Chemia, fizyka, matematyka w kuchni i łazience.pdf

1 | S t r o n a

2 | S t r o n a

Spis treści I. WSTĘP ....................................................................................................................................................... 3

1. Koncepcja programu .................................................................................................................................. 3 2. Innowacyjność programu ........................................................................................................................... 4 3. Adresaci programu ..................................................................................................................................... 5 4. Cele edukacyjne programu zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą projektu : ................................ 5

II. KONSPEKT PROJEKTU .......................................................................................................................... 6 III. TREŚCI NAUCZANIA ........................................................................................................................... 58 IV. SCENARIUSZ ZAJĘĆ INTERDYSCYPLINARNYCH ......................................................................... 66 V. KONSPEKTY – UCZELNIA WYŻSZA „CHEMIA, FIZYKA, MATEMATYKA W KUCHNI I

ŁAZIENCE”............................................................................................................................................. 74 1. Konspekt zajęć z matematyki................................................................................................................... 75 2. Konspekt zajęć z chemii .......................................................................................................................... 79 3. Konspekt z fizyki .................................................................................................................................... 87

VI. SCENARIUSZE ZAJĘĆ W CENTRUM NAUKI KOPERNIK W WARSZAWIE ................................ 90 Temat: Mydło - pogromca brudu ...................................................................................................................... 90 Temat: Wybielacz czy odplamiacz? .................................................................................................................. 93

3 | S t r o n a

I. WSTĘP

Uzyskanie właściwego poziomu wykształcenia z zakresu przedmiotów ścisłych jest

istotnym problemem, przed którym stoi oświata na całym świecie. Wyniki uzyskane przez

polskich gimnazjalistów w kolejnych międzynarodowych badaniach PISA sytuują ich poniżej

przeciętnej dla wszystkich uczniów objętych tymi badaniami. Zgodnie z badaniami PISA,

u Polaków szczególnie słabe jest przygotowanie w zakresie kompetencji matematyczno-

przyrodniczych: „nadal nie potrafią radzić sobie w sytuacjach wymagających samodzielnego,

twórczego myślenia i rozumowania”. Wg PISA, 62% uczniów deklaruje, że nigdy lub prawie

nigdy nie wykonuje w trakcie lekcji doświadczeń, a od 52% nigdy nie wymagano, aby

zaplanowali jakiekolwiek badanie w laboratorium, co skutkuje „że nie radzą sobie

z zadaniami, w których mierzone są umiejętności związane z metodami stosowanymi

w badaniach naukowych”. W przeciwieństwie do szkół „starej” UE, polscy gimnazjaliści nie

są inspirowani do konstruowania prototypów urządzeń własnego pomysłu, nie porusza się

również zagadnienia kosztów przeprowadzania eksperymentów, a wg raportu FOR „Czego

(nie) uczą polskie szkoły” z 2009 r. „Najsłabszym ogniwem kształcenia w polskich szkołach

jest nauczanie umiejętności praktycznych”.

Wyniki egzaminu gimnazjalnego również wskazują na braki uczniów w zakresie

najbardziej elementarnych umiejętności z zakresu matematyki, fizyki i chemii. Szczególnie

jest to widoczne w gimnazjach na terenach wiejskich z trudnym dostępem do dużych

ośrodków kultury i nauki.

Problem dotyczy również nauczycieli, ponieważ jak wykazują międzynarodowe

badania TALIS, polscy nauczyciele preferują nauczanie oparte na metodach podających, a te

nie sprzyjają rozwijaniu zainteresowań. Niechętnie stosują metody aktywizujące

zorientowane na ucznia i wspierające go w rozwoju.

Interdyscyplinarny Program Zajęć Pozalekcyjnych Prowadzonych Metodą Projektu

jest odpowiedzią na kształcenie kompetencji wynikające z zapotrzebowania społeczeństwa

opartego na wiedzy. Propozycje programowe przyczynią się do rozwiązania problemów

edukacyjnych opisanych w raporcie z badań CASE z 2009 r. o słabym wyposażeniu uczniów

szkół europejskich w kompetencje kluczowe.

1. Koncepcja programu

Opracowany interdyscyplinarny program zajęć pozalekcyjnych przeznaczony jest dla

uczniów klas gimnazjalnych.

Projekty powstałe w ramach tego programu dotyczą treści programowych

przedmiotów matematyczno - przyrodniczych. Realizowane projekty mają charakter

interdyscyplinarny, wymagają więc współpracy grup problemowych.

Każdy z nich opracowany i zrealizowany został przez 10-cio osobowe grupy uczniów

przy współpracy nauczyciela - opiekuna. Projekty realizowane były w oparciu o dostępną

bazę dydaktyczną szkoły z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych.

Uzupełnieniem zajęć szkolnych były wyjazdy na uczelnię wyższą, na której prowadzone były

4 | S t r o n a

zajęcia laboratoryjne, podczas których zgłębione zostały zagadnienia wykonywanych przez

uczniów projektów.

Okres realizacji projektów nie jest z góry ustalony, zależy to od założeń poszczególnej

grupy projektowej. Określona jest jedynie liczba godzin do wykorzystania w miesiącu przez

nauczyciela i ucznia - 6 godzin dydaktycznych.

2. Innowacyjność programu

Innowacja dotyczyła skutecznego wsparcia w rozwoju i zwiększeniu umiejętności

uczniów gimnazjum w obszarze nauk matematyczno - przyrodniczych z wykorzystaniem

nowego, dotychczas niestosowanego wobec tej grupy instrumentu - modelu pracy

pozalekcyjnej z wykorzystaniem współczesnych technik informatycznych. Innowacyjność

proponowanych rozwiązań, w stosunku do dotychczas stosowanych, polega na wspieraniu

i rozwijaniu zainteresowań uczniów przedmiotami ścisłymi w formie oddziaływania

wielostronnego:

- w szkole, poprzez organizację zajęć pozalekcyjnych z wykorzystaniem metody projektu

oraz towarzyszących jej metod warunkujących nauczanie przez odkrywanie, wpływających

na rozwijanie umiejętności intelektualnych i praktycznych uczniów, a także

z zastosowaniem nowoczesnych technik informatycznych,

- za pośrednictwem współpracy między szkołą a uczelnią wyższą, z wykorzystaniem jej

potencjału naukowo-dydaktycznego,

- z wykorzystaniem programu kształcenia na obozie naukowym.

Narzędziem realizacji innowacji było wdrożenie w 20 gimnazjach województwa

małopolskiego i podkarpackiego nowego modelu zajęć pozalekcyjnych, którego ideą było

wdrożenie do praktyki szkolnej metody projektu oraz spopularyzowanie e-learningu jako

uatrakcyjnienia tradycyjnych zajęć, zindywidualizowanie pracy z uczniem, wzbogacenie

przekazywanych treści poprzez zastosowanie modeli interaktywnych, „wyjście” z procesem

dydaktycznym poza salę lekcyjną. Metoda projektu jest metodą znaną, ale rzadko stosowaną

w praktyce szkolnej (ograniczenia czasowe, możliwości organizacyjne i bazowe szkoły). Jest

niezwykle ważna, gdyż kształtuje u uczniów i uczennic umiejętności niezbędne we

współczesnym świecie. Realizowane projekty edukacyjne stanowią model interdyscyplinarny

o charakterze badawczym, opartym na aktywności poznawczej uczniów i uczennic

wspomaganej fachową pomocą nauczyciela wspierającego - mentora.

Innowacyjny model pracy pozalekcyjnej oparty jest o system zorganizowanych

i ciągłych zajęć pozalekcyjnych nastawionych na samodzielne rozwiązywanie przez uczniów

i uczennice sytuacji problemowych tj. odkrywanie wiedzy, rozumienie praw rządzących

światem nauki i przyrody, rozbudzenie zainteresowania poznawczego, a poprzez to budzenie

poczucia satysfakcji z osiąganych sukcesów. Uzupełnieniem zajęć są cykliczne spotkania ze

światem nauki, w ramach zorganizowanych zajęć na uczelni wyższej oraz zajęć w Centrum

Nauki Kopernik. Działania innowacyjne, nakierowane na rozwijanie umiejętności

informacyjno - komunikacyjnych uczniów i uczennic, realizowane będą poprzez

posługiwanie się platformą IT w procesie uczenia się. Wykonując działania w ramach

realizowanych projektów, uczniowie mają możliwość komunikowania się za pośrednictwem

platformy między sobą, z nauczycielem (mentorem) oraz opiekunem naukowym na uczelni

wyższej.

Analiza przeprowadzonych badań na I etapie projektu potwierdza zasadność

wdrożenia innowacji w przedstawionym kształcie. Podjęte działania edukacyjne zwiększą

5 | S t r o n a

motywację uczniów i zainteresowania podjęciem w przyszłości kształcenia na kierunkach

ścisłych, które mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.

3. Adresaci programu

Interdyscyplinarny Program Zajęć Pozalekcyjnych Prowadzonych Metodą Projektu

przeznaczony jest dla uczniów oraz nauczycieli szkół gimnazjalnych. Adresatami są również

dyrektorzy gimnazjum, którzy chcą wzbogacić ofertę edukacyjną szkoły.

Program skierowany jest również do uczelni wyższych kształcących studentów na

kierunkach ścisłych lub technicznych. Program ten może wskazać tym instytucjom kierunki

ewentualnych modyfikacji programów studiów oraz stanowi propozycję pozyskiwania

potencjalnych studentów już na etapie kształcenia gimnazjalnego.

Ponadto adresatami programu mogą być Centra Nauki, w których może on poszerzyć

ofertę edukacyjną lub być przykładem dobrych praktyk integracji międzyprzedmiotowej.

Adresaci to również decydenci odpowiedzialni za politykę oświatową oraz wszelkie inne

zainteresowane osoby i podmioty zajmujące się działalnością edukacyjną.

.

4. Cele edukacyjne programu zajęć pozalekcyjnych prowadzonych

metodą projektu:

nabycie umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce,

rozwijanie umiejętności posługiwania się ICT,

doskonalenie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów,

doskonalenie umiejętności pracy w grupie oraz autoprezentacji,

rozbudzenie zainteresowań matematyczno - przyrodniczych,

rozwijanie u uczniów uzdolnień i aspiracji poznawczych ukierunkowanych na rozwój

kompetencji kluczowych,

zwiększenie motywacji do nauki przedmiotów ścisłych.

Szczegółowe cele, osiągnięcia uczniów oraz treści kształcenia opisane są w projektach

zamieszczonych w publikacji.

6 | S t r o n a

II. KONSPEKT PROJEKTU

Chemia, fizyka, matematyka w kuchni i łazience czyli domowe laboratorium

7 | S t r o n a

1. CELE KSZTAŁCENIA

WYMAGANIA OGÓLNE

Poszerzenie wiedzy na temat substancji chemicznych występujących w każdym

domu - ich właściwości, zastosowanie i otrzymywanie.

Wyjaśnienie obserwowanych na co dzień zjawisk.

Rozwijanie umiejętności planowania, wykonywania i dokumentacji doświadczeń.

Rozwój umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy.

Wzrost zainteresowania chemią, fizyką i matematyką.

Doskonalenie umiejętności sprawnego funkcjonowania w rzeczywistości,

wyciągania wniosków, logicznego myślenia, efektywnego komunikowania się

w różnych sytuacjach, korzystania z różnych źródeł informacji i materiałów.

WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE

I. POZIOM WIADOMOŚCI

A. Kategoria - zapamiętywanie

Uczeń:

Opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na

co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody.

Podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących

w otoczeniu człowieka.

Wymienia substancje chemiczne, z którymi spotyka się w kuchni i łazience,

podając ich nazwę chemiczną oraz przynależność do wybranej grupy związków

chemicznych.

Wymienia substancje, które mogą być rozpuszczone w wodzie; uzasadnia, że

woda kranowa, mineralna jest roztworem rożnych substancji.

Definiuje pojęcia wodorotlenku, kwasu; rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada.

Opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków

i kwasów.

Wymienia kwasy i zasady spotykane w kuchni i łazience, w tym jako składniki

różnych produktów.

Wskazuje na zastosowania wskaźników.

Wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego,

zasadowego i obojętnego.

Interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym.

Wymienia substancje, które mogą być rozpuszczone w wodzie pochodzącej

z kranu oraz wodzie mineralnej.

8 | S t r o n a

Opisuje proste metody rozdziału mieszanin; sporządza mieszaniny i rozdziela je na

składniki np. wody i soli kamiennej.

Wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów (V),

siarczanów (VI), fosforanów (V) i chlorków (tu w odniesieniu do soli

występujących w kuchni i łazience).

Wymienia zastosowania innych soli obecnych w kuchni i łazience np.

wodorowęglanów.

Podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia

ich zastosowania.

Podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych i nienasyconych.

Definiuje mydła jako sole wyższych kwasów karboksylowych.

Opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań.

Wymienia produkty zawierające w swoim składzie estry; podaje przykłady takich

estrów.

Dokonuje podziału cukrów na proste i złożone.

Opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; wymienia różnice w ich

właściwościach; opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów.

Przypomina i stosuje odpowiednie wzory matematyczne i fizyczne.

B. Kategoria - rozumienie

Uczeń:

Wyjaśnia, w jaki sposób można pozyskać sól z wody morskiej.

Wyjaśnia czym jest napięcie powierzchniowe.

Wyjaśnia na czym polega twardość wody i jak zjawisko to wpływa na życie

człowieka.

Wyjaśnia wpływ składników mineralnych na zdrowie człowieka.

Wyjaśnia obserwowane na co dzień procesy np. dlaczego ciasto rośnie na

drożdżach i proszku do pieczenia, dlaczego ziemniaki ciemnieją pod wpływem

powietrza itp.

Opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji

jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; podaje przykłady substancji, które nie

rozpuszczają się w wodzie tworząc koloidy i zawiesiny.

Wyjaśnia pojęcie produktów kwasotwórczych i zasadotwórczych oraz podaje ich

przykłady.

Przekonuje o ważnej roli pH w życiu codziennym; wyjaśnia czym jest równowaga

kwasowo-zasadowa organizmu i czym skutkuje jej zachwianie.

Uzasadnia wpływ pH żywności na zdrowie człowieka.

Wyjaśnia, dlaczego niektóre substancje przewodzą prąd elektryczny.

Wyjaśnia zasady obliczania stężenia procentowego.

Odróżnia symetrię osiową od środkowej.

9 | S t r o n a

Wyjaśnia przemiany energetyczne zachodzące w różnych procesach i zjawiskach.

Opisuje budowę i zasadę działania ogniwa z owoców i warzyw.

Wyjaśnia pojęcie energii wewnętrznej ciała.

Wyjaśnia zjawiska odbicia i załamania światła.

II. POZIOM UMIEJĘTNOŚCI

C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

Uczeń:

Porównuje właściwości substancji chemicznych znajdujących zastosowanie

w kuchni i łazience.

Wnioskuje na podstawie przeprowadzonych doświadczeń.

Prezentuje wyniki doświadczeń i obserwacji.

Wyszukuje informacje na interesujące go zagadnienie.

Współpracuje z kolegami w drodze do osiągnięcia zamierzonego efektu.

Obserwuje w swoim domu omawiane zjawiska.

Proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą.

Analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem dodatków do żywności;

wie w jakim celu się je stosuje i jaki mogą mieć wpływ na zdrowie człowieka.

Działa w zakresie liczb rzeczywistych.

Rozwiązuje typowe zadania stosując wzory.

Zamienia jednostki.

Rozwiązuje zadania z procentami.

Odczytuje informacje z różnego typu wykresów i diagramów.

Opracowuje teksty, rysunki, wykresy przy użyciu komputera.

Dokonuje obliczeń na liczbach do rozwiązywania problemów.

Przekształca wzory matematyczne do wykonywania obliczeń.

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Uczeń:

Planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję

chemiczną.

Bada zdolność rozpuszczania się rożnych substancji w wodzie.

Planuje i wykonuje doświadczenia, które pozwolą na wyjaśnienie obserwowanych

na co dzień zjawisk np. termiczny rozkład proszku do pieczenia i identyfikacja

powstałych produktów.

Przeprowadza analizę chemiczną wody.

Planuje i wykonuje doświadczenia obrazujące wpływ twardej wody na proces

prania i gotowania.

10 | S t r o n a

Planuje i wykonuje doświadczenie ilustrujące zjawisko napięcia

powierzchniowego.

Wykrywa obecność witaminy C w produktach spożywczych.

Rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników.

Wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących

w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.).

Poszukuje domowych wskaźników pH.

Wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (tu na

przykładzie zasady sodowej obecnej w preparacie do udrażniania rur i kwasu

octowego czyli kwasów i zasad obecnych w domu.

Bada właściwości kwasu octowego - reakcja z węglanem wapnia; wyjaśnia

w oparciu o tę reakcję wpływ octu na skorupkę jaja kurzego.

Otrzymuje wybrane substancje np. mydło.

Bada właściwości otrzymanych mydeł.

Wykrywa obecność skrobi w rożnych produktach.

Wykrywa obecność glukozy w produktach spożywczych.

Planuje i przeprowadza doświadczenia z użyciem dostępnych substancji

chemicznych np. sody oczyszczonej i octu; dokonuje obserwacji i wnioskuje na

ich podstawie.

Hipotetyzuje na podstawie postawionych problemów badawczych.

Proponuje sposób prowadzenia obserwacji.

Planuje samodzielnie tok wybranego doświadczenia.

Organizuje wraz z kolegami warsztat laboratoryjny w szkole.

Przewiduje efekty prowadzonych doświadczeń i obserwacji.

Tworzy wykresy procentowe: słupkowe, kołowe dotyczące przeprowadzonych

analiz.

Proponuje sposób opisu zebranych danych: tabele, wykresy.

Opracowuje dane statystyczne.

Proponuje różne rozwiązania zadań matematycznych i fizycznych.

III. POZIOM POSTAWY

Uczeń:

Kształtuje świadomość przemian chemicznych, z którymi mamy do czynienia na

co dzień.

Kształtuje świadomość poszerzania wiedzy w wyniku prowadzonych

doświadczeń.

Kształtuje prozdrowotne postawy i zachowania.

Zdobywa umiejętności: komunikacji i pracy w grupie.

Rozwija swoje zainteresowania.

11 | S t r o n a

Wie, że cierpliwość, dokładność i staranność pomiaru przynoszą spodziewane

efekty.

12 | S t r o n a

2. MAPA MENTALNA

Inne

substancje

chemiczne

CHEMIA,

FIZYKA,

MATEMATYKA

W KUCHNI I

ŁAZIENCE

Sole

Napięcie

powierzchniowe

kosmetyków

pH

Równowaga

kwasowo –

zasadowa

organizmu

żywności

Kwasy

i zasady

Woda

Właściwości chemiczne

Woda twarda Woda

mineralna

Chemia żywności

13 | S t r o n a

3. TREŚCI KSZTAŁCENIA

Przedmiot Treści kształcenia

MA

TE

MA

TY

KA

Liczby wymierne

Równania I stopnia z jedną niewiadomą

Wielkości wprost proporcjonalne i odwrotnie proporcjonalne

Statystyka opisowa (diagramy, tabele)

Wyrażenia algebraiczne - przekształcanie wzorów

Obliczenia procentowe

Symetrie - oś symetrii figury, środek symetrii figury

Zamiana jednostek

Sporządzanie i odczytywanie wykresów

FIZ

YK

A

Własności wody

Napięcie powierzchniowe

Zmiany stanu skupienia wody przy wzroście energii wewnętrznej

Potencjał elektrochemiczny metalu, ogniwo owocowe

Zapobieganie zmianom energii wewnętrznej ciała

Zjawiska optyczne

CH

EM

IA

pH substancji

Występowanie i zastosowanie różnych substancji chemicznych np.

soli, kwasów, zasad itp.

Wykrywanie substancji chemicznych (skrobi, glukozy, witaminy C)

Dodatki do żywności

Otrzymywanie wybranych substancji chemicznych (mydeł,

kosmetyków)

Właściwości chemiczne substancji spotykanych w życiu codziennym

4. CZAS REALIZACJI PROJEKTU

24 h na każdą grupę

5. ADRESACI PROJEKTU

Uczniowie gimnazjum

6. TYP PROJEKTU

Interdyscyplinarny grupowy

14 | S t r o n a

7. FORMA PRACY UCZNIÓW

Grupowa (równym frontem)

8. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ

Przedmiot Lp. Wykaz zadań Czas

realizacji

Nauczyciel

opiekun

MA

TE

MA

TY

KA

1. Substancje chemiczne spotykane w kuchni i łazience. 1h

matematyk

2.

Czym jest napięcie powierzchniowe? Wyznaczanie

średnicy kropli wody, octu i oleju. Badanie - czy

średnica kropli wody zależy od napięcia

powierzchniowego?

3h

3.

Woda w matematyce. Wyznaczanie kosztów

gotowania wody. Wyznaczanie sprawności urządzeń

do podgrzewania.

3h

4.

Czym jest pH? pH w ciele człowieka czyli

o równowadze kwasowo - zasadowej organizmu.

Rozwiązywanie zadań interaktywnych.

4h

5. Kwasy i zasady w codziennym otoczeniu. 3h

6.

Dwa słowa o soli kuchennej i innych solach.

Przygotowanie prezentacji multimedialnej. Sole

w kuchni i w łazience.

3h

7.

Przemiany chemiczne w kuchni i łazience -

rozwiązywanie zadań dotyczących ilości, stosunków

wag produktów w przemianach chemicznych.

2h

8. Obliczanie objętości i pól powierzchni figur

powstałych z mydła. 2h

9. Podsumowanie realizowanego projektu. 3h

FIZ

YK

A


fizyk

2.

Czym jest napięcie powierzchniowe? Wyznaczanie

średnicy kropli wody, octu i oleju. Badanie - czy

średnica kropli wody zależy od napięcia

powierzchniowego ?

4h

3. Wyznaczanie kosztów gotowania wody.

Wyznaczanie sprawności urządzeń do podgrzewania. 4h

4.

Substancje chemiczne jako źródło prądu. Ogniwa

owocowe. Które owoce, warzywa i ciecze dają

ogniwa o największym napięciu? Jakich metali użyć

do budowy ogniw elektrycznych?

7h

15 | S t r o n a

5. Zjawiska optyczne w kuchni. 3h


CH

EM

IA


chemik

2.

Czym jest pH? pH w ciele człowieka czyli o

równowadze kwasowo - zasadowej organizmu.

Badanie pH różnych substancji.

3h

3. Kwasy i zasady w codziennym otoczeniu. 3h

4. Dwa słowa o soli kuchennej i innych solach. Sole

w kuchni i w łazience. 2h

5. Mydło domowej roboty. 3h

6.

Woda wodzie nierówna - czyli czym się różni woda

z kranu od wody mineralnej, a co z kolei kryje się

pod określeniem woda twarda? Właściwości wody;

woda jako rozpuszczalnik.

1h

7. Reakcje chemiczne obserwowane w kuchni

i łazience. 2h

8.

Wykrywanie składników odżywczych - skrobi,

witaminy C, glukozy w produktach spożywczych;

cukry w naszej kuchni.

3h

9. Dodatki do żywności - analiza etykiet różnych

produktów spożywczych.

Praca

domowa

10. Estry w naszym domu. 2h


9. REALIZACJA ZADAŃ (WEDŁUG HARMONOGRAMU)

Przedmiot Zadanie Sposób realizacji/wykaz czynności

uczniów

Materiały dla

uczniów

(przykładowe karty,

instrukcje, wskazana

literatura)

MA

TE

MA

TY

KA

1. Substancje chemiczne

spotykane w kuchni

i łazience.

Pogadanka i wykonanie mapy

mentalnej przedstawiającej

używane na co dzień w kuchni

i łazience substancje chemiczne

materiały potrzebne

do wykonania mapy

16 | S t r o n a

2. Czym jest napięcie

powierzchniowe?

Wyznaczanie średnicy

kropli wody, octu i oleju.

Badanie czy średnica

kropli wody zależy od

napięcia

powierzchniowego.

Wykład i pogadanka na temat

zjawiska napięcia

powierzchniowego

Demonstracja zjawiska napięcia

powierzchniowego. Zgromadzenie

i selekcja informacji na temat ilości

wody na Ziemi. Przygotowanie

prezentacji multimedialnej.

Wykonanie diagramów.

Rozwiązywanie zadań dotyczących

ilości wody z wykorzystaniem

procentów. Wyznaczanie średnicy



ilości wody z wykorzystaniem

procentów.

literatura, Internet

karty pracy.

3. Woda w matematyce.

Wyznaczanie kosztów

gotowania wody.

Wyznaczanie sprawności

urządzeń do

podgrzewania.

Kształty naczyń, w których może

znajdować się woda, sole, środki

czystości. Rysowanie ich osi

symetrii i środków symetrii.

Obliczanie objętości cieczy

znajdującej się w odpowiednim

naczyniu. Przygotowanie

i przeprowadzenie konkursu

matematycznego „Woda

w matematyce”. Badanie zmiany

objętości w zależności od

temperatury - tworzenie wykresów

w Excelu, obliczanie objętości

cieczy.

literatura, Internet,

karty pracy

4. Czym jest pH? pH

w ciele człowieka czyli

o równowadze kwasowo

- zasadowej organizmu.

Rozwiązywanie zadań

interaktywnych.

Przybliżenie tematyki pH oraz

równowagi kwasowo - zasadowej

organizmu w postaci wykładu

przygotowanego przez uczniów.

Rozwiązywanie zadań

interaktywnych związanych

z tematyką pH.


kary pracy, zadania

interaktywne

5. Kwasy i zasady

w codziennym

otoczeniu.

Opracowanie krzyżówki

z wykorzystaniem pojęć

matematycznych, fizycznych

i chemicznych.

Internet

17 | S t r o n a

6. Dwa słowa o soli

kuchennej i innych

solach. Przygotowanie

prezentacji

multimedialnej. Sole

w kuchni i w łazience.

Obliczanie stężeń procentowych

roztworów. karty pracy, Internet

7. Przemiany chemiczne

w kuchni i łazience -

rozwiązywanie zadań

dotyczących ilości,

stosunków wag

produktów

w przemianach

chemicznych.

Pogadanka na temat

obserwowanych na co dzień

przemian chemicznych.


ilości, odpowiednich stosunków

wag produktów.

karty pracy

MA

TE

MT

YK

A 8. Obliczanie objętości

i pól powierzchni figur

powstałych z mydła.

Obliczanie objętości i pól

powierzchni figur powstałych

z mydła.

karty pracy

9. Podsumowanie

realizowanego projektu.

Podsumowanie projektu w postaci

wytworów pracy uczniów, zdjęć

i prezentacji multimedialnej.


do wykonania

dokumentacji

FIZ

YK

A


spotykane w kuchni

i łazience.

Pogadanka i wykonanie mapy

mentalnej przedstawiającej


i łazience substancje chemiczne.


do wykonania mapy

2. Czym jest napięcie

powierzchniowe?

Wyznaczanie średnicy


Badanie - czy średnica

kropli wody zależy od

napięcia

powierzchniowego ?

Wykład i pogadanka na temat

zjawiska napięcia

powierzchniowego. Demonstracja

zjawiska napięcia

powierzchniowego. Wyznaczanie

średnicy kropli wody, octu i oleju.

Badanie czy średnica kropli wody

zależy od napięcia

powierzchniowego.



do wykonania

doświadczeń, karty

pracy

3. Wyznaczanie kosztów

gotowania wody.

Wyznaczanie sprawności

urządzeń do

podgrzewania.

Wyznaczanie kosztów gotowania

wody. Wyznaczanie sprawności

urządzeń do podgrzewania.

karty pracy, Internet

18 | S t r o n a


jako źródło prądu.

Ogniwa owocowe. Które

owoce, warzywa i ciecze

dają ogniwa

o największym napięciu?

Jakich metali użyć do

budowy ogniw

elektrycznych?

Czym jest prąd i skąd się bierze?-

wykład. Prąd z cytryny to całkiem

możliwe – doświadczenie

i dyskusja. Owocowe ogniwa.



do wykonania

doświadczenia, karty

pracy

5. Zjawiska optyczne

w kuchni.

Burza mózgów dotycząca zjawisk

optycznych obserwowanych w

kuchni.


do wykonania

doświadczenia, karty

pracy

FIZ

YK

A

6. Podsumowanie

realizowanego projektu.

Zebranie wyników prowadzonych

obserwacji w postaci map

mentalnych, fotografii. Wykonanie

prezentacji multimedialnej

dotyczącej realizacji projektu.

Materiały potrzebne

do wykonania

dokumentacji.

CH

EM

IA 1. Substancje chemiczne

spotykane w kuchni

i łazience.

Zapoznanie się z podziałem

substancji na kwasy, zasady, sole,

cukry, estry i inne. Wyszukiwanie

przykładów substancji

z poszczególnych grup obecnych

w kuchni i łazience. Wykonanie

mapy mentalnej przedstawiającej


i łazience substancje chemiczne.


wybrane produkty

spożywcze, wskaźniki

pH, karty pracy

19 | S t r o n a

2.Czym jest pH? pH

w ciele człowieka czyli

o równowadze kwasowo

- zasadowej organizmu.

Badanie pH różnych

substancji.

Przybliżenie tematyki pH (rodzaje

odczynu roztworów i jego

przyczyny, skala pH) oraz

równowagi kwasowo - zasadowej

organizmu w postaci wykładu

przygotowanego przez uczniów. Jak

zachwianie równowagi kwasowo -

zasadowej wpływa na zdrowie? Co

wpływa na zachwiane tej

równowagi?- dyskusja.

Przygotowanie domowych

wskaźników pH. Określanie pH

wybranych produktów

spożywczych przy użyciu

odpowiednich do tego wskaźników.

Określanie na podstawie pH czy

dany produkt jest kwasotwórczy czy

zasadotwórczy, czyli jak wpływa na

nasze zdrowie?

Które substancje chemiczne są

przyjazne dla skóry? – określanie

pH wybranych substancji np.

mydła, proszku do prania, płynu do

naczyń itp.


wybrane produkty

spożywcze, wskaźniki

pH, karty pracy.

20 | S t r o n a

10. KARTY PRACY, MATERIAŁY, LITERATURA

KARTY PRACY

KARTA PRACY NR 1 – DOŚWIADCZENIE 1

Badanie zmiany objętości wody w zależności od temperatury

Potrzebne materiały:

naczynie z podziałką,

termometr o zakresie temperatur od 0 do 100˚C,

woda,

lód.

Opis doświadczenia:

W trzech małych pojemnikach (kubeczki jednorazowe) mrozimy wodę, umieszczając

w niej uprzednio drewniany patyczek do szaszłyków. Zamrożoną wodę z patyczkami

umieszczamy w naczyniu i zalewamy bardzo zimną wodą, tak aby lód znajdował się na

dnie. W naczyniu umieszczamy termometr i zabezpieczamy folią aluminiową przed

parowaniem. Zaznaczamy początkowy poziom wody. Obserwujemy zmiany temperatury

i objętości wody. Wyniki notujemy w tabeli. Na podstawie otrzymanych wyników

sporządzamy wykres.

Tabela pomocnicza:

Temperatura

Objętość

Zmiana

objętości

21 | S t r o n a

Wykres:

Wnioski:

22 | S t r o n a

Karta Pracy nr 2 - Doświadczenie 2.

pH w kuchni i łazience

Doświadczenie ma na celu znalezienie w domu wskaźników pH i zbadanie za ich pomocą pH

różnych kosmetyków i środków czystości obecnych w gospodarstwie domowym.

Spróbujemy najpierw poszukać naturalnych wskaźników. Przekonamy się, które

z używanych na co dzień substancji są kwasami a które zasadami. Spróbujemy odpowiedzieć

także na pytanie dlaczego należy używać kosmetyków o pH 5,5.


łupiny z czerwonej cebuli,

herbata ekspresowa z owoców leśnych lub herbata hibiskusowa,

różowe winogrona,

inne produkty roślinne o podobnych właściwościach,

mieszanina wody i octu oraz wody i preparatu do udrażniania rur rozcieńczonego

w proporcjach łyżeczka na pół szklanki wody.


1. Suche łupiny z czerwonej cebuli włóż do słoika i zalej wrzątkiem, przykryj spodkiem. Od

czasu do czasu zamieszaj łyżeczką.

2. Herbatę z owoców leśnych lub hibiskusa zalej wrzątkiem i potrzymaj kilka minut aż

otrzymasz ciemnoczerwony kolor.

3. Zdejmij łupinki z różowych winogron, zalej niewielką ilością gorącej wody.

4. Przygotowane wyciągi zlej do ciemnych butelek.

5. Sprawdź zmiany zabarwienia przygotowanych wskaźników w mieszaninach:

- wody i octu,

- wody i preparatu do udrażniania rur rozcieńczonego w proporcjach łyżeczka na pół

szklanki,

- roztworu mydła,

- żelu pod prysznic,

- szamponu,

- mydła w płynie,

- proszku do prania,

- płynu do prania.

6. Teraz sprawdź pH tych samych substancji za pomocą papierków wskaźnikowych.

23 | S t r o n a

Obserwacje:

Wnioski:

24 | S t r o n a


Prąd z cytryny

Istnieją rozmaite źródła napięcia. Prawdopodobnie nie wiecie że jednym z nich może być

ziemniak lub sok z cytryny, pomarańczy czy jabłka czyli produkty obecne na co dzień

w naszej kuchni. W doświadczeniu tym spróbujemy wykorzystać je do całkiem nietypowego

celu mianowicie spróbujmy przekonać się, że sok z cytryny jest generatorem elektryczności.


cytryna,

drut miedziany,

drut cynkowy,

gwóźdź żelazny,

cienki drucik miedziany.


Obydwa druty wkłuwamy w cytrynę w odległości 1cm od siebie i tak aby się nie stykały do

każdego z nich podłączamy cienki drucik miedziany.

Obserwacje:

Wnioski:

Wyjaśnij, dlaczego owoce np. cytryna przewodzą prąd. Wyszukaj informacje w dostępnych

źródłach.

25 | S t r o n a

26 | S t r o n a


Dlaczego ciasto rośnie na proszku do pieczenia i na drożdżach?

Czy zastanawiałeś się czemu ciasto w piekarniku rośnie? Jest to niewątpliwie zasługa drożdży

lub proszku do pieczenia. Dla chemika nie jest to jednak wyczerpujące wytłumaczenie.

Sprawdźmy więc co takiego mają w sobie drożdże i proszek do pieczenia, że powodują

rośnięcie ciasta.


drożdże,

proszek do pieczenia,

probówka,

niewielka butelka,

cukier,

balony,

łuczywo,

woda wapienna.


Drożdże wymieszać z cukrem, przelać do butelki i założyć balon, odstawić na dwie, trzy

godziny. Proszek do pieczenia wsypać do probówki i ogrzewać nad płomieniem palnika.

Zidentyfikujmy teraz gaz wypełniający balon. W tym celu należy ostrożnie ściągnąć balon

i powstały gaz przepuścić przez wodę wapienną lub przyłożyć płonące łuczywo.

Obserwacje:

Wnioski:

27 | S t r o n a

Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń wyjaśnij, dlaczego ciasto rośnie na drożdżach

i na proszku do pieczenia.

Wyjaśnij teraz, dlaczego drożdże produkują dwutlenek węgla. Poszukaj informacji

w dostępnych źródłach lub zapytaj nauczyciela biologii.

Jaka substancja chemiczna kryje się pod proszkiem do pieczenia. Spróbuj zapisać wzór tej

substancji oraz równanie reakcji, którą przeprowadziłeś.

Poszukaj innej substancji obecnej w kuchni, która powoduje rośnięcie ciasta.

28 | S t r o n a


Jak twarda woda wpływa na nasze życie? Dlaczego w twardej wodzie trzeba zużyć

więcej mydła?

Dlaczego włosy po umyciu trudno się układają a skóra jest szorstka? Dlaczego piorąc

w deszczówce zużywasz miej proszku do prania? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie

wykonując doświadczenie


zestaw do badania twardości wody,

woda kranowa,

mydło,

chlorek wapnia.

Uwaga: warto dla porównania zbadać twardość wody deszczowej.


Próbki wody zbadaj za pomocą przeznaczonego do tego zestawu. Zapisz wyniki.

Obserwacje:

Rodzaj wody Twardość w º n Kategoria twardości

Woda kranowa

Wnioski:

Podaj nazwę jonów odpowiedzialnych za twardość wody.

29 | S t r o n a

Sporządź teraz wodny roztwór chlorku wapnia i dodawaj kroplami roztwór mydła.

Obserwacje:

Wnioski:

Wyjaśnij, dlaczego piorąc w twardej wodzie zużywasz więcej proszku do prania?

Przypomnij sobie doświadczenie związane z czasem gotowania, a twardością wody.

Odpowiedz na pytanie jak twarda woda wpływa na czas gotowania potraw oraz jak przekłada

się to na domowy budżet?

30 | S t r o n a


Barwniki spożywcze

Produkcja i przetwarzanie żywności wiąże się z dodawaniem do niej różnych dodatków,

między innymi barwników. Mogą one być pochodzenia naturalnego lub są uzyskiwane

syntetycznie. Barwa produktów ma duże znaczenie dla walorów smakowych, dlatego barwi

się je, aby wyrównać osłabienie zabarwienia naturalnego produktów pasteryzowanych lub

sterylizowanych, aby wzmocnić barwę produktu, który wykazuje mniej intensywne

zabarwienie niż oczekiwane przez konsumenta, a także aby nadać barwę produktom

bezbarwnym. Barwniki dopuszcza się do użycia, jeżeli nie stanowią zagrożenia dla zdrowia

konsumenta. W krajach europejskich oznacza się je literą E oraz trzycyfrową liczbą.

Zgromadź opakowania różnych artykułów spożywczych. Przyjrzyj się opisowi składu tych

artykułów, wynotuj występujące w nich barwniki. Wyszukaj gdzie znajdują one zastosowanie

oraz czy należą do grupy barwników naturalnych czy syntetycznych.

Symbol

Barwnik

Zastosowanie

31 | S t r o n a


Które materiały rozpuszczają się w wodzie?

Potrzebne będą:

• piasek,

• ziemia ogrodowa,

• mąka,

• sok z cytryny,

• cukier,

• woda z kranu,

• filtr do kawy,

• 5 szklanek,

• łyżeczka,

• 5 papierowych filtrów.

Sposób postępowania:

• Nalej wody z kranu do wszystkich szklanek, mniej więcej do połowy ich wysokości.

• Do pierwszej szklanki wsyp łyżeczkę piasku, do drugiej - ziemię ogrodową, do trzeciej

- mąkę, do czwartej wlej sok z cytryny, a do piątej dodaj cukier.

• Następnie zamieszaj w każdej szklance czystą łyżeczką i dokładniej obejrzyj zawartość

naczyń. Czy poszczególne substancje rozpuszczają się w wodzie?

• Kolejno przelej do zlewu powstałe mieszanki przez czysty filtr do kawy i wnikliwie

zbadaj, co znajduje się w każdym filtrze.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

32 | S t r o n a

33 | S t r o n a


Dlaczego niektóre rzeczy stają się mokre pod wpływem wody, a inne nie?

Potrzebne będą:

• woda,

• szklanka,

• olej,

• pipeta,

• patyczek kosmetyczny.


• Postaw szklankę do gór dnem na stole.

• Za pomocą patyczka kosmetycznego rozetrzyj na połowie dna kroplę oleju

spożywczego.

• Używając pipety nanieś po kropli wody na suche i tłuste miejsce na dnie szklanki.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

34 | S t r o n a


Czy można zmieszać z sobą olej i wodę?

Potrzebne będą:

• woda,

• olej,

• płyn do mycia naczyń,

• szklanka,

• łyżka.


• Szklankę napełnij do połowy wodą.

• Wlej do niej trochę oleju i zamieszaj płyny łyżką.

• Po kilku minutach dodaj trochę płynu do mycia naczyń.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

35 | S t r o n a


Czy woda może płynąć z dołu do góry?

Potrzebne będą:

• woda zabarwiona atramentem lub sokiem owocowym,

• plastelina,

• młotek,

• gwóźdź,

• 2 słomki do napojów,

• 2 słoiki po dżemie (bez przykrywek),

• słoik po dżemie z przykrywką.


• Poproś osobę dorosłą o wykonanie młotkiem i gwoździem w przykrywce dwóch otworów;

uważaj przy tym, by odległość między nimi była możliwie jak największa.

• Przez otwory przełóż słomki do napojów i przymocuj je plasteliną. Uważaj przy tym na

różną długość słomek w słoiku. Gdy słoik zamkniesz przykrywką, jedna słomka powinna

znajdować się prawie nad dnem słoika, natomiast druga - blisko pod przykrywką.

• Obydwa słoiki napełnij do połowy zabarwioną wodą. Jeden z nich zakręć przygotowaną

przykrywką. Jedna słomka wznosi się teraz w słoiku, natomiast druga - w wodzie.

• Jeden słoik otwarty, napełniony wodą postaw na stabilnym pudełku, a drugi obok.

• Obróć zamknięty słoik do góry dnem i trzymaj go.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

36 | S t r o n a

37 | S t r o n a


Świetlisty strumień

Potrzebne będą:

przeźroczysta butelka z miękkiego plastiku,

wąska rurka z przeźroczystego plastiku,

miska,

plastelina,

taśma klejąca,

ciemny materiał,

woda,

nożyczki.


Nalej wody do butelki.

Przedziuraw nożyczkami korek butelki i włóż tam rurkę, uszczelniając połączenie

plasteliną.

Umocuj latarkę taśmą klejącą do dna butelki. Zapal latarkę i owiń butelkę ciemną tkaniną,

bez rurki.

W ciemnym pomieszczeniu ściśnij butelkę, tak aby przez rurkę stale wypływała woda,

spływając do miski.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

38 | S t r o n a


Kolory tęczy

Potrzebne będą:

latarka,

prostokątne płytkie naczynie,

płaskie lustro,

biały kartonik,

woda.


Nalej wody do naczynia.

Zanurz w niej lustro, opierając je lekko skośnie o jedną ze ścianek naczynia.

Skieruj światło latarki na zanurzoną część lustra.

Przed lustrem przytrzymaj kartonik, aby przechwycić odbite od niego światło.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

39 | S t r o n a


Efekt przeźroczystości

Potrzebne będą:

karta papieru,

kilka kropel oleju,

rurka,

latarka.


Posługując się rurką przenieś na papier kilka kropel oleju.

W zaciemnionym pomieszczeniu umieść kartkę między zapaloną latarką a ścianą.

Skieruj wiązkę światła na kartkę: najpierw tam, gdzie nie ma plamy oleju, a później na

plamę.

Spostrzeżenia:

Wnioski:

40 | S t r o n a


Badanie organoleptyczne wody

Badania organoleptyczne są badaniami za pomocą własnych zmysłów (zapach, barwa, itp)

Zbadaj próbki wody z czterech wybranych miejsc. Sporządź opisy charakteryzujące dla

każdej próbki.

Potrzebne będą:

palnik spirytusowy,

łapa do probówek,

probówki,

woda wodociągowa,

woda z różnych studni,

wody mineralne z różnych źródeł.

Obserwacje:

Wskaźnik

Ocena Uwagi

Zapach

1. niewyczuwalny

2. gnilny

3. roślinny

4. specyficzny

Barwa

1. bezbarwna

2. zielonkawożółta

3. czerwona

4. niebieska

5. zielona

Mętność

1. przeźroczysta

2. słabo opalizująca

3. średnio mętna

4. mętna z zawiesiną

5. mętna z obfitą zawiesiną

41 | S t r o n a

TABELA WYNIKÓW

Próbka I Próbka II Próbka III Próbka IV

Barwa

Zapach na zimno

Zapach na gorąco

Mętność

Wnioski:

42 | S t r o n a

Przykładowe zadania – matematyka w kuchni i łazience

1. Pralka automatyczna podczas jednego prania pobiera 4 razy wodę: 1 raz do prania i 3 razy

do płukania. Pralka jednorazowo pobiera 15 dm3 wody. Ile litrów wody zużywa 5 –

osobowa rodzina podczas codziennego prania w ciągu jednego miesiąca (30 dni)? Jaki to

koszt, jeśli 1m3

wody kosztuje 1,52 zł?

2. Uczniowie szkół bardzo często pozostawiają odkręcone krany w szkolnych łazienkach.

Wielokrotnie woda leje się niepotrzebnie przez wiele godzin. Wyobraź sobie sytuację,

w której niesforni uczniowie w pewnej szkole tylko jeden raz w tygodniu pozostawiają

odkręcony kran na jedną godzinę lekcyjną. Z takiego kranu w ciągu jednej minuty

wypływa około 6 litrów wody. Oblicz na ile kąpieli w wannie o kształcie

prostopadłościanu o wymiarach 40 cm, 60 cm, 120 cm wypełnionej do połowy

wystarczyłoby wody bezpowrotnie utraconej w wyniku uczniowskiej niedbałości w ciągu

całego roku szkolnego? W swoich obliczeniach przyjmij, że rok szkolny trwa 36 tygodni.

3. Człowiek w ciągu doby potrzebuje średnio 2,5 l wody. Zmierzono, że z niedokręconego

kranu wykapało 16 l wody w ciągu jednej doby. Oblicz na ile dni dla jednego człowieka

wystarczyłaby woda, która wyciekła z niedokręconych kranów w ciągu całego roku? Ile to

lat?

43 | S t r o n a

4. Magda zaplanowała, że zamrozi jarzyny na zupę kalafiorową. Pomóż jej, przygotować spis

jarzyn, według przepisu: 40% mieszanki stanowi kalafior, 1/5 włoszczyzna (pietruszka,

seler, por i marchew), 0,3 brokuły. Pozostała część to w równej wadze fasolka szparagowa

i groszek zielony. Oblicz ile kilogramów każdego warzywa należy przygotować do

sporządzenia 20 kilogramów mieszanki. Wyniki zanotuj w tabelce. Narysuj wykres kołowy

ilustrujący procentową zawartość każdego warzywa w mieszance.

Warzywa Ilość kilogramów

Włoszczyzna

Kalafior

Brokuły

Zielony groszek

Fasolka szparagowa

5. Ola sporządziła koktajl mleczny z produktów w następującym składzie:

8/15 jogurt,

3/10 owoce,

1/30 cukier,

2/15 lód.

44 | S t r o n a

Przedstaw skład tego koktajlu na diagramie prostokątnym.

6. Do zrobienia swojej ulubionej sałatki Kasia użyła następujących składników: 6 jajek,

puszka kukurydzy, słoik pieczarek, 25 dag szynki, około 15 dag papryki, szczypiorek, ¼

majonezu. Oblicz koszt tej sałatki.

Cennik

Nazwa towaru

Ilość

Cena w zł

jajko 1 szt. 0,45

pieczarki 1 słoik 3,20

kukurydza 1 puszka 2,80

szynka 1 kg 22,50

papryka 1 kg 9,40

szczypiorek 1 pęczek 0,80

majonez 1 słoik 3,50

7. Komórki naszego organizmu czekają na witaminy, które zjadamy. Gdy nie ma

wystarczającej ilości tych życiodajnych substancji przemiana materii zamiera, ludzie

szybciej się starzeją i podupadają na zdrowiu.

Zawartość witaminy C w 100 g części jadalnych wybranych produktów:

45 | S t r o n a

Nazwa produktu Witamina C (w mg)

Porzeczka czarna 183

Papryka czerwona 144

Papryka zielona 91

Kalafior 69

Truskawki 66

Poziomki 60

Cytryny 50

Pomarańcze 49

Kapusta biała 48

Na działce babcia hoduje owoce i warzywa. Ala zebrała 1,5 kg truskawek i 20 dag poziomek,

a Adam kalafior o wadze 250 g i kilka strąków czerwonej papryki, które ważyły 0,6 kg.

- Oblicz, ile miligramów witaminy C znajduje się w owocach zebranych przez Alę, a ile

w warzywach zebranych przez Adama?

- O ile procent więcej witaminy C zjadło jedno dziecko od drugiego?

- Narysuj procentowy wykres kołowy ilustrujący ilość witaminy C spożytej wraz z owocami

i warzywami przez dzieci.

8. Koszty energii elektrycznej jest równy iloczynowi mocy urządzenia, czasu pracy

urządzenia i ceny 1 kilowatogodziny (kWh). Moc urządzenia elektrycznego podawana jest

na obudowie. Jednostką mocy jest wat (W) i kilowat (kW); 1 kW= 100W. Cena jednego

kW wynosi 0,52 zł.

W tabelce podane są informacje:

Urządzenie Czajnik

elektryczny Żarówka Żelazko Komputer Lodówka

Moc

2000 W 60 W 1800 W 200 W 80 W

Czas pracy

w ciągu dnia 1,5 h 7 h 45 min 5 h 24 h

46 | S t r o n a

a) Oblicz moc (w kW) zużytą przez każde urządzenie w czasie 30 dni.

b) Oblicz koszt zużycia energii przez każde urządzenie w czasie 30 dni.

c) Państwo Kowalscy otrzymali rachunek za energię elektryczną. Trzeba zapłacić 152 zł. Ile

kilowatogodzin zużytej energii wskazywał licznik?

9. Mydło po wyschnięciu straciło 15% pierwotnej wagi. Ile ważyło to mydło na początku,

jeżeli obecnie waży ono 15,45 dekagrama?

10. Mydełko w kształcie walca o promieniu 12cm i wysokości 5cm przetopiono na kule o

promieniu 3cm. Ile kul otrzymano?

11. Mydło ma kształt prostopadłościanu, Adam zużywając je równomiernie zauważył, że po

dwunastu dniach wszystkie wymiary mydła zmniejszyły się o jedną trzecią początkowych

wartości. Na ile dni wystarczy tego mydła Adamowi, jeżeli będzie zużywać je w takim

tempie jak dotychczas?

47 | S t r o n a

Instrukcja dotycząca przeprowadzenia konkursu „Woda w matematyce”

Korzystając z dostępnych źródeł informacji (podręczników, encyklopedii, publikacji

internetowych itp.) przygotujemy zestaw zadań konkursowych. Uwzględniamy zagadnienia

m. in. takie jak:

- ilość wody w morzach, oceanach, jeziorach, rzekach,

- woda w przysłowiach i porzekadłach,

- obieg wody w przyrodzie,

- przemiany wody,

- stany skupienia wody,

- zestawienia ilościowe opadów,

- wodne środki transportu,

- woda jako żywioł,

- zanieczyszczenia wód,

- oszczędzanie wody,

- stężenie procentowe,

- właściwości wody.

Przygotujemy regulamin konkursu, uwzględniając w nim w szczególności:

- warunki uczestnictwa,

- zasady konkursu,

- cele,

- terminy,

- kryteria oceny,

- skład jury.

48 | S t r o n a

BIBLIOGRAFIA

I. Literatura popularno-naukowa:

„Wielka Księga Eksperymentów”, Wyd. E. Jermiołkowicz

„Cukier z gazety - czy chemia wszystko może”, Stobiński J., Wyd. Alfa

„ Miedzy zabawą a chemią” ,Zivko K. Kosić, Wydawnictwa Naukowo - Techniczne

„Z chemią za pan brat”, Grosse E., Weismantel Ch. ,Wyd. Iskry

„Wiedza i życie” - miesięcznik

„Między fizyką a magią”, Tomasz Rożek

„365 eksperymentów na każdy dzień roku”, wyd. REA

„101 eksperymentów z wodą”, wyd. Jedność

„Nauka, to lubię. Od ziarnka piasku do gwiazd”, Tomasz Rożek

II. Adresy stron www:

www.technologfriko.pl

www.eioba.pl

dydaktyka.fizyka.umk.pl/doswiadczenia_fizyczne

fizyka.zamkor.pl/kategoria/66/doswiadczenia-juliusza-domanskiego

www.eko.org.pl

www.eioba.pl

www.bryk.pl

III. Filmy dydaktyczne:

H. Gulińska, „Ciekawe eksperymenty chemiczne”,WSiP, Warszawa 2010

http://www.eioba.pl/

http://www.eko.org.pl/

http://www.bryk.pl/

49 | S t r o n a

11. SKŁAD OSOBOWY GRUP I ICH LIDERZY

Temat projektu

„Chemia, fizyka, matematyka w kuchni i łazience

czyli domowe laboratorium”

Tytuł zadania

Numer

i specjalizacja

grupy

Zespół

uczniowski

Imię i nazwisko Podpisy uczniów

Lider:

Nauczyciel

opiekun

Obowiązki lidera:

1. Nadzorowanie pracy swojego zespołu.

2. Angażowanie wszystkich członków zespołu do pracy.

3. Pełnienie roli łącznika między zespołem a nauczycielem.

50 | S t r o n a

4. Dbanie o wywiązanie się z realizacji przydzielonych zadań w terminie.

Obowiązki członków poszczególnych grup:

1. Odpowiedzialność za wykonanie powierzonych zadań.

2. Przestrzeganie ustalonych terminów.

3. Dokumentowanie pracy.

4. Rzetelna praca w zespole.

5. Wyszukiwanie potrzebnych informacji, zbieranie materiałów itp.

Obowiązki nauczyciela:

1. Przygotowanie dokumentacji projektu uwzględniającej cele projektu, terminy

realizacji i czas realizacji projektu.

2. Ustalanie terminów konsultacji.

3. Pomoc w realizacji projektu w postaci wskazówek, uwag, doboru literatury itp.

4. Monitorowanie pracy zespołu.

5. Motywowanie uczniów i ocena ich pracy.

51 | S t r o n a

12. ORGANIZACJA KONSULTACJI Z NAUCZYCIELAMI

Grupa Termin Miejsce

Matematyka Gimnazjum

w ………………………

Fizyka Gimnazjum

w ……………………….

Chemia Gimnazjum

w ………………….

13. EFEKTY KOŃCOWE PROJEKTU I ICH CHARAKTERYSTYKA

A. RAPORT

1. Tytuł projektu:

„Chemia, fizyka, matematyka w kuchni i łazience czyli domowe laboratorium”

2. Autorzy:

/Imiona i nazwiska uczniów realizujących projekt/

3. Imiona i nazwiska nauczycieli koordynujących projekt:

/Imiona i nazwiska nauczycieli realizujących projekt/

4. Cele projektu:

Poznanie substancji chemicznych występujących w codziennym otoczeniu,

głównie pod kątem ich właściwości.

Wyjaśnienie zjawisk obserwowanych w codziennym życiu.

Przybliżenie pojęcia reakcje chemiczne oraz ukazanie możliwości ich

wykorzystania np. w przemyśle spożywczym.

Doskonalenie umiejętności wykonywania doświadczeń, prowadzenia obserwacji i

opracowywania wyników.

Posługiwanie się różnymi źródłami informacji.

52 | S t r o n a

Kształtowanie współpracy w obrębie zespołu.

Doskonalenie umiejętności rozwiązywania zadań i wykonywania obliczeń.

5. Etapy realizacji projektu:

Zainicjowanie projektu - przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel objaśnia

uczniom na czym polega praca metodą projektu oraz proponuje działania.

Przydział funkcji w grupach oraz ustalenie zasad pracy - uczniowie sami wyłaniają

spośród siebie lidera, który reprezentuje grupę, a pozostałym członkom grupy

przydzielone zostają różne funkcje (np. sekretarza, szperacza, plastyka,

eksperymentatora itp.). Następnie wspólnie z nauczycielami wszystkie grupy

spisują kontrakt.

Realizacja projektu - praca indywidualna uczniów (wyszukiwanie,

selekcjonowanie i gromadzenie potrzebnych materiałów, dokumentowanie swojej

pracy, pomoc kolegom), wykonanie przez całą grupę powierzonych jej zadań,

konsultacje z nauczycielem w trakcie których nauczyciel nadzoruje pracę grupy

i pomaga w razie wystąpienia trudności (bezpośrednie i na platformie

e-learningowej).

Podsumowanie projektu - uczniowie pod opieką nauczycieli przygotowują

publiczne wystąpienie w trakcie którego prezentują efekty swojej pracy.

Ewaluacja projektu - dokonana na podstawie samooceny uczniów i oceny

dokonanej przez nauczyciela.

Metody pracy:

Podczas realizacji projektu stosowane będą metody aktywizujące. Metody aktywizujące

to grupa metod, która ma sprawić, że nauczanie i przyswajanie wiedzy odbywa się

w sposób niekonwencjonalny. Zajęcia motywować powinny ucznia do działania,

twórczego myślenia i kreatywnego rozwiązywania problemów. Metody aktywizujące

sprawiają, że uczeń staje się osobą, która ma wpływ na to, co będzie się działo, jest

współtwórcą pracy dydaktycznej. Ta grupa metod opiera swój sens na uczeniu przez

działanie, współpracę i co najważniejsze przez przeżywanie. Istotę metod aktywizujących

można podsumować przysłowiem:

„Powiedz, a zapomnę. Pokaż, a zapamiętam. Pozwól wziąć udział, a zrozumiem.”

Stosowane metody aktywizujące można podzielić na:

integracyjne - mają za zadanie wprowadzić życzliwą, miłą i przyjazną atmosferę

w grupie, w celu skutecznej i efektywnej wspólnej pracy.

definiowania pojęć - mają na celu naukę analizowania, definiowania. Uczą także

elementów dyskusji, wyrażania własnej opinii oraz przyjmowania rozumienia

różnych punktów widzenia. Można tu wykorzystać takie metody jak: burza

mózgów, mapa pojęciowa, kula śniegowa.

53 | S t r o n a

hierarchizacji - uczą porządkowania wiadomości ze względu na ich ważność.

Stosuje się tu takie metody jak: piramida priorytetów, promyczkowe

uszeregowanie.

twórczego rozwiązywania problemów - uczą podejścia do problemów w sposób

twórczy, kreatywny, niekonwencjonalny, rozwijają także w wychowankach

umiejętność dyskusji. Charakterystyczne metody stosowane w tej grupie to: metoda

sześciu kapeluszy, rybi szkielet, dywanik pomysłów.

współpracy - kształtują u uczniów umiejętność współpracy oraz zdolność do

akceptacji różnic pomiędzy ludźmi. Znane metody stosowane w tym przypadku to

zabawa na hasło, układanka.

dyskusyjne - mają uczyć kulturalnej dyskusji. Zajmowania stanowiska w związku

z jakimś problemem, ale szanowania też zdania odmiennego. Stosuje się tu metody

o nazwie debata za i przeciw, lub akwarium.

rozwijające twórcze myślenie - stosowanie tej grupy metod i technik sprzyja

kształtowaniu myślenia niekonwencjonalnego. Można tu dopasować takie techniki

jak fabuła z kubka, lub słowo przypadkowe.

grupowego podejmowania decyzji - kształtują umiejętność podejmowania decyzji

w grupie, uwzględniając wszystkie zbiorowe za i przeciw, a także istniejące fakty.

Często w tym przypadku stosowana jest technika drzewka decyzyjnego.

planowania - pozwalają wychowankom na podjęcie pewnych planów, organizację

jakichś wydarzeń. Rozwijają w nich siłę wyobraźni i zachęcają do marzeń. Metody

stosowane w tym celu to np. gwiazda pytań, planowanie przyszłości.

gry dydaktyczne - podczas, których możemy nauczyć uczniów przestrzegania

pewnych reguł, zasad. Są także sposobem na okazanie jak należy radzić sobie

z poczuciem przegranej oraz jak umieć wygrywać z klasą.

ewaluacyjne - pozwalają na ocenę własnej pracy a także na przyjęcie krytyki.

Stosuje się tu takie metody jak termometr uczuć, kosz i walizeczka, tarcza

strzelecka.

Formy pracy:

samodzielne wyszukiwanie i gromadzenie materiałów,

spotkania grupowe poświęcone omawianiu stopnia realizacji zadań, napotykanych

trudności,

spotkania poświęcone dokumentowaniu zadań,

udział w konsultacjach z nauczycielem,

zajęcia praktyczne, prezentacja, prelekcja, wycieczka, udział w zajęciach

laboratoryjnych na uczelni wyższej.

6. Efekty realizacji projektu:

Uczniowie:

54 | S t r o n a

znają substancje chemiczne występujące w każdym domu - ich właściwości,

zastosowanie i otrzymywanie,

potrafią planować oraz wykonać doświadczenia potwierdzające właściwości

różnych substancji,

wyciągają wnioski z przeprowadzonych badań,

potrafią analizować informacje z różnych źródeł w tym tekst popularno – naukowy,

potrafią zaprezentować wyniki swojej pracy,

potrafią konstruktywnie współpracować w grupie.

B. PREZENTACJA

Prezentacja projektu będzie miała charakter prezentacji multimedialnej oraz prezentacji

wytworów pracy uczniów. Efekty pracy będą zaprezentowane uczniom, rodzicom oraz

nauczycielom.

C. WYTWORY (PRODUKTY):

plakaty,

karty pracy,

efekty doświadczeń,

zdjęcia,

filmy,

prezentacje multimedialne.

14. OCENA DZIAŁAŃ UCZNIA

A. Samoocena uczestników projektu

Arkusz oceny pracy w grupie

Co robiłem? Tak Nie

Czasami

Aktywnie uczestniczyłem

w pracy

Przyjmowałem określone

zadania

Byłem pomysłodawcą

55 | S t r o n a

Słuchałem z uwagą

Pomagałem

w podejmowaniu decyzji

Poszukiwałem nowych

pomysłów

Pomagałem kolegom

Zachęcałem do pracy nad

zadaniem

Uwagi własne

Arkusz oceny projektu

1. Czy problematyka realizowane w projekcie odpowiadała Twoim możliwościom?

1 2 3 4 5

2. W jakim stopniu Twoim zdaniem zostały zrealizowane cele projektu?

1 2 3 4 5

3. Czy czas przeznaczony na realizację projektu był prawidłowo wykorzystany?

1 2 3 4 5

4. Jak oceniasz zdobyte wiadomości i umiejętności podczas realizacji projektu?

56 | S t r o n a

1 2 3 4 5

5. W jakim stopniu wiedza zdobyta podczas realizacji projektu jest przydatna w życiu

codziennym?

1 2 3 4 5

6. Oceń, w jakim stopniu mogłeś realizować własne pomysły służące realizacji projektu.

1 2 3 4 5

7. W jakim stopniu konsultacje z nauczycielami zaspokajały Twoje potrzeby w tym zakresie?

1 2 3 4 5

8. Oceń stosunki panujące między członkami Twojego zespołu podczas realizacji projektu.

1 2 3 4 5

9. Czy akceptujesz system oceniania projektu?

1 2 3 4 5

10. Czy chciałbyś uczestniczyć w realizacji następnego projektu?

1 2 3 4 5

B. Ocena przez nauczyciela - opiekuna dla każdej z grup

Arkusz oceny projektu

57 | S t r o n a

Etapy realizacji Umiejętności Ocena (1 – 5)

Zbieranie i opracowywanie materiałów

- wyszukiwanie informacji

- selekcja informacji

- przetwarzanie informacji

- wykorzystanie praktyczne informacji

w sytuacjach problemowych

- dobór materiałów do celów

Praca przy wykonywaniu doświadczeń

- angażowanie się w proces

doświadczalny

- współpraca w grupie

- umiejętność posługiwania się sprzętem

laboratoryjnym

- stosowanie zasad BHP

- opracowywanie wyników i analiz

doświadczeń

Wytwory pracy uczniów (plansze, mapa

mentalna, wykresy itp.)

- pomysłowość

- staranność wykonania

- umiejętność wizualizacji doświadczeń

Prezentacja

- pomysłowość pokazu

- zainteresowanie innych uczniów

tematem projektu

- sposób mówienia

- staranność wykonania

- inwencja twórcza

- wkład pracy w przygotowanie

- atrakcyjność pokazu

Zadania

Jak oceniam (dobrze, średnio, źle)?

Wykorzystanie źródeł informacji

Sposób wykonania powierzonych

zadań

58 | S t r o n a

Zaangażowanie

w realizację zadań

Sposób prezentacji

III. TREŚCI NAUCZANIA

Przed

miot

Treści nauczania

z podstawy programowej

Treści wykraczające poza

podstawę programową

Realizacja

Szkoł

a

Ucze

lnia

wyżs

za

Inn

e

FIZ

YK

A

2.8 Wyjaśnia przepływ

ciepła w zjawisku

przewodnictwa cieplnego

oraz rolę izolacji cieplnej.

Podaje praktyczne

wykorzystanie przewodnictwa

cieplnego i izolacji cieplnej oraz

omawia ich rolę w kuchni

i łazience.

X

X

X

2.9 Opisuje zjawiska

topnienia, krzepnięcia,

parowania, skraplania,

sublimacji, resublimacji.

Opisuje i bada zmiany fizyczne

zachodzące podczas ogrzewania

i zmiany stanów skupienia

wody.

X

X

X

X

2.11 Opisuje ruch cieczy

i gazów w zjawisku

konwekcji.

Bada zjawisko konwekcji

wykorzystując przedmioty

codziennego użytku znajdujące

się w kuchni i łazience.

X

X

3.5 Opisuje zjawisko

napięcia powierzchniowego

na wybranym przykładzie.

Bada występowanie zjawiska

napięcia powierzchniowego w

kuchni i łazience.

X

X

X

59 | S t r o n a

4.6 Opisuje przepływ prądu

w przewodnikach jako ruch

elektronów swobodnych.

Opisuje występowanie

elektryczności w organizmach

żywych.

Opisuje przepływ prądu

elektrycznego przez ciała stałe

i ciecze.

Opisuje rodzaje i zasadę

działania ogniw.

X

X

X

X

X

X

X

3.3 Posługuje się pojęciem

gęstości.

X X

3.7 Formułuje prawo Pascala

i podaje przykłady jego

zastosowania.

Projektuje doświadczenia

potwierdzające prawo Pascala


codziennego użytku znajdujące

się w kuchni i łazience.

X

X

X

3.9 Wyjaśnia pływanie ciał

na podstawie prawa

Archimedesa.


potwierdzające prawo

Archimedesa wykorzystując

przedmioty codziennego użytku

znajdujące się w kuchni

i łazience.

X

X

X

4.13 Wymienia formy

energii, na jakie zamieniana

jest energia elektryczna

Bada i wyznacza sprawność

urządzeń do podgrzewania

wody.

Dokonuje pomiarów i wylicza

koszty ogrzewania różnych

urządzeń.

X

X

X

X

7.3 Wyjaśnia powstawanie

obrazu pozornego

w zwierciadle płaskim,

wykorzystując prawo

odbicia; opisuje zjawisko

rozproszenia światła przy

odbiciu od powierzchni

chropowatej.

Poszukuje przykładów

występowania zjawiska

rozproszenia oraz potwierdzenia

zasady prawa odbicia w kuchni

i łazience.


potwierdzające zjawisko

rozproszenia i prawo odbicia


codziennego użytku.

X

X

X

X

X

X

X

60 | S t r o n a

7.5 Opisuje (jakościowo)

bieg promieni przy przejściu

światła z ośrodka rzadszego

do ośrodka gęstszego

optycznie i odwrotnie.

Bada zjawisko załamania

i całkowitego odbicia w wodzie.

X

X

X

X

X

X

7.10 Opisuje światło białe

jako mieszaninę barw,

a światło lasera jako światło

jednobarwne.


potwierdzające, że światło białe

jest mieszaniną barw.

X

X

X

X

X

MA

TE

MA

TY

KA

1.4 Zaokrągla rozwinięcia

dziesiętne liczb.

X X

1.5 Oblicza wartości

wyrażeń arytmetycznych

zawierających ułamki

zwykłe i dziesiętne.

X X

1.7 Stosuje obliczenia na

liczbach wymiernych do

rozwiązywania problemów

w kontekście praktycznym,

w tym do zamiany

jednostek.

X X

3.1 Oblicza potęgi liczb

wymiernych o wykładnikach

naturalnych.

X X

5.1 Przedstawia część

pewnej wielkości jako

procent tej wielkości

i odwrotnie.

X X

5.2 Oblicza procent danej

liczby.

X X

5.3 Oblicza liczbę na

podstawie danego jej

procentu.

X X

5.4 Stosuje obliczenia

procentowe do

rozwiązywania problemów

w kontekście praktycznym.

Oblicza stężenia procentowe

i molowe roztworów

w zadaniach rachunkowych

o podwyższonym stopniu

trudności.

Stosuje metodę krzyża do

obliczania stężeń procentowych.

X

X

X

61 | S t r o n a

6.1 Opisuje za pomocą

wyrażeń algebraicznych

związki między różnymi

wielkościami.

X X

7.1 Zapisuje związki między

wielkościami przedstawione

za pomocą równania

pierwszego stopnia z jedną

niewiadomą.

X X

7.3 Rozwiązuje równania

stopnia pierwszego z jedną

niewiadomą.

X X

9.1. Interpretuje dane

przedstawione za pomocą

tabel, diagramów

słupkowych i kołowych,

wykresów.

Dokonuje prognoz na podstawie

przedstawionych danych

w postaci tabel, diagramów

słupkowych i kołowych oraz

wykresów .

X

X

X

9.2 Wyszukuje, selekcjonuje

i porządkuje informacji z

dostępnych źródeł.

Planuje i przeprowadza badania

na dowolny temat

wykorzystując różnorodne

narzędzia badawcze.

X

X

X

9.3 Przedstawia dane

w tabeli, za pomocą

diagramu słupkowego lub

kołowego.

Wykorzystuje programy

komputerowe do przedstawienia

danych w postaci różnego

rodzaju diagramów.

X

X

X

10.10 Zamienia jednostki

pola.

X X

11.2 Oblicza pole

powierzchni i objętość

graniastosłupa prostego,

ostrosłupa, walca,

stożka, kuli (także

w zadaniach osadzonych

w kontekście praktycznym).

X X

11.3 Zamienia jednostki

objętości.

X X

62 | S t r o n a

CH

EM

IA

1.1. Opisuje właściwości

substancji będących

głównymi składnikami

stosowanych na co dzień

produktów np. soli

kamiennej, cukru, mąki,

wody.

Porównuje właściwości

wybranych substancji

znajdujących zastosowanie


X

X

X

1.8. Opisuje proste metody

rozdziału mieszanin;

sporządza mieszaniny

i rozdziela je na składniki

np. wody i soli kamiennej.

Wyjaśnia, w jaki sposób można

pozyskać sól z wody morskiej.

X

X

3.1. Podaje przykłady

zjawisk fizycznych i reakcji

chemicznych zachodzących

w otoczeniu człowieka;

planuje i wykonuje

doświadczenia ilustrujące

reakcję chemiczną.

Wyjaśnia obserwowane na co

dzień procesy np. dlaczego

ciasto rośnie na drożdżach

i proszku do pieczenia, dlaczego

ziemniaki ciemnieją pod

wpływem powietrza itp.

X

X

X

5.1. Bada zdolność

rozpuszczania się rożnych

substancji w wodzie.

X X X

5.2. Opisuje budowę

cząsteczki wody; wyjaśnia,

dlaczego woda dla jednych

substancji jest

rozpuszczalnikiem, a dla

innych nie; podaje przykłady

substancji, które nie

rozpuszczają się w wodzie

tworząc koloidy

i zawiesiny.

Wymienia substancje, które

mogą być rozpuszczone

w wodzie; uzasadnia, że woda

kranowa, mineralna jest

roztworem rożnych substancji.

Przeprowadza analizę

chemiczną wody.

X

X

X

X

X

X

X

Wyjaśnia, na czym polega

twardość wody i jak zjawisko to

wpływa na życie człowieka.

Planuje i wykonuje

doświadczenia obrazujące

wpływ twardej wody na proces

prania i gotowania.

X

X

X

X

X

5.7. Proponuje sposoby

racjonalnego

gospodarowania wodą.

X X

6.1. Definiuje pojęcia

wodorotlenku, kwasu;

rozróżnia pojęcia

wodorotlenek i zasada.

X X

63 | S t r o n a

6.4. Opisuje właściwości

i wynikające z nich

zastosowania niektórych

wodorotlenków i kwasów.

Wymienia kwasy i zasady

spotykane w kuchni i łazience,

w tym jako składniki różnych

produktów.

Analizuje etykiety produktów

spożywczych pod kątem

dodatków do żywności; wie w

jakim celu się je stosuje i jaki

mogą mieć wpływ na zdrowie

człowieka (kwasy).

X

X

X

X

6.6. Wskazuje na

zastosowania wskaźników;

rozróżnia doświadczalnie

kwasy i zasady za pomocą

wskaźników.

Wyjaśnia pojęcie produktów

kwasotwórczych

i zasadotwórczych oraz podaje

ich przykłady.

X

X

X

6.7. Wymienia rodzaje

odczynu roztworu

i przyczyny odczynu

kwasowego, zasadowego

i obojętnego.

X X

6.8. Interpretuje wartość pH

w ujęciu jakościowym;

wykonuje doświadczenie,

które pozwoli zbadać pH

produktów występujących

w życiu codziennym

człowieka (żywność, środki

czystości itp).

Poszukuje domowych

wskaźników pH.

Przekonuje o ważnej roli pH

w życiu codziennym; wyjaśnia

czym jest równowaga kwasowo-

zasadowa organizmu i czym

skutkuje jej zachwianie.

X

X

X

X

7.1.Wykonuje

doświadczenie i wyjaśnia

przebieg reakcji

zobojętniania (tu na

przykładzie zasady sodowej

obecnej w preparacie do

udrażniania rur i kwasu

octowego czyli kwasów

i zasad obecnych w domu).

X X

64 | S t r o n a

7.6. Wymienia zastosowania

najważniejszych soli:

węglanów, azotanów (V),

siarczanów (VI), fosforanów

(V) i chlorków

(tu w odniesieniu do soli

występujących w kuchni

i łazience).

Wymienia zastosowania innych

soli obecnych w kuchni

i łazience np. wodorowęglanów.

Analizuje etykiety produktów

spożywczych pod kątem

dodatków do żywności - sole

oraz zapoznaje się z celem ich

stosowania; określa ich wpływ

na zdrowie człowieka.

X

X

X

9.4. Podaje przykłady

kwasów organicznych

występujących w przyrodzie

i wymienia ich

zastosowania.

Bada właściwości kwasu

octowego - reakcja z węglanem

wapnia; wyjaśnia w oparciu o tę

reakcję wpływ octu na skorupkę

jaja kurzego.

X

X

X

9.9. Podaje nazwy wyższych

kwasów karboksylowych

nasyconych i nienasyconych

Definiuje mydła jako sole

wyższych kwasów

karboksylowych.

Otrzymuje mydła w reakcji

kwasu z zasadą oraz w reakcji

zmydlania.

Bada właściwości mydeł.

X

X

X

X

X

X

9.7.Opisuje właściwości

estrów aspekcie ich

zastosowań.

X

9.6. Planuje i wykonuje

doświadczenie pozwalające

otrzymać ester o podanej

nazwie.

X X

9.16.Bada i opisuje

właściwości fizyczne

sacharozy; wskazuje na jej

zastosowania.

X X

9.17.Opisuje występowanie

skrobi i celulozy w

przyrodzie; wykrywa

obecność skrobi w różnych

produktach spożywczych;

opisuje znaczenie

i zastosowania tych cukrów.

X

65 | S t r o n a

Wykrywa obecność witaminy C

w różnych produktach

spożywczych.

X

66 | S t r o n a

IV. SCENARIUSZ ZAJĘĆ INTERDYSCYPLINARNYCH

Temat: Kwasy i zasady w kuchni i łazience.

Czas trwania: 45 min.

Cel główny:

Uczeń:

- Opisuje występowanie, właściwości i zastosowanie kwasów i zasad obecnych


Cele szczegółowe:

Uczeń:

- wymienia substancje chemiczne, z którymi spotyka się w kuchni i łazience, podając

ich nazwę chemiczną oraz przynależność do wybranej grupy związków chemicznych,

definiuje pojęcia wodorotlenku, kwasu; rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada,

- opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków

i kwasów,

- wymienia kwasy i zasady spotykane w kuchni i łazience, w tym jako składniki

różnych produktów,

- podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich

zastosowania,

- podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych,

- wyjaśnia zasady obliczania stężenia procentowego,

- dokonuje obliczeń związanych ze stężeniami procentowymi,

- dokonuje przekształcania wzorów,

- wyszukuje informacje na interesujące go zagadnienie,

- opisuje budowę i zasadę działania ogniwa z owoców i warzyw,

- wnioskuje na podstawie przeprowadzonych doświadczeń,

- organizuje pracę w grupie i efektywnie współdziała w zespole,

- skutecznie komunikuje się w grupie,

- rozwiązuje problemy w twórczy sposób.

Formy pracy:

- praca indywidualna

- praca w grupach

Środki dydaktyczne:

67 | S t r o n a

- komputer z dostępem do Internetu

- zestawy doświadczalne

- karty pracy

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie do tematu zajęć.

Dyskusja na temat„Czym są kwasy i zasady?”

Burza mózgów na temat „Co kojarzy nam się ze słowem kwas czyli gdzie możemy

szukać kwasów w naszym domu?”.

2. Wskazanie uczniom celu zajęć.

3. Praca w grupach.

Grupa chemiczna Grupa fizyczna Grupa matematyczna

- Burza mózgów na temat

występowania kwasów

i zasad w kuchni i łazience

(na podstawie analiz

etykiet produktów

obecnych

w domu i literatury).

- Pogadanka na temat

zastosowania wybranych

kwasów i zasad.

- Wyszukiwanie informacji

na temat czym jest kwas

askorbinowy i w jakich

produktach możemy go

znaleźć.

- Dokonanie podziału

kwasów na organiczne

i nieorganiczne.

- Pogadanka na temat czym

są kwasy karboksylowe

i które z nich występują

- Czym jest prąd i skąd się

bierze? - wykład.

- Prąd z cytryny to całkiem

możliwe – wykonanie

doświadczenia.

- Wyjaśnienie, jak działa

ogniwo cytrynowe.

- Pogadanka na temat „ Jakie

owoce i warzywa mogą

przewodzić prąd?”

- Dwa słowa na temat stężeń

procentowych – wykład

przygotowany przez

ucznia.

- Rozwiązywanie zadań

związanych ze stężeniami

procentowymi, między

innymi z wykorzystaniem

wzoru na stężenie

procentowe.

68 | S t r o n a

w naszym domu.

- Wyjaśnienie różnicy

między wodorotlenkiem

a zasadą.

4. Prezentacja efektów pracy poszczególnych grup.

5. Ewaluacja zajęć.

Załączniki:

- karta pracy

- karta ewaluacyjna

69 | S t r o n a

Załącznik nr 1

Karta pracy z chemii

Zadanie 1.

Uzupełnij tabelę przedstawiającą występowanie i zastosowanie kwasów i wodorotlenków

obecnych w naszych domach.

Nazwa kwasu Występowanie/zastosowanie

Kwas octowy

Cytryna, kwasek cytrynowy

Kwas jabłkowy

Składnik napojów typu Cola

Kiszona kapusta, kiszone ogórki,

kwaśne mleko

Kwas oleinowy

Zjełczałe masło

Składnik preparatu do udrażniania

rur „Kret”

Zadanie 2.

Ciekawym przykładem kwasu jest kwas askorbinowy. Wyszukaj informacje co to za kwas

i w jakich produktach można go znaleźć.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 3.

Spośród wymienionych kwasów wymień te, które należą do wyższych kwasów

karboksylowych. Wyjaśnij, czym są wyższe kwasy karboksylowe i czym różnią się np. od

kwasu octowego.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

70 | S t r o n a

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

Zadanie 4.

Niektóre kwasy są dodatkami do żywności. Wyszukaj informacje w jakim celu dodaje się do

napojów kwas fosforowy (V) oraz kwas cytrynowy. Jakimi numerami są oznaczone?

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

71 | S t r o n a

Karta pracy z fizyki

Owocowe ogniwa

Wyjaśnij krótko skąd się bierze prąd?

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Być może zdziwi Cię fakt, że można otrzymać prąd z cytryny. Jest to jednak jak najbardziej

możliwe. Przekonaj się o tym wykonując doświadczenie.

Doświadczenie

Owocowe ogniwo

Do dużej cytryny wbić na jednym końcu drut miedziany, a na drugim widelec aluminiowy.

Następnie połączyć widelec z drutem aluminiowym za pomocą miernika. Odczytać wartość

napięcia.

Wartość napięcia wynosi: ………………

Spróbuj teraz wyjaśnić, na czym polega działanie tego cytrynowego ogniwa. Jaka substancja

chemiczna przewodzi prąd?

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zastanów się jakie inne warzywa lub owoce można wykorzystać do owocowego ogniwa.

Podaj ich przykłady wraz uzasadnieniem.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

72 | S t r o n a

Karta pracy z matematyki

Zadanie 1.

Rozpuszczono 20 g kwasku cytrynowego w 0,5 kg wody. Oblicz stężenie procentowe tego

roztworu.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 2.

W kuchni powszechnie używaną substancją jest ocet czyli 10 % (ocet spirytusowy) lub 6%

(ocet winny) roztwór kwasu octowego.

Ile gramów czystego kwasu octowego znajduje się w 250 g octu spirytusowego. W tym celu

dokonaj przekształcenia wzoru na stężenie procentowe.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Oblicz wykorzystując inną metodę ile gramów czystego kwasu octowego znajduje się takiej

samej ilości octu winnego.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

W ilu gramach 10% roztworu znajduje się 25g kwasu octowego. W celu obliczenia masy

roztworu dokonaj przekształcenia wzoru na stężenie procentowe.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 3.

Zmieszano 20 dag octu spirytusowego z 10 dag octu winnego. Jaki jest stosunek ilości kwasu

octowego do ilości wody w tak otrzymanym roztworze.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 4.

Oblicz ile gramów bezwodnego kwasu octowego i jego 10% roztworu należy zmieszać, aby

otrzymać 225 g 80% roztworu tego kwasu.

73 | S t r o n a

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

74 | S t r o n a

V. KONSPEKTY – UCZELNIA WYŻSZA

„CHEMIA, FIZYKA, MATEMATYKA

W KUCHNI I ŁAZIENCE”

Realizator: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki

w Krakowie

Nazwa przedmiotu MATEMATYKA

Cele zajęć

Cel 1. Uzmysłowienie uczniom, że matematyka jest

niezbędna do poznania otaczającego świata.

Cel 2. Kształtowanie umiejętności wyszukiwania

i selekcjonowania informacji.

Cel 3. Zapoznanie uczniów z graficznymi metodami

przedstawienia informacji.

Cel 4. Zapoznanie uczniów z historią procentów.

Cel 5. Nabycie umiejętności zapisu przy pomocy układu

równań informacji zawartych w zadaniach

tekstowych.

Cel 6. Nabycie umiejętności rozwiązywania układów

równań.

Treści programowe

1. Interpretacja danych przedstawionych w tabelach

i na wykresach.

2. Historia procentów.

3. Obliczenia procentowe.

4. Średnia arytmetyczna i geometryczna.

5. Symetria środkowa i osiowa.

6. Zamiana jednostek.

Efekty

1. Umiejętności: uczeń potrafi zastosować zapis

matematyczny informacji podanych w zadaniach

tekstowych.

2. Umiejętności: uczeń potrafi obliczać procenty

i rozwiązywać układy równań.

3. Kompetencje społeczne: uczeń współpracuje

w grupie.

Forma pracy uczniów Grupowa (max 10 uczniów)

Środki dydaktyczne 1. Wykłady - prezentacje (Power Point).

2. Zadania tablicowe.

75 | S t r o n a

3. Konsultacje na platformie Fronter.

1. Konspekt zajęć z matematyki

Cele:

Celem zajęć jest:

Stosowanie wiedzy do rozwiązywania zadań problemowych:

zapoznanie uczniów z graficznymi metodami przedstawienia informacji,

zapoznanie uczniów z historią procentów,

uporządkowanie i utrwalenie wiadomości o funkcji liniowej,

nabycie umiejętności zapisu przy pomocy układu równań informacji zawartych

w zadaniach tekstowych,

nabycie umiejętności rozwiązywania układów równań,

przypomnienie wiadomości o symetrii środkowej i osiowej.

Rozwijanie umiejętności stosowania matematyki:

działania na liczbach wymiernych, umiejętność posługiwania się notacją wykładniczą,

przekształcanie wyrażeń algebraicznych,

rozwiązywanie równań stopnia pierwszego z jedną niewiadomą,

stosowanie obliczeń procentowych,

rozwiązywanie zadań praktycznych za pomocą układów równań,

opisywanie za pomocą wyrażeń algebraicznych związków między rożnymi wielkościami,

umiejętność interpretacji danych przedstawionych na wykresach i diagramach.

Metody:

prezentacja komputerowa,

ćwiczenia,

praca w grupach.


tablica,

komputer, rzutnik multimedialny i ekran,

zestawy zadań do samodzielnego rozwiązywania.

Przebieg zajęć:

1. Wykład

Część organizacyjna: przedstawienie przez prowadzącego tematu planu zajęć oraz podpisanie

listy obecności i wypełnienie ankiety na zakończenie zajęć.

Część właściwa: wprowadzenie do tematu zajęć, pokaz prezentacji „Symetria środkowa

i osiowa”, „Historia i zastosowanie procentów” (Power Point). Prezentacje zawierały teorię

76 | S t r o n a

i zadania. W czasie wykładu uczniowie rozwiązywali przykładowe zadania z pomocą

prowadzącego zajęcia.

2. Ćwiczenia

Uczniowie samodzielnie i grupach rozwiązywali zadania związane z programem projektu.

Zadania dotyczyły:

- obliczenia objętości brył,

- obliczania procentowe stężenia roztworów,

- zamiany jednostek i interpretowanie danych na diagramach i wykresach.

Przykładowe zadania rozwiązywane przez uczniów:

Zad. 1.

Obliczyć jaką pojemność ma szklanka w kształcie walca o wymiarach: średnica podstawy

walca wynosi 6 cm a wysokość 8 cm. Wynik podaj w litrach.

Zad. 2.

Obliczyć objętość naczynia w kształcie prostopadłościanu, którego podstawa jest prostokątem

o wymiarach 3 cm i 4 cm, a pole powierzchni całkowitej wynosi 94 cm2.

Zad. 3.

Do naczynia o objętości V=0,75 litra wlano 0,45 litra wody. Jaki procent objętości tego

naczynia stanowi objętość wody?

Zad. 4.

Na targu 1kg jabłek kosztuje 1,50 zł. Ten sam kilogram jabłek w sklepie kosztuje 2 zł. O ile

procent jabłka na targu są tańsze niż w sklepie?

Zad. 5.

Przygotowano napój mieszając 2 litry soku z 1 litrem źródlanej wody. Pojemność szklanki

wynosi 200 ml. Ile procent soku zawiera napój? Ile litrów soku znajduje się w 15 szklankach

napoju?

a) 0,5%, 1 l.

b) 0,67%, 3 l.

c) 0,2%, 3 l.

d) 10%, 2 l.

Zad. 6.

Skrzynka z owocami waży 15 kg. Pusta skrzynka waży 3 kg. Ile procent masy skrzynki

z owocami stanowi masa samych owoców?

a) 60%.

b) 70%.

c) 80%.

77 | S t r o n a

d) 100%.

Zad. 7.

W dwóch naczyniach jest woda. Gdyby z pierwszego naczynia przelano do drugiego 2 litry

wody, to w obu naczyniach byłoby jej tyle samo. Gdyby zaś z drugiego do pierwszego

przelano 3 litry wody, to w pierwszym naczyniu byłoby jej sześć razy więcej niż w drugim.

Ile jest wody w obu naczyniach?

Zad. 8.

Mamy do dyspozycji dwa naczynia o pojemnościach 3 litrów i 5 litrów i nieograniczoną ilość

wody. Jak za ich pomocą odmierzyć 4 litry wody?

Zad. 9.

Oblicz stężenie procentowe roztworu, wiedząc, że w 500 g tego roztworu rozpuszczono 25 g

soli.

78 | S t r o n a

Nazwa przedmiotu CHEMIA

Cele zajęć

Cel 1. Kształtowanie umiejętności wyszukiwania

i selekcjonowania informacji.

Cel 2. Pogłębienie wiedzy z chemii organicznej.

Cel 3. Nabycie umiejętności wykonywania analizy

chemicznej i interpretacji wyników doświadczeń.

Cel 4. Zapoznanie się z techniką laboratoryjną.

Treści programowe

1. Określanie pH środków czystości.

2. Reakcje chemiczne służące do identyfikacji

węglowodanów, białek i tłuszczów.

3. Reakcje egzo - i endotermiczne.

4. Reakcje rozkładu (analizy) soli kwasu węglowego.

5. Otrzymywanie produktu kosmetycznego (mydło,

krem, szampon do włosów, żel do rąk)

Efekty

1. Umiejętności: uczeń potrafi bezpiecznie obchodzić

się ze środkami czystości o właściwościach żrących.

2. Umiejętności: uczeń potrafi wymienić składniki

żywności oraz wykonać prostą analizę chemiczną

pozwalającą na stwierdzenie ich obecności.

3. Uczeń rozumie zjawiska fizyczne i chemiczne, jakie

zachodzą podczas gotowania i pieczenia.

4. Kompetencje społeczne: uczeń współpracuje

w grupie.

Forma pracy uczniów Indywidualna i grupowa (max. 10 uczniów)

Środki dydaktyczne

1. Pogadanka.

2. Pokaz doświadczeń.

3. Samodzielne i grupowe wykonywanie doświadczeń

chemicznych.

4. Konsultacje na platformie Fronter.

79 | S t r o n a

2. Konspekt zajęć z chemii

Cele:

Celem zajęć jest:

Zapoznanie uczniów z właściwościami chemicznymi składników żywności oraz środków

czystości:

właściwości fizykochemiczne wody,

skład chemiczny cukrów,

podział cukrów na proste i złożone, identyfikacja wybranych cukrów,

białka – występowanie, wpływ czynników chemicznych na białko,

tłuszcze – budowa, właściwości i zastosowanie,

kwasy spożywcze,

pH roztworów,

odczyn roztworów popularnych napojów i środków czystości,

mydło – budowa chemiczna i otrzymywanie.

Rozwijanie umiejętności przeprowadzania eksperymentu oraz opisu i interpretacji

danych:

korzystanie instrukcji i opisu doświadczenia,

samodzielne i grupowe przeprowadzenie eksperymentu,

zapisywanie wyników eksperymentu,

opracowanie i prezentacja wyników doświadczeń,

umiejętność formułowania wniosków.

Metody:

ćwiczenia laboratoryjne,

praca indywidualna i grupowa.


tablica,

zestawy szkła laboratoryjnego i odczynników do samodzielnego wykonywania

doświadczeń,

pH-metr wraz z instrukcją obsługi i opisem zasady działania,

instrukcje wykonywania ćwiczeń dla uczniów.

Przebieg zajęć:

Część organizacyjna:

zapoznanie uczniów z zasadami i przepisami BHP i p. poż.,

80 | S t r o n a

podpisanie listy obecności (na początku zajęć),

podział uczniów na zespoły dwuosobowe,

wypełnienie ankiety (na końcu zajęć).

Część laboratoryjna: przed każdym ćwiczeniem laboratoryjnym prowadzący zajęcia

zapoznaje uczniów z techniką laboratoryjną i sposobem wykonania ćwiczenia. Uczniowie

wykonują samodzielnie lub w grupach dwuosobowych doświadczenia pod nadzorem

prowadzącego, który koordynuje pracę, pomaga w wykonaniu eksperymentu i doradza.

Uczniowie w trakcie wykonywania ćwiczeń zapisują uzyskane wyniki. Na zakończenie

ćwiczenia uczniowie opracowują wyniki, przedstawiają wnioski i zadają pytania. Każde

ćwiczenie po jego zakończeniu jest podsumowane przez prowadzącego zajęcia.

Zestaw doświadczeń wykonywanych przez uczniów:

porównanie właściwości myjących wody twardej i miękkiej,

określanie właściwości organoleptycznych wód mineralnych,

oznaczanie twardości wody mineralnej metodą miareczkową,

termiczny rozkład cukrów,

rozróżnianie cukrów redukujących od nieredukujących - próba Tollensa i Fehlinga,

wykrywanie skrobi w produktach spożywczych,

enzymatyczna hydroliza skrobi,

wpływ związków chemicznych na białko,

hydroliza tłuszczu,

oznaczanie pH roztworów napojów oraz środków czystości za pomocą wskaźników oraz

pH-metru,

oznaczanie kwasowości produktów mleczarskich i chleba – miareczkowanie

alkacymetryczne,

otrzymywanie mydła.

Doświadczenie 1. Badanie odczynu produktów spożywczych i gospodarczych.

Za pomocą pH-metru z elektrodą szklaną wyznaczyć pH roztworów.

Produkt Odczytana wartość pH

Ocet

Coca-cola

Roztwór mydła szarego

Roztwór mydła Dave

Sok pomarańczowy

Roztwór sody oczyszczonej

Roztwór szamponu do włosów

Roztwór płynu Domestos

Roztwór środka Kret

81 | S t r o n a

Woda wodociągowa

Woda destylowana

Roztwór proszku do pieczenia

Doświadczenie 2. Badanie kwasowości produktów mleczarskich.

Do kolbki stożkowej pobrać pipetą 25 cm3 mleka (kefiru lub maślanki), dodać 50 ml wody i 5

kropel fenoloftaleiny. Roztwór miareczkować 0,1 molowym NaOH do pojawienia się słabo

malinowego zabarwienia (od jednej kropli dodanego roztworu NaOH).

Kwasowość obliczyć według wzoru:

[SH]

gdzie:

vNaOH – objętość roztworu wodorotlenku sodu wyrażona w [cm3] o stężeniu 0,1 mol/dm

3

zużyta na miareczkowanie próbki

Produkt mleczny Km[oSH]

Mleko świeże

Mleko długo przechowywane

Mleko skwaszone

Kefir

Maślanka

Jogurt

Doświadczenie 3. Mydło z margaryny

Przygotować roztwór A wg przepisu oraz roztwór B

Roztwór A

W kolbie Erlenmayera o poj. 50 ml umieścić handlowy tłuszcz np. margarynę (6 g) i etanol

(20 ml), łagodnie ogrzewać mieszając (mieszadło magnetyczne) do rozpuszczenia.

Roztwór B

Ogrzać 20 ml stężonego roztworu NaOH (6g NaOH w 20 ml wody)

UWAGA! Zachować szczególną ostrożność! Roztwór NaOH jest silnie żrący!

Roztwór C

Rozpuścić 30 g NaCl (soli kuchennej) w 100 ml wody.

Wlać ostrożnie roztwór A do roztworu B, mieszać jeszcze przez 30 minut.

Mieszaninę reakcyjną wlać cienkim strumieniem do zimnego roztworu solanki (roztwór C)

(30g NaCl w 100 ml wody).

Osad należy odsączyć pod zmniejszonym ciśnieniem i dla usunięcia nadmiaru NaOH

przemyć dwukrotnie małą ilością zimnej wody.

Osuszyć na powietrzu.

82 | S t r o n a

Doświadczenie 4. Oznaczanie zdolności pienienia

Odważyć w zlewce (250 ml) 0,25 g badanego produktu np. mydła, proszku do prania, płynu

do mycia naczyń i rozpuścić w 100 ml wody. W ćwiczeniu można wykorzystać również

mydło otrzymane w ćwiczeniu 3.

Roztwór wlać do cylindra miarowego o pojemności 1000 ml, zaopatrzonego w korek

i energicznie wytrząsać przez 5 minut.

Odczytać objętość wytworzonej piany.

Doświadczenie 5.

W jednej misce umieścić bardzo twardą wodę a w drugiej bardzo miękką. Umyć ręce

najpierw w wodzie twardej a potem w miękkiej używając mydła w kostce.

Podczas mycia rąk w wodzie twardej nie obserwuje się jej pienienia. Wydziela się obfity osad

„mydła wapniowego”, który osiada na ściankach miski. Skóra rąk po umyciu jest szorstka

i sprawia wrażenie zatłuszczonej.

Podczas mycia rąk w wodzie miękkiej, roztwór silnie się pieni. Nie powstaje osad a skóra

sprawia wrażenie „śliskiej” i dobrze umytej.

Doświadczenie 6. Stwierdzenie obecności jonów wapnia w wodzie.

W probówce umieścić małą ilość badanej wody i dodać kilka kropel roztworu kwasu

szczawiowego. Po chwili woda zaczyna mętnieć i wytrąca się biały drobnokrystaliczny osad

szczawianu wapnia.

Ca2+

+ (COOH)2 = (COO)2Ca + 2 H+

Stwierdzenie obecności jonów chlorkowych w wodzie.

W probówce umieścić małą ilość badanej wody i dodać kilka kropel roztworu azotanu srebra.

Wydziela się biały, „serowaty” osad chlorku srebra.

Ag+ + Cl

- = AgCl

W wodzie pitnej jony chlorkowe zazwyczaj nie występują w sposób naturalny. Ze względów

higienicznych wodę wodociągową poddaje się chlorowaniu tzn. nasyca gazowym chlorem lub

dodaje substancji chemicznych, które w kontakcie z wodą wydzielają chlor (np. wapno

chlorowane). To na tym etapie powstają obecne w wodzie wodociągowej jony chlorkowe.

Jony chlorkowe występują naturalnie w niektórych wodach mineralnych lub w wodach

odpływowych z kopalni. Wody zawierające duże ilości jonów chlorkowych nazywamy

wodami słonymi (np. woda morska) lub solankami.

Stwierdzenie obecności jonów siarczanowych(VI) w wodzie.

W probówce umieścić małą ilość badanej wody i dodać kilka kropel roztworu chlorku baru.

Wydziela się biały osad siarczanu(VI) baru.

Ba2+

+ SO42-

= BaSO4

Sole baru są toksyczne dla ludzi. Siarczan(VI) baru jest substancją bardzo trudno

rozpuszczalną w wodzie dzięki czemu zjedzenie go nawet w dużych ilościach nie spowoduje

zatrucia. Ponad to siarczan(VI) baru silnie pochłania promienie RTG. Dlatego sól ta

stosowana jest jako tzw. kontrast przy prześwietlaniu układu pokarmowego. Gdyby

prześwietlić człowieka promieniami RTG wówczas widoczne będą wyłącznie kości,

83 | S t r o n a

natomiast narządy wewnętrzne oraz jelita praktycznie nie będą uwidocznione na zdjęciu.

Kiedy przed wykonaniem prześwietlenia pacjent wypije dużą ilość zawiesiny siarczanu(VI)

baru wówczas wypełni ona przełyk, żołądek oraz jelita. Po prześwietleniu na zdjęciu będą

widoczne wszystkie elementy układu pokarmowego wypełnione siarczanem(VI) baru.

Stwierdzenie obecności jonów siarczanowych(VI) w wodzie.

W probówce umieścić małą ilość badanej wody i dodać kilka kropel roztworu rodanku amonu

NH4SCN. Roztwór przybrał krwistoczerwone zabarwienie od powstającego rodanku

żelaza(III).

Fe3+

+ 3 NH4SCN= Fe(SCN)3 + 3 NH4+

Żelazo występuje często w wodach podziemnych. Duża zawartość jonów żelaza nadaje

wodzie charakterystyczny tzw. żelazisty smak, który dyskwalifikuje wodę jako wodę pitną.

Doświadczenie 7.

Do kolby stożkowej o pojemności 300 cm3 odmierza się 25 ml badanej wody, następnie

dodaje się 10 ml buforu amoniakalnego o pH = 10 i szczyptę czerni eriochromowej.

Miareczkuje się roztworem EDTA o stężeniu 0,0100 mol/dm3 do chwili gdy nastąpi zmiana

barwy roztworu, po dodaniu jednej kropli, z czerwonej na niebieską. Twardość ogólną wody

oblicza się z następującego wzoru:

gdzie:

CEDTA – stężenie roztworu EDTA (w naszym przypadku 0,0100 mol/dm3)

vEDTA– objętość roztworu EDTA odczytana z biurety w cm3

vpr – objętość pobranej próbki wody (w naszym przypadku 25 cm3)

Podczas oznaczania twardości wody zachodzi reakcja jonów wapnia i magnezu z EDTA.

W reakcji tej jeden jon wapnia lub jeden jon magnezu reaguje z jedną cząsteczką EDTA.

84 | S t r o n a

Statyw

Łapa

Biureta

Kolbastożkowa

Zestaw do miareczkowania

Wzory strukturalne substancji wykorzystywanych do oznaczania twardości wody:

CH2 CH2 NN

CH2

CH2

CH2

CH2 COOH

COOH

HOOC

HOOC

EDTA

N N

OH

HO

SO3Na

NO2

Czerń eriochromowa T

N N

OH HO

HO3S

COOH

Kalces

Doświadczenie 8.

Szklaną kolumnę napełnić kationitem. Następnie od góry dodawać roztwór siarczanu (VI)

miedzi. Na dole kolumny odbierać wypływający roztwór.

Kationit jest to substancja jonowymienna, która wszystkie kationy zawarte w wodzie

„pochłania” (adsorbuje) a w ich miejsce wprowadza jony wodorowe (H+). Roztwór siarczanu

(VI) miedzi zawiera jony miedzi (II), które powodują niebieską barwę roztworu.

Wypływająca z kolumny ciecz jest bezbarwna, co świadczy, że kationy miedzi(II) zostały

85 | S t r o n a

zaadsorbowane w kolumnie. Żywice jonowomienne stosuje się powszechnie np. w filtrach

przelewowych używanych w kuchni. W filtrze znajduje się mieszanina kationitu i anionitu.

Anionit adsorbuje aniony obecne w wodzie zamieniając je anionani wodorotlenowymi (OH-).

Przepuszczając przez filtr wodę kationy zostają zastąpione jonami H+ a aniony jonami OH

-.

Zatem wypływająca z filtru woda w dużej mierze jest pozbawiona kationów metali i anionów

pochodzących od kwasów tlenowych i beztleneowych. Teoretycznie jest to czysta H2O.

86 | S t r o n a

Nazwa przedmiotu FIZYKA

Cele zajęć

Cel 1. Zapoznanie uczniów z pojęciami pracy, mocy

i energii.

Cel 2. Zapoznanie uczniów z zasadami zachowania

w fizyce.

Cel 3. Zapoznanie uczniów z procesami konwersji

energii.

Cel 4. Zapoznanie uczniów z pojęciami energetyki

konwencjonalnej, odnawialnej

i proekologicznej.

Cel 5. Zapoznanie uczniów ze sposobami

oszczędzania energii.

Treści programowe

1. Praca, moc i energia definicje i jednostki.

2. Zasady zachowania w fizyce w szczególności

energii i pędu.

3. Wzór Einsteina.

4. Procesy konwersji energii.

5. Energetyka konwencjonalna, odnawialna

i proekologiczna.

6. Oszczędzanie energii.

Efekty

1. Uczeń potrafi wyjaśnić pojęcia pracy, mocy

i energii i zna ich jednostki.

2. Uczeń zna pojęcie konwersji energii i potrafi na

przykładach wyjaśnić proces zamiany jednego

rodzaju energii na inny.

3. Uczeń potrafi zdefiniować pojęcia energetyki

konwencjonalnej, proekologicznej i odnawialnej.

4. Uczeń zna powody rozwoju energetyki

odnawialnej, potrafi wyjaśnić fizyczne podstawy

procesów konwersji energii w ramach energetyki

odnawialnej i potrafi podać powody dla których

warto oszczędzać energię.

3. Kompetencje społeczne: uczeń współpracuje w grupie.

Forma pracy uczniów Grupowa (max. 10 uczniów)

Środki dydaktyczne

1. Wykład z pokazowymi doświadczeniami

fizycznymi i prezentacjami.

2. Ćwiczenia laboratoryjne

3. Konsultacje na platformie Fronter

87 | S t r o n a

3. Konspekt z fizyki

Cele:

Celem zajęć jest:

Zapoznanie uczniów z pojęciem energii:

Uporządkowanie i utrwalenie wiadomości o pracy, mocy i energii.

Uporządkowanie i utrwalenie wiadomości z działu fizyki - energia.

Uporządkowanie i utrwalenie wiadomości z działu fizyki - elektrostatyka, elektryczność,

magnetyzm i elektromagnetyzm.

Zapoznanie się z konwencjonalnymi i odnawialnymi sposobami pozyskiwania energii.

Rozwijanie umiejętności opisu i interpretacji prostych doświadczeń fizycznych

w oparciu o poznane prawa fizyczne

Rozwijanie umiejętności przeprowadzenia eksperymentu, opisu i interpretacji danych:

korzystanie z dostarczanych instrukcji i opisów,

samodzielne przeprowadzenie eksperymentu,

zapisanie wyników eksperymentu,

przekształcenie wzorów fizycznych, dokonywanie obliczeń, działanie na jednostkach,

rysowanie wykresów,

prezentacja wyników.

Metody:

wykład z doświadczeniami pokazowymi i prezentacją komputerową,

ćwiczenia laboratoryjne,

praca w grupach.


tablica,

komputer, rzutnik multimedialny i ekran,

doświadczenia pokazowe,

zestawy do samodzielnego wykonywania doświadczeń w laboratorium,

komputer i oprogramowanie do rejestracji oraz opracowywania wyników pomiarów,

opracowania pisemne dla uczniów.

Przebieg zajęć:

1. wykład

Część organizacyjna: przedstawienie przez prowadzącego tematu i planu zajęć oraz

podpisanie listy obecności na początku i wypełnienie ankiety na zakończenie.

88 | S t r o n a

Część właściwa: wprowadzenie do tematu, prezentacja doświadczeń, próba interpretacji przez

uczniów, omówienie przez prowadzącego i pytania. Uczniowie sporządzają notatki

z przebiegu doświadczeń oraz mogą robić zdjęcia.

W trakcie wykładu wykonywane są doświadczenia pokazowe ilustrujące treści programowe.

a) Mechanika

- równowaga: ołówka ustawionego na ostrzu,

- ruch jednostajny: spadanie kulki w ośrodku lepkim,

- ruch jednostajnie przyspieszony: spadanie kulek na sznurkach,

- zasady dynamiki: oddziaływanie cieczy i ciała w niej zanurzonego,

- układy nieinercjalne:

a. pozorne znikanie siły bezwładności w spadającym układzie,

b. wyciąganie serwety spod szklanki z wodą,

c. zrywanie nici.

- ruch obrotowy:

a. bezwładność ruchu obrotowego (koło rowerowe),

b. staczanie się walców o różnych momentach bezwładności po równi pochyłej,

c. posłuszna i nieposłuszna szpulka.

- siła odśrodkowa:

a. doświadczenia z wirownicą (dwie krzyżujące się obręcze metalowe, ramka z kulkami,

regulator Watta),

b. pozorne zanikanie siły grawitacji w układzie obracającym się (beczka śmierci, wiaderko

na sznurku).

- zasady zachowania:

a. pęd (wózki - zderzenia niesprężyste i sprężyste, zderzenia niesprężyste

i niesprężyste kulek)

b. moment pędu (demonstrator na krzesełku obrotowym).

b) Elektryczność i magnetyzm

- polaryzacja przez pocieranie,

- kula faradaya,

- rozkład ładunku w zależności od promienia krzywizny,

- przenoszenie ładunku między okładkami kondensatora za pomocą kuli pokrytej

grafitem,

- kondensator płaski - zależność pojemności od odległości płytek i rodzaju dielektryka,

- rura do wyładowań i magnes - oddziaływanie pola magnetycznego na poruszające się

ładunki (siła lorentza),

- pole magnetyczne wokół przewodnika z prądem doświadczenie oersteda,

89 | S t r o n a

- przewodnik i magnes,

- linie pola magnetycznego wokół przewodnika prostoliniowego i kołowego,

- oddziaływanie dwóch przewodników prostoliniowych - definicja ampera,

- prawo faradaya - indukowanie prądu elektrycznego przy pomocy magnesu i zwojnicy,

- prądy wirowe,

- blacha cała i poprzecinana w polu magnetycznym,

- ruch magnesu w rurze miedzianej i z plexi.

c) Odnawialne źródła energii

- podział na konwencjonalne, proekologiczne i odnawialne źródła energii,

- bilans energetyczny,

- energia słoneczna i sposoby jej wykorzystania,

- energia geotermalna i sposoby jej wykorzystania,

- układ doświadczalny prezentujący konwersję energii słonecznej i metody jej

magazynowania,

- oszczędzanie energii.

2. Ćwiczenia laboratoryjne

Część organizacyjna: przedstawienie prowadzącego: przepisów BHP, tematu i planu zajęć

oraz podpisanie listy obecności na początku i wypełnienie ankiety na zakończenie.

Część właściwa: zapoznanie przez prowadzącego zajęcia uczniów z zagadnieniem, układem

pomiarowym i metodą pomiaru. Samodzielne wykonanie pomiarów, zapisanie wyników i ich

opracowanie przez uczniów pod nadzorem prowadzącego zajęcia (koordynuje pracę, pomaga

i doradza). Na zakończenie uczniowie przedstawiają wyniki pomiarów, przedstawiają wnioski

i zadają pytania.

Podsumowanie prowadzącego zajęcia.

Uczniowie wykonują samodzielnie następujące doświadczenia:

- wyznaczenie modułu Younga,

- wyznaczanie oporu,

- przewodnictwo cieplne,

- elektroliza,

- spektrofotometr,

- wyznaczenie prędkości światła w powietrzu i wodzie,

- modelowanie własności cząsteczek za pomocą programu HyperChem.

90 | S t r o n a

VI. SCENARIUSZE ZAJĘĆ W CENTRUM NAUKI

KOPERNIK W WARSZAWIE

1.Temat zajęć:

Projekt: Chemia i fizyka w kuchni i łazience, czyli domowe laboratorium.

Temat: Mydło - pogromca brudu.

2.Czas pracy:

3 godziny

3. Materiały i narzędzia:

Sprzęt laboratoryjny: zlewki, szkiełka zegarkowe, szczypce drewniane, trójnogi metalowe,

palniki, parowniczki, bagietki, 2-3 litrowe pojemniki plastikowe.

Substancje i odczynniki chemiczne: woda, tłuszcz zwierzęcy (np. smalec), stężony roztwór

wodorotlenku sodu, mydło sodowe, potasowe, mydła toaletowe (np. glicerynowe,

antybakteryjne i inne) papierki wskaźnikowe.

4. Liczba uczniów:

praca w zespołach dwuosobowych (maksymalnie osiem zespołów),

metoda eksperymentalna (laboratorium chemiczne CNK)

5. Cel zajęć, problem do rozwiązania:

a) Co to jest i w jaki sposób można otrzymać mydło?

b) Dlaczego mydło usuwa brud?

c) Dlaczego w tzw. twardej wodzie mydło traci swoją skuteczność?

d) Właściwości i zastosowania różnych rodzajów mydeł

6. Przebieg:

Młodzi naukowcy wykonują doświadczenia według kolejności i opisów przedstawionych

przez pracownika laboratorium chemicznego. Przed każdym doświadczeniem prowadzący

zajęcia omawia zagadnienia teoretycznie i udziela szczegółowych wskazówek. Przebieg

doświadczeń dokumentuj wykonując zdjęcia lub filmy.

Doświadczenie 1. Produkcja mydła

- do parowniczki dodaj równe ilości tłuszczu zwierzęcego oraz stężonego roztworu

wodorotlenku sodu (np. po 5 gramów),

- ogrzewaj ostrożnie mieszaninę nad palnikiem mieszając bagietką przez 5 - 6 minut,

- przerwij ogrzewanie, wystudź mieszaninę i sprawdź jej zapach,

- wykonaj próbę rozpuszczania mieszaniny poreakcyjnej w wodzie,

- zapisz obserwacje i spostrzeżenia z wykonanego doświadczenia,

91 | S t r o n a

- zapoznaj się z informacjami dotyczącymi reakcji zasadowej hydrolizy tłuszczów zwanej

zmydlaniem tłuszczów z dołączonych materiałów.

Doświadczenie 2. Usuwanie brudu

- przygotuj wodny roztwór mydła przez rozpuszczenie kilkunastu gramów płatków

mydlanych w jednym litrze ciepłej wody,

- do drugiego pojemnika wlej czystą wodę o tej samej temperaturze,

- w obu pojemnikach umieść po kawałku bawełnianej tkaniny zabrudzonej ziemią lub

w inny sposób,

- wypierz ręcznie kawałki tkaniny,

- porównaj skuteczność pozbycia się brudu z tkaniny pranej w roztworze mydła i w samej

wodzie,

- zanotuj obserwacje i spostrzeżenia,

- wysłuchaj informacji jakie przedstawi prowadzący zajęcia dotyczących mechanizmu

usuwania brudu przez cząsteczki mydła.

Doświadczenie 3. Badanie skuteczności działania mydła w różnych rodzajach wody

- przygotuj wodne roztwory mydła przez rozpuszczenie kilkunastu gramów płatków

mydlanych w jednym litrze ciepłej wody destylowanej oraz w drugim pojemniku

z wysoko zmineralizowaną wodą pochodzącą ze studni (lub przygotowanym wodnym

roztworem chlorku wapnia),

- w obu pojemnikach umieść po kawałku bawełnianej tkaniny zabrudzonej ziemią lub

w inny sposób,

- wypierz ręcznie kawałki tkaniny,

- porównaj skuteczność pozbycia się brudu z tkaniny pranej w roztworze mydła w wodzie

destylowanej i wodzie twardej,

- zanotuj obserwacje i spostrzeżenia,

- wysłuchaj informacji jakie przedstawi prowadzący zajęcia dotyczących wpływu jonów

wapnia i magnezu zawartych w wodzie na skuteczność działania mydła.

Doświadczenie 4. Badanie odczynu różnych rodzajów mydeł

- zbadaj za pomocą wskaźnika uniwersalnego (papierka) odczyn kilku rodzajów mydeł

i porównaj go z odczynem ludzkiej skóry, którego wartość wynosi w skali pH 5,5,

- określ przydatność zbadanych mydeł do pielęgnacji ciała,

- dla porównania określ odczyn kilku preparatów kosmetycznych (np. żeli pod prysznic czy

płynów do kąpieli).

7. Materiały dokumentujące (podsumowanie, wnioski, zdjęcia itp.):

Swoje obserwacje i wnioski młodzi laboranci zapisują w dzienniczkach laboratoryjnych. Po

każdym doświadczeniu dyskutują z prowadzącymi zajęcia na temat otrzymanych wyników.

Na koniec po przeprowadzeniu wszystkich doświadczeń prowadzący dokonują

podsumowania poprzez przypomnienie omawianych i przebadanych zagadnień dotyczących

mydeł.

92 | S t r o n a

Karta pracy uczestnika zajęć w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

1.Uczestnik (imię i nazwisko, szkoła):

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

2. Temat zajęć:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

3. Problem do rozwiązania:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

4. Notatki uczestnika:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

5. Wnioski, wyniki działania(obserwacji):

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

93 | S t r o n a

Scenariusz zajęć w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

1.Temat zajęć:

Projekt: Chemia i fizyka w kuchni i łazience czyli domowe laboratorium

Temat: Wybielacz czy odplamiacz?

2. Czas pracy:

2 godziny

3. Materiały i narzędzia:

Sprzęt laboratoryjny: duże zlewki, bagietki, tkanina bawełniana biała i kolorowa, suszarka

do włosów.

Substancje i odczynniki chemiczne: woda, płynne preparaty: ace, vanisz.

4. Liczba uczniów:

praca w zespołach dwuosobowych (maksymalnie osiem zespołów),

metoda eksperymentalna (laboratorium chemiczne CNK).

5. Cel zajęć, problem do rozwiązania:

a) Czy odplamiacz nadaje się do wybielania tkanin?

b) Dlaczego wybielaczy nie stosujemy do odplamiania kolorowych tkanin?

c) Wybielacze czy odplamiacze szybciej niszczą ubrania?

6. Przebieg:

Młodzi naukowcy wykonują doświadczenia według kolejności i opisów przedstawionych

przez pracownika laboratorium chemicznego. Przed każdym doświadczeniem prowadzący

zajęcia omawia zagadnienia teoretycznie i udziela szczegółowych wskazówek. Przebieg

doświadczeń dokumentuj wykonując zdjęcia lub filmy.

Doświadczenie 1. Porównanie wpływu odplamiacza i wybielacza na trwałość paska tkaniny

bawełnianej

- dwa paski bawełnianej tkaniny o szerokości dwóch centymetrów i długości około

trzydziestu moczymy każdy oddzielnie przez 1,5 godziny jeden w preparacie

wybielającym a drugi w odplamiaczu,

- po upływie tego czasu wyciągamy paski materiału, suszymy i porównujemy ich

wytrzymałość na rozerwanie,

- zapisz obserwacje doświadczenia.

Doświadczenie 2. Porównanie skuteczności wywabiania plam przez preparat wybielający

i odplamiacz

- dwa kawałki białej tkaniny bawełnianej moczymy w soku z buraków ćwikłowych,

- po wyciągnięciu suszymy oba kawałki materiału a następnie umieszczamy jeden w zlewce

z preparatem ace a drugi w zlewce z preparatem vanisz i moczymy około 10 minut

mieszając co pewien czas,

- wyciągamy kawałki tkaniny z roztworów, płuczemy dwukrotnie w czystej wodzie, suszymy

94 | S t r o n a

suszarką i porównujemy efekt działania preparatów,

- zapisz obserwacje z doświadczenia,

- zapoznaj się z informacjami dotyczącymi reakcji zasadowej hydrolizy tłuszczów zwanej

zmydlaniem tłuszczów z dołączonych materiałów.

Doświadczenie 3. Działanie odplamiacza i wybielacza na kolorowe tkaniny

- dwa kawałki kolorowej tkaniny bawełnianej moczymy przez trzydzieści minut jeden

w zlewce z preparatem ace a drugi w zlewce z preparatem vanisz,

- wyciągamy kawałki tkaniny z roztworów, płuczemy dwukrotnie w czystej wodzie, suszymy

suszarką i porównujemy efekt działania preparatów na kolory,

- zapisz obserwacje z doświadczenia.

Po zebraniu obserwacji z trzech doświadczeń uczniowie wyciągają i zapisują swoje wnioski.

7. Materiały dokumentujące (podsumowanie, wnioski, zdjęcia itp.):

Swoje obserwacje i wnioski młodzi laboranci zapisują w dzienniczkach laboratoryjnych. Po

wykonaniu doświadczeń i zapisaniu własnych wniosków dyskutują z prowadzącymi zajęcia

na temat otrzymanych wyników. Na koniec prowadzący dokonują podsumowania poprzez

przypomnienie omawianych i przebadanych zagadnień dotyczących preparatów

wybielających i odplamiających. Informują uczestników zajęć o dwóch podstawowych

rodzajach preparatów (chlorowe i tlenowe) i ich właściwym użytkowaniu.

95 | S t r o n a

Karta pracy uczestnika zajęć w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie

1.Uczestnik (imię i nazwisko, szkoła):

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

2. Temat zajęć:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

3. Problem do rozwiązania:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

4. Notatki uczestnika:

…………………………………………………………………………………………………

………………….………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………….……………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………….…………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………….………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

5. Wnioski, wyniki działania (obserwacji):

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Documents

Chemia, fizyka, matematyka w kuchni i łazience.pdf