Embed Size (px)
Citation preview
1
IntreoirTá eolas nua i gCéim 4, is é sin go dtig le níos mó ná litir amháin fuaim amháin a dhéanamh, m.sh. th-u-g, r-a-ng. Ní hionann an t-eolas seo agus an t-eolas a bhí i gCéim 2, m.sh. b-r-ó-g.
Déantar gach fuaim ceann ar cheann sa chéim seo. Tógann sé ar an eolas a fuair na páistí i Rang 2 agus i Rang 3 ar na fuaimeanna seo. Is leor ceacht nó dhó ar gach fuaim. Mura bhfuil an obair seo clúdaithe ag na páistí roimhe is fiú amharc siar ar phacáistí Rang 2/3 agus níos mó ama a chaitheamh air.
Pléitear na bunfhuaimeanna go fóill sa chéim seo, mar sin de, is féidir dul siar orthu seo dóibh siúd a bhfuil sé de dhíth orthu, chomh maith le heolas nua a thabhairt. Cuirtear an bhéim go fóill ar na gutaí leis an eolas sin a dhaingniú.
Cuirtear an bhéim sa chéim seo ar na fuaimeanna leathana. Clúdaítear na roghanna caola i gCéim 5. Má chuireann páiste ceist ag an phointe seo maidir le rogha chaol den fhuaim tabhair freagra, ach ní bheifear ag plé an eolais seo ar bhun ranga go fóill beag.
Úsáidtear straitéisí éagsúla anseo don léitheoireacht agus don scríbhneoireacht do gach cineál foghlaimeora. Tá gníomhaíochtaí fisiceacha ann chomh maith le gníomhaíochtaí ‘peann agus páipéar’. Tá cleasanna éagsúla molta chomh maith agus oibreoidh na páistí amach cé acu straitéis is fearr leo. Is ionann breacscríbhneoireacht agus focal a scríobh arís is arís eile, é ceangailte nó i bpatrún éigin. Moltar cearnóga fuaime a úsáid in amanna. Is é sin cearnóga páipéir réamhghearrtha a dtig leis na páistí na focail a chleachtadh orthu. Moltar chomh maith clár bán a bheith ag na páistí le rudaí a thriail agus a chleachtadh gan mothú gur rud buan é.
Cód na Gaeilge Rang 4Ag Fiosrú Focal
Seasann níos mó ná litiramháin d’fhuaim amháin
2
Moltar leis na gaothráin agus le fuaimeanna atá le gearradh amach go ndéanfaidh an páiste focail leo. Ba chóir sna ceachtanna seo go mbeadh duine eile ag tacú leis an pháiste leis na focail seo a léamh amach go fadálach.
Is féidir na gníomhaíochtaí a chur abhaile don obair bhaile mar dhaingniú.
Tá sleachta don deachtú agus leathanach taifid ag cúl an leabhair do thaifead an mhúinteora. Déantar gach fuaim ceann ar cheann. Moltar focail a chur i gcomhthéacs abairte le heolas na bpáistí a mheas. Is féidir deachtú nó roinnt focal a úsáid nuair is gá leis an eolas atá tógtha acu a mheas.
Tá 3 seachtaine oibre sa leabhar seo ag glacadh leis go ndéanfaí cúpla fuaim gach seachtain. Is féidir cuid de na cluichí a imirt i níos mó ná aon cheacht amháin má tá athchleachtadh agus daingniú de dhíth.
Fónaic an BhéarlaBeidh na páistí ag obair chomh maith ar fhuaimeanna an Bhéarla. Moltar an clár Linguistic Phonics a úsáid don Bhéarla nó is é sin an clár is cóngaraí maidir le cur chuige Fónaic na Gaeilge. Roghnaíodh an cur chuige seo mar gheall ar a oiriúnacht do theanga áirithe na Gaeilge. I gCéim 4/Stage 4 tá fuaimeanna ann nach bhfuil sa dá theanga.
na litreacha dúbailte – cuff, bell, buzz, pass
ck; duck, sick, neck, lock
sh; cash, shop, ship, flash, fresh (finish, selfish, punish)
ch; chop, rich, such, chin, lunch, chimp, chest (channel, chicken, chisel)
th; bath, them, that, this, maths, thump, width, thrush
ng; ring, bang, sing, hung, bring, string, getting, sitting, along, swimming
qu; queen, quest, quick, quilt, squint, quack, quench
3
Is gá na fuaimeanna seo a chlúdach. Mar sin bheadh seachtain nó dhó eile de dhíth le fuaimeanna an Bhéarla a dhéanamh ó Stage 4 nach bhfuil clúdaithe i gclár na Gaeilge. Cuimhnigh go ndéantar cuid mhór den eolas seo a asitriú ó theanga go teanga agus nach gá gach rud a chlúdach faoi dhó. Is scil é seo agus is ionann na scileanna seo sa dá theanga.
Tá 5–6 seachtaine molta don chéim seo idir Ghaeilge agus Bhéarla.
le Jacqueline de Brún
5
Clár
Ceacht 1: Duilleoga dúbailte 6
Ceacht 2: Cártaí graiféime le dúbailtí 7
Ceacht 3: Dúbailtí sna habairtí 8
Ceacht 4: Cártaí slabhra le mh 9–11
Ceacht 5: ch sna leabhair 12
Ceacht 6: Faigh focail le bh 13
Ceacht 7: Gaothrán le th 14
Ceacht 8: gh ar iarraidh 15
Ceacht 9: ph le mo 16
Ceacht 10: Cluiche – Long Cúng na Lochlannach 17–18
Ceacht 11: An fhuaim chiúin fh 19
Ceacht 12: An bhfaca tú bhf? 20
Ceacht 13: gc i gcogar 21
Ceacht 14: mb i mbun 22
Ceacht 15: bp i bpuball i bPáras 23
Ceacht 16: nd i nDráma na Nollag 24
Ceacht 17: dt ar dtús 25
Sleachta don deachtú 26
Leathanach Taifid an Mhúinteora 27
Gach Íomhá agus Léaráid © thinkstock.com
Ceacht 1: Duilleoga dúbailte
6
Céim 4
Scríobh isteach focail le litreacha dúbailte ar na duilleoga. Amharc i do leabhair léitheoireachta agus i leabhair eile.
An Crann Mór Donn
Ceacht 2: Cártaí graiféime le dúbailtí
7
Céim 4
g r á nn a
s a l a nn
t o nn t a
c a p a ll
c a m a ll
b a rr a
Gearr amach na fuaimeanna seo. Déan na focail arís leo.
Ceacht 3: Dúbailtí sna habairtí
8
Céim 4
Léigh na habairtí seo.
Tagann busanna agus carrana ar an bhóthar seo go callánach. In amanna bíonn siad gasta, in amanna eile bíonn siad mall. Bíonn siad ag dul anonn is anall gach lá.
Scríobh na focail ina bhfuil litreacha dúbailte ar an tábla thíos. Ansin, aimsigh focail eile le litreacha dúbailte i do leabhair agus scríobh ar an tábla iad.
Ceacht 4: Cártaí slabhra le mh (1)
9
Céim 4
Tá an chéad chárta agam.Cé aige a bhfuil mo mhamaí?
Cártaí slabhra mh
Tá mo mhamaí agam.Cé aige a bhfuil lámha?
Cártaí slabhra mh
Tá lámha agam.Cé aige a bhfuil mo mhuc?
Cártaí slabhra mh
Tá mo mhuc agam.Cé aige a bhfuil damhán alla?
Cártaí slabhra mh
Tá damhán alla agam.Cé aige a bhfuil mo mhála?
Cártaí slabhra mh
Gearr amach na cártaí agus imir an cluiche le grúpa.
Ceacht 4: Cártaí slabhra le mh (2)
10
Céim 4
Tá mo mhála agam.Cé aige a bhfuil tomhas?
Cártaí slabhra mh
Tá tomhas agam.Cé aige a bhfuil domhan?
Cártaí slabhra mh
Tá domhan agam.Cé aige a bhfuil mo mhac?
Cártaí slabhra mh
Tá mo mhac agam.Cé aige a bhfuil Mí an Mhárta?
Cártaí slabhra mh
Tá Mí an Mhárta agam.Cé aige a bhfuil mo mharla?
Cártaí slabhra mh
11
Céim 4 Ceacht 4: Cártaí slabhra le mh (3)
Tá mo mharla agam.Cé aige a bhfuil comhad?
Cártaí slabhra mh
Tá comhad agam.Cé aige a bhfuil amharc?
Cártaí slabhra mh
Tá amharc agam.Cé aige a bhfuil rómhór?
Cártaí slabhra mh
Tá rómhór agam.Cé aige a bhfuil a mhalartú?
Cártaí slabhra mh
Tá a mhalartú agam.Is é sin an cárta deireanach.
Cártaí slabhra mh
Ceacht 5: ch sna leabhair
12
Céim 4
Faigh do leabhar léitheoireachta agus leabhair eile atá léite agat. Aimsigh focail leis an fhuaim ch agus scríobh ar an tábla thíos iad.
Roghnaigh cúpla focal agus scríobh mar bhreacscríbhneoireacht iad sa bhosca thíos.
Ceacht 6: Faigh focail le bh
13
Céim 4
Léigh na habairtí seo.
Ní raibh mé ábalta mo bhalla a bhogadh. Bhí mo bhabún agus mo bhanaltra ar an bhalla agus bhí mé róbhog iad ar fad a bhogadh. Sa deireadh, bhog mé mo bhalla anonn agus bhog mé leis an bhus é.
Cuir ciorcail thart ar na fuaimeanna bh sa sliocht thuas. Ansin, scríobh na focail sin ar an tábla thíos.
Faigh focail eile le bh i do leabhair léitheoireachta agus leabhair eile atá léite agat.
Ceacht 7: Gaothrán le th
14
Céim 4
Déan na focail seo leis na fuaimeanna thíos –
thar bóthar thart roth thóg oth both thug athrú othar gath rath
t o g u ú
th a r b ó
Ceacht 8: gh ar iarraidh
15
Céim 4
Tá an fhuaim gh ar iarraidh sna focail seo. Scríobh isteach í agus ansin, scríobh an focal iomlán faoi.
__lac
.................................
ró__asta
......................................... mo __lór
.........................................
mo __rá
.............................................
do __uma
....................................................................
mo __úna
.............................................
folús__lanta
......................................................................
mo __rúpa
....................................................................mo __lasra
....................................................................
mo __uta
....................................................................
ró__ránna
....................................................................
Ceacht 9: ph le mo
16
Céim 4
Cuir mo roimh na focail seo. Cad é a tharlaíonn don fhocal?
pota ___ ___________ pancóg ___ _________
pram ___ __________ pluma ___ __________
panda ___ __________ parasól ___ _________
pláta ___ __________ práta ___ __________
pálás ___ _________ púdal ___ __________
Ceacht 10: Cluiche – Long Cúng na Lochlannach
17
Céim 4
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
Cluiche do bheirt. Tá colún an duine ann. Scríobh focail ar do cholún nuair a thiontóidh tú na cártaí ar an chéad leathanach eile.
Ceacht 10: Cluiche – Long Cúng na Lochlannach
18
Céim 4
Cluiche – Gearr amach gach clogad thíos. Cuir béal fúthu ar an tábla iad. Tiontaigh clogad ar do sheal. Má tá focal air, léigh amach é, litrigh é agus scríobh ar do cholún ar an long é.
cúng long búmarang
i ngrá Dún na nGall
rang ranganna
i ngrúpa
Ceacht 11: An fhuaim chiúin fh
19
Céim 4
Léigh na habairtí seo. Cuir ciorcal thart ar gach fh. Cad é atá suimiúil faoin fhuaim seo?
Ar fhan tú leis an Fhrancach?Rinne mé dearmad ar mo phasfhocal.Tá tú rófhalsa an crosfhocal a dheánamh.D’fhág mé ar an fhráma é agus tá sé rófhada ar shiúl.
Cuir fh sna focail seo agus léigh amach iad.
ró…ada ar …an? leis an …rog
d’…ág sa …rása ar an …ógra
Scríobh na focail le fh ar an tábla. Aimsigh samplaí eile i do leabhair féin.
fh
Ceacht 12: An bhfaca tú bhf?
20
Céim 4
Léigh na ceisteanna thíos. Cuir ciorcal thart ar gach bhf.Ansin, scríobh na freagraí.
An bhfaca tú an babaí i bhfolcadán?
……………………………………………………………………………………
An bhfuil tú i bhfách le hobair bhaile?
……………………………………………………………………………………
An bhfuair tú focal beag i bhfolach i bhfocal mór?
……………………………………………………………………………………
An bhfuil a fhios agat ciall na bhfocal sin?
……………………………………………………………………………………
An bhfaca tú an madadh i bhfostú sa ghairdín?
……………………………………………………………………………………
srónbheannach
Ceacht 13: gc i gcogar
21
Céim 4
Léigh na habairtí seo. Cuir ciorcal thart ar an fhuaim gc.
Déan cuntas ar chrúba na gcapall.
Amharc ar dhathanna na gcón!
Scríobh na focail le gc mar bhreacscríobhneoireacht sa bhosca. Déan an gc le dath eile.
Tá mé ag labhairt i gcogar!
Ceacht 14: mb i mbun
22
Céim 4
Léigh na habairtí seo. Cuir ciorcal thart ar an fhuaim mb.
Tá dath na mbláthanna seo álainn.
An mbogann an rud seo ar chor ar bith?
Scríobh na focail le mb mar bhreacscríbhneoireacht sa bhosca. Déan an mb le dath eile.
Tá mise i mbun anseo agus ná déanaigí dearmad!
23
Ceacht 15: bp i bpuball i bPáras Céim 4
Léigh an abairt seo. Déan an pictiúr sa bhosca.
Bhí mé ag campáil i bPáras. Bhí mé i bpuball. Ach, chuaigh mé amach agus thit mé isteach i bpoll.
Scríobh an sliocht arís sa bhosca thíos. Déan an fhuaim bp le dath eile.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
24
Ceacht 16: nd i nDráma na Nollag Céim 4
Léigh na habairtí seo. Déan an pictiúr sa bhosca.
Scríobh na habairtí sa bhosca thíos. Déan an fhuaim nd le dath eile.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Tá mé i nDráma na Nollag. Tá mé gléasta i ndathanna deasa.
25
Ceacht 17: dt ar dtús Céim 4
Léigh na habairtí seo. Cuir ciorcal thart ar an fhuaim dt.Ansin, scríobh an abairt sa bhosca faoi.
Tháinig mise isteach sa rang ar dtús.
Tá banphrionsa ina cónaí i dtúr thuas ansin.
Tá eireabaill na dtorbán réidh le titim.
“Bígí in bhur dtost,” arsa an múinteoir.
26
Sleachta don deachtú Céim 4
Is féidir deachtú nó roinnt focal a úsáid le dul chun cinn na bpáistí a mheas nuair is gá. In amanna tá focail radhairc ann le seans a thabhairt don pháiste eolas eile a léiriú.
litreacha dúbailteTá poll ann. Ní thig leis na carranna ná na busanna dul go barr an bhaile. mhAr mhol an múinteoir duit do mhála a mhalartú le mo mhac?chTá do chat róchallánach. Beidh air dul amach amárach.bhAr bhog tú mo bhád? Bhí mo bhus briste agus bhí ar an bhanaltra siúl.thAr thug tú mo rothar amach ar an Satharn? An raibh do thuras fada? ghAr ghlac tú a ghunna agus ar thug tú don gharda é?phIs maith le mo phanda ollphlanda a ithe. Bíonn sé ar phláta aige.ngTá gasúr i ngach rang anseo. Tá an gasúr seo ag cúl an ranga.fhAr fhan tú leis an phasfhocal a fháil? Níl sé ar an fhógra.bhfAn bhfuil a fhios agat go bhfuil an pictiúr sin i bhfolach? gcNá bí ag caint i gcogar más maith leat bheith i gclub linn. mbBhí mo stocaí i mbróg agus bhí mo bhróg i mbosca.bpChuir mé ubh i bpancóga mo mhamaí agus chuir mé i bpota iad.ndAn raibh tú i nDráma na Nollag? Rinne muid i nDún na nGall é.dtBígí in bhur dtost anois, tá mise ar dtús!
27
Leathanach Taifid an MhúinteoraCéim 4
Iarr ar an pháiste an fhuaim a rá agus na focail shamplacha a léamh. Cláraigh an rud a deir an páiste ag úsáid an chóid.
t – tosaithe/ – dul siar déantax – daingnithe
Ainm an dalta –
An fhuaim……mar atá sna focail/
sna frásaí…Cláraigh, nótaí
nn, ll, rr gránna camall barra
mh a mhalartú domhan
ch scamallach róchatach
bh a bhogadh do bhanaltra
th athrú tharla
gh mo ghlór folúsghlanta
ph mo pharasól ollphlanda
ng búmarang i ngrá
fh ar an fhógra d’fhág
bhf an bhfaca? i bhfocal
gc dathanna na gcón i gcogar
mb i mbosca an mbogann
bp i bpuball i bpálás
nd i ndiaidh i nDún na nGall
dt bígí in bhur dtost i dtúr
