CZY BĘDZIESZ WIEDZIAŁ, JAKIEGO

UŻYĆ GESTU POWITANIA, GDY DO BIBLIOTEKI ZAWITAJĄ

MAORYSI? KOMUNIKACJA

NIEWERBALNA A RÓŻNICE KULTUROWE

Alicja SobańskaBiblioteka Raczyńskich

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA JAKO SKŁADOWA KOMUNIKACJI

INTERPERSONALNEJ

Aksjomat metakomunikacyjny

szkoły Palo Alto: „nie można nie komunikować”. Milczenie też jest

komunikacją.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA JAKO SKŁADOWA KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ

Reguła 7–38–55 Alberta Mehrabiana: komunikaty o postawach i emocjach pozyskiwane są w następujący sposób:

7% kanał werbalny38% kanał

parawerbalny (ton, intonacja, barwa

głosu itp.)55% kanał

niewerbalny

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA JAKO SKŁADOWA KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ

Zwykle wyodrębnia się około dziesięciu obszarów, w obrębie których badany jest określony komunikat

niewerbalny:ekspresja twarzy;

ruchy oczu;gestykulacja;

pozycja ciała i jego dynamika;dystans fizyczny (proksemika);

kontakt fizyczny (haptyka);wygląd fizyczny;

komunikacja wokalna (bywa, że z wyodrębnioną strefą parawerbalną);zagospodarowanie przestrzeni.

SYGNAŁY CIAŁA

emblematy

ilustratory wskaźniki

emocji regulatory adaptatory

Emblematy – zakorzenione w kulturze ekspresje zastępujące w bezpośredni sposób swe słowne odpowiedniki.Przykład: znak „V” – zwycięstwo.

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

SYGNAŁY CIAŁA

emblematy

ilustratory

wskaźniki emocji

regulatory adaptatory

Ilustratory – gesty towarzyszące komunikacji słownej w celu wzmocnienia przekazu werbalnego. Przykład: gest wskazywania tego, o czym się mówi.

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

SYGNAŁY CIAŁA

emblematy ilustratory wskaźniki

emocji regulatory adaptatory

Wskaźniki emocji – dotyczą przede wszystkim ekspresji mimicznej.Przykład: uśmiech będący wyrazem szczęścia.

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

Sześć głównych kategorii emocji jest komunikowanych i dekodowanych w

podobny sposób bez względu na różnice kulturowe:

szczęście, strach, zaskoczenie, złość, odraza / pogarda, smutek.

MAŁY PRZERYWNIK…Kto to? A to?

SYGNAŁY CIAŁA

emblematy

ilustratory wskaźniki

emocji regulator

y adaptatory

Regulatory konwersacyjne – usprawniają proces komunikacji z uwzględnieniem kontekstu odbiorcy. Przykład: potakiwanie na znak zainteresowania rozmową.

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

SYGNAŁY CIAŁA

emblematy

ilustratory wskaźniki

emocji regulatory adaptato

ry

Adaptatory – zachowania ruchowe mające na celu zapewnienie maksymalnie komfortowych warunków sytuacji komunikacyjnej.Przykład: zmienienie pozycji na krześle.

Klasyfikacja Paula Ekmana i Wallace’a Friesena

GŁÓWNE FUNKCJE SYGNAŁÓW CIAŁA

• wyprzedzanie, wzmacnianie czy modyfikowanie informacji werbalnej

• synchronizacja relacji nadawca – odbiorca

• podkreślanie oryginalności osobowej

• maskowanie lub demaskowanie w stosunku do przekazu słownego

• urozmaicenie zestawu środków służących komunikacji

• czynnik intrapersonalny w procesie myślenia

KOMUNIKACJA KULTUROWA I MIĘDZYKULTUROWA

Komunikacja kulturowa

relacje w obrębie konkretnego usytuowania kulturowego (osadzenie w kulturze danej społeczności)

Komunikacja międzykulturowa

porozumiewanie się ludzi odmiennych kultur

KOMUNIKACJA KULTUROWA I MIĘDZYKULTUROWA

Kultura jest komunikacją Komunikacja jest kulturą

Edward Hall (1914-2009)

PIERWOTNY POZIOM KULTUROWY

Edward Hall: każdy człowiek w toku socjalizacji kształtuje swój własny model komunikacyjny (pierwotny poziom kulturowy), pozwalający w sposób optymalny i bezpieczny czuć się członkiem własnej kultury, której zasady nie zawsze wyrażone wprost, są ogólnie respektowane.

PIERWOTNY POZIOM KULTUROWY

Składniki komunikacji niewerbalnej mieszczą się w ramach zmiennej kulturowej.

Są analogiczną formą języka.

Erving Goffmann – dialekt cielesny

POWITANIAJakież zdziwienie musi ogarnąć nieświadomego Europejczyka na widok maoryskiego gestu powitania polegającego na... pokazaniu języka (bynajmniej nie na znak zniewagi)…?

POWITANIAMaoryski gest powitania – wysunięty język – dziś już folklorystyczny relikt, wywodzi się z pierwotnego gestu odstraszania przeciwnika.Maoryskie „witaj” dla turystów:

Podobny gest odnotowano w całkiem odmiennej kulturze – oto tybetański sposób okazywania szacunku:

POWITANIAMaoryski gest wyeksponowanego języka jest pomniejszym gestem w stosunku do rytualnego hongi, czyli pocierania się nosami. Powitanie takie występuje też na wielu wyspach Polinezji, jako ekwiwalent wymiany pocałunków znany jest też wśród Eskimosów.

POWITANIA

Papuaski gest powitania i pożegnania – gilgotanie lewą ręką podbródka rozmówcy

POWITANIA

Tradycyjna kultura japońska zachowała całą gamę ukłonów (ojigi) regulowanych statusem społecznym.

POWITANIA

W Indiach występuje tradycyjne pozdrowienie zwane namaste (pokłon tobie), któremu towarzyszy gest andźali – delikatny ukłon ze złożonymi na wysokości klatki piersiowej dłońmi z wyprostowanymi palcami.

POWITANIAPodobną ekspresją powitania cechują się i inni Azjaci (choć oni sami wychwytują rozmaite niuanse) – w Laosie zbliżony gest określa się mianem nop, w Tajlandii wai – im wyżej ułożone są ręce, tym okazany większy szacunek.

ARABSKA EMOCJONALNOŚĆMężczyźni trzymający się za ręce lub idący pod ramię (przy czym nie ma tu mowy o kontekście homoseksualnym) to obraz możliwy do zobaczenia nie tylko w Arabii Saudyjskiej czy innych krajach Bliskiego Wschodu. Takie gesty przyjacielskie osób tej samej płci występują też w Indiach czy Tajlandii, a także w Afryce Środkowej i Wschodniej i są jednym z przykładów na tzw. „kontaktowość kultury”.

EMBLEMATY

Gest kółka:- OK w kulturze

amerykańskiej;- pieniądze dla Japończyków;- 'zero’, 'nic’ we Francji, Belgii,

Portugalii, Włoszech;- Iran – „oko diabła”;- Turcja, Malta, Ameryka

Łacińska – zniewaga – porównanie do intymnej części ciała;

- pewne obszary śródziemnomorskie (np. Grecja) – określenie mężczyzny o skłonnościach homoseksualnych.

EMBLEMATY

Gest rogów:- we Włoszech (manu

cornuta) wyraźna obelga o znaczeniu 'twoja żona cię zdradza’;

- w Teksasie znak zwycięstwa fanów futbolowej drużyny Texas Longhorns;

- coraz częstsze konotacje satanistyczne.

EMBLEMATY

Gest otwartej dłoni:- cyfra pięć;- zaproszenie do tzw.

'przybicia piątki’;- pozdrowienie

'cześć!’; - sygnał 'stop’; - w Grecji (mudza)

jeden z bardziej obraźliwych gestów: 'pieprz się', 'idź do diabła'.

EMBLEMATY

Gest figi:- starożytny gest manu

obscena ilustrujący narządy płciowe;

- Polska: obraźliwie - brak pozytywnego ustosunkowania się, odmowa;

- w południowej Europie zachowało się znaczenie obraźliwe i obsceniczne;

- w Brazylii i Wenezueli znak ów w formie figurek funkcjonuje jako amulet szczęścia.

EMBLEMATY

Salutowanie po polsku:- salutowanie dwoma

palcami obowiązuje w całym wojsku polskim i innych polskich służbach mundurowych, a także w harcerstwie;

- w wielu krajach gestem tym posługują się skauci, a podobnym także harcerze (wykorzystują trzy palce).

EMBLEMATY

Gest Kozakiewicza:- w kulturze polskiej zaistniał

pod tą nazwą w 1980 r. na olimpiadzie w Moskwie, gdy polski tyczkarz wystosował go w kierunku niezadowolonej publiczności;

- w kulturze europejskiej gest ów wyrażający negatywne ustosunkowanie się do czyjejś woli jest obraźliwy i ma konotację falliczną.

I GESTY MAJĄ SWOJE LOSY…

W świecie, w którym homogeniczność etniczna coraz częściej odchodzi do lamusa, a namysł nad kwestiami takimi jak „swój”, „obcy” czy „inny” staje się istotnym elementem w przestrzeni publicznej, elementarna wiedza z zakresu komunikacji (między)kulturowej wydaje się nieodzowna.

Dziękuję za uwagę

Zaprezentowane ilustracje pochodzą z zasobu obiektów clipart, w które wyposażony jest program PowerPoint lub są własnością autorki prezentacji. Pozostałe pozyskano z następujących źródeł: Slajd nr 9 – Hugh Grant – Pease, Allan i Barbara, Mowa ciała, Poznań

2009, s. 97. Slajd nr 14 – Edward Hall - http://www.edwardthall.com/ [dostęp:

wrzesień 2011]. Slajd nr 17, 18, 19, 20 – Maorysi, Papuasi, Tybetańczycy – witryna R.

Antoszewskiego http://www.antoranz.net/CURIOSA/ZBIOR8/C0808/20080803-QZE04010_powitania.HTM [dostęp: wrzesień 2011].

Slajd nr 21 – B. Obama u cesarza Akihito – http://wyborcza.pl/5,75539,7253824,Barack_Obama_w_Japonii.html?i=1 [dostęp sierpień 2011].

Slajd nr 22 – namaste – autor zdjęcia Steve Evans – http://pl.wikipedia.org/wiki/Namaste [dostęp sierpień 2011].

Slajd nr 23 – premier Tajlandii Yingluck Shinawatra – http:///www.rp.pl/artykul/697527.html [dostęp: sierpień 2011].

Slajd nr 24 – George W. Bush z księciem Arabii Saudyjskiej Abdullahem – http://wyborcza.pl/1,86706,7262016,Czy_Obama_za_nisko_uklonil_sie_cesarzowi_Japonii_.html [dostęp wrzesień 2011].

Slajd nr 29 – Ludwik Solski jako Stary Wiarus w Warszawiance S. Wyspiańskiego –http://pl.wikipedia.org/wiki/Salutowanie_dwoma_palcami [dostęp sierpień 2011].

Slajd nr 30 – gest Kozakiewicza – http://files.ithink.pl/Image/gestkozakiewicza.jpg [dostęp: wrzesień 2011].