CHRONIMY DRZEWA - Greenpeace USA · zdrowe i nic im nie jest? ... wego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału

PORADNIK PRAWNY

Opracowanie:

Magdalena Bar

Radca prawny

Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy

Prawo gospodarcze i ochrony środowiska, sp. z o.o.

CHRONIMY DRZEWA

Chronimy drzewa – Poradnik

2

Spis treści

1. Zasadność prowadzonej wycinki drzew .......................................................................................... 4

1.1. Jakie zezwolenie potrzebne jest na usunięcie drzewa i kto je wydaje ............................ 4

1.2. Kiedy zezwolenie nie jest wymagane ...................................................................................... 4

1.3. Kto może ubiegać się o zezwolenie ........................................................................................ 6

1.4. Co musi zawierać wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa ....................... 7

1.5. Co powinien brać pod uwagę organ administracji wydając zezwolenie ....................... 8

1.6. Co powinno zawierać zezwolenie ............................................................................................ 9

1.7. Kto może uczestniczyć w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia i kto może

się od niego odwołać ................................................................................................................ 10

1.8. Jak można dowiedzieć się o wszczęciu postępowania w sprawie zezwolenia na

usunięcie drzewa oraz o samym wydanym zezwoleniu .................................................. 11

1.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna ........................................................................... 11

Pytania i odpowiedzi.......................................................................................................................... 14

1. Moja spółdzielnia/wspólnota mieszkaniowa wystąpiła z wnioskiem o wycinkę drzew, bo

kilku mieszkańcom zaczęły one przeszkadzać. Co mogę zrobić, żeby to powstrzymać? . 14

2. Czy mogę zaskarżyć pozwolenie na wycinkę drzew? Jeśli tak to jak to zrobić? ................... 14

3. Czy wycinka w okresie lęgowym ptaków jest zgodna z prawem? ............................................ 15

4. Co robić, jeżeli wycinka niszczy gniazda lęgowe ptaków?.......................................................... 15

5. Jak sprawdzić, czy prowadzona wycinka drzew jest zgodna z prawem? ............................... 16

6. Co powinno się znaleźć w poprawnie wydanej zgodzie na wycinkę? ..................................... 16

7. Czy i gdzie można się odwoływać w sytuacji, w której pozwolenie na wycinkę zawiera

braki formalne i merytoryczne? .......................................................................................................... 16

8. Czy służby energetyczne mogę bez pozwolenia i pytania wycinać drzewa na mojej

posesji? ...................................................................................................................................................... 16

9. Co robić kiedy podanym powodem wycinki jest zły stan drzew, a ja widzę, że drzewa są

zdrowe i nic im nie jest? ........................................................................................................................ 17

10. Za oknem pojawili się ludzie z piłami. Gdzie można ustalić, czy była zgoda i jaki jest

powód wycinki? ....................................................................................................................................... 18

11. W urzędzie nie potrafią mi odpowiedzieć, czy wycinający mają pozwolenie. Co robić?... 18

12. Czy gmina może sama sobie wydać zgodę na wycinkę? ........................................................... 19

13. Masowa wycinka drzew wzdłuż pasa drogowego pod pretekstem bezpieczeństwa – co

robić, jak to powstrzymać? ................................................................................................................... 20

14. Kto może wyciąć drzewo, które znajduje się na granicy dwóch posesji? ............................... 21 15. Twierdzą, że wycinają chore drzewa, ale ja widzę że są zdrowe – czy ktoś może

przeprowadzić profesjonalną ocenę stanu zdrowia drzew? ...................................................... 21

Załączniki .............................................................................................................................................. 22

2. Zabiegi pielęgnacyjne ....................................................................................................................... 27

Pytania i odpowiedzi.......................................................................................................................... 27

1. Jaka część korony drzewa można wyciąć w ramach cięć prześwietlających /

pielęgnujących? ....................................................................................................................................... 27 2. Czy ekipa prowadząca działania pielęgnujące musi mieć zgodę i jakieś uprawnienia? ..... 28

3. Opłaty i kary ........................................................................................................................................ 28

3.1. Opłaty za usunięcie drzewa i ich wysokość ........................................................................ 28


3

3.2. Kiedy opłaty nie są wymagane ............................................................................................... 31

3.3. Możliwość odraczania i umarzania opłat ............................................................................ 32

3.4. Egzekwowanie opłat i ich przedawnienie ............................................................................ 32

3.5. Kary pieniężne za usuwanie, niszczenie i uszkodzenie drzewa ..................................... 33

3.6. Wysokość kar .............................................................................................................................. 33

3.7. Kiedy nie wymierza się kar ....................................................................................................... 34

3.8. Możliwość odraczania i umarzania kar ................................................................................ 34

3.9. Egzekwowanie kar i ich przedawnienie ................................................................................ 35

4. Specjalna ochrona drzew ................................................................................................................. 35

4.1. Wprowadzenie ............................................................................................................................ 35

4.2. Ochrona gatunkowa.................................................................................................................. 36

4.3. Drzewo jako pomnik przyrody ............................................................................................... 36


4

1. Zasadność prowadzonej wycinki drzew

Zagadnienia ochrony drzew i zezwoleń na ich usuwanie uregulowane są w ustawie z dnia

16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.), w

szczególności w rozdziale 4 (art. 78-90). Przepisy tej ustawy dotyczące ochrony drzew zo-

stały w 2015 r. zmienione; zdecydowana większość tych zmian weszła w życie 28 sierpnia

2015 r.

1.1. Jakie zezwolenie potrzebne jest na usunięcie drzewa i kto je wydaje

Zgodnie z art. 83 ustawy o ochronie przyrody (dalej: uop), usunięcie drzewa wymaga uzy-

skania zezwolenia (decyzji administracyjnej nazwanej zezwoleniem).

Zezwolenie takie wydawane jest przez wójta (w miastach odpowiednio przez burmistrza lub

prezydenta miasta), natomiast gdy drzewo ma być usunięte z nieruchomości wpisanej do

rejestru zabytków – wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 83a uop).

W przypadku gdy o wydanie zezwolenia ubiega się gmina jako posiadacz nieruchomości,

na której rośnie drzewo (zob. niżej pkt 1.3. Kto może się ubiegać o zezwolenie), a zezwole-

nie miałoby być wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, wydawane jest ono

przez starostę. W przypadku miast na prawach powiatu, gdzie prezydent miasta pełni funk-

cje starosty, zezwolenie wydawane jest przez marszałka województwa (art. 90 uop).

W przypadku gdy usunięte ma być drzewo znajdujące się w pasie drogowym drogi publicz-

nej (i nie jest to obcy gatunek topoli), zezwolenie może być wydane po uzyskaniu uzgod-

nienia regionalnego dyrektora ochrony środowiska (o uzgodnienie występuje organ wyda-

jący zezwolenie).

W przypadku drzewa znajdującego się na obszarach objętych ochroną krajobrazową na

terenie parku narodowego albo rezerwatu przyrody zezwolenie może być wydane po uzy-

skaniu uzgodnienia odpowiednio dyrektora parku narodowego albo regionalnego dyrek-

tora ochrony środowiska (RDOŚ).

W przypadku gdy RDOŚ lub dyrektor parku narodowego nie zajmie żadnego stanowiska w

ciągu 30, a w niektórych przypadkach – w ciągu 60 dni od dnia otrzymania projektu zezwo-

lenia na usunięcie drzewa, uznaje się, że wyrażają zgodę na wydanie tego zezwolenia.

1.2. Kiedy zezwolenie nie jest wymagane

Zgodnie z art. 83f uop, bez zezwolenia można usuwać drzewa:

1) których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:

a) 35 cm – w przypadku topoli, wierzby, kasztanowca zwyczajnego, klonu jesionolist-

nego, klonu srebrzystego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,

b) 25 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;

2) rosnące na plantacjach lub w lasach;


5

3) owocowe – z wyjątkiem tych, które rosną na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru

zabytków lub na terenach zieleni;

4) usuwane w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;

5) usuwane z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym

lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodzio-

wego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy

wału – w przypadku gdy usunięcie drzewa jest nakazane decyzją wydaną przez starostę

lub dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej na podstawie ustawy – Prawo

wodne;

6) utrudniające widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniające eksploatację

urządzeń kolejowych albo powodujące tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych – w

przypadku gdy usunięcie drzewa jest nakazane decyzją wydaną przez starostę na pod-

stawie ustawy o transporcie kolejowym;

7) stanowiące przeszkody lotnicze – w przypadku gdy usunięcie drzewa jest nakazane

decyzją ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wydaną na podstawie ustawy

Prawo lotnicze;

8) usuwane ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wod-

nych szczegółowych (zgodnie z art. 73 Prawa wodnego należą do nich rowy wraz ze

związanymi nimi budowlami, drenowania, rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m, stacje

pomp do nawodnień ciśnieniowych, ziemne stawy rybne, groble na obszarach nawad-

nianych, systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych – jeżeli służą regulacji sto-

sunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej

uprawy oraz ochronie użytków rolnych przed powodziami) – w przypadku gdy jest to

nakazane decyzją wydaną przez starostę na podstawie art. 77 ust. 2 Prawa wodnego;

9) usuwane z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną

krajobrazową;

10) usuwane w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku

narodowego lub rezerwatu przyrody, planu ochrony parku krajobrazowego, albo planu

zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000;

11) usuwane w związku z prowadzeniem akcji ratowniczej przez jednostki ochrony prze-

ciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy oso-

bom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;

12) stanowiące złomy lub wywroty usuwane przez:

a) jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki Sił Zbrojnych RP, właścicieli urzą-

dzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii

elektrycznej itp. (czyli różnego rodzaju rurociągów, linii energetycznych itp.), za-

rządców dróg, zarządców infrastruktury kolejowej, gminne lub powiatowe jednostki

oczyszczania lub inne podmioty działające w tym zakresie na zlecenie gminy lub

powiatu,

b) inne podmioty lub osoby – ale po przeprowadzeniu oględzin przez organ właściwy

do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa, potwierdzających, że drzewa lub

krzewy stanowią złom lub wywrot;


6

13) należące do gatunków obcych wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z

dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przy-

padku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym

lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. Nr 210, poz. 1260).

Ponadto, zezwolenie nie jest wymagane w przypadku, gdy działka, na której rośnie drzewo

jest wymieniona w zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (zezwolenie to jest wyda-

wane na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygoto-

wania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych1) – z wyjątkiem drzew i krzewów

usuwanych z nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków (art. 21 ust. 2 tej ustawy).

1.3. Kto może ubiegać się o zezwolenie

Zgodnie z art. 83 uop, wniosek o wydanie zezwolenia może złożyć:

1) posiadacz nieruchomości – czyli osoba, która faktycznie włada daną nieruchomością,

chociażby nie miała do tej nieruchomości żadnego tytułu prawnego; najczęściej posia-

daczem jest właściciel nieruchomości.

W przypadku gdy posiadaczem jest osoba inna niż właściciel, do wniosku musi

dołączyć zgodę właściciela nieruchomości.

Zgoda właściciela nieruchomości nie jest jednak wymagana, jeśli wniosek jest

składany przez:

a) spółdzielnię mieszkaniową,

b) wspólnotę mieszkaniową, w której właściciele lokali powierzyli zarząd nieruchomo-

ścią wspólną zarządowi, zgodnie z ustawą z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności

lokali,

c) zarządcę nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa,

d) użytkownika wieczystego lub posiadacza nieruchomości o nieuregulowanym stanie

prawnym.

Przed złożeniem wniosku zezwolenie na usunięcie drzewa spółdzielnia

mieszkaniowa ma jednak obowiązek poinformować o tym zamiarze swoich

członków, właścicieli budynków lub lokali niebędących członkami spółdzielni

oraz osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdziel-

cze własnościowe prawa do lokali, a zarząd wspólnoty mieszkaniowej –

członków wspólnoty. Jednocześnie spółdzielnia lub zarząd muszą wyzna-

czyć co najmniej 30-dniowy termin na zgłaszanie uwag w tej sprawie. Wnio-

sek o wydanie zezwolenia może być złożony nie później niż w terminie 12

miesięcy od upływu terminu na zgłaszanie uwag.

1 Tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 687 ze zm.


7

Przepisy nie przewidują jednak, że np. złożenie przez zainteresowanych

uwag odnoszących się negatywnie do zamiaru wycięcia drzewa (protestów

w tej sprawie) uniemożliwia złożenie wniosku i uzyskanie zezwolenia;

2) właściciel urządzeń „przesyłowych” (wymienionych w art. 49 Kodeksu cywilnego, tj.

urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii

elektrycznej i innych podobnych) – jeżeli drzewo zagraża funkcjonowaniu tych urzą-

dzeń.

1.4. Co musi zawierać wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa

Zgodnie z art. 83b uop, wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa musi zawierać:

1) imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę posiadacza i właściciela nieruchomości

albo właściciela urządzeń przesyłowych;

2) oświadczenie o posiadanym tytule prawnym władania nieruchomością albo oświadcze-

nie o posiadanym prawie własności urządzeń przesyłowych;

3) zgodę właściciela nieruchomości, jeżeli jest wymagana, lub oświadczenie spółdzielni

mieszkaniowej lub zarządu wspólnoty mieszkaniowej o tym, że informacja o zamiarze

złożenia wniosku została odpowiednio udostępnione zainteresowanym osobom (zob.

wyżej pkt 1.3. Kto może ubiegać się o zezwolenie);

4) nazwę gatunku drzewa lub krzewu;

5) obwód pnia drzewa mierzony na wysokości 130 cm, a w przypadku gdy na tej wyso-

kości drzewo:

a) posiada kilka pni – obwód każdego z tych pni,

b) nie posiada pnia – obwód pnia bezpośrednio poniżej korony drzewa;

6) miejsce, przyczynę, termin zamierzonego usunięcia drzewa oraz wskazanie czy usunię-

cie wynika z celu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej;

7) rysunek, mapę albo wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie upraw-

nienia budowlane projekt zagospodarowania działki lub terenu w przypadku realizacji

inwestycji, dla której jest on wymagany zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo

budowlane – określające usytuowanie drzewa w odniesieniu do granic nieruchomości i

obiektów budowlanych istniejących lub projektowanych na tej nieruchomości;

8) projekt planu:

a) nasadzeń zastępczych, rozumianych jako posadzenie drzew, w liczbie nie mniejszej

niż liczba usuwanych drzew, stanowiących kompensację przyrodniczą za usuwane

drzewa i krzewy w rozumieniu art. 3 pkt 8 ustawy – Prawo ochrony środowiska lub

b) przesadzenia drzewa – jeżeli są planowane, wykonany w formie rysunku, mapy lub

projektu zagospodarowania działki lub terenu, oraz informację o liczbie, gatunku

lub odmianie drzew lub krzewów oraz miejscu i planowanym terminie ich wykona-

nia;

9) decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach albo postanowienie w sprawie uzgodnie-

nia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura


8

2000, w przypadku realizacji przedsięwzięcia, dla którego wymagane jest ich uzyskanie

zgodnie z ustawą ooś, oraz postanowienie uzgadniające wydawane przez właściwego

regionalnego dyrektora ochrony środowiska w ramach ponownej oceny oddziaływania

na środowisko, jeżeli jest wymagana lub została przeprowadzona na wniosek realizu-

jącego przedsięwzięcie – na podstawie ustawy ooś2;

10) zezwolenie w stosunku do gatunków chronionych na czynności podlegające zakazom

określonym w art. 51 ust. 1 pkt 1-4 i 10 oraz w art. 52 ust. 1 pkt 1, 3, 7, 8, 12, 13 i 15

uop – jeżeli zostało wydane.

1.5. Co powinien brać pod uwagę organ administracji wydając ze-zwolenie

Zgodnie z art. 83c uop, przed wydaniem zezwolenia na usunięcie drzewa wydający je organ

ma obowiązek dokonać oględzin drzewa, aby sprawdzić, czy nie występują na nich chro-

nione gatunki roślin, zwierząt lub grzybów.

W praktyce oznacza to, że wydanie zezwolenia każdorazowo powinno być poprzedzone

oględzinami przeprowadzonymi przez przedstawiciela organu wydającego zezwolenie.

Zgodnie z art. 67 § 2 pkt 3 Kpa z oględzin powinien być sporządzony protokół, który stanowi

część dokumentacji sprawy.

W przypadku gdy stwierdzi, że usunięcie drzewa spowoduje naruszenie zakazów w sto-

sunku do tych gatunków chronionych (w praktyce chodzi tu przede wszystkim o zakaz nisz-

czenia tych gatunków oraz gniazd ptaków), nie będzie mógł wydać zezwolenia na takie

usunięcie do czasu uzyskania przez wnioskodawcę innego zezwolenia – zwalniającego z

zakazów odnoszących się do gatunków chronionych. Zezwolenie takie wydawane jest RDOŚ

(w niektórych przypadkach – przez GDOŚ) na podstawie art. 56 uop. W przypadku gdyby

osoba zamierzająca usunąć drzewo nie zdołała uzyskać zezwolenia zwalniającego z zaka-

zów dotyczących chronionych gatunków, nie uzyska także zezwolenia na usunięcie drzewa.

Wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa może być uzależnione od wykonania nasadzeń

zastępczych lub przesadzenia tego drzewa (obowiązek wykonania nasadzeń lub przesa-

dzenia drzewa będzie wówczas nałożony w zezwoleniu na usunięcie drzewa – zob. niżej

pkt 1.6. Co powinno zawierać zezwolenie).

Wydając zezwolenie na usunięcie drzewa uzależnione od wykonania nasadzeń zastępczych,

organ ma obowiązek wziąć pod uwagę w szczególności dostępność miejsc do nasadzeń

zastępczych oraz następujące cechy usuwanego drzewa:

1) wartość przyrodniczą, w tym rozmiar drzewa oraz funkcje, jakie pełni w ekosystemie;

2) wartość kulturową;

3) walory krajobrazowe;

2 Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo-

łeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r.,

poz. 1235 ze zm.)


9

4) lokalizację.

Wydając zezwolenie na usunięcie drzewa uzależnione od przesadzenia tego drzewa organ

ma obowiązek wziąć pod uwagę w szczególności dostępność miejsc do przesadzenia oraz

następujące cechy przesadzanego drzewa:

1) rozmiar, w tym objętość bryły korzeniowej i wysokość;

2) kształt systemu korzeniowego;

3) kondycję;

4) długość okresu przygotowania go do przesadzenia.

1.6. Co powinno zawierać zezwolenie

Zgodnie z art. 83d uop, zezwolenie na usunięcie drzewa określa:

1) imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę podmiotu, który ubiega się o zezwolenie,

i na którego wniosek ma być ono wydane;

2) miejsce usunięcia drzewa;

3) nazwę gatunku drzewa;

4) obwód pnia drzewa mierzony na wysokości 130 cm, a w przypadku gdy na tej wyso-

kości drzewo:

a) posiada kilka pni – obwód każdego z tych pni,

b) nie posiada pnia – obwód pnia bezpośrednio poniżej korony drzewa;

5) wysokość opłaty za usunięcie drzewa (zob. niżej rozdział dotyczący opłat);

6) termin usunięcia drzewa.

W przypadku uzależnienia wydania zezwolenia na usunięcie drzewa od wykonania nasa-

dzeń zastępczych, zezwolenie musi dodatkowo określać:

1) miejsce nasadzeń;

2) liczbę drzew, jakie należy posadzić;

3) minimalny obwód pni drzew na wysokości 100 cm;

4) gatunek lub odmianę drzew;

5) termin wykonania nasadzeń;

6) termin złożenia informacji o wykonaniu nasadzeń.

W przypadku uzależnienia wydania zezwolenia na usunięcie drzewa od przesadzenia tego

drzewa, zezwolenie ma dodatkowo określać:

1) miejsce, na które zostanie przesadzone drzewo;

2) termin przesadzenia drzewa;

3) termin złożenia informacji o przesadzeniu drzewa.

W przypadku uzależnienia wydania zezwolenia na usunięcie drzewa od wykonania nasa-

dzeń zastępczych bądź od przesadzenia drzewa, zezwolenie może (nie musi) określać do-

datkowo warunki techniczne sadzenia lub przesadzenia drzewa.


10

W przypadku gdy przyczyną usunięcia drzewa jest realizacja inwestycji wymagającej uzy-

skania pozwolenia na rozbiórkę lub pozwolenia na budowę, zezwolenie na usunięcie

drzewa może zostać wykonane pod warunkiem uzyskania pozwolenia na rozbiórkę lub po-

zwolenia na budowę, które kolidują z drzewami, będącymi przedmiotem zezwolenia. Ozna-

cza to, że do wycinki nie można przystąpić przed uzyskaniem pozwolenia na budowę lub

rozbiórkę (chodzi o to, aby była pewność, że pozwolenie to zostanie przez inwestora rze-

czywiście uzyskane, a wycinka drzew nie okaże się niepotrzebna). Ograniczenia tego nie

stosuje się jednak do inwestycji liniowych celu publicznego (np. dróg, linii kolejowych, linii

elektroenergetycznych).

W przypadku gdy uprzednio dla przedsięwzięcia, w związku z którym wycinane są drzewa,

wydawana była decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach lub przeprowadzona była po-

nowna ocena oddziaływania na środowisko (zakończona postanowieniem RDOŚ), zezwo-

lenie na usunięcie drzewa musi uwzględniać warunki nałożone w takiej decyzji lub posta-

nowieniu. Podobnie jest w przypadku, gdy wymagane było postanowienie RDOŚ uzgadnia-

jące warunki realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 albo

zezwolenie RDOŚ / GDOŚ zwalniające z zakazów odnoszących się do gatunków chronio-

nych.

1.7. Kto może uczestniczyć w postępowaniu w sprawie wydania ze-zwolenia i kto może się od niego odwołać

Zezwolenie na usunięcie drzewa jest decyzją administracyjną, od której – jak od każdej de-

cyzji – przysługuje odwołanie na zasadach określonych w Kodeksie postępowania admini-

stracyjnego3 (a następnie skarga do sądu administracyjnego na zasadach określonych w

ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi4).

Do złożenia odwołania uprawniona jest jednak tylko osoba uznana za stronę postępowania

(oraz podmiot na prawach strony, np. organizacja ekologiczna, której udałoby się uzyskać

taki status – zob. niżej pkt 1.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna).

Problemem jest to, że w przypadku postępowania dotyczącego zezwolenia na usunięcie

drzewa za strony postępowania uważa się tylko osobę składającą wniosek oraz właściciela

nieruchomości, na której znajduje się drzewo (jeśli to nie on jest wnioskodawcą). Stronami

nie są natomiast sąsiedzi nieruchomości, na której rośnie drzewo.

W związku z tym osoba „z zewnątrz” nie ma szansy uczestniczyć w postępowaniu ani od-

wołać się od wydanej decyzji.

3 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz.

267 ze zm.)

4 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.

U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.)


11

1.8. Jak można dowiedzieć się o wszczęciu postępowania w sprawie zezwolenia na usunięcie drzewa oraz o samym wydanym ze-zwoleniu

Nie ma prawnego obowiązku podawania do publicznej wiadomości o złożeniu wniosku o

zezwolenia na usunięcie drzewa i o wszczęciu postępowania w tej sprawie (o wszczęciu

postępowania informowane są tylko strony postępowania, których krąg – jak wskazano wy-

żej – jest jednak bardzo ograniczony). W związku z tym osoby trzecie mają ograniczone

możliwości dowiedzenia się o toczącym się postępowaniu.

Teoretycznie informacja o każdym wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa po-

winna być niezwłocznie umieszczana w publicznie dostępnym wykazie danych o dokumen-

tach, do którego prowadzenia są zobowiązane organy administracji na podstawie art. 21 i

następnych ustawy ooś. Wykaz taki nie zawiera wprawdzie samych wniosków o wydanie

zezwolenia a tylko informację, kiedy wniosek został złożony i czego dotyczy – ale i taka

informacja byłaby przydatna, gdyż na tej podstawie można by ubiegać się o udostępnienie

takiego wniosku (jest to informacja o środowisku podlegająca udostępnianiu). Problemem

jest jednak to, że wiele organów administracji prowadzi swoje wykazy albo w sposób nie-

rzetelny (nie wszystkie dokumenty są wpisywane do wykazu), albo dokonuje wpisów z opóź-

nieniem – co może spowodować, że wpis o wniosku pojawi się już po wydaniu zezwolenia.

Niemniej jednak osoby zainteresowane uzyskaniem wiedzy o składanych wnioskach o wy-

danie zezwoleń powinny na bieżąco śledzić wykaz danych (jest on prowadzony w formie

elektronicznej i powinien znajdować się – lub przynajmniej link do niego – w BIP danego

organu).

W publicznie dostępnym wykazie danych o dokumentach powinny być także umieszczane

informacje o samych wydanych zezwoleniach. Zezwolenia także są informacjami o środo-

wisku i podlegają udostępnianiu w trybie ustawy ooś, można więc złożyć wniosek o ich

udostępnienie (także wówczas, gdy widzimy prowadzoną już wycinkę i chcemy dowiedzieć

się na podstawie jakiego zezwolenia jest prowadzona).

Za udostępnienie informacji mogą być pobierane opłaty.

Zagadnienia dotyczące dostępu do informacji o środowisku zostały szczegółowo omó-

wione w poradniku dostępnym na stronie: http://eko.org.pl/prawo.php

Wzór wniosku o udostępnienie informacji znajduje się w załączniku nr 1

1.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna

Zezwolenia na usunięcie drzew – inaczej niż np. decyzje o środowiskowych uwarunkowa-

niach – nie wymagają przeprowadzenia procedury udziału społeczeństwa, a zatem organi-

zacje ekologiczne nie mogą włączać się do postępowań w tych sprawach na prawach strony

powołując się na korzystniejszy dla nich art. 44 ustawy ooś (przepis ten dotyczy tylko tych

postępowań, w których wymagane jest przeprowadzenie procedury udziału społeczeństwa

uregulowanej w ustawie ooś).


12

Niemniej jednak organizacje ekologiczne mogą próbować włączać się do postępowań w

sprawie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów korzystając z ogólnego przepisy art. 31

§ 1 pkt 2 i § 3 Kpa:

Art. 31. § 1. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować

z żądaniem:

(...)

2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu,

jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym

interes społeczny.

§ 2. Organ administracji publicznej, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasad-

nione, postanawia (...) o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu. Na po-

stanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postę-

powaniu organizacji społecznej służy zażalenie.

Art. 31 Kpa ma charakter ogólny i dotyczy wszystkich rodzajów postępowań i wszystkich

organizacji społecznych, w tym również organizacji ekologicznych i postępowań dotyczą-

cych ochrony środowiska.

Ubiegając się o dopuszczenie do postępowania w tym trybie, organizacja musi złożyć wnio-

sek wykazując w nim, że włączenie się do danego postępowania jest uzasadnione jej celami

statutowymi oraz że za jej włączeniem do postępowania przemawia interes społeczny.

Wykazanie przesłanki pierwszej jest łatwiejsze i wymaga przedstawienia statutu organizacji

lub odpisu z KRS, w którym byłyby podane cele organizacji, które oczywiście muszą w tym

wypadku obejmować ochronę środowiska (ochronę przyrody, zieleni itp.). W przypadku

stowarzyszeń zwykłych wymagane będzie przedstawienie regulaminu stowarzyszenia oraz

potwierdzenia (zaświadczenia) o wpisaniu do rejestru stowarzyszeń zwykłych.

Wykazanie przesłanki drugiej jest trudniejsze i wymaga wykazania, dlaczego udział tej wła-

śnie organizacji w tym właśnie postępowaniu przyczyni się do ochrony interesu społecz-

nego, jakim w tym wypadku jest ochrona drzew.

Wzór wniosku o dopuszczenie organizacji do postępowania znajduje się w załączniku nr 2

Występowanie obu wyżej wymienionych przesłanek podlega każdorazowo ocenie przez

organ prowadzący postępowanie. Jeśli uzna on, że są spełnione, wydaje postanowienie o

dopuszczeniu organizacji do postępowania; jeśli uzna że nie – postanowienie odmowne (na

to ostatnie przysługuje zażalenie i następnie skarga do sądu administracyjnego).

Aby jednak organizacja ekologiczna mogła ubiegać się o dopuszczenie do postępowania

w sprawie dotyczącej zezwolenia na usunięcie drzew, musi najpierw dowiedzieć się, że po-

stępowanie takie jest prowadzone, tj. że wpłynął wniosek o wydanie zezwolenia.

W związku z tym, że przepisy nie wymagają podawania do publicznej wiadomości o wszczę-

ciu postępowania w sprawie zezwolenia na usunięcie drzewa (a, jak wskazano wyżej, korzy-

stanie z publicznie dostępnych wykazów danych może być mało efektywne) uzyskanie takiej


13

wiedzy może być trudne – zwłaszcza że od złożenia wniosku o wydanie zezwolenia do

wydania tego zezwolenia nie mija zwykle zbyt wiele czasu.

Organ administracji prowadzący postępowanie mógłby jednak – gdyby uznał to za sto-

sowne – poinformować organizacje ekologiczne zajmujące się ochroną drzew o wszczęciu

postępowania.

Pozwala mu na to – czy wręcz do tego zobowiązuje – art. 31 § 4 Kpa, zgodnie z którym:

§ 4. Organ administracji publicznej, wszczynając postępowanie w sprawie dotyczącej in-

nej osoby, zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może ona być za-

interesowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe, i gdy

przemawia za tym interes społeczny.

W praktyce przepis ten nie jest przez organy stosowany, głównie dlatego, że – jak wskazuje

się w literaturze – nie jest on jasny. „W szczególności nie jest wiadome, czy obowiązek za-

wiadomienia odnosi się do wszystkich organizacji społecznych, potencjalnie zainteresowa-

nych udziałem w toczącym się postępowaniu, czy też tylko do organizacji, które mają sie-

dzibę lub oddziały i inne jednostki terenowe na obszarze właściwości organu prowadzącego

postępowanie. Ponadto wykonanie tego obowiązku jest uwarunkowane posiadaniem przez

organ administracji publicznej odpowiedniego wykazu organizacji społecznych i ich statu-

tów. (...) W ostatecznym rachunku wykonanie tego obowiązku zależy od posiadanych przez

organ informacji dotyczących celów statutowych organizacji społecznych, a przede wszyst-

kim od uznania tego organu.5”

Przepisy nie przewidują prowadzenia przez organy listy zainteresowanych organizacji eko-

logicznych ani możliwości wcześniejszego (tj. przed wszczęciem postępowania) zgłaszania

się organizacji do wszystkich przyszłych postępowań danego rodzaju.

Niemniej jednak organizacja zainteresowana udziałem w postępowaniach może wystoso-

wać do organu pismo zwracające uwagę organu na treść art. 31 § 4 Kpa oraz wykazujące,

że organizacja jest zainteresowana udziałem w określonych postępowaniach ze względu na

swoje cele statutowe, oraz że – jej zdaniem – interes społeczny przemawiałby za zawiada-

mianiem jej o wszczynaniu tych postępowań.

Tym samym organ nie mógłby już tłumaczyć, że nie wiedział, iż dana organizacja jest zain-

teresowana udziałem w określonych postępowaniach, i że ich zakres dotyczy statutowych

celów organizacji.

Wzór takiego pisma znajduje się w załączniku nr 3

Należy jednak pamiętać, że organizacja nie ma roszczenia o zawiadamianie o określonych

postępowaniach, a w przypadku zignorowania przez organ opisanego wyżej pisma, orga-

nizacji nie będą przysługiwać środki odwoławcze.

5 A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do art.31 Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX/el., 2015


14

Z drugiej jednak strony organy administracji mają do dyspozycji odpowiednie narzędzie

prawne (w postaci art. 31 § 4 Kpa) służące angażowaniu organizacji w postępowania.

Od stosowanej przez te organy – dobrej lub złej – praktyki zależy zastosowanie tego na-

rzędzia.

Pytania i odpowiedzi

1. Moja spółdzielnia/wspólnota mieszkaniowa wystąpiła z wnioskiem o wycinkę

drzew, bo kilku mieszkańcom zaczęły one przeszkadzać. Co mogę zrobić, żeby

to powstrzymać?

W sytuacji gdy zezwolenie jest już wydane a wycinka prowadzona zgodnie z nim, nie ma

raczej prawnych możliwości jej powstrzymania. Ewentualnie możliwe byłoby jedynie prze-

konanie spółdzielni / wspólnoty (poprzez spotkania mieszkańców, głosowanie na spotka-

niach itp.) do odstąpienia od zamiaru wycinki.

Natomiast przed złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa spółdziel-

nie mieszkaniowe i wspólnoty mieszkańców mają obecnie (tj. zgodnie z przepisami obowią-

zującymi od 28.08.2015 r.) obowiązek powiadomić o tym zamiarze swoich członków, wła-

ścicieli budynków lub lokali niebędących członkami spółdzielni oraz osoby niebędące człon-

kami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali oraz wy-

znaczyć im co najmniej 30-dniowy termin na zgłaszanie uwag w tej sprawie. Przepisy nie

przewidują wprawdzie, że np. złożenie przez zainteresowanych uwag odnoszących się ne-

gatywnie do zamiaru wycięcia drzewa (protestów w tej sprawie) uniemożliwia złożenie wnio-

sku i uzyskanie zezwolenia, ale taka forma konsultacji daje możliwość wyrażenia swojej woli

i wpływu na podjęcie decyzji przez spółdzielnię lub wspólnotę.

Po uzyskaniu wiedzy na temat planowanego przez spółdzielnię lub wspólnotę wniosku o

zezwolenie na usunięcie drzew można też próbować zaangażować jakąś organizację eko-

logiczną, która zechciałaby spróbować najpierw włączyć się do postępowania, a następnie

odwoływać się od wydanej decyzji (zob. pkt 1.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna).

2. Czy mogę zaskarżyć pozwolenie na wycinkę drzew? Jeśli tak to jak to zrobić?

Odwołanie od zezwolenia na usunięcie drzewa może złożyć osoba uznana za stronę po-

stępowania – a krąg tych osób jest niestety dość wąski (zob. pkt 1.7. Kto może uczestniczyć

w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia i kto może się od niego odwołać).

Odwołanie może złożyć także organizacja ekologiczna, której udało się włączyć do postę-

powania na prawach strony (zob. pkt 1.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna).

Odwołanie należy składać w terminie 14 dni od dnia doręczenia zezwolenia:

1) w przypadku zezwoleń wydanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a także

przez starostę lub marszałka województwa – do Samorządowego Kolegium Odwoław-

czego właściwego dla danego terytorium;


15

2) w przypadku zezwoleń wydanych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków – do

ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

3. Czy wycinka w okresie lęgowym ptaków jest zgodna z prawem?

Ochroną ścisła lub częściową objęte są gatunki ptaków wymienione w załącznikach I i II

rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony ga-

tunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r. poz. 1348). Listy gatunków z rozporządzenia są jednak

bardzo szerokie; ochroną ścisłą objęte są m.in. „pozostałe gatunki ptaków (inne niż: gatunki

łowne, gatunki objęte ochroną częściową oraz wymienione w lp. 51-476 gatunki objęte

ochroną ścisłą) występujące naturalnie na terytorium państw Unii Europejskiej, przebywające

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Także niszczenie gniazd ptaków objętych ochroną ścisłą lub częściową jest zabronione, z

wyjątkiem:

3) usuwania gniazd gatunków ptaków wprost wymienionych w załącznikach 1 i 2 do ww.

rozporządzenia od dnia 16 października do końca lutego z budek dla ptaków i ssaków;

4) usuwania gniazd „pozostałych gatunków ptaków innych niż gatunki łowne, gatunki ob-

jęte ochroną częściową oraz wymienione w lp. 51-476 gatunki objęte ochroną ścisłą,

występujących naturalnie na terytorium państw UE, przebywających na terytorium RP”

od dnia 16 października do końca lutego z obiektów budowlanych lub terenów zieleni,

jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne.

W przypadku gdy nie występuje żaden z wymienionych wyżej wyjątków, usuwanie gniazd,

a więc i wycinka drzew wymagane jest posiadanie przez podmiot dokonujący wycinki ze-

zwolenie RDOŚ lub GDOŚ na odstępstwo od zakazów dotyczących gatunków chronionych

(zob. pkt 1.5. Co powinien brać pod uwagę organ administracji wydając zezwolenie).

4. Co robić, jeżeli wycinka niszczy gniazda lęgowe ptaków?

Zasady ochrony gniazd opisano w odpowiedzi na pytanie nr 3.

Bezprawne niszczenie gniazd ptaków podczas wycinki (bezprawne, czyli bez odpowied-

niego zezwolenia wydanego przez RDOŚ lub GDOŚ) stanowi wykroczenie z art. 131 pkt 14

uop (zagrożone karą aresztu lub grzywny). Popełnienie takiego wykroczenia można zgłosić

na policję lub do prokuratury.

Ponadto, bezprawne niszczenie gniazd gatunków chronionych stanowi szkodę w środowi-

sku – zgodnie z art. 6 pkt 2 lit. c) ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich na-

prawie6. Wyrządzenie takiej szkody można zgłaszać do regionalnego dyrektora ochrony

środowiska – na podstawie art. 24 ustawy o zapobieganiu szkodom (...) – i zgodnie z okre-

ślonymi w tym artykule zasadami (zgłoszenia takiego może dokonać każdy).

6 Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tekst jedn. Dz. U. z

2014 poz. 210 ze zm.)


16

Dodatkowo można zawiadomić organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie

drzewa, że wycinka narusza zakazy dotyczące gatunków chronionych. Należy pamiętać, że

od 28 sierpnia 2015 r. organ ten ma obowiązek przeprowadzić wizję lokalną przed wyda-

niem zezwolenia, aby sprawdzić czy nie występują na nich chronione gatunki. W przypadku

gdy stwierdzi, że usunięcie drzewa spowoduje zniszczenie tych gatunków lub ich gniazd,

nie może wydać zezwolenia na takie usunięcie do czasu uzyskania przez wnioskodawcę

innego zezwolenia – wydanego przez RDOŚ lub GDOŚ i zwalniającego z zakazów odno-

szących się do gatunków chronionych (zob. pkt 1.5. Co powinien brać pod uwagę organ

administracji wydając zezwolenie).

5. Jak sprawdzić, czy prowadzona wycinka drzew jest zgodna z prawem?

Wycinka jest zgodna z prawem jeśli prowadzona jest na podstawie zezwolenia na usunięcie

drzew lub jeśli dotyczy drzew, dla których zezwolenie nie jest wymagane (zob. pkt 1.2. Kiedy

zezwolenie nie jest wymagane).

W celu sprawdzenia czy dla określonych drzew wydano zezwolenie na ich usunięcie, należy

wystąpić do organu właściwego do wydania zezwolenia (zob. pkt 1.1. Jakie zezwolenie po-

trzebne jest na usunięcie drzewa i kto je wydaje oraz pkt 1.8. Jak można dowiedzieć się o

wszczęciu postępowania w sprawie zezwolenia na usunięcie drzewa oraz o samym wyda-

nym zezwoleniu).

6. Co powinno się znaleźć w poprawnie wydanej zgodzie na wycinkę?

Zobacz wyżej pkt 1.6. Co powinno zawierać zezwolenie.

7. Czy i gdzie można się odwoływać w sytuacji, w której pozwolenie na wycinkę za-

wiera braki formalne i merytoryczne?

Zob. odpowiedź na pytanie nr 2.

8. Czy służby energetyczne mogę bez pozwolenia i pytania wycinać drzewa na

mojej posesji?

Właściciel urządzeń przesyłowych (w tym wypadku linii elektroenergetycznej) może usunąć

drzewo w przypadku, gdy zagraża ono funkcjonowaniu tych urządzeń.

Na takie usunięcie drzewa także jednak wymagane jest zezwolenie (art. 83 ust. 1 pkt 2 uop)

– chyba, że dane drzewo ze względu na swoje właściwości nie wymaga uzyskania zezwole-

nia (np. ma zbyt mały obwód pnia lub zachodzą inne okoliczności wymienione w art. 83f

ust. 1 uop albo w art. 21 ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji

inwestycji w zakresie dróg publicznych).

W tym wypadku o zezwolenie powinien wystąpić właściciel urządzeń przesyłowych.

Zgodnie z art. 83e uop, usunięcie drzewa na wniosek właściciela urządzeń przesyłowych

następuje za odszkodowaniem na rzecz właściciela nieruchomości, a w przypadku gdy na

nieruchomości jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego – na rzecz użytkownika


17

wieczystego nieruchomości. Odszkodowanie to przysługuje od właściciela urządzeń (linii

elektroenergetycznej).

Ustalenie wysokości odszkodowania następuje w drodze umowy stron. W przypadku gdy

strony nie zawrą umowy w terminie 30 dni od dnia usunięcia drzewa, odszkodowanie ustala

organ, który wydał zezwolenie na ich usunięcie.

9. Co robić kiedy podanym powodem wycinki jest zły stan drzew, a ja widzę, że

drzewa są zdrowe i nic im nie jest?

Drzewa zapewne wycinane są na podstawie zezwolenia na ich usunięcie (chyba, że zezwo-

lenie takie nie jest wymagane, bo np. drzewa mają zbyt mały obwód pnia albo zachodzi

jakiś inny powód wymieniony w art. 83f uop, albo też drzewa są wycinane w związku z

budową nowej drogi (zob. pkt 3.3. Kiedy zezwolenie nie jest wymagane).

Zezwolenie to w uzasadnieniu powinno podawać przyczynę wycinki – w tym wypadku byłby

to zły stan drzew.

W przypadku kwestionowania zasadności wydania zezwolenia na tej podstawie, środkiem

prawnym byłoby złożenie od niego odwołania, w którym powołane byłyby argumenty wy-

kazujące brak podstaw do twierdzenia, że stan drzew był zły. Nie ma formalnego wymogu,

aby odwołujący się przedstawiał własne ekspertyzy czy dowody dotyczące stanu drzew –

wystarczy, że wykaże, iż organ wydający decyzję nie udowodnił należycie, że stan jest zły.

Niemniej jednak z pewnością przedstawienie jakiegoś rodzaju własnej ekspertyzy dotyczącej

wycinanych drzew zwiększyłoby szanse na pozytywne rozpatrzenie odwołania.

Problemem jest jednak to, że krąg osób, które byłyby uprawnione do złożenia takiego od-

wołania, czyli stron postępowania dotyczącego usunięcia drzewa (zob. pkt 3.7. Kto może

uczestniczyć w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia i kto może się od niego od-

wołać).

Odwołanie od takiego zezwolenia mogłaby złożyć także organizacja ekologiczna – pod

warunkiem jednak, że udałoby się jej wcześniej włączyć do postępowania (zanim zezwolenie

zostanie wydane). Zob. pkt 3.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna.







W przypadku gdyby okazało się, że nie ma podmiotu, który byłby uprawniony do złożenia

odwołania, pozostają metody inne niż prawne, takie jak lobbing, próby podejmowania dia-

logu z właściwymi organami i instytucjami itp.


18

10. Za oknem pojawili się ludzie z piłami. Gdzie można ustalić, czy była zgoda i jaki

jest powód wycinki?

Drzewa zapewne wycinane są na podstawie zezwolenia na ich usunięcie (chyba, że zezwo-

lenie takie nie jest wymagane, bo np. drzewa są mają zbyt mały obwód pnia albo zachodzi

jakiś inny powód wymieniony w art. 83f uop, albo też drzewa są wycinane w związku z

budową nowej drogi (zob. pkt 3.3. Kiedy zezwolenie nie jest wymagane).

Zezwolenie wydawane jest najczęściej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W przy-

padku gdy o wydanie zezwolenia ubiega się gmina jako posiadacz nieruchomości, na której

rośnie drzewo, a zezwolenie miałoby być wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta

miasta, wydawane jest ono przez starostę. W przypadku miast na prawach powiatu, gdzie

prezydent miasta pełni funkcje starosty, zezwolenie wydawane jest przez marszałka woje-

wództwa (art. 90 uop). Ponadto w każdym przypadku gdy drzewo ma być usunięte z nie-

ruchomości wpisanej do rejestru zabytków zezwolenie wydaje wojewódzki konserwator za-

bytków – niezależnie od tego, czy właścicielem tej nieruchomości jest gmina czy inny pod-

miot (art. 83a uop).

Do tych właśnie organów administracji należy zwrócić się o udostępnienie zezwolenia na

usunięcie określonych drzew (można opisać je poprzez wskazanie miejsca – adresu lub nu-

meru działki – z którego są usuwane). Zezwolenie na usunięcie drzewa stanowi informację

o środowisku, która podlega udostępnieniu na podstawie ustawy ooś7 (zob. wzór wniosku

o udostępnienie informacji o środowisku – załącznik nr 1 oraz pkt 3.8. Jak można dowiedzieć

się o wszczęciu postępowania w sprawie zezwolenia na usunięcie drzewa oraz o samym

wydanym zezwoleniu).

Wydane zezwolenie powinno w uzasadnieniu podawać przyczynę wycinki.

11. W urzędzie nie potrafią mi odpowiedzieć, czy wycinający mają pozwolenie. Co

robić?

Co do zasady na wycięcie drzewa wymagane jest zezwolenie wydawane na podstawie art.

83 uop (zob. pkt 3.2. Jakie zezwolenie potrzebne jest na usunięcie drzewa i kto je wydaje).

W niektórych przypadkach zezwolenie nie jest wymagane, bo np. drzewa mają zbyt mały

obwód pnia albo zachodzi jakiś inny powód wymieniony w art. 83f uop, albo też drzewa są

wycinane w związku z budową nowej drogi (zob. pkt 3.3. Kiedy zezwolenie nie jest wyma-

gane).

Zezwolenie wydawane jest najczęściej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W przy-

padku gdy o wydanie zezwolenia ubiega się gmina jako posiadacz nieruchomości, na której

rośnie drzewo, a zezwolenie miałoby być wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta

miasta, wydawane jest ono przez starostę. W przypadku miast na prawach powiatu, gdzie

7 Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo-

łeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r.,

poz. 1235 ze zm.)


19

prezydent miasta pełni funkcje starosty, zezwolenie wydawane jest przez marszałka woje-

wództwa (art. 90 uop). Ponadto w każdym przypadku gdy drzewo ma być usunięte z nie-

ruchomości wpisanej do rejestru zabytków zezwolenie wydaje wojewódzki konserwator za-



Te organy muszą nie tylko wiedzieć czy zezwolenie zostało wydane, ale także mają obo-

wiązek je udostępnić do wglądu (lub zrobić jego kopię).

W pierwszej kolejności pytanie o istnienie zezwolenia należy skierować do urzędu gminy

(miasta). Powinniśmy uzyskać tam informację czy zezwolenie zostało wydane, ewentualnie

o tym, że teren jest wpisany do rejestru zabytków i do wydania zezwolenia właściwy jest

konserwator zabytków (wówczas do niego należy zwrócić się o udostępnienie zezwolenia).

W przypadku gdyby gmina była właścicielem nieruchomości, z której usuwane jest drzewo

– w związku z czym zezwolenie byłoby wydawane przez starostę lub marszałka – gmina

także powinna posiadać to zezwolenie (ponieważ jest jego adresatem) i ma obowiązek je

udostępnić. Obowiązek jego udostępnienia ma także organ, który je wydał (odpowiednio

starosta lub marszałek) – i do nich także można zwrócić się o udostępnienie zezwolenia.

Jeżeli urzędnik odmawia odpowiedzi na pytanie, czy zezwolenie zostało wydano (twierdzi,

że „nie wie”), to najprawdopodobniej wynika to albo z jego złej woli, albo z całkowitej nie-

znajomości przepisów i obowiązków administracji związanych z udostępnianiem informacji

o środowisku.

Zezwolenie na usunięcie drzewa stanowi bowiem informację o środowisku, które podlega

udostępnieniu na podstawie ustawy ooś.

W opisanej sytuacji należałoby więc zwrócić się do gminy z formalnym wnioskiem o udo-

stępnienie informacji o środowisku, w którym zażądamy informacji o tym czy zezwolenie na

wycięcie danego drzewa było wydane, a jeśli nie to dlaczego – można też wnioskować o

udostępnienie tego zezwolenia (zob. wzór wniosku o udostępnienie informacji o środowisku

– załącznik nr 1 oraz pkt 3.8. Jak można dowiedzieć się o wszczęciu postępowania w sprawie

zezwolenia na usunięcie drzewa oraz o samym wydanym zezwoleniu).

Zagadnienia dotyczące dostępu do informacji o środowisku, w tym środków odwoławczych

w przypadku odnowy udostępnienia informacji braku odpowiedzi zostały szczegółowo

omówione w poradniku dostępnym na stronie: http://eko.org.pl/prawo.php

12. Czy gmina może sama sobie wydać zgodę na wycinkę?

Nie. Od 28 sierpnia 2015 r. obowiązują przepisy, zgodnie z którymi w przypadku gdy o

wydanie zezwolenia ubiega się gmina jako posiadacz nieruchomości, na której rośnie

drzewo, a zezwolenie miałoby być wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta,

wydawane jest ono przez starostę. W przypadku miast na prawach powiatu, gdzie prezy-

dent miasta pełni funkcje starosty, zezwolenie wydawane jest przez marszałka województwa

(art. 90 uop).


20

Ponadto trzeba pamiętać, że w każdym przypadku, gdy drzewo ma być usunięte z nieru-

chomości wpisanej do rejestru zabytków zezwolenie wydaje wojewódzki konserwator za-



13. Masowa wycinka drzew wzdłuż pasa drogowego pod pretekstem bezpieczeń-

stwa – co robić, jak to powstrzymać?

Usuwanie drzew rosnących wzdłuż drogi także wymaga zezwolenia (chyba, że chodzi o

drzewa mają zbyt mały obwód pnia, zachodzi jakiś inny powód wymieniony w art. 83f uop,

albo też drzewa są wycinane w związku z budową drogi – zob. pkt 3.3 Kiedy zezwolenie nie

jest wymagane).

Zezwolenie to w uzasadnieniu powinno podawać przyczynę wycinki – w tym wypadku by-

łyby to względy bezpieczeństwa.

W przypadku kwestionowania zasadności wydania zezwolenia na tej podstawie, środkiem

prawnym byłoby złożenie od niego odwołania, w którym powołane byłyby argumenty wy-

kazujące brak podstaw do twierdzenia, że bezpieczeństwo jest zagrożone. Nie ma formal-

nego wymogu, aby odwołujący się przedstawiał własne ekspertyzy czy dowody dotyczące

stanu bezpieczeństwa – wystarczy, że wykaże, iż organ wydający decyzję nie udowodnił

należycie, że usunięcie drzew jest konieczne. Niemniej jednak z pewnością przedstawienie

jakiegoś rodzaju własnej ekspertyzy zwiększyłoby szanse na pozytywne rozpatrzenie odwo-

łania.

Problemem jest jednak to, że krąg osób, które byłyby uprawnione do złożenia takiego od-

wołania, czyli stron postępowania dotyczącego usunięcia drzewa (zob. pkt 3.7. Kto może

uczestniczyć w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia i kto może się od niego od-

wołać).

Odwołanie od takiego zezwolenia mogłaby złożyć także organizacja ekologiczna – pod

warunkiem jednak, że udałoby się jej wcześniej włączyć do postępowania (zanim zezwolenie

zostanie wydane). Zob. pkt 3.9. Co może zrobić organizacja ekologiczna.







W przypadku gdyby okazało się, że nie ma podmiotu, który byłby uprawniony do złożenia

odwołania, pozostają metody inne niż prawne, takie jak lobbing, próby podejmowania dia-

logu z właściwymi organami i instytucjami itp.


21

14. Kto może wyciąć drzewo, które znajduje się na granicy dwóch posesji?

W przypadku gdy drzewo faktycznie znajduje się na granicy dwóch posesji (a nie jedynie

korzenie lub gałęzie przerastają z jednej posesji na drugą), należy przyjąć, że stanowi ono

współwłasność właścicieli obu posesji. W takim przypadku wniosek o zezwolenie na wycięcie

drzewa powinni złożyć obydwaj właściciele (w praktyce zapewne częściej – jeden z właści-

cieli przedstawiając jednocześnie zgodę drugiego z nich).

Przy braku takiej zgody organ nie powinien zezwolenia wydać – a gdyby wydał, to pomi-

niętemu właścicielowi służyłoby prawo złożenia odwołania od tego zezwolenia (jako wła-

ścicielowi nieruchomości, na której również rośnie drzewo).

W przypadku gdy na wycięcie danego drzewa nie jest wymagane zezwolenie (zob. pkt 3.3.

Kiedy zezwolenie nie jest wymagane), kwestię uzgodnień pomiędzy właścicielami reguluje

tylko prawo cywilne. Zgodnie z art. 154 Kodeksu cywilnego:

„Art. 154. § 1. Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne,

znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów.

To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy.

§ 2. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich

utrzymania”.

Z przepisu tego można wnioskować, że także decyzja o utrzymaniu lub wycięciu drzewa

rosnącego na granicy powinna być podjęta wspólnie. W przypadku gdyby jeden z właścicieli

wyciął drzewo bez zgody sąsiada, właścicielowi sąsiedniej działki przysługiwałyby ewentu-

alnie środki cywilnoprawne (pozew do sądu cywilnego). W pozwie tym można by domagać

się odszkodowania za poniesioną szkodę (trzeba wówczas wykazać jej wysokość). Teore-

tycznie można by także rozważać złożenie pozwu z art. 222 § 2 (dotyczącego naruszania

własności), w którym można by żądać, aby sąd nakazał „przywrócenie stanu zgodnego z

prawem” – ale w tym wypadku w praktyce byłoby to niemożliwe do wykonania, jako że

drzewo zostało już usunięte (ewentualnie można by domagać się zasadzenia w tym miejscu

nowego drzewa).

15. Twierdzą, że wycinają chore drzewa, ale ja widzę że są zdrowe – czy ktoś może

przeprowadzić profesjonalną ocenę stanu zdrowia drzew?

Zob. odpowiedź na pytanie 9.


22

Załączniki

Załącznik nr 1

WNIOSEK

o udostępnienie informacji o środowisku

Na podstawie art. 8, art. 9, zwłaszcza ust. 1 pkt 3 i 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 3

października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo-

łeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst

jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm.), proszę o udostępnienie:

a) kopii wniosków o wydanie zezwoleń na usunięcie drzew złożonych do …… (nazwa organu

do którego się zwracamy) /i tu trzeba jakoś sprecyzować o jakie wnioski chodzi, np.: ‘w

okresie od …. do….’; albo: ‘dotyczących następujących spraw / nieruchomości / ….’ – i tu

wymienić np. poprzez odniesienie się do publicznie dostępnego wykazu danych, konkret-

nych nieruchomości – poprzez wskazanie adresu posesji lub nru działki ewidencyjnej itp./ );

i/lub

b) kopii decyzji zezwalających na usunięcie drzew lub decyzji odmawiających takiego ze-

zwolenia, wydanych na podstawie ustawy o ochronie przyrody przez …… (nazwa organu do

którego się zwracamy) /i tu trzeba jakoś sprecyzować o jakie decyzje chodzi, np.: ‘w okresie

od …. do….’; albo: ‘dotyczących następujących spraw / nieruchomości / ….’ – i tu wymienić

np. poprzez odniesienie się do publicznie dostępnego wykazu danych, konkretnych nieru-

chomości – poprzez wskazanie adresu posesji lub nru działki ewidencyjnej itp./ ).

Na podstawie art. 15 ust. 1 ww. ustawy wnioskuję o udostępnienie ww. informacji w formie

..... (np. papierowej, elektronicznej) i przesłanie jej na adres .... (jeśli wnioskujemy o informa-

cję w formie elektronicznej można podać adres mailowy) – ewentualnie: udostępnienie tych

informacji do wglądu w siedzibie organu.

podpis


23

Załącznik nr 2

miejscowość, dnia ………….

Nazwa organizacji

Adres

Nazwa organu

np. Prezydent Wrocławia

Adres

WNIOSEK

o dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu w sprawie wydania ze-

zwolenia na usunięcie drzew

Na podstawie art. 31 § 1 pkt 2 Kpa wnoszę o dopuszczenie ………. (nazwa organizacji) z

siedzibą w ……………. do udziału w postępowaniu w sprawie zezwolenia na usunięcie drzewa

/ drzew ………… (tu należy dokładnie sprecyzować o jakie zezwolenie chodzi – poprzez wska-

zanie adresu nieruchomości, z której drzewa mają być usunięte (ewentualnie numeru

działki), nazwy/nazwiska wnioskodawcy jeśli znamy, daty złożenia wniosku jeśli ją znamy).

Uzasadnienie

(przykładowe!)

……… (nazwa organizacji) jest organizacją społeczną, której statutowym celem jest ochrona

środowiska (ew.: w tym przyrody, zieleni).

W praktyce działania naszej organizacji na rzecz ochrony drzew polegają na …. (wskazać na

czym polegają – np. poprzez wskazanie prowadzonych obecnie lub zakończonych projek-

tów w tym zakresie, innych działań itp.).

Ochrona zieleni, zwłaszcza w miastach, niewątpliwie leży w interesie społecznym, ……. (tu

można opisać dlaczego zachowanie jak największej ilości drzew jest ważne dla interesu spo-

łecznego i dlaczego usunięcie drzew może ten interes naruszyć).

W związku z tym zasadny jest udział w postępowaniu organizacji społecznej zajmującej się

w praktyce monitorowaniem stanu zieleni miejskiej i jej ochroną.

Jeśli ma zastosowanie: Ponadto nasza organizacja dysponuje ekspercką wiedzą dotyczącą

drzew / zieleni / jako że ………. (wykazać na czym polega ta wiedza – np. dysponowanie

ekspertami o określonych kwalifikacjach itp.).

Wykorzystanie tej wiedzy w trakcie postępowania administracyjnego z pewnością przyczyni

się do lepszego zabezpieczenia interesu społecznego.

podpis


24

(osób uprawnionych do reprezentacji organizacji wg KRS lub osoby posiadającej pełnomoc-

nictwo podpisane przez osoby uprawnione wg KRS; w przypadku stowarzyszeń zwykłych –

zgodnie z obecna linią orzeczniczą sądów administracyjnych – wymagane są podpisy

wszystkich członków stowarzyszenia)

Załączniki:

1) odpis z KRS (dla stowarzyszeń zwykłych – potwierdzenie (zaświadczenie) o wpisaniu do rejestru stowarzy-

szeń zwykłych)

2) opcjonalnie dodatkowo: kopia statutu stowarzyszenia (dla stowarzyszeń zwykłych – obowiązkowo odpis

regulaminu)

3) ewentualnie: pełnomocnictwo dla osoby podpisującej wniosek, jeśli nie podpisuje osoba wymieniona w KRS

(dla stowarzyszeń zwykłych – wymagane podpisy wszystkich członków stowarzyszenia)


25

Załącznik nr 3

miejscowość, dnia ………….

Nazwa organizacji

Adres

Nazwa organu

np. Prezydent Wrocławia

Wydział Środowiska i Rolnictwa

Urzędu Miejskiego Wrocławia

adres

Dotyczy: zawiadamiania …………. (nazwa organizacji) o postępowaniach dotyczących zezwo-

leń na usunięcie drzew lub krzewów – na podstawie art. 31 § 4 Kpa

……… (nazwa organizacji) jest organizacją społeczną, której statutowym celem jest ochrona

środowiska (ew.: w tym przyrody, zieleni).

W praktyce działania naszej organizacji na rzecz ochrony drzew polegają na …. (krótko

wskazać na czym polegają – np. poprzez wskazanie prowadzonych obecnie lub zakończo-

nych projektów w tym zakresie, innych działań itp.).

Jeśli ma zastosowanie: Ponadto nasza organizacja dysponuje ekspercką wiedzą dotyczącą

drzew / zieleni / jako że ………. (krótko wykazać na czym polega ta wiedza – np. dyspono-

wanie ekspertami o określonych kwalifikacjach itp.).

W związku z tym, nasza organizacja chciałaby włączać się – na prawach strony – do postę-

powań w sprawie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów (na podstawie art. 31 § 1 pkt

2 Kpa).

Pragniemy zatem przypomnieć o obowiązku organów administracji wynikającym z art. 31 §

4 Kpa, zgodnie z którym „§ 4. Organ administracji publicznej, wszczynając postępowanie w

sprawie dotyczącej innej osoby, zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że

może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele

statutowe, i gdy przemawia za tym interes społeczny” oraz wskazać, że nasza organizacja

spełnia wymienione w tym przepisie kryteria.

W związku z tym prosimy, aby – stosując art. 31 § 4 Kpa przy wszczynaniu postępowań w

sprawie zezwoleń na usuwanie drzew lub krzewów – brali Państwo pod uwagę naszą orga-

nizację i przesyłali nam stosowne zawiadomienia.

z poważaniem,

podpis

(osób uprawnionych do reprezentacji organizacji wg KRS lub osoby posiadającej pełnomoc-

nictwo podpisane przez osoby uprawnione wg KRS; w przypadku stowarzyszeń zwykłych –


26

zgodnie z obecna linią orzeczniczą sądów administracyjnych – wymagane są podpisy

wszystkich członków stowarzyszenia)

Załączniki:

1) odpis z KRS (dla stowarzyszeń zwykłych – potwierdzenie (zaświadczenie) o wpisaniu do rejestru stowarzy-

szeń zwykłych)

2) opcjonalnie dodatkowo: kopia statutu stowarzyszenia (dla stowarzyszeń zwykłych – obowiązkowo odpis

regulaminu)

3) ewentualnie: pełnomocnictwo dla osoby podpisującej wniosek, jeśli nie podpisuje osoba wymieniona w KRS

(dla stowarzyszeń zwykłych – wymagane podpisy wszystkich członków stowarzyszenia)


27

2. Zabiegi pielęgnacyjne

Kwestię zabiegów pielęgnacyjnych dotyczących drzew reguluje art. 87a uop. Zgodnie z nim

prace ziemne oraz inne prace wykonywane ręcznie, z wykorzystaniem sprzętu mechanicz-

nego lub urządzeń technicznych, wykonywane w obrębie korzeni, pnia lub korony drzewa

lub w obrębie korzeni lub pędów krzewu, przeprowadza się w sposób najmniej szkodzący

drzewom lub krzewom.

W odniesieniu do drzew, na usunięcie których wymagane jest zezwolenie (czyli z wyłącze-

niem drzew wymienionych w art. 83f ust. 1 uop i drzew usuwanych w związku z budową

dróg – tj. z nieruchomości wymienionych w zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej

(zezwolenie to jest wydawane na podstawie ustawy o szczególnych zasadach przygotowa-

nia i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych) obowiązuje też przepis, że prace w

obrębie korony drzewa nie mogą prowadzić do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczają-

cym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na

celu:

1) usunięcie gałęzi obumarłych lub nadłamanych;

2) utrzymywanie uformowanego kształtu korony drzewa;

3) wykonanie specjalistycznego zabiegu w celu przywróceniu statyki drzewa.

Ten ostatni zabieg (mający na celu przywrócenie statyki drzewa) ma być wykonany na pod-

stawie dokumentacji, w tym fotograficznej, wskazującej na konieczność przeprowadzenia

takiego zabiegu (dokumentacja ma być następnie przechowywana przez posiadacza nieru-

chomości przez okres pięciu lat od końca roku, w którym wykonano zabieg).

Jednocześnie, usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła

się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż trzy wymienione wyżej przypadki

stanowi uszkodzenie drzewa, a usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 50% korony,

która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż owe trzy przypadki

stanowi już zniszczenie drzewa (art. 87a ust. 3 i 4 uop).

Za wspomniane wyżej uszkodzenie lub zniszczenie drzewa grozi kara pieniężna (art. 88 ust.

1 pkt 3 i 4 uop). Kary dotyczą jednak tylko takich drzew, na usunięcie których byłoby wyma-

gane zezwolenie, tj. innych niż wymienione w art. 83f ust. 1 uop i art. 21 ust. 2 ustawy o

szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Pytania i odpowiedzi

1. Jaka część korony drzewa można wyciąć w ramach cięć prześwietlających / pie-

lęgnujących?

W odniesieniu do drzew, na usunięcie których wymagane jest zezwolenie (czyli z wyłącze-

niem drzew wymienionych w art. 83f ust. 1 uop i drzew usuwanych w związku z budową

dróg – tj. z nieruchomości wymienionych w zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej


28

(zezwolenie to jest wydawane na podstawie ustawy o szczególnych zasadach przygotowa-

nia i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych) obowiązuje też przepis, że prace w

obrębie korony drzewa nie mogą prowadzić do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczają-

cym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na

celu:




W odniesieniu do drzew, które mogą być usuwane bez zezwolenia, ograniczenia te nie

obowiązują.

2. Czy ekipa prowadząca działania pielęgnujące musi mieć zgodę i jakieś uprawnie-

nia?

Obowiązek prawidłowego przeprowadzenia prac pielęgnacyjnych spoczywa na posiadaczu

(w praktyce najczęściej: na właścicielu) nieruchomości, na której rosną drzewa (ewentualnie

na właścicielu urządzeń przesyłowych, jeśli to on dokonuje wycięcia części gałęzi) – i to te

podmioty odpowiadają za działania pracowników prowadzących zabiegi.

Przepisy nie wymagają uzyskania zezwolenia na przeprowadzenie zabiegów pielęgnacyj-

nych, niemniej jednak – jak wskazano wyżej – z przepisów powszechnie obowiązujących

(art. 87a uop) wynika zakaz usuwania gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która

rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na celu:




W odniesieniu do drzew, które mogą być usuwane bez zezwolenia, ograniczenia te nie

obowiązują.

4) kondycję;

5) długość okresu przygotowania go do przesadzenia.

3. Opłaty i kary

3.1. Opłaty za usunięcie drzewa i ich wysokość

Zgodnie z art. 84 ust. 1 i 2 uop, posiadacz nieruchomości ponosi opłaty za usunięcie drzewa.

Opłata jest nakładana w zezwoleniu na usunięcie drzewa na podmiot, który o to zezwolenie

wystąpił (posiadacza nieruchomości).

Zgodnie z art. 85 uop, opłatę za usunięcie drzewa ustala się na podstawie obwodu pnia

mierzonego na wysokości 130 cm. Jeżeli drzewo na wysokości 130 cm:


29

1) posiada kilka pni – za obwód pnia drzewa przyjmuje się sumę obwodu pnia o najwięk-

szym obwodzie oraz połowy obwodów pozostałych pni;

2) nie posiada pnia – za obwód pnia drzewa przyjmuje się obwód pnia mierzony bezpo-

średnio poniżej korony drzewa.

Maksymalne stawki opłat za usuwanie drzew określa art. 85 ust. 5 uop – wynoszą one:

9) 97,88 zł – w przypadku obwodu pnia wynoszącego do 25 cm;

10) 342,56 zł – w przypadku obwodu pnia wynoszącego od 26 do 50 cm;





15) 376,07 zł – w przypadku obwodu pnia wynoszącego powyżej 500 cm.

Rzeczywiste i mające faktycznie zastosowanie stawki określone są jednak w rozporządzeniu

ministra środowiska wydanym na podstawie art. 85 uop. Stawki określone w ustawie są tylko

wskazówką dla ministra jakich kwot nie może przekraczać wydając rozporządzenie.

Dotychczas obowiązuje jeszcze stare rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 paź-

dziernika 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew

(Dz. U. Nr 228, poz. 2306 ze zm.).

Rozporządzenie to przewiduje kwoty stawek przedstawione w tabeli poniżej.


30

STAWKI DLA POSZCZEGÓLNYCH RODZAJÓW I GATUNKÓW DRZEW ORAZ WSPÓŁCZYNNIKI RÓŻNICU-

JĄCE STAWKI W ZALEŻNOŚCI OD OBWODU PNIA*

Lp. Rodzaje, gatunki i odmiany

drzew

Stawki w zł

za 1 cm ob-

wodu pnia

drzewa mie-

rzonego na

wysokości

130 cm**

Współczynniki różnicujące stawki w zależności od obwodu pnia drzewa

mierzonego na wysokości 130 cm

przy obwodzie wyrażonym w cm

do 25 26-50 51-100 101-

200

201-

300

301-

500

501-

700

> 700

1 Topola, olsza, klon jesionolistny,

wierzba, czeremcha amerykań-

ska, grochodrzew

13,84 1,00 1,51 2,37 3,70 5,55 7,77 10,00 12,96

2 Kasztanowiec, morwa, jesion

amerykański, czeremcha zwy-

czajna, świerk pospolity, sosna

zwyczajna, daglezja, modrzew,

brzoza brodawkowata, brzoza

omszona

37,63 1,00 1,51 2,37 3,70 5,55 7,77 10,00 12,96

3 Dąb, buk, grab, lipa, choina,

iglicznia, głóg – forma drzewia-

sta, jarząb, jesion wyniosły, klon

z wyjątkiem klonu jesionolist-

nego, gatunki i odmiany oz-

dobne jabłoni, śliwy, wiśni i

orzecha, leszczyna turecka,

brzoza (pozostałe gatunki i od-

miany), jodła pospolita, świerk

(pozostałe gatunki i odmiany),

sosna (pozostałe gatunki i od-

miany), żywotnik (wszystkie ga-

tunki), platan klonolistny, wiąz,

cyprysik

91,54 1,00 1,51 2,37 3,70 5,55 7,77 10,00 12,96

4 Jodła (pozostałe gatunki i od-

miany), tulipanowiec, magnolia,

korkowiec, miłorząb, metase-

kwoja, cis, cypryśnik, bożo-

drzew

345,30 1,00 1,51 2,37 3,70 5,55 7,77 10,00 12,96

Objaśnienia: * Za usunięcie drzew rodzajów i gatunków innych niż określone w załączniku do rozporządzenia stawki

ustala się jak dla drzew o podobnej wartości przyrodniczej, wymienionych w tym załączniku. ** Stawki podlegają corocznej waloryzacji zgodnie z art. 85 ust. 7 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochro-

nie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880).

Uwaga: kwoty przewidziane w rozporządzeniu za „najdroższe” gatunki (jodła, tulipanowiec,

magnolia, korkowiec, miłorząb, metasekwoja, cis, cypryśnik, bożodrzew) przekraczają obec-

nie najwyższe dopuszczalne przez ustawę stawki, w związku z czym nie będą mogły być

stosowane (są niezgodne z ustawą). W ich miejsce powinny być obecnie stosowane stawki

określone w ustawie (jako maksymalne dopuszczalne).

Ponieważ art. 85 uop został ostatnio zmieniony (zmiana weszła w życie 28.08.2015 r. i po-

legała głównie na obniżeniu maksymalnych dopuszczalnych stawek opłat), rozporządzenie

w sprawie wysokości stawek z 2004 r. powinno wkrótce zostać zastąpione przez nowe od-

powiednie rozporządzenie.


31

3.2. Kiedy opłaty nie są wymagane

Zgodnie z art. 86 uop, opłaty nie są wymagane w przypadku usunięcia:

1) drzew, na których usunięcie nie jest wymagane zezwolenie;

2) drzew, na których usunięcie osoba fizyczna uzyskała zezwolenie na cele niezwiązane z

prowadzeniem działalności gospodarczej (co oznacza, że usuwanie drzew z prywat-

nych nieruchomości należących do osób fizycznych nie podlega opłacie – chyba że

osoba ta prowadzi na tej nieruchomości działalność gospodarczą i usunięcie drzewa

jest związane z tą działalnością – np. drzewo jest usuwane w związku z funkcjonowa-

niem warsztatu);

3) drzew, których usunięcie jest związane z odnową i pielęgnacją drzew rosnących na

terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków;

4) drzew, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach bu-

dowlanych lub funkcjonowaniu urządzeń przesyłowych (o których mowa w art. 49 § 1

Kodeksu cywilnego);

5) drzew, które zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego lub kolejowego albo bez-

pieczeństwu żeglugi;

6) drzew usuwanych w związku z przebudową dróg publicznych lub linii kolejowych;

7) drzew, których obwód pnia mierzony na wysokości 130 cm nie przekracza:

a) 75 cm – w przypadku topoli, wierzb, kasztanowca zwyczajnego, klonu jesionolist-

nego, klonu srebrzystego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,

b) 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;

8) w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego lub do in-

nego użytkowania zgodnego z przeznaczeniem terenu, określonym w miejscowym

planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zago-

spodarowania terenu;

9) drzew usuwanych w związku z zabiegami pielęgnacyjnymi na terenach zieleni;

10) drzew, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie, z przyczyn niezależnych od

posiadacza nieruchomości;

11) topoli o obwodzie pnia mierzonym na wysokości 130 cm wynoszącym powyżej 100

cm, nienależących do gatunków rodzimych, jeżeli zostaną zastąpione w najbliższym

sezonie wegetacyjnym drzewami innych gatunków;

12) drzew, których usunięcie wynika z potrzeb ochrony roślin, zwierząt i grzybów objętych

ochroną gatunkową lub ochrony siedlisk przyrodniczych;

13) drzew usuwanych z grobli stawów rybnych;

14) drzew, których usunięcie jest związane z regulacją i utrzymaniem koryt cieków natural-

nych, wykonywaniem i utrzymaniem urządzeń wodnych służących kształtowaniu zaso-

bów wodnych oraz ochronie przeciwpowodziowej w zakresie niezbędnym do wykona-

nia i utrzymania tych urządzeń;

15) drzew usuwanych z terenu poligonów lub placów ćwiczeń, służących obronności pań-

stwa.


32

3.3. Możliwość odraczania i umarzania opłat

Zgodnie z art. 84 ust. 3 uop, w przypadku gdy w zezwoleniu na usunięcie drzewa nałożono

obowiązek przesadzenia tego drzewa albo wykonania nasadzeń zastępczych, obowiązek

uiszczenia opłaty za usuniecie drzewa zostaje odroczona na trzy lata od dnia upływu ter-

minu wskazanego w zezwoleniu na jego przesadzenie lub wykonanie nasadzeń zastęp-

czych.

Zgodnie z art. 84 ust. 4-6 uop, jeżeli przesadzone albo posadzone drzewa zachowały ży-

wotność po upływie trzech lat lub wprawdzie nie zachowały żywotności ale z przyczyn nie-

zależnych od posiadacza nieruchomości, opłata za usunięcie drzewa podlega umorzeniu.

Natomiast jeżeli przesadzone albo posadzone drzewa, albo część z nich, nie zachowały

żywotności po upływie trzech lat z przyczyn zależnych od posiadacza nieruchomości, nali-

czona opłata jest przeliczana w sposób proporcjonalny do liczby drzew, które nie zachowały

żywotności.

Decyzje w sprawach umorzenia opłat lub naliczenia nowych opłat w sposób proporcjonalny

do liczby drzew, które nie zachowały żywotności, mogą być wydane przed upływem trzech

lat, jeżeli już wcześniej jasne jest, że przesadzone albo posadzone drzewa nie zachowały

żywotności.

Zgodnie z art. 84 ust. 7 uop, w przypadku niewykonania nasadzeń zastępczych (lub części

z nich), zgodnie z nakazami zawartymi w zezwoleniu na usunięcie drzewa, naliczona opłata

jest przeliczana w sposób proporcjonalny do liczby drzew które nie zostały nasadzone.

Decyzje w opisanych wyżej sprawach wydaje organ właściwy do wydania zezwolenia na

usunięcie drzewa.

3.4. Egzekwowanie opłat i ich przedawnienie

Zgodnie z art. 87 uop, opłaty powinny być uiszczone w terminie 14 dni od dnia, w którym

decyzja, z której wynika obowiązek zapłaty, stała się ostateczna.

Jeżeli w zezwoleniu na usunięcie drzewa został wskazany początek biegu terminu usunięcia

drzewa lub krzewu, uiszczenie opłaty powinno nastąpić w terminie 14 dni od dnia rozpo-

częcia biegu tego terminu.

W razie nieterminowego uiszczenia opłaty pobiera się odsetki za zwłokę w wysokości od-

setek pobieranych za nieterminowe regulowanie zobowiązań podatkowych.

Opłaty nieuiszczone w terminie podlegają wraz z odsetkami za zwłokę przymusowemu

ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administra-

cji.

Na wniosek podmiotu zobowiązanego do uiszczenia opłaty, opłatę tę można rozłożyć na

raty lub przesunąć termin jej płatności, na okres nie dłuższy niż trzy lata, jeżeli przemawia

za tym sytuacja materialna wnioskodawcy. Decyzję w sprawach rozłożenia opłaty na raty

lub przesunięcia terminu jej płatności wydaje organ właściwy do wydania zezwolenia na


33

usunięcie drzewa. Jeżeli zaległości płatności rat wyniosą równowartość trzech kolejnych rat,

uiszczenie opłaty staje się wymagane w całości.

Obowiązek uiszczenia opłat przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku, w

którym upłynął termin uiszczenia opłaty. Oznacza to, że jeżeli przez pięć lat organ upraw-

niony do egzekwowania opłat nie przeprowadzi postępowania egzekucyjnego, opłata nie

będzie już mogła być ściągnięta.

3.5. Kary pieniężne za usuwanie, niszczenie i uszkodzenie drzewa

Zgodnie z art. 88 ust, 1 i 2 uop, administracyjna kara pieniężna jest wymierzana za:

1) usunięcie drzewa bez wymaganego zezwolenia (kary nie dotyczą sytuacji, gdy na usu-

nięcie drzewa nie było wymagane zezwolenie);

2) usunięcie drzewa bez zgody posiadacza nieruchomości (chodzi tu o sytuację, w której

nieuprawniona osoba usuwa drzew z cudzej nieruchomości drzewo, na którego usu-

nięcie było wymagane zezwolenie),

3) zniszczenie drzewa; zgodnie z art. 87a ust. 5 uop, zniszczeniem jest usunięcie ponad

50% gałęzi z korony drzewa, chyba usuwane były gałęzie obumarłe lub nadłamane,

usuwanie gałęzi miało na celu utrzymanie uformowanego kształtu korony drzewa lub

przywrócenie statyki drzewa (zob. część „Zabiegi pielęgnacyjne”); zniszczenie drzewa

może jednak nastąpić także w inny sposób niż przez usuwanie gałęzi,

4) uszkodzenie drzewa spowodowane wykonywaniem prac w obrębie korony drzewa;

zgodnie z art. 87a ust. 4 uop, uszkodzeniem jest usunięcie ponad 30% gałęzi z korony

drzewa, chyba usuwane były gałęzie obumarłe lub nadłamane, usuwanie gałęzi miało

na celu utrzymanie uformowanego kształtu korony drzewa lub przywrócenie statyki

drzewa (zob. część „Zabiegi pielęgnacyjne”); w przeciwieństwie do „zniszczenia”, o któ-

rym mowa wyżej w pkt 3, kara dotyczy tylko takich uszkodzeń, które polegają na usu-

waniu gałęzi z korony drzewa.

Kara pieniężna nakładana jest w drodze decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na

posiadacza nieruchomości, albo właściciela urządzeń przesyłowych (o których mowa w art.

49 § 1 Kodeksu cywilnego) – a w przypadku gdy usunięcie, uszkodzenie lub zniszczenie

drzewa nastąpiło bez zgody posiadacza nieruchomości – na podmiot, który dokonał usu-

nięcia, zniszczenia lub uszkodzenia.

3.6. Wysokość kar

Zgodnie z art. 89 uop, wysokość kary pieniężnej za:

16) usunięcie drzewa bez wymaganego zezwolenia,

17) usunięcie drzewa bez zgody posiadacza nieruchomości,

18) zniszczenie drzewa

– jest równa dwukrotnej wysokości opłaty za usunięcie drzewa (tj. opłaty określonej w od-

powiednim rozporządzeniu Ministra Środowiska – zob. wyżej pkt 4.1. Opłaty za usunięcie

drzewa i ich wysokość).


34

Wysokość kary pieniężnej za uszkodzenie drzewa spowodowane wykonywaniem prac w

obrębie korony drzewa wylicza się poprzez pomnożenie wysokości opłaty za usunięcie da-

nego drzewa i współczynnika 0,6.

W przypadku usunięcia drzewa obumarłego albo nierokującego szansy na przeżycie, złomu

lub wywrotu, wysokość administracyjnej kary pieniężnej obniża się o 50%.

W przypadku gdy ustalenie obwodu lub gatunku usuniętego lub zniszczonego drzewa jest

niemożliwe z powodu wykarczowania pnia i braku kłody, dane do wyliczenia administracyj-

nej kary pieniężnej ustala się na podstawie informacji zebranych w toku postępowania ad-

ministracyjnego, powiększając ją o 50%.

Jeżeli ustalenie obwodu usuniętego lub zniszczonego drzewa jest niemożliwe z powodu

braku kłody, obwód do wyliczenia administracyjnej kary pieniężnej ustala się, przyjmując

najmniejszą średnicę pnia i pomniejszając wyliczony obwód o 10%.

3.7. Kiedy nie wymierza się kar

Kar nie wymierza się za usunięcie, zniszczenie lub uszkodzenie drzewa, na którego usunięcie

nie jest wymagane zezwolenie (zob. pkt 1.2 Kiedy zezwolenie nie jest wymagane).

Kar nie wymierza się także w przypadku usunięcia albo zniszczenia drzewa lub krzewu, albo

uszkodzenia drzewa w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności. Stan

wyższej konieczności to sytuacja, w której dla ratowania jakiegoś dobra prawnie chronio-

nego (życia, zdrowia, mienia) poświęca się dobro (w tym wypadku drzewo) „które nie przed-

stawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego” (przez analogię można tu zasto-

sować art. 26 Kodeksu karnego).

W każdej konkretnej sytuacji organ właściwy do wymierzenia kary pieniężnej będzie musiał

rozważyć, czy wystąpił stan wyższej konieczności.

3.8. Możliwość odraczania i umarzania kar

Termin płatności kar wymierzonych za zniszczenie drzewa, jeżeli stopień zniszczenia nie

wyklucza zachowania żywotności drzewa.

Jeżeli zniszczenie dotyczy korony drzewa, odroczenie dotyczy tylko 70% wysokości kary

(30% ma być uiszczone bez odroczenia).

W opisanym wyżej przypadku kara jest umarzana po upływie pięciu lat od dnia, w którym

decyzja o odroczeniu terminu płatności kary stała się ostateczna, i po stwierdzeniu zacho-

wania żywotności drzewa lub braku żywotności drzewa lub krzewu z przyczyn niezależnych

od podmiotu ukaranego. Decyzje w sprawie umorzenia kary wydaje wójt (burmistrz, prezy-

dent miasta).

W przypadku stwierdzenia, że drzewo obumarło przed upływem pięciu lat od dnia, w któ-

rym decyzja o odroczeniu terminu płatności kary stała się ostateczna, karę należy uiścić


35

niezwłocznie, chyba że drzewo nie zachowały żywotności z przyczyn niezależnych od pod-

miotu ukaranego. Nakaz niezwłocznego uiszczenia kary nakładany jest w drodze decyzji

wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Podmiot, na który nałożono karę, może zwrócić się do wójta, burmistrza lub prezydenta

miasta o rozłożenie kary na raty na okres nie dłuższy niż pięć lat. Wniosek rozstrzygany jest

w drodze decyzji.

Zgodnie z art. 89 ust. 11 uop, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może umorzyć 50%

wymierzonej kary w przypadku, gdy została ona nałożona na osobę fizyczną, które na cele

niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej usunęła lub zniszczyła drzewo albo

uszkodziły drzewo, w przypadku gdy osoba ta nie jest w stanie uiścić kary w pełnej wysokości

bez znacznego uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, jeżeli dochód mie-

sięczny na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 50% minimalnego

wynagrodzenia za pracę w danym roku.

3.9. Egzekwowanie kar i ich przedawnienie

Zgodnie z art. 88 ust. 3 i art. 89 ust. 8 uop, kara powinna zostać uiszczona w terminie 14

dni od dnia, w którym decyzja w sprawie wymierzenia kary stała się ostateczna.

Kary nieuiszczone w tym terminie podlegają wraz z odsetkami za zwłokę przymusowemu

ściągnięciu w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administra-

cji.

Zgodnie z art. 89 ust. 9 uop, należność z tytułu kary pieniężnej przedawnia się po upływie

pięciu lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności.

Przedawnieniu może ulec nie tylko sam obowiązek zapłacenia kary, ale także możliwość

wszczęcia postępowanie w tej sprawie. Mianowicie, zgodnie z art. 89 ust. 10 uop, nie

wszczyna się postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, a postępowanie

wszczęte w tej sprawie umarza się, jeżeli od końca roku, w którym usunięto lub zniszczono

drzewo lub krzew albo uszkodzono drzewo, upłynęło pięć lat.

4. Specjalna ochrona drzew

4.1. Wprowadzenie

W rozdziałach 1-4 omówiona została tzw. powszechna ochrona drzew rosnących poza la-

sami, realizowana przez obowiązek uzyskiwania zezwoleń na usunięcie drzewa, system

opłat itp.


36

Oprócz ochrony powszechnej w praktyce istotne mogą być jeszcze dwie formy ochrony

specjalnej: ochrona gatunkowa (kiedy gatunek danego drzewa objęty jest ochroną) oraz

uznanie drzewa za pomnik przyrody8.

4.2. Ochrona gatunkowa

Gatunki roślin objęte ochroną gatunkową wymienione są w rozporządzeniu Ministra Środo-

wiska wydanym na podstawie art. 48 uop; obecnie jest to rozporządzenie Ministra Środo-

wiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014,

poz. 1409).

W załącznikach 1 i 2 do tego rozporządzenia wymienione są m.in. niektóre (choć nieliczne)

gatunki drzew (załącznik nr 1 wymienia gatunki objęte ochroną ścisłą, a załącznik nr 2 –

ochroną częściową). W załączniku 1 wymienione są m.in. sosna błotna i brzoza ojcowska, a

w załączniku 2 – cis i sosna limba.

Paragraf 6 rozporządzenia wymienia zakazy, jakie obowiązują w stosunku do roślin objętych

ochroną. Mianowicie zakazane jest m.in. umyślne niszczenie, umyślne zrywanie lub uszka-

dzanie, pozyskiwanie lub zbiór roślin chronionych roślin.

Zgodnie z § 8 rozporządzenia ministra środowiska, w stosunku do roślin objętych ochroną

ścisłą oraz częściową – z wyjątkiem gatunków oznaczonych w załącznikach nr 1 i 2 do roz-

porządzenia symbolem „(3)” – zakazy umyślnego niszczenia i uszkadzania oraz niszczenia

ich siedlisk nie dotyczą jednak wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjo-

nalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrze-

ganie tych zakazów.

Należy przyjąć, że w przypadku gdy usunięcie miałoby dotyczyć drzewa objętego ochroną

gatunkową, osoba ubiegająca się o zezwolenie na jego usunięcie musiałaby najpierw uzy-

skać zgodę (wyrażoną w formie odpowiedniej decyzji administracyjnej) regionalnego dy-

rektora ochrony środowiska albo – w niektórych przypadkach – przez Generalnego Dyrek-

tora Ochrony Środowiska. Decyzja taka wydawana jest na podstawie art. 56 uop.

W przypadku gdyby organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa (czyli wójt,

burmistrz lub prezydent miasta) otrzymał wniosek o zezwolenie na wycięcie drzewa obję-

tego ochroną gatunkową, powinien zażądać uprzedniego dostarczenia decyzji RDOŚ (lub

GDOŚ) – zawieszając prowadzone przez siebie postępowanie w sprawie zezwolenia na usu-

nięcie drzewa.

4.3. Drzewo jako pomnik przyrody

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 6 uop, jedną z form ochrony przyrody jest ustanowienie pomnika

przyrody.

8 Poza zakresem niniejszego opracowania pozostają regulacje związane z ochroną drzew na tzw. obszarach

specjalnych, takich jak uzdrowiska, parki narodowe i krajobrazowe itd.


37

Zgodnie z art. 40 ust. 1 uop, pomnikami przyrody są „pojedyncze twory przyrody żywej i

nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej,

historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniają-

cymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych

lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”.

Pojęcie „okazałych rozmiarów” drzewa nie jest zdefiniowane; przepisy nie określają tu żad-

nych kryteriów liczbowych. Ocena spełnienia tego kryterium będzie więc dokonywana w

każdym konkretnym przypadku rozpatrywania czy dane drzewo powinno być objęte tego

typu ochroną.

Zgodnie z art. 40 ust. 1 uop, na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia

dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich

samoistnego, całkowitego rozpadu.

Pomnik przyrody może utworzyć rada gminy w drodze uchwały (art. 44 uop).

Uchwała ta musi określać nazwę pomnika, jego położenie, podmiot sprawujący nad nim

nadzór, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla tego pomnika – wybrane spo-

śród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1 uop (na temat zakazów – zob. niżej).

Projekt uchwały o utworzeniu pomnika przyrody wymaga uzgodnienia z regionalnym dy-

rektorem ochrony środowiska (RDOŚ).

W przypadku utraty przez pomnik przyrody wartości przyrodniczych ze względów, na które

go ustanowiono lub w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego w przypadku

braku rozwiązań alternatywnych lub zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego, status

pomnika przyrody może być zniesiony.

Zniesienie ochrony także następuje w formie uchwały rady gminy. Podobnie jak w przy-

padku uchwały o utworzeniu pomnika, także projekt uchwały o zniesieniu ochrony wymaga

uzgodnienia z RDOŚ.

Zgodnie z art. 45 uop, w uchwale o ustanowieniu pomnika przyrody rada gminy może

wprowadzić następujące zakaz niszczenia, uszkadzania lub przekształcania (art. 45 wymie-

nia także inne rodzaje zakazów, ale w praktyce tylko zakaz niszczenia, uszkadzania lub prze-

kształcania może odnosić się do pomnika przyrody; art. 45 dotyczy bowiem także innych

form ochrony przyrody, jak np. stanowiska dokumentacyjne czy zespoły przyrodniczo-kra-

jobrazowe).

Zgodnie z art. 45 ust. 2 uop, powyższy zakaz nie dotyczy jednak:

19) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustana-

wiającym daną formę ochrony przyrody (czyli z radą gminy);

20) realizacji inwestycji celu publicznego w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, po

uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;

21) zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;

22) likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ra-

towniczych.


38

Powstaje zatem pytanie czy – i pod jakimi warunkami – właściwy organ może wydać ze-

zwolenie na usunięcie drzewa będącego pomnikiem przyrody. Zagadnienie to znakomicie

omówiono w publikacji autorstwa Adama Habudy i Wojciecha Radeckiego „Ochrona

prawna drzew i krzewów poza lasami”9. Rozważania te zostały poniżej w całości zacyto-

wane:

„Sytuacja jest dość złożona i wymaga przeanalizowania na tle czterech wyjątków z art.

45 ust. 2, a następnie na tle art. 40 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody.

Zacznijmy od wyjątków. Stosownie do art. 45 ust. 1 pkt 1 zakazy nie dotyczą prac wyko-

nywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z radą gminy. Trudno sobie

wyobrazić, aby prace wykonywane na potrzeby ochrony przyrody wymagały usunięcia

drzewa lub krzewu stanowiącego pomnik przyrody, ale mogą wymagać przekształcenia,

co będzie dozwolone po uzgodnieniu z radą gminy.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 2 zakazy nie dotyczą realizacji inwestycji celu publicznego

po uzgodnieniu z radą gminy. Ten wyjątek ma istotne znaczenie praktyczne, ponieważ

rzeczywiście realizacja takiej inwestycji może wymagać usunięcia drzewa lub krzewu po-

mnikowego. W takim przypadku wójt (burmistrz, prezydent miasta, starosta, wojewódzki

konserwator zabytków), do którego wpłynął wniosek o zezwolenie na usunięcie drzewa

(krzewu) pomnikowego, zwraca się do rady gminy o uzgodnienie usunięcia. Jeżeli rada

gminy wyrazi zgodę (uzgodnienie to nic innego jak zgoda), to wójt może wydać zezwo-

lenie na usunięcie drzewa (krzewu) pomnikowego i naliczyć opłatę, jeżeli nie zachodzą

okoliczności zwalniające z obowiązku opłatowego. Powstaje jednak wrażenie, że art. 45

ust. 1 pkt 2 nie został zsynchronizowany z art. 44 ust. 4, który wskazuje na zniesienie

ochrony pomnikowej w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego. Rada

gminy jest właściwa zarówno do uzgodnienia (art. 45 ust. 1 pkt 2), jak i zniesienia ochrony

pomnikowej (art. 44 ust. 3), ale jest różnica: zniesienie ochrony pomnikowej wymaga

uzgodnienia z RDOŚ (art. 44 ust. 3a), podczas gdy uzgodnienie w rozumieniu art. 45 ust.

1 pkt 2 tego nie wymaga. Powstaje pytanie, którą regulacją należy się kierować.

Wyobraźmy sobie sytuację, w której zachodzi potrzeba realizacji inwestycji celu publicz-

nego. Pojawia się jednak przeszkoda w postaci drzewa (krzewu) będącego pomnikiem

przyrody. Natychmiast rodzi się problem wynikający z kolizji między realizacją inwestycji

a względami ochrony przyrody (w postaci pomnika przyrody). I niemal natychmiast po-

jawia się odpowiedź: realizacja inwestycji celu publicznego usprawiedliwia zniesienie

formy ochrony przyrody, ewentualnie uchyla zakazy służące zabezpieczeniu danej

formy ochrony przyrody.

Dużo bardziej problematyczna jest kwestia podstaw prawnych dla realizacji inwestycji

celu publicznego kosztem drzewa będącego pomnikiem przyrody. W ustawie o ochro-

nie przyrody bezpośrednio odnoszą się do tej kwestii wspomniane wyżej art. 44 ust 4

oraz art. 45 ust. 2 pkt 2. Art. 44 pkt 4 ustawy o ochronie przyrody stanowi o zniesieniu

pomnika przyrody w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego, co nastę-

puje na mocy uchwały rady gminy, której projekt musi zostać uzgodniony przez RDOŚ.

9 Wrocław, 2015; publikacja dostępna na http://www.aleje.org.pl/publikacje/podreczniki/506-prawna-

ochrona-drzew-i-krzwow


39

Tymczasem art. 45 ust. 2 pkt 2 uchyla zakazy (służące ochronie m. in. pomnika przyrody)

po uzgodnieniu z radą gminy (czyli organem ustanawiającym daną formę ochrony przy-

rody).

Usunięcie przeszkody (drzewa – pomnika przyrody) stojącej na drodze realizacji inwe-

stycji celu publicznego może zatem przebiegać odmiennie:

23) uchwała rady gminy a wcześniej jej projekt uzgodniony przez RDOŚ,

24) uchwała rady gminy, w której rada zgadza się na wyłączenie zakazów. W tym

drugim przypadku w procedurze nie uczestniczy RDOŚ.

To nie rozwiązuje to jednak wszystkich wątpliwości. Żaden z przytoczonych przepisów

nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy można traktować go jako wystarcza-

jącą podstawę prawną dla usunięcia drzewa (krzewu) będącego pomnikiem przyrody.

Rodzi się pytanie: czy zniesienie ochrony pomnikowej drzewa na mocy art. 44 ustawy o

ochronie przyrody jest wystarczającą podstawą dla usunięcia tego drzewa, czy też po-

trzebne jest dodatkowo zezwolenie wójta w oparciu o art. 83 ustawy? Zbliżone pytanie

należy postawić odnośnie art. 45 ust. 2 pkt 2: czy realizacja inwestycji celu publicznego

znosząca, po uzgodnieniu z radą gminy, zakaz niszczenia drzewa (krzewu) będącego

pomnikiem przyrody wymaga jeszcze zezwolenia wójta na usunięcie drzewa pomniko-

wego?

Odpowiadając na pierwsze z postawionych pytań, przychylamy się ku interpretacji, wedle

której zniesienie ochrony pomnikowej nie oznacza automatycznego przyzwolenia na

usunięcie drzewa (krzewu), które było pomnikiem przyrody. Artykuł 44 ustawy o ochro-

nie przyrody nie ma na celu zastąpienia tzw. powszechnej ochrony drzew ich ochroną

w formie pomnika przyrody. Wprowadza on jedynie – „obok" a nie „zamiast" – ochrony

powszechnej drzew, ochronę konkretnego drzewa poprzez nadanie mu statusu po-

mnika przyrody. Tym samym konieczność realizacji inwestycji celu publicznego dopro-

wadza radę gminy do zniesienia ochrony pomnikowej danego drzewa (pomnika przy-

rody), ale wcale nie znosi przysługującej drzewom ochrony powszechnej, co wymusza

uzyskanie zezwolenia wójta na usunięcie drzewa zgodnie z art. 83 ustawy o ochronie

przyrody.

Jeżeli chodzi o odpowiedź na drugie z pytań, to należy wyjaśnić, że w art. 45 ustawy o

ochronie przyrody nie ma mowy o całkowitym zniesieniu ochrony pomnikowej drzewa

(lub innego obiektu poddanego takiej formie ochrony). W ust. 2 mowa jest jedynie o

niestosowaniu pewnych zakazów. W praktyce pojawia się jednak poważna wątpliwość:

załóżmy, że mamy do czynienia z drzewem będącym pomnikiem przyrody, w stosunku

do którego wprowadzono zakaz niszczenia (art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie przy-

rody). Skoro, zgodnie z art. 45 ust. 2 pkt 2, zakaz ten nie dotyczy realizacji inwestycji celu

publicznego (po uzgodnieniu z radą gminy, która ustanowiła pomnik przyrody), to ozna-

cza możliwość usunięcia (czyli zniszczenia) drzewa bez formalnego „zdjęcia" z niego

reżimu ochronnego pomnika przyrody. Krótko mówiąc" drzewo (pomnik przyrody) zo-

stanie usunięte, bowiem zakaz fundamentalny dla jego ochrony został wyłączony, cho-

ciaż forma ochrony przyrody nie została zniesiona.


40

Czy taki stan rzeczy można zaakceptować i czy jest on usprawiedliwiony w świetle prze-

pisów dotyczących zarówno ochrony drzew, jak i drzew będących jednocześnie pomni-

kami przyrody? Naszym zdaniem nie, albowiem w rzeczywistości prowadziłoby to do

kolizji pomiędzy art. 44 i 45. Skoro ten pierwszy przepis wymaga dla zniesienia ochrony

pomnikowej zgody RDOŚ, to niedopuszczalna jest interpretacja, wedle której faktyczne

zniesienie ochrony pomnikowej (poprzez zniszczenie, czyli usunięcie drzewa) miałoby

następować według znacznie łagodniejszego reżimu prawnego (tylko za zgodą rady

gminy). Taka interpretacja przekreślałaby sens przepisów o ochronie drzew i zmianę

formy ochrony na powszechną (przysługującą w zasadzie wszystkim drzewom) oraz

szczególną, (przysługującą drzewom będącym jednocześnie pomnikami przyrody).

Twierdzimy więc, iż jeśli wyłączenie zakazu niszczenia i uszkadzania drzewa będącego

pomnikiem przyrody spowodowane realizacją inwestycji celu publicznego ma doprowa-

dzić do zniszczenia drzewa, to należy uzyskać zezwolenie na jego usunięcie, o którym

mowa w art. 83 ustawy o ochronie przyrody. W ustępie 6 tego artykułu nie ma podstaw

dla wyłączenia z obowiązku uzyskania zezwolenia drzew będących pomnikami przyrody.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 3 zakazy nie dotyczą zadań z zakresu obronności kraju w

przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Jest to sytuacja skrajna, ale jeżeli istnieje

rzeczywiste zagrożenie bezpieczeństwa państwa, a obronność wymaga usunięcia

drzewa (krzewu) pomnikowego, to można to uczynić bez uzgodnienia z kimkolwiek oraz

bez zezwolenia.

Stosownie do art. 45 ust. 1 pkt 4 zakazy nie dotyczą likwidowania nagłych zagrożeń

bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych. Regulacja ta w pełni

odpowiada znamionom stanu wyższej konieczności, który usprawiedliwia nawet usunię-

cie drzewa (krzewu) pomnikowego bez uzgadniania tego z kimkolwiek i bez konieczno-

ści uzyskania zezwolenia. Jeżeli jednak sytuacja nie jest nagła, to zapewnienie bezpie-

czeństwa powszechnego może wymagać zniesienia ochrony pomnikowej (art. 44 ust. 4)

i w konsekwencji zezwolenia na usunięcie.

Sytuacja zmienia się zasadniczo, jeżeli drzewo pomnikowe rośnie na terenie niezabudo-

wanym. Wówczas zgodnie z art. 40 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody jest ono chronione

aż do samoistnego, całkowitego rozpadu. Jedyny wyjątek to zagrożenie dla ludzi lub

mienia, gdy możliwe jest usunięcie drzewa (krzewu) na podstawie zezwolenia wójta (bur-

mistrza, prezydenta miasta, starosty, wojewódzkiego konserwatora zabytków) uzgod-

nionego z radą gminy. Jeżeli natomiast nie ma zagrożenia dla ludzi lub mienia, to wy-

danie zezwolenia jest niemożliwe, ponieważ żadna decyzja administracyjna nie może

naruszać aktu normatywnego uznającego obiekt za pomnik przyrody. Aby wydanie ze-

zwolenia było możliwe, musi najpierw nastąpić zniesienie ochrony indywidualnej. Przepis

art. 44 ustawy o ochronie przyrody taką możliwość przewiduje. Zniesienia dokonuje rada

gminy na drodze uchwały (art. 44 ust. 3), której projekt wymaga uzgodnienia z RDOŚ

(art. 44 ust. 3a), a następuje w sytuacji utraty wartości przyrodniczych, ze względu na

które ustanowiono daną formę ochrony przyrody, lub w razie konieczności realizacji in-

westycji celu publicznego bądź zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego (art. 44 ust.

4). Po wydaniu uchwały znoszącej ochronę pomnikową, drzewo lub krzew traci ochronę

specjalną i następuje powrót do ochrony, którą nazwaliśmy wzmożoną, polegającą na

tym, że drzewo lub krzew, które przestało być pomnikiem przyrody, może być usunięte,


41

ale wyłącznie z zachowaniem rygorów określonych w art. 83-87 ustawy o ochronie przy-

rody, tj. na podstawie zezwolenia i – co do zasady – za opłatą.”


42

Greenpeace to międzynarodowa organizacja pozarzą-

dowa, działająca na rzecz ochrony środowiska natural-

nego. Organizacja koncentruje swoje działania na najbar-

dziej istotnych, zarówno globalnych jak i lokalnych, za-

grożeniach dla bioróżnorodności i środowiska. Biura Gre-

enpeace znajdują się w ponad 40 krajach świata. Aby za-

chować swoją niezależność, Greenpeace nie przyjmuje

dotacji od rządów, partii politycznych i korporacji. Dzia-

łania Greenpeace finansowane są dzięki wsparciu indywi-

dualnych darczyńców. W Polsce Greenpeace działa od

2004 roku z siedzibą główną w Warszawie.

Fundacja Greenpeace Polska

ul. Altowa 4

02-386 Warszawa

www.greenpeace.pl

facebook.com/greenpeacepl

twitter.com/Greenpeace_PL

Documents

CHRONIMY DRZEWA - Greenpeace USA · zdrowe i nic im nie jest? ... wego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału