This publication was made possible through support provided by the United States Agency forInternational Developmaent (USAID) under the terms and conditions of the Contract No.AID-492-C-00-96-00028-00. The opinions expressed herein are those of the authors and donot necessarily reflect the views of the USAID. This publication may be reproduced or quotedin other applications as long as proper reference is made to the source.

Produced by

Coastal Resource Management Project5/F CIFC Towers, J. Luna cor. J.L. Briones Ave.

North Reclamation Area, Cebu City 6000 PhilippinesTels. (032) 232-1821 to 22, 412-0487 to 89, 412-0645

Fax: (032) 232-1825 Hotline: 1-800-1888-1823E-mail: crmp@oneocean.org or crmhot@mozcom.com

Website: http://www.oneocean.org

1

2

3

ISANG PAGPUPULONG.

KASAMA SI CRISPIN,SI MANG CRESPO,AT IBA PANGMANGINGISDA.

4

AT SI ANGEL, ISANGMARINE BIOLOGIST.

MAGANDANG UMAGA PO SA INYONG LAHAT.MARAMING SALAMAT PO SA INYONG PAGDALO.

NANDITO PO NGAYON SIMA’AM ANGEL AT ANG KANYANGKASAMA. SILA AY MGA MARINE

BIOLOGISTS NA TUMUTULONG SAATING MARINE SANCTUARY.

GUSTO PO NILANGIBAHAGI SA ATIN

ANG MGANA-OBSERBAHANNILA SA PAG-DIVE

KAHAPON SASANCTUARY.

5

SALAMAT CRISPIN. MAGANDA HO ANG AKINGBALITA SA INYO. MUKHANG TAGUMPAY HO ANGPAGBABANTAY NYO SA MARINE SANCTUARY.

BASE SA AKING PAGSUSURI, NADAGDAGANNA HO ANG BILANG AT URI NG MGA

ISDA SA LOOB NG SANCTUARY MULANANG ITO’Y ITINATAG.

NAPAKAGANDANG PANGYAYARI ITOPARA SA INYO, DAHIL UNTI-UNTI,PATI HULI NYO AY GAGANDA RIN.

6

PERO MA’AM! WALANGTATALO SA DINAMITA!

AY, ELMO, DI KA NA NATUTO. BAKA GUSTOMONG MAKULONG ULI. MASUWERTE KA’T

MULTA LANG ANG INABOT MO!

SI LOLA NAMAN, HINDI NA MABIRO. GOOD BOYNA HO AKO NGAYON, DI NA AKO NAGDIDINAMITA

MABUTI KUNGGANUN, ELMO.

PERO MAY PUNTO DINNAMAN SYA, DI PO BA,MA’AM ANGEL? GAANOPA BA KATAGAL KAMIMAGHIHINTAY PARA

MANUMBALIK SA DATIANG HULI NAMIN?

SALAMAT HO AT NAITANONG NYO IYAN, MANANG.TOTOO HONG ANG SANCTUARY AY ITINATATAG

PARA MAGKAROON NG LIGTAS NA LUGARANG MGA ISDA PARA MANGITLOG AT LUMAKI.

AT NAIPALIWANAG NA MARAHIL SA INYO NA MAKAKATULONGITO SA PAGDAMI NG ISDA DITO SA LUGAR NYO, HINDI

LANG SA LOOB NG SANCTUARY KUNDI DOON DIN SA LABAS,KUNG SAAN KAYO NANGINGISDA.

7

NAKITA HO NATINNGAYON, MARAMI NAANG ISDA SA LOOB

NG INYONG 10-EKTARYANA MARINE SANCTUARY.

NAPOPROTEKSYUNANDIN ANG KANILANG MGA

TIRAHAN TULAD NGBAHURA O CORAL REEFS.

KUNG SAAN ANG MGA ISDA ATIBANG YAMANG DAGAT SA LOOB

NG SANTWARYO AY LALABAS SAMGA LUGAR NA PWEDE NYO NA

SILANG HULIHIN.

DAHIL NAPAPANATILING MALAGO AT PRODUKTIBO ANG YAMANG DAGAT SALOOB NG SANCTUARY, MANGYAYARI ANG TINATAWAG NA "SPILL-OVER EFFECT",

8

DALAWANG TAON PA LANG NAMAN HO ANG PAGBABANTAYNYO SA MARINE SANCTUARY. KONTING PANAHON PA PO, AT

MALAMANG MAGBUBUNGA NA ANG PAGPOPROTEKTANYO DITO.

NGUNI'T ANG SANCTUARY AY ISA LAMANG SAMGA PARAAN NG PANGANGASIWA NG ATING

YAMANG-DAGAT. HINDI ITO SOLUSYON SA LAHATNG ATING MGA PROBLEMA SA PANGINGISDA.

MARAMI HO TAYONG DAPAT MAUNAWAAN AT BAGUHINPARA MAPASIGLANG MULI ANG ATING KARAGATAN.

ISA HONG DAHILAN NG PATULOYNA PAGBAGSAK NG ATING HULI AYANG TINATAWAG NA OVERFISHING

O SOBRANG DAMI ANG KINUKUHANATING ISDA MULA SA DAGAT.

PAANONG SUSOBRA?!HALOS WALA NA NGA

KAMING MAHULI!

AH, YAN HO MISMO AY ISANG PALATANDAANNA OVERFISHED NA ANG KARAGATAN NYO.

GANITO HO. IPAPALIWANAGKO HO SA INYO.

9

TOTOO NGANGNAPAKALAWAK NGATING KARAGATAN,AT NAPAKAYAMAN

SA BUHAY.

NGUNI'T KATULAD DIN ITO NGBUHAY SA LUPA. ITO AY MAY

HANGGANAN. MAARING MAUBOSSA IBA'T-IBANG PARAAN.

HALIMBAWA. DITO HOBA SA INYO AY MAY

TALAKITOK?

NGAYON, BIHIRA NALANG KAMI MAKAHULI

NIYAN.

SA TOTOO LANG, MARAMINGTALAKITOK DITO NOONG ARAW.

ANG LALAKI PA!

BAKIT HO KAYA SILA KUMUKUNTI? HINDI HO NAMIN ALAM. BASTA'T NAPAPANSIN NAUNTI-UNTING NAWAWALA ANG MGA TALAKITOK.

ANO HO BANGMGA ISDA ANGHINUHULI NYO?

NGAYON...

GALUNGGONG,TAMBAN,

SAPSAP,DILIS,

YUNG SAPSAP NGA EH,PALIIT NG PALIIT NA, HINDI

KATULAD NG DATI.

10

MGA MAMAHALIN ATMABUTING KLASENGISDA ANG NAHUHULI

NAMIN.

NOONG ARAW?

YUN TUNA NGA EH, ANG DAMI NAMING HULI.DATI DITO LANG SA MALAPIT, MAY NAKUKUHA

NA KAMI. MAY MALAKI MERON DING MALIIT.

AT MARAMI DINGLAPU-LAPU DITO.

TUNA

MAYA-MAYA

HASA-HASA

KAYA MAAARI NGANG NAUUBOS NG MGATAGA-KABILANG BAYAN ANG LAHAT NG

TUNA, KAYA'T WALANG NAKAKARATING DITO.

MINSAN NAMAN NAGLALAKBAY SILA NANG MALAYOPARA PUMUNTA SA KUNG SAAN MAY MAS MAGANDANG

KONDISYON NG DAGAT.

NAKU NAMAN MANG CRESPO,PALAGAY KO NINETEEN

KOPONG-KOPONG PA YON!

BAKIT NGA BANAWALA ANG

TUNA DITOMAM ANGEL?EHEK!

YUNNGA BA

SINASABINAMIN,

AKO NANINIWALAAKO SA SABI-SABINGHINUHULI LAHAT NG

TAGA-KABILANGBAYAN, KAYA WALANGNAKAKARATING DITO

SA ATIN

PILOSOPO KATALAGA ELMO! UM!

AREKU!!!

MAARINGTOTOO YAN.

ANG TUNA AYMIGRATORY SPECIES MALAYO ANG

NILALAKBAYNILA PARA KUMAIN

O DI KAYA'YMANGITLOG.

TULAD NG TAMANGTEMPERATURA.

11

ABA! DAPAT KAUSAPIN NATINANG MGA TAGA-KABILANG BAYAN.

HUWAG NAMAN SANANILANG UBUSIN

LAHAT NG TUNA.

NGUNI'T MAARING HINDI LANG YON ANG DAHILAN.

MUKHA HO ATA KASING NAPAPASOBRARIN ANG PAGHULI NYO NG TUNA.

SABI NYO NGA, KAHIT MALILIITNA TUNA, HINUHULI NYO

NOON. ANG ISDA, KAGAYADIN NG HAYOP SA LUPA.

KAILANGANG UMABOT SILASA WASTONG EDAD

BAGO SILA MANGITLOGAT MAGPARAMI.

KAPAG HINULIANG LAHAT NG

TUNA, PATIMALILIIT,

PAANO BA NAMAN NAMINMAIIWASAN ANG PAGHULI

NG MALILIIT NA TUNA?

ANO PA NGA ANG MATITIRASA DAGAT PARA MANGANAK

AT MAGBIGAY SA ATINNG MARAMI PANG ISDA?

ANG PINAKAMABISANG PARAAN AY ANGHOOK-AND-LINE O PAMIMINGWIT.

KUNG GUMAMIT KAYO NGTAGA NA TAMA ANG LAKI,

TAMA ANG LAKI NG ISDADIN ANG MAHUHULI NYO.

12

TAMA SI MA'AM ANGEL. KUNG MALAKI ANGTAGANG GAGAMITIN NATIN, MALAKING ISDA

LANG ANG MAHUHULI NATIN.

AT IWASAN DIN NATING GUMAMIT NGLAMBAT NA MAY MALILIIT NA MATA,

PARA MAIWASANNATIN ANG

PAGHULI NGMALILIIT NA ISDA.

TAMA HO YON.

MA GALUNGGONGMAN O TAMBAN ODILIS ANG GUSTONYONG HULIHIN,

HUWAG HO KAYONG GAGAMITNG LAMBAT NA MAS MALIIT SA

3CM ANG LAKI NG MATA.

E, BAWAL NAMANTALAGA YON, DI BA?

ABA, ELMO, MAGALING! MAY ALAMNAMAN PALANG DI KALOKOHAN

ANG BATANG ITO!

SI LOLA NAMAN...

GANOON DIN BA ANG NANGYARISA LAPULAPU AT MAMSA?

MAAARI. WALA NA BANGLAPULAPU AT MAMSA DITO?

KAUNTI NALANG.

SINABI NYONG DATING MAY NAGDIDINAMITA DITO.ISANG DAHILAN DIN YON NG PAGKAWALA NG

MGA GANUNG KLASENG ISDA DITO.

ANG PAGSABOG SADAGAT AY PUMAPATAYSA LIBO-LIBONG MGAMALILIIT AT BATA PANG

MGA ISDA,

AT NAKAKASIRADIN NG

MGA BAHURA.

ALAM NYO NAMAN HO, KAPAG NASIRA ANG BAHURA, NAWAWALANNG TIRAHAN ANG MGA ISDA. LALO NA HO ANG LAPU-LAPUNAPANSIN NYO NAMAN SIGURO, SA BAHURA TUMITIRA ANG

LAPU-LAPU. ITO ANG BAHAY NIYA.

KAPAG NAWALAO NASIRA ANG

BAHURA, NATURALMAGHAHANAP SIYANG IBANG TIRAHAN.MAARING ITO ANG

DAHILAN KUNG BAKITBIHIRA NA LANG ANG

LAPU-LAPU DITO.

13

O ELMO HA?TANDAAN MO YAN.

OO NANGA HO.

ANG ISA PANG LABIS NA MAPANIRANGPANGINGISDA AY ANG PALAKAYA O TRAWL.

KATULAD NG DINAMITA, SINISIRA NITO ANG MGA BAHURA AT ANG ILALIMNG DAGAT, NAPAKARAMI AT WALANG PILI PA ANG ISDANG NAKUKUHA NITO.

NARINIG KO NAWALANGUNI'T BUMALIK NA

UNTI-UNTI ANGDANGGIT DITO.

A OPO. LUSAY KASI ANGPAGKAIN AT TINITIRAHANNG DANGGIT. E, NOON,

HALOS NASIRANGLAHAT NG TRAWL ANG

KALUSAYAN DITO.

BUTI NA LANG, IBINAWALANG PAGPASOK NG TRAWL.

KAYA BUMABALIK UNTI-UNTI ANG LUSAY,AT BUMABALIK DIN ANG DANGGIT DAHILMAY PAGKAIN AT TIRAHAN NA ULI SILA.

14

TAMA HO KAYO. TIGNANNYO ANG DRAWING NA ITO.

DITO MAKIKITA NYONG SA LUSAYNGA NAKATIRA ANG DANGGIT SA

HALOS BUONG BUHAY NIYA, MULAITLOG, HANGGANG SA SILA AY

LUMAKI AT MANGITLOG.

MAY TANONG LANG AKO: YONG BASNIG,BAWAL DAHIL MALILIIT ANG MGA MATA

NG LAMBAT NA GINAGAMIT NILA.

PERO YONG IBANG URI NG PANGINGISDAKATULAD NG PURSE SEINE, SA TINGIN KO

HINDI NAMAN SILA NAKAKASIRA.BAKIT BA SILA IPINAGBAWAL?

DITO LAMANG SA LOOB NGMUNICIPAL WATERS

IPINAGBABAWAL ANG MGAPURSE SEINERS. HINDI

BAWAL SILA SA LABAS NGKARAGATAN NG MUNISIPYO.

ANG KARAMIHANG URI NG DANGGITAY NANGINGITLOG SA MGA LUGAR NAMARAMI ANG LUSAY. ANG MGA LUSAYANG NAGSISILBING PROTEKSIYON

NG MGA ITLOG HANGGANG SA SILA AYMAPISA AT LUMAKI.

15

DAHIL SA SOBRANG LAKI AT "HI-TECH"NA GAMIT NILA, NAPAKARAMI NILANGNAHUHULI. KAYA, DAPAT SA MALAYOAT MALALIM NA KARAGATAN LAMANGSILA PINAPAHINTULUTANG MANGISDA.

GUSTO MO BANG NANDITO SILA? E TAYO NGA,WALA NG MAKUHA SA DAGAT!

TAMA SI MANG CRESPO. AYON SA 1998 FISHERIES CODEO RA 8550, ANG PANGMUNISIPAL NA KATUBIGAN O MUNICIPAL

WATERS AY PARA SA MALILIIT NA MANGINGISDA.

16

HINDI DAPAT PAPAYAGAN ANG KUMERSYAL NA PANGINGISDA SA LOOB NGMUNICIPAL WATERS. DAHIL KUNG HINDI, MADALING MAUUBOS ANG ISDA

DITO AT MAWAWALAN NG HANAP BUHAY KAYONG MALILIIT NA MANGINGISDA.

ANG LIIT TALAGA NG HULI NATIN!

SANA MAIBALIK YUNGDATING KATAYUAN NG

ATING KARAGATAN!

KUNG MAGTUTULUNGAN TAYO, BAKIT HINDI?BINIGYANG KAPANGYARIHAN NG RA 8550

ANG MGA LGUs NA BUMULANGKAS ATMAGPATUPAD NG ORDINANSA PARA SAPAMAMAHALA NG MUNICIPAL WATERS.

SA PAMAMAGITAN DIN NG FARMC NAKATULAD NYO, MATUTULUNGAN

MAPAPATUPAD AT MASUSUBAYBAYANANG MGA GAWAING KAUGNAY

SA PAMAMAHALA NITO.

17

BAKIT SAPALAGAY NYONAWALA ANG

TALAKITOKDITO SA

LUGAR NYO?

ANO SA PAGKAALAM NYO ANGKINAKAIN NG TALAKITOK?

ISDANG MAS MALILIIT SA KANILA... A, ALAM KO NA!PALAGAY KO WALA NA SILANG MAKAIN, DAHIL TAYO NGA...

WALA NANG MAHULING ISDA!

TAMA KAYO DYAN.

MAGING ANG TUNA, POSIBLENG HINDI NAPUMUPUNTA DITO DAHIL SILA RIN AY WALA

NANG MAKAIN.

NAKITA NYOHO BA ANGIBIG KONGSABIHIN?

KATULAD SA LUPA, MAGKADUGTONG-DUGTONG LAHAT NG BAGAY SA KARAGATAN.

ANG BAWATHAYOP AT

HALAMAN NANABUBUHAYSA DAGAT AYMAHALAGASA PANGKALAHATANG

KALUSUGANNG DAGAT.

KAPAG NAWALAANG ISA,

APEKTADOANG LAHAT.

BALIKAN NATINANG UNA KONG

TANONG:

18

KUNG TITIGNAN NYO ANG MGA HAYOP SA DAGAT,MAKIKITA NYONG SILA AY BAHAGI NG ISANG

KOMPLIKADONG FOOD CHAIN. PARANG HAGDAN ITO,ANG BAWAT ORGANISMO AY MAY POSISYON DITO:

LAPULAPU

MAMSA

MAYAMAYA

GALUNGGONG

BISUGO

SALMONETE

SMALL FISHES& SQUIDS

DIKYA

ZOOPLANKTONS

MATAMBAKA

SAPSAP

TAMBAN

DILIS

TALAKITOK

TUNA

PHYTOPLANKTON

KRILL

FOOD WEB

19

KUNG ANG NASA TAAS NG HAGDAN NA ITO AY MAWALA DAHILSA SOBRA-SOBRA O MAPANIRANG PANGINGISDA,

DADAMI ANG ORGANISMONG NASA ILALIM NITO,KAYA ITO NAMAN NGAYON ANG HUHULIHIN NYO.

AT KAPAG NAUBOS ANG MGA ITO, ANG SUSUNODNA BAITANG, PABABA NANG PABABA SA HAGDAN.

KATULAD NG SINABI NYO KANINA, MARAMING SAPSAP DITO,SAKA GALUNGGONG, TAMBAN, DILIS, PALATANDAAN ITONG WALANA ANG MALALAKING ISDA DITO, KATULAD NA NGA NG DOLPHINS,

TUNA, BARRACUDA, LAPULAPU, MAMSA, AT IBA PA.

AT SIYEMPRE, LILIIT ANG KITANG MANGINGISDA, DAHIL MAS

MABABA ANG PRESYO NGMALIIT AT MABABANG

KLASE NG ISDA.

20

PERO DUMAMI DINNAMAN ANG PUSIT AT

HIPON! MAGANDA PARASA AMIN YON.

SA NGAYON... PERO TIGNAN NYO SA DRAWING NA ITO,ANO SA PALAGAY NYO ANG MATITIRA KUNG PATULOY

ANG LABIS LABIS NYONG PANGINGISDA?

DIKYA! TAMA SIELMO.

21

KUNG WALA NA HO KAYONGITATANONG, AKO PO AY

MAGPAPAALAM NA, AT MEDYOMALAYO PA HO ANG AKING BYAHE.

SALAMAT HO, MA’AM ANGEL

NAPAKARAMI NGNATUTUHAN NATINKAY MA’M ANGEL.

22

NGAYON AY NAINTINDIHAN NATIN LALO ANGKAHALAGAHAN NG ATING MARINE SANCTUARY,

AT HIGIT PA DITO, ANG KAHALAGAHAN NGPAGRESPETO NATIN NG LIKAS NA

HANGGANAN NG ATING YAMANG-DAGAT.

NGAYON ALAM NA NATIN KUNG BAKITHINDI DAPAT GUMAMIT NG FINE MESH.

NA KUNG HULIHIN NATIN ANGLAHAT NG ISDA, PATI MALILIIT,

PWEDE NA YAN,ALANG HULI E.

ITO ANGTAMA.ITO BATA PA,

NAKALUSOT

WALANG ISDANG MATITIRASA DAGAT PARA MANGITLOG

AT DUMAMI.

23

HULI PA!

NAKITA NATIN NA MAS LALO PANG NAPAPABILIS ANGPAGKAUBOS NG ATING YAMANG-DAGAT KUNG GAGGAMIT

TAYO NG MAPANIRANG PARAAN NG PANGINGISDA,

O NG MGA MALALAKI AT SOBRANG-BISANG GAMIT SAPANGINGISDA, TULAD NG PURSE SEINE O BASNIG

SA LOOB NG MUNCIPAL WATERS.

NAKITA RIN NATIN NA KAPAGHINDI NATIN BABAGUHIN ANG

ATING GAWAIN, WALANGMATITIRA SA ATIN KUNDI...

DIKYA!

24

KAYA ANG MAHALAGA AY GAMITIN NATIN ANGNATUTUNAN NATIN NGAYONG ARAW, AT SUNDIN

NATIN ANG MGA PAYO NI MA’AM ANGEL.

HUWAG GUMAMIT NG ILEGAL NAPARAAN NG PANGINGISDA. GANOON

LANG KASIMPLE YUN.

TALAGA HA, ELMO? WALANA AKONG MASABI.

Philippine Fisheries in Decline

Average CPUE since 1940s for fishers using hook-and-line from 6 provinces in the Philippines

Key issues requiringattention:

Overfishing andexcessive fishingpressure

Inappropriateexploitation patterns

Post-harvest losses

Small- and large-scalefisheries conflicts

Habitat degradation