46
1

Ciekawa chemia NPP rozklad materialu - sp195.edupage.org · składnikami stosowanych na co dzie ń produktów np. soli kamiennej, cukru, m ąki, wody, miedzi, ... 4.7) opisuje rdzewienie

Embed Size (px)

Citation preview

1

2

Tabela 1. Rozkład materiału dostosowany do wariantu 1 + 2 + 1 szkolnego planu lekcji

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 1 Zajęcia wprowadzające

1 2 Czym się zajmuje

chemia?

1 3 1/1.1 Jak pracuje chemik? Świat substancji

1 4 2/1.2 Z czego jest zbudowany

otaczający nas świat? Świat substancji

1.1) opisuje właściwości substancji będących głównymi

składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli

kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza; wykonuje

doświadczenia, w których bada właściwości wybranych

substancji;

1.2) przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć; masa,

gęstość i objętość; 1.3) obserwuje mieszanie się substancji (...); tłumaczy, na

czym polega zjawisko (...) zmiany stanu skupienia (...)

1 5 3/1.3 Co można zrobić

z metalu? Świat substancji

1.5) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia

metale od niemetali na podstawie ich właściwości

1 6 4/1.4

Dlaczego niektóre

metale ulegają

niszczeniu?

Świat substancji

4.7) opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby

zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie

żelazo przed rdzewieniem

3

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 7 5/1.5 Czy niemetale są

użyteczne? Świat substancji

1.5) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia

metale od niemetali na podstawie ich właściwości;

1.3) obserwuje mieszanie się substancji (...); tłumaczy, na

czym polega zjawisko (...) zmiany stanu skupienia (...)

1 8 6/1.6 Czy substancje można

mieszać? Świat substancji

1.3) obserwuje mieszanie się substancji; (…) tłumaczy, na

czym polega zjawisko (…) rozpuszczania, mieszania;

1.7) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

1.8) opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te

różnice między właściwościami fizycznymi składników

mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielanie; sporządza

mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody

i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza,

wody i oleju jadalnego, wody i atramentu)

1 9 7/1.7 Czy substancje można

przetwarzać? Świat substancji

3.1) opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji

chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji

chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje

i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne

i reakcję chemiczną;

3.2) opisuje, na czym polega reakcja (...); wskazuje substraty

i produkty (...); obserwuje doświadczenia ilustrujące typy

reakcji i formułuje wnioski

1 10 Utrwalenie materiału / Świat substancji

4

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

Kontrola osiągnięć

uczniów

1 11 8/2.1 Od kiedy są znane

pierwiastki?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

1.6) posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania

wzorów) pierwiastków H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg,

Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg

1 12 9/2.2 Z czego są zbudowane

substancje?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

1.3) obserwuje mieszanie się substancji; opisuje ziarnistą

budowę materii; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji,

rozpuszczania, mieszania (…); planuje doświadczenia

potwierdzające ziarnistość materii

1 13 10/2.3 Jak jest zbudowany

atom?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.2) opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony

i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne;

2.3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie

danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa

1 14 11/2.4

W jaki sposób

porządkuje się

pierwiastki?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.1) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje

o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę

atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);

2.4) wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości

pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu

okresowego (...)

5

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 15 12/2.5

Dlaczego masa

atomowa pierwiastka

ma wartość ułamkową?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.5) definiuje pojęcie izotopu (…); wyjaśnia różnice w budowie

atomów izotopów wodoru;

2.6) definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów

danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu

izotopowego)

1 16 13/2.6 Dlaczego boimy się

promieniotwórczości?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.5) (…) wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły

zastosowanie (…)

1 17 14/2.7

Czy budowa atomu

pierwiastka ma związek

z jego położeniem

w układzie okresowym?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.1) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje

o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę

atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);

2.2) opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony

i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne;

2.3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie

danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa

1 18 Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

6

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 19 15/3.1 W jaki sposób mogą się

łączyć atomy?

Łączenie się

atomów

2.8) opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się

atomów;

2.10) definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają; zapisuje

elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie

Na, Mg, Al, Cl, S;

opisuje powstawanie wiązania jonowego;

2.11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych

i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie,

temperatury topnienia i wrzenia)

1 20 16/3.2 W jaki sposób mogą się

łączyć atomy niemetali?

Łączenie się

atomów

2.7) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje

zapisy H2, 2H, 2H2 itp.;

2.9) na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3

opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych);

zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek;

2.11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych

i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie,

temperatury topnienia i wrzenia);

2.13) rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku

dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) (...)

1 21 17/3.3

W jaki sposób można

opisać budowę

cząsteczki?

Łączenie się

atomów

2.9) na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl,

NH3; opisuje powstawanie wiązań atomowych

(kowalencyjnych); zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne

tych cząsteczek;

2.12) definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które

tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków;

odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną

dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem

7

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

tlenu i wodoru);

2.14) ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na

przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru

sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór

sumaryczny na podstawie wartościowości

1 22 18/3.4 Jaką masę ma

cząsteczka?

Łączenie się

atomów

3.4) oblicza masy cząsteczkowe prostych związków

chemicznych (…)

1 23 19/3.5 Jak zapisać przebieg

reakcji chemicznej?

Łączenie się

atomów

3.1) (...) podaje przykłady (...) reakcji chemicznych

zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje i wykonuje

doświadczenia ilustrujące (...) reakcję chemiczną;

3.2) opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy

i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje

odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera

współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje

doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski

1 24 20/3.6

Jakie prawa rządzą

reakcjami

chemicznymi?

Łączenie się

atomów

3.4) (…) dokonuje prostych obliczeń związanych

z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania

masy

8

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 25 Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Łączenie się

atomów

1 26 21/4.1 Powietrze – substancja

czy mieszanina?

Gazy i ich

mieszaniny

4.1) wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że

powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości

powietrza;

4.10) wymienia źródła, rodzaje (...) zanieczyszczeń powietrza

(…)

1 27 22/4.2 Dlaczego bez tlenu nie

byłoby życia na Ziemi?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) tlenu, (...)

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o (...) tlenie (...); planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów;

4.4) pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu,(...) (np.

rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego...);

4.6) opisuje obieg tlenu w przyrodzie

1 28 23/4.3 Co to są tlenki? Gazy i ich

mieszaniny

3.3) definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje,

którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np.

procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu

których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu –

pieczenie ciasta);

4.4) pisze równania reakcji otrzymywania: (...) tlenku węgla(IV)

(... spalanie węgla);

9

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

4.8) wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu

1 29 24/4.4 Co wiemy o innych

składnikach powietrza?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu (…);

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o azocie (…); planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów;

4.3) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało

aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania

1 30 25/4.5

Dwutlenek węgla –

pożyteczny czy

szkodliwy?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) tlenku węgla

(IV); (…) planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania

właściwości wymienionych gazów;

4.9) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc

10

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 31 26/4.6 Który gaz ma

najmniejszą gęstość?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) wodoru(…);

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o (…) wodorze; planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów

1 32 27/4.7

Czy powietrze, którym

oddychamy, jest

czyste?

Gazy i ich

mieszaniny

4.5) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej;

proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu;

4.10) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń

powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami

1 33 Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Gazy i ich

mieszaniny

2 34–35 Powtórzenie materiału

z kl. 1.

2 36 Powtórzenie materiału

z kl. 1. / test

diagnozujący

2 37 1/5.1 Czy można żyć bez

wody?

Woda i roztwory

wodne

5.1) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji

w wodzie

11

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 38 2/5.2

Czy wszystkie

substancje można

rozpuścić w wodzie?

Woda i roztwory

wodne

5.1) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji

w wodzie;

5.2) opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego

woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla

innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się

w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady

substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc

koloidy i zawiesiny;

5.3) planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ

różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji

stałych w wodzie

2 39 3/5.3

Jakie czynniki wpływają

na rozpuszczanie się

substancji w wodzie?

Woda i roztwory

wodne

5.3) planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ

różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji

stałych w wodzie;

5.4) opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym,

stężonym, nasyconym i nienasyconym;

5.5) odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej

rozpuszczalności; oblicza ilość substancji, którą można

rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze;

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: (...) masa

substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (...)

2 40 Utrwalenie materiału Woda i roztwory

wodne

12

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 41 4/5.4

Jak można określić

zawartość substancji

rozpuszczonej

w roztworze?

Woda i roztwory

wodne

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie

procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa

roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu

nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu

rozpuszczalności)

2 42 5/5.5

Jak można zmieniać

stężenie procentowe

roztworu?

Woda i roztwory

wodne

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie

procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa

roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu

nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu

rozpuszczalności)

2 43 6/5.6 Czy wody rzek, jezior

i mórz są czyste?

Woda i roztwory

wodne 5.7) proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą

2 44–46

Utrwalenie materiału

(przynajmniej 2 godziny

na rozwiązywanie zadań

– obliczanie stężeń)

Woda i roztwory

wodne

2 47–48 Kontrola osiągnięć

uczniów

Woda i roztwory

wodne

13

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 49 7/6.1 W jaki sposób woda

działa na tlenki metali?

Wodorotlenki

a zasady

6.1) definiuje pojęcia: wodorotlenku (…); rozróżnia pojęcia

wodorotlenek i zasada; zapisuje wzory sumaryczne

najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3

(…);

6.2) opisuje budowę wodorotlenków (…);

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać wodorotlenek (...) (np. NaOH, Ca(OH)2,

Al(OH)3...); zapisuje odpowiednie równania reakcji;

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie (...)

zasady za pomocą wskaźników

2 50 8/6.2 Czy metale mogą

reagować z wodą?

Wodorotlenki

a zasady

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać wodorotlenek (…) (np. NaOH, Ca(OH)2,

Al(OH)3...); zapisuje odpowiednie równania reakcji

2 51 Utrwalenie wiadomości Wodorotlenki

a zasady

2 52 9/6.3

Jakie właściwości

i zastosowanie mają

wodorotlenki?

Wodorotlenki

a zasady

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych wodorotlenków (…)

2 53 10/6.4

Dlaczego zasady

powodują zmianę barwy

wskaźników?

Wodorotlenki

a zasady

6.1) (…); rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada; (…);

6.5) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad

(…); zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad (…);

definiuje (…) zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa);

14

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika

uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie (...) zasady za

pomocą wskaźników

2 54–55 Utrwalenie materiału Wodorotlenki

a zasady

2 56–57 Kontrola osiągnięć

uczniów

Wodorotlenki

a zasady

2 58 11/7.1 Czy woda reaguje

z tlenkami niemetali? Kwasy

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać (…) kwas (…) tlenowy (np. … H2SO3);

zapisuje odpowiednie równania reakcji;

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów

2 59 12/7.2

Jak są zbudowane

cząsteczki kwasów

tlenowych?

Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (…); zapisuje wzory

sumaryczne najprostszych (…) kwasów: (…) H2SO4, H2SO3,

HNO3, H2CO3, H3PO4 (…);

6.2) opisuje budowę (…) kwasów

2 60 13/7.3 Czy istnieją kwasy

beztlenowe? Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (...); zapisuje wzory

sumaryczne najprostszych (...) kwasów: HCl (...), H2S;

6.2) opisuje budowę kwasów;

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać (...) kwas beztlenowy (...) (np.... HCl...);

zapisuje odpowiednie równania reakcji

15

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 61 Utrwalenie materiału Kwasy

2 62 14/7.4 Jakie właściwości mają

kwasy? Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (…);

6.5) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna (…)

kwasów;

zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej (…) kwasów;

definiuje kwasy (…) (zgodnie z teorią Arrheniusa);

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy

(...) za pomocą wskaźników

2 63 15/7.5 pH – co to oznacza? Kwasy

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy

i zasady za pomocą wskaźników;

6.7) wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu

kwasowego, zasadowego i obojętnego;

6.8) interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn

kwasowy, zasadowy, obojętny); wykonuje doświadczenie,

które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu

codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.)

2 64 Utrwalenie materiału Kwasy

2 65 16/7.6 Jakie zastosowanie

mają kwasy? Kwasy

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów

16

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 66 17/7.7 Skąd się biorą kwaśne

opady? Kwasy

6.9) analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki

ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich

powstawanie

2 67–68 Utrwalenie materiału Kwasy

2 69–70 Kontrola osiągnięć

uczniów Kwasy

2 71 18/8.1 Czy kwasy można

zobojętnić? Sole

7.1) wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji

zobojętniania

(np. HCl + NaOH);

7.2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI),

azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków; tworzy

nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie;

7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas +

wodorotlenek metalu...)

2 72 19/8.2

Jak są zbudowane sole

i jak się tworzy ich

nazwy?

Sole

7.2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI),

azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków; tworzy

nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie

2 73 Utrwalenie materiału Sole

2 74 20/8.3 Co się dzieje z solami Sole 7.3) pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej

17

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

w wodzie? wybranych soli

2 75 21/8.4

Czy tlenki reagują

z kwasami

i z zasadami?

Sole

7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: (…),

kwas + tlenek metalu (...) wodorotlenek metalu + tlenek

niemetalu)

2 76 22/8.5

Czy są znane inne

metody otrzymywania

soli?

Sole 7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje (...)

kwas + metal (...)

2 77 Utrwalenie materiału Sole

2 78 23/8.6

Czy wszystkie sole

są rozpuszczalne

w wodzie?

Sole

7.5) wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole

w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania

reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli

rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku

reakcji strąceniowej

2 79 24/8.7

Jak przebiegają reakcje

soli z zasadami

i z kwasami?

Sole

7.5) wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole

w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania

reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli

rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku

reakcji strąceniowej

2 80 Utrwalenie materiału Sole

18

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 81 25/8.8 Jakie funkcje pełnią

sole w życiu człowieka? Sole

7.6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów,

azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków

2 82 26/8.9

Które sole mają

zastosowanie

w budownictwie?

Sole 7.6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów,

azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków

2 83–84

Utrwalenie materiału (2

godziny na ćwiczenie

umiejętności pisania

równań reakcji

chemicznych)

Sole

2 85–86 Kontrola osiągnięć

uczniów Sole

2 87–93 Godziny do dyspozycji

nauczyciela

3 94 Powtórzenie materiału

z kl. 2.

3 95 Powtórzenie materiału

z kl. 2. / test

diagnozujący

19

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 96 1/9.1

Jaka jest przyczyna

dużej różnorodności

związków

organicznych?

Węglowodory

8.1) wymienia naturalne źródła węglowodorów;

8.2) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone (...);

8.3) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na

podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór

sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje

wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów

3 97 2/9.2

Jakie właściwości mają

węglowodory

nasycone?

Węglowodory

8.4) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne

(reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu;

8.5) wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha

węglowego a stanem skupienia alkanu

3 98 Utrwalenie materiału Węglowodory

20

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 99 3/9.3

Czy istnieją

węglowodory

nienasycone?

Węglowodory

8.2) definiuje pojęcia: węglowodory (…) nienasycone;

8.6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów

(…); podaje zasady tworzenia nazw alkenów (…) w oparciu

o nazwy alkanów;

8.7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu

i wodoru) oraz zastosowania etenu (...);

8.8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych;

8.9) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje

właściwości i zastosowania polietylenu

3 100 4/9.4

Czy między dwoma

atomami węgla mogą

się tworzyć więcej niż

dwa wiązania?

Węglowodory

8.1) wymienia naturalne źródła węglowodorów;

8.6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych (…)

alkinów; podaje zasady tworzenia nazw (…) alkinów w oparciu

o nazwy alkanów;

8.7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu

i wodoru) oraz zastosowania (...) etynu;

8.8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych

3 101 Utrwalenie materiału Węglowodory

3 102 Kontrola osiągnięć Węglowodory

21

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

uczniów

3 103 5/10.1

Jaki związek chemiczny

tworzy się podczas

fermentacji soków

owocowych?

Pochodne

węglowodorów

9.1) tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory

sumaryczne i strukturalne;

9.2) bada właściwości etanolu; opisuje właściwości

i zastosowania metanolu i etanolu; zapisuje równania reakcji

spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki

działania alkoholu etylowego na organizm ludzki;

9.3) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada

i opisuje właściwości glicerolu; wymienia jego zastosowania

3 104 6/10.2 W jaki sposób powstaje

kwas octowy?

Pochodne

węglowodorów

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących

w przyrodzie i wymienia ich zastosowania; pisze wzory

prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy

zwyczajowe i systematyczne;

9.5) bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja

dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami

i tlenkami metali)

3 105 7/10.3

Czy wszystkie kwasy

karboksylowe są

cieczami?

Pochodne

węglowodorów

9.8) podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych

nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych

(oleinowy) i zapisuje ich wzory;

9.9) opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów

karboksylowych; projektuje doświadczenie, które pozwoli

odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego

3 106 8/10.4

Jakie zastosowanie

mają sole kwasów

karboksylowych?

Pochodne

węglowodorów

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych (…) wymienia ich

zastosowania; (…)

22

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 107 Utrwalenie materiału Pochodne

węglowodorów

3 108 9/10.5 Co tak ładnie pachnie? Pochodne

węglowodorów

9.6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje

równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi

i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy estrów

pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester

o podanej nazwie;

9.7) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań

3 109 10/10.6

Czy są znane inne

pochodne

węglowodorów?

Pochodne

węglowodorów

9.11) opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne

pochodnych węglowodorów zawierających azot na przykładzie

amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny)

3 110 Utrwalenie materiału Pochodne

węglowodorów

3 111 Kontrola osiągnięć

uczniów

Pochodne

węglowodorów

3 112 11/11.1 Dlaczego zimą jemy

więcej tłuszczów?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu

skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości

fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające

23

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego

3 113 12/11.2 W jaki sposób przerabia

się tłuszcze?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu

skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości

fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające

odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego

3 114 13/11.3

Jakie związki chemiczne

są budulcem naszego

organizmu?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.12) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład

cząsteczek białek; definiuje białka jako związki powstające

z aminokwasów

3 115 14/11.4 Jakie właściwości mają

białka?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.13) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania,

stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np.

CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu

denaturacji i koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują

te procesy; wykrywa obecność białka w różnych produktach

spożywczych

3 116 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 117 15/11.5 Dlaczego owoce są

słodkie?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.14) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład

cząsteczek cukrów; dokonuje podziału cukrów na proste

i złożone;

24

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

9.15) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada

i opisuje właściwości fizyczne glukozy; wskazuje na jej

zastosowania

3 118 16/11.6 Jakim cukrem słodzimy

herbatę?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.16) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje

właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jej zastosowania;

zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą

wzorów sumarycznych)

3 119 17/11.7 Czy wszystkie cukry są

słodkie?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie skrobi (…) w przyrodzie; podaje

wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich

właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów;

wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych

3 120 18/11.8 Czy drewno może

zawierać cukier?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie (…) celulozy w przyrodzie; podaje

wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich

właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów

(…)

3 121 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 122 19/11.9

Czym się różnią włókna

białkowe od

celulozowych?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; (…);

wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie

i zastosowania tych cukrów; (…)

25

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału

Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 123 20/11.10

Jakie substancje

dodatkowe znajdują się

w żywności?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów;

7.6) wymienia zastosowania (…) soli:(…);

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych (...) i wymienia ich

zastosowania;

9.16) (...) sacharozy; (...) wskazuje na jej zastosowania; (…)

3 124 21/11.11

Jak działają niektóre

substancje na organizm

człowieka?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.2) (…) opisuje negatywne skutki działania alkoholu

etylowego na organizm ludzki

3 125 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 126 Kontrola osiągnięć

uczniów

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 127–130 Godziny do dyspozycji

nauczyciela

26

Tabela 2. Rozkład materiału dostosowany do wariantu 2 + 1 + 1 szkolnego planu lekcji

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 1 Zajęcia wprowadzające

1 2 Czym się zajmuje

chemia?

1 3 1/1.1 Jak pracuje chemik? Świat substancji

1 4 2/1.2 Z czego jest zbudowany

otaczający nas świat? Świat substancji

1.1) opisuje właściwości substancji będących głównymi

składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli

kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza; wykonuje

doświadczenia, w których bada właściwości wybranych

substancji;

1.2) przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć; masa,

gęstość i objętość; 1.3) obserwuje mieszanie się substancji (...); tłumaczy, na

czym polega zjawisko (...) zmiany stanu skupienia (...)

1 5 3/1.3 Co można zrobić

z metalu? Świat substancji

1.5) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia

metale od niemetali na podstawie ich właściwości

1 6 4/1.4

Dlaczego niektóre

metale ulegają

niszczeniu?

Świat substancji

4.7) opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby

zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie

żelazo przed rdzewieniem

1 7 5/1.5 Czy niemetale są

użyteczne? Świat substancji

1.5) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia

metale od niemetali na podstawie ich właściwości;

1.3) obserwuje mieszanie się substancji (...); tłumaczy, na

27

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

czym polega zjawisko (...) zmiany stanu skupienia (...)

1 8 6/1.6 Czy substancje można

mieszać? Świat substancji

1.3) obserwuje mieszanie się substancji; (…) tłumaczy, na

czym polega zjawisko (…) rozpuszczania, mieszania;

1.7) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

1.8) opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te

różnice między właściwościami fizycznymi składników

mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielanie; sporządza

mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody

i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza,

wody i oleju jadalnego, wody i atramentu)

1 9 7/1.7 Czy substancje można

przetwarzać? Świat substancji

3.1) opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji

chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji

chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje

i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne

i reakcję chemiczną;

3.2) opisuje, na czym polega reakcja (...); wskazuje substraty

i produkty (...); obserwuje doświadczenia ilustrujące typy

reakcji i formułuje wnioski

1 10

Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Świat substancji

28

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 11 8/2.1 Od kiedy są znane

pierwiastki?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

1.6) posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania

wzorów) pierwiastków H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg,

Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg

1 12 9/2.2 Z czego są zbudowane

substancje?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

1.3) obserwuje mieszanie się substancji; opisuje ziarnistą

budowę materii; tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji,

rozpuszczania, mieszania (…); planuje doświadczenia

potwierdzające ziarnistość materii

1 13 10/2.3 Jak jest zbudowany

atom?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.2) opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony

i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne;

2.3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie

danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa

1 14 11/2.4

W jaki sposób

porządkuje się

pierwiastki?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.1) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje

o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę

atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);

2.4) wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości

pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu

okresowego (...)

1 15 12/2.5

Dlaczego masa

atomowa pierwiastka

ma wartość ułamkową?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.5) definiuje pojęcie izotopu (…); wyjaśnia różnice w budowie

atomów izotopów wodoru;

2.6) definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów

danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu

izotopowego)

29

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 16 13/2.6 Dlaczego boimy się

promieniotwórczości?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.5) (…) wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły

zastosowanie (…)

1 17 14/2.7

Czy budowa atomu

pierwiastka ma związek

z jego położeniem

w układzie okresowym?

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

2.1) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje

o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę

atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);

2.2) opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony

i neutrony, elektrony); definiuje elektrony walencyjne;

2.3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie

danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa

1 18

Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Budowa atomu

a układ

okresowy

pierwiastków

chemicznych

1 19 15/3.1 W jaki sposób mogą się

łączyć atomy?

Łączenie się

atomów

2.8) opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się

atomów;

2.10) definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają; zapisuje

elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie

Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego;

2.11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych

i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie,

temperatury topnienia i wrzenia)

1 20 16/3.2 W jaki sposób mogą się Łączenie się 2.7) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; interpretuje

30

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

łączyć atomy niemetali? atomów zapisy H2, 2H, 2H2 itp.;

2.9) na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3

opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych);

zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek;

2.11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych

i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie,

temperatury topnienia i wrzenia);

2.13) rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku

dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) (...)

1 21 17/3.3

W jaki sposób można

opisać budowę

cząsteczki?

Łączenie się

atomów

2.9) na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3

opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych);

zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek;

2.12) definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które

tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków;

odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną

dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem

tlenu i wodoru);

2.14) ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na

przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru

sumarycznego; wzór sumaryczny na podstawie nazwy; wzór

sumaryczny na podstawie wartościowości

1 22 18/3.4 Jaką masę ma

cząsteczka?

Łączenie się

atomów

3.4) oblicza masy cząsteczkowe prostych związków

chemicznych (…)

31

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 23 19/3.5 Jak zapisać przebieg

reakcji chemicznej?

Łączenie się

atomów

3.1) (...) podaje przykłady (...) reakcji chemicznych

zachodzących w otoczeniu człowieka; planuje i wykonuje

doświadczenia ilustrujące (...) reakcję chemiczną;

3.2) opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy

i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje

odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera

współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje

doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski

1 24 20/3.6

Jakie prawa rządzą

reakcjami

chemicznymi?

Łączenie się

atomów

3.4) (…) dokonuje prostych obliczeń związanych

z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania

masy

1 25

Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Łączenie się

atomów

1 26 21/4.1 Powietrze – substancja

czy mieszanina?

Gazy i ich

mieszaniny

4.1) wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że

powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości

powietrza;

4.10) wymienia źródła, rodzaje (...) zanieczyszczeń powietrza

(…)

1 27 22/4.2 Dlaczego bez tlenu nie

byłoby życia na Ziemi?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) tlenu, (...)

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o (...) tlenie (...); planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów;

4.4) pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu,(...) (np.

rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego...);

32

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

4.6) opisuje obieg tlenu w przyrodzie

1 28 23/4.3 Co to są tlenki? Gazy i ich

mieszaniny

3.3) definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje,

którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np.

procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu

których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu –

pieczenie ciasta);

4.4) pisze równania reakcji otrzymywania: (...) tlenku węgla(IV)

(... spalanie węgla);

4.8) wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu

1 29 24/4.4 Co wiemy o innych

składnikach powietrza?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu (…);

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o azocie (…); planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów;

4.3) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało

aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania

1 30 25/4.5

Dwutlenek węgla –

pożyteczny czy

szkodliwy?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) tlenku węgla

(IV); (…) planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania

właściwości wymienionych gazów;

4.9) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc

1 31 26/4.6 Który gaz ma

najmniejszą gęstość?

Gazy i ich

mieszaniny

4.2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (...) wodoru(…);

odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł

wiedzy informacje o (…) wodorze; planuje i wykonuje

doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych

gazów

33

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

1 32 27/4.7

Czy powietrze, którym

oddychamy, jest

czyste?

Gazy i ich

mieszaniny

4.5) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej;

proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu;

4.10) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń

powietrza; planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami

1 33

Utrwalenie materiału /

Kontrola osiągnięć

uczniów

Gazy i ich

mieszaniny

1 34 28/5.1 Czy można żyć bez

wody?

Woda i roztwory

wodne

5.1) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji

w wodzie

1 35 29/5.2

Czy wszystkie

substancje można

rozpuścić w wodzie?

Woda i roztwory

wodne

5.1) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji

w wodzie;

5.2) opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego

woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla

innych nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się

w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady

substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc

koloidy i zawiesiny;

5.3) planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ

różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji

stałych w wodzie

1 36 30/5.3

Jakie czynniki wpływają

na rozpuszczanie się

substancji w wodzie?

Woda i roztwory

wodne

5.3) planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ

różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji

stałych w wodzie;

5.4) opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym,

stężonym, nasyconym i nienasyconym;

34

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

5.5) odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej

rozpuszczalności; oblicza ilość substancji, którą można

rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze;

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: (...) masa

substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (...)

1 37 Utrwalenie materiału Woda i roztwory

wodne

1 38 31/5.4

Jak można określić

zawartość substancji

rozpuszczonej

w roztworze?

Woda i roztwory

wodne

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie

procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa

roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu

nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu

rozpuszczalności)

1 39 32/5.5

Jak można zmieniać

stężenie procentowe

roztworu?

Woda i roztwory

wodne

5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie

procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa

roztworu, gęstość; oblicza stężenie procentowe roztworu

nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu

rozpuszczalności)

1 40 33/5.6 Czy wody rzek, jezior

i mórz są czyste?

Woda i roztwory

wodne 5.7) proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą

1 41–43

Utrwalenie materiału

(przynajmniej 2 godziny

na rozwiązywanie zadań

– obliczanie stężeń)

Woda i roztwory

wodne

1 44 Kontrola osiągnięć Woda i roztwory

35

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

uczniów wodne

1 45–60 Godziny do dyspozycji

nauczyciela

2 61 1 Powtórzenie materiału

z kl. 1.

2 62 2

Powtórzenie materiału

z kl. 1. / test

diagnozujący

2 63 3/6.1 W jaki sposób woda

działa na tlenki metali?

Wodorotlenki

a zasady

6.1) definiuje pojęcia: wodorotlenku (…); rozróżnia pojęcia

wodorotlenek i zasada; zapisuje wzory sumaryczne

najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3

(…);

6.2) opisuje budowę wodorotlenków (…);

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać wodorotlenek (...) (np. NaOH, Ca(OH)2,

Al(OH)3 (…)); zapisuje odpowiednie równania reakcji;

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie (...)

zasady za pomocą wskaźników

2 64 4/6.2 Czy metale mogą

reagować z wodą?

Wodorotlenki

a zasady

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać wodorotlenek (…) (np. NaOH, Ca(OH)2,

Al(OH)3 (…)); zapisuje odpowiednie równania reakcji

36

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 65 Utrwalenie wiadomości Wodorotlenki

a zasady

2 66 5/6.3

Jakie właściwości

i zastosowanie mają

wodorotlenki?

Wodorotlenki

a zasady

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych wodorotlenków (…)

2 67 6/6.4

Dlaczego zasady

powodują zmianę barwy

wskaźników?

Wodorotlenki

a zasady

6.1) (…); rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada; (…);

6.5) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad

(…); zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad (…);

definiuje (…) zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa);

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie (...)

zasady za pomocą wskaźników

2 68 Utrwalenie materiału Wodorotlenki

a zasady

2 69 Kontrola osiągnięć

uczniów

Wodorotlenki

a zasady

2 70 7/7.1 Czy woda reaguje

z tlenkami niemetali? Kwasy

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać (…) kwas (…) tlenowy (np. … H2SO3);

zapisuje odpowiednie równania reakcji;

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów

37

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 71 8/7.2

Jak są zbudowane

cząsteczki kwasów

tlenowych?

Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (…); zapisuje wzory

sumaryczne najprostszych (…) kwasów: (…) H2SO4, H2SO3,

HNO3, H2CO3, H3PO4 (…);

6.2) opisuje budowę (…) kwasów

2 72 9/7.3 Czy istnieją kwasy

beztlenowe? Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (...); zapisuje wzory

sumaryczne najprostszych (...) kwasów: HCl (...), H2S;

6.2) opisuje budowę kwasów;

6.3) planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których

można otrzymać (...) kwas beztlenowy (...) (np.... HCl...);

zapisuje odpowiednie równania reakcji

2 73 Utrwalenie materiału Kwasy

2 74 10/7.4 Jakie właściwości mają

kwasy? Kwasy

6.1) definiuje pojęcia: (...) kwasu; (…);

6.5) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna (…)

kwasów; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej (…)

kwasów; definiuje kwasy (…) (zgodnie z teorią Arrheniusa);

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy

(...) za pomocą wskaźników

2 75 11/7.5 pH – co to oznacza? Kwasy

6.6) wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny,

wskaźnika uniwersalnego); rozróżnia doświadczalnie kwasy

i zasady za pomocą wskaźników;

6.7) wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu

kwasowego, zasadowego i obojętnego;

6.8) interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn

kwasowy, zasadowy, obojętny); wykonuje doświadczenie,

które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu

38

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.)

2 76 12/7.6 Jakie zastosowanie

mają kwasy? Kwasy

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów

2 77 13/7.7 Skąd się biorą kwaśne

opady? Kwasy

6.9) analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki

ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich

powstawanie

2 78 Utrwalenie materiału Kwasy

2 79 Kontrola osiągnięć

uczniów Kwasy

2 80 14/8.1 Czy kwasy można

zobojętnić? Sole

7.1) wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji

zobojętniania

(np. HCl + NaOH);

7.2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI),

azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków; tworzy

nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie;

7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas +

wodorotlenek metalu...)

2 81 15/8.2

Jak są zbudowane sole

i jak się tworzy ich

nazwy?

Sole

7.2) pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(VI),

azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczków; tworzy

nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie

39

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 82 16/8.3 Co się dzieje z solami

w wodzie? Sole

7.3) pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej

wybranych soli

2 83 17/8.4

Czy tlenki reagują

z kwasami

i z zasadami?

Sole

7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: (…)

kwas + tlenek metalu (…) wodorotlenek metalu + tlenek

niemetalu)

2 84 18/8.5

Czy są znane inne

metody otrzymywania

soli?

Sole 7.4) pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: (…)

kwas + metal (…)

2 85 Utrwalenie materiału Sole

2 86 19/8.6

Czy wszystkie sole są

rozpuszczalne

w wodzie?

Sole

7.5) wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole

w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania

reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli

rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku

reakcji strąceniowej

2 87 20/8.7

Jak przebiegają reakcje

soli z zasadami

i z kwasami?

Sole

7.5) wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole

w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania

reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli

rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku

reakcji strąceniowej

2 88 Utrwalenie materiału Sole

40

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

2 89 21/8.8 Jakie funkcje pełnią

sole w życiu człowieka? Sole

7.6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów,

azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków

2 90 22/8.9

Które sole mają

zastosowanie

w budownictwie?

Sole 7.6) wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów,

azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków

2 91–92

Utrwalenie materiału (2

godziny na ćwiczenie

umiejętności pisania

równań reakcji

chemicznych)

Sole

2 93 Kontrola osiągnięć

uczniów Sole

3 94 Powtórzenie materiału

z kl. 2.

3 95

Powtórzenie materiału

z kl. 2. / test

diagnozujący

3 96 1/9.1

Jaka jest przyczyna

dużej różnorodności

związków

organicznych?

Węglowodory

8.1) wymienia naturalne źródła węglowodorów;

8.2) definiuje pojęcia: węglowodory nasycone (...);

8.3) tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na

podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór

sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; rysuje

wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów

41

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 97 2/9.2

Jakie właściwości mają

węglowodory

nasycone?

Węglowodory

8.4) obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne

(reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu;

8.5) wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha

węglowego a stanem skupienia alkanu

3 98 Utrwalenie materiału Węglowodory

3 99 3/9.3

Czy istnieją

węglowodory

nienasycone?

Węglowodory

8.2) definiuje pojęcia: węglowodory (…) nienasycone;

8.6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów

(…); podaje zasady tworzenia nazw alkenów (…) w oparciu

o nazwy alkanów;

8.7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu

i wodoru) oraz zastosowania etenu (...);

8.8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych;

8.9) zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; opisuje

właściwości i zastosowania polietylenu

3 100 4/9.4

Czy między dwoma

atomami węgla mogą

się tworzyć więcej niż

dwa wiązania?

Węglowodory

8.1) wymienia naturalne źródła węglowodorów;

8.6) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych (…)

alkinów; podaje zasady tworzenia nazw (…) alkinów w oparciu

o nazwy alkanów;

8.7) opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu

i wodoru) oraz zastosowania (...) etynu;

8.8) projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych

3 101 Utrwalenie materiału Węglowodory

3 102 Kontrola osiągnięć Węglowodory

42

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

uczniów

3 103 5/10.1

Jaki związek chemiczny

tworzy się podczas

fermentacji soków

owocowych?

Pochodne

węglowodorów

9.1) tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory

sumaryczne i strukturalne;

9.2) bada właściwości etanolu; opisuje właściwości

i zastosowania metanolu i etanolu; zapisuje równania reakcji

spalania metanolu i etanolu; opisuje negatywne skutki

działania alkoholu etylowego na organizm ludzki;

9.3) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada

i opisuje właściwości glicerolu; wymienia jego zastosowania

3 104 6/10.2 W jaki sposób powstaje

kwas octowy?

Pochodne

węglowodorów

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych występujących

w przyrodzie i wymienia ich zastosowania; pisze wzory

prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy

zwyczajowe i systematyczne;

9.5) bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja

dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami

i tlenkami metali)

3 105 7/10.3

Czy wszystkie kwasy

karboksylowe są

cieczami?

Pochodne

węglowodorów

9.8) podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych

nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych

(oleinowy) i zapisuje ich wzory;

9.9) opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów

karboksylowych; projektuje doświadczenie, które pozwoli

odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego

3 106 8/10.4

Jakie zastosowanie

mają sole kwasów

karboksylowych?

Pochodne

węglowodorów

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych (…) wymienia ich

zastosowania; (…)

43

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 107 Utrwalenie materiału Pochodne

węglowodorów

3 108 9/10.5 Co tak ładnie pachnie? Pochodne

węglowodorów

9.6) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; zapisuje

równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi

i alkoholami jednowodorotlenowymi; tworzy nazwy estrów

pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; planuje

i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester

o podanej nazwie;

9.7) opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań

3 109 10/10.6

Czy są znane inne

pochodne

węglowodorów?

Pochodne

węglowodorów

9.11) opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne

pochodnych węglowodorów zawierających azot na przykładzie

amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny)

3 110 Utrwalenie materiału Pochodne

węglowodorów

3 111 Kontrola osiągnięć

uczniów

Pochodne

węglowodorów

3 112 11/11.1 Dlaczego zimą jemy

więcej tłuszczów?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu

skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości

fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające

odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego

44

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 113 12/11.2 W jaki sposób przerabia

się tłuszcze?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.10) klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu

skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości

fizyczne tłuszczów; projektuje doświadczenie pozwalające

odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego

3 114 13/11.3

Jakie związki chemiczne

są budulcem naszego

organizmu?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.12) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład

cząsteczek białek; definiuje białka jako związki powstające

z aminokwasów

3 115 14/11.4 Jakie właściwości mają

białka?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.13) bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania,

stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np.

CuSO4) i soli kuchennej; opisuje różnice w przebiegu

denaturacji i koagulacji białek; wylicza czynniki, które wywołują

te procesy; wykrywa obecność białka w różnych produktach

spożywczych

3 116 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 117 15/11.5 Dlaczego owoce są

słodkie?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.14) wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład

cząsteczek cukrów; dokonuje podziału cukrów na proste

i złożone;

9.15) podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; bada

i opisuje właściwości fizyczne glukozy; wskazuje na jej

zastosowania

3 118 16/11.6 Jakim cukrem słodzimy

herbatę?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.16) podaje wzór sumaryczny sacharozy; bada i opisuje

właściwości fizyczne sacharozy; wskazuje na jej zastosowania;

zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą

45

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

wzorów sumarycznych)

3 119 17/11.7 Czy wszystkie cukry są

słodkie?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie skrobi (…) w przyrodzie; podaje

wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich

właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów;

wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych

3 120 18/11.8 Czy drewno może

zawierać cukier?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie (…) celulozy w przyrodzie; podaje

wzory sumaryczne tych związków; wymienia różnice w ich

właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów

(…)

3 121 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 122 19/11.9

Czym się różnią włókna

białkowe od

celulozowych?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.17) opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; (…);

wymienia różnice w ich właściwościach; opisuje znaczenie

i zastosowania tych cukrów; (…)

3 123 20/11.10

Jakie substancje

dodatkowe znajdują się

w żywności?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

6.4) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania

niektórych (…) kwasów;

7.6) wymienia zastosowania (…) soli:(…);

9.4) podaje przykłady kwasów organicznych (...) i wymienia ich

zastosowania;

9.16) (...) sacharozy; (...) wskazuje na jej zastosowania; (…)

46

Klasa Nr

porządkowy lekcji

Nr tematu/ numer

rozdziału Temat Dział Temat z podstawy programowej

3 124 21/11.11

Jak działają niektóre

substancje na organizm

człowieka?

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

9.2) (…) opisuje negatywne skutki działania alkoholu

etylowego na organizm ludzki

3 125 Utrwalenie materiału

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 126 Kontrola osiągnięć

uczniów

Substancje

o znaczeniu

biologicznym

3 127–130 Godziny do dyspozycji nauczyciela