Click here to load reader
View
243
Download
0
Embed Size (px)
Cantar Lontano Marco Mencoboni musicbyClaudio Monteverdi
Monteverdi Vespers
liverecording
Monteverdi Vespers compositions deClaudioMonteverdi(1567-1643)
Cantar LontanoMarco Mencoboni
4
1. VersiculumetResponsorium:Deus in Adiutorium 239 2. Antiphona:Missus est Gabriel angelus 020 3.PsalmusI:Dixit Dominus 726 4.Concerto:Nigra sum 315 5. Antiphona:Benedicta es tu, Virgo Maria 045 6. PsalmusII:Laudate Pueri 620 7. Concerto:Pulchra es 331 8. Antiphona:Laeva ejus 030 9. PsalmusIII:Laetatus sum 65510.Concerto:Duo Seraphim 50311.Antiphona:Virgo potens 04012.PsalmusIV:Nisi Dominus 40313.Concerto:Audi coelum 724 1. Antiphona:Jam hiems transiit 042 2. PsalmusV:Lauda Jerusalem 353 3. SonatasopraSanctaMaria 719 4. Hymnus:Ave Maris Stella 734 5. AntiphonaadMagnificat:Beata Mater et intacta Virgo 104 6. Magnificat: 1535 Magnificat Anima mea/ Et exultavit/ Quia respexit/ Quia fecit/ Et misericordia/ Fecit potentiam/ Deposuit potentes/ Esurientes/ Suscepit Israel/ Sicut locutus/ Gloria Patri/ Sicut erat - Amen 7. AntiphonaadMagnificat:Beata Mater et intacta Virgo 104 8. Oratio 118 9. Verso:Benedicamus Domino 154
La musique the music
Disc 1
Disc 2
5
Les interprtes the musicians
sacqueboute/ChristophTimpe,MariaLuisaBarbonviolon/SebastianoAiroldiviolon et alto/PietroMeldolesialto et flte bec/MonicaPelliciariviole tnor/CristianoContadinviolone/SimoneVallerotonda,MaurizioPiantellithorbe/UmbertoForniorgano di ripieno/DavidJosephYacussacqueboute principale/LuigiMangiocavalloorgue
ChoeurPamelaLucciarini,EugeniaCorrierisoprano/RutaVosyliutecontralto/PaoloPeronicontre-tnor/MatteoMezzaro,EneaSorinitnor/DavideBenetti,GuglielmoBuonsantibasse
Schola grgorienneMauroBorgionipremier chantre grgorien/MassimoAltieri,AngeloDePoli,MartinoFedini,MatteoMilanatochantres grgoriens
Cantar LontanoMarcoMencobonidirection et orgue principal
Ensemble vocalLiaSerafini,RobertaMameli,FrancescaLombardisoprano/AsiaDArcangelovoix denfant/ElenaCarzanigacontralto/AndreaArrivabene,IacopoFacchinicontre-tnor/SimoneSorini,RaffaeleGiordani,LucaDordolo,GianpaoloFagottotnor/MauroBorgioni,MarcoScavazzabaryton/MatteoBellotto,WalterTestolinbasse
Ensemble instrumentalDoronDavidSherwin,JosuMelendez,AndreaInghiscianocornet bouquin/MarcelloGatti,LuigiLupoflte traversire/IsaccoColombochalemie et flte bec/StefanoVezzanichalemie/ErmesGiussani,MauroMorini,CorradoColliard,ValerioMazzucconi
6
Face aux Vpres de Claudio Monteverdi
MarcoMencoboni
Je ne fais pas les choses au hasard...Claudio Monteverdi
(PrfaceauCinquimeLivredeMadrigaux)
LorsquejesuisentrdanslglisedeSantaBarbara,ilyadeuxansenviron,etquejairegardverslehaut, jemesuisrevuvingtansplustt.Danscemmelieu,assisdevantleclavierdunclavecin,jejouaislabassecontinueauseinduneformationmusicale:nousenregistrionslesVpresdeClaudioMonteverdi;ctaiten1987.Noustravaillionsdanslanefcentrale,auniveauinfrieur,maisjelevaissouventlesyeuxverslor-gue.Jtaisorganiste,diplmdepuisdeuxansenviron;cetinstrumentetsonrpertoiretaientalorstoutemavieetjtaisdjsrdunechose:quecettemusique-ldevaittrechanteetjouel-hautdanslescanto-rie,lestribunesdeschantresquitaientjadisgalementappelescori,leschurs(ad ecclesiarum Choros,critMonteverdi).AMantoue,outrelemagnifiqueorguedeGraziadioAntegnatiquiatrcemmentrestau-retquiatlefondementreldetoutnotretravail,touteslestribunesdeschantres,quisontlesmmesdepuislpoquedeClaudioMonteverdi,sontheureusementaccessibles. Larestitutiondetouteuvremusicaledupassposeunesriedequestionsinterprtativesqui,danslecasdunecompositionaussicom-plexe,semultiplientdmesurment.Aucoursdesderniresdcenniessesontformesdestraditionsdexcutiondictesdavantageparlegotdes interprtesqueparcequiestcritsur lesdocumentsanciens.Cegotsestsouventcristallisetestdevenuainsipourlesmusiciensmo-dernesunesourcefaisantautorit,detellesortequenombredditions
7
enregistressurdisqueouprsentesenconcertsontenquelquesortesimilaires. Pour notre excution, nous avons choisi de faire tabula rasa, ennousbasantsurlaseulesourceancienneexistante,savoirlditionde1610deRicciardoAmadino,conserveetresteintacteauCivicoMuseoBibliograficodeBologne(collBB.12).Avecunpetitgroupedechanteurs,nousavonsabordcespartiescommesipersonnenelesavaitexcutesoucoutesauparavant,enappliquantunemthodelmentaire:lirecequechaquechanteurouinstrumentisteestenmesuredelire,aujourdhuicommealors,savoirsaproprelignemusicaleuniquement.Noustrou-vionsparfoisdesdiscordancesentrelespartiesetnousnousarrtionspourrflchiretcomprendrepourquoicertainslivretsprsentaientunsi-gneetdautresnon(pointsdorgue,discordancesdesignesdemesure,altrations).Nousdcidionsdecettemanirecequirelevaitduneerreurde limprimeuroudune indicationducompositeur.Encequiconcernelexcutionentantquetelle,nousnoussommesbasssur lafixitdutempooudelabattue;ilsagissaitendautrestermesdepartirdupr-suppos,saufindicationexpressecriteparMonteverdi,quelabattue,commeiltaitdusagelpoque,nauraitpassubidechangement,etcecidudbutlafindechaquemorceau. La rcente tradition sur le plan de lexcution prsente de nom-breuses lectures qui tendent adapter le mouvement de chaque sec-tionauconfortde lexcutiondesmusicien ;detelsescamotages,quintaientpasrellementcourantslpoque,faitsderalentissementsetdacclrationscontinuels,nousrestituentdesmorceauxsections.Cetypedapprochenetrouvepasderellesconfirmationsdans lest-
8
moignagesdelpoque;cestseulementen1621,eneffet,queDarioCastello introduirapour lapremire fois les termesAdagioetAllegrolintrieurdunmorceau.Unemanirenouvelledobteniruncontrasteagogiqueauseindunecompositionvoitainsilejour,queCastellolui-m-mequalifieradestil moderno.Appliquercetypedapprocheunedateantrieure1610risquedtreforc:lesVpresneprsententaucuneindicationdAdagioouAllegroannotedelamaindeMonteverdi;lecom-positeurutiliseeneffetladuredesnotespouratteindresonobjectif. Lidedenepasfragmenterlesmorceauxensections,surtoutpourlespsaumes,asuscitunecertainerticencedelapartdesmusiciensquitaientavecmoi;ctaitenjuin2008,danslglisedeSanCiriacodAncne,pourlefestivalCantarLontano.Jeformulaisdesrequtesquitaientbienloindesusagescommuns,jelisaislamfiancedanslere-garddemescollguesetnousavonspassdesheuresdbattreaulieudechanteretdejouer;fairedelamusiqueensembleaheureusementdissip ces tensions. Aprs cette premire excution, essentiellementfondesurlinstinct, jaieubesoindepasserundeuximeniveaudeperceptionetjaicommenctudierafinderechercherlesensdecetteuvredart. Ds la premire uvre publie de Monteverdi, les Sacrae Cantiunculaede1582(lecompositeuravaitalors15ans),sontprsentesdestechniquesdecompositionraffinescommeleshmioles,utilisesgalementsouslaformededescriptionsvisuelles.Parexemple,danslasecondepartiedumotetO magnum pietatis,au-dessusdesmotsterra tunc contremuit et sol obscuravit,lutilisationdelhmioleindiqueacou-stiquementunchangementdaccentsdestinsimuler letremblement
9
deterre;celacorrespondvisuellementlobscurit,puisquedanslh-miole,lesnotesnormalementblanchessontnoircies.Ilsagitldunlan-gagesymboliqueetdescriptifcommunmentutilisparlesgrandspein-tres,sculpteursetarchitectes,quiatteintdanslamusiquedeMonteverdidesniveauxtrslevs.Certainslmentslaisseraientenoutresuppo-serquelecompositeursestpenchdavantagesurlestextesoriginauxenhbreuquesurlestraductionslatines,pastoujoursfidles,dispensesparlglisecatholique.Lepeudespacequimestimpartimepermetdenefaireallusionqudeuxdentreeux. PrenonslemotetPulchra esdeuxvoix,lesecondmotetdesVpres,quisetrouveaprslesecondpsaume.Monteverdiintroduitunesesquia-ltremineureauxmotsme avolare fecerunt.Considrdanssoncontex-te,etsilonserfrelaphraselatineprsentedanslditionmontever-dienne,letextedcritunamantquiimploresabien-aimedenepasleregarderdanslesyeuxcarcegestelauraitfaitfuir(avolare).Averte ocu-los tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt.Larfrenceautexteamnefacilementlesinterprtesimiteraumoyendelexcutionlasensationdefuiteetdloignementenimposantlasesquialtreuntemporapideetacclrbienquelasesquialtremineure,danslecontexteoellesetrouve,nedoivepastreexcutedemanirerapide.Pourquoi? Si lonse rfreau textehbreuduCantique des Cantiques,ShirhaShirim6:4,laphrasecorrespondantnotrepassageestshe em hirhi-vuni...,cest--direcarceux-cimetroublent,olemotquinousint-resseesthirhivuni,quisignifieprcismenttroubler,bouleverserou,dansuncontexteaussisensuel,exciter.Dautrepart,letermeavolareenlatinsignifieuniquementsenvoleretunedescriptiondelexcitation
10
etdutroubleauneffetmajeursilemouvementdesnotesestpluttlentquerapide.Latraductiondematricechrtienne,commeilestsouventar-rivdanslatraductiondessaintescritures,aamendnaturerlasi-gnificationdutexte,commesiellevoulaitcachercequisembleraittropexpliciteetpeccamineux. Il serait utile de savoir quelle tait la lecture des textes sacrs lpoquedeMonteverdiMantoueetVenise,quellestaientlesrfle-xionsquefaisaientlesrabbins,quelleinfluenceasubienotrecompositeur(quitaitgalementalchimiste)delapartdesescollguesmusiciensjui-fsetsilconnaissaitlhbreu;autantdaspectsquilfaudraittudieretapprofondir. Si nous continuons notre tude, nous rencontrons une squenceinfinie de possibles correspondances symboliques merveilleuses : lePsaume122parexemple,letroisimedesVpresetlepremierdesquin-zePsaumesgraduelsouPsaumes des Montes.Ilcommenceparunefi-gurationinnovatricedelabassequisembledcrirelajoieaccompagnantlamonteversleTempledeJrusalem(Laetatus sumin in his, quae dicta sunt mihi: in domum Domini ibimus.).Audbutdupremierhmisticheduquatrimeverset,ontrouvelemotIlluc.Monteverdicritpourcemotdesguirlandesdenotesconfiesdabordauxsopranos,puistousleschan-teurs.Silonmaintientlamesuredudbutdumorceau,ncessairementandantesi lonveut restituerunecertainesensationde joie, lesnotesdevraienttreexcutesunegrandevitesse,lalimitedespossibili-tshumaines.Est-cevraimentcequeMonteverdivoulait?Etpourdcrirequoi?
11
Illucest le lieu,etShesshamenhbreuest le faitdese tenir l,devant la lumiredeDieuquipour les juifsmontantvers leTempledeJrusal