CAMP Crna Gora

CAMP Crna Gora

Analiza opšte ranjivosti

Sažetak

Naručilac:

Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore

IV Proleterske brigade br. 19

81000 Podgorica

Crna Gora

Priority Actions Programme

Regional Activity Centre (PAP/RAC)

Kraj Sv. Ivana 11

21000 Split

Hrvatska

Projekt:

CAMP Crna Gora

Analiza ranjivosti i pogodnosti

Faza:


Datum:

April 2013

Koordinacija:

mr. Jelena Knežević, dipl.ing.neorg. tehn. (MSDT)

mr. Marina Marković, dipl.pol. (PAP/RAC)

doc. dr. Aleš Mlakar, univ.dipl.inž.pejz.arh. (konzultant PAP/RAC)

Pripremili:

mr. Jelena Knežević, dipl.ing.neorg.tehn.

doc.dr. Aleš Mlakar, univ.dipl.inž.pejz.arh.

Nika Cigoj Sitar, univ.dipl.inž.pejz.arh.

mr. Ana Mišurović, spec. eko-toksikoške hemije

dr. Budo Fuštić

mr. Vasilije Bušković

prof.dr. Branislav Glavatović

Dragan Radojević, dipl.ing.

Darko Novaković, dipl.ing.

mr. Pavle Djurašković, dipl.fiziko-hemičar

mr. Mirjana Ivanov, dipl.meteorolog

mr. Dušan Slavnić, dipl.ing.

Ivana Pavičević, spec. biolog-ekolog

mr. Gojko Berlengi, ing. arh.

Tehnička podrška:

Branka Barić, prof. eng i njem., PAP/RAC

Azra Haverić, sociolog, MORT

Marina Izgarević, dipl. ing., MORT

Andrej Lakić, dipl. politikolog, MORT

prof. dr. Gojko Nikolić

mr. Slobodan Pavasović, dipl. ing. mat., konzultant PAP/RAC

Miloš Vujisić, IT stručnjak

CAMP Crna Gora


Sažetak

i

Sadržaj

Popis tabela .......................................................................................................................................................... ii Popis karata .......................................................................................................................................................... ii Popis slika ............................................................................................................................................................ iv Popis skraćenica ................................................................................................................................................... v

1. Uvod ............................................................................................................................................. 1

1.1 CAMP Crna Gora ............................................................................................................................................. 1 1.2 Analiza ranjivosti i zagađenosti ...................................................................................................................... 1 1.3 Metoda rada .................................................................................................................................................. 3

1.3.1 Obrađeni segmenti životne sredine ........................................................................................................................ 3 1.3.2 Priprema modela ranjivosti i zagađenosti ............................................................................................................... 3

2. Obrada po segmentima životne sredine ........................................................................................ 8

2.1 Analiza ranjivosti ............................................................................................................................................. 8 2.1.1 Životna sredina i zdravlje ljudi .................................................................................................................................. 8 2.1.2 Flora i fauna – biodiverzitet ................................................................................................................................... 11 2.1.3 Erozija ..................................................................................................................................................................... 14 2.1.4 Poljoprivreda i poljoprivredno zemljište ................................................................................................................ 16 2.1.5 Seizmički hazard ..................................................................................................................................................... 18 2.1.6 Površinske vode ..................................................................................................................................................... 20 2.1.7 Kopnene podzemne vode ...................................................................................................................................... 22 2.1.8 More ....................................................................................................................................................................... 23 2.1.9 Predio ..................................................................................................................................................................... 25 2.1.10 Klimatske promjene ............................................................................................................................................. 26

2.2 Analiza zagađenosti ...................................................................................................................................... 29 2.2.1 Analiza zagađenosti kopna ..................................................................................................................................... 29 2.2.2 Analiza zagađenosti mora ...................................................................................................................................... 32

3. Ukupna ranjivost i zagađenost .................................................................................................... 38

3.1 Ukupna ranjivost .......................................................................................................................................... 40 3.1.1 Princip maksimalne vrijednosti .............................................................................................................................. 40 3.1.2 Princip regulisane prosječne vrijednosti ................................................................................................................ 40 3.1.3 Princip direktnog vrednovanja najznačajnijih elemenata životne sredine................................................................. 44 3.1.4 Područja najveće ranjivosti .................................................................................................................................... 47

3.2 Ukupna zagađenost ...................................................................................................................................... 49 3.2.1 Ukupna zagađenost kopna ..................................................................................................................................... 50 3.2.2 Ukupna zagađenost mora ...................................................................................................................................... 50

4. Optimiziranje planiranja namjene površina u obalnom području ................................................ 52

4.1 Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti .................... 55 4.2 Preporuke za izradu Prostornog plana i mjere sanacije .............................................................................. 74

5. Upotreba rezultata opšte analize ranjivosti ................................................................................. 75

5.1 Uvod.............................................................................................................................................................. 75 5.2 Dodatna sintezna vrijednovanja prostora .................................................................................................... 77 5.3 Analiza pogodnosti ....................................................................................................................................... 77 5.4 Strateška procjena uticaja na životnu sredinu .............................................................................................. 77

6. Pregled izvora karata .................................................................................................................. 79

7. Reference ................................................................................................................................... 85

ii

PopistabelaTabela 1.1: Ocjena ranjivosti s opštim kriterijima za određivanje ocjene i bojom na grafičkim prikazima ................. 6

Tabela 1.2: Ocjena ugroženosti/zagađenosti s opštim kriterijima za određivanje ocjene i bojom na grafičkim prikazima ................................................................................................................................................... 6

Tabela 2.1: Procjena ranjivosti područja na osnovu uticaja buke, zagađenja vazduha i zemljišta .............................. 9

Tabela 2.2: Procjena ranjivosti područja na temelju flore i faune te statusa zaštite ................................................ 12

Tabela 2.3: Procjena ranjivosti poljoprivrednih zemljišta.......................................................................................... 16

Tabela 2.4: Matrica kombinacija ocjena u modelu: inženjersko‐geološka (IG) kategorizacija / nagib / seizmička kategorizacija prostora ........................................................................................................... 19

Tabela 2.5: Procjena ranjivosti kopnenih podzemnih voda ...................................................................................... 22

Tabela 2.6: Ocjena ranjivosti mora ............................................................................................................................ 23

Tabela 2.7: Prikaz ocjena ranjivosti za predio............................................................................................................ 25

Tabela 2.8: Ocjena zagađenosti bukom ..................................................................................................................... 29

Tabela 2.9: Ocjena kvaliteta vazduha ........................................................................................................................ 31

Tabela 2.10:Ocjena zagađenosti zemljišta .................................................................................................................. 32

Tabela 2.11:Ocjena stepena zagađenosti (ugroženosti) ............................................................................................. 32

Tabela 2.12:Uporedni pregled zagađenosti morskog ekosistema na hot spot lokacijama ........................................ 35

Tabela 3.1: Shema udruživanja pojedinačnih modela u modele ukupne ranjivosti, odnosno, zagađenosti/groženosti ........................................................................................................................... 39

Tabela 3.2: Primjena principa regulisane prosječne vrijednosti i njegov značaj u modelu ukupne ranjivosti ......... 41

Tabela 3.3: Primjena principa direktnog vrednovanja najznačajnih elemenata životne sredine .............................. 44

PopiskarataKarta 2.1: Udruženi model ranjivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi po principu maksimalne vrijednosti ....... 10

Karta 2.2: Udruženi model ranjivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi po principu regulisane prosječne vrijednosti .............................................................................................................................................. 10

Karta 2.3: Ranjivost za kopneni biodiverzitet .......................................................................................................... 13

Karta 2.4: Ranjivost za zaštićena područja .............................................................................................................. 13

Karta 2.5: Ranjivost za morski biodiverzitet (koncept 1) ......................................................................................... 13

Karta 2.6: Ranjivost zemljišta na eroziju .................................................................................................................. 16

Karta 2.7: Ranjivost poljoprivrednog zemljišta ........................................................................................................ 18

Karta 2.8: Ukupna seizmička ranjivost ..................................................................................................................... 20

Karta 2.9: Ranjivost površinskih voda ‐ udruženi model ........................................................................................ 21

Karta 2.10: Ranjivost sa aspekta uticaja poplava ...................................................................................................... 21

Karta 2.11: Ranjivost podzemnih voda – udruženi model ........................................................................................ 22

Karta 2.12: Ranjivost mora – udruženi model: makismalna vrijednost .................................................................... 24

Karta 2.13: Ranjivost mora – udruženi model: regulisana prosječna vrijednost ...................................................... 24

Karta 2.14: Ranjivost predjela ................................................................................................................................... 26

Karta 2.15: Udruženi model klimatskih promjena – postojeće stanje: područja najveće ranjivosti (ocjena 5)........ 28

Karta 2.16: Udruženi model klimatskih promjena – Scenarij A1B / 2001‐2030: prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više) ............................................................................................. 28

Karta 2.17: Udruženi model klimatskih promjena – Scenarij A1B / 2071‐2100: prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više) ............................................................................................. 28

Karta 2.18: Udruženi model klimatskih promjena – prosječne vrijednosti – Scenarij A2 / 2071‐2100: prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više) .......................................................... 28

Karta 2.19: Ocjena ugroženosti – nivoi buke ............................................................................................................. 30

iii

Karta 2.20: Zagađenost obalnog mora sa aspekta eutrofikacije mora u odnosu na vrijednost TRIX indeksa (sa lokacijama monitoringa kvaliteta morske vode) .................................................................................... 33

Karta 2.21: Zagađenost/ugroženost voda za kupanje ............................................................................................... 34

Karta 2.22: Zagađenost/ugroženost mora na hot spot lokacijama sa aspekta ekotoksikologije mora ..................... 34

Karta 2.23: Zagađenost/ugroženost mora na hot spot lokacijama sa aspekta analize bioindikatora ....................... 36

Karta 2.24: Zagađenost/ugroženost mora na hot spot lokacijama sa aspekta analize sedimenta ........................... 36

Karta 2.25: Ugroženost/zagađenost zbog otpadnih vode koje se upuštaju u more (sa pozicijama ispusta) ............. 37

Karta 3.1: Ukupna ranjivost po principu maksimalne vrijednosti ........................................................................... 40

Karta 3.2: Ukupna ranjivost po principu regulisane prosječne vrijednosti za kopneno područje .......................... 43

Karta 3.3: Ukupna ranjivost po principu regulisane prosječne vrijednosti za more ............................................... 43

Karta 3.4: Ukupna ranjivost po principu direktnog vrednovanja najznačajnijih elemenata životne sredine zasnovana na modelu istaknute zaštite najznačajnijih elemenata ......................................................... 46

Karta 3.5: Ukupna ranjivost po principu direktnog vrednovanja najznačajnijih elemenata životne sredine zasnovana na modelu najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite .................................................................... 46

Karta 3.6: Ukupna zagađenost/ugroženost kopna: ocjene 3 (uticaj je velik), 4 (uticaj je veoma velik) i 5 (uticaj je nedopustljiv/neprihvatljiv) ....................................................................................................... 51

Karta 3.7: Ukupna zagađenost/ugroženost mora: makismalna vrijednost ............................................................. 51

Karta 4.1: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – ukupni model opšte ranjivosti ................................................................................................................. 56

Karta 4.2: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – najznačajnije karakteristike ..................................................................................................................... 57

Karta 4.3: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – prikaz namjene površina ......................................................................................................................... 58

Karta 4.4: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Herceg Novi ............................................................................................................................................. 60

Karta 4.5: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Herceg Novi (namjena površina) ............................................................................................................. 61

Karta 4.6: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Herceg Novi i Tivat................................................................................................................................... 62

Karta 4.7: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Herceg Novi i Tivat (namjena površina) .................................................................................................. 63

Karta 4.8: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Tivat i Kotor ............................................................................................................................................. 64

Karta 4.9: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Tivat i Kotor (namjena površina) ............................................................................................................. 65

Karta 4.10: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Budva ....................................................................................................................................................... 66

Karta 4.11: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Budva (namjena površina) ....................................................................................................................... 67

Karta 4.12: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Bar ..... 68

Karta 4.13: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Bar (namjena površina).................................................................................................................................. 69

Karta 4.14: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Ulcinj ........................................................................................................................................................ 70

Karta 4.15: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Ulcinj (namjena površina) ........................................................................................................................ 71

iv

PopisslikaSlika 1.1: Šematski prikaz toka analize ranjivosti u okviru CAMP‐a Crna Gora i moguće upotrebe rezultata

analize (bijela polja) .................................................................................................................................. 2

Slika 1.2: Princip izrade modela ranjivosti ................................................................................................................ 5

Slika 2.1: Ljekovito blato – peloidi .......................................................................................................................... 11

Slika 2.2: Vrmac – planirani Regionalni park, pogled sa padina Lovćena ............................................................... 11

Slika 2.3: Posebni rezervat prirode Tivatska Solila, pogled sa padina Lovćena ...................................................... 11

Slika 2.4: Pećin – morska pećina ............................................................................................................................ 14

Slika 2.5: Posidonia Oceanica ................................................................................................................................. 14

Slika 2.6: Primjer područja slabe erozije (umjerenog uticaja) ................................................................................ 15

Slika 2.7: Primjer područja srednje erozije (velikog uticaja) .................................................................................. 15

Slika 2.8: Primjer područja ekscesivne erozija (nedopustivog/neprihvatljivog uticaja) ......................................... 15

Slika 2.9: Primjer područja velike ranjivosti (nedopustivog/neprihvatljivog uticaja) – ravan teren, na nadmorskoj visini 20 m, aluvijalno‐deluvijalno zemljište, bez urbanizacije ............................................ 17

Slika 2.10: Primjer područja srednje ranjivosti (velikog uticaja) – umjereno strme padine, na nadmorskoj visini 300 m, euterično smeđe zemljište, djelomično urbanizirano ........................................................ 17

Slika 2.11: Primjer područja manje ranjivosti (umjerenog/zanemarljivog uticaja) ‐ strme padine, na nadmorskoj visini 700 m, kalkomelanosol, krečnjačko‐dolomitna crnica............................................... 17

Slika 2.12: Poplave u zoni Bojane ............................................................................................................................. 21

Slika 2.13: Krečnjaci Stari Bar ................................................................................................................................... 22

Slika 2.14: Primjer područja velike ranjivosti (neprihvatljivog uticaja) – područje veće predione prepoznatljivosti i većeg predionog diverziteta sa posebnim oblicima reljefa, vegetacije i tradicionalnim poljoprivrednim uzorkom, vidljivo izložen ...................................................................... 25

Slika 5.1: Princip izrade analize pogodnosti na osnovu rezultata analize opšte ranjivosti ..................................... 78

v

Popisskraćenica

A Oznaka kvaliteta vode (1, 2, 3) Amax Maksimalna amplituda (ubrzanja tla) ANSES National Social Security Administration AQI Air Quality Indeks BKV Biološki kvalitet C Oznaka kvaliteta voda koje se mogu koristiti za uzgoj manje plemenitih vrsta riba (ciprinidae) CAMP Coastal Area Management Programme CEMP Co‐ordinated Environmental Monitoring Programme CFR Code of Federal Regulations CG Crna Gora CLC CORINE Land Cover (system) CUW‐UK Centre for Urban Water – United Kingdom dB(A) Decibel (A‐skala) E East EC European Commission EEA European Environment Agency EIA Environmental Impact Assessment EMS Evropska makroseizmička (skala) EU European Union ESZ Euterično smeđe zemljište EW East‐West FEPA Food and Environment Protection Act GIS Geographic Information Systems GP Građevinska područja GTZ Njemačko društvo za tehničku saradnju (Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit) GVZ Granične vrijednosti zagađenosti ha Hektar HELCOM Baltic Marine Environment Protection Commission HIRM Hidrografski institut ratne mornarice HIJRM SFRJ Hidrografski institut jugoslovenske ratne mornarice (ex) SFRJ HMZ Hidrometeorološki zavod Crne Gore IBM Institut za biologiju mora ICES International Council for the Exploration of the Sea ICZM Integrated Coastal Zone Management IG Inžinjersko‐geološka (kategorizacija prostora) INS Institute of Nuclear Sciences IPA Instrument for Pre‐Accession Assistance IUCN International Union for Conservation of Nature IUOP Integralno upravljanje obalnim područjem JKP Javno komunalno preduzeće JPMD Javno preduzeće „Morsko dobro“ JP Javno preduzeće K Oznaka kvaliteta voda koje se mogu koristiti za kupanje (K1 – odlične; K2 – zadovoljavajuće) LAeq Db(A) Srednja energetska vrijednost buke promjenljivog nivoa ekvivalentna buci kontinuiranog nivoa

mjerenog u trajanju od najmanje 15 min. u periodima od 06 do 22 h (dan) ili od 22 do 06 h (noću) LBS Land‐Based Sources (of pollution) MAP Mediterranean Action Plan MDK Maksimalno dozvoljene koncentracije MedPAN Mediterranean Protected Areas Network

vi

MedPartnership Strategic Partnership for the Mediterranean Large Marine Ecosystem (LME) MEDPOL Programme for the Assessment and Control of Marine Pollution in the Mediterranean Region MCS Merkalli‐Cancani‐Siebergova (skala) MNE Montenegro MORT Ministarstvo održivog razvoja i turizma MPA Marine Protected Area MZŽSiUP Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora N North NE North‐East NFP National Focal Point NM Nautička milja NW North‐West NP Nacionalni park OSPAR Convention for the Protection of the Marine Environment of the North‐East Atlantic PAP/RAC Priority Actions Programme Regional Activity Centre PCB Poliklorirani bifenili PMF Prirodno‐matematički fakultet POPs Persistent Organic Pollutants PPPNOP CG Prostorni plan posebne namjene obalnog područja Crne Gore PPPNMD Prostorni plan posebne namjene morskog dobra RAC/CP Regional Activity Centre for Cleaner Production RAC/SPA Regional Activity Centre for Specially Protected Areas RCG (ex) Republika Crna Gora REC Regional Environmental Centre RHMZ Republički hidrometeorološki zavod RZUP Republički zavod za urbanizam i projektovanje S South S Oznaka kvaliteta vode koje se mogu koristiti za uzgoj plemenitih vrsta ribe (salmonida) SE South‐East SEE South‐East Europe SEE/CCFAP Climate Change Framework Action Plan for the SEE Region SFRJ (ex) Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija SMPSWM Strategic Mater Plan for Sewage Waste Management SPA/RAC Specially Protected Areas / Regional Activity Centre SPAMI Specially Protected Areas of Mediterranean Importance SW South‐West Š Oznaka kvaliteta voda koje se mogu koristiti za uzgoj školjki TDA Transboundary Diagnostic Analysis UNCLOS United Nations Convention on the Law of the Sea UNDP United Nations Development Programme UNDRO United Nations Disaster Relief Organisation UNEP United Nations Environment Programme UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation UNFCCC United Nations Framework Convention on Climate Change UASID‐IRD US Agency for International Development – International Relief and Development US EPA United States Environmental Protection Agency W West WHO World Health Organisation ZHMS Zavod za hidrologiju, meteorologiju i seizmologiju ZIB Zavod za izgradnju Bara ZZZZ Zavod za zdravstvenu zaštitu

1

1. 1.Uvod

1.1CAMPCrnaGora

Program upravljanja obalnim područjem (eng.

skraćenica CAMP) koji sprovodi Mediteranski

akcioni plan (MAP) Programa Ujedinjenih nacija

za životnu sredinu (eng. skraćenica UNEP)

promoviše integralno upravljanje obalnim

područjem (IUOP) kroz racionalizaciju sistema,

osiguranje koordinacije i usklađivanje različitih

ljudskih aktivnosti u obalnim područjima. Glavni

ciljevi CAMP‐ova su:

a) izraditi strategije i procedure održivog

razvoja u područjima koje obuhvata projekat

s posebnim naglaskom na provedbu

Protokola o integralnom upravljanju obalnim

područjima Sredozemlja (Protokol o IUOP‐u

– eng. ICZM Protocol);

b) primijeniti relevantne metodologije i

instrumente;

c) doprinijeti izgradnji kapaciteta na lokalnom,

nacionalnom i regionalnom nivou; i

d) obezbijediti šire korišćenje rezultata koji su

postignuti u regionu.

Glavni ciljevi CAMP‐a za Crnu Goru su:

(i) kreiranje mehanizama koji mogu pomoći

dostizanju održivog razvoja obalnog

područja;

(ii) podrška u sprovođenju nacionalnih politika i ICZM Protokola Barselonske konvencije;

(iii) promocija integralnog planiranja i

upravljanja obalnim područjem; i

(iv) razvoj nacionalnih i lokalnih kapaciteta za IUOP kroz pomoć u prenosu znanja o

primjeni instrumenata i pristupa integralnog

upravljanja obalnim područjima.

CAMP za Crnu Goru će se sprovoditi na cijelom

obalnom području Crne Gore budući da su

sistemski problemi koje treba rješavati u cilju

osiguranja održivog razvoja obale isti za cijelo

obalno područje Crne Gore. Projektno područje

obuhvata teritoriju od šest obalnih opština –

Herceg Novi, Kotor, Tivat, Budvu, Bar i Ulcinj –

ukupne površine 1,591 km2 kao i kopnene vode i

teritorijalno more Crne Gore površine oko

2,500 km2.

Obalno područje Crne Gore je područje sa

visokim razvojnim potencijalom gdje postoje

složeni odnosi između ljudskog djelovanja i

prirodne sredine, uz naglašeni pritisak na

prirodne resurse. Da bi se sačuvao razvojni

potencijal, prvenstveno kroz očuvanje baze

resursa ovog područja i kvalitet prirodne sredine

i sredine nastale čovjekovim djelovanjem,

neophodno je obezbijediti integralan pristup u

planiranju i upravljanju obalnim područjem. U

kontekstu prethodno navedenih aspekata, CAMP

može da odigra značajnu ulogu u stvaranju

uslova za integralno i djelotvorno upravljanje

obalnim područjem Crne Gore.

1.2Analizaranjivostiizagađenosti

Slijedom Protokola o integralnom upravljanju

obalnim područjem Sredozemlja, a u kontekstu

sprovođenja analiza za potrebe planiranja

prostora i zaštite životne sredine, u CAMP‐u za

Crnu Goru se na osnovu ranjivosti pojedinačnih

segmenata životne sredine sprovodi analiza

opšte ranjivosti. Osim toga, kao specifična

karakteristika analizirana je i postojeća

zagađenost (ugroženost) pojedinačnih

segmenata životne sredine. Rezultati analize

služe kao jedna od osnova za definisanje

ranjivosti prostora i mjera njegove sanacije.

Program upravljanja obalnim područjem za Crnu Goru

2

Ranjivost prostora se definiše kao stanje životne

sredine, prostora, zemljišta ili pojava koje mogu

biti uzrok za nastanak negativnog uticaja u

slučaju realizacije određenog zahvata. Analiza

ranjivosti, odnosno, utvrđivanje osjetljivosti, tj.

povredljivosti prostora, je metoda kojom se za

posmatrani (planirani) zahvat ili djelatnost

utvrđuju više ranjivi (dakle, nepogodni) dijelovi

prostora.

Međutim, kako bi se ipak odredili dijelovi

prostora koji su pogodni za pojedinačne

djelatnosti, osim analize ranjivosti, potrebno je

izvršiti i vrednovanje prostora u odnosu na

razvojne ciljeve, u okviru analize atraktivnosti.

Nakon toga, potrebno je izvršiti poređenje i

usklađivanje zaštitnih i razvojnih ciljeva u okviru

analize pogodnosti.

Tok analize ranjivosti u okviru CAMP‐a za Crnu

Goru, kao i moguće upotrebe njezinih rezultata,

grafički je prikazan na slici 1.1.

Slika 1.1: Šematski prikaz toka analize ranjivosti u okviru CAMP‐a Crna Gora i moguće upotrebe rezultata analize (bijela polja)

Analiza opšte ranjivosti – sažetak

3

Analiza opšte ranjivosti nije nezavisna analiza

sama za sebe, već predstavlja osnovu za

pripremu Prostornog plana posebne namjene

obalnog područja Crne Gore (PPPNOP CG), te

Strategije i Plana integralnog upravljanja obalnim

područjem Crne Gore. Analizom se određuju

najvrjednije prostorne cjeline koje treba

sačuvati od buduće degradacije, odnosno, oni

dijelovi prostora na kojima je nepogodno (ili

manje pogodno) planirati određenu djelatnost

ili određeni zahvat. Rezultati analize ranjivosti

zahtijevaju dva principa obrade podataka u

prostornom planu:

1. Prostorno‐lokacijska poboljšanja u smislu promjene mjesta zahvata i definisanja alternativnih rješenja za utvrđivanje namjene prostora; i

2. Definisanje mogućnosti u kontekstu tehnoloških poboljšanja, promjene postojećih tehnologija i uvođenja naprednih tehnoloških alternativa i/ili prostornih rješenja.

1.3Metodarada

Metoda rada analize opšte ranjivosti temelji se

na obradi i analizi odabranih segmenata životne

sredine i pripremi modela ranjivosti i

zagađenosti. Analiza obuhvata teritoriju od šest

obalnih opština: Herceg Novi, Kotor, Tivat,

Budvu, Bar i Ulcinj, izuzev područja NP‐a

Skadarsko jezero1. Neke od tipičnih prirodnih

funkcija obalnog područja koje su temelj

ranjivosti ovog prostora uključuju raznoliku

geološku kompoziciju i složenu geotektonsku

strukturu, obalne ravnice/polja i plaže, strmine

planina Orjen, Lovćen i Rumija, kratke vodene

tokove i jedinstveni Bokokotorski zaliv s nekoliko

manjih zaliva.

1 Zbog nedostatka podataka u analizu nije uključeno i uže

područje Virpazara u opštini Bar.

1.3.1Obrađenisegmentiživotnesredine

Segmenti životne sredine koji su obrađeni u

izvještaju odabrani su i analizirani u skladu sa

Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu

sredinu2. Pripremljeni su naredni modeli

ranjivosti i zagađenosti:

1. Životna sredina i zdravlje ljudi (buka; zagađenost vazduha; zagađenost zemljišta na hot spot lokacijama; udruženi model ranjivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi);

2. Flora i fauna – biodiverzitet (flora i fauna; zaštićena područja prirode; morski biodiverzitet; udruženi model ranjivosti za floru i faunu, odnosno, biodiverzitet);

3. Zemljište (erozija; poljoprivreda i poljoprivredna zemljišta; seizmički hazard);

4. Vode (kopnene površinske vode; kopnene podzemne vode; more);

5. Vazduh / Klima, klimatske promjene (suša; šumski požari; jake kiše; olujni vjetrovi; udruženi model ranjivosti za klimatske promjene); i

6. Predio.

1.3.2Pripremamodelaranjivostiizagađenosti

Obrada po segmentima životne sredine i

koraci pripreme

Temeljni korak u izradi modela ranjivostI i

zagađenosti je odabir ključnih segmenata životne

sredine bitnih i u kontekstu izrade PPPNOP CG‐a.

S obzirom na odabrane segmente, modeli su

pripremljeni u više koraka:

1. Konceptualizacija modela koja podrazumijeva polazno određivanje veće ili manje ranjivosti segmenata životne sredine;

2. Utvrđivanje pregleda relevantnih podataka kroz analizu pojedinačnih podataka;

3. Izrada matrica s ocjenama kategorija za analizirane pojedinačne podatke i/ili ocjenama kombinacija podataka/kategorija

2 Ranjivost kulturnog nasljeđa i materijalnih dobara nije

pripremljena zbog nedostatka podataka u digitalnom obliku.


4

koje se odnose na prostorne situacije s uticajem na stepen ranjivosti;

4. Grafički prikaz pojedinačnih i udruženih modela, modela ukupne ranjivosti/zagađenosti;

5. Komentari koji predstavljaju analizu dobijenih rezultata, uključujući i upozorenja na eventualne nedostatke u modelu;

6. Smjernice koje uključuju: a) preporuke za izradu PPPNOP CG‐a; b) mjere sanacije; c) opis daljeg rada.

Na osnovu ekspertskih matrica urađeni su

pojedinačni modeli (kroz grafički prikaz) koji

predstavljaju osnovnu potencijalnu ranjivost,

odnosno, prikazuju pojedinačne zone koje su

naročito vrijedne i koje su time podložnije

promjenama/povređivanju. Gdje je smisleno, po

segmentima su pripremljeni udruženi modeli

koji uključuju pojedinačne modele i prikazuju

kompleksniju/cjelovitu ranjivost segmenata

životne sredine. U nekim segmentima (more,

životna sredina i zdravlje ljudi) predstavljen je i

model ugroženosti/zagađenosti, odnosno,

pojedinačni i udruženi modeli prikazuju zone

gdje su negativne promjene već nastupile.

Informacija o ugroženosti/zagađenosti dijelom

ulazi i u model ranjivosti, ali je prikazana i kao

zasebni model.

U zaključku analize pripremljeni su modeli

ukupne ranjivosti, odnosno zagađenosti, koji

uključuju udruživanje (preklapanje) pojedinačnih

i/ili udruženih modela pripremljenih po

segmentima životne sredine i predstavljaju

sintezni dio analize opšte ranjivosti. Ukupna

analiza je pripremljena na više načina, pri čemu

svaki od njih sadrži specifičnu informaciju i

odgovara različitim scenarijima zaštite životne

sredine:

a) Model ukupne ranjivosti po principu maksimalne vrijednosti;

b) Model ukupne ranjivosti po principu regulisane prosječne vrijednosti;

c) Modeli ukupne ranjivosti po principu direktnog vrednovanja najznačajnijih elemenata. Ovi modeli pripremljeni su kroz dva moguća scenarija: scenario istaknute zaštite najznačajnijih

elemenata/segmenata životne sredine; scenario najmanjeg nivoa prihvatljive

zaštite (zakonski propisan neophodni nivo zaštite) nekih elemenata/segmenata životne sredine.

Osim toga, obradom specifičnih segmenata

životne sredine pripremljeni su i neki drugi

modeli koji se mogu nezavisno posmatrati:

(i) ranjivost klime, odnosno ranjivost na uticaje

klimatskih promjena;

(ii) ukupna zagađenost/ugroženost životne sredine i zdravlja ljudi kroz prikaz onih

dijelova prostora gdje treba pristupiti

sanaciji životne sredine (hot spot lokacija i

ostalih izvora zagađenja);

(iii) ukupna zagađenost/ugroženost mora koja

prikazuje one dijelove prostora gdje treba

pristupiti sanaciji hot spot lokacija na moru; i

(iv) kao poseban zaključak, odnosno segment,

tretirani su akcidenti – ova ranjivost ne

proizilazi iz ranjivosti na zahvate, odnosno,

promjene namjene prostora, već iz

vjerovatnoće pojave akcidenata na moru.

Kod izrade ovih modela korišćen je rasterski

način rada. U modelima se podaci i ocjene

upotrebljavaju na više načina, zavisno od

koncepta modela i specifičnosti obrađivanog

segmenta životne sredine. Modeliranje je

pripremljeno primjenom programa ProVal2000,

ali moguća je primjena bilo koje GIS programske

platforme.

Princip izrade modela ranjivosti grafički je

prikazan na slici 1.2.


5

Slika 1.2: Princip izrade modela ranjivosti

Način ocjenjivanja

U prostornom modeliranju koje obuhvata i

analizu ranjivosti bitna su dva zadatka: podjela

prostora u homogene prostorne jedinice i

dodjeljivanje vrijednosti tim jedinicama. Model,

odnosno, dobijene vrijednosti, treba da

odgovore na pitanje od kojih karakteristika

životne sredine zavisi veličina uticaja i na koji

način. Veličina uticaja zavisi od: (1) opsega

očekivane promjene i (2) kvaliteta životne

sredine. Naime, ukoliko je veći opseg očekivane

promjene, očekuje se veći uticaj na životnu

sredinu, a time i veća ranjivost područja, i

obrnuto. Odnosno, ukoliko je veći kvalitet

životne sredine, smatra se da bi promjena imala

veći uticaj na životnu sredinu, a time bi

rezultirala i veća ranjivost područja, i obrnuto.

Vrijednosti (ocjene) se baziraju na zvaničnim

podacima mjerenja, zakonskim odredbama

zaštićenosti pojedinih entiteta i/ili prostora i

argumentovanoj ekspertskoj procjeni zasnovanoj

na primjeni transparentnih kriterijuma.

Vrednovanje nivoa ranjivosti i opšti kriteriji za

određivanje ocjene prikazani su u tabeli 1.1.


6

Tabela 1.1: Ocjena ranjivosti s opštim kriterijima za određivanje ocjene i bojom na grafičkim prikazima

Ocjena ranjivosti

Kriterijum

1 Veoma niska ranjivost. U slučaju zahvata, odnosno promjene namjene prostora, uticaja nema ili je zanemariv.

2

Niska ranjivost. U slučaju zahvata, odnosno promjene namjene prostora, uticaj je umjeren – znači malu/umjerenu promjenu elemenata životne sredine koja nije posebno kvalitativno određena i/ili se može lako sanirati.

3

Srednja ranjivost. U slučaju zahvata, odnosno promjene namjene prostora, uticaj je velik – znači veliku promjenu elemenata životne sredine i/ili se teško sanira.

4

Visoka ranjivost. U slučaju zahvata, odnosno promjene namjene prostora, uticaj je veoma velik – znači veoma veliku promjenu ili gubitak elemenata životne sredine koji je kvalitativno određen i/ili se veoma teško sanira.

5

Veoma visoka ranjivost. U slučaju zahvata, odnosno promjene namjene prostora, uticaj je nedopustiv/ neprihvatljiv, prelazi prag prihvatljivosti – to znači veoma veliku promjenu ili gubitak elemenata životne sredine koji je posebno kvalitativno određen i/ili ga nije moguće sanirati.

Ocjena ranjivosti zavisi od prirodnih

karakteristika, postojeće namjene i potencijala

za pojedinačne namjene, a u nekim segmentima

(more, životna sredina i zdravlje ljudi) i od ocjene

ugroženosti/zagađenosti. Dilema ocjenjivanja

degradiranih/ugroženih, odnosno zagađenih

područja, u osnovi je jedna od temeljnih dilema

zaštitnog planiranja. Međutim, u nekim

situacijama (na osnovu određenih ciljeva i

ekspertske procjene) može se odrediti i drugačiji

pristup. Ako su neki dijelovi životne sredine već

zagađeni (npr. bukom ili emisijama u vazduh)

iznad zakonski dozvoljenog nivoa ili do mjere

gdje bi novi zahvati (nove emisije) doveli do

povećanja zagađenosti iznad zakonski

dozvoljenog nivoa, takva područja smatraju se

veoma ranjivim. Uticaj zahvata, odnosno

promjene namjene prostora, bez sprovođenja

mjera sanacije postojećih zagađenja bio bi

nedopustiv/neprihvatljiv.

Ocjena zagađenosti/ugroženosti

Ocjena stepena zagađenosti neke sredine

određuje se u odnosu na propisane norme

kvaliteta koje se određuju prvenstveno u cilju

zaštite zdravlja ljudi i životne sredine. Ocjene se

baziraju na zvaničnim podacima mjerenja,

zakonskim odredbama zaštićenosti pojedinih

entiteta i/ili prostora i argumentovanoj

ekspertskoj procjeni zasnovanoj na primjeni

transparentnih kriterijuma. Zbog značaja

ugroženosti/zagađenosti ocjena stepena

zagađenosti se prikazuje i kao paralelna,

zasebna informacija. Ova informacija ukazuje

na područja/pojave gdje treba sprovoditi mjere

sanacije i osnova je za definisanje mjera

sanacije koje treba integrisati u prostorni plan.

Vrednovanje ugroženosti/zagađenosti i kriteriji

za određivanje ocjene prikazani su u tabeli 1.2.

Tabela 1.2: Ocjena ugroženosti/zagađenosti s opštim kriterijima za određivanje ocjene i bojom na

grafičkim prikazima

Ocjena ugroženosti / zagađenosti

Kriterijum

1 Uticaja nema ili je zanemariv

2 Uticaj je umjeren

3 Uticaj je velik

4 Uticaj je veoma velik

5 Uticaj je nedopustiv/neprihvatljiv

Komentari i smjernice

Na kraju su izrađeni komentari koji predstavljaju

analizu dobijenih rezultata, uključujući i

upozorenja na eventualne nedostatke u modelu,

kao i smjernice koje uključuju:

1. preporuke za izradu PPPNOP CG‐a; 2. mjere sanacije; i 3. opis daljeg rada.


7

Rezultati analize su pripremljeni na način da se

mogu koristiti i za:

izradu analize ranjivosti za pojedinačne

djelatnosti, odnosno, izradu analize

pogodnosti; i

izradu strateške procjene uticaja na životnu

sredinu.

Sljedeća faza analize ranjivosti prostora zasniva

se na detaljnoj analizi ranjivosti u užoj obalnoj

zoni koja će se koristiti i za određivanje obalnog

odmaka, odnosno, zone ograničene ili zabranjene

gradnje uz obalu u skladu s Protokolom o IUOP‐u.

8

2. 2.Obradaposegmentimaživotnesredine

Segmenti životne sredine koji su obrađeni ovom

analizom odabrani su i obrađeni u skladu sa

Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu

sredinu. Analiza opšte ranjivosti i zagađenosti

predstavlja osnovu za pripremu Prostornog

plana posebne namjene obalnog područja Crne

Gore (PPPNOP CG), Strategije i Plana integralnog

upravljanja obalnim područjem Crne Gore. Svi

ulazni podaci koji su korišćeni za izradu

pojedinačnih i udruženih modela segmenata

životne sredine zasnivaju se na upotrebi

zvaničnih podataka nadležnih resora i organa

državne uprave zaduženih za realizaciju

monitoringa stanja životne sredine i izvještavanje

o stanju pojedinih segmenata životne sredine,

monitoringa stanja u prostoru i vođenje

katastarskih podloga: Ministarstva održivog

razvoja i turizma, Agencije za zaštitu životne

sredine, Zavoda za hidrometeorologiju i

seizmologiju Crne Gore, Geološkog zavoda Crne

Gore, Centra za ekotoksikološka ispitivanja Crne

Gore, Uprave za nekretnine Crne Gore, Javnog

preduzeća za upravljanje morskim dobrom Crne

Gore, Javnog preduzeća „Regionalni vodovod

Crne Gore“, i dr. Istovremeno, ostvarena je

razmjena podataka sa Obrađivačem Prostornog

plana posebne namjene za obalno područje Crne

Gore (PPPNOP CG) u cilju pripreme materijala u

okviru CAMP‐a Crna Gora, a u skladu sa formom

obrade prostornih podatka za potrebe izrade

PPPNOP CG‐a.

2.1Analizaranjivosti

U smislu Protokola o integralnom upravljanju

obalnim područjem Sredozemlja (IUOP

Protokol), a u kontekstu sprovođenja analiza za

potrebe planiranja prostora i zaštite životne

sredine, u CAMP‐u Crna Gora je realizovana

analiza opšte ranjivosti obalnog područja na

osnovu ranjivosti pojedinačnih segmenata

životne sredine. Stepen ranjivosti prostora

izveden iz analize opšte ranjivosti ne zavisi od

potencijalnih uticaja pojedinačnih djelatnosti ili

zahvata, već od (pojedinačnih) karakteristika,

odnosno, vrijednosti prostora.

2.1.1Životnasredinaizdravljeljudi

Procjena ranjivosti životne sredine i zdravlja ljudi

napravljena je kao analiza postojećeg kvaliteta

životne sredine, te ranjivosti prostora s obzirom

na odabrane fizičke i psihosocijalne aspekte života

i zdravlja ljudi. Osnovnijni cilj ove analize je

sagledavanje osjetljivosti i ugroženosti životne

sredine obalnog područja kako bi se osiguralo

održivo planiranje i upravljanje prostorom s ciljem

obezbjeđivanja zdrave i očuvane životne sredine.

To uključuje očuvanje kvaliteta biološke

raznovrsnosti, kvaliteta vazduha, hrane, vode za

piće i rekreaciju, te smanjivanje uticaja negativnih

po zdravlje čovjeka kao što su buka, zagađenje

vazduha, zagađenje vode za piće i zagađenje mora.

Procjena ranjivosti životne sredine i zdravlja ljudi

na obalnom području Crne Gore napravljena je

prvenstveno s obzirom na uticaje buke,

zagađenosti vazduha i zemljišta. Osim toga, tim

analizama pridruženi su uticaji ranjivosti

podzemnih voda (samo sa zonama sanitarne

zaštite) i mora, te ranjivost na seizmički hazard.

Kod procjene ranjivosti obalnog područja na

uticaje buke, zagađenost vazduha i zemljišta

korišćeni su kriterijumi prikazani tablicom 2.1.

Kriterijumi ranjivosti za podzemne vode prikazani

su u podpoglavlju 2.1.7 u tablici 2.5, za more u

podpoglavlju 2.1.8 u tablici 2.6; seizmički hazard

je detaljnije obrađen u podpoglavlju 2.1.5 u

tablici 2.4, dok je analiza ranjivosti na akcidente

dostupna u dokumentu „Analiza opšte ranjivosti“.


9

Tabela 2.1: Procjena ranjivosti područja na osnovu uticaja buke, zagađenja vazduha i zemljišta

Ocjena ranjivosti

Kriterijumi

Buka Vazduh Zemljište

1

Industrijska, skladišna i servisna područja, ugostiteljski objekti otvorenog tipa van naseljenih mjesta

Industrijska, skladišna i servisna područja; najprometnije raskrsnice

Odlagališta otpada; industrijska, skladišna i servisna područja; neposredna okolina frekventnih saobraćajnica

2

Urbani centri, zone do gradskih saobraćajnica, magistralnih i autoputova

Zone oko saobraćajnica (pokretnih izvora zagađenja vazduha)

Napuštena odlagališta otpada; šire zone oko deponija (više od 300 m); zone oko saobraćajnica; stambene zone

3 Poslovno–stambena područja turistička mjesta, dječja igrališta

Gradska područja i turistička mjesta

Lokacije pored saobraćajnica na udaljenosti više od 100 m; neobradivo zemljište

4 Turistička područja, mala seoska naselja, kampovi

Prigradska naselja i gradske zone bez saobraćaja

Kultivisana zemljišta, parkovske površine, blizina izvorišta ili potencijalnih izvorišta vode za piće

5

Prirodna područja i područja za odmor i rekreaciju

Zaštićene, ekološki osjetljive zone kulturnog i prirodnog nasljeđa

Prirodna područja i područja za odmor i rekreaciju; lokacije nalazišta ljekovitog peloida; izvorišta za vodosnabdijevanje

Ključ: ranjivost je prikazana na skali od 1 – 5, gdje 1 označava područja najmanje ranjivosti, a 5 područja najveće ranjivosti s obzirom na postojeće stanje životne sredine, te veće osjetljivosti na buduća zagađenja.

Napomena: cjeloviti prikaz kriterijuma može se naći u dokumentu „Analiza opšte ranjivosti“.

S obzirom na navedeno, udruženi model

ranjivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi

napravljen je integracijom modela ranjivosti

bukom, ranjivosti vazduha i ranjivosti zemljišta s

kojim su još integrisani modeli podzemnih voda

(samo sa zonama sanitarne zaštite), mora s

akcidentima kao i model ranjivosti seizmičkim

hazardom koji su napravljeni kao zasebni modeli

i detaljnije su obrađeni u narednim poglavljima.

Udruženi model pripremljen je primjenom dva

principa (dva scenarija): principa maksimalne

vrijednosti i principa regulisane prosječne

vrijednosti svakog od pripremljenih podmodela.

Princip regulisane prosječne vrijednosti uključuje

ekspertno vrednovanje svakog pojedinog

podmodela u ukupnom modelu (na skali od 1 do

2) na način da podmodel ranjivosti zemljišta ima

vrijednost 1,5 u ukupnom modelu; podmodeli

ranjivosti bukom, ranjivosti podzemnih voda

(zone sanitarne zaštite) te model ranjivosti mora

s akcidentima imaju vrijednost 1,75, dok modeli

ranjivosti vazduha i ranjivosti seizmičkim

hazardom imaju maksimalnu vrijednost 2 u

ukupnom modelu. Rezultati udružene ranjivosti

za životnu sredinu i zdravlje ljudi po principu

maksimalne vrijednosti te po principu regulisane

prosječne vrijednosti prikazani su na kartama 2.1

i 2.2 koje slijede.


10

Karta 2.2: U

druženi m

odel ran

jivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi

po principu regulisan

e prosječne vrijednosti 1

Karta 2.1: U

druženi m

odel ran

jivosti za životnu sredinu i zdravlje ljudi

po principu m

aksimalne vrijednosti 2


11

Analiza ranjivosti veoma jasno ukazuje na

izuzetnu ranjivost životne sredine obalnog

područja Crne Gore. Posebno su veliki pritisci na

turistička naselja, plaže (slika 2.1) i čisto

stambena područja Kotora, Budve, Bara i Ulcinja,

na kvalitet mora u Boki Kotorskoj, kao i na uski

priobalni dio, osobito u plitkom dijelu Ulcinjske

plaže i Budvanske rivijere. S tim u vezi potrebno

je definisati smjernice u kontekstu sprovođenja

mjera smanjenja uticaja na kvalitet životne

sredine i zdravlja ljudi.

2.1.2Floraifauna–biodiverzitet

Analiza ranjivosti biodiverziteta napravljena je

kao sagledavanje prostorne distribucije područja

sa značajnim komponentama flore i faune, sa

posebnim osvrtom na zaštićena područja

prirode. Osnovni cilj ove analize je očuvanje

prostorne cjelovitosti (integriteta) ekološki

vrijednih područja, uključujući zaštićena

područja prirode, u skladu sa obavezama iz

nacionalne legislative kao i relevantnih

međunarodnih ugovora. Za procjenu ranjivosti

biodiverziteta pored ranjivosti flore i faune uzeta

je u obzir ranjivost zaštićenih područja prirode

(slike 2.2 i 2.3). Šume su uključene u analizu u

smislu njihovog prirodnog/biodiverzitetnog

značenja, dok se šumarstvo (osjetljivost drvno‐

proizvodne funkcije šume) nije posebno tretiralo

zbog malog ekonomskog značaja u primorskom

dijelu Crne Gore.

Slika 2.1: Ljekovito blato – peloidi (Izvor: Dnevne novine “Politika”)

Slika 2.2: Vrmac – planirani Regionalni park, pogled sa padina Lovćena

(Izvor: Zavod za zaštitu prirode Crne Gore)

Slika 2.3: Posebni rezervat prirode Tivatska Solila, pogled sa padina Lovćena

(Izvor: Zavod za zaštitu prirode Crne Gore)


12

Osim analize ranjivosti kopnenog biodiverziteta,

napravljena je i ograničena analiza ranjivosti

morskog biodiverziteta. Osnova za ocjenu

ranjivosti morskog biodiverziteta su rezultati i

podaci dostupni iz Projekta “Startup of Katič

MPA in Montenegro and Assessment of marine

and coastal ecosystems along the coast“ koji je

realizovan u okviru donatorske podrške

italijanskog Ministarstva životne sredine, kopna i

mora i terenskih istraživanja na odabranim

lokalitetima koja su okviru MedPAN projekta

realizovana uz podršku SPA/RAC‐a, ali i

ograničenih arhivskih podataka dostupnih u

okviru zvaničnih dokumenata (npr. vojna karta

sedimenata morskog dna bivše SFRJ, Protokoli

Barselonske konvencije, IUCN standardi, EU

direktive) te odabrane stručne literature.

Kod procjene ranjivosti biodiverziteta korišćeni

su kriterijumi prikazani tabelom 2.2. Treba

naglasiti da su kriterijumi prikazani tabelom

znatno pojednostavljena verzija složenih

kriterijuma korišćenih za procjenu ranjivosti.

Cjelokupna kategorizacija kriterijuma, s obzirom

na različite izvore podataka, prikazana je u

dokumentu „Analiza opšte ranjivosti“.

Tabela 2.2: Procjena ranjivosti područja na temelju flore i faune te statusa zaštite

Ocjena ranjivosti

Kriterijumi

Flora i fauna/morski biodiverzitet Zaštićena (i potencijalno zaštićena) područja

1 Vještačke površine ‐

2 Nenavodnjavano obradivo zemljište, sportsko‐rekreativne površine

‐

3 Poljoprivredne površine (maslinjaci, poljoprivredna zemljišta sa većim područjima prirodne vegetacije), pašnjaci, parkovske površine

Spomenici prirode (uključujući predložene), predjeli izuzetnih odlika, područja zaštićena opštinskim propisima

4

Šumska područja, močvare, stijene, itd.

Pjeskovito dno, golo kamenito dno, mulj, biocenoza obalnih detriticnih dna, itd.

Nacionalni parkovi, potencijalni (predloženi) nacionalni i regionalni parkovi

5

Zaštićene biljne vrste, ključna obalna i vodena staništa temeljem CLC (plaže, dine, pješčare, vodotokovi, ušća rijeka, itd.); zaštićene morske vrste (SPAMI lista i nacionalna legislativa), livade Posidonie oceanice, pećine, formacije korala, kamenito obraslo dno, grebenasto dno, pjeskoviti/slinoviti mulj, itd.

Posebni rezervat prirode, zaštićeni dendrološki objekti

Model ranjivosti flore i faune nije potpun zbog

nedostatka podataka o tipovima habitata, te

kvalitetnih podataka o korišćenju zemljišta.

Stoga je urađena aproksimacija uz pomoć tzv.

izvedenih podataka – kombinacije različitih

(indirektno upotrebljivih) podataka. Posebno su

nepotpuni podaci za procjenu ranjivosti morskog

biodiverziteta, ali ipak predstavljaju najcjelovitiji

prikaz stanja morskog biodverziteta u Crnoj Gori.

Pojedini udruženi modeli za kopneni

biodiverzitet, zaštićena područja, te morski

biodiverzitet po principu realne karakterizacije i

vrednovanja ranjivosti dva tipa staništa – livada

Posidonie i podvodnih pećina – (koncept 1)

prikazani su, respektivno, na kartama 2.3, 2.4 i

2.5 koje slijede.


13

Karta 2.5: R

anjivost za morski biodiverzitet

(koncept 1)3

Karta 2.4: R

anjivost za zaštićena područja 4

Karta 2.3: R

anjivost za ko

pnen

i biodiverzitet 5


14

Analiza ranjivosti flore i faune (biodiverziteta)

ukazuje na izuzetnu ranjivost vrsta i staništa u

čitavom obalnom području kao i na opravdanost

postojanja postojećih i potencijalnih zaštićenih

područja prirode. Analiza morskog biodverziteta

ističe ranjivost podvodnih pećina u obalnom

moru (slika 2.4) i staništa Posidonie oceanice

(slika 2.5).

Slika 2.4: Pećin – morska pećina (Izvor: projekat MPA Katič)

Slika 2.5: Posidonia Oceanica (Izvor: projekat MPA Katič)

2.1.3Erozija

Kod analize ranjivosti zemljišta na eroziju

pripremljen je model za značajne bujične tokove

s ciljem prepoznavanja, pa onda i preduzimanja

potrebnih mjera za sprečavanje ili ublažavanje

erozivnih procesa. Analizom su obuhvaćeni

sljedeći bujični vodotoci i površine u njihovim

slivovima prema pet kategorija razornosti koje

odgovaraju dodijeljenim ocjenama ranjivosti na

skali od 1‐5 (ekscesivna – ocjena 5; jaka – ocjena

4; srednja – ocjena 3; slaba – ocjena 2; te vrlo

slaba erozija – ocjena 1): Bečićka rijeka, Bojana,

Bratićki potok, Gradiošnica, Grđevica, Jaška

rijeka, Koložun, Ljeskovački potok, Vodolježnica,

Rikavac, Sutorina, Vještica i Željeznica. Primjeri

područja slabe, srednje i ekscesivne erozije

zemljišta prikazani su, respektivno, na slikama

2.6, 2.7 i 2.8 koje slijede.

It Područja izvan navedenih slivova, a koja čine

ravni tereni, terasasti tereni, močvare, solanski

bazeni, naselja, područja makije i očuvane šume,

kao i goleti koje se ne mogu pošumljavati, nije

potrebno obrađivati na nivou grafičkog

predstavljanja. Ova područja, osim goleti, nijesu

ugrožena erozijom, što ne znači da nema manjih

dionica gdje se nanosom zatrpava plodno

zemljište pri nailasku bujice i plavljenja bujičnim

nanosom ili kada se obala potkopa i odronjava i

na taj način zemljište fizički nestaje. Uslijed

devastacije vegetacionog pokrivača, gradnje

puteva, rušenja podzida terasa i na druge načine

erozija se može pojačati, ali ne na većoj površini,

a sanaciju mogu izvesti mjesne zajednice u

saradnji sa lokalnim upravama.

Rezultati analize ukazuju kako je gotovo čitavo

primorje ugroženo vodnom erozijom koja se

ispoljava kroz razne oblike: površinske, mješovite

i dubinske, kao i kroz odronjavanja klizišta i

naplavine. Ranjivost zemljišta na eroziju

prikazana je na karti 2.6.


15

Slika 2.6: Primjer područja slabe erozije (umjerenog uticaja)

(Radanovići, Google Earth, 2005)

Slika 2.7: Primjer područja srednje erozije (velikog uticaja) (južno od Šaskog jezera, Google Earth, 2009)

Slika 2.8: Primjer područja ekscesivne erozija (nedopustivog/neprihvatljivog uticaja)

(istočno od Bara, Google Earth, 2009)


16

Karta 2.6: Ranjivost zemljišta na eroziju

2.1.4Poljoprivredaipoljoprivrednozemljište

Model ranjivosti poljoprivrednih zemljišta

pripremljen je konceptualno kao model

atraktivnosti za poljoprivredna zemljišta. To

znači da su kao najosjetljivija zemljišta

vrednovana zemljišta sa najvećim potencijalom

za poljoprivredu. Osnovni cilj ove analize je

prepoznati i preduzeti nužne mjere za očuvanje

plodnih zemljišta za poljoprivredu (aluvijalna i

aluvijalno‐koluvijalna zemljišta primorskih polja i

uvala i antropogena zemljišta terasa).

Procjena ranjivosti poljoprivrednih zemljišta

prikazana je u tabeli 2.3. Pri tome su kod modela

ranjivosti poljoprivrednih zemljišta kao osnovne

kategorije kod dodjeljivanja ocjena ranjivosti uzeti

u obzir nagib terena, visinski pojasevi, izloženost

suncu i pedologija. Osim toga, uzeta su u obzir

urbanizovana područja te linije infrastrukture

(putovi, dalekovodi, željeznice) koji su uglavnom

prepoznati kao najmanje ranjiva područja.

Tabela 2.3: Procjena ranjivosti poljoprivrednih zemljišta

Ocjena ranjivosti

Kriterijumi

Nagib terena Visinski pojasevi Izloženost suncu Pedologija

1 0‐5% (0‐3); ravan ili blago talasast teren

> 1500 m.n.v. ‐ Vrlo slabo razvijeno zemljište na šljunku, marinski (živi) pijesak, organogena krečnjačko‐dolomitna crnica, močvarno glejno zemljište

2

5‐12% (3‐6); blago nagnute ravni i blage padine

1.000 – 1.500 m.n.v.

Sjeverna (N) orijentacija

Organo‐mineralna i posmeđena krečnjačko‐dolomitna crnica, rendzina na morenskom nanosu, pseudoglejno euterično smeđe zemljište (ESZ) na jezerskim sedimentima, smeđe kiselo zemljište na roznacima, plitko smeđe zemljište na krečnjaku, aluvijalno karbonatno pjeskovito, glinovito i zaslanjeno zemljište

3

12‐27% (6‐9); umjereno strme padine

500 – 1.000 m.n.v.

Sjeveroistočna (NE) i sjeverozapadna (NW) orijentacija

Bezkarbonatni koluvijum, aluvijalno‐koluvijalno lesivirano zemljište, lesivirano ESZ na jezerskim sedimentima te na aluvijalnom i koluvijalnom nanosu, srednje duboko i duboko ESZ na eocenskom flišu

4

5‐12% (3‐6); blago nagnute ravni i blage padine

200 – 500 m.n.v. Jugoistočna (SE), jugozapadna (SW), istočna E i zapadna (W) orijentacija

Pretalozena krečnjačko‐dolomitna crnica, ESZ na jezerskim sedimentima, ESZ na aluvijalnom i koluvijalnom nanosu, ESZ na eocenskom flišu, srednje duboka i duboka crvenica, aluvijalno karbonatno glinovito zemljište

5 0‐5% (0‐3); ravan ili blago talasast teren

0 – 200 m.n.v. Ravnina; južna orijentacija (S)

Aluvijalno‐koluvijalno zemljište, aluvijalno karbonatno ilovasto zemljište


17

Model je pripremljen po principu direktne

ocjene kombinacija kategorija, sa podudarnim

ocjenama za najranjivije pedološke jedinice i

ravna područja. Primjeri područja velike, srednje

i manje ranjivosti poljoprivrednih zemljišta

prikazana su, respektivno, na slikama 2.9, 2.10 i

2.11.

Slika 2.9: Primjer područja velike ranjivosti (nedopustivog/neprihvatljivog uticaja) – ravan teren, na nadmorskoj visini 20 m, aluvijalno‐deluvijalno zemljište, bez urbanizacije

(Šasko polje, Google Earth, 2009)

Slika 2.10: Primjer područja srednje ranjivosti (velikog uticaja) – umjereno strme padine, na nadmorskoj visini 300 m, euterično smeđe zemljište, djelomično urbanizirano

(Dobra voda, Google Earth, 2009)

Slika 2.11: Primjer područja manje ranjivosti (umjerenog/zanemarljivog uticaja) ‐ strme padine, na nadmorskoj visini 700 m, kalkomelanosol, krečnjačko‐dolomitna crnica

(Rumija, Google Earth, 2008)


18

Model ranjivosti poljoprivrednog zemljišta (karta

2.7 koja slijedi) dobro prikazuje zemljišta velikog

značaja i potencijalnog uticaja. Pri tom je

analiziran potencijal tla kao resursa, nezavisno

od planske namjene površina. Kao takav, model

može služiti i za analizu smislenosti i

opravdanosti prethodnih širenja površina

namijenjenih za izgradnju na najbolje

poljoprivredne površine. Najšira područja velike

ranjivosti se nalaze na području opštine Ulcinj.

To su područja koja karakterišu aluvijalna i

aluvijalno‐koluvijalna zemljišta na ravnini, a

posebno Ulcinjsko polje, Štoj, Šasko polje i

Anamalsko polje. U opštini Bar treba, pored

manjih kompleksa na sjeveru opštine, kao veoma

ranjivo istaknuti Barsko polje koje je, međutim,

već u velikoj mjeri urbanizirano i „isječeno“

infrastruktrom. U ostalim opštinama površina

područja velike ranjivosti je manja, ali još uvijek

značajna, a posebno se ističu Sutorina, Tivatsko

polje i Mrčevo polje.

Karta 2.7: Ranjivost poljoprivrednog zemljišta

2.1.5Seizmičkihazard

U modelu opšte ranjivosti sezmička ranjivost je

predstavljena kao komponenta koja izražava

potencijalne efekte zemljotresne aktivnosti u

regionu, odnosno seizmičkog hazarda3, i njen

doprinos ukupnoj ranjivosti prostora. Ova opšta

seizmička aktivnost je definisana na osnovu

relevantne baze podataka o seizmičkoj istoriji

prostora svih primorskih opština Crne Gore,

obuhvatajući kako regionalni tako i lokalni

aspekt te aktivnosti tokom više prethodnih

vjekova. Osnovni ciljevi ovakve analize su izvršiti

karakterizaciju prostora na seizmičke uticaje,

ukazati na obavezu primjene nacionalnih propisa

ipodstaknuti ugradnju napravljenih analiza u

proces izrade prostorno‐planske dokumentacije

cijelog obalnog područja kako bi se osiguralo

smanjenje ukupnog seizmičkog rizika.

Opšta seizmička ranjivost koja je vezana za

uslove osnovne, odnosno, čvrste stijenske mase

je u modelu opšte ranjivosti prostora izražena

kao mala, umjerena i velika (ocjene od 1 do 3,

respektivno), a ta ocjena proističe iz osnovne

seizmičke kategorizacije prostora. Ovako utvrđena

seizmička ranjivost je zatim kombinovana

(konvoluisana) sa podacima o inženjersko‐

geološkoj kategorizaciji i nagibu terena tog

prostora na osnovu litološkog sastava sredine s

obzirom na njegov evidentan uticaj na povećanje

ili smanjenje ocjene osnovne seizmičke ranjivosti.

Na taj način je dobijena ukupna seizmička

ranjivost izražena ocjenama od 1 do5, pri čemu

je ocjenom 4 izražen veoma velik uticaj, a

ocjenom 5 uticaj koji prevazilazi prihvatljive

kriterijume i mogućnost obezbjeđenja sigurnosti

(tabela 2.4).

3 Na osnovu opšteprihvaćene definicije grupe eksperata UNDRO‐a iz 1979. godine, seizmički hazard je termin koji se koristi za izražavanje vjerovatnoće pojave zemljotresa koji će na određenoj lokaciji rezultirati odgovarajućim efektom: najčešće maksimalnim ubrzanjem tla (najčešće izraženim u dijelovima Zemljinog gravitacionog ubrzanja – izraženo u g) ili maksimalnim intenzitetom (izraženim nekom od skala intenziteta, kao što je MCS – Merkalli‐Cancani‐Siebergova, Evropska makroseizmičlka skala EMS98 ili slično).


19

Tabela 2.4: Matrica kombinacija ocjena u modelu: inženjersko‐geološka (IG) kategorizacija / nagib / seizmička kategorizacija prostora

Seizmička kategorizacija prostora

Očekivano maksimalno

ubrzanje tla (475 godina): <0.25 g

Amax:

0.25 – 0.35 g

Amax:

0.35 – 0.60 g

Ocjena IG kategorizacija / nagib Ocjena ranjivosti

1 2 3

1/1 (vezane dobro okam. stijene / 0‐5%) 1 1 2 3



1/4 (vezane dobro okam. stijene / >35%) 3 3 3 3

2/1 (fliš / 0‐5%) 1 1 2 3

2/2 (fliš / 5‐20%) 2 2 3 4

2/3 (fliš / 20‐35%) 3 3 4 4

2/4 (fliš / >35%) 4 4 4 5

3/1 (kompleks vez. neok. stij. i nev. / 0‐5%) 1 1 2 3

3/2 (kompleks vez. neok. stij. i nev. / 5‐20%) 2 2 2 4

3/3 (kompleks. vez. neok. stij. i nev. / 20‐35%) 3 3 3 4

3/4 (kompleks vez. neok. stij. i nev. / >35%) 4 4 4 5

4/1 (vezane neokamenjene – gline / 0‐5%) 1 1 2 3



4/4 (vezane neokamenjene – gline / >35%) 4 4 4 5

5/1 (nevezane klastične stijene / 0‐5%) 2 2 3 4



5/4 (nevezane klastične stijene / >35%) 5 5 5 5

Najšira područja velike seizmičke ranjivosti

(indeks 5), odnosno, zone s očekivanim

ubrzanjima tla između 0.35 g i 0.60 g nalaze se

na području opština Bar i Ulcinj. To su područja

koja karakterišu veliki nagibi terena i/ili područja

sa pretežno nevezanim klastičnim stijenama, a

posebno šira okolina Ulcinja, okolina Gornje

Klezne (opština Ulcinj), područje južnih padina

planinskih masiva Rumije i Možure, odnosno,

područje između Bojane i Bara. Neka gradska

područja (kao što su Bar i Ulcinj) i neka veća

naselja (na primjer Vladimir i Donji Štoj kod

Ulcinja) nalaze se na područjima koja karakteriše

veoma velika seizmička ranjivost (indeks 4).

Područja velikog seizmičkog uticaja su prisutna i

u okolini naselja Sutomore, Petrovac, Budva,

Radanovići, Kotor, Risan i Herceg Novi (karta

2.8).


20

Karta 2.8: Ukupna seizmička ranjivost

2.1.6Površinskevode

U okviru analize ranjivosti kopnenih površinskih

voda analizirani su stalni, kao i povremeni,

površinski tokovi koji karakterišu hidrologiju

crnogorskog primorja sa aspekta osjetljivosti

okolnog terena na periode prisustva površinskog

tečenja. U analizu je kao dominantan površinski

tok uključena rijeka Bojana, granična rijeka sa

Albanijom, zatim dva stalna toka – Željeznica i

Sutorina, kao i desetak manjih povremenih

tokova. U okviru analize ranjivosti (osjetljivosti)

izvršena je i analiza Skadarskog i Šaskog jezera.

Osnovni cilj analize je utvrditi ranjivost vodenih

tokova na temelju hidroloških i hidrogeoloških

karakteristika kao i utvrditi njihove kvalitativne

aspekte kako bi se osigurala zaštita, očuvanje i

poboljšanje kvaliteta površinskih voda, njihovog

biodiveziteta i ostalih karakteristika, a u skladu

sa crnogorskom zakonskom regulativom.

Kao područja koja pokazuju veoma visoku

ranjivost (5) ocijenjena su ona područja gdje su

promjene režima površinskih voda nedopustive,

jer stanje receptora predstavlja rizik po zdravlje

ljudi i biodiverzitet, dok relativno malu ranjivost

(2) imaju ona područja koja su već sada pod

izuzetno velikim i raznovrsnim uticajima s

obzirom na stepen izgrađenosti i mnogobrojne

izvore zagađenja. Detaljnija analiza na osnovu

kriterijuma ranjivosti dostupna je u dokumentu

„Analiza opšte ranjivosti“. Ranjivost površinskih

voda pripremljena je po principu maksimalne

vrijednosti (karta 2.9 koja slijedi).

Osim toga, napravljena je i analiza ranjivosti na

poplave gdje je prije svega uzeta u obzir rijeka

Bojana, prekogranična rijeka sa Albanijom, sa

aspekta osjetljivosti okolnog terena na periode

ekstremno velikih voda i plavljenja terena. Osim

rijeke Bojane, analizirani su i ostali manji tokovi,

kao i Skadarsko i Šasko jezero. Veoma visoka

ranjivost (ocjena 5) prepoznata je u onim

predjelima gdje je nivo promjene nedopustiv, a

stanje plavnih terena predstavlja rizik po život i

zdravlje ljudi, njihovih dobara i biodiverzitet.

Ranjivost s aspekta uticaja poplava prikazana je

na karti 2.10.

U analizi ranjivosti površinskih voda neophodno

je izdvojiti markantne hidrološke objekte – rijeku

Bojanu, Skadarsko jezero i Šasko jezero. To su

hidrološki objekti od najvećeg značaja za ovaj

prostor i moraju biti detaljno analizirani svi

mogući uticaji. Kada su u pitanju ostali hidrografski

objekti, površinski vodotoci, pažnja se treba

usmjeriti na one vodotoke koji se ulivaju u more

u urbanim sredinama i na prostoru kupališta

(karta 2.9).

U tom smislu, neophodno je da opštinski planovi

detaljno obuhvate vodotoke od značaja za

opštinu, prije svega s aspekta poplava i zaštite

kvaliteta vode. Poplave su izazvane ekstremno

velikim vodama rijeke Bojane (slika 2.12), te

predstavljaju značajan regionalni i međudržavni

problem s obzirom da su, između ostalog,

uslovljene velikim vodama rijeke Drim iz


21

Albanije. Od posebnog značaja su i plavne zone

Vladimirsko‐Sukobinskog polja, šire zone Šaskog

jezera i Ulcinjskog polja. Poplave su prisutne i u

zonama manjih bujičnih tokova na prostoru

čitavog crnogorskog primorja (karta 2.10).

Slika 2.12: Poplave u zoni Bojane (Izvor: baza ZHMS CG)

Karta 2.9: Ranjivost površinskih voda ‐ udruženi model

Karta 2.10: Ranjivost sa aspekta uticaja poplava


22

2.1.7Kopnenepodzemnevode

Analiza ranjivosti podzemnih voda bazira se na

analizi hidrogeoloških svojstava stijena kao i na

analizi zona sanitarne zaštite vodoizvorišta,

nalazišta peloida i mineralnih voda. Osnovni

ciljevi ove analize su definisati zone akvifera,

naročito izvorišta za vodosnabdijevanje i ukazati

na nalazišta peloida i termo‐mineralnih voda

kako bi se zaštitili od devastacije (daljom)

izgradnjom i urbanizacijom.

Ocjene ranjivosti za udruženi model prema tipu i

vrsti poroznosti stijena, te prema zonama

sanitarne zaštite oko izvorišta, nalazišta peloida i

mineralnih voda prikazani su u tabeli 2.5.

Tabela 2.5: Procjena ranjivosti kopnenih podzemnih voda

Ocjena ranjivosti

Kriterijumi

Hidrogeološka svojstva stijena

Zone sanitarne zaštite i izvori

1 Nepropusne stijene ‐

2

Kvartarne i predkvartarne stijene međuzrnske poroznosti slabe transmisivnosti

‐

3

Kvartarne stijene međuzrnske poroznosti dobre i vrlo dobre transmisivnosti, pukotinske stijene

Zona nadzora – III. zona zaštite (šira zona zaštite)

4

Karbonatne stijene kaverozno‐pukotinske poroznosti slabe skaršćenosti

Zona ograničenog režima zaštite – II. zona zaštite (uža zona zaštite)

5

Karbonatne stijene kaverozno pukotinske poroznosti dobre skaršćenosti

Zona strogog režima zaštite – I. zona zaštite (zona neposredne zaštite); pojas sanitarne zaštite (pojas cjevovoda); neposredna zona mineralnih izvora; zona izvora – oko svakog izvora, vodne pojave ili vodnog objekta; zona nalazišta peloida

Kao područja najveće ranjivosti (karta 2.11 koja

slijedi) definisana su područja karbonatnih

stijena kaverozno‐pukotinske poroznosti dobre

skaršćenosti. Kao izuzetno ranjive treba izdvojiti

zone sanitarne zaštite izvorišta, pojas sanitarne

zaštite oko trase cjevovoda Regionalnog

vodovoda za Crnogorsko primorje, neposredne

zone oko mineralnih izvora, zone nalazišta

peloida, zone oko izvora, vodne pojave ili vodnog

objekta (slika 2.13).

Slika 2.13: Krečnjaci Stari Bar (izvor: Geološki zavod Crne Gore)

Karta 2.11: Ranjivost podzemnih voda – udruženi model


23

2.1.8More

Analiza ranjivosti mora radila se prvenstveno s

ciljem zaštite, očuvanja i poboljšanja kvaliteta

mora, njegovog biodiveziteta i ostalih

karakteristika, a u skladu sa crnogorskom

zakonskom regulativom (Zakon o zaštiti životne

sredine, Zakon o moru, Zakon o morskom dobru

i dr.), ustavnim opredjeljenjem za razvoj Crne

Gore kao ekološke države, kao i obavezama

preuzetim ratifikacijom Konvencije o zaštiti

morske sredine i priobalnog područja

Sredozemlja – Barselonske konvencije i njenih

pratećih protokola.

Kriterijumi koji su se koristili za određivanje

važnosti i ranjivosti receptora kvaliteta vode

prikazani su tabeli 2.6.

Detaljni kriterijumi ranjivosti mora s obzirom na

batimetriju, uticaj talasa, akcidenata i morskih

mijena, s obzirom na kvalitet obalnog mora,

tranzicionih (bočatnih) voda i eutrofikaciju

morskih voda, kvalitet voda za kupanje, hot‐spot

lokacija sa aspekta ekotoksikologije mora,

analize sedimenta i bioindikatora te s obzirom na

utjecaj otpadnih voda detaljno je prikazan u

dokumentu “Analiza opšte ranjivosti“, poglavlje

4.3.

Analiza ranjivosti pripremljena je u dva scenarija:

po modelu maksimalne vrijednosti (karta 2.12) i

po modelu regulisane prosječne vrijednosti

(karta 2.13). Analiza mora ukazuje na veliku

ranjivost mora u Boki Kotorskoj i na otvorenom

moru. Akvatorijum Bokokotorskog zaliva veoma

je ranjiv, posebno u njegovom uskom dijelu, kao

i dijelu između Brodogradilišta u Bijeloj i Luke

Porto Montenegro, te zalivu Igalo. Obzirom na

atraktivnost prostora namijenjenog razvoju

visokokvalitetnog turizma, kao i na mogući uticaj

zagađenja koje u prekograničnom kontekstu

dospijeva Bojanom i transportom zagađenja

morskim strujama iz uvale Drač u Albaniji, ili

prekoračenjem kapaciteta plaža u ljetnjem

periodu, najranjiviji dio obalnog područja

otvorenog mora je uski plitki pojas od Valdanosa

do ušća Bojane. Takođe treba istaći da je cijeli

uski obalni pojas otvorenog mora i

Bokokotorskog zaliva veoma ranjiv u slučaju

akcidentnih zagađenja (npr. izlivanje naftnih

derivata uslijed pomorskih akcidenata).

Tabela 2.6: Ocjena ranjivosti mora

Ocjena ranjivosti Kriterijumi za ocjenu ranjivosti

1

Veoma niska ranjvost: uticaj nivoa promjena na početne uslove stanja je veoma nizak ili je zanemarljiv

>A3 klase kvaliteta ili receptor velikog prijemnog kapaciteta* obzirom na postojeći veoma visok nivo derogiranja početnog (prirodnog) statusa kvaliteta vode

2

Niska ranjivost: uticaj nivoa promjena na početne uslove stanja je nizak

Voda kvaliteta A3, ili receptor sposoban za prihvat promjena bez značajnih promjena BKV obzirom na postojeći visok nivo promjene početnog (prirodnog) statusa kvaliteta vode

3

Srednja ranjivost: uticaj nivoa promjena je srednji, a kapacitet za promjenu statusa kvaliteta vode mali

Voda kvaliteta A2,C

4

Visoka ranjivost: uticaj nivoa promjena je visok, odnosno nema kapaciteta za prihvat daljih promjena kvaliteta vode

Voda kvaliteta A2,C,K2

5

Veoma visoka ranjivost: uticaj nivoa promjena je vrlo visok odnosno dalje promjene su nedopustive

Voda kvaliteta A1,S,Š,K1 ili postojeće stanje već zahtijeva sanacione mjere

* Za ocjenu ranjivosti i zagađenosti je korišćena klasifikacija vode koja je izvršena prema standardima koji su propisani Uredbom o klasifikaciji i kategorizaciji voda (Sl. list CG br. 2/07.


24

Karta 2.13: Ran

jivost m

ora – udruženi m

odel:

regulisan

a prosječna vrijednost 12

Karta 2.12: Ran

jivost m

ora – udruženi m

odel:

makismalna vrijednost 13


25

2.1.9Predio

Analiza ranjivosti predjela napravljena je s ciljem

prepoznavanja ključnih predionih cjelina,

njihovog dugoročnog očuvanja kao i očuvanja

onih bitnih elemenata koji doprinose

prepoznatljivosti predjela. Treba napomenuti

kako je zbog nedostatka podataka o

karakteristikama predjela u obalnom području

ranjivost predjela pripremljena kao tzv. brza

procjena (eng. rapid assessment) i dat je

prijedlog da se u okviru pripreme prostornog

plana izradi stručna osnova – detaljna analitička

obrada predjela koja bi sadržavala definisanje

predionih jedinica, vrijednovanje predjela,

definisanje predionih uzoraka i definisanje

karakterističnih pejzaža.

Koncept modela predione ranjivosti zasniva se

na pristupu shodno kome su više ranjiva

područja s posebnim karakteristikama i velikom

predionom raznovrsnošću (ocjena 5; slika 2.14

koja slijedi), dok su manje ranjiva ona područja

koja su već u znatnoj mjeri degradirana (ocjena

1). Sažeti prikaz ocjena ranjivosti za predio dat je

u tabeli 2.7. Detaljne ocjene ranjivosti predjela

prikazane su u dokumentu “Analiza opšte

ranjivosti“, poglavlje 6.

Tabela 2.7: Prikaz ocjena ranjivosti za predio

Ocjena ranjivosti Kriterijumi za ocjenu ranjivosti

5

Veoma visoka ranjivost

Područja velike predione prepoznatljivosti i velikog predionog diverziteta sa posebnim oblicima reljefa, vegetacije i tradicionalnim poljoprivrednim uzorkom, vidljivo izložena

4

Visoka ranjivost

Područja srednje predione prepoznatljivosti i predionog diverziteta, vidno izloženi prirodni predjeli, travnjaci

3

Srednja ranjivost

Područja manje predione prepoznatljivosti i predionog diverziteta, šuma i makija

2 Niska ranjivost Urbanizovana područja sa

zelenim površinama

1

Veoma niska ranjivost

Područja infrastrukturnih koridora, proizvodnih aktivnosti, degradirana područja

Slika 2.14: Primjer područja velike ranjivosti (neprihvatljivog uticaja) – područje veće predione prepoznatljivosti i većeg predionog diverziteta sa posebnim oblicima reljefa, vegetacije i tradicionalnim poljoprivrednim uzorkom,

vidljivo izložen (Dobra voda, Google Earth, 2009)


26

Rezultati modela ranjivosti predjela ukazuju na

relativno veliku ranjivost čitavog obrađivanog

područja, pogotovo na prediono očuvano zaleđe,

kao i na veliki dio obale (karta 2.14). U analizi

ranjivosti predjela istaknuta su područja

prirodno očuvane obale, pogotovo skalovite

obale (npr. u blizini Ulcinja) i plaža, čije zaleđe

nije urbanizovano (npr. Valdanos i Trsteno),

područja tradicionalnih poljoprivrednih predjela

(npr. područje Male i Velike Gorane, te područje

sjeverno i zapadno od Šaskog jezera), područja

planinskih predjela (npr. Rumija i Orjen),

područja vidno izloženih stijena (npr. iznad

Kotora) i područja isprepletanih prirodno

očuvanih predjela, poljoprivrednih zemljišta i

tradicionalnih seoskih naselja (npr. sjeverne

padine Rumije).

Karta 2.14: Ranjivost predjela

2.1.10Klimatskepromjene

Modeli ranjivosti na sušu, šumske požare, jake

kiše i olujne vjetrove udruženi su u model koji

prikazuje ukupnu ranjivost na pojave vezane za

klimatske promjene, varijabilnost klime i

klimatske ekstreme po principu regulisane

prosječne vrijednosti po pojedinačnim modelima

kao i relativne razlike u ranjivosti. Na taj način

dobio se prikaz onih dijelova prostora gdje se

poklapaju više ranjiva područja po svim

analiziranim pojavama i očekuje se i veći,

odnosno, kompleksniji uticaj klimatskih

promjena.

Postojeće stanje ranjivosti na klimatske

promjene prikazano je sa područjima najveće

ranjivosti. Na sličan način prikazan je i uticaj

klimatskih promjena po scenarijima.

Postojeće stanje

Prikazom postojećeg stanja ranjivosti na

klimatske promjene u područjima najveće

ranjivosti, iz modela ranjivosti na sušu, šumske

požare, jake kiše i olujne vjetrove izvučena su

samo područja s ocjenom 5 – veoma visoka

ranjivost. Svaka od analiziranih pojava je

prikazana na svom sloju (eng. layer), a područja

gdje se poklapaju pojedinačni slojevi mogu se

smatrati ukupno više ranjivim.

U uslovima postojeće klime, razlike u odnosu na

klimatološku normalu 1961‐1990 sa aspekta

ukupnog uticaja suše, šumskih požara, jakih kiša i

olujnih vjetrova se u prosjeku kreće u granicama

od 3‐5. To znači da je ranjivost regiona primorja

na ove meteorološke hazarde u domenu srednje

do veoma visoke ranjivosti. Smanjivanje

ranjivosti zahtijevalo bi smanjivanje izloženosti ili

osjetljivosti primjenom posebnih mjera ili

povećanjem adaptivnog kapaciteta.

U uslovima postojeće klime najveća ranjivost na

olujne vjetrove je u opštini Herceg Novi i duž

sjeveroistočnih padina Rumije. Ranjivost na

šumske požare je vrlo visoka u zoni Prevlake i


27

dijelu Luštice, a i na većem području južnog

primorja (od prisojnih strana Rumije prema

obalnom području i dolini rijeke Bojane). Prostor

vrlo visoke ranjivosti na suše je najveći na

južnom dijelu primorja, obuhvatajući oblast od

Sutomora prema Baru, Vladimiru, gornjem toku

rijeke Bojane (prema Skadarskom jezeru) i

zaleđu Ulcinja. Karta 2.15 daje grafički prikaz

udruženog modela klimatskih promjena na

osnovu postojećeg stanja za područja najveće

ranjivosti (ocjena 5).

Scenariji

Uticaj klimatskih promjena prikazan je i po

scenarijima A1B/2001‐2030, A1B/2071‐2100 i

A2/2071‐2100. Iz modela klimatskih promjena za

sušu, šumske požare, jake kiše i olujne vjetrove

izvučena su samo područja s ocjenom 6 i više,

znači područja gdje se očekuje veliki do izuzetno

veliki uticaj klimatskih promjena. Svaka od

analiziranih pojava je prikazana na svom sloju, a

područja gdje se preklapaju pojedinačni slojevi

mogu se smatrati područjima gdje se ukupno

očekuje veći/kompleksniji uticaj klimatskih

promjena.

Scenarij A1B/ 2001‐2030

U uslovima scenarija A1B/2001‐2030,

posmatrane su ocjene od 6 i više kako bi se

izdvojili oni meteoroloških hazardi koji imaju

najveći uticaj na region primorja. Tako, na

godišnjem nivou, suše, šumski požari i olujni

vjetrovi imaju najveći uticaj na područje opština

Herceg Novi, Budva i južni dio primorja. Jake kiše

imaju najveći uticaj na dijelove opštine Kotor i

zaleđe Budve. Karta 2.16 daje grafički prikaz

udruženog modela klimatskih promjena po

scenariju A1B / 2001‐2030 pri čemu su, na

godišnjem nivou, posmatrana područja pod

najvećim uticajem klimatskih promjena

prosječne ocjene ranjivosti 6 i više.

Scenarij A1B/ 2071‐2100

Ranjivost prostora na sušu se povećava za

scenario A1B/2071‐2100, u odnosu na period

2001‐2030. U prosjeku, region primorja je u toku

godine područje najvećeg uticaja suša, šumskih

požara i olujnih vjetrova (s izuzetkom Kotora,

Budve i Tivta). Karta 2.17 daje grafički prikaz

udruženog modela klimatskih promjena po

scenariju A1B / 2071‐2100 pri čemu su, na




Scenarij A2/ 2071‐2100

Za uslove scenarija A2/2071‐2100, u toku godine

region primorja je područje najvećeg uticaja

suše, šumskih požara, olujnih vjetrova i jakih

kiša. Jake kiše imaju najveći uticaj u zaleđu

Bokokotorskog zaliva i brdsko–planinskoj oblasti

prema opštini Budva. Karta 2.18 daje grafički

prikaz udruženog modela klimatskih promjena

po scenariju A2/2071‐2100 pri čemu su, na




Zbog svoje specifičnosti, udruženi model

ranjivosti klimatskih promjena nije direktno

integrisan u ukupne scenarije ranjivosti već se

posmatra kao zaseban, naročito važan model

koji treba uzeti u obzir u bilo kojem scenariju

modeliranja ranjivosti i s njim povezanog

planiranja.


28

Karta 2.15: Udruženi model klimatskih promjena –

postojeće stanje: područja najveće ranjivosti (ocjena 5) 15

Karta 2.17: Udruženi model klimatskih promjena – Scenarij A1B / 2071‐2100: prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više)16

Karta 2.16: Udruženi model klimatskih promjena – Scenarij A1B / 2001‐2030: prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više) 17

Karta 2.18: Udruženi model klimatskih promjena – prosječne vrijednosti – Scenarij A2 / 2071‐2100:

prosječne ocjene godišnji nivo – područja najvećeg uticaja (ocjena 6 i više)18


29

2.2Analizazagađenosti

Analiza zagađenosti/ugroženosti rađena je kao

procjena stanja onih područja na kojima već

postoji zagađenost. Analiza je rađena kao analiza

zagađenosti kopna (obradom segmenata životne

sredine i značajnih uticaja na zdravlje ljudi) i

zagađenosti mora. Kao i kod analize ranjivosti,

svi ulazni podaci koji su korišćeni za analizu

zagađenosti/ugroženosti zasnivaju se na upotrebi

zvaničnih podataka nadležnih resora i organa

uprave zaduženih za praćenje i izvještavanje o

stanju životne sredine i unaprjeđenje stanja

pojedinih segmenata životne sredine. Primijenjene

su referentne vrijednosti za ocjenjivanje nivoa

zagađenja koje su propisane domaćim i

međunarodnim standardima relevantnim za

analizu odabranih segmenata životne sredine i

uticaja na zdravlje čovjeka. Pri tom je primijenjen

pristup shodno kome se ocjena ranjivosti

utvrđuje u odnosu na postojeću i potencijalnu

namjenu prostora, primarno polazeći od datosti

prirodnog potencijala područja, dok se analizom

zagađenosti utvrđuje postojeći nivo zagađenja

koji utiče na ukupnu ocjenu ranjivosti prostora,

ali koji je moguće dovesti na odgovarajućim

normama propisani nivo zagađenja primjenom

odgovarajućih mjera sanacije i ekološki

odgovornog upravljanja.

2.2.1Analizazagađenostikopna

Zagađenost/ugroženost kopna dobijena je

vrednovanjem segmenata, odnosno,

karakteristika koje direktno utiču na život i

zdravlje ljudi: buke, kvaliteta vazduha i

zagađenosti zemljišta. Opšti cilj je dobiti uvid u

stanje zagađenosti kopna kako bi se dugoročno

osigurala zdrava i očuvana životna sredina,

odnosno, kako bi se na taj način obezbijedio

zdrav život ljudi u obalnom području, očuvao

biodiverzitet, sačuvao kvalitet vazduha, hrane,

vode za piće i kupanje, te smanjili negativni

uticaji na zdravlje čovjeka kao što su buka,

zagađenje vazduha i zemljišta.

Zagađenost/ugroženost kopna ocijenjena je na

osnovu kvaliteta vazduha (Air Quality Indeks –

AQI), zagađenosti zemljišta na hot spot

lokacijama i ugroženosti bukom (nivoi buke).

2.2.1.1

Buka

Zagađenost bukom ocjenjivana je na osnovu

rezultata Programa ispitivanja buke u životnoj

sredini. Osnovni ciljevi analize su: (i) omogućiti

zoniranje postojeće buke; (ii) izraditi akcione

planove za upravljanje bukom; (iii) akustički

planirati gradove, saobraćaj i druge aktivnosti

koje doprinose zagađenju bukom. Zagađenost

bukom ocjenjivana je na osnovu rezultata

Programa ispitivanja buke u životnoj sredini gdje

su lokacije značajno udaljene od izvora buke

ocijenjene kao najmanje zagađene (ocjena 1), a

posebno zaštićena područja gdje su pređeni

granični nivoi buke ocijenjena su kao najviše

zagađena bukom (ocjena 5). Detaljniji prikaz

kriterijuma ocjenjivanja nalazi se u tabeli 2.8.

Tabela 2.8: Ocjena zagađenosti bukom

Ocjena zagađe‐nosti

Kriterijum

1 Ako su lokacije udaljene od izvora buke i postojeći nivoi buke nemaju uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi

2 Ako su nivoi buke u propisanim zonama uvijek ispod propisanih graničnih vrijednosti

3

Ako su nivoi buke u poslovno–stambenim područjima, turističkim mjestima, dječjim igralištima LAeq dB(A): za dan iznad 50 dB(A), veče 50 dB(A) i za noć: 45 dB(A)

4

Ako su nivoi buke u turističkim područjima i malim seoskim naseljima, kampovima i školskim zonama LAeq dB(A) iznad: za dan 50 dB(A), za veče 50 dB(A) i za noć 45 dB(A)

5

Ako su granični nivoi buke u posebno zaštićenim prirodnim dobrima LAeq dB(A) iznad: za dan 35dB(A), za veče 30dB(A) i za noć 30dB(A).

Na područjima za odmor i rekreaciju iznad: za dan 50 dB(A), za veče 40 dB(A) i za noć 40 dB(A)


30

Na osnovu rezultata dobijenih analizom

zagađenosti/ugroženosti bukom može se

primjetiti da buka predstavlja veliko opterećenje,

posebno u naseljenim mjestima, na plažama koje

bi trebalo da služe za odmor i rekreaciju,

prostorima pored magistralnog puta koji prolazi

kroz naseljena mjesta (ocjena ugroženosti 5).

Rezultati analize naročito ukazuju na

koncentraciju velikog i različitog opterećenja u

gradskim naseljima u Tivtu, Kotoru, Budvi i Baru.

Najmanje ugrožena su posebno zaštićena

prirodna dobra (ocjena ugroženosti 2). U cilju

pravilnog planiranja razvoja gradskih područja,

neophodno je izraditi katastar buke i obezbijediti

softverske programe za mapiranje buke za

opštinske centre, kao i buduće novo planirane

hotelske komplekse ili turistička naselja.

Ocjena ugroženosti obalnog područja Crne Gore

bukom na osnovu nivoa buke grafički je

prikazana na karti 2.19 koja slijedi.

Karta 2.19: Ocjena ugroženosti – nivoi buke

2.2.1.2

Kvalitet vazduha

Analiza zagađenosti vazduha napravljena je s

ciljem:

utvrđivanja (prikaza) stanja zagađenosti

vazduha;

predlaganja mjera zaštite i poboljšanja

kvaliteta vazduha; i

pravilnog planiranja prostornog rasporeda

pokretnih emisijskih izvora, proizvoda i

aktivnosti koji uzrokuju zagađenje prirodnog

kvaliteta vazduha.

Ocjena zagađenosti vazduha data je polazeći od

kvaliteta vazduha utvrđenog u odnosu na

maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK) u

skladu sa Zakonom o kvalitetu vazduha (“Sl. list

RCG”, br. 48/07) i Uredbom o utvrđivanju vrsta

zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i

drugih standarda kvaliteta vazduha (Sl. list CG br.

45/08 od 31.07.2008.) čija je zvanična primjena

počela od 01.01.2010. godine. U cilju utvrđivanja

nivoa ranjivosti vazduha polazeći od ocjene

zagađenosti utvrđene ovim pristupom, vršeno je

poređenje tako utvrđenog nivoa zagađenja sa

normama koje su propisane novim Zakonom o

zaštiti vazduha (Sl. list CG br. 25/10 od 05.05

2010.) i navedenom Uredbom: granične vrijednosti

zagađenosti, gornje i donje granice ocjenjivanja,

granice tolerancije, kritični nivoi za zaštitu

ekosistema i postizanje ciljnih vrijednosti

kvaliteta vazduha predviđenih ovim Zakonom

(tabela 2.9).

Novi Zakon o zaštiti vazduha (Sl. list CG br. 25/10

od 05.05 2010.) predviđa ocjenjivanje kvaliteta

vazduha po zonama. Uredbom o uspostavljanju

mreže mjernih mjesta za praćenje kvaliteta

vazduha“ (Sl. list CG br. 44/2010) za obalno

područje, odnosno „južnu zonu“, predviđeno je

samo jedno mjerno mjesto u Baru, a od 2012. g. i

mjerno mjesto u Tivtu.


31

Tabela 2.9: Ocjena kvaliteta vazduha


Kriterijum

1 Kvalitet vazduha u zaštićenim, ekološki osjetljivim zonama, kulturnog i prirodnog nasljeđa, čist nezagađen vazduh gdje nisu prekoračene GVZ (R)

2 Kvalitet vazduha prigradskih naselja i gradskih zona bez saobraćaja (UB) Čisto stambena područja, veliki gradski parkovi; plaže, bolničke zone, turistička područja

3

Kvalitet vazduha gradskih područja (U, UT)

Poslovno – stambena područja,turistička mjesta, dječja igrališta, gradski centri, zanatska, trgovačka, administrativno‐upravna zona sa stanovima u naseljima

4 Zone oko pokretnih izvora zagađenja vazduha – uticaj saobraćaja (T) Zone do gradskih saobraćajnica, magistralnih i auto‐putova, gradske raskrsnice

5

Kvalitet vazduha u industrijskim zonama (I)

Industrijska, skladišna i servisna područja, transportni terminali bez stambenih zgrada i najprometnije raskrsnice, hemijska industrija

Kako takav pristup ne obezbjeđuje potrebni nivo

informacija za potrebe analize ranjivosti obalnog

područja, ocjenjivanje zagađenosti vazduha sa

aspekta uticaja na zdravlje populacije i stanje

ekosistema, uzimajući u obzir namjenu prostora,

vršeno je u odnosu na ciljne vrijednosti koje su

bile definisane programom monitoringa kvaliteta

vazduha do 2009. g. Obzirom na kompatibilnost

nacionalnog propisa iz tog perioda i preporuka

Svjetske zdavstvene organizacije (WHO), ocjena

zagađenosti vazduha sa aspekta uticaja na

zdravlje čovjeka, pored navedenih kriterijuma

data je i primjenom AQI (Air Quality index) koji

primjenjuje US EPA (Američka Agencija za zaštitu

životne sredine).

Kvalitet vazduha ocjenjivan na osnovu podataka

o srednjim godišnjim i maksimalnim godišnjim

vrijednostima parametara SO2, NO2 (NOx), O3 i

PM10 prema kriterijumima o uticaju na zdravlje

ljudi u skladu s uputstvima US EPA primjenom

AQI‐a (Air Quality Index) pokazuje u svim

gradovima na primorju, gdje su bile locirane

stanice za monitoring u 2009. g, zadovoljavajući

kvalitet vazduha, osim mjerne stanice u Igalu

gdje su mjerenja pokazala dobar kvalitet

vazduha, tj. po svim parametrima kvalitet

vazduha je odgovarao propisanim normama.

Ostali gradovi nijesu ispunjavali uslov za dobar

kvalitet zbog povećanih koncentracija lebdećih

čestica prečnika manjih od 10 mikrometar‐PM10,

koje imaju veoma negativne efekte na zdravlje

stanovništva. U cilju poboljšanja kvalitete

vazduha, najvažnija planska mjera u okviru

izrade Prostornog plana posebne namjene za

obalno područje Crne Gore treba biti izmeštanje

magistralnih puteva izvan naseljenih mjesta i

izgradnja obilaznica oko gradova, posebno

Kotora i Budve, koji su najugroženiji po pitanju

kvaliteta vazduha.

2.2.1.3

Zagađenost zemljišta

Ocjena zagađenosti zemljišta izvršena je na

osnovu rezultata analiza zemljišta prikupljenih

realizacijom Programa monitoringa zagađenosti

zemljišta u Crnoj Gori koji se sprovodi od 1998.

godine do danas. Opšti cilj analize je obezbijediti

zdravu, nezagađenu i očuvanu životnu sredinu

kako bi se obezbijedio zdrav život ljudi i očuvao

biodiverzitet. Uticaj zagađenosti na lokacijama

na kojima je vršen monitoring ocijenjen je po

skali od 1‐5, pri čemu je minimalna ocjena 1

dodijeljena zemljištima koja nisu zagađena ili je

uticaj zagađenosti na ta zemljišta zanemariv, a

maksimalna ocjena 5 zemljištima s nedopustivim/

neprihvatljivim uticajem zagađenosti (tabela

2.10).


32

Tabela 2.10: Ocjena zagađenosti zemljišta


Kriterijum

1 Lokacije plaža, nacionalnih parkova, lokacije bez uticaja na podzemne vode, more, kvalitet vazduha i zdravlje ljudi

2 Neobradivo zemljište, šume, parkovske površine, lokacije obradivog zemljišta koje se bave organskom poljoprivredom

3

Okolina industrijskih zona, kamenolomi, stovarišta građevinskog materijala, zone oko magistralnih i drugih saobraćajnica na udaljenosti većoj od 100 m

4

Zemljište u neposrednoj okolini deponija, autoservisi, industrijske deponije, okolina trafostanica gdje postoji zagađenje sa PCBs, odlagališta kanalizacionog mulja i dr.

Zone u neposrednoj blizini saobraćajnica

5

Lokacije komunalnih i divljih deponija, odlagališta, skladišta opasnih materija (poljoprivrednih đubriva i pesticida), pretakališta nafte i rabljenih ulja, deponije grita i drugih opasnih materija. Zone pored autoputova i frekventnih magistralnih puteva

Analiza pokazuje da su neke lokacije, uglavnom

gradske deponije u opštinama Herceg Novi, Bar,

Tivat, Kotor i Ulcinj izuzetno zagađene opasnim i

štetnim neorganskim i organskim materijama.

Poseban problem su zatvorene deponije na

kojima nije izvršena propisana sanacija

odlagališta. Takođe, značajan problem

predstavlja zagađenost koju uzrokuju djelatnosti

u Brodogradilištu Bijela i Luci Bar, ali i posljedice

zagađenja koje su nastale uslijed aktivnosti

bivšeg Remontnog zavoda u Tivtu. U kontekstu

daljeg rada neophodno je preispitati postojeća i

predložena rješenja za odlaganje i tretman

komunalnog i industrijskog otpada u obalnom

području, posebno analizirajući mogućnosti

primjene savremenijih i racionalnijih rješenja.

2.2.2Analizazagađenostimora

Osnovni cilj analize zagađenosti/ugroženosti

mora u Crnoj Gori je zaštita, očuvanje i

poboljšanje kvaliteta mora, njegovog

biodiveziteta i ostalih karakteristika, u skladu s

crnogorskom zakonskom regulativom, ustavnim

opredjeljenjem za razvoj Crne Gore kao ekološke

države, kao i obavezama preuzetim ratifikacijom

Konvencije o zaštiti morske sredine i priobalnog

područja Sredozemlja (Barselonska konvencija) i

pratećih protokola. Rezultati analize koristiće se

za izradu CAMP‐a Crna Gora i Nacionalne

strategije za integralno upravljanje obalnim

područjem Crne Gore.

Zagađenost mora analizirana je na osnovu

kvaliteta vode za kupanje, ekotoksikologije

mora, zagađenosti mora na hot spot lokacijama,

kao i zagađenjem otpadnim vodama, a prema

kriterijumu veličine uticaja/zagađenja koji može

biti veoma nizak (1), nizak (2), srednji (3), visok

(4) i nedopustiv (5) (tabela 2.11).

Tabela 2.11: Ocjena stepena zagađenosti (ugroženosti)

1 Vrlo nizak nivo zagađenosti – nema uticaja zagađenja ili je zanemarljiv

Voda kvaliteta A1,S,Š,K1

2

Nizak nivo zagađenosti – uticaj zagađenja je nizak, promjene će vjerovatno imati uticaj u kratkom vremenskom periodu

Voda kvaliteta A2,C,K2

3 Srednji nivo zagađenosti – uticaj zagađenja je srednji, a kapacitet za promjenu statusa kvaliteta vode mali

Voda kvaliteta A2

4

Visok nivo zagađenosti – uticaj zagađenja je visok, pri čemu ne postoji kapacitet za dalje promjene kvaliteta vode

Voda kvaliteta A3

5

Veoma visoka zagađenost: uticaj zagađenja je veoma visok, odnosno dalje promjene kvaliteta vode su nedopustive

> A3 klase kvaliteta


33

Osnov za ocjenu ranjivosti i zagađenosti morske

vode crnogorskog obalnog područja čine podaci

o njenom kvalitetu dobijeni realizacijom Programa

monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora

Crne Gore, a u skladu s klasifikacijom vode koja

je izvršena prema standardima koji su propisani

Uredbom o klasifikaciji i kategorizaciji voda (Sl.

list CG br. 2/07).

2.2.2.1

Kvalitet obalnog mora

Tokom najvećeg dijela godine kvalitet obalnog

mora kreće se između A1 i A2 klase, osim u

periodu jul‐oktobar kada su između A2‐A3 klase

ili van nje. Dobijeni rezultati ukazuju na hitnost

rješavanja problema ispuštanja komunalnih

voda, odnosno njihovog obaveznog

prečišćavanja prije ispuštanja u prirodni

recipijent. Najveći problem za kvalitet morske

vode predstavlja eutrofikacija mora, odnosno,

visok sadržaj nutrijenata (NO2, NO3, NH4, PO4)

koji se tokom godine mijenja.

Karta 2.20: Zagađenost obalnog mora sa aspekta eutrofikacije mora u odnosu na vrijednost TRIX

indeksa (sa lokacijama monitoringa kvaliteta morske vode)

Ocjena kvaliteta voda na osnovu vrijednosti TRIX

indeksa (karta 2.20 koja slijedi) pokazuje da voda

na lokacijama izvan Boke Kotorske uglavnom ima

dobar – osrednji kvalitet osim u Ulcinju i na Maloj

plaži i Port Mileni gdje je dominantno loš kvalitet

vode, dok je kvalitet vode u Bokokotorskom

zalivu osrednji – loš, posebno na lokaciji Instituta

za biologiju mora (IBM) u Kotorskom zalivu.

Uzrok tome je visok sadržaj nutrijenata i

hlorofila.

2.2.2.2

Kvalitet voda za kupanje

Treba imati u vidu kvalitet vode u smislu uticaja

na zdravlje kupača (sanitarni kvalitet) koji se

odnosi na usku zonu obalnog mora koja se koristi

za kupanje (do 50 m). U ovoj zoni najveći uticaj

imaju ispusti komunalnih voda, kao i potoci kada

imaju vode u koritu, a koriste se u istu svrhu,

odnosno, kao ispusti. Zagađenost/ugroženost

voda za kupanje ocjenjuje se po skali vrijednosti

od 1 – 5, pri čemu su najnižom ocjenom 1

vrednovane one plaže u čijoj okolini nema

lokalnih izvora zagađenja, a najvišom ocjenom 5

plaže koje su pod povremenim uticajem

havarijskog ispusta, plaže pod potencijalnim

uticajem neidentifikovanih ispusta objekata na

samoj obalnoj liniji, kao i pod aktuelnim uticajem

građevinskih radova na obali (karta 2.21).

2.2.2.3

Ekotoksikologija mora

Zagađenost/ugroženost mora na hot spot

lokacijama s aspekta ekotoksikologije

ustanovljena je na osnovu podataka iz Programa

monitoringa stanja morskog ekosistema Crne

Gore (eng. MEDPOL program) koji se

kontinuirano sprovodi u Crnoj Gori od 2008 g.

Obzirom na zahtjeve Evropske agencije za

životnu sredinu (eng. EEA), Barselonske

konvencije i LBS protokola, kao i na zahtjeve

Protokola o IUOP‐u, MEDPOL program se zasniva

na ocjeni stanja morskog biodiverziteta, polazeći

od analize bioloških i hemijskih indikatora

zagađenja. Cilj programa je da se na osnovu tako


34

Karta 2.21: Zagađenost/ugroženost voda za kupanje

sprovedenog monitoringa identifikuje ekološki

status morskog ekosistema i planiraju mjere za

smanjenje pritisaka na živi svijet u moru. Posebno

treba istaći da je većina prisutnih zagađivača

perzistentnog karaktera i da ima osobinu

bioakumulativnosti u biološkom materijalu.

Na osnovu ocjene stanja zagađenosti/ugroženosti

morskog ekosistema na hot spot lokacijama s

aspekta ekotoksikologije izvodi se ocjena

postojećeg nivoa ugroženosti morskog

ekosistema na posmatranim lokacijama polazeći

od podataka o utvrđenom obimu zagađenja u

okviru sprovođenja MEDPOL programa Crne

Gore. Ovako data ocjena zagađenosti, odnosno

ugroženosti morskog ekosistema je putokaz u

planiranju mjera sanacije u cilju dostizanja

željenog stanja morskog ekosistema. Ocjene

zagađenosti na posmatranim lokacijama u skladu

su s kriterijumima koji su propisani Uredbom o

klasifikaciji i kategorizaciji voda.

Zagađenost/ugroženost mora na hot spot

lokacijama sa aspekta ekotoksikologije mora

prikazana je na karti 2.22.

Karta 2.22: Zagađenost/ugroženost mora na hot spot lokacijama sa aspekta ekotoksikologije mora

2.2.2.4

Hot spot lokacije – sedimenti i bioindikatori

Ocjena zagađenosti/ugroženosti mora na hot

spot lokacijama s aspekta analize sedimenta daje

ocjenu apsorpcione sposobnosti morskog

ekosistema na posmatranim lokalitetima u

odnosu na uticaje koji mogu dovesti do dalje

akumulacije zagađenja u sedimentima na

posmatranim lokalitetima. U Crnoj Gori nema

propisa koji definiše kvalitet sedimenata, te su u

ocjeni kvaliteta sedimenta primijenjeni

međunarodni propisi koji definišu uticaj

sedimenata na zdravlje ljudi i ekosistem.

Kvalitet sedimenta izuzetno utiče na kvalitet

morske vode, kao i na bioakumulaciju opasnih

materija iz sedimenta u školjkama i drugim

biološkim organizmima. Takođe, sediment

migrira pri talasanju voda, strujanjem mora (oko

3,5m/s), prolaskom brodova, tako da se

zagađenje relativno lako širi. Posebno je važna

bioakumulacija u školjkama na uzgajališima u

okolini hot spot lokacija: Brodogradilište Bijela,


35

lokacija bivšeg Remontnog zavoda „Arsenal“ u

Tivtu i Kotorski zaliv, gdje je uticaj

zagađenosti/ugroženosti mora ocijenjen kao

nedopustljiv/neprihvatljiv (ocjena 5).

Za ocjenu stanja morske sredine sa aspekta

analize toksikološkog zagađenja bioindikatora

neophodno je primijeniti i propise EU‐a koji

postavljaju norme maksimalno dopuštenih

koncentracija sadržaja toksikanata. U tabeli 2.12

dat je pregled zagađenosti za lokacije gdje su

radi preglednosti uticaja kvaliteta mora i

sedimenta na kvalitet bioindikatora uzeti uzorci

za sva tri medija na istoj lokaciji.

Ocjena zagađenosti/ugroženosti mora na hot

spot lokacijama s aspekta analize toksikološkog

zagađenja bioindikatora i analize sedimenta

grafički je prikazana, respektivno, na kartama

2.23 i 2.24 koje slijede.

Tabela 2.12: Uporedni pregled zagađenosti morskog ekosistema na hot spot lokacijama

Red. br.

SEDIMENT MORE SEDIMENT BIOINDIKATORI KOMENTAR

LOKACIJA Ocjena zagađenosti

Ocjena zagađenosti

Ocjena ranjivosti

Ocjena zagađenosti

1 Barski zaliv 1 n.m. od obale 2 1 3 1 Analiziran barbun Mullus barbatus

2 Dobrota – IMB zaliv 3 5 5 5 Dagnje – Mytilus galloprovincialis

3 Luka Bar 4 4 5 5 „

4 Luka Kotor 5 5 5 5 „

5 Luka Herceg Novi 2 2 4 4 „

6 Luka Tivat – Porto Montenegro

5 5 5 5 „

7 Luka Risan 3 3 4 3 „

8 Brodogradilište Bijela 5 5 5 5 „

9 Ada Bojana 3 2 5 2 Analiziran barbun Mullus barbatus

10 Orahovac – Kotorski zaliv 3 ‐ 5 1

11 Solila – Tivatski zaliv ‐ ‐ 5 1 Dagnje – Mytilus galloprovincialis


36

Karta 2.24: Zagađenost/ugroženost m

ora na hot spot lokacijama

sa aspekta an

alize sedim

enta23

Karta 2.23: Zagađenost/ugroženost m

ora na hot spot lokacijama

sa aspekta an

alize bioindikatora24


37

2.2.2.5

Otpadne vode

Rezultati analize otpadnih voda uzorkovanih na

svim glavnim kanalizacionim ispustima ukazuju

da je kvalitet otpadnih voda izvan uslova

predviđenih Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno‐

tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda

u prirodni recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i

postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,

minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja

o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda. Sa

aspekta zagađenosti neophodno je predvidjeti

mjere sanacije lokacija u Brodogradilištu Bijela.

Isto se odnosi i na sediment u Luci Tivat (bivši

Remontni zavod „Arsenal“) čiji je negativan

uticaj evidentan na kvalitet mora i bioindikatora.

Ocjena ugroženosti/zagađenosti mora

ispuštanjem otpadnih voda grafički je prikazana

na karti 2.25.

Karta 2.25: Ugroženost/zagađenost zbog otpadnih vode koje se upuštaju u more (sa pozicijama ispusta)

38

3. 3.Ukupnaranjivostizagađenost

Izrada modela ukupne ranjivosti i zagađenosti/

ugroženosti predstavlja sintezni dio analize opšte

ranjivosti. Uključuje udruživanje (preklapanje)

pojedinačnih i/ili udruženih modela pripremljenih

po segmentima životne sredine. Ukupna analiza

je pripremljena na više načina, a svaki od njih

sadrži specifičnu informaciju i odgovara različitim

scenarijima zaštite životne sredine. Pripremljeni

su:

1. Model ukupne ranjivosti po principu maksimalne vrijednosti;

2. Model ukupne ranjivosti po principu regulisane prosječne vrijednosti;

3. Model ukupne ranjivosti prirodnih karakteristika po principu direktnog vrijednovanja najznačajnijih elemenata životne sredine po pojedinačnim segmentima, kao: model istaknute zaštite najznačajnih

segmenata životne sredine, i model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite

segmenata životne sredine – zakonski propisan neophodni nivo zaštite;

4. Model ukupne zagađenosti/ugroženosti: životne sredine i zdravlja ljudi, i mora;

5. Model akcidenata; 6. Model klime.

Modeli ukupne ranjivosti po principu

maksimalne vrijednosti i po principu regulisane‐

prosječne vrijednosti pripremljeni su

integracijom svih pojedinačnih modela, osim

ranjivosti klime/klimatskih promjena. Ranjivost

klime, odnosno, klimatskih promjena nije

uključena u ukupne modele zbog specifičnosti

tog modela. Ranjivost u tom slučaju izlazi iz

prirodnih karakteristika, odnosno, promjena, a

kod drugih segmenata životne sredine iz

potencijalnog uticaja zahvata, odnosno,

promjena namjene prostora. Analize ranjivosti

klime, odnosno, klimatskih promjena može se

promatrati kao zaseban (dodatni) model Analize

opšte ranjivosti (vidi poglavlje 2.10). Kao

poseban zaključak, odnosno, segment, mogu se

posmatrati i akcidenti čija ranjivost ne proizilazi

iz ranjivosti na zahvate, odnosno, promjene

namjene prostora, već iz vjerovatnoće

akcidenata (vidi poglavlje C 5 Analize opšte

ranjivosti).

Ostali ukupni modeli pripremljeni su primjenom

zaključene obrade specifičnih segmenata životne

sredine:

ukupna analiza prirodnih karakteristika

obrađena je u ukupnom modelu po principu

direktnog vrednovanja najznačajnijih

elemenata;

ukupna analiza životne sredine i zdravlja ljudi

prikazana je u ukupnom modelu

zagađenosti/ugroženosti koji prikazuje one

dijelove prostora gdje treba pristupiti

sanaciji životne sredine (hot spot lokacija i

ostalih izvora zagađenja) i na taj način

smanjiti negativne uticaje na životnu sredinu

i zdravlje ljudi;

ukupna analiza mora prikazana je u

ukupnom modelu zagađenosti/ugroženosti

mora koji prikazuje one dijelove prostora

gdje treba pristupiti sanaciji hot spot lokacija

i na taj način smanjiti negativne uticaje na

morski ekosistem, uključujući i djelatnosti

koje su povezane sa korišćenjem mora

(marikukulturu, turizam) i djelatnosti koje

indirektno vrše pritisak na životnu sredinu i

zdravlje ljudi.

Shema udruživanja je prikazana u tabeli 3.1.


39

Tabela 3.1: Shema udruživanja pojedinačnih modela u modele ukupne ranjivosti, odnosno, zagađenosti/groženosti

Modeli po segmentima životne sredine Uku

pna ranjivost – princip

maksimalne vrijednosti

Uku

pna ranjivost – princip

regu

lisan

e prosječne vrijednosti

Ran

jivost prirodnih karakteristika –

istakn

uta zaštita

Ran

jivost prirodnih karakteristika –

najman

ji nivo prihvatljive

zaštite

Uku

pna zagađen

ost/ugroženost

Akcidenti

Klim

a

1. Životna sredina i zdravlje ljudi

1.1 Buka

1.2 Zagađenost vazduha

1.3 Zagađenost zemljišta

2. Flora i fauna

2.1 Flora i fauna

2.2 Zaštićena područja prirode

2.3 Morski biodiverzitet

a) Koncept 1

b) Koncept 2

3. Zemljište

3.1 Erozija

3.2 Poljoprivreda i poljoprivredna zemljišta

3.3 Seizmička ranjivost

4. Vode

4.1 Kopnene površinske vode

4.2 Podzemne vode

4.3 More

a) Batimetrija

b) Talasi

c) Akcidenti

c) Morske mijene

e) Kvalitet obalnog mora

f) Kvalitet voda za kupanje

g) Hot spot lokacije – more

h) Hot spot lokacije – sedimenti

i) Hot spot lokacije – bioindikatori

j) Otpadne vode

4.4 Poplave

5. Klima, klimatske promjene

5.1 Suša

5.2 Šumski požari

5.3 Jake kiše

5.4 Olujni vjetrovi

6. Predio

6. Predio


40

3.1Ukupnaranjivost

Model ukupne ranjivosti prostora izračunat je po

principu:

maksimalne vrijednosti;

regulisane prosječne vrijednosti; i

direktnog vrednovanja najznačajnijih

elemenata životne sredine.

Međutim, potrebno je naglasiti da izračunom

ukupne ranjivosti temeljem ova tri principa

nijesu iscrpljene sve moguće kombinacije.

3.1.1Principmaksimalnevrijednosti

Prema principu maksimalne vrijednosti konačna

vrijednost ukupne ranjivosti svake prostorne

jedinice (pojedine ćelije) jednaka je najvećoj

ranjivosti koja je dobijena u pojedinačnom

modelu za tu istu prostornu jedinicu. Model

ukupne ranjivosti po ovom principu u sebi

integriše sve pojedinačne modele ranjivosti osim

modela klime. Iako su dobijeni rezultati manje

upotrebljivi za izradu prostornih planova, jer se

ne dobijaju značajno velike razlike u vrednovanju

prostora, takav princip prikazivanja je važan jer

odgovora scenariju maksimalne zaštite životne

sredine koji korespondira i s ustavnim

određenjem Crne Gore kao ekološke države.

Rezultat analize obalnog područja po principu

maksimalne vrijednosti ukazuje na izuzetno

veliku ranjivosti čitavog obalnog područja pri

čemu je najmanje jedan od segmenata životne

sredine ocijenjen ocjenom veoma visoke

ranjivosti (5) ili visoke ranjivosti (4). Tako dobijen

rezultat ukazuje na potpunu opravdanost koncepta

održivog prostornog razvoja, prihvaćenog

usvajanjem niza relevantnih strateških

dokumenata i sektorskih strategija i politika na

nacionalnom nivou, kao i na vrlo izraženu

vjerovatnoću konflikata između koncepta

održivog prostornog razvoja i razvojnih interesa.

Ukupna ranjivost prostora po principu maksimalne

vrijednosti grafički je prikazana na karti 3.1.

Karta 3.1: Ukupna ranjivost po principu maksimalne vrijednosti

3.1.2Principregulisaneprosječnevrijednosti

Model ukupne ranjivosti po principu regulisane

prosječne vrijednosti u sebi integriše sve

pojedinačne modele ranjivosti, ali na način da su

neki od njih prethodno grupisani u udružene

modele koji uključuju pojedinačne modele po

pojedinim temama. U cilju izrade udruženih

modela po segmentima izvršeno je ekspertsko

vrednovanje pojedinačnih modela na način da

svaki pojedinačni model ima jednaku vrijednost

unutar udruženog modela posmatranog segmenta

ili se pojedinačnim modelima pridružuju različite

vrijednosti. Kako bi se izradio model ukupne

ranjivosti slijedeći tako postavljen princip, bilo je

neophodno izvršiti dodatno vrednovanje

odabranih pojedinačnih i udruženih modela u

odnosu na model ukupne ranjivosti. Kako ovako

sprovedeno vrednovanje treba biti rezultat

transparentnog i objektivnog rada, isto je

sprovedeno primjenom metode ankete među

članovima ekspertskog tima. Eksperti su brojčano


41

izrazili važnost koju ima podmodel u modelu

ukupne ranjivosti korišćenjem vrijednosne skale

od 1‐2.

U tabeli 3.2 koja slijedi. u drugoj koloni dat je

prikaz principa vrednovanja primijenjenog kod

izrade udruženih modela ranjivosti po

segmentima. U trećoj koloni dat je značaj modela

u udruženom modelu, za one segmente, gdje se

udruženi model izrađuje po principu regulisane

prosječne vrijednosti.

Značaj principa regulisane prosječne vrijednosti

primarno se ogleda u mogućnosti prikaza relativnih

razlika u ranjivosti pojedinačnih dijelova prostora

čime se omogućava optimizacija planiranih

zahvata, odnosno promjena namjene prostora.

Shodno tome, zahvate treba usmjeravati na

dijelove prostora s manjom frekvencijom više

ranjivih elemenata životne sredine.

Ukupna ranjivost prostora po principu regulisane

prosječne vrijednosti za kopneno područje grafički

je prikazana na karti 3.2, dok je ukupna ranjivost

prostora po principu regulisane prosječne

vrijednosti za more grafički prikazana na karti 3.3.

Tabela 3.2: Primjena principa regulisane prosječne vrijednosti i njegov značaj u modelu ukupne ranjivosti

Osnovni model Način pripreme udruženog modela

Značaj principa regulisane prosječne vrijednosti u udruženom modelu po segmentima

Segmenti modela korišćeni u udruženom modelu ranjivosti

Značaj primijenjenog principa u udruženom modelu ranjivosti

Životna sredina i zdravlje ljudi

Buka

Princip regulisane prosječne vrijednosti

1,75 Buka 1,25

Zagađenost vazduha 2

Zagađenost vazduha

1,5

Zagađenost zemljišta 1,5

Zagađenost zemljišta na hot spot lokacijama

1

Flora i fauna

Flora i fauna

Princip maksimalne vrijednosti

‐

Flora i fauna 2

Zaštićena područja prirode Zaštićena područja prirode

1,5

Morski biodiverzitet Morski biodiverzitet – koncept 1

*

Zemljište

Erozija ‐

‐

Segment nije korišten u udruženom modelu**

‐

Poljoprivreda i poljoprivredna zemljišta

‐ ‐

Poljoprivreda i poljoprivredna zemljišta

2

Seizmička ranjivost

a) Seizmička kategorizacija prostora

b) Inženjersko‐geološka (I‐G) kategorizacija

c) Nagib

Ocjene određene kombinacijama ocjena

‐

Seizmički hazard (kombinacija nagiba, seizmičke i I‐G kategorizacije)

2


42

Osnovni model Način pripreme udruženog modela

Značaj principa regulisane prosječne vrijednosti u udruženom modelu po segmentima

Segmenti modela korišćeni u udruženom modelu ranjivosti

Značaj primijenjenog principa u udruženom modelu ranjivosti

Vode

Kopnene površinske vode


‐ Udruženi model za kopnene površinske vode

1,5 a) Karakteristike površinskih voda

b) Kvalitet površinskih voda

Podzemne vode


‐ Udruženi model za podzemne vode

2 a) Hidrogeološka svojstva stijena

b) Zone sanitarne zaštite i izvori

More

Princip regulisane prosječne vrijednosti

4.3 Udruženi model za more

*

a) Batimetrija 1,75

b) Talasi 2

c) Akcidenti 1,5

c) Morske mijene 1,25

e) Kvalitet obalnog mora 2

f) Kvalitet voda za kupanje 1,75

g) Hot spot lokacije – more 1,25

h) Hot spot lokacije – sedimenti 1,5

i) Hot spot lokacije‐bioindikatori 1,25

j) Otpadne vode 1,75

Klima, klimatske promjene

Suša


‐

Segment nije korišćen u udruženom modelu***

‐ Šumski požari

Jake kiše

Olujni vjetrovi

Predio

Predio ‐ Predio 2

* Ranjivost morskog biodiverziteta – koncept 1 i udruženi model ranjivosti za more su udruženi po principu maksimalne

vrijednosti obzirom da pouzdani podaci za morski biodiverzitet nijesu dostupni za isti obuhvat područja koji je bio

analiziran kod izrade udruženog modela za more; s tim u vezi, prosječna ocjena ne bi bila relevantna.

** Ranjivost zbog erozije nije korišćena u modelu, jer analiza erozije ne obuhvata čitavo obalno područje, već samo područja

značajnih slivova – prosječna ocjena ne bi bila relevantna.

*** Vidi uvodno obrazloženje.


43

Karta 3.3: U

kupna ranjivost po principu

regulisan

e prosječne vrijednosti za more 2

Karta 3.2: U

kupna ranjivost po principu

regulisan

e prosječne vrijednosti za ko

pnen

o područje 3


44

3.1.3Principdirektnogvrednovanjanajznačajnijihelemenataživotnesredine

Model je pripremljen u dva scenarija:

model istaknute zaštite najznačajnih

segmenata životne sredine čiji se koncept

zasniva na direktnom ocjenjivanju

najznačajnijih elemenata (zakonski zaštićenih

i područja veoma visoke – ocjena 5 i visoke –

ocjena 4 ranjivosti) po pojedinačnim

segmentima životne sredine; i

model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite

segmenata životne sredine – zakonski

propisan neophodni nivo zaštite čiji se

koncept zasniva na činjenici da su kao

značajni definisani elementi/segmenti

životne sredine koji su zakonski zaštićeni.

Model je pripremljen po principu maksimalne

vrijednosti, a značaj segmenata/elemenata

životne sredine je određen direktno ocjenama

datim u matrici. Princip direktnog vrednovanja

najznačajnih elemenata životne sredine prikazan

je u tabeli 3.3 koja slijedi.

Tabela 3.3: Primjena principa direktnog vrednovanja najznačajnih elemenata životne sredine

Segment Kategorije Model istaknute zaštite najznačajnih elemenata/ segmenata

Model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite elemenata/ segmenata

Život i zdravlje * ‐ ‐

Flora i fauna Zaštićene biljne vrste 5 4

Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz udruženog modela ranjivosti flore i faune i zaštićenih područja

5 ‐

Područja visoke ranjivosti (4) iz modela ranjivosti flore i faune

3 ‐

Posebni rezervat prirode 5 5

Nacionalni park 4 4

Spomenik prirode 3 3

Predio izuzetnih odlika 3 3

Područje zaštićeno opštinskom odlukom 3 3

Zaštićeni dendrološki objekti 5 4

Nacionalni park (potencijalni) 4 4

Regionalni park (potencijalni) 4 4

Spomenik prirode (potencijalni) 3 3

Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz modela ranjivosti morskog biodiverziteta – Koncept 2

5 ‐

Područja visoke ranjivosti (4) iz modela ranjivosti morskog biodiverziteta – Koncept 2

4 ‐

Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz modela ranjivosti morskog biodiverziteta – Koncept 1

‐ 5

Erozija I kategorija – ekscesivna /pretjerana/ erozija 3 ‐

I ab kategorija, ekscesivna erozija – abrazija 3 ‐

II kategorija, jaka erozija 2 ‐

Poljoprivredne površine Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz modela ranjivosti

5 3

Područja visoke ranjivosti (4) iz modela ranjivosti 4 2

Seizmička ranjivost Indeks 5 – površine veoma visoke ranjivosti iz modela ranjivosti

5 5

Indeks 4 – površine visoke ranjivosti iz modela ranjivosti

4 2


45

Segment Kategorije Model istaknute zaštite najznačajnih elemenata/ segmenata

Model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite elemenata/ segmenata

Površinske vode Stalni tokovi i značajni povremeni tokovi 5 5

Povremeni tokovi 4 3

Saško jezero 5 5

Skadarsko jezero 4 4

Podzemne vode Zona nadzora – III zona zaštite (šira zona zaštite) 3 3

Zona ograničenog režima zaštite – II zona zaštite (uža zona zaštite)

4 4

Zona strogog režima zaštite – I zona zaštite (zona neposredne zaštite)

5 5

Pojas sanitarne zaštite (pojas cjevovoda) 5 5

Zona mineralnih izvora 5 3

Zona nalazišta peloida 5 3

Karbonatne stijene kaverozno pukotinske poroznosti dobre skaršćenosti

2 ‐

More * ‐ ‐

Poplave Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz modela ranjivosti

5 4

Područja visoke ranjivosti (3) iz modela ranjivosti 3 2

Klima * ‐ ‐

Predio Područja veoma visoke ranjivosti (5) iz modela ranjivosti

4 ‐

Područja visoke ranjivosti (4) iz modela ranjivosti 3 ‐

Model istaknute zaštite najznačajnih

segmenata životne sredine

Model istaknute zaštite najznačajnih

elemenata/segmenata životne sredine odgovora

zaštitnim scenarijima prostornog razvoja, ali za

razliku od modela ukupne ranjivosti po principu

maksimalne vrijednosti omogućava definisanje

relativnih razlika između pojedinih dijelova

prostora. Na taj način dobija se širok manevarski

prostor za usklađivanje zaštitnih sa razvojnim

ciljevima, odnosno za traženje onih dijelova

prostora gdje bi u slučaju zahvata, odnosno

promjene namjene prostora uticaj bio velik, ali

još uvijek prihvatljiv. Ukupna ranjivost prostora

po principu direktnog vrijednovanja najznačajnijih

elemenata životne sredine zasnovana na modelu

istaknute zaštite najznačajnijih elemenata

grafički je prikazana na karti 3.4.

Model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite

segmenata životne sredine

Model najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite

elemenata/segmenata životne sredine ukazuje

samo na one dijelove prostora koji su zaštićeni

relevantnim zakonskim propisima. Ovaj model,

koji zapravo predstavlja suprotan pol modelu

ukupne ranjivosti po principu maksimalne

vrijednosti, treba uzimati oprezno, samo kao

krajnju situaciju. Ukupna ranjivost prostora po

principu direktnog vrednovanja najznačajnijih

elemenata životne sredine zasnovana na modelu

najmanjeg nivoa prihvatljive zaštite grafički je

prikazana na karti 3.5.


46

Karta 3.5: U

kupna ranjivost po principu direktnog vrednovanja najznačajnijih

elemenata životne sred

ine zasnovana na modelu najman

jeg nivoa

prihvatljive zaštite4

Karta 3.4: U

kupna ranjivost po principu direktnog vrednovanja najznačajnijih

elemenata životne sred

ine zasnovana na modelu istaknute zaštite

najznačajnijih elemenata5


47

3.1.4Područjanajvećeranjivosti

Na osnovu modela ukupne ranjivosti izdvajaju se

sljedeća područja velike ranjivosti.

Orjen

Područje očuvanog prirodnog predjela, značajnih

vrsta i staništa, usljed čega je definisano i kao

potencijalno zaštićeno područje prirode sa

statusom nacionalnog parka. Djelatnosti i

urbanistička rješenja treba prilagoditi očuvanju

prirodnih karakteristika područja.

Sutorinsko polje – Igalo

Zemljište u Sutorinskom polju je izuzetno ranjivo

na zagađivanje s obzirom da se na toj lokaciji

nalaze geološke rezerve ljekovitog blata za Igalo.

Neophodno je spriječiti dalju urbanizaciju zbog

očuvanja kvaliteta voda i blata u Igalu.

Prostornim planom za obalno područje Crne

Gore treba postaviti osnovu/smjernice koje

omogućavaju cjelovito pejzažno‐arhitektonsko

uređenje pojasa između šetališta i plaže.

Bokokotorski zaliv

Akvatorijum Bokokotorskog zaliva veoma je

ranjiv, posebno u uskom dijelu Kotorskog zaliva,

dijelu između Brodogradilišta u Bijeloj i Luke

Portomontenegro i zalivu Igalo. Zaliv je veoma

ranjiv i u slučaju akcidentnih zagađenja (npr.

izlivanje naftnih derivata usled pomorskih

akcidenata). Zagađenost mora je veoma visoka i

evidentno se moraju preduzimati hitne mjere

sanacije hot spot lokacija i regulisanje

kanalizacije.

U cilju zadržavnja statusa Kotorsko‐Risanskog

zaliva kao područja svjetske prirodne i kulturne

baštine (na UNESCO‐ovom listi Svjetske baštine),

urbanizaciju treba ograničiti u postojeća naselja

(koristiti tzv. unutrašnje rezerve u naseljima),

odnosno, spriječiti kontinuiranu liniju

urbanizacije uz obalu i očuvati zelene cezure

između pojedinačnih naselja, tj. dijelova naselja.

Vrmac

Područje očuvanog prirodnog predjela, značajnih

vrsta i staništa uslijed čega je i definisano kao

potencijalno zaštićeno područje prirode sa

statusom regionalnog parka. Djelatnosti treba

prilagoditi očuvanju prirodnih karakteristika

područja.

Tivatsko polje

Područje od velikog značaja za poljoprivredu u

kome treba sprječavati dalju neracionalnu

urbanizaciju.

Okolina Virpazara, Male i Velike Gorane

Ovo je područje očuvanog kulturnog predjela i

kompleksa tradicionalno obrađivanih

poljoprivrednih površina. Treba očuvati

tradicionalni oblik poljoprivrednih površina i

sprovoditi mjere sprečavanje zarastanja

poljoprivrednih površina. Prostornim planom za

obalno područje Crne Gore treba postaviti

osnovu/smjernice koje omogućavaju realizaciju

urbanističkih rješenja za naselja u kontekstu

očuvanja tipičnog seoskog karaktera.

Mrčevo polje – plaža Jaz – brdo Spas – plaža

Mogren

Mrčevo polje je od velikog značaja za

poljoprivredu. Prostornim planom za obalno

područje Crne Gore treba postaviti osnovu/

smjernice koje omogućavaju cjelovito pejzažno‐

arhitektonsko uređenje pojasa između polja i

plaže Jaz. Brdo Spas je stanište zaštićenih vrsta

biljaka: Euphorbia dendroides L. (drvenasta

mlječika), Phagnalon rupestre (L.) DC. (busina) i

Cakile maritima DC. (morgruša), kao i predjelno

prepoznatljivo područje. Treba spriječiti dalju

urbanizaciju i gradnju nepogodne turističke

infrastrukture, odnosno, održati prirodni

karakter plaža i zaleđa.

Buljarica

Buljarica je kompleksno područje poljoprivrednih

površina bogatog biodiverziteta i predjela.

Urbanizacija tog predjela značila bi izuzetno velik


48

uticaj na životnu sredinu. U slučaju izgradnje

turističkih kapaciteta, pažnju treba posebno

posvetiti nalaženju urbanističkog rješenja kojim bi

se očuvale najznačajnije predjelne karakteristike,

odnosno elementi životne sredine.

Barsko polje

Ovo područje je poljoprivredno zemljište velikog

kvaliteta, ali degradirano neracionalnim/

nepogodnim oblikom urbanizacije. Dalju

urbanizaciju treba uskladiti sa potrebom očuvanja

poljoprivrednih kompleksa. Istovremeno treba

imati u vidu veliku seizmičku ranjivost područja.

Dobre vode

Dobre vode su područje velike predione

prepoznatljivosti i predionog diverziteta sa

posebnim oblicima reljefa i vegetacije te

tradicionalnim oblikom poljoprivrednih površina.

Treba spriječiti netipičnu urbanizaciju i

arhitekturu i očuvati tradicionalan oblik

poljoprivrednih površina.

Rumija

Rumija je prirodno očuvano područje koje je

definisano i kao potencijalno zaštićeno područje

prirode sa statusom regionalnog parka. Potrebno

je očuvati prirodni karakter područja.

Ulcinjsko polje

Ovo područje je poljoprivredno zemljište velikog

kvaliteta, ali degradirano neracionalnim/

nepogodnim oblikom urbanizacije. Dalju

urbanizaciju treba uskladiti sa potrebom očuvanja

poljoprivrednih kompleksa. Istovremeno treba

imati u vidu veliku seizmičku ranjivost područja.

Šasko polje – Anamalsko polje

Šasko polje–Anamalsko polje obuhvata

poljoprivredne površine izuzetne važnosti.

Očuvanjem njihove namjene u funkciji razvoja

poljoprivrede istovremeno se štite i njihove

predione karakteristike.

Šasko jezero

Šasko jezero se nalazi u prirodnom, skoro

neizmijenjenom području, gdje pritisci skoro da i

ne postoje. Može se koristiti za navodnjavanje

poljoprivrednih površina.

Štoj

Poljoprivredne površine Štoja su od velike

važnosti. Urbanizaciju treba ograničiti u

postojeća naselja korišćenjem tzv. unutrašnjih

rezervi u naseljima. Istovremeno treba imati u

vidu i veliku seizmičku ranjivost područja.

Velika plaža

Obzirom na atraktivnost prostora namijenjenog

razvoju visokokvalitetnog turizma, kao i na

mogući uticaj zagađenja koje u prekograničnom

kontekstu dospijeva Bojanom i transportom

zagađenja iz uvale Drač u Albaniji morskim

strujama ili prekoračenjem kapaciteta plaža u

ljetnjem periodu, uski plitki pojas od Valdanosa

do ušća Bojane je najranjiviji dio obalnog

područja otvorenog mora.

Područje Velike plaže je izuzetno važno u smislu

očuvanja biodiverziteta. Obzirom da urbanizacija

tog predjela može usloviti izuzetno velik uticaj na

životnu sredinu, ista je diskutabilna. Iako su

smjernice za očuvanje autentičnog pejzaža i

vegetacije dina na prostoru Velike plaže i

obalnom dijelu ostrva Ade date Prostornim

planom posebne namjene za područje morskog

dobra (PPPNMD) detaljno mapiranje habitata na

području Velike plaže pokazuje da su ugroženi

lokaliteti najveće vrijednosti (npr. dine) i bitne

prirodne karakteristike u zaleđu plaže. Stoga je

neophodno Prostornim planom za obalno

područje Crne Gore postaviti osnovu/smjernice

koje u slučaju izgradnje novih turističkih

kapaciteta omogućavaju realizaciju urbanističkih

rješenja na osnovu jasnog koncepta turističkog

razvoja uz očuvanje najznačajnijih prirodnih i

predionih karakteristika.


49

Bojana

S obzirom na značaj ovog prostora za bilans voda

i njegov uticaj na more, rijeka Bojana sa

hidrološkog aspekta predstavlja rijeku velike

ranjivosti. Kao prekogranični tok rijeka Bojana

nosi vode Skadarskog jezera, kao i komunalne

vode i ostalo zagađenje sa područja Skadra. U

slivu Bojane postoji veliki broj raznovrsnih i

velikih izvora zagađivanja koja zahtijevaju

sistematično rješavanje.

Gradska naselja

Razvijeni modeli pokazuju da su najviše

zagađena i sa aspekta zaštite životne sredine

najranjivija turistička naselja, plaže i čisto

stambena područja Kotora, Budve, Bara i Ulcinja,

kao i područja namijenjena zdravstvenom

turizmu, kao što je Igalo. Posebnu pažnju treba

posvetiti uspostavljanju osnove/smjernica u

Prostornom planu za obalno područje Crne Gore

koje će na nivou planske dokumentacije nižeg

reda usloviti realizaciju urbanističkih rješenja

koja smanjuju uticaje na životnu sredinu

(uređenje zaobilaznica, princip (ne)kompatibilnih

namjena prostora, „buffer“ zone, barijere protiv

buke, zaštitno zelenilo, itd.).

Prirodno očuvana obala

Posebnu pažnju treba posvetiti očuvanju

najranjivijih dijelova predjela, odnosno nastojanju

da se izbjegnu novi zahvati u prostoru. Pod tim se

podrazumijevaju područja prirodno očuvane

obale, pogotovo skalovite obale (npr. u blizini

Ulcinja) i plaža, čije zaleđe nije urbanizovano

(npr. Valdanos, Trsteno), kao i područja vidno

izloženih stijena (npr. iznad Kotora). Odmak,

odnosno zabranu gradnje uz samu obalu treba

primjenjivati kao jednu od osnovnih mjera

očuvanja obalnog predjela. U smislu razvoja

turističkih kapaciteta ista nije ograničenje, već

potencijal za stvaranje kvalitetnog pejzažno‐

arhitektonskog uređenja turističke ponude i

izgradnju identiteta turističkog resorta.

U Prostornom planu za obalno područje Crne

Gore treba postaviti osnovu/smjernice koje će

na nivou planske dokumentacije nižeg reda

usmjeriti aktivnosti u pravcu sistematičnog

sprovođenja sanacionih pejzažno‐arhitektonskih

uređenja duž čitave, već urbanizovane, obale.

Urbanizacija treba biti cjelovita, sa sistematičnim

uređenjem javnog dobra (šetališta, zelenih

otvorenih površina). Potrebno je osigurati

očuvanje prirodnih karakteristika i predione

prepoznatljivosti pojedinačnih dijelova obale.

Seoska naselja

Kao i kod prirodno očuvane obale, i sa aspekta

očuvanih seoskih naselja, u Prostornom planu za

obalno područje Crne Gore treba postaviti

osnovu/smjernice koje će na nivou planske

dokumentacije nižeg reda usmjeriti aktivnosti u

pravcu realizacije urbanističkih i arhitektonskih

rješenja tipičnih za očuvana seoska naselja u cilju

očuvanja njihovog karaktera. Treba spriječiti

netipičnu urbanizaciju i arhitekturu i očuvati

tradicionalan oblik poljoprivrednih površina u

okolini naselja.

3.2Ukupnazagađenost

Model ukupne ugroženosti/zagađenosti (za

životnu sredinu i zdravlje ljudi) određuje se kao

sinteza onih područja na kojima već postoji

zagađenost. Model ukupne ranjivosti

pripremljen je:

po principu maksimalne vrijednosti: konačna

vrijednost zagađenosti svake prostorne

jedinice (pojedine ćelije) jednaka je najvećoj

zagađenosti koja je dobijena u pojedinačnom

modelu za tu istu prostornu jedinicu;

kao prikaz najvećih ocjena: iz pojedinačnih

modela izvučena su samo područja sa

ocjenom 5 (uticaj je nedopustljiv), 4 (uticaj je

veoma velik) i 3 (uticaj je velik). Svaka od

analiziranih pojava je prikazana na svom

sloju (eng. layer), a područja gdje se

preklapaju pojedinačni slojevi mogu se

smatrati ukupno više zagađenim/ugroženim,

odnosno, konfliktnim područjima.


50

3.2.1Ukupnazagađenostkopna

Karta 3.6 ukupne zagađenosti/ugroženosti kopna

naročito ukazuje na koncentraciju velikog i

različitog opterećenja u gradskim naseljima

Tivtu, Kotoru, Budvi i Baru.

3.2.2Ukupnazagađenostmora

Karta 3.7 ukupne zagađenosti/ugroženosti mora

koja slijedi upozorava na veliku ugroženosti

Kotorskog i Tivatskog zaliva, luke u Budvi i Baru,

te predjela od Ulcinja do Port Milene. U pogledu

zagađenja otvorenog mora stanje je znatno

povoljnije u odnosu na stanje u Bokokotorskom

zalivu gdje je evidentno da se moraju

preduzimati hitne mjere sanacije hot spot

lokacija i regulisanje kanalizacije u Kotorskom i

Tivatskom zalivu.

Stepen zagađenosti na otvorenom moru je manji

zahvaljujući relativno velikoj dubini i dobrom

miješanju voda. Naime, dubine do 20 metara

nalaze se u veoma uskom pojasu uz obalu i čine

svega 1,1% akvatorijuma izvan Bokokotorskog

zaliva. To znači da dubine, već u neposrednoj

blizini obale, omogućavaju termalnu stratifikaciju

što povoljno utiče na intenzitet procesa difuzije i

dilucije otpadnih voda koje sa kopna dospijevaju

u more kanalizacionim ispustima.


51

Karta 3.7: U

kupna zagađenost/ugroženost m

ora: makismalna vrijednost6

Karta 3.6: U

kupna zagađenost/ugroženost kopna: ocjene 3 (uticaj je velik), 4

(uticaj je veoma velik) i 5 (uticaj je nedopustljiv/nep

rihvatljiv)7

52

4. 4.Optimiziranjeplaniranjanamjenepovršina

uobalnompodručju

Osnovni cilj Analize opšte ranjivosti obalnog

područja iz perspektive izrade PPPNOP CG je

optimizacija planiranja namjene površina na

način da se za kategorije namjena površina u

kojima se odvijaju osnovne funkcije (zone

planirane za izgradnju i uređenje, odnosno

građevinska područja) izaberu područja

najmanje ranjivosti. Ovaj vid optimizacije plana

namjene površina postiže se na dva načina:

1. na osnovu analize ranjivosti usmjeravaju se buduće lokacijske odluke u okviru plana namjene površina PPPNOP CG; i

2. preispituju se postojeće lokacijske odluke, odnosno prostorno planska rješenja u važećim planskim dokumentima 6 obalnih opština.

Prvi način je nešto jednostavniji i bazira se na

korišćenju sinteznih karata ranjivosti kao

podloge u definisanju novih namjena površina.

Drugi način zahtijeva analizu važećih planskih

dokumenata koji se preispituju primjenom

uobičajenih indikatora održivosti korišćenja i

planiranja obalnog područja. Riječ je o indikatorima

kojima se, u skladu sa zahtjevima iz Protokola

(kao i dobrom praksom prostornog planiranja

uopšte), mjeri i prati stanje urbanizovanosti

obale, kao i racionalnost u planiranju i

usmjeravanju budućih procesa urbanizacije.

Indikatorom racionalnosti planiranja i

korišćenja građevinskih područja računa se udio

(obično iskazan procentualno) površina

građevinskih područja u ukupnoj površini neke

prostorne cjeline, npr. naselja, obalnog pojasa ili

opštine, kao i udio izgrađenog dijela u ukupnoj

površini građevinskog područja. Za potrebe

računanja ovog indikatora korišćena je sintezna

karta namjene površina izrađena od strane RZUP‐a,

Obrađiača PPPNOP CG, kao i karta izgrađenosti

prostora 6 obalnih opština izrađena u okviru

Analize izgrađenosti, CAMP CG, 2013. g. (rezultati

su prezentovani u Tabeli 4.1), izrađena na podlozi

ortofoto snimka iz 2011. godine (pristup ortofoto

snimku je omogućen preko internet stranica

Uprave za nekretnine:

http://www.nekretnine.co.me/).

Tabela 4.1: Indikatori planirane izgrađenosti i iskorištenosti građevinskog područja (GP) po opštinama, stanje iz 2011. g. (Izvor: Analiza izgrađenosti obalnog područja, CAMP CG, 2013. g.)

Opština Površina uk

(ha) GP (ha)

GP/uk (%)

Izgrađeno (ha)

Izgr/GP (%)

Kolone 1 2 3=2/1 4 5=4/2

Bar 50.429 4.326 8,6 1.331 30,8

Budva 12.243 2.628 21,5 535 20,3

Herceg Novi 23.360 7.017 30,0 844 12,0

Kotor 33.575 2.659 7,9 517 19,5

Tivat 4.745 1.339 28,2 519 38,8

Ulcinj 26.105 5.394 20,7 575 10,7

Ukupno 150.457 23.363 15,5 4.321 18,5


53

Podaci u gornjoj tabeli pokazuju izrazito velika

građevinska područja obzirom na gustinu

naseljenosti, odnosno, površinu izgrađenih

dijelova građevinskih područja. Poređenja radi,

udio građevinskih područja u ukupnoj površini 6

obalnih opština u Crnoj Gori je 15,5%, a isti udio

u obalnim županijama Hrvatske je u rasponu od

4,0% (Dubrovačko‐Neretvanska županija) do

7,1% (Splitsko‐Dalmatinska županija). Posljedica

toga je i niska izgrađenost, odnosno,

iskorišćenost građevinskih područja. Za 6 obalnih

opština ta izgrađenost je samo 18,5% dok je isti

udio npr. u obalnim županijama Hrvatske u

rasponu od 51,8% (Istarska županija) do 77,9%

(Primorsko‐Goranska županija). Po istom osnovu

u Sloveniji su dostupni podaci za 31 od 211

opština koje su u 2012. g. imale usvojene

opštinske prostorne planove nove generacije.

Udio građevinskog područja varira u zavisnosti

od društveno‐geografskih karakteristika opština

od 1,96% (Opština Loški potok) do 28,29%

(Gradska opština Ljubljana). Iskorišćenost

građevinskih područja je od 33,0% (Opština

Pivka) do 79,5% (Gradska opština Ljubljana).

Planiranje građevinskih područja višestruko

većih od potrebnih predstavlja neracionalno

trošenje vrijednih i neobnovljivih prostornih

resursa i ima brojne negativne posljedice koje

uključuju:

dispergovanu (raspršenu) izgradnju koja

zahtijeva znatno dužu saobraćajnu mrežu i

skuplje komunalno opremanje građevinskog

zemljišta,

nepotrebnu potrošnju ostalih kategorija

zemljišta, posebno vrijednog

poljoprivrednog i šumskog zemljišta i

područja vrijednog biodiverziteta,

više troškove energije i goriva odnosno veći

pritisak na životnu sredinu,

gubitak tradicionalne fizionomije naselja i

narušavanje izvornih pejzažnih vrijednosti,

u ekonomskom smislu, dugoročno

posmatrano, ovakav trend dovodi do pada

prihoda u turizmu i pada rejtinga destinacije.

Stoga je PPPNOP CG‐om neophodno postići

racionalizaciju namjene prostora obalnog

područja u kontekstu stremljenja ka dostizanju

koncepta održivosti primjenom pristupa

"konzervacija kroz koncentraciju urbanizacije".

Sprovođenje ovog pristupa treba primarno

fokusirati na analizi mogućnosti smanjenja

obuhvata građevinskih područja, uz povećanje

njihove koncentracije u zonama konflikta koje su

dobijene preklapanjem rezultata ranjivosti i

izgrađenosti obalnog područja.

Niska izgrađenost područja 6 obalnih opština

Crne Gore od samo 18,5% znači da postoje velike

rezerve građevinskih područja. Ukupna površina

neizgrađenog građevinskog područja je 19.042

ha. Konkretno, oko 13.000 ha rezervi mješovite

namjene naselja znači da u okviru postojećih

građevinskih područja može živjeti još 600‐

800.000 stanovnika (uz pretpostavljenu gustinu

naseljenosti od 45‐60 st/ha). Isto tako rezerve

unutar zona za turizam i turističko stanovanje

iznose oko 4.600 ha što omogućava (uz

pretpostavljenu minimalnu gustinu 50

kreveta/hektaru) gradnju kapaciteta za oko

230.000 novih kreveta. Ukoliko se za ovu vrstu

namjene površina uzme u obzir češće

primjenjivani standard od barem 80

kreveta/hektaru moguće je imati ukupne rezerve

od oko 350.000 kreveta.

Sprovedena analiza i izračunati indikatori

ukazuju na mogućnost i potrebu optimizacije

namjene površina obalnog područja kroz

smanjivanje obuhvata građevinskih područja.

Planiranje građevinskog zemljišta regulisano je i

članom 77. Pravilnika o bližem sadržaju i formi

planskog dokumenta, kriterijumima namjene

površina, elementima urbanističke regulacije i

jedinstvenim grafičkim simbolima, koji takođe

zahtijeva smanjenje ukoliko je postojeća

izgrađenost građevinskih područja manja od

50%.

U situaciji obaveze smanjenja građevinskih

područja postavlja se pitanje kriterijuma za

odabir zona ili dijelova zona za koje treba

Program upravljanja obalnim područjem (CAMP) Crna Gora

54

predložiti ukidanje statusa građevinskog

područja. Uz uvažavanje drugih kriterijuma,

posebno naslijeđenih prava u situaciji kada je

neka zona u fazi izrade detaljnije planske

dokumentacije (sa poznatim investitorom), od

posebne koristi može biti analiza opšte ranjivosti

obalnog područja. Preklapanjem sintezne karte

ranjivosti i karte izgrađenosti prostora 6 obalnih

opština na kojoj su nanijete zone neizgrađenih

građevinskih područja lako se uočavaju područja

gdje su opravdane korekcije obuhvata

građevinskih područja.

Poređenje neizgrađenog građevinskog područja i

rezultata analize opšte ranjivosti, date kroz

udruženu ranjivost – modelom istaknute zaštite

najznačajnih elemenata, prikazano je u tabeli 4.2

i na karti 4.6.

Analiza pokazuje da je udio područja veome

visoke ranjivosti unutar neizgrađenog

građevinskog područja veoma visok. 80% svih

površina neizgrađenih građevinskih područja je

na lokacijama visoke (ocjena 4) i veoma visoke

(ocjena 5) ranjivosti. Posebno treba upozoriti:

na područja opštine Herceg Novi gdje veliki

udio ranjivih površina izlazi iz obuhvata

prikazanih planiranih namjena površina,

odnosno, iz velikog i sveobuhvatnog areala

planski definisanih područja za

naselja/stanovanje sjeverno od Sutorine i

Herceg Novog, koja se pri tom preklapaju sa

zonama očuvanja biodiverzitete (na

područjima je rasprostranjena šumska

zajednica Orno‐Quercetum ilicis od posebnog

značaja za biodiverzitet obalnih mediteranskih

područja), kvalitetnim poljoprivrednim

površinama i manjim područjima veoma

visoke seizmičke ranjivosti;

na područja opštine Budva gdje velik udio

ranjivih površina izlazi iz više velikih zona

(npr. Buljarica) čija je namjena površina za

turizam i turistička naselja, koja se pri tom

preklapaju sa veoma ranjivim prirodno

očuvanim dijelovima obale;

na području opštine Ulcinj površina veoma

ranjivih područja djelomično izlazi iz prikazane

namjene površina za Ulcinjsku solanu čiji je

rubni pojas planski definisan kao "površina

za industriju"; pri tom treba upozoriti i na

veliki obuhvat površina za turizam i turistička

naselja na ranjivom području Velike plaže i

velike areale planski definisanih naselja na

kvalitetnom poljoprivrednom zemljištu.

Uprkos činjenici da su vrijednosti površina

ranjivih područja i udjela veoma ranjivih

područja u ukupnim površinama ostalih opština,

u odnosu na Herceg Novi, Budvu i Ulcinj, nešto

manje, može se konstatovati da su ipak visoke.

Tabela 4.2: Ranjivost prostora u neizgrađenim građevinskim područjima posmatrano po opštinama i ocjenama ranjivosti uzimajući u obzir udruženu ranjivost – model istaknute zaštite najznačajnih elemenata

Ocjena Veoma niska ranjvost (1)

Niska ranjivost (2)

Srednja ranjivost (3)

Visoka ranjivost (4)

Veoma visoka ranjivost (5)

Opština ha % ha % ha % ha % ha %

Bar 72 2 109 4 570 19 1.516 51 726 24

Budva 77 4 14 1 187 9 747 36 1.067 51

Herceg Novi 156 3 110 2 1.014 17 2.827 47 1.845 31

Kotor 86 4 34 2 516 25 856 41 600 29

Tivat 44 5 41 5 317 39 242 30 172 21

Ulcinj 23 >1 37 1 244 5 3.211 67 1.303 27

Obalno područje 458 3 345 2 2.848 15 9.399 50 5.713 30


55

Ocjena Neizgrađeno / konfliktno

Opština Ukupno neizgrađeno (ha)

Naselja, mješovito neizgradjeno (ha)

Turističko naselje neizgradjeno (ha)

Turizam neizgradjeno (ha)

Ukupno konfliktno*

Bar 2.995 1.863 487 300 972

Budva 2.093 1.295 471 327 823

Herceg Novi 6.173 5.143 4 1.023 2.896

Kotor 2.142 1.199 5 795 163

Tivat 820 435 ‐ 346 199

Ulcinj 4.819 2.951 150 700 1.194

Obalno područje 19.042 12.886 1.116 3.489 6.247

* Opis konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti je u nastavku. Detaljni prikaz obuhvata zona konflikta dat je tabeli 4.3.

4.1Područjakonfliktaizmeđuneizgrađenihgrađevinskihpodručjaipodručjanajvećeranjivosti

Uporednom analizom područja velike ranjivosti,

postojećih planiranih namjena površina i postojeće

izgrađenosti prostora izdvojena su područja

konflikata između neizgrađenih građevinskih

područja i područja najveće ranjivosti. Pri

definisanju neizgrađenih građevinskih područja

koja su u konfliktu sa područjima sa potencijalima

za razvoj poljoprivrede i utvrđivanju obuhvata tako

dobijenih konfliktnih područja dodatno su korišćeni

rezultati Analize atraktivnosti i pogodnosti za

poljoprivredu koja je pripremljena u okviru CAMP‐a

Crna Gora (CAMP CG, jul 2013.). Analizirana je

atraktivnost i pogodnost za pojedinačne grane

poljoprivrede/kulture – maslinarstvo, gajenje

agruma i vinogradarstvo. Na osnovu rezultata ove

analize definisana su područja sa potencijalom za

razvoj poljoprivrede. Pri tom se konfliktna područja

koja su dobijena preklapanjem područja sa

potencijalom za poljoprivredu sa velikim arealima

neizgrađenog građevinskog područja mogu

smatrati konfliktnim, nezavisno od toga što nijesu

ustanovljena kao veoma ranjiva na osnovu analize

opšte ranjivosti. Dosadašnja praksa shodno kojoj

su definisana područja za naselja na način da ista

obuhvataju i velik areal okolnih poljoprivrednih

površina, neminovno vodi usitnjavanju

poljoprivrednih površina i dispergovanoj

(raspršenoj) izgradnji. Usljed toga se u tim

područjima predlaže ograničenje građevinskog

područja na manje cjeline.

U nastavku su prikazana odabrana područja

konflikata između neizgrađenih građevinskih

područja i područja najveće ranjivosti sa

površinom većom od 50 ha za koje se sugeriše

razmatranje smanjenja građevinskih područja u

obuhvatu područja visoke ranjivosti. To ne znači

da korekcija građevinskih područja nije

nužna/smislena u ostalim zonama. Za potrebe

PPPNOP CG‐a, odnosno, opštinskih planova,

treba izvršiti kalibraciju svih građevinskih

područja u odnosu na:

potrebu očuvanja cjelovitosti preostalih

reprezentativnih obalnih (primorskih) šuma

(Luštica, padine Rumije, izdvojeni lokaliteti

Dubovica, Crni rt i sl.),

potrebu očuvanja cjelovitosti kvalitetnih

poljoprivrednih površina,

područja veoma visoke seizmičke ranjivosti

koja apsolutno nije preporučljivo koristiti za

planiranje i izgradnju građevinskih objekata,

područja značajnih predjela, naročito uz

obalu (u tom cilju neophodna je izrada

detaljne studije predjela).

Na kartama koje slijede grafički su prikazana

područja konflikta između neizgrađenih

građevinskih područja i područja najveće

ranjivosti i to, respektivno: ukupni model opšte

ranjivosti područja, njihove najznačajnije

karakteristike i prikaz namjene površina.

Analiza i grafički prikazi pripremljeni su na

osnovu sintezne mape namjene površina koja je

pripremljena za potrebe izrade PPPNOP CG‐a

(verzije v.9 od 17.07.2013., RZUP, jul 2013.).


56

Karta 4.1: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti

– ukupni model opšte ranjivosti


57


– najznačajnije karakteristike


58


– prikaz namjene površina


59

Opština Herceg Novi

1. Vrbanj:

površina planirana za turizam i stanovanje

(područje razvoja na prirodi zasnovanog

turizma);

dinamičan razvoj je u konfliktu sa čuvanjem

biodiverziteta (Orjen – potencijalno

zaštićeno područje);

zona je prevelika, treba da se koncentriše na

manje površine, odnosno, na obezbjeđivanje

površine za namjenu za zaokruženi turistički

projekat ili pojedinačnu gradnju unutar

manjih cjelina, tako da se spriječi disperzna

gradnja.

2. Kruševice:

površina planirana za stanovanje;

zona je prevelika/sveobuhvatna, građevinsko

područje je smisleno ograničiti po obodu

polja, na način da namjena središnjeg dijela

polja ostaje za poljoprivredu.

3. Kruševice (južno od naselja) i 4. Mokrine –

Kameno:

površine planirane za stanovanje;

zone su u konfliktu sa očuvanjem

biodiverziteta; na ovim područjima ima

dijelova sa šumskom zajednicom Orno‐

Quercetum ilicis koja je značajna za

biodiverzitet primorskog – mediteranskog

područja Crne Gore;

zona je prevelika i obuhvata različite

prostorne cjeline odnosno namjene

prostora; građevinsko područje je smisleno

koncentrisati na postojeća naselja na način

da se očuvaju kompleksi poljoprivrednih

površina i šumskih zajednica.

5. Prijevor – Mojdež i 6. Ratiševina – Trebišinj:



biodiverziteta; na ovim područjima (između

naselja) ima dijelova sa šumskom

zajednicom Orno‐Quercetum ilicis koja je

značajna za biodiverzitet primorskog –

mediteranskog područja Crne Gore;

u obuhvatu se nalaze manja područja veoma

visoke seizmičke ranjivosti koje apsolutno

nije preporučljivo koristiti za planiranje i

izgradnju građevinskih objekata;

zone su prevelike i obuhvataju različite

prostorne cjeline, odnosno, područja

postojeće namjene prostora, te nije

opravdano otvarati nova područja, gdje

nema naselja; građevinsko područje treba

koncentrisati na postojeća naselja na način

da se čuvaju kompleksi poljoprivrednih

površina i šumskih zajednica.

7. Sutorina:

površina planirana za stanovanje i mješovitu

namjenu;

područje velike ranjivosti i sa potencijalom

za poljoprivredu, te je smisleno očuvati isto

za poljoprivredne površine; građevinsko

područje treba koncentrisati na postojeća

naselja i na način da se čuvaju kompleksi

poljoprivrednih površina;

u obuhvatu se nalaze manja područja veoma

visoke seizmičke ranjivosti koja apsolutno


izgradnju građevinskih objekata.



biodiverziteta zbog prisustva šumske zajednice

Orno‐Quercetum ilicis (područje oko Žlijebi)

koja je značajna za biodiverzitet primorskog

– mediteranskog područja Crne Gore), što

ograničava širenje zahvata u dijelu zaleđa sa

očuvanom prirodom; opravdano je ograničiti

građevinsko područje na manje cjeline;

zona Podi – Šašovići – Kudi je djelimično u

konfliktu i sa potencijalima za poljoprivredu.


60

Karta 4.4: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Herceg Novi


61


– Herceg Novi (namjena površina)

10. Kuti:


zona iznad II. zone sanitarne zaštite za izvor

Opačica – treba provjeriti režim namjene

površina u ovoj zoni;

zona je u konfliktu sa očuvanjem

biodiverziteta zbog prisustva šumske

zajednice Orno‐Quercetum ilicis koja je


mediteranskog područja Crne Gore, što


očuvanom prirodom.

11. Bijelske Kruševice, 12. Biljela – Jošice

i 13. Đurići:

površine planirane za naselja;





mediteranskog područja Crne Gore, što


očuvanom prirodom; opravdano je ograničiti

građevinsko područje na manje cjeline.

14. Luštica:


površina planirana za stanovanje obuhvata

veliki areal, te građevinsko područje treba

koncentrisati na postojeća naselja i na način

da se očuvaju kompleksi poljoprivrednih

površina.


62


– Herceg Novi i Tivat


63


– Herceg Novi i Tivat (namjena površina)

Opština Tivat

15. Mrčevac:

površina planirana za mješovitu namjenu;

područje poljoprivredne površine velike

važnosti (ali područje treba posmatrati i u

kontekstu vrlo ograničenog prostora za

razvoj Tivta).

Opština Kotor

površina planirana za stanovanje, mješovitu

namjenu i turizam;

područje poljoprivrednih površina velike

važnosti, smisleno je očuvanje cjelovitosti

Tivatskog polja i koncentracija građevinskih

područja po obodu polja.

17. Gorovići – Lastva Grbaljska:

površina planirana za stanovanje, mješovitu

namjenu, turizam i tehničku infrastrukturu;

područje poljoprivrednih površina značajno

za poljoprivredu; opravdano je očuvanje

cjelovitosti Tivatskog polja i koncentracija

građevinskih područja po obodu polja.


64


– Tivat i Kotor


65


– Tivat i Kotor (namjena površina)

Opština Budva

18. Pobori i 19. Ostrog:






mediteranskog područja Crne Gore. Pored

ograničenja ze širenje zahvata u dijelu zaleđa

sa očuvanom prirodom, zona Pobora je u

konfliktu i sa područjima sa potencijalom za

poljoprivredu na tradicionalnim terasama.

Zbog toga je opravdano ograničenje za

zadržavanje građevinskog područja u manjim

cjelinama.

površina planirana za turističko naselje;

područje za investiciju od nacionalnog

značaja;

zona je u konfliktu sa područjem

poljoprivrednih površina od posebnog

značaja što ograničava gradnju na tom

području.

21. Prijevor:


u granicama tog područja, koje obuhvata i

dio brda Spas, nalazi se značajan

biodiverzitet (stanište za zaštićene biljne

vrste – Euphorbia dendroides (drvenasta

mlječika) i Phagnalon rupestre (L.) DC.

(busina, kamenjarska busina)) koje se nalaze

na zapadnoj padini brda Spas do plaže Jaz;

takodje, brdo Spas i plaža Jaz su zaštićena

područja prirode (u kategoriji spomenika

prirode); zona je u konfliktu sa očuvanjem

biodiverziteta te je opravdano ograničenje

građevinskog područja na manje cjeline u

kojima nema zaštićenih vrsta.


66

Karta 4.10: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Budva


67


– Budva (namjena površina)

22. Kuljače:


zona je u konfliktu sa očuvanjem

biodiverziteta; na ovom području (van

naselja) ima dijelova sa šumskom

zajednicom Orno‐Quercetum ilicis koja je


mediteranskog područja Crne Gore što


očuvanom prirodom.

23. Sveti Stefan:

površina planirana za turizam;

područje značajno sa aspekta zaštite prirode

(plaža Sveti Stefan je spomenik prirode);

područje veoma visoke seizmičke ranjivosti

koje nije preporučljivo koristiti za planiranje i


24. Buljarica:

površina planirana za turizam i mješovitu

namjenu;

zona je u konfliktu sa očuvanjem prirode i

zaštitom biodiverziteta, obzirom da je u

pitanju močvarno područje koje se istaknuto

štiti u skladu sa članom 10 Protokola o IUOP‐

u i u skladu sa Ramsarskom konvencijom;

zona ima potencijal i za razvoj poljoprivrede;

područje velike vjerovatnoće značajnog

uticaja podizanja nivoa mora;

s tim u vezi zahvat koji je planiran u opsegu

(180 ha) u slučaju izgradnje novih turističkih

kapaciteta treba preispitati imajući u vidu

neophodnost očuvanja najznačajnijih

prirodnih i predionih karakteristika.


68

Karta 4.12: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Bar


69

Karta 4.13:

Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Bar (namjena površina)

Opština Bar

25. Zagrađe:

površina planirana za turizam i turističko

naselje;


koje apsolutno nije preporučljivo koristiti za

planiranje i izgradnju građevinskih objekata.

26. Spičansko polje (Sutomore):

površina planirana za turizam i stanovanje;

područje velike ranjivosti i potencijala za

poljoprivredu (ali područje treba posmatrati i

u kontekstu razvoja Sutomora).

27. Šušanj:



(spomenik prirode Ratac sa Zukotrlicom);


koje apsolutno nije preporučljivo koristiti za

planiranje i izgradnju građevinskih objekata.

28. Župci i 29. Barsko polje – Dobre vode:

površina za mješovite namjene i stanovanje;

za Barsko polje i rubna područja

karakteristična je dispergovana izgradnja

koja je u potpunosti fragmentirala inače

kvalitetno poljoprivredno zemljište; uprkos

tome, opravdano je smanjenje građevinskog

područja na rubnim zonama Barskog polja,

posebno u potezu prema Dobrim vodama (za

novu izgradnju postoje velike rezerve u

smislu popunjavanja – zaokruživanja

postojećeg građevinskog područja).


70

Karta 4.14: Područja konflikta između neizgrađenih građevinskih područja i područja najveće ranjivosti – Ulcinj


71


– Ulcinj (namjena površina)

Opština Ulcinj

30. Vladimir, 31. Donja Klezna, 32. Žoganj i 33.

Kodre – Kolonza

površina za stanovanje;

područja poljoprivrednih površina izuzetne

važnosti;

građevinska područja treba ograničiti na

način da se spriječi dalje usitnjavanje

poljoprivrednih površina i gradnju usmjeriti

na rubna područja cjelovitih poljoprivrednih

kompleksa;

smjernice važe i za ostala naselja Ulcinjskog,

Šaskog i Anamalskog polja.

34. Ulcinj

U obuhvatu se nalaze manja područja veoma

visoke seizmičke ranjivosti koje apsolutno



35. Velika plaža

površina planirana za turizam i turistička

naselja;

područje investicije od nacionalnog značenja;

područje velike vjerovatnoće značajnog

uticaja podizanja nivoa mora;


i u smislu očuvanja biodiverziteta (prisutne

su pješčane dine sa halofitnom vegetacijom,

travnati i obalni šumski habitati) što ograničava

zahvate u planiranom opsegu i načinu;

priobalna zona je zona visoke seizmičke

ranjivosti, prekrivena debelim mekim,

nevezanim pjeskovitim sedimentom; ta zona je

u zemljotresu iz 1979. godine manifestovala

izrazite dinamičke nestabilnosti;

sjeverni dio područja atraktivan je i za

poljoprivredu;

s tim u vezi zahvat u planiranom opsegu i na

planirani način za potrebe izgradnje novih

turističkih kapaciteta treba preispitati,

obzirom da treba imati u vidu neophodnost

očuvanja najznačajnijih prirodnih i predionih

karakteristika.


72

Ukupna površina konfliktnih zona je 6.246 ha. Uzimajući u obzir da je ukupna površina neizgrađenog

građevinskog područja 19.042 ha, dobija se da je oko 33 % neizgrađenih građevinskih područja u

konfliktu sa područjima visoke i veoma visoke ranjivosti, odnosno, sa ciljevima zaštite životne sredine

konfliktnog područja.

Detaljni prikaz obuhvata zona konflikta dat je u tabeli 4.3.

Tabela 4.3: Ranjivost prostora u konfliktnim zonama

Ocjena Veoma niska ranjivost (1)

Niska ranjivost (2)




Područje konflikta ha % ha % ha % ha % ha % Ukupno (ha)

HERCEG NOVI

1. Vrbanj 0 0 1 0 11 6 142 85 13 8 168

2. Kruševice 7 1 1 0 44 7 551 85 49 8 652

3. Kruševice 1 2 0 0 4 9 3 7 39 82 48

4. Mokrine – Kameno 6 2 1 0 6 2 52 20 198 75 263

5. Prijevor – Mojdež 2 1 0 0 1 0 123 37 207 62 332

6. Ratiševina – Trebišinj 4 2 1 1 6 4 35 22 117 72 163

7. Sutorina 3 1 0 0 0 0 69 26 193 73 265

8. Žlijebi 0 0 0 1 1 2 0 1 41 96 42

9. Podi – Šašovići – Kudi 2 1 2 0 11 3 84 25 235 70 334

10. Kuti 0 0 0 0 0 0 25 11 202 89 228

11. Biljela – Jošice 1 1 0 0 1 2 1 2 57 94 61

12. Luštica 0 0 17 5 74 22 223 66 26 8 340

Ukupno 26 1 23 1 159 5 1.308 45 1.377 48 2.896

TIVAT

13. Bijelske Kruševice 0 0 0 0 1 1 4 8 50 91 55

14. Đurići 0 0 0 0 0 0 3 5 59 95 62

15. Mrčevac 1 1 0 0 0 0 17 21 64 78 82

Ukupno 1 >1 0 0 1 >1 24 12 173 87 199

KOTOR

16. Radanovići 2 3 0 0 1 3 27 56 19 38 49

17. Gorovići – Lastva 1 1 0 0 0 0 13 11 101 88 114

Ukupno 3 2 0 0 1 >1 40 24 120 74 163

BUDVA

18. Pobori 1 0 2 1 1 1 29 17 143 81 176

19. Ostrog 1 1 0 0 1 0 2 3 69 95 72

20. Mrčevo polje 7 4 0 0 12 7 51 28 112 62 182

21. Prijevor 3 2 0 0 0 0 20 14 121 84 144

22. Kuljače 0 0 0 0 2 4 4 9 42 87 48

23. Sveti Stefan 0 1 0 0 3 9 19 58 10 32 33

24. Buljarica 0 0 0 0 2 3 5 6 75 91 168

Ukupno 12 1 2 >1 21 3 130 16 572 70 823


73

Ocjena Veoma niska ranjivost (1)

Niska ranjivost (2)




Područje konflikta ha % ha % ha % ha % ha % Ukupno (ha)

BAR

25. Zagrade 0 0 0 0 5 9 42 83 4 7 50

26. Sutomore 2 3 0 0 11 15 10 14 47 68 70

27. Šušanj 1 2 0 0 3 5 24 43 29 50 57

28. Župci 6 4 0 0 26 18 85 60 27 19 144

29. Barsko polje – Dobre vode 5 1 24 4 54 8 355 54 214 33 651

Ukupno 14 1 24 2 99 10 516 53 321 33 972

ULCINJ

30. Vladimir 1 1 3 3 0 0 31 29 72 67 106

31. Donja Klezna 0 0 0 0 0 0 13 13 85 87 98

32. Šasko jezero 0 0 0 0 10 12 0 0 78 88 89

33. Žoganj 2 1 0 0 4 2 100 43 124 54 230

34. Kodre – Kolonza 0 0 0 0 0 0 34 29 83 71 118

35. Ulcinj 0 0 0 0 1 1 57 57 41 41 100

36. Velika plaža 0 0 0 0 0 0 394 87 59 13 453

Ukupno 3 >1 3 >1 15 1 629 53 542 45 1,194

UKUPNO 59 1 52 1 296 5 2,647 43 3,105 50 6,247

Konflikti između budućih marina, luka i

ostalih djelatnosti u obalnom području sa

ranjivim područjima u užem obalnom

pojasu i u moru

Potrebno je utvrditi konflikte između budućih

marina, luka i ostalih djelatnosti u užem

obalnom području sa ranjivim područjima u

užem obalnom pojasu i u moru. Konflikti postoje

ili mogu nastati u građevinskim područjima

definisanim u prostornim planovima opština i u

obuhvatu građevinskih područja predviđenih

donesenim studijama lokacija.

Neka od područja u obuhvatu studija lokacija

obuhvataju područja gdje se nalaze livade

Posidonie oceanice i/ili podvodne pećine (npr.

pećina Pećin, Kraljičina plaža, Mamula, zaliv

Trašte, dio šetališta i Slovenske plaža do Zavale

(dio obuhvata sektora 43 i 45) i Valdanos), što

zahtijeva da se u slučaju gradnje marina ili luka

preduzmu neophodne mjere kako bi se spriječilo

uništenje ovih izuzetno ranjivih habitata. Neka

od područja u obuhvatu državnih studija lokacija

obuhvataju prirodno i prediono očuvane, a

samim tim i veoma ranjive, lokalitete (npr.

Mamula, Valdanos, Velika plaža i Ada Bojana).

U cilju izbjegavanja ili ublažavanja uticaja na

morski biodiverzitet i još očuvane dijelove obale,

treba pristupiti sistematičnom i detaljnom

planiranju užeg obalnog područja što uključuje i

koordinaciju i kontrolu pripreme prostornih

planova. Posebnu pažnju treba obratiti na:

definisanje jasnog koncepta izgradnje

marina i luka na način da se očuvaju

najznačajniji dijelovi obale sa aspekta

vrijednosti predjela i biodiverziteta,

uključujući procjenu prihvatljivosti i

definisanje mjera prilagođavanja već

planiranih marina, luka i ostalih djelatnosti u

obalnom području;

dosljednu, bez izuzetka, zabranu gradnje

marina, luka, molova i ostalih građevinskih

objekata u akvatorijumu pješčanih i

šljunkovitih plaža, obzirom da je riječ o

dijelovima obale od izuzetnog značaja i u

smislu očuvanja životne sredine i u smislu

turističke ponude; stoga je besmisleno i

neopravdano njihovo uništavanje izgradnjom

nautičke infrastrukture koja moža da se

razvija i na drugim dijelovima obale;

određivanje zona ograničene ili zabranjene

gradnje uz obalu u skladu sa Protokolom o

IUOP‐u, tj. na definisanje onih dijelova obale


74

gdje postoje uslovi za proširenje obalnog

odmaka i onih dijelova obale gdje adaptacija

(nezavisno od već prihvaćenog građevinskog

područja) u smislu smanjenja obalnog

odmaka nije moguća zbog visoke ranjivosti

životne sredine, odnosno, velikih uticaja na

životnu sredinu (predlog ovih zona biće dat u

Analizi ranjivosti uskog obalnog područja i

Analizi smjernica za uvođenja obalnog

odmaka);

sprečavanje zahvata u područjima/

lokalitetima gdje se predlaže istaknuta

zaštita morskih staništa, primarno staništa

Posidonie oceanice i podvodnih pećina, i gdje

je definisano i predloženo uspostavljanje

zaštićenog područja u moru (ranjivost

morskog biodiverziteta – koncept 1, shodno

rezultatima istraživanja sprovedenih u okviru

Projekta “Start up of Katič MPA in

Montenegro and Assessment of marine and

coastal ecosystems along the coast“): 1.

Luštica: od Mamule do rta Mačka; 2.

obuhvat od rta Trašte do Platamuna (sa

zonom isključive zaštite od rta Žukovac do

rta Kostovica); 3. obuhvat za predloženo prvo

zaštićeno područje u moru‐Katič (uključujući

predlog zona sa različitim stepenom zaštite);

4. obuhvat od rta Volujica do Dobrih Voda; 5.

obuhvat od rta Komina do poluostrva Stari

Ulcinj; 6. obuhvat od uvale Valdanos do

Velike Plaže; 7. obuhvat od Seke Ɖeran i

južnog dijela Velike Plaže do delte Bojane.

4.2PreporukezaizraduProstornogplanaimjeresanacije

Analiza opšte ranjivosti posebnu pažnju daje

preporukama za izradu Prostornog plana posebne

namjene obalnog područja Crne Gore (PPPNOP

CG) i mjerama sanacije.

Zbog velike zagađenosti životne sredine, koja

uzrokuje i njenu veliku ranjivost, neophodno je u

PPPNOP CG‐u posebnu pažnju posvetiti

rješenjima u vezi onih djelatnosti koje utiču na

zagađenost životne sredine:

saobraćaju, pogotovo javnom prevozu uz

obalu,

tretmanu komunalnog otpada,

uređenju kanalizacije,

uređenju marina i industrijskih postrojena uz

obalu.

U prostornim planovima na lokalnom nivou

posebnu pažnju treba posvetiti:

preporukama koje se odnose na lokacije

uzgajališta marikulture,

urbanističkim rješenjima koja smanjuju

uticaje na životnu sredinu (uređenje

zaobilaznica, princip (ne)kompatibilnih

namjena prostora, "buffer” (tampon) zone,

barijere protiv buke, zaštitno zelenilo, itd.).

Opravdano je pripremiti cjelovit operativni

program sanacije (sa definisanjem nadležnosti,

finansijskom konstrukcijom, dinamičkim

planom), kao dio PPPNOP CG‐a ili pak kao

zaseban dokument. Sanacija životne sredine nije

samo obaveza sama po sebi, nego i uslov za

uvođenje novih djelatnosti u prostoru gdje su

dijelovi životne sredine već zagađeni iznad

zakonski dozvoljenog nivoa ili do mjere gdje bi

novi zahvati doveli do povećanja zagađenosti

iznad zakonski dozvoljenog nivoa. Uticaj

zahvata, odnosno, promjene namjene prostora,

bez sprovođenja mjera sanacije postojećih

zagađenja treba smatrati nedopustivim.

75

5. 5.Upotrebarezultataopšteanalizeranjivosti

5.1Uvod

In Realizacija CAMP‐a, između ostalog, ima za cilj

uvođenje principa i tehnika obalnog planiranja

koje se zasnivaju na neophodnosti smanjenja

pritiska na životnu sredinu, prirodu i prirodna

dobra, i koje uzimaju u obzir prirodne rizike i

klimatske promjene. Navedeno se u značajnoj

mjeri postiže izradom modela opšte ranjivosti

kojim se nastoji omogućiti usmjeravanje

lokacijskih odluka u PPPNOP CG‐u, a u skladu s

principima Protokola o integralnom upravljanju

priobalnim područjem Sredozemlja. Naime,

analizom opšte ranjivosti određene su

najvrijednije prostorne cjeline koje treba

sačuvati od buduće degradacije. Osnovna svrha

analize ranjivosti je određivanje dijelova

prostora gdje je manje pogodno ili nepogodno

planirati određenu djelatnost ili određeni

zahvat. Rezultati analize ranjivosti zahtijevaju

dva principa obrade podataka u prostornom

planu koji proizilaze iz dva osnovna principa

integrisanja zaštite životne sredine u prostorno

planiranje:

1. Rezultati analize ranjivosti zahtijevaju

prostorno‐lokacijska poboljšanja u smislu

promjene mjesta zahvata i definisanja

alterantivnih rješenja za utvrđivanje

namjene prostora. Na taj način omogućava

se sprovođenje ciljeva zaštite životne sredine

kroz traženje najmanje opterećujućeg

prostornog položaja. Posebnim oblikom

prostornog poboljšanja može se smatrati i

smanjenje postojećih velikih građevinskih

područja na područjima visoke ranjivosti.

2. Ukoliko nije moguće izbjeći rješenja koja

uzrokuju ranjenost prostora, rezultati analize

ranjivosti treba da posluže kao osnova za

definisanje mogućnosti u kontekstu

tehnoloških poboljšanja, promjene

postojećih tehnologija i uvođenja naprednih

tehnoloških alternativa i/ili prostornih

rješenja. Traženjem po životnu sredinu

najmanje opterećujuće tehnologije,

tehnološkog procesa ili pojedinačne

djelatnosti, odnosno, prostornih rješenja

kojim se ublažuju negativni uticaji zahvata na

životnu sredinu, omogućava se ostvarivanje

ciljeva zaštite životne sredine.

Analiza ukupne ranjivosti obalnog područja je

pripremljena razvojem više modela, a svaki od

njih sadrži specifičnu informaciju i odgovara

različitim scenarijima zaštite životne sredine.

Različiti modeli ukupne ranjivosti obalnog

područja pretpostavljaju/omogućavaju različit

manevarski prostor za usklađivanje ciljeva zaštite

životne sredine sa razvojnim ciljevima. Imajući u

vidu koncept i ciljeve održivog razvoja,

usklađivanje treba vršiti postupno, pristupom

shodno kome se traženje pogodnih prostora za

razvoj (promjenu namjene) u prvom koraku

sprovodi na osnovu modela/scenarija

maksimalne/istaknute zaštite, zatim, ako

usklađivanje nije moguće, na osnovu

modela/scenarija koji su manje zaštitni sa

aspekta očuvanja životne sredine, a na samom

kraju procesa usklađivanja veoma oprezno na

osnovu modela najmanjeg nivoa prihvatljive

zaštite elemenata/segmenata životne sredine.

Analiza opšte ranjivosti predstavlja zaokruženu

cjelinu, a rezultati analize su pripremljeni na

način da se mogu koristiti i za druge svrhe u

procesu pripreme PPPNOP CG‐a. Ona u sebi

integriše smjernice koje uključuju preporuke za

usmjeravanje donošenja lokacijskih odluka, te

mjere sanacije koje treba uključiti u PPPNOP CG.

Iako je model ranjivosti isključivo baziran na


76

stručnim argumentima, treba napomenuti da je

isti dijelom fleksibilan alat kojeg je bilo potrebno

kalibrisati u datom kontekstu.

Naime, obalno područje Crne Gore nije tabula

rasa, već je to u znatnoj mjeri urbanizovano

područje, s nizom važećih planskih dokumenata

kojim se dodatno planiraju brojni novi zahvati,

posebno u kontekstu turističkog razvoja. Stoga je

primjena sprovedenih analiza i modela nužno

ograničena zatečenim stanjem i brojnim

naslijeđenim pravima. Dakle, da bi se na neka

važna pitanja mogli predložiti ozbiljni odgovori,

važno je imati konkretnije podatke o broju i

karakteristikama tipičnih situacija. Stoga je

izuzetan značaj imala analiza izgrađenosti

prostora i završetak izrade sintezne karte

namjene površina u obalnom području sa svim

planiranim zonama, odnosno, sprovedeno

preklapanje iste i sa kartama modela ranjivosti i

sa kartama izgrađenosti.

S tim u vezi, a shodno planerskoj praksi i

standardima, uključujući i GIS standarde,

Obrađivaču PPPNOP CG‐a dostavljene su

sugestije i obezbijeđena tehnička podrška od

strane stručnog tima CAMP‐a u cilju izrade

sintezne namjene površina u funkciji računanja

odabranih indikatora održivosti korišćenja i

planiranja obalnog područja. Nakon finalizacije

sintezne analize namjene površina od strane

Obrađivača PPPNOP CG‐a i dodatnog angažmana

tima CAMP‐a na analizi odabranih elemenata

izgrađenosti prostora, pripremljen je dodatak

analizi ukupne ranjivosti obalnog područja i

analizi ukupne zagađenosti/ugroženosti ovog

područja na osnovu kalibracije njihovih rezultata

sa cjelovitom analizom namjene prostora

obalnog područja Crne Gore.

Tek nakon upoređivanja prethodno navedenih

analiza (opšta ranjivost, namjena površina i

izgrađenost prostora), dobijen je sumarni uvid u

moguće konflikte razvojnih i zaštitnih aspiracija,

odnosno, bilo je moguće: dati integralne

prijedloge mogućih rješenja u smislu nužnosti

očuvanja određenih zona od dalje urbanizacije;

identifikovati područja gdje ne postoje očigledni

konflikti u prostoru za planiranje razvojnih

aktivnosti, odnosno, biće moguće definisati

kriterijume za primjenu obalnog odmaka. Osim

toga, sumarna analiza je važna i zbog jasnoće

poruke timu za izradu strateške procjene uticaja

PPPNOP CG‐a na životnu sredinu koji ulazi u

aktivnu fazu rada, a izvršene analize su značajni

ulazni podaci u tom pogledu. Rad tima

angažovanog na izradi strateške procjene uticaja

i planerskog tima će zahtijevati donošenje

osjetljivih odluka. Zato je kroz sumarne analize

važno omogućiti testiranje implikacija različitih

stavova na cijelo obalno područje (posebno oko

adaptacije odmaka) i njihovu usklađenost sa

zahtjevima iz Protokola o integralnom

upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja.

Na taj način je takođe omogućeno Obrađivaču

PPPNOP CG‐a da, u skladu sa zahtjevima

Protokola, u PPPNOP CG‐u, između ostalog:

definiše zone u kojima su urbani razvoj i

druge aktivnosti ograničene ili, gdje je

potrebno, zabranjene;

utvrdi planski pristup za ograničavanje

lineranog širenja urbanih cjelina;

definiše rješenje za

ograničavanje/kontrolisanje nove

saobraćajne infrastrukture na obali,

uključujući sagledavanje mogućih

alternativnih oblika organizovanja javnog

prevoza;

definiše rješenje za obezbjeđivanje

slobodnog pristupa obali i duž obale;

isključi planiranje

neprihvatljivih/nedozvoljenih sadržaja u

moru gdje su locirana osjetljva/zaštićena

područja prirode;

isključi planiranje

neprihvatljivih/nedozvoljenih sadržaja u

posebno vrijednim obalnim ekosistemima,

kao što su močvarna područja i ušća rijeka;

planski postavi rješenja kojim se omogućava

realizacija mjera zaštite i konzervacije

morskih i obalnih staništa;


77

planski postavi rješenja za posebnu zaštitu

malog broja ostrva u crnogorskom obalnom

području;

definiše zone za marikulturu;

definiše zone za lučka područja;

definiše zone za podvodne aktivnosti;

definiše zone za poljoprivredne aktivnosti i

koncept navodnjavanja;

planski postavi rješenja za zaštitu posebnih

estetskih, prirodnih i kulturnih vrijednosti

obalnog predjela, zajedno sa

osnovama/smjernicama koje

zahtijevaju/omogućavaju sprovođenje

cjelovitih pejzažno‐arhitektonskih uređenja

obale;

planski postavi rješenja za zaštitu posebnih

arhitektonskih vrijednosti obalnog područja,

zajedno sa osnovama/smjernicama koje

zahtijevaju/omogućavaju sprovođenje

kvalitetnih arhitektonskih rješenja;

planski postavi mjere za zaštitu kulturnog

nasljeđa na obali, uključujući i podvodno

kulturno blago;

definiše planska rješenja i mjere prevencije,

sanacije i adaptacije na prirodne katastrofe i

rizike (npr. klimatske promjene, uključujuči

podizanje nivoa mora, seizmički rizik,

erozivne procese, itd.);

definiše instrumente za sprovođenje

prethodno navedenih planskih rješenja.

5.2Dodatnasinteznavrijednovanjaprostora

Analiza ukupne ranjivosti, odnosno,

zagađenosti/ugroženosti pripremljena je na više

načina, pri čemi svaki pristup sadrži specifičnu

informaciju i odgovara različitim scenarijima

zaštite životne sredine i prostornog razvoja. Kod

priprema prostornog plana može doći do

potrebe za dodatnim sinteznim vrijednovanjem

prostora – na osnovu drugačije definisanih

prioriteta, značaja pojedinačnih segmenata/

elemenata životne sredine ili rješavanja

specifičnih prostorno‐planskih problema. Podaci

u aktivnom digitalnom obliku omogućavaju takve

dodatne analize i/ili kalibracije modela. Pri tome

treba naglasiti da se analiza ranjivosti zasnivana

na primjeni zvaničnih podataka, transparentnom

radu i metodologijama modeliranja zvanično

prihvaćenim u naučnoj literaturi i praktičnoj

primjeni. U slučaju razvoja drugačijih modela od

strane Obrađivača PPPN OP CG‐a, odnosno,

strateške procjene uticaja na životnu sredinu za

PPPN OP CG, mora se obezbijediti poštovanje

ovih principa.

5.3Analizapogodnosti

Rezultati analize opšte ranjivosti mogu se

koristiti za izradu analize pogodnosti. Osnovni

princip izrade analize pogodnosti prikazan je na

slici 5. Analiza se može vršiti jednostavnim

preklapanjem mapa ili pomoću matematičkog

modela u proizvoljnom GIS programu.

5.4Strateškaprocjenauticajanaživotnusredinu

Analiza ranjivosti prevazilazi okvire potreba u

kontekstu izrade strateške procjene uticaja na

životnu sredinu na osnovu ekspertskog viđenja

koje u određenoj mjeri podrazumijeva i

subjektivno ekspertsko stanovište. Analiza služi

kao optimizacijski alat kod traženja prostora za

realizaciju novih zahvata ili djelatnosti, čime

zahtjevi Direktive 2001/42/ES u vezi izrade

procjene u toku izrade plana dobijaju veću

operativnu vrijednost. Omogućava se objektivniji

sud o prihvatljivosti plana na pojedinačnom

području i upoređivanje stepena prihvatljivosti

pojedinačnog prostora sa ostalima

potencijalnima područjima za realizaciju zahvata.

Istovremeno, omogućava se definisanje

prostornog obima zahvata/djelatnosti uzimajući

u obzir područja sa različitim nivoima ranjivosti,

odnosno, prihvatljivosti.

Analiza ranjivosti ukazuje na prihvatljivost

pojedinačnih zahvata (elemenata regionalnog


78

plana) u kontekstu čitavog područja plana.

Međutim, u procjeni se ne analiziraju samo

uticaji na "pogođeno" područje, već i

potencijalni uticaji koji mogu uzrokovati

posljedice i na nekom drugom dijelu

obrađivanog područja.

Slika 5.1: Princip izrade analize pogodnosti na osnovu rezultata analize opšte ranjivosti

79

6. 6.Pregledizvorakarata

Karta šumskih zajednica CG primorja

Pregledna karta osnovnih šumskih zajednica Crne Gore razmjera 1:300 000; Zavod za zaštitu prirode Crne Gore, Podgorica

Zaštićena područja, postojeća i potencijalna,

u CG primorju

Vukić Pulević, Vasilije Bušković, Gojko Nikolić, „Atlas karata biodiverziteta Crne Gore” razmjera 1:200 000; USAID‐IRD; Kancelarija Podgorica (Muhamed A. Latif, Regionalni direktor USAID‐e za Evropsku Uniju i Istočnu Aziju i Teri Hart Project Menanger – CHF IRD); Ministarstvo životne sredine Crne Gore; Podgorica; 2005

Zaštićene biljne vrste CG primorja

Vukić Pulević, Vasilije Bušković, Gojko Nikolić, „Atlas karata biodiverziteta Crne Gore”; razmjera 1:200 000; USAID‐IRD Kancelariuja Podgorica (Muhamed A. Latif, Regionalni direktor USAID‐e za Evropsku Uniju i Istočnu Aziju i Teri Hart Project Menanger – CHF IRD); Ministarstvo životne sredine Crne Gore; Podgorica; 2005

Zaštićeni dendrološki objekti na CG primorju

Vukić Pulević, Vasilije Bušković, Gojko Nikolić, „Atlas karata biodiverziteta Crne Gore” razmjera 1:200 000; USAID‐IRD Kancelarija Podgorica (Muhamed A. Latif, Regionalni direktor USAID‐e za Evropsku Uniju i Istočnu Aziju i Teri Hart Project Menanger – CHF IRD); Ministarstvo životne sredine Crne Gore; Podgorica; 2005

Seizmička kategorizacija prostora

Karte seizmičkog hazarda Crne Gore i regiona (2000.‐2011. god.).

Karte seizmičke mikrorejonizacije svih primorskih opština (1984.‐1987. god.).

Karta seizmičke rejonizacije Crne Gore (1985. god.).

Karta očekivanih maksimalnih seizmičkih intenziteta u Crnoj Gori (1987. god.).

Baza seizmoloških podataka o savremenoj i istorijskoj seizmičnosti na teritoriji Crne Gore.

Osnovna inženjersko‐geološka karta 1:100.000, list Budva i Kotor.

Corine Land Cover CLC 2006

Evropska Agencija za životnu sredinu. http://sie.eionet.europa.eu/CLC2006

Matrica ranjivosti površinskih voda sa aspekta

njihovih karakteristika

Topografske osnove od 1:25000 do 1:100000;

Hidrološka dokumentacija HMZCG.

Vodoprivredna osnova RCG‐a.

Objavljeni naučni i stručni radovi

Matrica zagađenosti, odnosno, ugroženosti

površinskih voda

MPMnt

MntHMIMPMnt

CETI

MPMnt – MED POL; Monitoring 2008‐2009, EPAM, UNEPMAP.

MntHMI ‐ Monitoring kvaliteta obalnog mora, Hidrometeorološki zavod Podgorica, 1983.‐2011.

CETI – Mjerenja JU Centra za ekotoksikološka ispitivanja, Podgorica.

Dokument Klasa kvaliteta vode i kategorija vodnog tijela, prema Uredbi o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (Sl.l.CG br. 2/07) – Odredba III.

Matrica lokacija eutrofikacije mora

MPMnt08 – MED POL Monitoring 2008, EPAM, UNEP/MAP



** Klasa kvaliteta vode i kategorija vodnog tijela, prema Uredbi o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (Sl.L.CG‐a br. 2/07) – Odredba II

Matrica ranjivosti i zagađenosti zemljišta na hot‐

spot lokacijama

Godišnji izvještaji o realizaciji programa ispitivanja opasnih i štetnih materija u zemljištu Republike Crne Gore od 1999. – 2011 **

SMPSW


80

MORT

Izvjestaj CETI na osnovu zahtjeva Ekološke inspekcije.

Izvjestaj CETI na osnovu zahtjeva Ekološke inspekcije i rezultati istražnih radova za izradu EIA za lokaciju PM‐a.

Komunalne deponije i idustrijski otpad

SMPSW – Strateški Master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou, GOPA, Projekat broj EAR/03/MTGOI/04/02.

MORT – Podaci iz Ministarstva održivog razvoja i turizma

Hot‐spot lokacije – more bioindikatori

Program monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore od 2008.‐2011. – Program biomonitoringa: Analiza toksikanata u školjkama i barbunima.

Pregled rezultata toksikoloških analiza sedimenata, grita i zemljišta i biološkog materijala u Brodogradilištu Bijela od 2000., 2002. i 2005. godine.

Projekat MYTIAD – UNEP. 2008. godine: Ispitivanje bioakumulacije teških metala i POPs‐a u školjkama na lokacijama Luka Bat, Kotor i Bijela.

Program sistematskog ispitivanja radionuklida u CG‐u od 1999.‐2011.: Rezultati sadržaja prirodnih i vještačkih radionuklida u školjkama u Bokokotorskom zalivu

Matrica osjetljivosti obalnog mora na otpadne vode

koje se upuštaju u prirodni recipijent

Studija SS‐AE 05.05 Vodoprivreda, rađena za potrebe izrade PPCG‐a do 2020. godine.( str. 48‐63) iz 2007. godine.

Obrađeni su površinski i podmorski ispusti, industrijske vode, i to industrije ležajeva Kotor, Luka Bar, Primorka Bar, Brodogradilište Bijela.

Dato je i „sadašnje stanje„ iz 2007. godine koje treba inovirati sa novijim podsacima.

Rezultati analiza otpadnih voda kod hotela Fjord u Kotoru iz 2005. godine – CETI.

Rezultati analiza otpadnih voda kod Pina u Tivtu iz 2005. godine – CETI.

Informacija o podmorskim i kanalizacionim ispustima na području Crnogorskog primorja iz 1997. god.( Brano Stjepčević).

Analiza otpadnih voda Kotora, Tivta, Budve, Cetinja, Bara i Ulcinja iz juna 2007. godine rađene od strane CETI‐a za potrebe DHV‐a.

Informacija JPMD‐a iz 2002. godine o zagađenju morske vode +, eroziji plaža i uzurpaciji prostora.

Završni tehnički izvještaj za Ulcinj, H. Novi, Kotor, Tivat, Budvu, Bar i Cetinje iz 2004. godine.

Feasibility study for waste waters in the coastal region, volumes I – IV from 2004

Vol I: 2003 – 2028 – Main Report

Vol II: Project description, Phased investment plan

Vol III: Book I and II interim report, and

Annexes – impacts on the environment,

Vol IV: GIS Methodology.

Potrebno je inovirati neke od podataka od 2003.‐2012. godine.

Izvještaj CETI iz 2005. godine za Port Milenu.

Rezultati analiza CETI za kvalitet otpadnih voda u Ulcinju, za ispuste na Velikoj plaži i Maloj plaži u 2007. i 2008. godini rađeni za potrebe projekta ADRICOSM STAR.

GEOPORTAL WATER ANALYSIS: Waste water analysis for 2007 i 2008 (Ulcinj Velika i Mala plaža), 2009 podaci CETI za Bar, Sutomore, Kotor, Ulcinj, Risan, Budvu, Sv. Stefan, H. Novi, Tivat i Petrovac.

Program MED POL i Monitoring stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore od 2008. ‐2011. – Unos efluentima. Program je realizovao CETI za potrebe EPA MN. Podaci sadrže kompletne analize otpadnih voda glavnih ispusta 2 puta godišnje sa mjerenjem protoka i terenskim podacima:

2008.: Hotel Galeb u Ulcinju, Velika i Mala plaža.

2009.: Forte Mare – H. Novi,Tivat‐Kaliman, Kotor‐Pelužica, Budva‐Zavala, Bar – glavni ispust, Ulcinj i Bar gavni ispusti.

2010.: Forte Mare – H. Novi,Tivat‐Kaliman, Kotor‐Pelužica, Budva‐Zavala, Bar – glavni ispust, Ulcinj i Bar gavni ispusti.

Rezultati ispitivanja kvaliteta otpadnih voda na kanalizacionim ispustima u 2008. godini CETI je realizovao za potrebe DHV‐a: Kotor, Tivat, Budva, Sutomore, Sv. Stefan, Bar, Ulcinj, Petrovac.

Podaci iz sektorskih studija za EIA za PORTO MONTENEGRO iz 2007. godine:

Šema glavnih ispusta u Tivtu.

Plan kanalizacije Report IV Apendix.

Plan kanalizacije Apendix II Report.

Izvještaj 1. Studija izvodljiovosti za sanaciju sistema za otpadne vode.

Report III, Glavni projekat glavnog kolektora.

Report I, Otpadne vode i atmosferske‐kišne vode – kartografski prikazi

Stručni izvještaji CETI iz 2007. i 2008. godine:

Rezultati otpadnih voda deponije Lovanja‐Kotor,

YU Briv‐Kotor analize otpadnih voda i zemljišta,


81

Otpadne vode Betonjerka H. Novi,

Otpadne vode Solane u Ulcinju,

Otpadne vode Dinamik Compani Kotor,

Analiza otpadnih voda radjena za Dahlem Consulting Engineers, ispsti Forte Mare u H. Novom i ispusti u Baru na 6 mjesta

Stručni izvještaji CETI iz 2010. godine:

Otpadne vode Keka –Komerc Bar,

Otpadne vode Trade Uniq Budva,

Otpadne vode Luk Oil Jaz‐Budva

Otpadne vode ZIB Bar,

Otpadne vode Hotel Avala Budva.


Otpadne vode Hemosan Bar,

Otpadne vode Daly Turs –Ulcinj,

Otpadne vode Monteput – tunel Sozina,

Otpadne vode Sam Komerc – Tivat,

Otpadne vode Kotora i Tivta rađeni za potrebe Tahal‐Fideco, kvalitet, terenski podaci i protoci,

Otpadne vode Trajan‐Bar.


Otpadne vode Daido Metal – Kotor

Materijali rađeni u okviru projekta ADRICOSM _STAR, Podgorica Meeting 2008:

SGI‐Bettin: Modelling of Ulcinj Canalization Scarcini: Urban waters, sediment transport (2009),

SGI‐Bettin: Boka Kotorska model Karta of urban discharge of Tivat and Kotor,

Bettin: Urban monitoring protocol.

Vodoprivredna osnova Crne Gore iz 2003. godine

Master plan odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda Crnogorskog primorja i opštine Cetinje, Glavni izvještaj Februar 2004.

Hot‐spot lokacije more – sedimenti

Program monitoringa ekosistema priobalnog mora Crne Gore na HOT SPOT lokacijama na sadržaj toksikanata i granulaciju. Postoje koordinate lokacija:

2008.: Fraskanjel, Boka Kotorska, Ada Bojana, Port Milena, Bijela, Luka Bar, Valdanos, Luštica(RF) i Dobrota,

2009.: Analiza sedimenata 2 puta god.: Bijela, Barski zaliv, Arsenal‐Tivat, Budva, Kotor, Risan.

2010.: Analiza sedimenata 2 puta god.: Ulcinj, Bar, luka Bar, Budva, Tivat, Kotor, Risan, H. Novi, Bijela, Luštica‐Mamula (RF), Arsenal‐Tivat, Bijela.

2011.: Analiza sedimenata 2 puta god: Bar, Portomontenegro, Bijela, Dobrota, Luštica i Fraskanjel.

Pregled rezultata toksikoloških analiza sedimenata, grita i zemljišta i biološkog materijala u Brodogradilištu Bijela od 2000., 2002. i 2005. godine.

Porto Montenegro:

Report XVI. – podvodna istraživanja,

Poglavlje 10. – voda i sedimenti‐ more,

Poglavlje 9. – voda i sedimenti –kopno.

Materijali rađeni u okviru projekta ADRICOSM _STAR:

ISMAR‐BO: Grain size of surface sediments( 2009),

SGI‐Scarcini: Urban waters, sediment transport. ( 2009),

IMB: Heavy metals in sediments XRF Method.

Podaci o sedimentima iz 2007.: IAEA Cruise on Adriatic sea na sadržaj teških metala, organskih polutanata, radioaktivnost i granulaciju

Lokacije 1 m od ušća Bojane i Ulaz u Boku Kotorsku ispred Mamule.

(CETI). Postoje koordinate lokacija

Postojeća područja i objekti sa bukom

Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2004. god. Raskrsnice u primorskim gradovima u letnjem i zimskom periodu: H. Novi, Tivat, Bar, Kotor, Ulcinj, Budva; Buka pored javnih institucuja: vrtića i dr.; Buka na plažama u Budvi; Buka pored željezničke pruge u Baru; Buka pored aerodromske piste u Tivtu i buka pored lokala u Ulcinju.

Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2005. U letnjem i zimskom periodu: H. Novi, Tivat, Bar na 3 mjerna mjesta, Kotor 2 m.m., Ulcinj, Budva na 2 m.m. U okolinu bolničkih objekata: Bolnica u Risnu, Kotoru i Igalu; Pozadinska buka u toku turističke sezone ispred lokala: U H. Novom ispred Aquariusa, Utjeha – Bar, Baošići, Sutomore, Veliki pjesak – Bar, i Budva.

Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2009. Buka u naseljima na glavnim raskrsnicama: Budva, Bar, Kotor, Tivat, Ulcinj, H. Novi u letnjem periodu; Buka na aerodromu Tivat na 5 m.m; Buka na plažama u letnjem periodu na 36 plaža.

Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2011. godini: Mjerenje buke na raskrsnicama: u Baru na 6 m.m. i u Budvi na 5 m.m; Na magistralnom putu M2 Tivat – Budva u Radanovićima; Buka na plažama na 14 m.m.


82

Izvještaj CETI 2007. god za Tivat: mjerenje buke na raskrsnicama, Tivat urbani i suburbani dio; Seljanovo urbani i suburbani dio; aerodrom Tivat.

Porto Montenegro: Report XL i prilozi 24, 25, 26 i uticaj marine i magistralnog puta M2. Model za urbani i suburbani dio Tivta i Seljanova.

Kala‐Longa, H. Novi.

Košarkaško igralište H. Novi.

Područja kvaliteta vazduha

Kvalitet vazduha prati se preko Programa monitoringa kvaliteta vazduha u Crnoj Gori od 1998. – 2012.

Realizuje ga CETI za potrebe MZŽS‐a i EPA‐a

Programi 1999., 2000., 2001. i 2002.:

Na stalnim stanicama se 24 h uzorcima prate sledeći parametri kvaliteta: SO2, NOx, O3, NH4, H2S, formaldehid, taložne materije, dim i čađ, lebdeće čestice i u LČ i TM analiziraju se teški metali i PAH. Stanice su: Bar, Budva, Kotor, Tivat, Ulcinj i Herceg Novi.

Padavine se prikupljaju na istim lokacijama, prate mjesečnim uzorcima i analiziraju se na kvalitet i teške metale. Uticaj motornih vozila: Mjerenje se vrši 24 h uzorcima automatskim monitorskim vozilom u Baru kod Pošte, Budvi kod Pošte, Kotoru kod IBM, H. Novom kod Pošte, Tivtu kod Doma zdravlja, Ulcinju kod vodovoda. Prate se 2 puta godišnje sledeći parametri: O3, SO2, NOx, NO, NO2, CO, CH4, lebdeće čestice, BTX i PM10 i meteorološki podatci.

2003. god.: Program monitoringa vazduha je isti ali bez monitoringa u Ulcinju i bez dijela programa mjerenja uticaja motornih vozila.

2004.: Iz Programa su izostavljeni Ulcinj, Tivat i Budva i motorna vozila.

2005., 2006., 2007. i 2008. god.: Program se realizuje 24 h uzorcima u Baru, Kotoru i H. Novom uz ispitivanje padavina na iste parametre u vazduhu i padavinama.

2009. god.: Kvalitet vazduha se prati 24h uzorcima u Baru, Budvi, Kotoru, Tivtu, H. Novom, Ulcinju na sadržaj SO2, NOx, O3, dim i čađ, TSP, Uk. Tal. Mater. i sadržaj TM i PAH u leb. česticama i tal. materijama. Uticaj motornih vozila: prati se po 7 dana pokretnim monitorskim vozilom na sadržaj SO2, NO, NO2, CO, PM10, O3, BTX i meteorološki podatci.

2010. i 2011. god.: Uspostavljena je automatska monitorska stanica u Baru koja je dio Državne mreže stanica na kojoj se vrši mjerenje SO2, NO2, NO, NOx, PM10, O3 i PAH u lebdećim česticama i meteorološki parametri..

2012. god. puštena je u rad i automatska mjerna stanica u Tivtu koja je takođe dio Državne mreže stanica.

Imisijska mjerenja štetnih i opasnih materija u vazduhu rađenih za EIA – Porto Montenegro 2007. godine: – CETI: Koncentracija SO2, NOx, CO, THC i PM10 u ambijentalnom vazduhu na lokacijama: Raskrsnica: J. Magistrale i ul. N. Đurkovića, Raskrsnica: J. Magistrale i ul. 21 novembra, Raskrsnica: J. Magistrale i ulazne saobraćajnice na aerodrom Tivat i Aerodrom Tivat – stajna platforma, Mjerenja su vršena pokretnom automatskom stanicom.

Studija za EIA Porto Montenegro CUW‐ UK – Report XX. Air Quality modeli za:

Emisiju zagađivača iz linijskih izvora saobraćaja duž lokalne putne mreže;

Emisiju zagađivača iz površinskih izvora saobraćaja u većim gradovima Boke Kotorske;

Uticaj same izgradnje marine;

Uticaji operativnog rada marine, koji se prvenstveno odnose na zagađenje vazduha uslijed aktivnosti jahti duž pretpostavljenog morskog puta (linijski izvor zagađenja) i u manevarskom ređimu (površinski izvor zagađenja).

Katastar zagađivača na Primorju – mjerenja emisija na izvoru zagađenja – CETI):

Mjerenje emisije iz ZIB Bar, kamenolom i drobilica,

Gugi Komerc Budva,

Kamenolom Haj‐Nehaj,

Krušo – H. Novi,

Dinamic Company/Kotor,

JKP Kotor,

Tujko/Kotor.

Matrica batimetrija

Pomorske karte razmjere 1:25000

Topografske karte razmjere 1:25000 (TK25)

Premjer multibimom u projektu ADRICOSM

Matrica ranjivosti – batimerija

Pomorske karte razmjere 1:25000, 1:100000 i 1:300000

Topografske karte razmjere 1:25000 (TK25)

Talasi, Matrica ranjivosti – talasi

Podaci sa valografske stanice ispred Boke Kotorske

Podaci sa valografske stanice ispred Dubrovnika

Studije i stručni radovi stručnjaka HIJRM SFRJ

Akcidenti, Matrica ranjivosti – akcidenti

Zakon o moru Crne Gore


83

Protokol o privremenom razgraničenju na moru između Hrvatske i Crne Gore

Pomorske karte akvatorije na moru

UN Konvencija o pravu mora (UNCLOS)

Matrica ranjivosti – morske mjene

Zapis sa stalne mareografske stanice u Baru (1996.‐2012. god.)

Zapis sa stalne mareografske stanice u Dobroj Luci (2001.‐2005. god.)

Zapis sa stalne mareografske stanice u Kotoru (2010.‐2012. god.)

Zapis sa prenosnog mareografa: Herceg Novi, Budva (2012. god.)

Studije stručnjaka HIJRM SFRJ

Zapis sa stalne mareografske stanice u Baru (1996.‐2012. god.)

Zapis sa stalne mareografske stanice u Dobroj Luci (2001.‐2005. god.)

Zapis sa stalne mareografske stanice u Kotoru (2010.‐2012. god.)

Zapis sa prenosnog mareografa: Herceg Novi, Budva (2012. god.)

Studije stručnjaka HIJRM SFRJ

Kvalitet obalnog mora

MPMnt08

MPMnt09

MPMnt10

PPEBK

MPMnt – MED POL Monitoring 200.8‐2009.‐2011., Monitoring CETI 1998. – 2002., Adricosm 2007. – 2009., EPAM, UNEP MAP

MntHMI – Monitoring kvaliteta obalnog mora, Hidrometeorološki zavod Podgorica, 1983. – 2011.

Matrica lokacija eutrofikacije mora

MPMnt08

MPMnt09

MPMnt10

MPMnt08 – MED POL Monitoring 2008, EPAM, UNEP MAP



Pedologija

Biotehnički institut Crne Gore (2012.)

Atlas pedoloških karata Crne Gore 1:50 000

Pedološka karte Republike Crne Gore (ažurirane i dopunjene B. Fuštić 2012.)

Listovi: Ulcinj, Bar, Kotor, Budva

Osnovna inženjersko‐geološka karta

1:100,000 – Listovi: Budva i Kotor

Osnovna geološka karta SFRJ

1:100,000 – Listovi: Ulcinj, Bar, Budva, Kotor, Dubrovnik

Tektonika / rasjedi CG primorja

Osnovna geološka karta SFRJ 1:100,000 – Listovi: Dubrovnik, Kotor, Budva, Bar i Ulcinj

Izvori / zone sanitarne zaštite CG primorja

Katastar vodnih pojava

Pojas sanitarne zaštite – pojas cjevovoda

regionalnog vodovoda CG primorja

Projekat regionalnog vodovoda – izvedeno stanje (.dwg)

Izvori – hemizam

Geološki zavod Crne Gore – baza podataka

Peloidi CG primorja

Shape fajlovi dostavljeni od strane eksperta

DEM

DMT Aster (piksel 27m 30m) – MTOR (2012) GIS tim digitalna priprema GIS priloga – skeniranje, georeferenciranje, digitalizacija sadržaja tabela atributa (ID broj)

Izohipse na 50 m (38 hipsometrijskih slojeva)

Slope %

Aspekt

URL 1: USGS(2006). US Geological Survey, http://edcdaac.usgs.gov/gtopo30/README.asp, (1.3.2012).

URL 2: USGS(2005). US Geological Survey, ftp://e0srp01u.ecs.nasa.gov/srtm/, (1.3.2012).

URL3: ETOPO2 Global Topography, www.ngdc.noaa.gov/mgg/fliers/01mgg04.html, (1.3.2012).

URL4: SRTMfill Software, www.3dnature.com/srtmfill.html, (1.3.2012).

Topografska karta Crne Gore UZNCG 1:25 000 digitalna karta

Topografske karte‐ aplikacije Uprave za nekretnine Crne Gore (www.nekretnine.co.mе). Geoportal Uprave za nekretnine izrađen u skladu sa INSPIRЕ direktivom Evropske Unije (vidi www.geoprtal.co.me i www.geoportaluzn.me).


84

Na sajtu Uprave ze nekretnine Crne Gore date su dvije, odnosno, tri web aplikacije:

Digitalna mapa Crne Gore;

Digitalna topografska karta TK 25000;

Prostorne jedinice – aplikacija urađena za potrebe Zavoda za statistiku Crne Gore – MONSTAT (www.monstat.org).

Digitalna mapa Crne Gore (2009.) – obuhvata standardni razmjerni niz kojim je pokrivena čitava teritorija Crne Gore (mozaik DKP, topografskih i pregledno‐topografskih, satelitskih, DMT i modela reljefa i ortofoto snimaka).

Aplikacija ima “layersku” (slojevitu) strukturu vektorskih i rasterskih podataka i to:

Granice Crne Gore sa graničnim prelazima; Nazivi; Putna mreža i trajekti; Riječna mreža (rijeke, potoci i hidrotehnički

objekti) i veći riječni tokovi; Željeznička mreža i objekti (most, tuneli); Važni objekti; Objekti; Jezera; Naseljena mjesta; Kategorizacija površina; Nacionalni parkovi; Granice opština; Digitalni model terena; Osjenčeni model terena; Satelitski snimak; Reljef.

Aplikacija posjeduje servise za pretraživanje podataka:

po adresi (ulica, naselje); po objektu – kategorije (sve, poslovna zgrada,

škola, spomenik, tržnica, dječji vrtić, zdrastvena ustanove, pozorište, hotel, industrijski objekt, sakralni objekt, fakultet, muzej, bioskop, sportski teren, trgovački centar, javna ustanova, vinski podrum);

Mapa ima max. uvećanje do razmjere 1:2500, a moguće je posebno definisati i/ili čekirati neku od ponuđenih razmjera (1:5000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:300 000, 1:500 000, 1:1 000 000). Topografska karta Crne Gore UZNCG 1:25 000.

Granica Crne Gore

1:50 00 shp fajl MTOR CG Podgorica (2012)

Erozija

Biotehnički Institut Podgorica

Atlas pedoloških karata Crne Gore

Topografske karte 1:25 000 Listovi: Bar, Ulcinj, Kotor

Crnogorsko primorje – slivovi

HMZ Crne Gore

Raster i vector 1:25 000

13 vodotokava i sliv Jadranskog mora

Crnogorsko primorje – ribarske pošte

Maksimalne 24 h, padavine, relativna vlažnost,

temperatura, požari, vjetar u CG primorju

Baza podataka i Dokumentacija HMZCG‐a (2012)

85

7. 7.Reference

1.

Opšta ranjivost – život i zdravlje

1.1 Buka

Department of Environment, Food and Rural Affairs (UK). Update of Noise Data Base for Prediction of Noise on Construction and open Sites, Queen’s printer and Controller of HMSO, 2005, UK.

D. Todorovic, Z. Stevanovic and C. Maksimovic (2007). Noise Study, Report No. XL, CUW‐UK, prilozi 24, 25, 26, Adriatic Marinas, Tivat.

JU. CETI (2003). Izvještaj o mjerenjima nivoa buke u lokalu Kala‐Longa, H. Novi. Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora.

JU. CETI (2004). Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2004. Godini. Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora.

JU. CETI (2005). Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2005. Godini. Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora.

JU. CETI (2007). Mjerenje buke na raskrsnicama u Tivtu, Adriatic Marinas, Tivat.

Institut za razvoj i zaštitu životne sredine. Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2009. godini. Agencija za zaštitu životne sredine – EPA MNE.

JU. CETI (2011). Program ispitivanja buke u životnoj sredini u 2011. godini. Agencija za zaštitu životne sredine – EPA MNE.

JU. CETI. Izvještaj o mjerenjima nivoa buke na košarkaškom igralištu H. Novi, sudska ekspertiza.

1.2. Vazduh

JU. CETI (1998‐2012). Godišnji Izvještaji o realizaciji Programa monitoringa kvaliteta vazduha u Crnoj Gori, MZŽSiUP i EPA MNE.

JU. CETI (1999, 2000, 2001 i 2002). Izvještaji o realizaciji Programa monitoringa kvaliteta vazduha u Crnoj Gori; rezultati kvaliteta vazduha u Baru, Budvi, Kotoru, Tivtu, Ulcinju i Herceg Novom , MZŽSiUP.

JU. CETI (2010 i 2011). Rezultati mjerenja kvaliteta vazduha sa automatske monitorske stanice u Baru – Državna mreža stanica, EPA MNE.

JU. CETI (2007). Izvještaj o imisijskim mjerenjima štetnih i opasnih materija u vazduhu na raskrsnicama u Tivtu – Porto Montenegro 2007. Godine.

Ž. Stevanović (2007). CUW‐UK‐ Report XX. Air Quality.

JU. CETI (2010). Katastar zagađivača na primorju – mjerenja emisija na izvoru zagađenja (2010) (Mjerenje emisije ZIB Bar, kamenolom i drobilica, Gugi Komerc Budva, Kamenolom Haj‐Nehaj, Krušo‐H. Novi, Dinamic Company‐Kotor, JKP Kotor, Tujko/Kotor), EPA MNE.

US EPA‐454‐/B‐09‐001 (2009).Technical assistance document for reporting of daily air quality – the air quality index – AQI, (February 2009).

US EPA (2005). Guidance document for addresing air quality issues in general plans and local planning, (May 2005).

Ž. Stevanović (2007). Assessment of effects of the Portomontenegro developement on air pollution in Boka Kotorska (2007), INS‐Vinča, Belgrade, Adriatic Marinas, Tivat.

Okvirna Direktiva za procenu i upravljanje kvalitetom ambijentalnog vazduha (96/32/EC).

WHO Air Quality Guidelines, Global Update( 2005).

Ž. Stevanović and Č. Maksimović (2007). Wind Climatology of Tivat (Airport) Meteorological Station (2007). Report No. V, Centre for Urban Water‐CUW‐UK, London, Adriatic Marinas, Tivat.

Ž. Stevanović, Č. Maksimović and A. Papadomuo (2007). Development of the Second Phase of Air Quality Model and its Implementation at Mezzo and Micro Scale, Report No. XXIX, Centre for Urban Water‐CUW‐UK, London,. Adriatic Marinas, Tivat.

Ž. Stevanović Č. Maksimović and A. Papadomuo (2007). Assessment of the effects of the Porto Montenegro Development on Air Pollution in Boka Kotorska Region, Report No. XX, Centre for Urban Water‐CUW‐UK, London. Adriatic Marinas, Tivat.

Environmental Protection Agency, EPA (2005). Revision to the Guideline on Air Quality Models: Adoption of a Preferred General Purpose (Flat and Complex Terrain) Dispersion Model and Other Revisions; Final Rule. Federal Register. 40 CFR Part 5.


86

EPA (1999). Final Regulatory Impact Analysis: Control of Emissions from Marine Diesel Engines. EPA420‐R‐99‐026.

R. Ostojić, Lj.Kuzović et all (2007). Transportation Study, Report No. XLI, Centre for Urban Water‐CUW‐UK, London., Adriatic Marinas, Tivat.

Guidance Document for Addressing Air Quality Issues in General Plans and Local Planning, May 2005.

P. Zanetti (1990). Air pollution moddeling, Published by van Nostrand Reinhod, New York.

1.3. Zagađenost zemljišta na hot spot lokacijama

JU. CETI (1999‐2011). Godišnji izvještaji o realizaciji programa ispitivanja opasnih i štetnih materija u zemljištu Republike Crne Gore.

Pravilnik o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njegovo ispitivanje (Sl. list RCG, 18/97).

JU. CETI (2010). Katastar zagađivača na primorju – mjerenja uticaja emisija na zagađenje zemljišta (Mjerenje emisije ZIB Bar, kamenolom i drobilica, Gugi Komerc Budva, Kamenolom Haj‐Nehaj, Krušo – H. Novi, Dinamic Company‐Kotor, JKP Kotor, Tujko/Kotor), EPA MNE.

JU. CETI (1998‐2011). Izvještaji o zagađenosti zemljišta na osnovu zahtjeva Ekološke inspekcije, MZŽSiUP i EPA MNE.

SMPSW – Strateški Master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou, GOPA, Projekat broj EAR/03/MTGOI/04/02.

MORT – Podaci iz dokumentacije Ministarstva održivog razvoja i turizma, Podgorica.

CANU (2010). Crna Gora u XXI. vijeku – Eri kompetitivnosti, Geografski aspekti upravljanja obalnim područjem, Vol.2 ISSN 1845‐4976.

2.

Opšta ranjivost – flora i fauna

2.1. Zaštićene vrste

Nacionalna strategija biodiverziteta sa Akcionim planom 2010‐2015. (2010). Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica.

Pregledna karta osnovnih šumskih zajednica Crne Gore. R 1:350 000. (1986‐1996). Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica.

Sektorske studije Prirodne i pejzažne vrijednosti prostora i Zaštita prirode – bazne studije za Prostorni Plan Crne Gore (2006 – 2008). Ministarstvo uređenja

prostora i zaštite životne sredine. Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica.

Studije Flora i vegetacija, fauna i pejsažne vrijednosti kopnenog dijela morskog dobra – bazna studija za Prostorni Plan Područja Posebne Namjene Morskog Dobra (1999). Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica.

Vegetacijska karta Rumije (2011). 1:50.000. Floristička i vegetacijska studija planinskog masiva Rumije. Doktorska disertacije. Biotehnički institut Crne Gore. Podgorica.

Zakon o zaštiti prirode (2008). Ministarstvo uređenja prostora i zaštite životne sredine. Podgorica.

2.2. Zaštićena područja prirode

Blečić V. i Lakušić R. (1983). Vegetacijske karte Crne Gore. Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica.

Pulević V., Bušković V. i Nikolić G. (2002). Atlas karata biodiverziteta Crne Gore. 1:200 000. USAID‐IRD. Kancelarija Podgorica. Ministarstvo životne sredine Crne Gore. Podgorica.

Opštinska Odluka Skupštine opštine Kotor o proglašenju Kotora i njegovog područja za prirodno i kulturno‐istorijsko dobro od posebnog značaja od 14. juna 1979. godine (1979). Kotor.

Osnovna Lista svjetskog prirodnog i kulturnog nasleđa (World Heritage List) od 26. 10. 1979. godone, pod brojem C 125. URL 1: http://whc.unesco.org/en/list/125

2.3. Morski biodiverzitet

Commision decision on criteria and methodological standard and good environmental status on marine waters C (2010)5956 EEA relevance, 2010/477/EU.

Habitats Directive (92/43/EEC).

Hure, J., Ianora, A. and B. Scotto di Carlo (1980). Spatial and temporal distribution of copepod communities in the Adriatic Sea. Journal of Plankton Research, 2, 295‐316.

Kršinić, F. and D. Lučić (1994). Mesozooplankton sampling experiments with the "Adriatic" sampler: Differences of catch between 250 and 125 µm mesh netting gauze. Estaurine, Coastal and Shelf Science, 38, 113‐118.

Lučić, D. and F. Kršinić (1998). Annual variability of mesozooplankton assemblages in Mali Ston Bay (Southern Adriatic). Periodicum bilogorum, 100, 43‐52.

Marine and Coastal Access Act 2009.


87

Projekat „Startup of Katič MPA in Montenegro and Assessment of marine and coastal ecosystems along the cost“ (DFS 2012). Ministarstvo održivog razvoja i turizma (2011, 2013). Podgorica.

Regionalna razvojna agencija Dubrovačko‐neretvanske županije DUNEA d.o.o. (HR) (2011). Smjernice za integralno upravljanje obalnim područjem Dubrovačko‐neretvanske županije (2010). Projekat CONSTANCE.

Studija procjene učinka Protokola o integralnom upravljanju obalnim područjem Sredozemlja na Hrvatsku, 2010.

Zavod za zaštitu prirode Crne Gore. Podgorica (2006). Zaštićene vrste SPAMI protokol i Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta – nacionalna legislativa. EPA MNE.

3.

Opšta ranjivost – zemljište

3.1. Erozija

Fuštić, B. (2002‐2004). Istraživanje erozionih procesa Crnogorskog primorja. Izvještak o radu na projektu Ministarstva prosvjete i nauke Crne Gore. Univerzitet Crne Gore – Biotehnički institut. Podgorica.

Kostadinov, S. i Dožić, S. (1996). Protiverozioni radovi u bujičnim tokovima Crnogorskog primorja. Erozija. Stručno‐informativni bilten. Br. 23. Beograd. Ministarstva prosvjete i nauke Crne Gore. Nosilac istraživanja Biotehnički institut. Podgorica.

Маrtinović V., (1968). Erozija zemljišta i uređenje bujica u Crnogorskom primorju. Poljoprivreda i šumarstvo, Vol 14, sveska 4, Podgorica.

Univerzitet Crne Gore – Biotehnički institut (2000). Atlas pedoloških karata Republike Crne Gore 1:50 000. Listovi: Ulcinj, Bar, Kotor, Budva.

Vodoprivredna organizacija „Zeta“ (1985). Bujice, erozija i nanosi. Završni izvještaj u projektu: „Karakteristike i kapaciteti priobalnog pojasa Crnogorskog primorja sa aspekta zastite i valorizacije“. Titograd.

3.2. Poljoprivreda i poljoprivredna zemljišta

Osnovna geološka karta Crne Gore 1:100.000 (1977). List Bar, Savezni geološki zavod. Vojno geografski institut, Beograd.

Prostorni plan posebne namjene za morsko dobro (2007). Ministarstvo za ekonomski razvoj Republike Crne Gore (sadasnje Ministartsvo održivog razvoja i turizma), Javno preduzeće za upravljanje morskim dobrom Crne Gore. MonteCEP – Centar za planiranje

urbanog razvoja, Kotor. RZUP – Republički zavod za urbanizam i projektovanje, Podgorica. Kotor – Podgorica.

3.3. Pedologija

Đuretić, G. i sar. (1966). Pedološka karta 1:50.000 Zavod za unapređivanje poljoprivrede – Podgorica. Geokarta, Beograd.

Ekspertsko kartiranje (2012). Biotehnički institut Crne Gore i GIS tim. Projekat CAMP Montenegro 2012. Podgorica.

Fuštić, B. i Đuretić, G. (2000). Zemljišta Crne Gore. Univerzitet Crne Gore i Biotehnički institut. Podgorica.

Univerzitet Crne Gore – Biotehnički institut (2000). Atlas pedoloških karata Republike Crne Gore 1:50 000. Listovi: Ulcinj, Bar, Kotor, Budva.

4.

Opšta ranjivost – vode

4.1. Kopnene površinske vode

Dokumentacija vodnih pojava (2012). Baza podataka Geološkog zavoda Crne Gore. Podgorica.

Hidrološka dokumentacija HMZCG (2012). Podgorica.

JU. CETI i RHMZ (2000‐2003). Program monitoringa kvaliteta površinskih i podzemnih voda u Crnoj Gori, MZŽS.

JU. CETI (2005). Rezultati analiza vode rijeke Bojane, Regionalni vodovod Crnogorsko primorje.

JU. CETI (2008‐2011). Program monitoringa morskog ekosistema Crne Gore (Unos pritokama). Agencija za zaštitu životne sredine‐EPA.

JU. CETI (2009‐2011). Rezultati monitoringa nutrijenata na automatskoj monitorskoj stanici na Fraskanjelu, Projekat ADRICOSM STAR.

RHMZ. Godišnji izvještaji o kvalitetu površinskih voda, HMZS Crne Gore.

S. Ljutica (2007). Zagađenje nutrijentina, seminarski rad, Univ.CG, PMF.

Topografske karte Crne Gore 1:25000 do 1:100000. Vojnogeografski institut Beograd. Raster i vektor 1:25 000.

Tumač za osnovnu hidrogeološku kartu – listovi Bar i Ulcinj, Geološki zavod Crne Gore. Podgorica.

Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji voda ( Sl. list CG 2/07).

Vodoprivredna osnova Crne Gore. Institut Jaroslav Černi (Beograd). Ministarstvo poljoprivrede,


88

šumarstva i vodoprivrede (sadašnje Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja) (2001). Podgorica.

Zavod za zdravstvenu zaštitu (ZZZZ), Podgorica (1974‐1975). Arhivski podaci o ispitivanju kvaliteta voda Bojane za potrebe vodosnabdijevanja Ulcinja, JKP Vodovod i kanalizacija Ulcinj.

ZZZZ Podgorica (1984‐1985). Arhivski podaci o ispitivanju kvaliteta voda bunara na Lisna Bori i rijeke Bojane za potrebe vodosnabdijevanja Ulcinja, JKP Vodovod i kanalizacija Ulcinj.

4.2. Kopnene podzemne vode

Arhivski podaci kvaliteta bušotina na lokalitetu Lisna Bori (1984‐1985). JKP Vododovod i kanalizacija Ulcinj.

Elaborat određivanja zona sanitarne zaštite za pojedina izvorišta u primorskim opštinama.

Elaborat određivanja zona sanitarne zaštite za izvorište Bolje Sestre.

Geološki zavod Crne Gore (2010). Arhivski podaci lokaliteta starih bušotina u istražnom prostoru, Projekat ADRICOSM STAR‐AQ MOD.

Geološki zavod Crne Gore (2012). Katastar vodnih pojava. Baza podataka Geološog zavoda Crne Gore. Podgorica.

Geološki zavod Crne Gore (2012). Arhivski podaci o hemizmu podzemnih voda u obalnom području, Geološki zavod Podgorica.

HMZCG (2012). Hidrogeološka svojstva stijena: propusnost stijena, odnosno transmisivnost kod stijena medjuzrnske poroznosti i skaršćenost kod karbonatnih stijena. Hidrološka dokumentacija. Podgorica.

JU. CETI (2001). Analiza porijekla izvorišta Potkop, Lovac i Potkučje na Mojdežu, JKP Vodovod i kanalizacija H. Novi.

JU. CETI (2001). Kvalitet vode izvorišta Zaljevo, kajnak, Brca, Sustaš, turčini, Čanj, Velje Oko, Orahovo Polje u Baru, JKP Vodovod i kanalizacija Bar,

JU CETI(2001), Kvalitet vode izvorišta Zaljevo, Kajnak, Brca, Sustaš, Turčini, Čanj, Velje Oko, Orahovo Polje u Baru, JKP Vodovod i kanalizacija Bar.

JU. CETI (2002). Kvalitet vode izvorišta Šuškavac u Baru, JKP Vodovod i kanalizacija Bar.

JU. CETI (2003). Kvalitet voda bušotina u Sutorinskom polju za potrebe Instituta „Simo Milošević“, Institut „Simo Milošević“, H.Novi.

JU. CETI,( 2011) Kvalitet voda kontrolnih bušotina industrije Daido Metal, Kotor,« Daido Metal, Kotor

JU CETI (2009‐2010). Izvještaj o kvalitetu voda bušotina B1 i B2 u istražnom prostoru, Projekat ADRICOSM STAR‐AQMOD.

Katastar izvora (Vojnogeografski institut).

Osnovna hidrogeološka karta 1:100.000, list Bar i Ulcinj (1998).

Osnovna hidrogeološka karta 1:100.000, list Budva i Kotor (2000).

Osnovna geološka karta Crne Gore, 1:200.000 (1985).

Projekat regionalnog vodovoda za vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja.

Projekat Regionalnog vodovoda za Crnogorsko primorje

4.3. More

Batimetrija

D. Slavnić (2001). Kartografska istraživanja za potrebe predstojećeg hidrografskog premjera i kartiranja akvatorije pod jurisdikcijom SRJ; magistarski rad; Beograd 2001.

N. Stamenković (2004). Digitalni atlas hidrografskih pojava u Boki Kotorskoj kao osnova razvoja marinskog GIS‐a; magistarski rad; Beograd 2004.

Pomorska karta Bokokotorskog zaliva; razmjera 1:25 000. ZHMS (2010). (Podaci premjera multibimom za potrebe ADRICOSM projekta; 2009.

Pomorske karte razmjere 1:100.000 i 1:300 000; HIRM (2002).

Talasi

Studije i stručni radovi stručnjaka HIJRM SFRJ.

Akcidenti

Protokol o privremenom režimu na Prevlaci (2002).

UN Konvencija o pravu mora (UNCLOS) (1994).

Zakon o moru Crne Gore (2007).

Z. Lušić i S. Kos (2006). Glavni plovidbeni putovi na Jadranu; Morsko brodarstvo; časopis Naše more 2006.

Pomorske karte. HIRM; ZHMS.

Morske mijene

Fizičko‐oceanogrfska i hidroakustička svojstva Jadranskog pomorskog vojišta, HIJRM Split (1990).

I. Nožina, M. Tešić I Z. Vučak (1981). Oceanografska svojstva mora od Boke Kotorske do ušća rijeke Bojane, Hidrografski godišnjak 1980/1981, HIJRM Split.


89

Podaci sa stalnih mareografskih stanica u Baru, Dobroj Luci i Kotoru. Izvještaji o mareografskim osmatranjima na jugoslavenskoj obali Jadrana, HIJRM Split.

More, sedimenti i bioindikatori

JU. CETI. Program Monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore za 2008. i 2010. g., Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, Agencija za zaštitu životne sredine, Podgorica.

Tehnički izvještaj „MED POL Monitoring za Crnogorsko primorje“ za UNEPMAP za 2008. i 2009. (adaptacija Programa Monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore za 2008. i 2009. g. U skladu sa zahtjevima UNEP MAP‐a), Agencija za zaštitu životne sredine, Podgorica.

Monitoring kvaliteta obalnog mora za period 1990.‐2011. (skraćenica MntHMI), Hidrometeorološki zavod Podgorica (sada Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju).

Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (Sl. l. CG br. 2/07).

JPMD‐godišnji izvještaj o kvalitetu morske vode za kupanje za 2003., 2004., 2005. i 2006. godinu.

Royal Haskoning: Lake Shkoder transboundary diagnostic diagnostics analysisn – TDA (2005). WB, Holandija.

Royal Haskoning: TDA‐ Annex VI, Surface water Quality (2005). WB, Marine water quality and sediments‐Hinkey Pointc, Pre‐Application consultation‐satage 2,Environment Appraisal‐vol. 3.

URBI Montenegro d.o.o (2008). Plan odvodnjavanja i fekalne kanalizacije Tivat do 2020. god.

URBI Montenegro d.o.o (2008). Plan vodopskrbe Tivta do 2020. god.

Sediment sampling Guide for Dreging and Marine Engineering projects in St. Lowrece river, vol. 1, sent lorent Vision, 2000.

Ekološki godišnjak III‐kvalitet voda, HMZ ( 2010) Crna Gora.

Ekološki godišnjak III‐kvalitet voda, HMZ (2011) Crna Gora.

Water Framework Directive (2000/60/EC).

Marine Strategy Framework Directive (2008/56/EC)

Dangerous Substances Directive (2006/11/EC) (List I Substances – Black List) and (List II Substances – Grey List).

Bathing Waters Directive (2006/7/EC).

Shellfish Waters Directive (2006/113/EC).

Habitats Directive (92/43/EEC).

Marine and Coastal Access Act (2009).

Food and Environment Protection Act 1985 (FEPA).

HELCOM (1988). Guidelines for the Baltic Monitoring Programme for the third stage. Part B. Physical and Chemical Determinands in seawater.

ICES (1996). Report of the ICES/HELCOM Second workshop on quality assurance of biological measurements in the Baltic Sea, Warnemünde, Germany, 16‐20 September 1995. ICES CM 1996/E:1.

UNESCO (1994). Protocols for the Joint Global Ocean Flux Study (J GOFS) Core Measurements. Manual and Guide No 29. 179.

Strickland, J.D.H. AND Parsons, T.R. (1968). A practical handbook of seawater analysis. Fish. Res. Board of Canada, Bulletin 167, Ottawa.

Direction Santé Alimentation – Agence nationale de sécurité sanitaire de l'alimentation, de l'environnement et du travail (ANSES), 27‐31 avenue du Général Leclerc, 94701 Maisons‐Alfort – France.

Kršinić, F. and D. Lučić, (1994). Mesozooplankton sampling experiments with the "Adriatic" sampler: Differences of catch between 250 and 125 µm mesh netting gauze. Estaurine, Coastal and Shelf Science, 38, 113‐118.

Lučić, D. and F. Kršinić (1998). Annual variability of mesozooplankton assemblages in Mali Ston Bay (Southern Adriatic). Periodicum bilogorum, 100, 43‐52.

EC (2008b) Directive (EC) No 105/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 Dec. 2008 on environmental quality standards in the field of water policy. Official Journal of the European Community, L348/84‐97.

OSPAR (2008). The convention for the protection of the marine environment of the North‐East Atlantic; 2007/2008 CEMP Assessment: Trends and concentration of selected hazardous substances in sediments and trends in TBT‐ specific biological effects.

JAMP Eutrophication Monitoring Guidelines: Chlorophyll a in Water, OSPAR, Monitoring guidelines, REF.No.1997‐4.

Sharma V.K. and Sohn M. (2009). Aquatic arsenic: Toxicity, speciation, transformations, and remediation. Environ Int 35:743‐759.

Mourgaud Y., Martinez E., Geffard A., Andral B., Stanisiere J.Y. and Amiard J.C. (2002). Metallothionein concentration in the mussel Mytilus galloprovincialis


90

as abiomarker of response to metal contamination: validation in the field. Biomarkers 7:479‐490.

JU. CETI, IBM, Program Monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore za 2008 i 2009 g., Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, Agencija za zažtitu životne sredine, Podgorica.

NFP za MED POL, Tehnički izvještaj „MED POL Monitoring za Crnogorsko primorje“ za UNEP‐MAP za 2008. i 2009. (adaptacija Programa Monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore za 2008. i 2009. g. u skladu sa zahtjevima UNEP‐MAP‐a), Agencija za zaštitu životne sredine, Podgorica.

Hidrometeorološki zavod Podgorica, Monitoring kvaliteta obalnog mora za period 1990.‐2011., (HMZ, sada Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

GOPA, SMPSW – Strateški Master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou, Projekat broj EAR/03/MTGOI/04/02, MZŽS CG.

Hidrometeorološki zavod Podgorica, Monitoring kvaliteta obalnog mora za period 1990‐2011, (HMZ sada Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

Klasa kvaliteta vode i kategorija vodnog tijela, prema Uredbi o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (Sl.l.CG br. 2/07) – Odredba III.

JU. CETI. IBM Kotor, Program monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore od 2008.‐2011. Program biomonitoringa EPA MNE.

JU. CETI. Pregled rezultata toksikoloških analiza sedimenata, grita i zemljišta i biološkog materijala u Brodogradilištu Bijela od 2000., 2002. i 2005. godine, Brodogradilište Bijela.

JU. CETI. Ispitivanje bioakumulacije teških metala i POPs u školjkama na lokacijama Luka Bar, Kotor i Bijela (2008). Projekat MYTIAD‐UNEP.

JU. CETI. Program sistematskog ispitivanja radionuklida u CG od 1999‐2011. MZŽS i EPA MNE.

JU. CETI. Program monitoringa ekosistema priobalnog mora Crne Gore na hot spot lokacijama (2008). Analiza sedimenata EPA MNE.



Č. Maksimović et all (2006). Report XVI – podvodna istraživanja, PORTO MONTENEGRO, Adriatic Marinas, Tivat.

JU. CETI. Rezultati analize sedimenata (2007‐2010). ADRICOSM _STAR Projekat

ISMAR‐BO: Grain size of surface sediments (2009). ADRICOSM _STAR Projekat

Scarcini: Urban waters, sediment transport (2009). SGI, ADRICOSM _STAR Projekat

IBM Kotor (2010). Heavy metals in sediments XRF Method. ADRICOSM _STAR Projekat

JU. CETI. Results of the IAEA Cruise on Adriatic Sea (2007) RER 7/003.

Č. Maksimović et all (2006). Report XVI – podvodna istraživanja – poglavlje 10 – voda i sedimenti – more, Poglavlje 9 – voda i sedimenti – kopno. Adriatic Marinas, Tivat.

Otpadne vode

Studija SS‐AE 05.05 Vodoprivreda (2007). PPCG do 2020. god.

JU. CETI. (2005). Rezultati i analiza otpadnih voda kod hotela Fjord u Kotoru, Adriatic Marinas Tivat.

JU. CETI. (2005). Rezultati analiza otpadnih voda kod Pina u Tivtu, Adriatic Marinas Tivat.

JU. CETI (2007). Analiza otpadnih voda Kotora, Tivta, Budve, Cetinja, Bara i Ulcinja (2007). DHV.

Informacija JPMD iz 2002. godine o zagađenju morske vode, eroziji plaža i uzurpaciji prostora.

Ćorović. Studija SS‐AE 05.05 Vodoprivreda, PPCG do 2020. godine. (2007). Površinski i podmorski ispusti, industrijske vode (str. 48‐63). GTZ i Vlada CG.

Stjepčević (1997). Informacija o podmorskim i kanalizacionim ispustima na području Crnogorskog primorja, JPMD.

JU. CETI (2007). Analiza otpadnih voda Kotora, Tivta, Budve, Cetinja, Bara i Ulcinja, DHV Water BV, The Netherlands.

Informacija JPMD iz 2002. godine o zagađenju morske vode, eroziji plaža i uzurpaciji prostora. JPMD.

DHV (2004). Regionalni Master plan odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda Crnogorskog primorja i Cetinja, Završni tehnički izvještaj za Ulcinj, H. Novi, Kotor, Tivat, Budvu, Bar i Cetinje, DHV Water BV, The Netherlands, Fideco, EAR/02/MTG01/04/002.

DHV, Fusibility Study for waste waters in coastal region, Vl, I, II, III iz 2004. godine. Vol I: 2003‐2028‐ main Report. Vol II, Vol III: Book I i II interim report and Annexes – uticaj na životnu sredinu. Vol IV: GIS Methodology, DHV Water BV, The Netherlands, Fideco, EAR/02/MTG01/04/002.


91

JU. CETI (2005). Izvještaj o zagađenju – Port Milena Ulcinj, MZŽS i UP.

JU. CETI (2007, 2008). Kvalitet otpadnih voda za grad Ulcinj, ADRICOSM STAR.

JU. CETI. Program Unos efluentima, Monitoring stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore od 2008. – 2011. EPA MNE.

JU. CETI (2008). Rezultati ispitivanja kvaliteta otpadnih voda na kanalizacionim ispustima, DHV (Kotor, Tivat, Budva, Sutomore, Sv. Stefan, Bar, Ulcinj, Petrovac), DHV Water BV, The Netherlands.

Podaci iz sektorskih studija za EIA za PORTOMONTENEGRO iz 2007. godine: Šema glavnih ispusta u Tivtu, Plan kanalizacije Report I, Apendix I A, Plan kanalizacije Apendix II, Report I Izvještaj 1. Studija izvodljiovosti za sanaciju sistema za otpadne vode. Report III Glavni projekat glavnog kolektora. Report I, Otpadne vode i atmosferske‐kišne vode – kartografski prikazi.

JU. CETI. Stručni izvještaji (2007 i 2008). Rezultati otpadnih voda deponije Lovanja‐Kotor; YU Briv‐Kotor, Betonjerka H. Novi; Solane u Ulcinju; Dinamik Compani Kotor, Dahlem Consulting Engineers, Forte Mare u H. Novom, ispusti u Baru na 6 mjesta, EPA MNE.

JU. CETI. Stručni izvještaji (2010). Otpadne vode Keka – Komerc Bar, Otpadne vode Trade Uniq Budva, Otpadne vode Luk Oil Jaz‐Budva,Otpadne vode ZIB Bar,Otpadne vode Hotel Avala Budva, EPA MNE.

JU. CETI. Stručni izvještaji (2011). Otpadne vode Hemosan Bar, Otpadne vode Daly Turs – Ulcinj, Otpadne vode Monteput – tunel Sozin, Otpadne vode Sam Komerc – Tivat, Otpadne vode Kotora i Tivta rađeni za potrebe Tahal‐Fideco, kvalitet, terenski podaci i protoci, Otpadne vode Trajan‐Bar, EPA MNE.

JU. CETI. Stručni izvještaji (2012). Otpadne vode Daido Metal – Kotor. EPA MNE.

Bettin: Moddeling of Ulcinj Canalization Scarcini: Urban waters, sediment transport (2009). SGI, ADRICOSM STAR.

Bettin: Boka Kotorska model Karta of urban discharge of Tivat and Kotor. ( 2009). SGI, ADRICOSM STAR.

Bettin: Urban monitoring protocol (2009), SGI, ADRICOSM STAR.

Vodoprivredna osnova Crne Gore (2003). Podgorica, MZŽS i UP.

Master plan odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda Crnogorskog primorja i opštine Cetinje, Glavni izvještaj (2004). Podgorica, MZŽS i UP.

GEOPORTAL WATER ANALYSIS: Waste water analysis for 2007., 2008. i 2009. (Ulcinj velika i mala plaža), ADRICOSM STAR.

JU. CETI. Program Monitoringa stanja ekosistema priobalnog mora Crne Gore od 2008. ‐2011. Unos efluentima, EPA MN.

JU. CETI. Rezultati ispitivanja kvaliteta otpadnih voda na kanalizacionim ispustima u 2008. godini, Kotor, Tivat, Budva, Sutomore, Sv. Stefan, Bar, Ulcinj, Petrovac. DHV Water BV, The Netherlands.

4.4. Poplave

Baza podataka i Dokumentacija HMZCG (2012). Hidrometeorološki zavod Crne Gore. Podgorica.

5.

Opšta ranjivost – klima

5.1. Suša

Dokumentacija Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju. Podgorica.

IPCC (2001 a). Climate change 2001: Synthesis Report.

IPCC (2001 b). Third Assessment Report of Working Group I.

IPCC (2001 c). Third Assessment Report of Working Group II: Impact, Adaptation, Vulnerability.

Okvirna strategija Srbije i Crne Gore i Akcioni plan reagovanja na problem emisija gasova sa efektom staklene bašte, REC, japanski specijalni fond (2005). Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju. Podgorica.

Prva nacionalna komunikacija Crne Gore prema UNFCCC, UNDP (2009). Zavod za Hidrometeorologiju i Seizmologiju. Podgorica.

Prostorni plan Crne Gore do 2020.

Rezultati IPA projekta “Drought Management Centre for South East Europe” kofinansiran od strane EU (2010‐2012). Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju (prije HMZCG). Podgorica.

South East European Climate Change Framework Acton Plan for Adaptation SEE CCFAP‐A, finansijski podržan od Kraljevskog Ministarstva inostranih poslova Norveške, (2008). Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju. Podgorica.

5.2. Šumski požari

Fire weather index, Canadian method, http: //bcwildfire.ca/Weather

Meteorološki indeks opasnosti od šumskih požara (2012). Baza podataka i dokumentacija ZHMS (2012). Podgorica


92

5.3. Jake kiše

Intenziteti padavina za 5, 10 i 20 minuta i prosječne količine padavina za jesen, zimu, decembar i novembar. Baza podataka i dokumentacija ZHMS.

ITP (intenzitet – trajanje – povratni period padavina). Baza podataka i dokumentacija ZHMS (2012). Podgorica.

5.4. Olujni vjetrovi

Baza podataka i dokumentacija ZHMS. Podgorica.

6.

Opšta ranjivost – ostale podloge

Geologija

Osnovna geološka karta SFRJ 1:100 000. (1962‐1969). Zavod za geološka i geofizička istraživanja. Beograd. Listovi: Ulcinj, Bar, Budva, Kotor, Dubrovnik.

Osnovna inženjersko‐geološka karta 1:100.000. (1962‐1969). Zavod za geološka i geofizička istraživanja. Beograd. Listov: Budva i Kotor.

Tektonika/rasjedi

Osnovna geološka karta SFRJ 1:100 000. (1962‐1969). Zavod za geološka i geofizička istraživanja. Beograd. Listovi: Dubrovnik, Kotor, Budva, Bar i Ulcinj.

Digital terrain models

DMT Aster (piksel 27m 30m) (2012). Ministarstvo turizma i održivog razvoja Crne Gore. Podgorica.

URL 1: USGS(2006). US Geological Survey, http://edcdaac.usgs.gov/gtopo30/README.asp (1.3.2012).

URL 2: USGS(2005). US Geological Survey, ftp://e0srp01u.ecs.nasa.gov/srtm/ (1.3.2012).

URL3: ETOPO2 Global Topography, www.ngdc.noaa.gov/mgg/fliers/01mgg04.html (1.3.2012).

URL4: SRTMfill Software, www.3dnature.com/srtmfill.html,(1.3.2012).

Topografska karta 1:25 000 (Basic Karta)

Digitalna topografska karta Crne Gore 1: 25 000 – digitalna karta (2009). Uprava za nekretnine Crne Gore. Podgorica. Aplikacija sa leyerskom (16 slojeva) strukturom vektorskih i rasterskih podataka.

Corine Land Cover 2006

Evropska Agencija za životnu sredinu (2012). GIS tim i Ministrstvo održivog razvoja i turizma. URL 1: Evropska agencija za životnu sr edinu http://sie.eionet.europa.eu/CLC2006

Program integralnog upravljanja obalnim područjem Crne gore (CAMP CG) zajednički realizuju Mediteranski

akcioni plan koji djeluje u okviru Programa za zaštitu životne sredine Ujedinjenih nacija (UNEP/MAP) i

Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore (MORiT), uz podršku Programa za razvoj Ujedinjenih Nacija

u Crnoj Gori i uključenje lokalnih samouprava iz područja obuhvaćenim projektom i ostalih nadležnih

institucija.

Glavni ciljevi CAMP-a CG su:

▪ primjena instrumenata kojim se podržava održivi razvoj obalnog područja;

Glavni rezultat CAMP programa je izrada Nacionalne strategije za integralno upravljanje obalnim područjem

sa planom upravljanja i akcionim planom (NSIUOP CG).

▪ podrška u uspostavljanju nacionalne politike integralnog upravljanja obalnim područjem i

implementaciji Protokola o integralnom upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja Barselonske

konvencije;

▪ promocija integralnog i participativnog planiranja i upravljanja obalnim područjem;

▪ razvoj nacionalnih i lokalnih kapaciteta za implementaciju integralnog upravljanja obalnim područjem i

podizanje svijesti o značaju obalnog područja, složenosti i ranjivosti njegovih ekosistema i potrebi za

integralnim pristupom u cilju efikasnijeg upravljanja;

▪ prenos znanja o instrumentima i pristupima integralnog upravljanja obalnim područjem.

Documents

CAMP Crna Gora