UNIVERZITET U TUZLI

Seminarski rad

CENTRALNI BANKARSKI SISTEM SISTEM FEDERALNIH REZERVI, EVROPSKA CENTRALNA BANKA CENTRALNA BANKA BIH SA OSVRTOM NA VALUTNI ODBOR BIHSADRAJ

UVOD

1. MONETARNA POLITIKA

2. CENTRALNA BANKA

3. NEZAVISNOST CENTRALNE BANKE

4. SISTEM FEDERALNI REZERVI

5. Organizaciona struktura federalnih saveznih rezervi

6. EVROPSKA CENTRALNA BANKA

7. CENTRALNA BANKA BOSNE I HERCEGOVINE 8. Ciljevi i zadaci

9. Organizacija centralne banke10. Valutni odbor Bosne i Hercegovine

11. ZAKLJUAK 12. LITERATURA

UVOD

Vlastita centralna banka je pouzdan dokaz ekonomskog i politikog suvereniteta zemlje. Nema ni jedne zemlje koja je uspjela u razvoju, a da nije imala vlastitu centralnu banku. Svaka zemlja, u tenji da ostvari to bri ekonomski rast, punu zaposlenost, bolji standard svojih graana, to bolju makroekonomsku stabilnost mora da provodi adekvatnu ekonomsku politiku, preko monetarne politike koja putem monetarnih instrumenata ima za cilj da postigne stabilnost cijena, stabilnost kursa domae valute, optu privrednu stabilnost i regulaciju koliine novca u opticaju koja je u funkciji pomenutih ciljeva.

Jedan od kljunih izazova za BiH, na njenom putu ka lanstvu u Evropskoj uniji i moguem usvajanju Eura, jeste da odri monetarnu stabilnost postignutu u proteklih 15 godina putem aranmana valutnog odbora. Obzirom na visoki deficit tekueg rauna, sutinsko pitanje za odrivost jeste pitanje razvoja vanjske konkurentnosti, koje proizilazi iz razvoja i prilagoavanja plata na tritu rada.

1. MONETARNA POLITIKA Poznato je da se finansijski sistem svake zemlje stalno razvija, te je nephodno da nosioci monetarne politike stalno prilagoavaju svoje monetarne aktivnosti tom sistemu. Pravovremenost monetarnih aktvnosti i monetarnih vlasti od izuzetnog su znaaja za cjelokupan finansijski sistem. Ukoliko je dio tog finansijskog sistema dvoslojni bankarski sistem sa centralnom bankom kao stubom sistema i komercijalnim bankama, onda je za likvidnost, sigurnost i efikasnost sistema od posebnog znaaja upravo izbor samog modela upravljanja monetarnom politikom. Ukoliko elimo da osnovne ciljeve ekonomske politike postignemo dominantno monetarnim mjerama, npr. porast proizvodnje ili zaustavljanje rasta cijena, za postizanje svakog cilja bi se trebala voditi posebna monetarna politika (u prvom sluaju ekspanzivna, a u drugom restriktivna). Ovo ukazuje na injenicu da nema jednostavne monetarne politike, tj. jednostavna i jednom zauvijek jedinstvena pravila monetarne politike ne postoje. Zato monetarna politika, pravilno izabrana, kao dio ekonomske politike, postaje jo vanija u postizanju eljenih monetarnih i nemonetarnih efekata. Stabilnost cijena, kao novanog izraza vrijednosti robe ili usluga, osnovni je cilj monetarne politike veine zemalja. Svaka monetarna politika u svoj centar interesovanja stavlja novac (domai novac) kao instrument kupovne moi, vodi rauna o komponentama novane mase i irih monetarnih agregata, prati uzroke promjena njihovih veliina. Monetarnom politikom eli se postii novana stabilnost, putem nadgledanja novane pasive, te ostvariti uticaj domaeg novca u opticaju na makroekonomsku stabilnost. U kombinaciji sa stimulativnom fiskalnom politikom, adekvatna monetarna politika jeste znaajan faktor u postizanju ekonomske stabilnosti svake zemlje. U najveem broju zemalja centralna banka je opteprihvaena monetarna institucija koja kreira i sprovodi monetarnu politiku.

1.1. CENTRALNA BANKA

Centralnu banku u nekim zemljama nazivaju i emisiona, dravna, narodna, rezervna banka, a u osnovi njene glavne funkcije su skoro iste. Centralna banka ima monopol, koji joj je zakonom dodijeljen, da proizvodi, izdaje, povlai domai novac za opticaj, snabdijeva komercijalne banke i uva rezerve komercijalnih banaka u sklopu svojih rezervi, te njima samostalno upravlja. Njena primarna uloga je odravanje stabilnosti cijena. Funkcije sredinje banke ukljuuju:

Izdavanje novanica

Devizne funkcije

Kontrolisanje banaka

Obavljanje poslova za dravu

Ostale funkcijeCentralna banka odreuje kakve e novanice i kovanice biti, od ega e se izraivati, te koliko e njihova nominalna vrijednost iznositi. Ako se otete novanice ili kovanice, bit e adekvatno zamijenjene. Veina centralnih banaka nastoji regulisati inflaciju i postii makroekonomsku stabilnost. Centralna banka jedina ima pravo obavljati velike mjenjake poslove. Njen je zadatak motrenje i regulisanje deviznog teaja. Kontrolisanje banaka jedna je od najvanijih funkcija centralne banke. Centralne banke najee propisuju odreene zakone koje ostale banke moraju potovati. Najvei dio obavljanja poslova za dravu se odnosi na dravni budet. to se tie ostalih funkcija, Centralna banka se nalazi kao posrednik u funkciji plaanja i to ini sa novcem, koji je zakonsko sredstvo plaanja. Tu funkciju mora obavljati jer ostale banke unutar svog sistema sve transakcije obavljaju svojim knjikim novcem. Centralna banka moe izai na svako trite kao i svaka drugo preduzee i kupovati ili prodavati vrijednosne papire. Sve banke su obavezne deponovati odreenu svotu novca kod centralne banke. Tim nainom se moe utjecati na koliinu novca u opticaju, a samim time i na stanje privrede.

Kako bi centralna banka postigla svoj cilj (suzbijanje inflacije), potrebno je da bude to manje povezana s vladom, jer njima esto upravljaju politiki poslovni ciklusi koji pokuavaju mjerama ekonomske i monetarne politike potaknuti konjukturu (rast) neposredno prije izbora, kako bi politiari bili ponovno izabrani. Koliko e brzo i efikasno centralna banka reagovati na inflaciju zavisi od njene organizacione strukture, stepena zakonodavne i stvarne nezavisnosti od izvrne i zakonodavne vlasti.

1.2. NEZAVISNOST CENTRALNE BANKE

U veini zemalja centralna banka je u dravnom vlasnitvu, a moderne centralne banke uivaju sve vei stepen autonomije, to podrazumijeva nemogunost vladine intervencije u monetarnoj politici. Nezavisna centralna banka mogla bi se definisati kao ona centralna banka koja funkcionie, odnosno definie svoje ciljeve i provodi svoje operacije, po pravilima koja spreavaju politiki uticaj. Nezavisnost centralne banke podrazumijeva postojanje visokog stepena slobode odluivanja centralne banke pri voenju monetarne politike. Poveanje nezavisnosti centralne banke namijenjeno je, prije svega, njenoj zatiti od kratkoronih i esto kratkovidih politikih pritisaka, povezanih s izbornim ciklusom.Nezavisnost centralne banke ima dvije dimenzije: nezavisnost cilja i nezavisnost instrumenta. Nezavisnost cilja predstavlja slobodu centralne banke da definie ciljeve monetarne politike (stabilnost cijena, stopa nezaposlenosti, BDP i sl.). Nezavisnost instrumenta znai da centralna banka ima slobodu da odabere odgovarajue politike instrumente kojima e postii eljene efekte na ekonomiju.

Razlikuju se etiri aspekta nezavisnosti centralne banke:

Funkcionalna: sloboda izbora cilja monetarne politike,

Institucionalna: sloboda izbora instrumenata monetarne politike - definisanje i implemetacija,

Personalna: uloga, status i sastav najvieg organa centralne banke,

Finansijska: budetska nezavisnost i zabrana monetarnog finansiranja.

2.SISTEM FEDERALNI REZERVI

Sistem federelnih rezervi sigurno ima najneobiniju strukturu od svih centralnih banaka u svijetu. Osnovno obeljeje amerike politike bio je strah od centralizovane moi, i to je bio jedan od razloga otpora osnivanju centralne banke u Americi. Amerika javnost je otvoreno pokazivala negativan stav prema centralizaciji, zbog ega su propala dva eksperimenta u centralnom bankarstvu First Bank of United States se raspala 1811. godine, a Second Bank of United States je isteklo ovlatenje za rad, i nikada nije obnovljeno. Svrha ovih banaka je trebalo da bude nadzor bankarskog sistema. Kamen temeljac FED-a je Zakon o federalnim rezervama iji je cilj da se stvori takva formalna struktura na osnovu koje e se u regionima mo rasporediti izmeu privatnog sektora i vlade, kao i izmeu bankara, poslovnih preduzetnika i javnosti.

FED (Federal Reserve District) ili Sistem federalnih rezervi je privatna institucija koja je ovlatena za regulaciju i kontrolu financijskih i monetarnih institucija i trita u SAD-u. Osnovan je 1913. godine Zakonom o FED-u. Isprva nije bio dobro prihvaen jer je smatran oblikom centralizirane vlasti. U to vrijeme SAD-om su vladali bankovni bankroti, gubitci deponenata, a 1907. bili su toliko izraeni da je potreba za stvaranjem centralne banke bila neminovna. U vrijeme kad je osnovan FED, veina zemalja ve je imala emisijsku banku (Engleska i vedska od 17. stoljea), ali su te banke bile razliitog porijekla od FED-a. Te su banke bile privatne i bavile su se financiranjem problema kraljeva, da bi se tokom vremena razvile u moderne emisijske banke, te postale javne institucije. FED je konstituiran u emisijsku banku koja vodi monetarnu politiku SAD-a decentralizirano koliko god je to mogue.

Kao i sve centralne banke irom svijeta, FED vjerovatno ima vei uticaj na funkcionisanje dnevnih aktivnosti banaka od bilo koje druge vladine instutucije. Glavni zadatak centralne banke je da vodi monetarnu politiku u cilju obezbjeenja to povoljnije ekonomske klime u toj zemlji, kroz kontrolu rasta novca i kredita nastoje da obezbijede odgovarajuu stopu ekonomskog razvoja, nisku stopu nezaposlenosti te dranje inflacije pod kontrolom i naposljetku zatite svoje valute na meunarodnom tritu. U SAD FED je poprilino slobodan da sprovodi svoje ciljeve, jer mu je finansiranje nezavisno od vlade. FED formira svoje sopstvene fondove prodajom svojih usluga i trgovanjem hartija od vrijednosti, koje potom proslijedi Ministarstvu finansija SAD, barem njegov vei dio. Regulacija i nadzor poslovanja banaka u SAD ima najduu istoriju. U razdoblju ranog amerikog bankarstva s brzom ekspanzijom dravnih banaka i porastom broja propasti banaka, drave su dobivale sve vea ovlatenja u svezi s regulacijom bankovnog poslovanja. Da bi zatitile klijente banaka, drave su poele obavljati nadzor bankovnog poslovanja, a neto kasnije javljaju se ideje o sistemu osiguranja depozita.

Zakonom o Federalnim rezervama 1913. godine ustanovljen je i Sistem federalnih rezervi koji postaje glavni nadzor federalnih - nacionalnih banaka i dravnih banaka koje su lanice sistema. Na taj nain u dualnom bankovnom sistemu koji ine federalne i dravne banke dolazi do preklapanja ovlasti regulatorno-nadzornih institucija federalne i dravne razine. Nakon sloma berze 1929. godine i tokom velike ekonomske krize javnost je gubila povjerenje u bankovni sistem te su banke propadale u valovima sve do 1933. godine. Ako je svaki graanin na planeti zaduen, ako je svako preduzee zadueno, svaka drava, gde su onda ovi bankari nali taj novac kojim nas kreditiraju? Nisu ga nali nigdje. Oni su ga izmislili."Dajte mi da kontroliem novane tokove u nekoj dravi, i nije me briga ko pravi zakone" shvatio je odavno Amel Mejer Rotild, osniva dinastije koja ve tri vijeka dri pod kontrolom ekonomiju Velike Britanije i njenih kolonija, od kojih je najvea SAD. Jo 1913. ameriki kongresmen arls Lindberg proroki je upozorio predsednika Vudro Vilsona i Kongres ta e donijeti njihova odluka o davanju prava privatnoj banci (FED) da kreira novac: "Kada predsjednik potpie tu odluku, legalizirat nevidj e nevvidljivu vladu koju ine monetarni monici". I Tomas Deferson je shvatio kakva se opasnost sprema Americi: "Vjerujem da su privatne banke opasnije za nau slobodu nego najjae armije. One su ve podigle novanu aristokratiju koja ponitava mo vlade. Ova mo bankarima mora biti oduzeta i vraena narodu". Sloen sistem federalnih banaka SAD je rezultat kompromisa. Naime, ,,internacionalisti su traili jedinstvenu centralnu banku, koja moe predstavljati SAD u svetu, a ,,populisti su bili protiv centralizacije i poslovnog icentralnog bankarstva. Stoga su internacionalisti dobili centralnu instituciju u Waingtonu, a populisti 12 centralnih banaka, sa mogunou promovisanja regionalnih interesa. Kao rezultat kompromisa Sistem federalnih rezervi je istovremeno i u okviru Vlade i izvan nje. U okviru je poto Bord guvernera bira predjsednik, a njihov izbor potvrduje Kongres, a izvan je, jer guvernere regionalnih banaka biraju regionalni bordovi.

2.1. Organizaciona struktura federalnih saveznih rezervi Za ispunjavanje svojih ciljeva FED i mnoge druge centralne banke ukljuile su veliku birokratiju sa mnogo sektora i odgovornosti. Centar vlasti i donoenja odluka u okviru FEDa je Odbor guvernera u Vaington D.C. Strukturu Sistema federalnih rezervi ine sljedei entiteti: 12 regionalnih banaka federalnih rezervi,

Savjet guvernera Sistema federalnih rezervi i Federalna komisija za operacije na otvorenom tritu (FOMC)Slika 1. Organizaciona struktura Sistema federalnih rezervi

Izvor: Mishkin, Frederic S. 2006. Monetarna ekonomija, bankarstvo i finansijska trita. Beograd: Data

status. str. 337Novi predsjednik FEDa:

Jenet Yellen je jue poloila zakletvu i naslijedila Bena Bernankija na mjestu predsjednika FED-a, postavi prva ena na elu centralne banke SAD u njenoj 100-godinjoj istoriji. Jelen je zakletvu poloila pred upravom i zaposlenima Fed-a, a njen etvorogodinji mandat istie 3. februara 2018. godine. Od Jelen, dosadanje zamjenice predsjednika najmonije centralne banke u svijetu, ne oekuje se da e odstupati od Bernankijeve politike namijenjenje snienju nezaposlenosti i kroenja inflacije. Jelen je zagovornica borbe protiv nezaposlenosti i podrava nastojanje centralne banke da podstakne ekonomiju niskim kamatnim stopama i obimnim programom otkupa dravnih obveznica.

3. EVROPSKA CENTRALNA BANKA Zemlje koje pripadaju Evropskoj uniji takoer imaju centralnu banku (European Central Bank ECB) koja je relativno slobodna i nezavisna od vladine kontrole jer sprovodi svoj glavni cilj izbjegavanje inflacije. Evropska centralna banka je institucija koja je nadlena za Evropsku monetarnu politiku. Osnovana je ugovorom iz Mastrihta, kojim je i pokrenut postupak stvaranja monetarne unije kao nadgradnje unutranjeg trita EU. Glavni razlog njenog osnivanja bilo je stvaranje monetarne unije s jedinstvenom valutom, eurom. Drave koje su ule u monetarnu uniju prenijele su ovlatenja nad monetarnom politikom na evropski nivo, pa je zadatak kreiranja i sprovoenja zajednike monetarne politike pripao Evropskoj centralnoj banci.

Zajednika monetarna politika i stvaranje monetarne unije jedna je od osnovnih strategija u procesu evropskih integracija. Iako u sutini ekonomska mjera, uvoenje Ekonomske i monetarne unije (EMU) prua jasan uvid u preplitanje ekonomije i politike. Stvaranje EMU bio je jedan od najkomplikovanijih segmenata u evropskim integracijama, jer je pretpostavljalo niz privrednih svojstava drava lanica i odgovarajue odluke. EMU je bio oigledna potreba zbog tadanjeg stanja na svjetskoj monetarnoj sceni, a nastao je kao posljedica raspada Bretonvudskog monetarnog sistema zasnovanog na dolaru koji je poetkom 70- ih poeo da oscilira u velikoj mjeri.Prema ugovoru iz Mastrihta, stvoreni su kriterijumi konvergencije koje treba da ispune sve zemlje lanice EMU, meu kojima su:

1. stopa inflacije, koja ne smije biti via od 1,5% u odnosu na prosjek stopa inflacije u tri zemlje EU sa najniom inflacijom,

2. budetski deficit, koji ne smije prelaziti 3% BDP,

3. javni dug ne smije biti vei od 60% BDP,

4. obaveza zemalja da prihvate mehanizam deviznog kursa EMS-a, i da prije ulaska u uniju ne vre devalvaciju svoje valute u prethodne dvije godine

5. ispuniti ekonomsku konvergenciju to je izraeno preko dugoronih kamatnih stopa, koje tokom godine ne smiju da odstupaju vie od 2% u odnosu na stope tri najuspenije zemlje.

Primarni cilj Evropske centralne banke je odravanje stabilnosti cijena. Ova banka najee djeluje preko operacija na otvorenom tritu. Na tritu novca dolazi do usklaivanja ponude i tranje bankarskih rezervi, odnosno primarnog novca, prevashodno izmeu komercijalnih banaka. U ponudi i tranji bankarskih rezervi centralna banka intervenie utiui na nivo kamatnih stopa na tom tritu. Vano je da kretanje kamatnih stopa na tritu shvate ekonomski uesnici (banke, institucionalni investitori, preduzea) kao signal koji im sugerie kakvu politiku likvidnosti vodi centralna banaka pri emu e se oni, pri donoenju poslovnih odluka, adekvatno ponaati.4. CENTRALNA BANKA BOSNE I HERCEGOVINE

Centralna banka Bosne i Hercegovine osnovana je 20. juna 1997. godine Zakonom o Centralnoj banci koji je usvojila Parlamentarna skuptina BiH. Centralna banka je poela sa radom 11. avgusta 1997. godine. 4.1. Ciljevi i zadaci

Osnovni ciljevi i zadaci Centralne banke su utvreni Zakonom saglasno Opem okvirnom sporazumu za mir u BiH. Centralna banka Bosne i Hercegovine odrava monetarnu stabilnost u skladu s currency board aranmanom (1KM : 0,51129 EURO), to znai da izdaje domau valutu uz puno pokrie u slobodnim konvertibilnim deviznim sredstvima po fiksnom kursu 1 KM: 0,51129 EURO. Centralna banka definira i kontrolira provoenje monetarne politike Bosne i Hercegovine. Centralna banka upravlja slubenim deviznim rezervama ostvarenim izdavanjem domae valute.

Centralna banka pomae i odrava odgovarajue platne i obraunske sisteme. Takoer koordinira djelatnosti agencija za bankarstvo bh. entiteta, koje su nadlene za izdavanje dozvola za rad i superviziju banaka.4.2. Organizacija centralne bankeNajvii organ Centralne banke Bosne i Hercegovine je Upravno vijee, koje je nadleno za utvrivanje monetarne politike i kontrolu njenog provoenja, organizaciju i strategiju Centralne banke u skladu s ovlatenjima utvrenim Zakonom. U prvih est godina, Upravno vijee inili su guverner, koji je bio i predsjedavajui, i tri lana, od kojih su dva (Bonjak i Hrvat) iz Federacije BiH i jedan (Srbin) iz Republike Srpske. Nakon toga, Upravno vijee se, prema Zakonu o CBBiH, sastoji od pet osoba koje imenuje Predsjednitvo na period od est godina. Vijee za guvernera imenuje jednog od svojih lanova.Upravu Centralne banke ine guverner i tri viceguvernera, koje je imenovao guverner uz odobrenje Upravnog vijea. Zadatak Uprave je operativno rukovoenje poslovanjem Centralne banke. Svaki viceguverner je neposredno odgovoran za rad jednog odjela - sektora Centralne banke.Centralna banka Bosne i Hercegovine (dalje CBBiH) moe se okvalifikovati kao institucija koja uiva visok stepen kako institucionalne tako i stvarne nezavisnosti. Kada je rije o institucionalnoj nezavisnosti, u lanu 2. stavu 3.a. kae se da je u nadlenosti Upravnog vijea CBBiH da definie, usvoji i kontrolie monetarnu politiku BiH, to jasno implicira da je CBBiH odgovorna za formulisanje monetarne politike i njeno provoenje. Istovremeno, Zakonom o CBBiH, precizirani su osnovni principi monetarne i politike deviznog kursa emisija i povlaenje novca iz opticaja vri se jednostavnom zamjenom strane valute za

domau valutu i vice versa, i to po fiksno utvrenom kursu, i CBBiH se po zakonu mora pridravati navedenih principa.

Finansijska nezavisnost, tj. sposobnost da CBBiH ostvaruje znaajne prihode putem svojih aktivnosti, izuzetno je vana. Zakon o CBBiH regulisao je raspodjelu profita 60% za budet dravnih institucija i 40% za jaanje kapitala CBBiH, to je jo vie pojaalo nezavisnu poziciju CBBiH.

4.3. Aranman valutnog odboraIako je ideja aranmana valutnog odbora prisutna vec vie od dva stoljeca, ona je i dalje prilicno nepoznata i nedefinirana. Vodeci strucnjaci za oblast CBA, Schuler i Hanke (1993), definiraju valutni odbor kao monetarnu instituciju koja emitira novcanice i kovani novac koji u potpunosti imaju pokrice stranom rezervnom valutom i u cijelosti su zamjenjivi u rezervnu valutu po fiksnoj stopi i na zahtjev kako je utvrdeno zakonom.

U osnovne karakteristike aranmana valutnog odbora spadaju:

Konvertibilnost

Aranmanom valutnog odbora odrava se neogranicena konvertibilnost po fiksnom kursu izmedu njegovih novcanica i kovanog novca s jedne strane, i rezervne valute ili roba s druge strane. Aranmanom valutnog odbora ne zamjenjuju se depoziti denominirani u domacoj valuti u rezervnu valutu, nego se deviznim kursom koji je utvrden odreduju uvjeti arbitrae izmedu lokalnih depozita i rezervne valute.

Rezerve

Kao rezerve aranman valutnog odbora dri visoko kvalitetne, kamatonosne vrijednosnice denominirane u rezervnoj valuti (ili robi). Valutni odbori moraju raspolagati rezervom od najmanje 100% svojih obaveza (kovani novac i novcanice u opticaju) kako je utvrdeno prema zakonu, ali su obicno raspolagali sa 105 - 110%, kako bi ostvarili neophodni faktor zatite u slucaju da kamatonosne vrijednosnice kojim raspolau izgube na vrijednosti.Emisioni prihod

Odbor ostvaruje prihod (emisioni prihod) iz razlike izmedu kamate ostvarene na njegova rezervna sredstva i izdatka odravanja kovanica i novcanica u opticaju (obaveze). On doznacuje vladi svu dobit iznad iznosa koji mu je potreban za pokrice trokova i odravanja rezervi na zakonski utvrdenom nivou.

Monetarna politika

Prema definiciji valutni odbor ne raspolae disrekrecionim ovlastima. Aranman valutnog odbora ne ostvaruje nikakav utjecaj na ponudu novca. Same trine sile odreduju kolicinu novcanica, kovanog novca u opticaju koji aranman valutnog odbora emitira te stoga i ukupnu ponudu novca, pri cemu se ovo drugo definira kao novcanice i kovani novac plus depoziti koji se dre kod poslovnih banaka. Promjene u potranji novca prilagodavaju se endogenim promjenama u medunarodnim rezervama putem bilansa placanja (BOP), umjesto varijacija u neto domacim sredstvima, to bi inace bio slucaj s okvirom koji podrazumijeva aranman centralne banke. Za razliku od centralne banke, aranman valutnog odbora nije u stanju ponuditi kredit dravi ili drugim sektorima, i zbog toga ne moe emitirati fiducijarni novac, te ne moe utjecati na inflaciju iz istog razloga. Aranmanima valutnog odbora promovira se strogo budetsko ogranicenje u javnim finansijama u kojim se rashodi mogu finansirati iskljucivo putem poreza i ostalih doprinosa i instrumenata komercijalnog duga.

Kamatne stope i inflacija

Moe se reci da je aranman valutnog odbora vid centralne banke koja se odrekla skoro svih diskrecionih ovlasti i postala pasivnim posrednikom u monetarnoj politici. U sutini ne postoji kontrola tokova kapitala u zemlji s aranmanom valutnog odbora; ona uvozi monetarnu politiku zemlje cija valuta slui kao nominalno sidro, tj. zemlje za ciju se valutu domaca konvertibilna valuta vee (engl. anchor country).

Stoga, kamatne stope u aranmanu valutnog odbora trebaju konvergirati i tijesno pratiti kamatne stope u zemlji za ciju se valutu vee, izuzev razlike u premiji za rizik na domacim tritima. Na isti nacin, inflacija bi trebala konvergirati sa stopom inflacije u zemlji cija valuta slui kao nominalno sidro.

Kao zakljucak moemo konstatirati da je aranman valutnog odbora posebno privlacan za male otvorene tranzicijske privrede, u kojima je troak odustajanja od instrumenta deviznog tecaja neznatan s obzirom na njihovu otvorenosti u trgovini. On odgovara zemljama u kojima je prisutna tendencija da centralne banke nemaju potrebni kredibilitet za vodenje politika osmiljenih s ciljem da se postigne stabilnost cijena, uz istovremeno upravljanje deviznim kursom, domacom likvidnocu i racunom kapitalnih transakcija

4.4. Valutni odbor Bosne i Hercegovine

Valutni odbor se kao metod pokazao vrlo efikasan u smirivanju inflacije u kratkom roku, ali istovremeno ograniava monetarne vlasti da finansiraju deficit budeta. Ograniene mogunosti obima sterilizacije i jednostavne monetarne operacije, koje nameu pravilo punog pokria, takoer ne daju mogunost monetarnim vlastima da prue podrku bankama kad one imaju problema sa likvidnou. Komercijalne banke onda ovaj problem rjeavaju meubankarskim ugovorima i kratkoronim kreditima linija kod matinih banaka. Jak bankarski sektor je vrlo vaan za samo povjerenje u valutni odbor i u cijeli stabilizacioni proces. Valutni odbor, kao model upravljanja monetarnom politikom, u BiH u primjeni je od osnivanja Centralne banke BiH 1997.

Tokom petnaest godina rada primjene navedenog modela, Centralna banka BiH uspjeno je odravala stabilnost domae valute prema fiksno utvrenom kursu 1KM : 0,51 EUR, te ostvaruje ciljeve monetarne politike:

ouvanje monetarne stabilnosti,

jaanje finansijske stabilnosti,

nizak nivo inflacije,

privlaenje stranih investicija,

jaanje povjerenja graana koje se ogleda kroz kontinuirani rast tednih depozita,

prosjena stopa privrednog rasta 5%,

kontinuirani rast deviznih rezervi,

razvoj finansijskog trita,

redovno servisiranje vanjskog duga,

potpuna politika nezavisnost.

Valutni odbor predstavlja vrlo jednostavno pravilo koje znai da svako onaj ko eli imati domai novac - konvertibilnu marku (KM) mora sebi kupiti taj novac za strani konvertibilni novac. Ako je rije o kupovini KM za rezervnu valutu - DEM ili, nakon uvoenja eura, za euro, onda se ta kupovina obavlja po fiksnom deviznom kursu. Meutim, kada se doma i novac kupuje za neki drugi konvertibilni novac, onda se te transakcije obavljaj u po trinom deviznom kursu. Gledano sa stanovita bilansa CBBiH, to znai da monetarna pasiva (obaveze CBBiH po osnovu gotovog novca KM putenog u opticaj i kreditnog bilansa rezidenata, koji se prakti no svodi na depozite komercijalnih banaka i depozite ostalog domaeg sektora, izuzev centralne vlade) ne smije nikada biti vea od devizne aktive CBBiH (gotovina stranog konvertibilnog novca u tezorima CBBiH i plasmani kod stranih banaka i to u vidu depozita ili investiranja u kvalitetne hartije od vrijednosti, kao neto deviznim rezervama CBBiH).

Moe se rei da su se stekli su se uslovi da se moe izvriti modifikacija postojeeg sistema ili omekavanje postojeeg modela valutnog odbora, to bi proirilo djelovanje Centralne banke Bosne i Hercegovine.

ZAKLJUAK Na osnovu prethodnih razmatranja moe se generalno zakljuiti da nema univerzalnog modela monetarne politike koja bi bila efikasna i primjenjiva za veinu zemalja. Svakako da je neotuivo pravo svake zemlje da izabere i provodi adekvatan model monetarne politike.To je esto vrlo kompleksno pitanje, posebno za male i otvorene ekonomije, gdje izbor modela monetarne politike mora uzeti u obzir postojee ekonomske, politike i socijalne prilike u toj zemlji. Kreatori monetarne politike u svakoj zemlji duni su da prate stepen razvoja finansijskog sistema i da pravovremeno prilagoavaju svoje monetarne aktivnosti tim promjenama. Sigurno je da u kombinaciji sa stimulativnom fiskalnom politikom, adekvatna i paljivo odabrana monetarna politika jeste znaajan faktor u postizanju makroekonomske stabilnosti svake zemljeBroj instrumenata monetarne politike koji su potrebni za sprovoenje efikasne monetarne politike zavise od razvijenosti finansijskog sistema. Ostvarivanje likvidnosti pojedinih finansijskih organizacija preko meubankarskog trita uspeno se ostvaruje u uslovima razvijene finansijske strukture. Svaka centralna banka tei usavravanju i modifikovanju instrumenata monetarne politike, iznalaenju novih mjera u zavisnosti od specifinosti privrede u kojoj se djeluje, da bi se tako izgradili najobjektivniji instrumenti. Neki instrumenti se susreu kod svake monetarne politike, mada uz odreeni stepen modifikacije.

LITERATURA

Bebek S., Santini G.,lanak: Hrvatska inflacija - juer, danas, sutra, asopis Ekonomija,15 (2) str. 219-262 (2008)

Stojanov D., lanak Kontraverze o inflaciji: Je li inflacija od 0% mogua, asopis Ekonomija,15 (2) str. 387-408 (2008)

Mihaljek D., Tissot B.,lanak: Pogled sredinjih banaka na fiskalne pozicije u novim trinim privredama, asopisFinancijska teorija i praksa 27 (3) str. 349-385 (2003.)

Lovrinovi I., Ivanov M., lanak: Novac i gospodarska aktivnost, Zbornik Ekonomskog fakulteta u Zagrebu, godina 1, broj 1, 2003

Studija narodne banke Austrije, Nezavisnost centralnih banaka u Jugoistonoj Evropi sa pogledom na budunost pristupa EU, mjesene novine Centralne banke BiH, godina 8, broj 5, 2005.

Kozari K., Publikacija Modeli monetarne politike sa osvrtom na valutni odbor Bosne i Hercegovine, Centralna banka Bosne i Hercegovine, Odjeljenje za ekonomska istraivanja, statistiku i publikacije, Sarajevo, 2007, str.6

Prilagoeno prema KNJIGA BANKARSTVA

Prilagoeno prema lanku: Mileti Ivica, Nadzor banaka i stabilnost bankarskog sustava, Izvorni nauni lanak, Hrvatska narodna banka, UDK 336.71:336.71.078.3

Citat

Preuzeto sa web stranice novinske agencije REUTERS lanak Yellen says aggressive Fed stimulus still needed

http://www.reuters.com/article/2013/03/04/us-usa-fed-yellen-idUSBRE9230GY20130304

Ugovor o Europskoj uniji potpisan je u Maastrichtu 07. 02 1992., a stupio je na snagu 1. 12. 1993. Ugovor iz Maastrichta izmijenio je prethodne europske ugovore i stvorio Europsku uniju koja se temelji na tri stupa: Europskim zajednicama, zajednikoj vanjskoj i sigurnosnoj politici (ZVSP) i suradnji u podruju pravosua i unutarnjih poslova (PUP). Povodom proirenja Unije, Ugovorom iz Amsterdama uvedene su potrebne izmjene kako bi se osiguralo uinkovitije i demokratinije funkcioniranje Unije / Preuzeto sa web stranice : http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_maastricht_en.htm

Preuzeto sa web stranice HYPERLINK "http://www.mojaevropa.rs/o-evropskoj-uniji/institucije/evropska-centralna-banka/" http://www.mojaevropa.rs/o-evropskoj-uniji/institucije/evropska-centralna-banka/ dana 22.02.2014. godine

lanak Savi M., Savi M., asopis Sinergije Finansije, bankarstvo i osiguranje, Instrumenti monetarne politike u razliitim Privrednim sistemima, UDK: 338.23:336.74(4-12)

338.1(4-12)

Preuzeto sa web stranice Centralne banke Bosne i Hercegovine http://www.cbbh.ba/index.php?id=13&lang=bs

Vidjeti Zakon o CBBiH, Slubeni glasnik Bosne i Hercegovine 1/97

Kozari, op.cit., str 9

Kristic Ivona, Direkcija za ekonomsko planiranje Vijeca ministara BiH-DEP, Istraivacki rad:Odrivost aranmana valutnog odbora u BiH, februar 2007

Kozari, op.cit. str. 48

15