelbagai Tidak Setara

Sampel Jadual Perbandingan Konsep

Sampel mcangan mengajar berasaskan Pengajaran Perbandingan

Konsep

Taburan normal skor ujia. pencapaian bagi ahan Sains

Tabmm tiW normal &or ujian jmcapaian bagi a l h Sastera

Tabwan n o d &or persepsi hgi alitan Sastera

Taburan tidak n d d &or pmepsi bagi alirap Sains

BAB SATU

PENGENALAN

1.0 Pendahuluan

Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) yang diperkenalkan pada 1988 telah

mempxuntukkan sejarah sebagai mata pelajaran teras dalam Kurikulum Pendidikan

Kebangsaan di peringkat sekolah menengah. Mata pelajaran tern dalam kurhlum

kebangsaan adalah bertujuan untuk memastikan pelajar memperoleh' pengetahuan,

kern- dan nilai pada akhir tempoh persekolahan masing-masing (Akta Pendidikan

1996 (Akta 550) dan Peraturan-Peraturan Terpilih, 2003). Oleh yang demikian, mata

pelajaran sejarah mempunyai peranan yang besar dalm membentuk peribadi sexorang

pelajar sebagai seorang individu dan warganegata yrmg bet-

Kuriiculum mftta pehjad sejarah telah diubah SUaiSaan ditambah baik pda tahun 2000.

P e ini bcrlaku melalui semakan lwr&ulum sejarah yang dil- pada

Jan& 2003 mtfibdam I " i 1 dan ' I i i 4. P e n g b h a b dan

peagukuhan umx mi& sata patzioisme sebagai intipati dalam rrmtn pelajaran sjarah.

Langkah h i adaM wajur untuk memupuk kemahim bafildr dan pemilriran Scjarah

dalinn hhngan pelajar (Huraian Sukatsln PeSajaran KBSM (Semal&an) S e j a . T i

4,2002). K w sjarah sama ada yang bedkt konlait mahupun abstrak tunrt

diberi pene)canan.

1.1 Latar Belakang Kajian

KBSM menegaskan kesepaduan pelbagai unsur seperti pengetahuan, peningkatan daya

intelek dan perkembangan kemahiran belajar. Secara lebih khusus, kurikulurn sejarah di

peringkat sekolah menengah atas dirancang untuk memastikan pelajar memperoleh

perspektif yang lebih luas tentang proses perkembangan masyarakat dan negara. Di

samping itu, twnpuan turut diberi kepada pemupukan pengetahuan dan pemahaman

tentang perkembangan evolusi pendaban dunia. Penelcanan ini akan membolehkan

pelajar melihat secara perbandingan tentang peradaban yang dicapai oleh negara lwr dan

menghubungkaitkamya dengan masyarakat Malaysia (Huraian Sukatan Pelajaran KBSM

(Semakan) Sejarah Tmgkatm 4,2002).

Konsep memp&an salah srttu unsur yang ditekadcm dalam kandungan bmhlum

sejarah menengah atas. Penelcanan terhadap konsep dipupuk melalui dua ktmahiran

utwna iaitu pemikiran 9ej'strah dan pemiLiran kriW serta d t i k d . Pdkiran sejarah

menjuk kepada satu bentuk proses kognitif yang membolehkan pelajar meneroka konsep

lLcsha membimbing dan memahiriran para pelajar untuk memahami ciri-ciri sejarah

supgya mezeka dapat mmhgk&m pemikiran dengan lebih kritis dan analitis, Antara

aktiviti pengajaran-pembelajantn yang dapat memupuk keduadua kemahhn ini adalah

ntencirikan sesuatu konsep, memanding dm ciri-ciri (koq),

~ d u m a t ~ ~ y a t l g l c b i h k c c i l b a g i m e m a h a m i s e s \ H i t u k o n s e p

(Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan) Sejarah T i i 4, 2002). S e j d

mempunyai konsep-konsep khusus yang amat penting untuk diketahui, difahami dan

dihayati dalam kehidupan seharian (Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan)

Sejarah Tingkatan 4, 2002). Jadual 1 . 1 menunjukkan senarai konsep yang terkandung

dalarn kurikulum KBSM (Semakan) Sejarah Tmgkatan 4 dan Tingkatan 5.

Jadual 1.1 : Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan) Sejarah Menengah Atas

Bil. Tema Konsep (Terpilih)

Tingkatan 4 1 Tema 7: Tamadun Awal Manusia Polytheistic, Monarki,

7.1 : Tamdun Awal Dunia Mutlak, Demdasrsi, 72: T d u a Awal Asia Tcnggara Republik, Agama,

Kcpercayah, Kcrajaan ma, Kerajaan Maritim

2 Tema 8: Tamadun Islam daa Ptrkembangannya Persekolahan Agama 8.1 : Islam dan perkembangannya di Makkah (madrasah, F t r e n 82: Kerajaan Islam di Madiash sckolah pond&) 83: Pcanbatukan kcrajaan Islam dan sumbangannya 8.4: Islam di Asia Tenggara 8.5: Pembnharuan dan pengad Islam di Malaysia

sebelum kedataogan Barat

3 Tcma 9: Pcrkcmbanga~ di Eropah dan Kesannya T c h a d a p m N e g a r a Revolusi, Sistem kontrak, 9.1: P&dmqaudiEtopah S i TatGI Kredit, 92DasarB1$tishdankum1nya~

4 Padidilransekular

c k ~ * N e g a r a (-1

T i i s 4 tea^ 10: icemudm dan Iadcenl- Nasionalisme

~ P e t P Q r n K s d r P . .

. . Rcvolusi, 1 0 . 1 : ~ d m p a L f l a k a g a ~ d i Sehdar

AsiaTalgpa 102: Npskarlisme di Mab@a sehingga Perang Dunia

Kedua 5 T ~ 1 1 : ~ ~ Q a ~ I l j c A r e h

KcmumhNegaraMalaysiaMat l l . l : K e D e d r n n ~ p a r t b i n r r r n ~ d r a b l m l $ S a 1 1 2 S i ~ d a n ~ n e g a m s c k p a s

medddcl 113: ~ d a n p a p e d u r r n r m t u k t r e S e j ~ 1 1.4: Paabrrngrman dan pupadwin bangsa

Sumkc D i d m h d h dari HSP KBSM (Semalcen) Sejarah T i i 4 dan T i 5 (2002)

Huraian Sukatan Pelajaran (HSP) KBSM Sejarah Menengah atas turut menyenaraikan

konsep yang perlu ditekankan dalarn pengajaran dan pembelajaran bagi setiap tema Bagi

tujuan itu, guru sejarah juga boleh menambah konsep yang difikirkan sesuai dan perlu

dalarn pengajaran dan pernbelajaran (Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan)

Sejarah Tingkatan 4,2002).

Cakupan tema-tema pelajaran KBSM Sejarah menengah atas itu boleh dinunuskan

kepada tiga komponen iaitu sejarah negara luar, sejarah negara luar yang berkaitan

dengan Malaysia, dan sejarah Malaysia Ringkasnya, kurikulum sejarah di peringkat

sekolah menengah atas terdiri daripada tema-tema yang padat serta menyeluruh dan

kebanyakan konsep dalam sejarah adalah bersifat abstrak.

1.11 Kepentingan dan Peranan Mata Pelajaran Sejarah di Sekohh

Kepentiqpn mata pclajawn sejarah dalam konteks-d&an dapat dije1ask;an melalui

dua perspdctif iaitu sebagai mekanisme penjaniran minda dan mekanisme pembinaan

domaia a f M atau nilai. Dalam menjelaskm kep&hgmya sebagai mekanisme

penjanaan minda, Collingwood (1985, ms 267) menyatah

Proses-proses sejarah bukmJah proses-proses peristiwa semata-

-4 tetapi adalah proses tindakan-tindzka yung mempunyai

bahagian dalaman, yang meng&gi proses-proses pernikiran

Semua sejatah adalah sejmah pemikiran

Pembthjaran sejarah mekmisme penjamau minda bermaksud aktiviti

pengajaran-pembelajaran sejarah yang menjurus kepada perkembangan kemahiran

berfikir bagi meningkatkan keupayaan kognitif. Menurut Collingwood (1985), pernikiran

adalah objek yang sebenar bagi pengetahuan sejarah. Jones (2002) pula melihat sejarah

sebagai satu medium yang boleh diguna untuk mengembangkan kemahiran dan

kebo leh seperti pemikiran sejarah clan kesedaran kreatif. Oleh yang demikian, aktiviti

pengajaran-pembelajaran sejarah perlulah menjurus kepada memupuk pelbagai

kemahiran minda yang perlu dimiliki oleh setiap pelajar.

Sejarah sebagai mekanisme pemb'inaan domain afektif clan kewarganegaraan bererti

bahawa sejarah memainkan peranan membentuk nilai melalui pengajaran tentang

peristiwa yang telah berlaku. Liu clan Hung (2003) menyatakan bahawa perubahan

kurikulum mata pelajaran sejarah di kebanyakan negara lazimnya tertumpu kepada

peanupukan kemahiran berfikir serta pembentukan warganegara yang aktif. Dalam

kontcks negara yang b e z m a s y ~ nldmuk, pendidilcan sejatah juga merupakan alat

papduan bangsa dan negara bagi mtlahkkan satu masyadat yaug adil dan harmoni

(Oxmu MOM Hashim, 1992). Muhammad Yusof ][brahim (1997) b q e d q a t &ya

sesmrang itu W-bemr faham &an sejarah maka, beliau akan sedar tentang

1 Pmtasi Sejamh dalam Peperiksaan Sijil Pelajarrn Malaysia

PexLcapaian pelajar dalam mata pelajaran sejarah masih lemah jika dikaji dari segi

keiulusan pelajar dalam peperiksaan swam. Jadual 1.2 menunjukkm analisis kelulusan

mata pelajaran sejarah peringkat kebangsaan dan negeri Sarawak (sekolah kebangsaan)

bagi peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia (SPM) tahun 2000 - 2003.

Jadual 1.2: Kelulusan mata pelajaran sejarah dalam peperiksaan SPM

Tahun Peringkat Peperiksaan Peperiksaan

Kebangsaan Negeri Sarawak

Jumlah Calon Calon Lulus Jumlah Calon Calon Lulus (-g) (orang). (%>

Swnber: Diubahsuaikan dari Bahagian Peniiaian dan Peperiksaan, Jabatan Pelajaran Negeri Sarawak (2004)

Kadar kelulwm kurang daripada 70% (peringkat kebangsaan) dalam peperiksaan SPM

pada tahun 2000 dan 2001. Sungguhpun pada tahun 2002 keldusan mata pelajaran

sejarah ltallun pepcriksaan SPM meningkat kepada 70%/'0, namun lcadar itu tunm secara

mndadaL kepada 65.44 pada tahun 2003. Pola ktlulusan mata pclaj- sejarah di

negeri Santwak mememhb pola di peringkat k e h g w m m y a , kadar

kdulusm pelajar d a b mta plajarq sejarah senma pcpdhm SPM belurn mencapai

Konsep maujulc kcpada periambangan mental (Eric- 2002; Smith, 1995) terhadap

idea, peristiwa, objek atau simbol yang mengandungi ciri-ciri yang berkaitan (Schunk,

2000). Perkataan 'konsep' melambangkan wujudnya binaan minda yang terdapat dalam

sesebuah bidang disiplin (Klausmeier & Goodwin, 1 97 1). Herber dan Herber (1 993)'

menyatakan konsep sangat penting dalarn menyumbang ke arah kefaharnan susunan idea

dan operasi minda

Dalam konteks mata pelajaran sejarah, konsep meliputi skop yang luas, mencakupi

pelbagai aspek kehidupan manusia iaitu masa, ruang, perubahan dan kesinambungan

(Abdul Rahim Abdul Rashid, 1999; Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan)

Scjarah Tingkatan 4,2002). Erickson (2002) menyatakan bahawa konsep 'dalam s e j d

mliputi aspek pemerintabn, institusi, ketamadunan, budaya, sistem clan konflik.

Menurut Walsh (1992) pula, konsep dalam sejarah melibatkan tindakan manusia iaitu

pengalaman dan pemikiran yang dilambangkan oleh proses minda. Berdasarkan

peng-an di atas, maka dapatlah d i s i m p a tmhawa konsep sejarah

melibadan kchidupan dan pemikiran maausia yang merentasi masa, ruang, ke&madunan

clan iustitusi. J 4.

Konsep d a b s j d memiiiki kelas-kelas yang tascndiri, Menurut Abdul Rahim Abdul

Rashid (1997), terdapat lima kelas konsep ya@ &&andung dalam pelajaran sejarah iaitu;

Kolrsep yang W t a n dengan makmd atau pagertian sesuatu objek secara

objelrtif; contohnya batu bersumt.

Konsep yang menggambarkan kelas atau kumpulan sesuatu idea, contohnya

Konsep yang berkaitan dengan anggapan umum tentang sesuatu peristiwa,

contohnya m a n revolusi ekonorni.

Konsep yang berkaitan dengan sesuatu prinsip, contohnya nasionalisme.

Konsep yang berkaitan dengan kenyataan atau gagasan abstrak, contohnya

negara bangsa.

Secara lebih khusus, Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Semakan) Sejarah Tingkatan 4

(2002) menyenaraikan 63 konsep, manakala bagi Tigkatan 5 pula mempunyai 65 konsep

(Huraian Sukatan Pelajaran KBSM (Sernakan) Sejarah Tigkatan 5 (2002). Sebahagian

daripada konsep-konsep ini disenaraikan dalam Jadual 1.3 di bawah.

Jadual 1.3: Konsep sejarah dalam Sukatan Pelajaran Sejarah

Taw-4 T i 5

Swnrkr: DiubahisorgclPl bpi HSP KBSM (Semalcan) Sjarah T ' i 4 dan T'hghan 5 0 2 )

Kcmaterim Pelsjacan Mdaysia blah meny& agar @ajar perlu mengetahui k c m q

bagi rnembni isu-isu peatinn dan rnemberi tumpuan kepada pengembaugan dan

ptnguasaan berfikir (Sukatan Peiajaran KBSM Sejarah, 2000). Nainun, sentaa itu belum

tercapai-

Salah satu faktor penyurnbang kepada kelemahan pelajar dalam mata pelajaran sejarah di

peringkat SPM adalah penguasaan pelajar yang lemah terhadap konsep-konsep sejarah

(Abdul Rahim Abdul Rashid, 1999). Kajian yang dijalankan oleh Bahagian Penyelidikan

dan Perancangan Dasar Pendidikan Kementerian Pelajaran Malaysia (1996) mendapati

masalah pelajar dalam Sejarah adalah untuk memahami istilah dm konsep. Sikap pelajar

yang kurang berminat (Badriyah Hj. Salleh, 1989), pelajar tidak bermotivasi untuk

belajar konsep dan mempunyai perspektif bahawa sejarah itu kompleks (Tan, 2002), guru

sejarah kerap menggunakan soalan aras rendah berbanding dengan soalan aras sederhana

dan sodan aras tin& dalam pengajaran (Waheedawati Wahap, nd) d& guru sejarah

gemar menyediakan nota-nota untuk pelajar (Annw Ahmad, 1998) menggambarkan

pengajaran-pembelajaran Sejarah di bilik darjah.

Lembaga Pepaiksaan Waysia (2004) melaporkan bahawa kebanyakan calon

peperiksaan SPM 2003 gagal menjawab d a n kerfas Marah yang W t u k kemahiran

d o n gagal rnemabami kthendak sebahagian soalaa dan mcnjawab secara umum *a.

soalan Sa tentang konsep persekolahan vcrnakular, jawapan pelajar lemah. Wan 8(a)

tmbq konsep i q m h l h e hanya dapat dijawab secara sederhana. Kertas soalan

peperiksaan SPM (2003) discrtakan dalam Lam- A.

Hasil analiiPis penyelidik terbsdap k m d a n Sjartrh ddam peperiksaan SPM (tahun

1999 hinnpll 2004) mcmqjukkan s o d a n d a n berf* konsep sccara langsung

telah mendominasi sebahagian besar daripada nisbah keseluruhan item kertas berkenaan.

Kcrtas 1 mengandungi soalan-soalan objektif aneka piliban, manakala Kertas 2 pula

mengandungi soalan-sdan esei. Wan-sodan tentang konsep sejarah yang

dikemukakan dalam k e k k e r t a s soalan ini ditunjukkan dalam Jadual 1.4 di bawah.

Jadual 1.4: Soalan Konsep Bagi Kertas Sejarah dalam Peperiksaan SPM

Tahun Kertas 1 Kertas 2

Bil. Soalan Konsep Jumlah Soalan Bil. Soalan Konsep Jumlah Soalan

Sumber: Diubahsuaikan dari Kertas-Kertas Wan Sejarah Peperiksaan SPM

Mulai tahun 2004, format kertas soalan sejarah SPM telah berubah iaitu terdiri daripada

Kertas 1 (40 soalan objektif aneka pilihan) dan Kertas 2 (soalan berstruktur dan soalan

esei). Penyelidik mendapati daripada jumlah 40 soalan objektif tersebut sebanyak 20

soalan menilai tentang konsep. Bagi jumlah 16 soalan berstruktur pula sebanyak 7 soalan

menilai tentang konsep. Manakala untuk 10 soalan esei pula sebanyak 5 soalan menilai

tentang konsep. Konsep-konsep yang disoal adalah seperti kerajaan maritim, demokrasi,

negara bangsa clan sistem sosialisme.

Agihan dan kekerapan sodan berorientasikan konsep dalam pqeriksaan SPM memberi

implikasi penting terhadap pelaksanaan clan penilaian kurikulum sejarah. Salah satu

implikasi penting adalah pengajaran dan pembelajaran sejarah di bilik darjah perlu