NR 5 (10) MAJ 2015 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Witaj Maj! Trzeci Maj!

Uchwalenie Konstytucji 3 maja i III powstanie

lskie szczeglnie zapisay si na kartach historii naszego kraju. Pierwsze z nich dao Polakom nadziej na utrzymanie niepodlegoci, za drugie znaczco przyczynio si do powrotu czci Grnego lska do macierzy. Bdziemy witowa rocznice tych wydarze. Uchwalenie Konstytucji 3 maja przez Sejm

Wielki w 1791 roku to szczeglne wydarzenie w dziejach Polski i Europy. Bya to bowiem pierwsza konstytucja nowoytna w Europie, a druga, po amerykaskiej, na wiecie. Dla naszego kraju, otoczonego z trzech stron przez zaborcw: Rosj, Prusy i Austri, bya to z kolei ostatnia prba ratowania Rzeczpospolitej Obojga Narodw. Polska pozostawiona sama sobie prbowaa ratowa swoj niepodlego i suwerenno. Niestety, wobec miadcej przewagi zaborcw cztery lata pniej - w 1795 roku - zostaa na 123 lata wymazana z mapy Europy.

Dla Polakw, ktrzy wierzyli, e ojczyzna ponownie si odrodzi, przeomow dat by 11 listopada 1918 roku, ktry obchodzimy jako Narodowe wito Niepodlegoci. Odrodzona Rzeczpospolita Polska musiaa jednak walczy o swoje granice, nie tylko z gwnym wrogiem na wschodzie - Rosj Radzieck, ale rwnie w Wielkopolsce z Niemcami i na poudniu - z Czechosowacj.

Polskie przysowia ludowe na maj - Chodny maj, dobry urodzaj. - Ciepy kwiecie, mokry maj - bdzie zboe jako gaj. - Czste w maju grzmoty rozpraszaj chopom zgryzoty.

- Deszcz majowy, chleb gotowy.

- Kiedy mokry maj, bdzie yto jako gaj. - Duo chrabszczy w maju, proso bdzie niby w gaju.

- Gdy kukuka kuka w maju, spodziewaj si urodzaju. - Gdy maj jest przy pogodzie, nie bywaj siana w szkodzie.

SZCZEBRZESZYN

2

CHRZSZCZ NR 3 (7) CHRZSZCZ NR 5 (10)

- Gdy si maj z grzmotem odezwie na wschodzie, rok sprzyja sianu i zbou w urodzie. - Grzmot w maju nie szkodzi, sad dobrze obrodzi.

- Grzmot w maju sprzyja urodzaju.

- Jeli w maju grzmot, ronie wszystko w lot. - Kiedy lipa w maju kwitnie, to w ulach mid zawinie. - Na pierwszego maja szron obiecuje dobry plon.

2 maja: wito flagi Dzie Flagi Rzeczypospolitej Polskiej to jedno z najmodszych wit pastwowych. wito 2 maja zostao ustanowione w celu uczczenia polskich symboli narodowych. Polska

flaga, ale take godo i hymn maj swoje wito od 2004 roku. W pewnej mierze jest to odwoanie do komunistycznej praktyki cigania flag po 1 maja, wanie w drugi dzie tego miesica. Chodzio o to, eby nie wisiay one w rocznic uchwalenia Konstytucji 3 maja. Dzi ju nie musimy ciga flag, std wito flagi dopenia patriotyczny charakter pierwszych dni maja.

Obecna flaga pastwowa jest umocowana w prawie ustaw z 1980 roku o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz

o pieczciach pastwowych. Sama flaga obowizuje od 1919 roku, wtedy to po raz pierwszy w historii

uchwalono prawo, ktre regulowao kolory polskiej flagi.

Historycznie polskie barwy narodowe wywodz si z barw herbu Krlestwa Polskiego i herbu Wielkiego Ksistwa Litewskiego. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli ora, bdcego godem Polski i bieli Pogoni - rycerza galopujcego na koniu, bdcego godem Litwy. Oba te goda znajduj si na czerwonych tach tarcz herbowych. Biel na fladze znalaza si u gry, bo w polskiej heraldyce waniejszy jest kolor goda ni ta. wito flagi maj m.in. USA, Litwa i Ukraina.

Wydarzenia historyczne w maju 1 maja 1948 - rozpocz si pierwszy Wycig Pokoju 2 maja 1921- rozpoczo si trzecie powstanie lskie 3 maja 1915 - Obchody z okazji rocznicy

uchwalenia Konstytucji 3 maja. Przed kocioem parafialnym zostaa odprawiona przez kapelana Legionw Polskich ks. dr Gilewicza Msza polowa, w ktrej obok licznie zgromadzonych mieszkacw Radomska, uczestniczy batalion uzupeniajcy w penym rynsztunku 4 maja 1940 - zaton ORP Grom" 6 maja 1937 - miaa miejsce katastrofa sterowca LZ-129 Hindenburg

78 maja 1946 - siedemnastu aresztowanych onierzy, uczestnikw ataku na Radomsko, postawionych zostaje przed sdem doranym i skazanych: dwunastu na mier, a pozostali na wielokrotne wizienie. Skazani na mier zostaj w bestialski sposb zamordowani, a nastpnie wywiezieni i wrzuceni do niemieckiego bunkra studni nad Pilic 9 maja 1966 - wyemitowano pierwszy odcinek

"Czterech pancernych i psa 10 maja - 1508 - Micha Anio rozpocz prace nad freskami w Kaplicy Sykstyskiej 12 maja 1364 - Kazimierz Wielki zaoy Akademi Krakowsk 13 maja 1909 - rozpocz si pierwszy wycig Giro dItalia 16 maja 1966 - rozpocza si rewolucja kulturalna w Chinach

18 maja 1920 - urodzi si Jan Pawe II, wac.

Karol Wojtya, polski duchowny katolicki, arcybiskup krakowski, kardyna, papie (zm. 2005), wity 20 maja 1901 - rozpocz si strajk szkolny we Wrzeni 21 maja 1904 - powoano do ycia FIFA 24 maja 1956 - rozpocz si pierwszy konkurs piosenki Eurowizji

25 maja 1863 - bitwa pod Koniecpolem. Dowdc powstacw by J. Oxiski. 26 maja 1831 - stoczono bitw pod Ostrok - 1863 - bitwa pod Kruszyn. Dowdc powstacw by J. Oxiski - 1943 - szef ekspozytury gestapo Willy Berger

oraz jego wsppracownik Johann Wagner zostali zastrzeleni przez onierzy AK 28 maja 1992 - Sejm przyj uchwa lustracyjn 30 maja 1431 - spalono na stosie Joann dArc

na podstawie muzeum.radomsko.pl i histmag.org

Najwitsza Maryja Panna Krlowa Polski

Kult Maryi jako

Najwitszej Maryi Panny Krlowej Polski wyrnia Koci katolicki spord innych wyzna chrzeci-jaskich w Polsce. Kult ma charakter oglny i wyst-puje w Polsce oraz

w polskich parafiach przy

skupiskach Polonii. Tytu NMP Krlowej Polski mwi o obecnoci NMP w historii polskiego narodu.

Matka Boa z Rokitna, Krlowa Polski

CHRZSZCZ NR 5 (10)

3

Jan Dugosz nazwa Maryj Pani wiata i nasz. Tytu Matki Boej jako Krlowej Polski siga drugiej poowy XVI wieku. Wtedy to Grzegorz z Sambora po raz pierwszy nazywa Maryj Krlow Polski i Polakw. 1 kwietnia 1656 r. w katedrze lwowskiej krl Jan Kazimierz w sposb oficjalny lubowa przed wizerunkiem Matki Boej askawej: Ciebie za patronk moj i za krlow pastw moich dzisiaj obieram. W trzechsetn rocznic lubw Jana Kazimierza episkopat Polski z inicjatywy

wizionego prymasa Stefana Wyszyskiego dokona ponownego zawierzenia caego kraju Maryi i odnowienia lubw krlewskich. 26 sierpnia 1956 roku ok. miliona wiernych na Jasnej Grze zoyo Jasnogrskie luby Narodu Polskiego. Dn. 3 maja w Kociele katolickim w Polsce obchodzona jest liturgiczna uroczysto Najwitszej Maryi Panny Krlowej Polski. Matka Boa Krlowa Polski jest gwn patronk archidiecezji czstochowskiej i przemyskiej, bya te patronk archidiecezji lwowskiej

Majwka - czyli z przyjacimi za miasto Gdy letnie soce przypieka, a miejski kurz, haas i skwar staj si nie zniesienia, warto wybra si gdzie , gdzie woda czysta a trawa zielona. Przyjaciele i znajomi z kawakiem ogrdka, a jeszcze lepiej z dacz gdzie na wsi staj si dobrem nieocenionym. Jeli wpadamy do nich z niespodziewan wizyt, zaplanujmy przynajmniej co do podania na wsplny st. Gdy temperatura na to pozwala, warto te wybra si nad wod lub do lasu. Jak wtedy dopisuje apetyt! Kosz z wiktuaami albo ju gotowym daniem, termosy obiadowe i turystyczna lodwka zaatwi problem z aprowizacj dla niemaego grona osb. Wystarczy tylko rozsi si wygodnie na kocu, niekoniecznie w pozach ani w strojach ze synnych pcien Eduarda Moneta i Clouda Moneta, a potem tylko

biesiadowa, biesiadowa, biesiadowa Saatka z kurczaka z cykori. Skadniki: 3-4 cykorie, 4 piersi z kurczaka, pomaracza, plastry ananasa, yka rodzynek, sok z cytryny, sl, pieprz, majonez. Wykonanie: cykori obra z lici pod biec wod, po to by stracia waciw sobie goryczk. Nastpnie pokroi w paski i skropi cytryn. Czstki pomaraczy, plastry ananasa i upieczone wczeniej piersi z kurczaka pokroi w paski. Poczy z cykori i rodzynkami, wymiesza z majonezem i doprawi do smaku. Cykori moemy zastpi saat lodow, a zamiast owocw mona uy gotowane jajka i oliwki. Tak skomponowane danie wietnie nadaje si na niekopotliwy posiek na onie natury.

Maje dalekie, maje bliskie Przed laty ukazaa si powie Edwarda Redliskiego pod tytuem Konopielka i zyskaa spory rozgos jako obraz jakiej zabitej deskami, wrcz rozbawiajcej ciemn egzotyk, a przecie wspczesnej wsi biaostockiej. Co wszake znaczy wyraz konopielka? Pisarz nazywa tak nauczycielk z miejscowej szkoy i zdaje si to miano wywodzi po prostu od konopi, do ktrych porwnuje sw smuk, z miejska wydelikacon bohaterk. Ale konopielka to przede wszystkim nazwa pieni piewanej niegdy w majowe wieczory przez dziewczta znad Bugu i Narwi. Pie ta niekiedy zaczynaa si od sw ,,cienka maa Konopielka, niekiedy za przybieraa inne warianty i bya, na przykad, prob kierowan do rybakw, by chwytali wianek ruciany, ktry uniosa rzeka.

W probie nie byo nic nabonego, a nawet panieskie gosy wyranie potrcay o kuszc materi grzechu. Jednake przedziwny cig tradycji sprawi, e podobne pienia dziewczta urzdzay sobie pod przydronymi krzyami lub obok czyjej opuszczonej mogiy (gdzie zwyke stay krzye), a same wieczory nazywano ,,witymi. Prawda, podczas tych spotka, ktre odbyway si w soboty, piewano najpierw pieni religijne, jak to i dzisiaj dzieje si przed kapliczkami Matki Boskiej. To jednak nie wystarczao. ,,wite wieczory bodaj nawizyway do prasowiaskiego obrzdu stypy przy grobie i moe dlatego ich repertuar tak niespodziewanie nabiera wieckiego rozpdu, tak nieraz a do niedzielnego ranka rozbrzmiewa bynajmniej nie kocielnymi treciami. Prcz konopielek syszao si jeszcze pogaskie, nie cakiem zrozumiae ju pieni, z ktrymi gdzie indziej, w innych okolicach wystpowano dopiero w ,,noc Kupay, na sobtkach witojaskich. Tam na grze ogie gore, Nocel moja, kopiel moja.

Na tej grze dwoje drzewa Nocel moja, kopiel moja.

Jedno drzewo, Boe drzewo, Nocel moja, kopiel moja.

Niewtpliwie ksia i inni wiadomi chrzecijaskich nauk nie przepadali za tym piewami o Wiakach i ogniach, rozlegajcymi si piskliwie w uwiconych miejscach. Sobotnie wieczory panien znikny, tak jak znikny majowe zabawy matek, znane jeszcze w czasach Zygmunta Augusta: panie

gromadziy si oto na jakim boniu, tworzyy kko i jak podawa w roku 1821 (a wic znacznie pniej) ,,Kuryer Warszawski- ,,plsajc sodko nuciy lubej wiosny pochway.

4

CHRZSZCZ NR 5 (10)

Maj dugo jednak podtrzymywa swe wesoe tradycje. Jeszcze w ubiegym wieku do powszechnego obyczaju naleay wyprawy uczniw i profesorw na podmiejsk trawk. Wycieczki urzdzano najczciej pierwszego maja. Wszystkie ,,Budy uroczo pustoszay, bo skoro wit biy bbny i rozpromienione klasy pod wodz wychowawcw w wywiechtanych surdutach i rwnie synnych sztuczkowych spodniach mkny w dal do lasu, na wie, gdzie w poblie folwarku, z ktrego przedtem przyszo zaproszenie od dziedzica. Tam wrd bogich krzaczkw i motylkw czekao przygotowane przez dobre mamy jado, tam te wnet rozpoczynano gonitwy, recytowano wiersze albo czono si w chry, cieszc i wzruszajc do ez rozsiadych nieco wstydliwie na murawie rodzicieli. Te zabawy

koczyy si o zmierzchu, lecz maj nieraz wyciga z murw mieszczuchw i pcha ich beztrosko w zielone ramiona wiosny. Zwaszcza w niedziel wsiadali oni w byle dryndy, toczyli si na dkach i stateczkach, opuszczali miasto i ze swobod rozkadali si gdzie pod drzewami, aby po zdjciu trzewikw i przechyleniu kapelusza na ty gowy zje jajko na twardo lub zajrze do flaszki z nalewk Opracowano na podstawie Kalendarza

polskiego Jzefa Szczypki R.

Ranek i wieczr

Soce byszczy na wschodzie w chmur ognistych wianku,

A na zachodzie ksiyc blade lice mroczy, Ra za socem toczy, Fijoek klczy zgity pod kroplami ranku.

Laura bysna w oknie, uklkem na ganku; Ona muskajc sploty swych zotych warkoczy: "Czemu rzeka tak rano smutne macie oczy, I miesic, i ty, mj kochanku?"

W wieczr przyszedem nowym bawi si widokiem;

Wraca ksiyc, twarz jego pena i rumiana, Fijoek podnis listki otrzewione mrokiem.

Znowu stana w oknie moja ukochana, W pikniejszym jeszcze stroju i z weselszym okiem; Znowu u ng jej klcz tak smutny jak z rana.

Adam Mickiewicz

Stokrotki Jake auj tej szczliwej pory, Kiedy stokrotki kwiatek pospolity

Zda mi si w cudne ubranym kolory I budzi w sercu dziecinne zachwyty.

I kiedy dugie majowe wieczory Spdzaem, patrzc w jasnych cz bkity, Cichego szczcia peen i pokory, Bijcy sercem, a nigdy niesyty.

A cho to byo kwiecie takie skromne, Nigdym si z prawd marze nie rachowa, Bom mia rozkosz serce nieprzytomne;

I kiedym usta rane caowa, Tom nic nie pragn i nic nie aowa I dzi dr jeszcze, gdy t chwil wspomn...

Adam Asnyk

Zmory wiosenne Biegnie dziewczyna lasem. Zieleni si jej czas... Oto jej wos rozwiany, a oto - szum i las! Od mrowisk soce dymi we zotych kurzach - mgach. A piersi jej rozpiera majowy, cudny strach!

ni si jej dzisiaj w nocy wilkoak w gbi kniej, I dwaj rycerze zbrojni i anioowie trzej ! ni si jej piew i plsy i wszelki ptak i zwierz! I miecz i krew i ogie! Sen zbiega wzdu i wszerz!...

A teraz biegnie w jaw, przez las na lasu skraj - A za ni - Maj drapieny! Spjrz tylko - tygrys-maj !... Dziewczyna ponie gniewem... zaciska bia pi... A wkoo pachn kwiaty... Szcz, Boe, kwiatom szcz!

A wkoo pachn kwiaty, socem si dawi zdrj ! Purpura - ziele - zoto ! Rozkwitw sza i bj ! Grzmi wiosna! Ttni ary! Krwawi si garda r! O, szczcie, szczcie, szczcie! Dzi albo nigdy ju!...

Dziewczyno, hej, dziewczyno! Zieleni si nam czas!... Kochaem nieraz - ongi - i dzisiaj jeszcze raz... Dziewczyno, byem z tob w snu jarach, w gbi kniej - Jam - dwaj rycerze zbrojni i anioowie trzej !...

Jam - piew i pls zawrotny! Jam wszelki ptak i zwierz! Ja - miecz i krew, i ogie! Sen zbiegem wzdu i wszerz...

Sen zbiegem, gonic ciebie, twj wierny tygrys-maj!... Ja jestem las ten cay - las cay a po skraj !

Bolesaw Lemian

5

CHRZSZCZ NR 5 (10)

Jerzy Jan Markiewicz

c.d. Miaem wielkie szczcie i zaszczyt, e jako szczebrzeszak ucze szczebrzeskiego Liceum Pedagogicznego, a pniej student, spotkaem na drodze mojego ycia dwch tak wielkich ludzi- naukowcw, pedagogw, dziaaczy kultury, bibliofilw i historykw piszcych o czynach zbrojnych i martyrologii, przyjaci zwykych ludzi: doktora Zygmunta Klukowskiego i Jerzego

Markiewicza, ktrzy obdarzali mnie yczliwoci i przyjani. Kontakty z tymi dwoma historykami w znacznym

stopniu wpyny na ukierunkowanie i pogbienie moich zainteresowa histori regionaln, a szczeglnie histori rodzinnego miasta Szczebrzeszyna. Moje i Jerzego Markiewicza

kontakty z dr. Z. Klukowskim opisaem w monografii pt. Zygmunt Klukowski lekarz ze Szczebrzeszyna

1885 1951, Szczebrzeszyn 2000 . Znajomo z mec. Markiewiczem wraz z upywem czasu, w ktrym dorastaem wiekowo i naukowo, nabieraa charakteru koleeskiego, pniej za trwaej przyjani. Z jego inicjatywy spotkalimy si w 1954 r. na UMCS w Lublinie, kiedy byem studentem historii a on asystentem na wydziale prawa. Rnia nas pozycja naukowa i rnica wieku ( by starszy ode mnie 5 lat), dlatego zwrciem si do niego w czasie rozmowy uywajc formy pan. Jerzy natychmiast zareagowa, owiadczajc: jestemy szczebrzeszakami, absolwentami tej samej szkoy, a na dodatek synami Ziemi Zamojskiej, a wic kolegami, a koledzy mwi sobie po imieniu jestem Jerzy.

Do czasu ukoczenia studiw magisterskich byo jeszcze wiele naszych spotka, podczas ktrych opowiada mi o prowadzonych badaniach naukowych, zamiarze publikowania ksiek. Podpowiada mi, e jako przyszy historyk mgbym si zaj histori Szczebrzeszyna i ludzi, ktrzy j tworzyli. Powane traktowanie mojej osoby naszego koleestwa i oczekiwa publicystycznych, i ksikowych, wydawnictwa moich pozycji potwierdzaj pozytywne oceny w licznych dedykacjach w ksikach otrzymanych od niego. Dla przykadu podam dwie dedykacje. Pierwsza dotyczy okresu, kiedy rozwijay si i umacniay nasze koleeskie stosunki, zamieszczona zostaa w ksice Paprocie zakwity krwi partyzantw - ,,Aleksandrowi Przysadzie, synowi Ziemi Zamojskiej,

z przypomnieniem koleestwa studenckich lat, z yczeniami wszelkiej pomylnoci i wyrazami przyjani z prob o przyjcie Jerzy autor Bigoraj dnia 21 maja 1978 r.

I druga dedykacja, z okresu, gdy byem ju autorem licznych pozycji publicystycznych i kilu ksiek: ,,Koledze po pirze Aleksandrowi Przysadzie z wyrazami przyjani Jerzy Markiewicz, Lublin 3 sierpnia 2007 r.. Mecenas, profesor Jerzy Markiewicz by czowiekiem wielkiego formatu i to nie tylko jako historyk czy prawnik, ale jako obywatel i zwyky czowiek. Posiada umiowanie ludzi mia wielki szacunek dla kadego czowieka. Wysoko ceni prawd i sprawiedliwo spoeczn. Dawa temu wyraz, kiedy bezinteresownie broni pokrzywdzonych, zwaszcza czonkw dawnego podziemia. Nie by chciwy, nie nagromadzi dbr materialnych od 2001 r. ju jako profesor KUL mieszka w bloku. Jego namitnoci byy ksiki i badania historyczne, oraz publikacje prasowe i ksikowe. Cieszy si uznaniem wiata nauki i gremiw prawniczych, a take szacunkiem rodowiska kombatanckiego, spoeczestwa Bigoraja i caej Zamojszczyzny. Zmar 3 marca 2015r, w Lublinie i zosta pochowany na cmentarzu na Majdanku.

Aleksander Przysada

Szczebrzeskie brody Ju niewielu dzisiejszych mieszkacw wie,

e Szczebrzeszyn mia pi brodw. Moe kto, np. szkoy zechc urzdzi konkurs na przypomnienie ich nazw? Dlatego nie zdradz ich teraz.

Z dokumentw Ordynacji Zamojskiej wynika, e w pierwszej poowie XIX wieku uporzdkowano gospodark len m. in. w ten sposb, e drzewo trzeba byo teraz kupowa. Powstaa potrzeba zorganizowania kontroli legalnoci wywoonego z lasw drzewa.

W tym celu wybudowano, wg nomenklatury

Ordynacji Szlaki, zwane pospolicie Szlakwkami: w Niedzieliskach- Borku Bodaczowskim, Brodach,

Kawczynie i czwarty urzdzi si majcy za karczm Supy na drogach schodzcych si od Krasnobrodu i Kosobud do Szczebrzeszyna.

Rwnie wtedy, w pierwszej poowie XIX wieku, po wybudowaniu Szlakwki w Brodach, Ordynacja usypaa od niej do Szczebrzeszyna grobl, gdy brodzka Szlakwka nie miaa odpowiedniego poczenia z miastem i pooonymi na zachd od niego wsiami, do ktrych to miejsc wieziono zakupione drzewo.

Grobla ta zostaa utwardzona w 1915 r. ceg klinkierow, czsto podczas wysokiego stanu wd wywracan, posadzono na poboczu, prawie bezporednio przy jezdni topole, ktre w latach trzydziestych XX stulecia wyrosy na potne drzewa.

6

CHRZSZCZ NR 5 (10)

Pniej, w wiele lat po wojnie topole wycito, drog podwyszono i wyasfaltowano. Zastpia dotychczasow drog do Zwierzyca przez Kawczyn i Toplcz.

Szlakwka w Brodach jeszcze w latach dwudziestych, po pierwszej wojnie wiatowej, staa samotnie. Wie Brody Mae zaczynaa si od dzi jeszcze widocznej jej zwartej zabudowy p kilometra od Szlakwki. Brody Due te p kilometra, dopiero za jednopitrow, ceglan szko, wybudowan w 1929 r. Na pocztku tej wsi, zaraz za szko staa karczma, przypominajca polski szeroko rozsiady dwr z gankiem i ogromnym dachem. Pamitam j z lat trzydziestych, pierwszych lat mojej nauki w brodzkiej szkole. Karczma bya ju nieczynna z zamknitymi okiennicami, w pocztkowym stanie ruiny. Pomidzy karczm a Szlakwk znajdowa si folwark.

Pradolina Wieprza cignc si okoo 8 kilometrw od wsi Wywoczki do Bodaczowa, goa, niezaronita jak dzisiaj krzakami, a nawet drzewami, bya z powodu wyszego poziomu wd gruntowych (niektrzy twierdz, e o 2 metry), bagnista. Wieprz, znacznie szerszy ni dzisiaj, w czasie roztopw wiosennych, kiedy zmarznita jeszcze ziemia nie moga wchon wszystkiej wody, zalewa ca pradolin, osigajc prawie kadego roku poziom tak wysoki, e woda przelewaa si przez drog na odcinku od winki do Wieprza. Do czsto nawet na w. Jana, kiedy zaczynano koszenie k, kosiarze stali po kostki w wodzie, przypomnia mi to w rozmowie Olek Przysada.

Ze zbiorw dr. Andrzeja Jwiakowskiego Wiosna rok 1945. Wysadzony most i wiosenny

wylew Wieprza.

Na wojskowej mapie tzw. sztabwce z roku 1936 po obu stronach drogi Szczebrzeszyn- Szlakwka widniej kropki, co oznacza, e droga ta moe by w pewnych okresach nieprzejezdna. Po lewej stronie,

idc od Szczebrzeszyna, duy tartak (T) w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje si hotel, myn (Mm) podobny do tego, ktry znajduje si przy drodze do Bonia; dalej przy wince, daleko szerszej ni dzisiaj, staa rzenia (Rze) zwana szlachtuzem, z domkiem jej gospodarza Jwiakowskiego. (Jurczykowski podaje, e mia szesnacioro dzieci).

Po prawej stronie drogi, pomidzy wink a Maymi Brodami, s widoczne prostokty grobli, ktre jeszcze pamitam, dawnych staww rybnych.

Romuald Koodziejczyk

Zwizki rodziny Malhomme'w z Ordynacj Zamojsk. c.d.

Po powrocie ze Szwajcarii (Ludwik Malhomme)

pracowa jako nauczyciel w zaoonej przez ordynata ok. 1818 roku w Maciejowicach szkole praktycznego

rolnictwa zwanej "szko parobcz" albo "szko oficjalistw", naucza przedmiotw elementarnych: podstaw czytania, pisania, rysunkw, piewu i religii. Nie posiadam informacji odnonie Henryka i Stanisawa Malhomme'w, natomiast w Gruszce Zaporskiej w gminie Radecznica mieszka Micha Malhomme, dzierawca dbr Gruszki Zaporskiej i Podlesia (zlokalizowanych take w obrbie tej gminy), co potwierdza wpis w Ksidze Urodze Parafii Mokrelipie 1826 - 1830 r. Czytamy tam, i: Dnia dwudziestego trzeciego stycznia tysic osiemset dwudziestego sidmego roku zjawi si na parafii Micha Malhomme Dzierawca Dbr Gruszki Zaporskiej i Podlesia dwadziecia siedem lat majcy, zamieszkay w Gruszce Zaporskiej, w obecnoci Wielmonego Stanisawa Jaworskiego lat trzydzieci dwa Dzierawcy Dbr Gorajca i Antoniego Mierzejewskiego lat czterdzieci dwa Dzierawcy Dbr Zarudzie i okaza dzieci pci mskiej urodzone w Gruszce Zaporskiej dnia 30 listopada o godzinie

dwudziestej w nocy tysic osiemset dwudziestego szstego roku z ony jego Anny z Zaborowskich lat dwadziecia liczcej. Dzieciciu temu nadano imiona Wadysaw Mikoaj i Franciszek, a rodzicami chrzestnymi byli Antoni Mierzejewski i Anna Neyburg.

Na cmentarzu w Matczynie k. Beyc spoczywa we wsplnym grobie rodziny Ligowskich, wacicieli Matczyna Jadwiga z Malhomme'w Ligowska, zmara 22 stycznia 1888 roku w wieku 61 lat. Pochowany jest

tam rwnie Alexy Ligowski, waciciel Matczyna, ktry y 82 lat, zmar 29 marca 1890 roku, mg by mem albo teciem Jadwigi.

CHRZSZCZ NR 5 (10)

7

Na cmentarzu parafialnym w Bigoraju spoczywa Leon Malhomme zmary w roku 1894 w wieku 80 lat wraz ze swoj on Mari z Raciborskich Malhomme, ktra ya lat 63, zmara 12 VI 1881 roku. Nie wiemy, czyim synem by Leon, na pewno wnukiem Mikoaja Ludwika. Na cmentarzu we Frampolu znajduje si pochwek Celestyny z Malhomme'w Sotowskiej, zmarej 1 kwietnia 1895 roku. Na cmentarzu we Frampolu pochowany jest

take Romuald Sotowski, byy oficer Wojsk Polskich, sdzia pokoju, ktry zmar 27 listopada 1888 roku w wieku 78 lat, prawdopodobnie m Celestyny. Na cmentarzu w Jzefowie pochowana jest Anna z Melhomme'w Skrzetuska, z informacji zawartych w inskrypcji nagrobnej dowiadujemy si, i bya wdow po weteranie 1863 roku, zmara 1930 roku w wieku 68 lat - w dowd czci i mioci pomnik ten stawiaj dzieci i crka. W tym miejscu rodzi si pytanie: czyje to byy dzieci i czyja crka? Nie umiem na nie w tym momencie odpowiedzie. Literatura

Archiwum Gwne Akt Dawnych, Akta Zamojskie, Mikoaj Ludwik Malhomme do S. K. Zamoyskiego, Brody 18 stycznia 1822, sygn. 1984, k. 10.

Archiwum Pastwowe w Lublinie, Archiwum Klemensowskich z Celejowa 1766 - 1938, Zesp nr 74, sygn. 97, k. 1.

Archiwum Parafialne w Mokrymlipiu, Ksiga Urodze Parafii Mokrelipie 1826 - 1830 r. K. Ajewski, Stanisawa Kostki Zamoyskiego ycie i dziaalno 1775 - 1856, Warszawa 2010. Popis publiczny uczniw Szkoy Wojewdzkiej imienia Zamoyskich w Szczebrzeszynie, Warszawa 1825.

Popis publiczny uczniw Szkoy Wojewdzkiej imienia Zamoyskich w Szczebrzeszynie, Warszawa 1826.

Z. Klukowski, Dawne Szkoy im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie (1811 - 1852). Zarys dziejw, Zamo 1927. W. W. Bednarski, Uani zamojscy w powstaniu listopadowym, "Tygodnik Zamojski" 1985, Nr 47, s. 8

9 Regina Smoter Grzeszkiewicz

Pytania i odpowiedzi Dlaczego przestpcy przestaj podrabia zotwki? Polscy faszerze odchodz od podrabiania naszej rodzimej waluty na rzecz euro. Dlaczego? To proste-

praca jest ta sama, zysk czterokrotnie wikszy. Takie faszywe banknoty trafiaj z Polski na zachd. Co zaskakujce, handel nimi kwitnie gwnie w Holandii i Belgii. W tych krajach jest w obiegu tyle

samo faszywych pienidzy co np. w Niemczech, pomimo e licz one znacznie mniej mieszkacw. Eksperci do dzi prbuj odgadn, co jest tego przyczyn. Co do zotwek: policja twierdzi, e podrobiony jest jeden banknot na 50 tysicy. Nieoficjalne szacunki wskazuj, e moe by ich nawet dwu- trzykrotnie wicej. Gdzie najczciej blokuje si reklamy? Wyskakujce okienko reklamowe, gona muzyka zwiastujca kolejn promocj internetowe reklamy bywaj irytujce. Dlatego programy blokujce niepodane treci s dostpne od lat, a ich popularno wci ronie. Jak si okazao, prym w ich stosowaniu wiod Polacy korzysta z nich niemal 30 procent internautw w naszym kraju. Na ile skuteczne jest tego typu oprogramowanie? To ju zupenie inna sprawa. Ostatnio mediami wstrzsna wiadomo, e trzech internetowych gigantw Google, Microsoft i Amazon znalazo sposb na ominicie wirtualnych blokad. Za odpowiedni (jak mona si domyla wysok) opat ich reklamy trafiy na tzw. ,,bia list i nie s blokowane. Dlaczego niektre jaszczurki ,,zjadaj wasny ogon?

Szyszkowiec may to poudniowoafrykaska jaszczurka, ktra stosuje niezwykle pomysow strategi obronn : gryzie si w koniec ogona. Co jej to daje? Przeksztaca si tym samym w okrg twierdz, do ktre wrg nie ma si jak dobra. Twarde, ostre uski s wwczas nastroszone to niemoliwy do sforsowania mur, zabezpieczajcy brzuch gada. Taka przemiana zajmuje tym

zwykle ociaym zwierztom zaledwie kilka sekund.

CHRZSZCZ NR 5 (10)

8

Szyszkowce mae maj jeszcze inny rodek obronny w zanadrzu, z ktrego korzystaj jednak tylko w ostatecznoci: potrafi odrzuci wasny ogon, kiedy zostaje uchwycony przez drapienika. Dlaczego kawa w biaej filiance wydaje si bardziej gorzka?

Badania wykazay, e kawa w biaej filiance ma znacznie bardziej gorzki smak ni ta sama podana w filiance z przezroczystego szka albo np. niebieskiej ceramiki. Dlaczego? Brytyjsko australijski zesp badaczy przypuszcza, e mzg kojarzy kolor ciemnobrzowy ze smakiem gorzkim. Czyli: im silniej kolor naczynia podkrela brz kawy, tym bardziej wydaje si ona nam gorzka. Okazuje si wic, e pije si take oczami. Czy owady zmylaj wspomnienia? Przez dugi czas badacze zakadali, e zjawisko tworzenia faszywych wspomnie jest charakterystyczne wycznie dla ludzi. Ale niedawno naukowcy z Uniwersytetu Krlowej Marii w Londynie odkryli, e podobnie wyglda to u pewnego gatunku owadw. Najpierw nauczyli trzmiele, e pokarm czeka na kwiecie z czarn obwdk. Potem za, e znajduje si on na tym. Po pewnym czasie owady leciay do tych kwiatkw z czarn obwdk. Eksperyment zademonstrowa wic, e zjawisko czenia ladw pamiciowych jest wsplne dla mzgw duych (jak ludzki) i bardzo maych (jak trzmieli). Czy samochody mog schodzi miasta? Samochody elektryczne niewtpliwie poprawi w miastach jako powietrza, ale chiscy naukowcy poszli krok dalej i opublikowali w prestiowym miesiczniku ,,Nature wyniki bada nad wpywem takich pojazdw na temperatury. W jadcym aucie z silnikiem spalinowym ponad 70 % energii zawartej

w paliwie zamienianych jest w ciepo. Na podstawie danych z 2012 roku oszacowano, e zastpienie wszystkich pojazdw w Pekinie elektrycznymi, pozwolioby obniy w stolicy temperatur okoo 1 stopie Celsjusza. A to oznacza mniejsze obcienie klimatyzacji, co przekada si na prawie 11 tysicy ton dwutlenku wgla i 14 milionw kilowatogodzin energii elektrycznej dziennie.

Jak potnym rdem energii jest ziemia? Najbardziej niszczycielsk broni czowieka s bomby atomowe ale w porwnaniu z najwikszymi siami przyrody wydaj si zupenie niegrone. Kada gwatowniejsza burza niesie energi nawet 100 razy wiksz ni bomba, ktr zrzucono na Hiroszim. A huragan w czasie 20 minut wykonuje prac rwn energii uwalnianej przez okoo 700 takich bomb.

Jeszcze wiksza energia drzemie pod powierzchni Ziemi: co 100 metrw w kierunku jdra temperatura wzrasta rednio o 3 stopnie. Szecian o krawdzi dugiej na kilometr, znajdujcy si na gbokoci 7000 metrw, ma energi ciepln stanowic dwadziecia procent rocznego zapotrzebowania w Polsce.

Zebra R.

Z miasta ROZTOCZASKIE OSTY'2015

Podczas tegorocznej majwki OSTY'2015, oprcz dorocznych uroczystoci patrio-tycznych, ktre uwietnione byy asyst Orkiestry Dtej Echo Kniei i wystpem modziey z Gimnazjum im. Polskich Olimpijczykw w Szcze-brzeszynie, wszyscy chtni mogli liczy rwnie na aktywny wypoczynek podczas rajdu pieszego

i nordic walking. Trasa rajdu prowadzia przez malownicze tereny Roztocza Zachodniego, o ktrym w trakcie wdrwki opowiada szczebrzeski przewodnik pan Janusz Kapecki. Zwieczeniem imprezy bya Biesiada Turystyczna na Rynku Miejskim, podczas ktrej zaprezentoway si dzieci z zespou tanecznego z MDK w Szczebrzeszynie, Szczebrzeska Kapela Podwrkowa, Hetmascy Sarmaci, zesp wokalny Et cetera oraz bieszczadzka formacja Melisa Blues Band. Imprezie towarzyszyy konkursy krajoznawcze, stoiska gastronomiczne i atrakcje dla dzieci.

MDK Szczebrzeszyn

Msza w. za Ojczyzn

9

Orkiestra dta Echo Kniei

I teraz na szlak

Wystpuj najmodsi

Hetmascy Sarmaci

Amatorski mecz tenisa stoowego Polska-Szwecja

Miasto Szczebrzeszyn oraz sekcja tenisa stoowego MUKS Roztocze Szczebrzeszyn przy Gimnazjum im. Polskich Olimpijczykw bdzie promowane take w Sztokholmie i w caej Szwecji, a to za spraw Tomasza Solaka. Pan Solak mieszka i pracuje w

Sztokholmie, uprawia te amatorsko tenis stoowy i wraz z kolegami z pracy zaoyli klub tenisa stoowego. W pitek 17.04. 2015 r. w godzinach wieczornych, odbyo si spotkanie zawodnikw TTC Szczebrzeszyn z zastpc Burmistrza p. Jerzym Banaszkiewiczem, gocie otrzymali na pamitk upominki ksikowe tematycznie zwizane z naszym regionem.

W sobot 18.04 o godzinie 1000 w sali Gimnazjum rozpocz si towarzyski midzynarodowy mecz tenisa stoowego pomidzy MUKS Roztocze Szczebrzeszyn Polska a TTC Szczebrzeszyn Sztokholm Szwecja. Zwyciyli gospodarze 8 : 2. Po zakoczeniu gier druyny otrzymay okazae puchary, a zawodnicy goci za udzia w meczu otrzymali upominki oraz pamitkowe statuetki tenisistw.

m.

CHRZSZCZ NR 5 (10)

CHRZSZCZ NR 5 (10)

10

Dajmy sobie i innym poy! Gosi si czsto nieprawd o tym, : ,,Prawda ley porodku. Najczciej bronimy wasnej prawdy w sensie jednostkowym, zawodowym, grupowym

i narodowym.

*

Kady dzie moe by dla ciebie radosnym, jeli bdziesz umiechnitym realist oraz dziaa dla dobra innych, a take unika ludzi niekompetentnych.

*

Przypatruj si sobie a odkryjesz, e podlegasz ewolucji oraz zmieniasz swoja hierarchi wartoci i postaw.

*

Dlaczego tak wielu ludzi usilnie potrzebuje

i poszukuje wrogw? *

Wchodzc w ycie bliniego z ,,butami, wytrzyj je przynajmniej z kurzu.

*

Zapomnij o wszystkich twoich wrogach, a doznasz

spokoju i wzrostu dobrego samopoczucia, e jeste ponad nimi.

*

Wielu z tych ludzi, ktrzy chc sawy, nie bardzo wie jak ona smakuje. Dlatego dowiadczenie yciowe wiele moe w nich zmieni.

*

Wtpliwoci i zawahania mcz ludzi, ale czyni ich naturalnymi; pewno i poczucie wyszoci czyni ich czsto nieludzkimi lub miesznymi.

*

Mona i powinno si myle o czowieku z nadziej i szacunkiem, poniewa, jak stwierdzi Blaise Pascal: ,,Czowiek jest tylko trzcin, najwtlejsz w przyrodzie, ale trzcin mylc.

*

Dialog i rozmowa maj sens, kiedy rozmwcy pytaj si nawzajem i suchaj racji.

*

Kady czowiek nieufnie rysuje i maluje swj portret, ktry nieustajco si zmienia i wychodzi poza ramy.

*

Czowiek - to wiadomy lub niewiadomy eksperyment i to nas zadziwia, bawi lub denerwuje.

*

Od nazywania innych ograniczonymi i gupimi nie przybywa nam mdroci i dobrej opinii, ktr inni nam serwuj.

*

Nie usprawiedliwiaj si atwo i czsto, zrzucajc win na innych ludzi lub ,,okolicznoci agodzce. Uderz si piersi, a spodobasz si sobie i blinim.

*

Czowiekowi dodaje wdziku to, e nie ma kompleksw lub je sprytnie ukrywa.

*

Nie wstyd si ez, ktre zmywaj twoje smutki i rozczarowania, ale nie kapituluj. Nie daj, by wszyscy ci cenili i kochali, bo sam obdarzasz takimi uczuciami tylko wybranych.

*

Nie uwaaj si za najmdrzejszego we wszystkim od innych, a znajdziesz chtnych do wymiany myli i obywatelskiego bytowania. Rozwaaj, gdzie bywasz i po co, a moe zrozumiesz, e nie wszdzie musisz by.

*

Nie tra czasu na spory i ktnie, bo czas szybko przemija i przynosi okazje do nowej walki na sowa. Wielu zapomina o tym, e s tylko przechodniami dugodystansowymi na Ziemi.

*

Wielu z nas woli znajdowa pyek w oku bliniego, zamiast zaj si swoj belk w oku. Mona wic prognozowa, e: Kto pod kim doki kopie, ten wpadnie zapewne do dou.

*

Stanisaw Lem doszed do wniosku, e ,,Cay wiat zwierzcy jest pasoytem rolinnego. Czowiek wic obok waciwej mu mdroci, podmiotowoci i powoania jest take pasoytem wiata rolinnego i zwierzcego.

Czesaw Banach Z ksiki Dajmy sobie i innym poy, Krakw 2011.

Maj

Po zotej pogodzie Majowej i bzowej

Powoli zapada

Zmierzch take majowy.

Obudzi si wietrzyk agodny i mikki I brzozom podnosi

Zielone sukienki.

Przycicha swawolnie,

Na traw si kadzie I czeka na ksiyc

Zapltany w sadzie. Leopold Staff

11

CHRZSZCZ NR 5 (10)

Nowoci wydawnicze Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolejne nowoci wydawnicze.

Ewa Kassala ,, dze Kleopatry". Staroytny Egipt, dworskie intrygi, pienidze, wadza, polityka, magia i mio, w czasach panowania genialnej kobiety faraona w najbogatszym miecie wczesnego wiata Aleksandrii.

Powie odsania nieznane dotd dzieje najbardziej znanej kobiety staroytnoci. Ta niezwykle inteligentna wadczyni, silna, doskonale wyksztacona, wietnie przygotowana do rzdzenia i utrzymania niezalenoci Egiptu nie cofaa si przed niczym. Wykorzystywaa swoj wiedz, umiejtnoci, sprzyjajce warunki i wszystkie dostpne jej atrybuty atrakcyjnej, kuszcej i tajemniczej kobiecoci, by dominowa w mskim wiecie.

Rafa Konik, Sylwia Konik ,, Amazonia piekielne pikno". Jest to opowie o dwch samotnych, ekstremalnych wyprawach do dzikiej i fascynujcej, niekiedy okrutnej Amazonii. Narrator pokonuje ponad

siedem tysicy kilometrw niegocinnej dla obcych krainy, stojc czsto oko w oko ze miertelnym niebezpieczestwem.

Zapraszamy

MGBP w Szczebrzeszynie

Szabat w moim sztetlu.

Nasz may sztetl by ubogim miejscem. C, wci jeszcze jestemy ubodzy, nawet dzisiaj. Z tego naszego sztetl promieniaa jaka nadzwyczajna wspaniao i bogata duchowo. Zbdnym jest porwnanie maych przyjemnoci zuboaych istnie w tym tak malekim Szczebrzeszynie, z tymi bardziej zamonymi istnieniami wikszego wiata. Kady przyzna mi jednak racj, e jeeli ktokolwiek z nas wci o czym ni, jest to nic innego jak przeszo Szczebrzeszyna Mielimy kolorowe ycie, pene treci. Ta myl wywouje seri obrazw z przeszoci, ktre przewijaj mi si przed oczami (mimo to, rka, ktr to pisz, nie nada.)

***

Szabat. Ale kady Szabat ma swoj Wigili. Gorcy letni pitek, okoo 3 - 4 po poudniu. Mieszkaem z moimi rodzicami, siostrami i bratem, niech krew ich zostanie pomszczona ( zwrot majcy na celu podkrelenie niewinnej mierci osoby zamordowanej podczas okupacji), w Zielonym Gasse

( ulica Zielona), przy ktrej znajduje si do dzi dom nalecy niegdy do Mordechaja Flajszera) (ulica Reb pana Mordechai Flajszera). Jestem wystrojony na

Szabat, w szabatowe gaganki, uwanie si kontrolujc, tak by, uchowaj Boe, nie poplami swoich szat.

Skoczywszy swoj prac, poszedem niedaleko apteki Gechichtera (zlokalizowana przy ulicy

Zamojskiej, lata temu naleaa ona do Sznycera). Rebe Zelig Gecel i rebe Mosze Pinia, niech krew ich

bdzie pomszczona, usiedli na schodach apteki. Przy cianie, naprzeciwko domu Mordechaja Flajszera, niczym onierze naprzeciw fortu, stali synowie Zeliga Gecela. Nie wygldali oni wtedy jak wieniacy z workiem zboa. Po prostu, po tygodniu cikiej pracy desperacko brakowao im chwili oddechu i czystego powietrza. Przez cay tydzie ciko pracowali na kawaek chleba, czsto do ostatku si; w pitek pod wieczr mogli nieco odetchn. Cementowe schody naprzeciw zamknitych drzwi domu Estery Flajszer, niech krew jej bdzie pomszczona, byy rwnie zajte przez siedzce osoby.

Balabustas (osoby przygotowujce potrawy na szabas) z ulicy i z okolic wci byy bardzo intensywnie zajci przygotowaniami do Szabatu. Cz z nich zajmowaa si przygotowywaniem czulentu (zapiekanka skadajca si z ziemniakw,

12

CHRZSZCZ NR 5 (10)

fasoli, kaszy perowej, misa woowego i przypraw, niekiedy z dodatkiem suszonych liwek), a przy nich dziewczta z kilkoma kawakami drewna, ktre miay suy jako zaopatrzenie pieca. Obowizek rozpalenia w piecach na czulent dla ssiadw spoczywa na Chai, crce Mosze Piniasa i Menucha Chanie, synowej wonicy, niech Bg oczyci ich przelan krew. Balabustas najedali na sklepiki z ywnoci Szymona Goldmana i Fajgi Gedalias, niech Bg oczyci ich przelan krew, po to, aby naby jeszcze cukier i kaw, ktrych zapomnieli umieci na czwartkowej licie zakupw. W drewnianym domu rebe Mordechaja Flajszera,

gdzie mieszkaa jego crka Nechama Gerenreich, mona byo dostrzec dym wydostajcy si z komina. Zreszt, w wielu domach. Podogi wci byy myte. Wielu z Balabustas, schowanych gboko w swoich kryjwkach, jak co dzie spoywao barszcz i shalesh sudehs (tzw. trzecie danie). U Lejzora Sztyfta podoga bya ju w poowie umyta; na drugiej poowie ojciec i synowie cigle siedzieli na maszynach, koczc szybko swoj zaczt prac. Towar musia by gotowy i dostarczony klientowi do domu w niedziel rano.

Bliej Szabatu dzieci rebe Mordechaja wyszy z wielkiego domu, na ich twarzach wida byo ask Szabatu. Ubrane ju w odwitne stroje, usiady na schodach domu. Od czasu do czasu mona byo zobaczy wnuki wybiegajce z domu dziadka prosto do znajdujcego si nieopodal sklepu Simona Goldmana, w ktrym kupoway rnego rodzaju przekski na Szabat. Z daleka dao si sysze uderzanie mota rebe Mosze, szamesa (posugacz boniczy, w okresie midzywojennym obowizki te peni Mendel Farber), ktry przypomina wszystkim o zapalaniu wiec. Dwik zatrzaskiwanych drzwi dao si sysze od nowa, podobnie jak brzk kluczy to ydzi zamykajcy na Szabat swoje sklepiki i pracownie. Ulice staway si coraz bardziej pynne. Wkrtce okna ydowskich domw zapony na czerwono od blasku pomieni szabatowych wiec Szabat!...

***

Wraz z nadejciem Szabatu wygld ulicy zmienia si cakowicie. Sklepy z ich zamknitymi elaznymi bramami; w bramach kdki zawieszone z pewnego rodzaju odwitnoci i dum, jak gdyby woay jedna do drugiej: mamy Szabat!...Ulica i chodnik

czysto zamiecione z tygodniowego kurzu i brudu rowy bielone nienobiaym wapnem okrglaki woajce dumnie do kostek brukowych: adne koa cikich wozw chopskich nie rozgniot dzi naszych plecw! A po nas bd spacerowa ydzi witujcy Szabat!... odpowiedziay kostki brukowe. Rzeczywicie, nie mona byo usysze turkotu k, a mode ydwki, pene gracji, po cikim pitkowym dniu pracy, wychodziy na spacery; ydzi ubrani w satyn i lniane kapoty, z modlitewnikami pod pach ruszali do domw modlitwy, aby uczestniczy w odprawianiu Szabatu. W maym Bet ha midrasz (,,Dom Nauki posiadajcy wasn bibliotek dzie religijnych przeznaczony do studiw religijnych, modlitwy i dyskusji) rebe Mordechaja Flajszera, ktry znajdowa si na jego podwrku, mg si modli on, jego zi, jego syn Dan, niech Bg pomci jego przelan krew (z rodziny Flajszerw zginli: Flajszer Szloma z rodzin, Flajszer Dan, Flajszer Samuel, Flajszer Ester, Flajszer M.), wszyscy ssiedzi, tokarze z ssiedniego podwrza i wielu innych. Gabajem ( urzednik gminy ydowskiej zajmujcy si sprawami administracyjnymi) by tam Zelig Bukarz, niech Bg pomci jego przelan krew, fanatycznie religijny czowiek, lecz zarazem bardzo skromny yd. Rebe Mordechaj Flajszer siedzia na przedzie, wschodnia ciana zajta bya przez jego zicia. W pierwszym rzdzie Nauczyciel rebe Jeremiachu Rabinowicz (pniejszy Rabin Biaobrzeski przy ulicy Ciepej w Warszawie). Jego obecno prawdziwie owiecaa Bet ha - midrasz i cay ydowski sztetl. Zachodnia awa zajta bya za przez zwyczajny lud z Danem Flajszerem na czele. Najwyraniej nie chcia on usi obok swojego szwagra. Pewna wesoo bya widoczna wrd wiernych jeszcze przed rozpoczciem wieczornych pitkowych rytuaw. Twarze usiane troskami dnia codziennego i cikiej pracy miay szabatowy wygld.

Emanuel Chmielasz

Z Opowieci z kraju dziecistwa Jelenia Gra 2004 c.d.n.

Chrzszcz miesicznik informacyjny Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1

E-mail: sps@onet.eu www.chrzaszcz.com.pl Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj