ÇATILARINA GÖRE ÇATILARINA GÖRE FİİLLERFİİLLER

FİİL ÇATISI Fiillerin öznelerine ve

nesnelerine göre gösterdikleri özelliklere fiil çatısı denir.

FİİL ÇATILARI• Öznelerine göre

fiiller 1)Etken fiiller2)Edilgen fiiller3)Dönüşlü fiiller4)İşteş fiiller

• Nesnelerine göre fiiller

1)Geçişli fiiller2)Geçişsiz fiiller3)Ettirgen fiiller4)Oldurgan fiiller

A) Öznelerine Göre Fiiller

1)Etken fiiller Bir fiil cümlesinde özne gerçek ya

da gizli olsun varsa , özne işi kendisi yapıyorsa bu tür cümlelerdeki fiiller etken fiillerdir.

Boş zamanlarında resim yapmayı çok seviyor.

Ahmet Bey eşiyle gurur duyuyor.

2) Edilgen fiiller Bir fiil cümlesindeki özne eylemi yapan

değilse , başkasının yaptığı işten etkileniyorsa yani özne sözde özneyse bu tür cümlelerin yüklemlerindeki fiiller edilgendir.

Edilgenlik çatı eki –l ve –n ‘dir. Edilgen çatılı fiiller bulunurken yüklem durumundaki eyleme “başkası tarafından mı ?” sorusunu sorarız, “evet” cevabını alırsak fiilin edilgen olduğunu anlarız.

Bebek güldürülüyor.

Kediye iğne vuruluyor.

3)Dönüşlü fiiller Bir fiil cümlesinde özne işi hem

yapıyor hem de yaptığı işten etkileniyorsa bu tür cümlelerdeki fiiller dönüşlü fiillerdir.

Dönüşlü fiillerin çatı ekleri –l ve –n ‘dir.

Atatürk düşünceli bir halde bakınıyor.

Genç çift sonunda evleniyor.

Dönüşlü fiillerle edilgen fiiller karıştırılmamalıdır. Dönüşlü fiiller aynı zamanda etkendir.İşi yapan özne gerçek ya da gizli öznedir.Edilgen fiillerde ise özne sözde öznedir yani işi yapan değil, yapılan işten etkilenen konumundadır.

4) İşteş fiiller Bir fiil cümlesinde eylem birkaç

özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapılıyorsa bu tür cümlelerdeki yüklem durumundaki fiiller işteş fiillerdir.İşteşlik çatı eki –ş ‘dir.

Atatürk bir vatandaşla tokalaşıyor.

Şirket çalışanları şirketin durumunu tartışıyorlar.

B)Nesnelerine Göre Fiiller

1)Geçişli fiiller Bir fiil cümlesinde nesne varsa

belirtili ya da belirtisiz ya da bu cümlenin yüklem durumundaki fiili nesne alabiliyorsa bu tür cümlelerin fiilleri geçişli fiildir.

Nesrin yıllar önce annesiyle çektirdiği bu fotoğrafı saklıyor.

2) Geçişsiz fiiller Bir fiil cümlesinin yüklemi olan fiil

nesne alamıyorsa, o cümlede nesne yoksa bu tür cümlelerdeki fiiller geçişsiz fiildir.

İş ortağıyla fotoğraf çektiriyor.

3) Ettirgen fiiller Geçişli bir fiilin –t , -r , -tır

ekleriyle geçişlilik derecesini arttırılmasına ettirgenlik denir.Bu tür fiillere de ettirgen fiil denir. Ettirgen fiillerde özne işi başkasına yaptırır.

Müdür sekreterine raporları yazdırıyor. Müdür sekreterine rapor yazdırtıyor.

Müdür sekreterine rapor yazdırttırıyor.

4) Oldurgan fiiller Geçişsiz bir fiilin –t, -r, -tır

ekleriyle geçişli hale getirilmesine oldurganlık denir.Bu tür fiillere de oldurgan fiiller denir.

Evladının ölüm haberini alınca dayanamadı ağladı.

Hiçbir şey onu ağlatamazdı yalnız evlat acısı ağlattı.