CADANGAN REKABENTUK RANGKAKERJA BAGI PEMILIHAN

CADANGAN REKABENTUK RANGKAKERJA BAGI

PEMILIHAN KONTRAKTOR BINAAN

KU AZRIL RIDZHIE BIN KU AHMAD EZHAM

Tesis ini dikemukakan

Sebagai memenuhi syarat penganugerahan

Sarjana Sains (Pengurusan Pembinaan)

Fakulti Kejuruteraan Awam

Universiti Teknologi Malaysia

MAC, 2005

PSZ 19:16 (Pind. 1/97)

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS

JUDUL : CADANGAN REKABENTUK RANGKAKERJA BAGI PEMILIHANKONTRAKTOR BINAAN

SESI PENGAJIAN : 2004/2005

Saya KU AZRIL RIDZHIE BIN KU AHMAD EZHAM(HURUF BESAR)

mengaku membenarkan tesis (PSM/Sarjana/Doktor Falsafah)* ini disimpan di PerpustakaanUniversiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut:

1. Tesis adalah hakmilik Universiti Teknologi Malaysia. 2. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan

pengajian sahaja. 3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara

institusi pengajian tinggi. 4. **Sila tandakan ( )

SULIT(Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatanatau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub didalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

TERHAD(Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukanoleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan)

TIDAK TERHAD

Disahkan oleh

(TANDATANGAN PENULIS) (TANDATANGAN PENYELIA)

Alamat Tetap: NO. 33, JALAN WANGSA BUDI 2,WANGSA MELAWATI,53300 KUALA LUMPUR.

Tarikh: 18 March 2005

DR. ARHAM ABDULLAH Nama Penyelia

Tarikh: 18 March 2005

CATATAN: ***

Potong yang tidak berkenaan. Jika tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihakberkuasa/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD.Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan, atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan penyelidkana , atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM).

“Saya akui bahawa saya telah membaca karya ini dan pada pandangan

saya karya ini adalah memadai dari segi skop dan kualiti untuk tujuan

penganugerahan Sarjana Sains (Pengurusan Pembinaan)”.

Tandatangan : …………………….

Nama Penyelia : Dr. Arham Abdullah

Tarikh : 18 Mac 2005

DESIGNING A NEW FRAMEWORK FOR

CONTRACTORS TENDER EVALUATION

KU AZRIL RIDZHIE BIN KU AHMAD EZHAM

Thesis is submitted as a partial requirement for the

Master of Science (Construction Management)

Faculty of Civil Engineering

University Technology of Malaysia

MARCH, 2005

“Saya mengaku bahawa karya ini adalah hasil kerja saya

sendiri kecuali nukulan-nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya

telah saya jelaskan sumbernya”.

Tandatangan : ………………………….

Nama : Ku Azril Ridzhie Bin Ku Ahmad Ezham

Nombor K/P : 811014 – 71 – 5007

Tarikh : 18 Mac 2005

Keluargaku,Ayah, Mama, Kak Diana, Syafiq dan Baby.

Jutaan terima kasih atas dorongan dan pengorbanan yang dihulurkan.

Penyelia tesisku yang dedikasi, Dr Arham Abdullah yang sabar dan ikhlas membantuku.

Rangkaian sahabatku, Callix, Johann, Mi-G, Vince, Eddie, Pari, Na’im, Yaya, dan Ina

Inilah kejayaan kita bersama…….

18 Mac 2005 UTM, Skudai

PENGHARGAAN

“Dengan Nama Allah Yang Maha Pemurah

Lagi Maha Penyayang”

Alhamdulillah bersyukur ke hadrat Ilahi di atas segala rahmatNya dapat juga

saya menyiapkan laporan Projek Sarjana dengan jayanya. Terima kasih yang tidak

terhingga ditujukan kepada penyelia yang banyak memberi tunjuk ajar iaitu Dr.

Arham Abdullah. Tidak lupa juga kepada pensyarah-pensyarah yang juga turut

membantu iaitu Dr. Aminah Yusuf, Dr. Abdul Hakim Mohammed, Encik Bachan

Singh, Encik Asmawisham Alel, Encik Zamri Ramli dan Encik Abdul Rahim Abdul

Hamid. Kepada pihak staf JKR Johor, MBJB, MPJBT, MP Kulai, MP Muar, MP

Kluang serta MP Batu Pahat diucapkan jutaan terima kasih kerana kesudian anda

semua memberi sumbangan terhadap projek ini terutamanya kepada Encik Shamsul

Ariff Abdul Ghani, Puan Maziana Hasut, Encik Lai Shien Nang, Puan Hanida Idris

serta Encik Zainudin Shamsudin. Ucapan terima kasih juga buat pihak Research

Management Centre (RMC) yang menyokong dan membiayai kewangan sepanjang

pembangunan kajian yang dijalankan.

Sekalung penghargaan buat ibu bapa dan ahli keluarga yang tercinta kerana

selalu memberi dorongan, semangat dan galakan dalam menyiapkan laporan projek

ini. Tidak lupa juga ribuan terima kasih buat teman Callix, Johann, Mi-G, Vince,

Eddie, Pari, Na’im, Yaya, Ina, Aida serta buat rakan-rakan seperjuangan lain dan

kepada semua yang terlibat secara langsung dan tidak langsung membantu

menjayakan pembangunan projek ini. Diharap dengan terhasilnya laporan ini,

dapatlah diambil sedikit pengetahuan di dalamnya serta semoga laporan ini akan

memberikan maksud yang ingin disampaikan dengan sewajarnya.

Sekian, terima kasih.

ABSTRAK

Industri pembinaan merupakan salah satu cabang industri yang berkembang

pesat serata dunia tanpa mengenal sempadan. Memandangkan kemajuan teknologi

dalam bidang teknologi maklumat, industri pembinaan secara perlahan telah

menerima perubahan dalam prosesnya. Computer Integrated Construction telah

dimajukan untuk menghubungkan jurang maklumat dengan menyatukan perkakas

dan proses-proses melalui bidang senibina, kejuruteraan dan indusri pembinaan.

Penenderan merupakan salah satu prosedur yang dipraktis oleh suatu organisasi

dikenali sebagi klien bagi memilih kontraktor yang berkelayakan dan dipercayai

untuk melaksanakan kerja yang dikehendaki. Penguasa tempatan merupakan salah

satu organisasi yang terlibat dalam prosedur penenderan sebagai klien bagi projek-

projek kerajaan. Pendekatan pemilihan adalah berdasarkan ‘Prosedur Penilaian

Tender’ yang telah digunakan dan digariskan oleh Jabatan Kerja Raya (JKR).

Objektif pertama kajian ini adalah untuk mengenalpasti prosedur dalam pemilihan

kontraktor binaan bagi projek kerajaan. Objektif kedua pula adalah untuk

mengenalpasti faktor yang perlu dipertimbangkan dalam proses pemilihan. Akhirnya,

suatu rangkakerja yang baru sebagai Sistem Sokongan Keputusan (DSS) bagi

menilai kontraktor telah dibangunkan berdasarkan metodologi Hierarki Analitikal.

Rangkakerja yang dihasilkan terdiri daripada sistem pangkalan data (Microsoft

Access), perisian Expert Choice untuk keputusan akhir dan perisian Visual Basic 6.0

untuk antaramuka. Kaedah kajian yang digunakan termasuklah teknik perolehan

maklumat, analisis data dan proses pembangunan model. Kajian ini memfokuskan

kepada enam penguasa tempatan utama di Johor bagi mendapatkan maklumat

daripada pakar bagi proses pemilihan. Adalah dipercayai bahawa rangkakerja

cadangan ini akan membekalkan suatu pendekatan yang lebih berstruktur dan telus

serta membantu dalam memformulasi panduan bagi klien dalam pemilihan

kontraktor bagi projek pembinaan.

ABSTRACT

The construction industry is one of industry that has been widely develop in

all over the world without knows the boundaries. Despite the technological

development in information technology, construction industry has been slow in

adopting changes in its process. Computer Integrated Construction strives to bridge

the gaps of information by integrating the tools and processes within the architecture,

engineering and construction industries. Tendering is one of procedure practiced by

one organization known as a client to choose a trusted and qualified contractor to

implement a desired work. Local authorities are one of the organization that involve

in tendering procedure as a client for government project. The selection approach is

based on ‘Prosedur Penilaian Tender’ which was enforced and used by Jabatan Kerja

Raya (JKR). The first objective of this research is to identify procedures in selection

of construction contractors for government project. The second objective is to

identify the factors that should be considered in the selection process. Finally, a new

framework as a Decision Support System (DSS) for evaluating contractors will be

developed based on Analytical Hierarchy methodology. It consists of a database

system by using Microsoft Access, Expert Choice software for the final decision and

Visual Basic 6.0 for the interface. The research methods used include the knowledge

acquisition techniques, data analysis and model development process. The study will

focus on six main local authorities in Johore to capture the knowledge from the

experts on the selection process. It is believe that the propose framework will provide

an even more structured and transparence approach and assist in formulating

guidelines for clients in contractor selection for construction projects.

KANDUNGAN

BAB PERKARA HALAMAN

PENGAKUAN STATUS TESIS

PENGESAHAN PENYELIA

HALAMAN JUDUL i

HALAMAN PENGAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL xiv

SENARAI RAJAH xvi

SENARAI LAMPIRAN xx

BAB 1 PENGENALAN 1

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latarbelakang Kajian 4

1.3 Penyataan Masalah 5

1.4 Objektif Kajian 7

1.5 Rangka Kerja Kajian 8

1.6 Skop Kajian 9

1.7 Struktur Tesis 9

BAB 2 PROSES TENDER 12

2.1 Pengenalan 12

2.2 Perolehan Di Malaysia 13

2.2.1 Syarat-syarat Perolehan 13

2.2.1.1 Kerja 13

2.2.1.2 Bekalan 15

2.2.1.3 Perkhidmatan 15

2.2.2 Prosedur Perolehan Bekalan, Perkhidmatan

dan Kerja 16

2.3 Proses Tender 17

2.3.1 Jenis Tawaran 19

2.3.1.1 Tender Terbuka 19

2.3.1.2 Tawaran Terhad dan Tertutup 21

2.3.1.3 Tawaran Perundingan 23

2.3.1.4 Tender Prakelayakan 24

2.3.2 Persediaan Tender 25

2.3.2.1 Perancangan Tender 26

2.3.2.2 Penyediaan Spesifikasi 26

2.3.3 Prosedur Penyediaan Tender 27

2.3.4 Deposit Tender 29

2.3.5 Proses Memasuki Tender Penguasa Tempatan

Oleh Kontraktor 31

2.3.5.1 Peraturan / Had Nilai Tender

Oleh Penguasa Tempatan 34

2.3.6 Proses Memasuki Tender JKR Oleh

Kontraktor 35

2.3.7 Iklan 35

2.3.8 Mengisi Dokumen Tender 36

2.3.9 Penutupan Tender 37

2.4 Kontrak 38

2.4.1 Kontrak Lump Sum 39

2.4.2 Kontrak Measure and Value 40

2.4.3 Kontrak Cost Reimbursement 41

2.4.4 Kontrak Turnkey 42

2.5 Kesimpulan 43

BAB 3 PENILAIAN TENDER 44

3.1 Pengenalan 44

3.2 Kuasa Membuka Tender 45

3.3 Memproses Tender 46

3.4 Pemilihan Pentender yang Berjaya 47

3.5 Prosedur Penilaian Tender Oleh JKR dan Penguasa 48

Tempatan

3.5.1 Penggunaan dan Penetapan Harga Cut-off

Berdasarkan Kaedah Statistik Oleh JKR 57

3.5.1.1 Latar Belakang 57

3.5.1.2 Penetapan dan Pemakaian Harga Cut-off 58

3.5.1.3 Pengiraan Harga Cut-off 59

3.5.1.4 Semakan Harga Freak 60

3.5.1.5 Had Rendah dan Had Tinggi 60

3.5.1.6 Pengecualian Pengiraan Harga Cut-off 61

3.5.1.7 Tender yang Layak Dipertimbangkan 61

3.5.1.8 Panduan Penilaian Tender-tender Kerja 62

3.6 Faktor-faktor Pemilihan Kontraktor 63

3.6.1 Kajian Kes : Majlis Bandaraya Johor Bahru

dan Jabatan Kerja Raya Negeri Johor 63

3.6.2 Rangkakerja Bagi Penilaian Tender Kontraktor

Binaan (Sumber : Alsugair, A. M., 1999) 69

3.6.3 Menilai Data Kontraktor Prakelayakan :

Pemilihan Kriteria dan Faktor Kejayaan

Projek (Sumber : Hatush, Z., 1997) 71

3.7 Lembaga Tender 74

3.7.1 Perlantikan Ahli Lembaga Perolehan 74

3.7.1.1 Perlantikan Ahli Lembaga Perolehan 74

3.7.1.2 Keahlian Lembaga Perolehan

Persekutuan 75


Persekutuan Di peringkat Negeri 75

3.7.1.4 Keahlian Lembaga Perolehan Negeri 75


Persekutuan Peringkat Bahagian –

Bagi Negeri Sarawak 76

3.7.1.6 Wakil Jemputan 76

3.7.2 Bidang Kuasa Lembaga Perolehan 77

3.7.2.1 Lembaga Perolehan Kementerian /

Jabatan 77

3.7.2.2 Lembaga Perolehan Badan-badan

Berkanun 77

3.7.2.3 Tender Perbadanan Awam Bukan

Kewangan dan Syarikat Kerajaan 78

3.7.2.4 Agensi Yang Tidak Mempunyai

Lembaga Perolehan 79

3.8 Panduan Dalam Memutuskan Tender 79

3.8.1 Dokumen Untuk Rujukan Lembaga Perolehan 80

3.9 Setuju Terima Tender 80

3.10 Surat Niat 81

3.11 Surat Setuju Terima 82

3.12 Kontrak 82

3.13 Kesimpulan 83

BAB 4 PENDEKATAN MEMBUAT KEPUTUSAN 84

4.1 Pengenalan 48

4.2 Membuat Keputusan Multi-Kriteria (MCDM) 85

5.2.1 Analisis MCDM 85

5.2.2 Kaedah MCDM 86

5.2.3 MCDM yang Diadaptasi dalam Kajian 89

4.3 Pemilihan Kontraktor Berdasarkan Beberapa

Pendekatan (Sumber : Holt, 1998) 92

4.3.1 Pendekatan Bespoke Approaches (BA) 93

4.3.2 Pendekatan Multi-Attribute Analysis (MAA) 95

4.3.3 Pendekatan Multi-Attribute Utility Theory

(MAUT) 97

4.3.4 Pendekatan Multiple Regression (MR) 98

4.3.5 Pendekatan Cluster Analysis (CA) 100

4.3.6 Pendekatan Fuzzy Set Theory (FST) 103

4.3.7 Pendekatan Multivariate Discriminant

Analysis (MDA) 104

4.4 Kesimpulan 105

BAB 5 METODOLOGI KAJIAN 107

5.1 Pengenalan 107

5.2 Metodologi Projek 109

5.2.1 Pengenalan 110

5.2.2 Pendekatan Metodologi 110

5.2.2.1 Prototaip Evolusi 110

5.2.3 Justifikasi Pemilihan Metodologi 112

5.3 Perancangan Projek 113

5.4 Perolehan Maklumat (KA) 117

5.4.1 Tinjauan Soalselidik 125

5.4.2 Masalah Berkaitan Dengan KA 127

5.5 Decision Support System (DSS) 128

6.5.1 Konsep DSS 131

5.6 Analytic Hierarchy Process (AHP) 132

5.6.1 Prinsip AHP 134

5.6.1.1 Penghuraian 134

5.6.1.2 Prosedur Pengutamaan 135

5.6.1.3 Sintesis Keputusan 137

5.6.1.4 Pengukuran Ketidakkonsistenan dalam

Justifikasi Membuat Keputusan 138

5.7 Konsep Pangkalan Data 140

5.8 Pembangunan Sistem 143

5.8.1 Pembangunan Pangkalan Data 145

5.8.1.1 Unsur dalam Pangkalan Data 145

5.8.1.2 Penstrukturan Pangkalan Data 150

5.8.1.3 Rekabentuk Pangkalan Data 151

5.8.1.4 Mewujudkan Data Bagi Jadual 155

5.8.1.5 Membentuk Perhubungan Antara Jadual 157

5.8.2 Antaramuka Sistem 158

5.8.2.1 Unsur dalam Pengaturcaraan VB 159

5.8.2.2 Paradigma Pembangunan Aturcara 160

5.8.2.3 Pembangunan Aturcara 162

5.8.3 Model Membuat Keputusan 168

5.9 Kesimpulan 174

BAB 6 ANALISIS DATA SOALSELIDIK 177

6.1 Pengenalan 177

6.2 Analisa Soalselidik 178

6.2.1 Pengalaman Responden 178

6.2.2 Analisa Faktor Pemilihan Kontraktor 182

6.2.3 Komen Terhadap Proses Penilaian Tender

Oleh Responden 196

6.3 Kesimpulan 199

BAB 7 OPERASI SISTEM PROTOTAIP BAGI PEMILIHAN 201

KONTRAKTOR BINAAN

7.1 Pengenalan 201

7.2 Sistem Prototaip Peringkat Pertama 203

7.3 Sistem Prototaip Peringkat Kedua 214

7.3.1 Pembangunan Hierarki AHP 215

7.3.2 Perbandingan Kesepadanan 216

7.3.3 Sintesis Model AHP 218

7.3.4 Analisis Sensitiviti 219

7.3.5 Memulakan Sistem Prototaip 220

7.3.6 Menentukan Justifikasi dalam Perbandingan

Kesepadanan 221

7.3.7 Sintesis Bagi Mendapatkan Keputusan 224

7.4 Kesimpulan 229

BAB 8 KESIMPULAN DAN PERBINCANGAN 231

8.1 Ringkasan Projek 231

8.2 Kesimpulan 233

8.3 Perbincangan 237

8.4 Cadangan 238

RUJUKAN 240

LAMPIRAN A - B 249 - 271

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL TAJUK HALAMAN

2.1 Deposit tender bekalan / perkhidmatan 30

2.2 Deposit tender kerja 30

2.3 Kelayakan kontraktor untuk memasuki tender penguasa

tempatan 33

2.4 Masa urusan pembelian dokumen tender oleh penguasa

tempatan 33

3.1 Perbezaan anggaran harga tender pentender dan anggaran

jabatan bagi projek kecil dan sederhana 51

4.1 Contoh pengiraan hipotekal menggunakan pemdekatan

MAA 96

5.1 Fasa kajian penyelidikan 108

5.2 Perbandingan skala kesepadanan AHP 135

5.3 Indeks rawak 140

6.1 Hasil analisis frekuensi dan peratus bagi pengalaman

responden 179

6.2 Hasil analisis frekuensi dan peratus bagi jawatan responden 180

6.3 Nilai indeks dan intensiti kepentingannya 183

6.4 Hasil analisis indeks dan peratus bagi kriteria utama

pemilihan kontraktor 184

6.5 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria

kesempurnaan borang tender 186


kecukupan borang asas 188


kecukupan salinan dokumen 190

6.8 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria pendaftaran

dengan PKK / CIDB 191

6.9 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria reputasi

kontraktor berdasarkan rekod projek 193

6.10 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria pelarasan

harga terendah dan munasabah 193

6.11 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria keupayaan

kewangan kontraktor 194

6.12 Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria kelayakan

dan keupayaan teknikal kontraktor 195

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK HALAMAN

2.1 Aktiviti penenderan 18

2.2 Carta alir penjualan dokumen tender oleh penguasa

tempatan 32

3.1 Carta alir penilaian tender kontraktor secara umum 54

3.2 Carta alir penilaian tender kontraktor mengikut proses

secara umum 55

3.3 Carta alir penilaian tender kontraktor mengikut proses

secara terperinci 56

3.4 Faktor-faktor pemilihan kontraktor 67

3.5 Rangkakerja penilaian tender 69

3.6 Faktor penilaian tender 70

3.7 Pembolehubah bagi pengiraan skor faktor 71

3.8 Susunan kriteria dengan nilai jangkaan yang paling besar

serta nilai jangkaan yang paling rendah 73

4.1 Klasifikasi kaedah MCDM 87

4.2 Prosedur tipikal bagi BA 94

4.3 Prosedur bagi model pendekatan prakelayakan MR 100

4.4 Antaramuka Gj dan Vi dalam suatu konteks MDA 104

5.1 Carta alir prototaip evolusi 111

5.2 Aliran fasa yang terlibat dalam pembangunan kajian 114

5.3 Struktur hierarki 134

5.4 Fasa pembangunan sistem 144

5.5 Persekitaran Windows Microsoft Access 2003 153

5.6 Paparan menu utama Microsoft Access 154

5.7 Senarai jadual yang diwujudkan di dalam sistem 156

5.8 Membina hubungan di antara jadual yang dibangunkan 157

5.9 Fasa pembangunan aturcara Visual Basic 161

5.10 Paparan pertama setelah membuka perisian Visual Basic

6.0 162

5.11 Paparan borang kosong Visual Basic 6.0 164

5.12 Contoh kod acara bagi borang kata laluan 165

5.13 Pembangunan objek-objek dalam borang 166

5.14 Kotak mesej bagi memasukkan matlamat membuat

keputusan 171

5.15 Arahan Insert Child of Current Node bagi memasukkan

objektif pertama 172

5.16 Arahan Insert Sibling of Current Node bagi memasukkan

objektif seterusnya 173

5.17 Kotak mesej bagi memasukkan alternatif 174

6.1 Perwakilan grafikal pengalaman responden di dalam

industri pembinaan dan penilaian tender 179

6.2 Perwakilan grafikal jawatan responden di dalam jabatan 181

6.3 Kepentingan faktor pemilihan kontraktor mengikut peratus 184

6.4 Kepentingan faktor kesempurnaan dokumen mengikut

peratus 187

6.5 Kepentingan faktor kecukupan borang mengikut peratus 189

6.6 Kepentingan faktor kecukupan salinan dokumen mengikut

peratus 191

6.7 Kepentingan faktor pendaftaran dengan PKK /CIDB

mengikut peratus 192

6.8 Kepentingan faktor kelayakan dan keupayaan teknikal

kontraktor mengikut peratus 196

7.1 Rangkakerja sistem prototaip yang dibangunkan 202

7.2 Antaramuka kata laluan bagi sistem penilaian tender 205

7.3 Menu utama bagi sistem penilaian tender 206

7.4 Antaramuka maklumat kontraktor bagi kemaskini dan

menambah rekod 207

7.5 Antaramuka maklumat tender bagi kemaskini dan menambah

rekod baru 208

7.6 Antaramuka maklumat tender bagi memulakan penilaian

tender 208

7.7 Antaramuka maklumat kontraktor bagi memulakan penilaian

tender 209

7.8 Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa kecukupan

dokumen 210

7.9 Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa kesempurnaan

dokumen 210

7.10 Antaramuka penilaian tender bagi kriteria pendaftaran dengan

PKK / CIDB 211

7.11 Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa harga

terendah dan munasabah 212

7.12 Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa reputasi

kontraktor 213

7.13 Janaan contoh laporan bagi analisa harga Cut-off 213

7.14 Antaramuka bagi contoh senarai kontraktor yang layak bagi

peringkat seterusnya 214

7.15 Struktur hierarki bagi model pemilihan kontraktor 216

7.16 Perkadaran 4 yang memihak kepada AKM kakitangan

teknikal dalam perbandingan kesepadanan dengan saiz projek

disiapkan 217

7.17 Perkadaran 5 yang memihak kepada skop kerja serupa /

sebanding disiapkan dalam perbandingan kesepadanan dengan

AKM kakitangan teknikal 217

7.18 Model pemilihan kontraktor binaan 220

7.19 Tetingkap perbandingan verbal 222

7.20 Keutamaan yang diterbitkan alternatif terhadap modal dalam

bentuk aset mudah cair 223

7.21 Model View menunjukkan keputusan yang disintesis terhadap

matlamat 224

7.22 Tetingkap sintesis keputusan 225

7.23 Graf dinamik sensitiviti 226

7.24 Graf sensitiviti prestasi 227

7.25 Graf sensitiviti cerun 228

7.26 Graf head-to-head 228

7.27 Graf sensitiviti plot dua dimensi 229

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK HALAMAN

A Borang Soalselidik 249

B Borang Asas Bagi Penilaian Tender 259

BAB 1

PENGENALAN

1.1 Pengenalan

Sebagai salah satu negara yang sedang giat melaksanakan kegiatan

pembangunan, Malaysia sedang memanfaatkan kemajuan yang telah dicapai oleh

dunia luar dalam bidang ilmu pengetahuan dan teknologi. Ia didasarkan kepada

keyakinan bahawa proses pembangunan nasional akan dapat dipercepat dengan cara

bertindak, sekaligus meningkatkan kemampuan dan kekuatan sendiri serta

kesanggupan belajar dari pengalaman dan kemajuan yang dicapai oleh negara lain.

Arus pembangunan yang berlaku dengan begitu pesat era ini juga telah

memaksa kita untuk mengiktiraf penggunaan teknologi maklumat sebagai alat yang

begitu penting untuk menghadapi cabaran pada masa kini. Arus pembangunan ini

telah menyebabkan pelbagai perubahan dan ciptaan baru telah diperkenalkan

bertujuan untuk meningkatkan kualiti kehidupan. Kejuruteraan awam merupakan

salah satu bidang yang tidak terkecuali daripada menerima perubahan-perubahan ini.

Ia penting bagi memastikan sektor ini dapat berdaya saing dengan sektor-sektor lain.

Ini adalah kerana pada masa ini, penggunaan teknologi maklumat di dalam sektor

2

kejuruteraan awam di negara kita masih rendah jika dibandingkan dengan negara

maju yang lain.

Di dalam sektor kejuruteraan awam, keperluan untuk mengurus maklumat

secara sistematik, cekap dan berkesan amat diperlukan. Ini kerana, data-data yang

terlibat bukan sahaja banyak tetapi keperluan untuk bersaing kini amat tinggi.

Sebagaimana saranan Menteri Kerja Raya, Dato’ Seri Samy Vellu yang berkata:

“Whether we like it or not, we have to go global. Going global is a necessity

and not a choice anymore if we want our construction industry to grow in the next

millennium.”

Senario di Malaysia membuktikan hakikat bahawa industri pembinaan

negara kita kian berkembang pesat. Seiring dengan pelbagai cabaran yang harus

dihadapi seperti kelemahan dalam sistem pengurusan terutama bagi projek

pembinaan yang kompleks dan besar. Dalam pada itu, teknik-teknik pengurusan

pembinaan secara manual turut menghadapi pelbagai masalah dari segi masa, kos,

sumber dan juga aspek lain. Pengurusan yang baik merupakan kunci kejayaan dalam

bidang kejuruteraan awam yang merupakan suatu bidang yang luas. Oleh demikian,

sistem pengurusan projek pembinaan dengan bantuan perisian komputer perlu

digunakan yang mana ianya cepat, tepat dan mudah digunakan (Harris dan McCaffer,

1995)

Matlamat projek pembinaan yang menekankan kualiti, kos, masa dan

keselamatan yang baik adalah bermula daripada proses tender. Biasanya, kontraktor

akan bersaing dalam proses penawaran bagi mendapatkan projek. Mereka akan

memenuhi semua keperluan menender yang mana diperlukan oleh klien. Gabungan

antara proses tender dan penggunaan sistem pengurusan maklumat adalah antara

langkah bijak dalam menyaingi pasaran global dan menghadapi era globalisasi

terutamanya dengan perlaksanaan Kawasan Bebas Perdagangan Asean (AFTA)

sepenuhnya pada tahun 2005. Praktis konvensional pengurusan projek di Malaysia

perlu melakukan anjakan paradigma pada proses tender di mana sekarang ia masih

3

menggunakan praktis tradisional secara manual yang amat cerewet dan banyak

kelemahan. Dengan penggunaan sistem pengurusan maklumat berkomputer yang

cekap dan sistematik, akan menjamin produktiviti kerja yang terbaik, telus dan

mengikut garis kriteria yang ditetapkan tanpa dipengaruhi faktor yang boleh

menjejaskan kredibiliti organisasi yang mana ia sekaligus meningkatkan imej

sesebuah organisasi.

Industri pembinaan kini telah berkembang maju selari dengan pembangunan

teknologi baru yang makin pesat membangun. Namun, setiap aktiviti dalam industri

tidak semestinya sempurna dan berpotensi dalam mengiringi teknologi baru

berkenaan. Antara yang menjadi masalah utama yang membelenggu industri

pembinaan sekarang ialah ketidakberkesanan dan ketidaktelusan penilaian tender

kontraktor oleh pihak klien di mana ia biasanya tidak lengkap, tidak konsistan dan

tidak telus. Perdana Menteri Malaysia, Datuk Seri Abdullah Ahmad Badawi di

dalam ucapannya sempena dialog Majlis Tindakan Ekonomi Negara dengan

komuniti perniagaan serta pendidikan berkata,

“Tender processes needed to be transparent, with open tendering being the

norm and direct negotiations limited to special cases to limit opportunities for

corruption” (Pauline S.C. Ng, 2004).

Merujuk kepada kenyataan berkenaan dan juga pemantauan terhadap praktis

semasa dalam industri pembinaan, proses penilaian tender semasa didapati tidak

cukup dalam memenuhi permintaan dan cabaran masa kini. Oleh sebab menyedari

hakikat itulah perlunya peningkatan, penapisan dan pembangunan dari masa ke

semasa supaya proses tender bagi kontrak kerajaan lebih telus bagi memastikan

pemilihan kontraktor adalah bermampuan dari segi teknikal dan kewangan bagi

menyempurnakan projek dalam tempoh masa dan peruntukan yang ditetapkan serta

mengikut syarat yang telah ditetapkan di dalam kontrak.

4

1.2 Latarbelakang Kajian

Memandangkan kemajuan teknologi dalam bidang teknologi maklumat,

industri pembinaan secara perlahan telah menerima perubahan dalam prosesnya.

Computer Integrated Construction (CIC) telah dimajukan untuk menghubungkan

jurang maklumat dengan menyatukan perkakas dan proses-proses melalui bidang

senibina, kejuruteraan dan indusri pembinaan. Tesis ini ditulis bertujuan

merealisasikan cadangan suatu rangkakerja kaedah penilaian tender kontraktor

dengan kriteria-kriteria yang telah digariskan dan ditetapkan oleh maklumat sedia

ada. Kaedah yang telah dicadangkan diimplimentasi ke dalam aplikasi prototaip

sistem yang membenarkan pengguna untuk menilai berpandukan maklumat yang

ditetapkan yang dihubungkan melalui pusat pangkalan data yang merupakan gedung

maklumat projek dan seterusnya mendapatkan maklumat penilaian yang

dikehendaki.

Produktiviti penilaian dihasilkan melalui pangkalan data dan kemudian

diintegrasikan kepada aplikasi berstruktur untuk tujuan penilaian dan pengawalan

beberapa parameter yang dihadkan. Sistem prototaip ini menyediakan penyelesaian

yang unik di mana maklumat pemilihan kontraktor yang layak adalah telus dan

dikongsi bersama secara terbuka antara aplikasi dalam persekitaran yang dinamik

melalui penggunaan sistem penilaian yang berstruktur. Persaingan secara sihat dapat

dipraktikkan dengan beberapa parameter dihadkan di dalam sistem yang dibina,

contohnya harga tender dapat dikawal dan kriteria yang ditetapkan adalah relevan

dalam praktis semasa.

Tujuan utama kajian adalah untuk mengkaji praktis konvensional bagi

pemilihan kontraktor bagi projek pembinaan yang diuruskan oleh penguasa tempatan

utama di dalam negeri Johor serta membandingkannya dengan klien awam yang lain

di dalam Malaysia, dan juga mengenalpasti kekuatan dan kelemahannya. Kajian ini

juga akan mengenalpasti kriteria pemilihan yang biasa apabila memilih kontraktor

dan indikator yang akan membantu di dalam penilaian kriteria pemilihan.

5

Keseluruhan kajian bertujuan kepada pembangunan dan cadangan suatu rangka kerja

yang mengandungi suatu kaedah berstruktur bagi pemilihan kontraktor dan juga idea

pembangunan masa depan suatu kajian yang berterusan terhadap kemungkinan

pembangunan suatu sistem sokongan membuat keputusan yang bijak bagi

aplikasinya di dalam negara.

1.3 Pernyataan Masalah

Penguasa tempatan merupakan badan berkanun induk yang minoritinya

menguruskan industri pembinaan di negara ini. Peranan dan pengaruh penguasa

tempatan sangat penting di Malaysia memandangkan badan ini merupakan salah satu

badan yang dipertanggungjawab menguruskan pelbagai maklumat mengenai

pembinaan di negara ini. Sistem yang digunakan dalam praktis semasa kini

dirasakan tidak lagi sesuai dengan peredaran zaman teknologi maklumat yang kini

sedikit demi sedikit merubah arus pemabangunan negara. Kaedah konvensional

yang sekian lama dipraktik memungkinkan kelewatan, ketidaktelusan dan kekalutan

dalam pentadbiran sesuatu projek pembinaan. Dari sini, dapat dilihat betapa perlu

pengubahan sistem dalam pengurusan penguasa tempatan agar dapat menjamin

kelancaran dalam pengurusan maklumat pembinaan dan seterusnya mengurangkan

risiko di dalam industri pembinaan.

Praktis konvensional semasa menunjukkan bahawa klien akan menjemput

penawaran tender dalam akhbar-akhbar tempatan dan kontraktor yang berminat akan

menghantar anggaran kos bagi projek tersebut sebelum tarikh yang telah ditetapkan

oleh klien. Klien kemudiannya akan menilai dan memilih kontraktor yang

bersesuaian dengan kriteria tertentu yang dikehendaki. Apabila persetujuan telah

dicapai antara pihak kontraktor dan klien, maka kontrak akan ditandatangani.

Terdapat beberapa peringkat di dalam penawaran kontrak kepada kontraktor yang

layak yang mengambil masa dan agak cerewet.

6

Peringkat yang dianggap antara yang paling kritikal dan berisiko dalam

kitaran hidup fasa pembinaan ialah pada fasa penilaian tender di mana pemilihan

yang telus, efektif dan terancang akan menentukan kejayaan sesebuah projek

pembinaan. Senario kini menunjukkan bahawa penguasa tempatan masih

mengamalkan kaedah tradisi dalam menguruskan hal-hal berkaitan pengurusan

maklumat dalam pembinaan seperti penyimpanan data mengenai maklumat

kontraktor, projek pembinaan dan sebagainya di dalam fail yang berbeza dan tidak

efisyen. Hal ini menyebabkan tiadanya hubungan terus terhadap mereka yang

terlibat dalam sesuatu projek pembinaan kerana fail hanya disimpan di dalam

komputer tanpa hubungan yang sukar dikemaskini, disemak dan dihubungkan

dengan projek yang lain yang hampir sama. Inilah salah satu punca terhadap

masalah kelewatan menerima maklumat daripada penguasa tempatan. Kesannya

sudah tentulah kepada mereka yang terlibat secara langsung dalam fasa pembinaan

sesuatu projek pembinaan itu. Apabila berlaku keadaan seumpama ini, masing-

masing akan cuba menunding jari mencari kesilapan pihak yang terlibat walhal

masalah ini berakar umbi dari pengurusan maklumat yang tidak sempurna, tidak

efektif dan tiada integrasi antara maklumat. Masalah juga boleh timbul apabila

terdapat perubahan yang tidak disangka dan mendadak terhadap sesuatu projek

seperti perubahan pada had harga tender dan perubahan beberapa indikator

disebabkan oleh faktor-faktor yang tidak dapat dielakkan.

Tambahan lagi, kelewatan dalam menerima sesuatu keputusan penilaian

tender merupakan perkara yang lazim berlaku terutamanya tawaran tender terbuka

yang melibatkan ramai kontaktor menender. Natijahnya, akan berlakulah

pemanjangan tempoh pemilihan kontraktor yang layak yang mana akan

menyebabkan kontraktor-kontraktor yang menender terpaksa manunggu lama bagi

mengetahui keputusan tender yang ditawarkan oleh mereka. Apabila berlaku kes

seperti ini, kontraktor akan menuding jari menyalahkan pihak pengurusan penguasa

tempatan tetapi akar umbi masalahnya ialah disebabkan oleh pengurusan maklumat

dan penilaian tender yang tidak berstruktur, tidak bersistem dan tidak terurus.

7

Penipuan oleh kontraktor terutamanya dalam sebutharga banyak berlaku

dalam sistem tender tradisional. Ini berlaku kerana kecenderungan klien itu sendiri

yang lebih memilih kontraktor yang menyediakan sebutharga yang rendah tanpa

menilai kualiti yang ada pada sebutharga tersebut. Hal yang berkenaan amat berisiko

kerana untuk menjimatkan kos, kontraktor mungkin akan menggunakan bahan

binaan yang kurang bermutu serta tenaga buruh yang kurang mahir dan tentunya

hasil binaan amat tinggi risiko untuk berlaku masalah pada masa depan. Oleh sebab

itulah analisis reputasi dan pengalaman kerja kontraktor perlu sentiasa dipantau dan

dikemaskini dengan meletakkan beberapa indikator dan parameter dalam menilai

kemampuan mereka tanpa pengaruh pemikiran manusia yang sentiasa berubah-ubah

mengikut persekitaran sekeliling dan emosi yang tidak stabil. Proses menender perlu

telus dengan praktis tender terbuka, dan perundingan langsung dihadkan kepada kes-

kes tertentu bagi menghadkan peluang kepada kes rasuah.

Penyataan terhadap masalah di atas hanya merupakan sebahagian daripada

masalah yang telah lama membelenggu industri pembinaan di negara kita. Tetapi

melalui contoh permasalahan inilah yang meyakinkan kita lagi betapa penting

wujudnya satu sistem penilaian tender kontraktor yang telus melalui sistem yang

efektif, berinovasi, kreatif dan interaktif serta mengambilkira aspek-aspek penilaian

yang relevan di dalam praktis.

1.4 Objektif Kajian

Terdapatnya permintaan untuk integrasi maklumat projek pembinaan dan

teknologi menyebabkan ia terus bergerak ke hadapan memperkenalkan aplikasi baru

dan jaringan peningkatan dalam CIC. Kelebihan perkongsian elektronik tentang

maklumat projek termasuk meminimumkan kesalahan, integriti data keselamatan

merentasi fungsi aplikasi, juga meningkatkan keefisyenan proses terutamanya yang

berkait dengan mempercepatkan komunikasi antara pihak yang terlibat secara

8

langsung dalam projek pembinaan dalam rekabentuk mahupun pembinaan. Objektif

utama tesis bertajuk ‘Cadangan Rekabentuk Rangkakerja Bagi Pemilihan Kontraktor

Binaan’ ini adalah:

(i) Mengenalpasti prosedur di dalam pemilihan kontraktor binaan bagi

projek-projek kerajaan

(ii) Mengenalpasti kriteria / faktor yang mempengaruhi di dalam proses

pemilihan kontraktor

(iii) Merekabentuk suatu rangkakerja yang baru bagi penilaian tender yang

mana memfokuskan terhadap membentuk suatu sistem pengurusan

maklumat penilaian tender dalam bentuk pangkalan data yang efektif,

telus, terancang, boleh diakses pada bila-bila masa dan dalam format yang

sistematik.

1.5 Rangka Kerja Kajian

Bagi mencapai objektif dalam kajian yang telahpun dikenalpasti, terdapat

beberapa metodologi kajian yang telah digunakan.

i) Membuat kajian literatur dalam bidang subjek yang terlibat bagi menyokong

aspek teori.

ii) Mengadakan perbincangan secara terus dengan penyelia mengenai objektif,

skop dan metodologi kajian.

iii) Mencari maklumat secara online untuk mendapatkan maklumat dan bahan

sedia ada sama ada melalui email kepada pegawai berpengalaman atau

dengan melayari internet.

Tidak dinafikan semasa membangunkan projek ini terdapat beberapa

kekangan yang dikenalpasti. Antara masalah itu adalah:

9

i) Memahami sistem penilaian konvensional yang sedia ada

ii) Kekurangan bahan atau sumber data

iii) Pemahaman terhadap kompleksiti sistem penilaian yang akan dibangunkan

1.6 Skop Kajian

Skop kajian akan difokuskan di dalam proses penilaian tender bagi 6

penguasa tempatan utama di Johor termasuk:

(i) Majlis Bandaraya Johor Bahru

(ii) Majlis Perbandaran Muar

(iii) Majlis Perbandaran Batu Pahat

(iv) Majlis Perbandaran Kluang

(v) Majlis Perbandaran Johor Bahru Tengah

(vi) Majlis Perbandaran Kulai

1.7 Struktur Tesis

Secara keseluruhan, tesis ini mengandungi lapan bab. Dalam bab pertama,

mengandungi pengenalan, latarbelakang kajian, pernyataan masalah, objektif kajian,

rangka kerja projek, skop kajian serta juga struktur keseluruhan tesis. Umumnya,

bab pertama memberi gambaran terhadap keseluruhan kajian yang dijalankan.

10

Bab kedua memfokuskan terhadap proses tender yang dipraktiskan di

Malaysia. Bab ini membincangkan secara ringkas kitaran hidup projek pembinaan

bagi memberi gambaran bagaimana proses tender bermula. Bab ini juga

membincangkan tentang senario perolehan di Malaysia dan kajian literatur mengenai

proses tender yang melibatkan praktis konvensional penguasa tempatan dan juga

Jabatan Kerja Raya.

Bab ketiga membincangkan secara terperinci mengenai salah satu peringkat

di dalam proses tender iaitu penilaian tender. Di antara topik yang dibincangkan di

dalam bab ini adalah mengenai kuasa membuka tender, memproses tender, pemilihan

pentender yang berjaya, prosedur penilaian tender oleh penguasa tempatan dan juga

JKR, faktor-faktor pemilihan kontraktor yang diambilkira oleh pengusa tempatan,

JKR serta juga mengkaji bagaimana faktor-faktor pemilihan yang dijalankan di

dalam kajian sebelum ini. Bab ini juga menjelaskan tentang lembaga tender serta

bidang kuasanya, panduan dalam memutuskan tender, setuju terima tender, surat

niat, surat setuju terima dan juga yang terakhir adalah tentang kontrak.

Bab keempat menjelaskan tentang pendekatan membuat keputusan yang

perlu dipertimbangkan. Di antara topik yang ditekankan ialah tentang kaedah

membuat keputusan pelbagai kriteria serta juga pertimbangan beberapa kaedah

membuat keputusan terhadap aplikasi pemilihan kontraktor binaan seperti Bespoke

Approaches, Multi-Attribute Analysis, Multi-Attribute Utility Theory, Multiple

Regression, Cluster Analysis, Fuzzy Set Theory dan Discriminant Analysis.

Bab kelima pula menerangkan tentang metodologi kajian yang terlibat. Di

antara topik yang dibincangkan ialah metodologi projek, perancangan projek,

perolehan maklumat, Decision Support System (DSS), Analytic Hierarchy Process

(AHP) serta juga konsep pangkalan data.

11

Bab keenam menunjukkan analisa daripada solaselidik yang dijalankan iaitu

melalui analisa pengalaman responden serta juga analisa faktor pemilihan kontraktor

yang ditunjukkan di dalam perwakilan grafikal carta pai serta juga menggunakan

jadual dengan mengira indeks purata, indeks relatif, peratus serta juga menyusun

mengikut kepentingan.

Bab ketujuh menjelaskan bagaimana operasi sistem prototaip yang

dibangunkan iaitu terbahagi kepada dua peringkat penilaian tender iaitu dengan

menggunakan sistem yang dibangunkan melalui Visual Basic serta pangkalan data

Microsoft Access dan juga dengan menggunakan perisian Expert Choice yang

menekankan kaedah AHP.

Bab terakhir iaitu bab kelapan menekankan ringkasan keseluruhan mengenai

projek. Ia juga memfokuskan kepada kesimpulan daripada keseluruhan kajian yang

dijalankan serta perbincangan terhadap keputusan yang diperolehi. Selain itu,

gambaran mengenai cadangan bagi kajian lanjutan turut dinyatakan.

BAB 2

PROSES TENDER

2.1 Pengenalan

Di Malaysia, amalan yang biasa diamalkan ialah klien menawarkan sesuatu

projek pada kelompok kontraktor di mana kontraktor tersebut masing-masing akan

menyediakan kos yang paling optimum dan keputusannya adalah terletak kepada

klien untuk memilih kontraktor yang layak. Apabila tender daripada sesebuah

kontraktor itu diterima oleh klien, maka wujudlah ikatan yang dinamakan kontrak

antara kontraktor yang dipilih oleh klien.

Tender ialah suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang untuk

melakukan kerja di samping mendapatkan persetujuan daripada pihak yang

berkenaan (Saidin, 1998). Menurut March (2003) pula, proses menender merupakan

proses taktikal bagi pemilihan satu-satu pihak bagi membekalkan suatu

perkhidmatan, produk atau item kerja. Tanpa menghiraukan mekanisme pemilihan,

proses tawaran dan pemerimaan perlu ada di dalam tender. Ia merupakan suatu

proses bertaktik sebagai keputusan yang strategik terhadap suatu pihak serta skop

kerja yang telahpun dikenalpasti.

13

Tender merupakan proses utama yang dilakukan oleh klien untuk

mendapatkan kontraktor yang layak. Pemilihan kontraktor biasanya dibuat melalui

pertandingan yang melibatkan perbandingan antara perkara tertentu seperti harga dan

masa pembinaan. Ini adalah antara faktor utama pemilihan kontraktor selain reputasi

serta pengalaman kontraktor tersebut.

2.2 Perolehan Di Malaysia

2.2.1 Syarat-syarat Perolehan

Perolehan yang melebihi RM200,000 perlu dipelawa secara tender. Tender

terbuka hendaklah dipelawa untuk bekalan yang nilainya melebihi RM200,000

setahun bagi satu jenis item atau kelas jenis item, kecuali jika dibenarkan oleh Ketua

Setiausaha Perbendaharaan atau Pegawai Kewangan Negeri mengikut mana-mana

yang berkenaan. Semua jabatan kerajaan hendaklah menggunakan syarat-syarat am

tender sebagaimana ditentukan oleh Ketua Setiausaha Perbendaharaan. Jika perlu

sesuatu jabatan itu menambah syarat-syarat tertentu asalkan ianya tidak bercanggah

dengan syarat-syarat am Arahan Perbendaharaan (A.P. 171.1). Semua perolehan

yang dipelawa secara tender hendaklah dipertimbangkan oleh Lembaga Perolehan.

2.2.1.1 Kerja

Kerja merupakan perolehan yang melibatkan kerja-kerja pembinaan dan sivil

seperti bangunan, lapangan terbang, pelabuhan, jalanraya, tapak kawasan dan

empangan air serta kerja perparitan. Ia juga merangkumi kerja-kerja mekanikal dan

14

elektrikal. Menurut Elias (2000), sebelum sesuatu tender kerja ditender, pihak

penguasa tempatan memperuntukkan sekurang-kurangnya 30% daripada nilai kerja

tahunan khas untuk ditandingi di kalangan kontraktor Bumiputera sahaja dan ianya

tidak termasuk kontrak kerja di bawah RM100,000.00.

Tambahan beliau lagi, pihak penguasa tempatan juga mengkhususkan semua

tender bernilai RM100,000.00 kepada kontraktor Bumiputera sahaja dan

mengagihkan sekurang-kurangnya 50% daripada kerja-kerja yang bernilai dari

RM1000,000.00 hingga RM350,000.00 kepada kontraktor Bumiputera. Pelawaan

tender dibuat kepada syarikat-syarikat tertentu mengikut had kewangan iaitu tender

kerja yang kurang daripada RM10 juta dibuka kepada syarikat 100% milik tempatan

sahaja. Bagi tender di antara RM10 juta hingga RM25 juta pula dipelawa daripada

kalangan syarikat 100% tempatan dan syarikat tempatan yang disenaraikan di Bursa

Malaysia iaitu syarikat yang ditubuhkan dan diperbadankan di Malaysia oleh

warganegara Malaysia dengan syarat pegangan saham individu asing tidak melebihi

30% dan Lembaga Pengarah, pengurusan dan pekerja dianggotai 100% oleh

warganegara Malaysia.

Bagi tender yang melebihi RM25 juta pula boleh dipelawa daripada 100%

milik tempatan, syarikat temapatan yang disenaraikan di BSKL dan syarikat

usahasama yang diperbadankan di Malaysia dengan syarat pegangan ekuiti asing

tidak melebihi 49% dan majoriti ahli Lembaga Pengarah, pengurusan dan pekerja

adalah warganegara Malaysia (Elias, 2000). Tender kerja-kerja khas yang

memerlukan kepakaran khusus yang tidak boleh diperolehi melalui kepakaran

tempatan boleh ditender secara antarabangsa.

15

2.2.1.2 Bekalan

Bekalan adalah dimaksudkan sebagai barangan yang dibekalkan bagi

menjalankan sesuatu aktiviti, program atau projek agensi Kerajaan. Ia juga

merupakan input kepada sesuatu proses kerja atau perkhidmatan. Bekalan

dimaksudkan adalah seperti bahan binaan, makanan, pakaian, kenderaan dan

kelengkapan pejabat.

Bagi tender yang bernilai RM100,000.00, pihak penguasa tempatan perlu

mempelawa tender di kalangan syarikat Bumiputera sahaja. Tender tempatan

hendaklah dipanggil berasaskan harga bersih sekiranya sumber boleh didapati di

dalam negeri. Bagi tender antarabangsa, ianya hanya boleh dipelawa bagi tender

bekalan yang tidak boleh diperolehi di dalam negeri atau tidak mempunyai sekurang-

kurangnya lima pembekal yang berdaftar dengan pihak penguasa tempatan (Elias,

2000).

2.2.1.3 Perkhidmatan

Perkhidmatan adalah ditakrifkan sebagai khidmat tenaga manusia atau

kepakaran/kemahiran yang diperolehi untuk melaksana dan menyiapkan sesuatu

kerja tertentu. Bidang perkhidmatan terbahagi kepada dua seperti berikut:

(i) Perkhidmatan perunding

- Perkhidmatan perunding meliputi semua jenis kajian seperti kajian

ekonomi, penswastaan, pengurusan, pembangunan fizikal yang

memerlukan input seperti senibina, kejuruteraan dan kerja-kerja ukur,

pengurusan perundangan dan perkhidmatan kepakaran dalam bidang-

bidang khusus seperti alam sekitar dan pertanian.

16

(ii) Perkhidmatan Bukan Perunding

- Perkhidmatan bukan perunding meliputi perkhidmatan seperti pengendalian

kursus dan latihan, penyenggaraan dan pembaikan, pencucian dan

pembersihan, penyewaan dan pengurusan bangunan.

Bagi tender perkhidmatan yang bernilai tidak melebihi RM100,000.00, pihak

penguasa tempatan hendaklah mempelawa tender di kalangan syarikat Bumiputera

sahaja. Tender perkhidmatan ini hendaklah dipelawa di kalangan pentender

tempatan sahaja. Tender antarabangsa boleh dipelawa sekiranya didapati

perkhidmatan yang hendak diperolehi tiada di dalam negeri atau tidak mempunyai

sekurang-kurangnya lima syarikat yang berdaftar dengan pihak penguasa tempatan

(Elias, 2000).

2.2.2 Prosedur Perolehan Bekalan, Perkhidmatan dan Kerja

Perbendaharaan adalah pihak berkuasa pusat bagi perolehan (bekalan,

perkhidmatan dan kerja) kerajaan sama ada di Malaysia atau di luar negara dalam

pengawalan, penguatkuasaan, penyeliaan, penyelarasan, penggunaan, pembahagian,

penyimpanan, pemindahan antara jabatan dan pelupusan barang-barang. Selain

kuasa am yang diberi kepadanya dengan nyata oleh A.P. 166.1, Perbendaharaan

mempunyai kuasa khusus bagi perkara-perkara berikut yang antaranya adalah:

(i) Menentukan kriteria, syarat-syarat pendaftaran dan mendaftarkan

individu, firma, syarikat atau pertubuhan bagi membolehkan mereka

berurus niaga dengan kerajaan

(ii) Membeli atau memperolehi dengan cara yang paling menguntungkan,

sama ada melalui tender/sebut harga atau lain-lain

(iii) Membuat kontrak bagi perolehan jabatan dengan mengenakan terma-

terma dan syarat-syarat yang paling menguntungkan

17

(iv) Mengambil tindakan termasuk menggantung atau membatalkan

pendaftaran ke atas individu, firma, syarikat dan pertubuhan serta

perunding yang didapati oleh Perbendaharaan telah bersalah kerana

keingkaran dalam melaksanakan sesuatu kontrak atau prestasi tidak

memuaskan daripada memasuki tender atau menyebut harga atau

memberi perkhidmatan kepada kerajaan bagi suatu tempoh yang

berpatutan

2.3 Proses Tender

Tender merupakan suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang bagi

mendapatkan persetujuan daripada pihak yang tertentu. Sesuatu tender merangkumi

beberapa peringkat, tatacara dan prosedur yang berkenaan. Ia melibatkan proses

dokumentasi, proses pemilihan dan penilaian kontraktor dan proses untuk

menentukan harga kontrak terbaik yang boleh dipersetujui serta masa penyiapan

yang paling relevan untuk menyiapkan sesuatu projek pembinaan (Mohamed, 2002).

Tender boleh diringkaskan sebagai satu sistem untuk memilih kontraktor bagi

menjalankan kerja-kerja kontrak pembinaan. Menurut Marsh (2003), prosedur

spesifik yang diadaptasi bagi sesuatu proses tender akan bergantung kepada ciri-ciri

berikut, iaitu:

(i) Jenis pentenderan yang akan dibuat

(ii) Bilangan pentender yang dipilih

(iii) Keadaan kontrak

(iv) Sama ada proses yang melibatkan peringkat tunggal atau dua peringkat

(v) Pertanggungjawaban yang diperlukan

(vi) Nilai jangkaan tender

(vii) Lokasi pentender (tempatan atau antarabangsa)

(viii) Lokasi projek

(ix) Mekanisme pemilihan (mekanisme kualiti/harga atau harga sahaja)

18

Secara ringkasnya, semua prosedur pentenderan adalah mengikut set aktiviti

utama yang sama, dengan aktiviti minor dihuraikan berpandukan faktor-faktor yang

digariskan di atas, iaitu seperti merujuk Rajah 2.1 di bawah.

Aktiviti Major Aktiviti Minor

Kaedah pentenderan Respon terhadap faktor-faktorMembangunkan strategiProgram

Dokumentasi tender Program untuk produksiDokumentasi yang perlu dimasukkan

Pemilihan pentender Jemputan pra-kelayakan kepada yangpentender berkelayakanMenilai respon TemubualPemeriksaan bebas

Prosedur pentenderan Koordinasi dokumentasiMengisu tenderPemindaan isu

Penilaian tender Pemeriksaan tapak dan luaranMenilai dokumentasiInput terhadap mekanisme kualiti/harga TemubualPemberian kontrak

Rajah 2.1 : Aktiviti pentenderan (Sumber : March, 2003)

Secara umumnya, tujuan utama proses menender adalah untuk memilih

seorang kontraktor yang benar-benar berkelayakan dan bagi mendapatkan satu tender

yang boleh dipersetujui dan diterima oleh kedua-dua pihak yang terlibat.

19

2.3.1 Jenis Tawaran

Terdapat beberapa jenis tender yang dipraktiskan di Malaysia. Antara yang

sering diamalkan adalah tender terbuka, tender terpilih dan tender perundingan.

Setiap jenis tender mempunyai kelebihan dan kelemahan masing-masing dan

perlaksanaannya adalah bergantung kepada kesesuaian dalam proses menender.

Pemilihan jenis tender dalam sesuatu projek pembinaan banyak bergantung kepada

beberapa faktor utama seperti saiz projek, lokasi pembinaan, kesesuaian dengan

masa serta kos yang diperuntukkan, pengalaman dan sebagainya.

2.3.1.1 Tender Terbuka

Tender jenis ini terbuka untuk ditandingi oleh semua kontraktor / pembekal

yang berdaftar dengan Kementerian Kewangan bagi bekalan dan perkhidmatan dan

Lembaga Pembangunan Industri pembinaan Malaysia (CIDB) dan Pusat Khidmat

kontraktor (PKK) bagi kerja.

Tender terbuka sering diamalkan di dalam industri pembinaan di Malaysia

untuk memilih kontraktor yang berkelayakan dan untuk melaksanakan suatu

pembinaan yang dirancang. Persaingan secara tender terbuka adalah lebih adil dan

dapat menjamin harga tender yang ditawarkan mengikut pasaran semasa. Klien akan

mengiklankan tawaran dalam akhbar-akhbar tempatan untuk menjemput kontraktor

yang berminat menawarkan harga yang munasabah bagi projek tersebut.

Di dalam iklan tawaran, akan disebut tentang skop kerja yang ditawarkan dan

isu-isu yang penting berkenaan projek yang akan dijalankan yang perlu diberi

20

perhatian oleh pihak kontraktor. Iklan bagi tender terbuka juga mencakupi rangka

yang terperinci tentang jenis, ukuran, program dan sifat utama kerja atau projek

(Turner, 1983). Pentender akan dikenakan sejumlah wang tertentu untuk membeli

dokumen tender terebut dan dokumen yang telah lengkap diisi hendaklah dihantar

pada tarikh dan tempat yang telah ditetapkan.

Penawaran harga oleh kontraktor biasanya berdasarkan jumlah anggaran

kasar sesebuah pembinaan berdasarkan pengalaman kontraktor itu sendiri. Harga ini

termasuklah harga bahan binaan, gaji pekerja, bayaran untuk sub-kontraktor, kerja

sampingan dan juga keuntungan. Harga tender yang diserahkan itu merupakan

tawaran yang muktamad tanpa apa-apa perundingan dan tawar-menawar dengan

pihak klien (Clough dan Sears, 1994). Semua kontraktor yang berkelayakan boleh

mencuba nasib mereka untuk memenangi tender tersebut kerana klien tidak terikat

untuk memilih mana-mana pentender yang menawarkan harga yang paling rendah.

Tujuan tender jenis ini adalah untuk membolehkan klien mendapatkan

seorang kontraktor yang dapat menawarkan harga yang paling minimum bagi sesuatu

projek pembinaan tanpa menjejaskan mutu kerja dan bahan binaan. Walaupun

begitu, harga yang paling rendah tidak semestinya harga yang paling baik pada

pandangan klien (Clough dan Sears, 1994). Dalam tender ini, klien yang diwakili

oleh perunding arkitek, jurutera dan juru ukur bahan akan membuat pelawaan kepada

kontraktor untuk menender di akhbar-akhbar.

Tender terbuka mempunyai beberapa kelebihan berbanding dengan jenis-

jenis tender yang lain. Tender terbuka memberi peluang yang sama rata kepada

semua kontraktor terutamanya kontraktor yang baru mendaftar dan kurang

pengalaman. Ini kerana pemilihan adalah berdasarkan kos yang ditawarkan oleh

setiap kontraktor. Di samping itu, ia juga tidak memerlukan kemahiran dan

kelayakan yang khusus. Tender jenis ini juga tidak menggalakkan manipulasi dan

pakatan harga di antara kontraktor yang memasuki tender (Milne, 1980). Tender

jenis ini bersifat kompetitif dan ini boleh mewujudkan persaingan yang sihat antara

21

kontraktor yang terlibat dan kebaikan kepada klien pula adalah dari aspek pemilihan

kontraktor yang dapat menawarkan harga yang paling munasabah.

Tender terbuka tidak sesuai untuk projek yang memerlukan penyiapan segera.

Kos projek mungkin akan meningkat disebabkan mutu kerja yang dihasilkan kurang

berkualiti disebabkan harga tawaran yang terlalu rendah. Ini adalah amat berisiko

kerana kontraktor mungkin akan membuat tuntutan yang tidak munasabah untuk

mengelakkan kerugian (Mohamed, 2002).

Tender jenis ini jarang dipraktiskan oleh pihak swasta. Ini adalah kerana

proses yang panjang diperlukan bermula daripada peringkat penyediaan dokumen,

mengiklankan, penyediaan lukisan spesifikasi sehinggalah kepada proses penilaian

dan pemilihan kontraktor yang layak yang mana berlaku pembaziran wang dan masa.

Selain itu, tender terbuka kurang menggalakkan penggunaan alatan-alatan

moden kerana projek yang biasanya terlibat dengan tender terbuka adalah berkos

rendah atau sederhana. Kesukaran untuk memilih kontraktor yang layak juga

menjadi satu masalah bagi pihak klien kerana ia melibatkan jumlah yang agak besar

dan ini membazirkan masa dan wang bagi kedua-dua pihak iaitu kontraktor dan

klien.

2.3.1.2 Tawaran Terhad dan Tertutup

Tender terpilih adalah tender yang hanya dikemukakan kepada kontraktor-

kontraktor yang telah dipilih oleh klien. Ini bermakna jumlah kontraktor yang boleh

memasuki tender untuk tender jenis ini adalah kecil tetapi kontraktor ini dipilih

berdasarkan kepada pengalaman dan kemahiran yang luas dalam sesuatu bidang.

22

Kontraktor yang berpengalaman luas dan mempunyai kemahiran tertentu yang

bersesuaian akan dikenalpasti terlebih dahulu dan hanya mereka sahaja yang akan

dipelawa untuk menyertai tender. Bilangan kontraktor terpilih biasanya kecil iaitu

antara 5 hingga 8 orang. Persaingan juga berlaku tetapi dalam jumlah yang kecil.

Melalui sistem tender ini, pemilihan kontraktor adalah berdasarkan lukisan lakar,

senarai bahan dan juga penyediaan kontraktor binaan dan kelayakannya. Terdapat

dua cara menyenaraikan kontraktor yang biasa diamalkan iaitu:

1. Perunding bagi pihak klien akan menyenaraikan nama-nama kontraktor yang

layak. Tender hanya akan ditawarkan kepada mana kontraktor yang termasuk

dalam senarai tersebut. Kontraktor yang meletakkan harga yang munasabah

dan rendah biasanya akan dipilih.

2. Proses yang telah diterangkan dalam “Kod Peraturan Pemilihan”.

Tender terpilih mengurangkan risiko kegagalan pembinaan dan

mengurangkan kos penyediaan dokumen tender. Ia amat sesuai bagi kerja-kerja khas

yang memerlukan kemahiran tertentu. Projek dapat disiapkan dengan baik kerana

kontraktor yang berpotensi, bereputasi tinggi serta yang benar-benar layak telah

dipilih di peringkat awal lagi (Mohamed, 2002).

Sistem tender terpilih juga tidak dapat lari dari kekurangannya iaitu tidak

semua kontraktor mendapat peluang dalam tender jenis ini terutamanya kontraktor

yang baru berdaftar dan kurang pengalaman kerana ia terhad untuk kontraktor yang

mahir serta berpengalaman. Salah satu masalah yang sering timbul apabila

mengamalkan tender jenis ini ialah terdapatnya pakatan harga di antara kontraktor

yang disenaraikan. Klien tidak mempunyai pilihan lain jika semua kontraktor

meletakkan harga yang tinggi dari kos yang ditaksir dari anggaran kasar, maka

pemilihan terpaksa dibuat ke atas kontraktor yang menawarkan harga yang paling

rendah antara kontraktor tetapi lebih tinggi dari kos asal. Biasanya kes ini berlaku

jika kontraktor itu mengenali antara satu sama lain (Saidin, 1998).

23

Tender terhad hanya boleh dilaksanakan setelah agensi mendapat kelulusan

khas Perbendaharaan Malaysia sebelum ianya dilaksanakan. Tawaran terhad

biasanya terbuka kepada semua kontraktor yang termasuk di dalam kategori yang

telah dinyatakan dalam iklan tawaran. Contohnya tawaran terhad kepada kontraktor

bumiputera sahaja.

2.3.1.3 Tawaran Perundingan

Dalam tender perundingan, klien akan menghantar surat kepada kontraktor

tertentu untuk menjemput kontraktor tersebut menyediakan rangka perbelanjaan bagi

projek yang dirancangkan. Klien akan berunding dengan seorang kontraktor secara

langsung mengenai projek pembinaan yang akan dilaksanakan sebelum memilih

kontraktor yang bersesuaian melalui tender perundingan. Biasanya klien akan

menjemput kontraktor yang mempunyai reputasi dan rekod yang baik yang diketahui

latarbelakang projek yang terlibat serta semestinya berkemahiran.

Biasanya, kos yang ditawarkan oleh kontraktor adalah lebih tinggi jika

dibandingkan dengan jenis-jenis tender yang lain. Ini kerana kontraktor akan terlibat

secara langsung dari peringkat awal kitaran hidup projek pembinaan sehinggalah ke

peringkat penyerahan projek kepada klien. Klien akan diberi penerangan yang jelas

dan terperinci mengenai kesesuaian rekabentuk, penggunaan bahan binaan, teknologi

yang digunakan serta cara binaan yang boleh memaksimumkan keuntungan sesuatu

projek pembinaan. Namun begitu, kos bagi membiayai proses tender adalah murah

memandangkan klien telahpun mempunyai kontaktor pilihan yang dirasakan layak

tanpa perlu melibatkan jemputan untuk menender yang mengambil masa yang

panjang dan tanpa melibatkan kontraktor yang ramai. Terdapat dua jenis tender

perundingan yang biasa dijalankan:

24

1. Tender yang diambil oleh kontraktor antarabangsa

Tender ini biasanya dijalankan untuk membina projek yang besar, berteknologi

tinggi dan memerlukan kepakaran yang sangat khusus. Contohnya adalah

pembinaan lapangan terbang antarabangsa, empangan hidroelektrik, bangunan

pencakar langit dan sebagainya. Satu jemputan tawaran akan dikeluarkan iaitu

antara kontraktor antarabangsa yang terlibat. Tujuannya adalah memberi

kemudahan kepada klien untuk berhubung dengan kontraktor bagi mengetahui

keupayaan dan kebolehan sebenar kontraktor bagi menjalankan projek tersebut.

Kemudian, tawaran yang dihantar akan ditapis dan borang tawaran tender akan

diberikan kepada kontraktor yang layak.

2. Tawaran oleh firma arkitek

Dalam tender jenis ini, borang tawaran hanya dikeluarkan kepada sejumlah kecil

kontraktor yang terpilih atau telah menjadi anak syarikat. Segala keperluan dan

perbelanjaan akan dibincangkan bersama antara kontraktor terlibat dengan firma

arkitek yang dilantik dan keputusannya adalah bergantung kepada arkitek yang

bertanggungjawab.

Secara umumnya, tender perundingan membolehkan perbincangan diadakan

antara pihak klien dan kontraktor bagi mendapat kos yang sesuai selain kontraktor

dapat memberi nasihat tentang rekabentuk, teknologi, bahan, cara pembinaan dan

sebagainya.

2.3.1.4 Tender Prakelayakan

Peraturan pra-kelayakan adalah bertujuan untuk menapis kontraktor-

kontraktor supaya mereka yang mempunyai pengalaman, kebolehan teknikal,

kewangan secara pengurusan bagi melaksanakan sesuatu projek sahaja dibenarkan

mengambil bahagian di dalam sesuatu tender yang diadakan setelah agensi mendapat

kelulusan khas Perbendaharaan Malaysia.

25

Secara amnya, tender prakelayakan adalah agak sama dengan tender terbuka.

Perbezaannya cuma kontraktor yang akan dipilih adalah kontraktor yang mempunyai

latarbelakang yang kukuh dan rekod yang baik sahaja akan dipilih berbanding tender

terbuka di mana semua kontraktor mempunyai peluang sama rata. Bagi memastikan

kontraktor yang dipilih mempunyai kelayakan yang sepatutnya iaitu mempunyai

kepakaran kerja, modal pusingan yang cukup dan kemahiran dalam bidang tertentu,

satu borang tawaran akan diberi kepada kontraktor yang memohon. Dalam borang

tawaran ini kontraktor dikehendaki memberi maklumat tentang kenyataan kewangan

dan pengurusan untuk memastikan latar belakang diketahui dengan jelas oleh klien

(Saidin, 1998).

Notis tawaran tender prakelayakan juga sama dengan tender terbuka iaitu

dibuat dengan menyatakan skop kerja dan tarikh tawaran dan butir-butir lain

mengenai projek yang akan dijalankan. Tambahannya adalah klien selalunya

menetapkan jangka masa pembinaan bagi projek tersebut. Selain itu, notis tawaran

juga berkehendakkan kontraktor membuat pembayaran tertentu bagi menjamin

semua kontraktor yang memasuki tawaran adalah bona fide (Saidin, 1998).

2.3.2 Persediaan Tender

Bagi pihak klien, suatu projek pembinaan akan berjaya jika ia memenuhi

objektif projek bagi menyiapkan projek di dalam masa yang ditetapkan serta kos

yang munasabah. Pembinaan juga perlu disiapkan mengikut jadual tertentu dan

dibina berdasarkan kepada perancangan serta spesifikasi yang ditetapkan.

Perancangan yang jelas dan terperinci perlu bagi menentukan setiap aktiviti yang

dilakukan adalah mengikut apa yang telah dirancang dan dipersetujui. Beberapa

persediaan tender antaranya melibatkan:

26

(i) Mendefinisikan jenis kontrak yang akan ditawarkan

(ii) Menyusun dan menetapkan jawatankuasa tender yang mencadangkan

pakej kontrak

(iii) Penjadualan aktiviti tender yang terlibat

(iv) Persediaan dokumen tender

2.3.2.1 Perancangan Tender

Perancangan tender adalah amat penting bagi memastikan bahawa setiap

proses tender yang terlibat dilaksanakan mengikut jadual berdasarkan pemilihan

kontraktor yang berkelayakan dengan mengambilkira kriteria dari segi kualiti,

kuantiti, masa serta kos. Pihak klien perlu menyediakan jadual tertentu bagi

menetapkan jangkaan proses tender yang terlibat seperti tempoh penyediaan

spesifikasi, pengiklanan, penilaian serta keputusan tender.

2.3.2.2 Penyediaan Spesifikasi

Kementerian dan Jabatan dikehendaki menyediakan spesifikasi tender. Bagi

maksud ini, Jawatankuasa Teknikal perlu ditubuhkan. Spesifikasi hendaklah secara

terperinci bagi memberi gambaran secara jelas kepada pentender akan apa yang

diperlukan atau yang dikehendaki. Spesifikasi tersebut hendaklah berdasarkan

kepada fungsi dan prestasi dengan kepatuhan kepada piawaian antarabangsa atau

serupa boleh dimasukkan ke dalam sepsifikasi tersebut.

27

Apabila tender atau sebut harga dipelawa, penentuannya hendaklah jelas

supaya pentender mendapat gambaran mengenai kehendak-kehendak klien.

Contohnya, sekiranya pihak JKR ingin membeli kelengkapan atau jentera di mana

penentuan penuh tidak dapat dikemukakan, butir-butir lain hendaklah diberikan

kepada kontraktor supaya kontraktor berkenaan mempunyai suatu asas yang saksama

untuk menyertai tender. Misalnya, jika suatu kelengkapan dikehendaki, keupayaan

minimum kelengkapan berkenaan perlulah dinyatakan dan terpulanglah kepada

kontraktor untuk memberi butir-butir kelengkapan yang mereka tawarkan beserta

dengan harga.

Nama dagangan atau nama jenama tidak boleh digunakan dalam penentuan

tender. Spesifikasi yang menjurus kepada sesuatu jenama atau negara ditegah sama

sekali. Jika ini tidak dapat dielakkan, ungkapan atau persamaan hendaklah ditulis

selepas nama dagangan atau nama jenama di atas dokumen tender itu (A.P. 174.1).

Pentender boleh membantah di dalam 14 hari dari tarikh tender diiklankan jika

spesifikasi tersebut menjurus kepada sesuatu jenama. Ringkasnya, spesifikasi yang

tepat perlu dinyatakan dengan jelas bagi memastikan pentender mendapat gambaran

sebenar apa yang dikehendaki oleh klien di dalam sesuatu tender.

2.3.3 Prosedur Penyediaan Tender

Tender ditawarkan apabila adanya keperluan untuk projek tersebut contohnya

sesebuah kawasan itu memerlukan sekolah, maka cadangan akan dikemukakan

kepada pihak JKR daerah Johor Bahru. Proses penyediaan Dokumen Meja Tender

(DMT) bermula apabila pelan-pelan akan diterima daripada Jabatan Arkitek ataupun

arkitek yang dilantik. Dari sini, segala kerja-kerja akan diprogramkan iaitu

menentukan item untuk kos utama (PC) dan Provisional Sum dan seterusnya

menganggarkan jumlah untuk PC dan Provisional Sum itu. Nilai anggaran ini

kemudiannya akan dimasukkan ke dalam anggaran kos projek.

28

Draf ringkasan tawaran dan tambahan kepada penentuan juga akan

ditentukan. Selain itu juga, borang-borang yang berkenaan juga disusun dan dihantar

untuk ditaip dan kemudiannya dikumpul, disusun dan dihantar untuk dijilid. Setelah

anggaran kasar kos sesuatu projek itu diperolehi, anggaran tersebut akan dihantar ke

ibu pejabat JKR di Kuala Lumpur untuk menentukan jenis tender. Selain itu, ia juga

dihantar ke Bahagian Kewangan untuk mendapatkan pengesahan peruntukan. Ini

untuk memastikan projek tersebut tidak melebihi dari peruntukan yang disediakan.

Setelah mendapat pengesahan daripada Bahagian Kewangan, anggaran kos

tersebut akan dimasukkan ke dalam bahan yang telah dijilid. Namun begitu,

hendaklah dipastikan bahawa Bahagian Kewangan telah meluluskan pengesahan

peruntukan kerana masalah akan timbul apabila projek bermula.

Setelah itu, dokumen tender dan DMT boleh disediakan dan maklumat ini

akan disemak semula oleh ibu pejabat JKR untuk penentuan tender. Dalam dokumen

tender dan DMT itu hendaklah dipastikan kelas, tajuk dan tajuk kecil selain daripada

tempoh untuk pengiklanan serta bilangan tender. Tender kemudiannya akan

diiklankan ke dalam akhbar-akhbar tempatan.

Dokumen tender akan dikenakan sejumlah bayaran yang berpatutan kepada

kontraktor seperti yang digariskan oleh Jabatan Perbendaharaan Malaysia. Menurut

Rafiza (2002), jumlah bayaran tender dokumen boleh dikira berdasarkan perkara-

perkara berikut:

(i) Spesifikasi, senarai kuantiti dan dokumen-dokumen lain dalam kertas

bersaiz A4 ialah RM0.75 setiap helai mukasurat

(ii) Lukisan-lukisan dalam kertas A3 ialah RM1.40 sehelai, saiz A2 ialah

RM7.00, saiz A1 ialah RM13.00 sehelai manakala saiz A berharga

RM16.00 sehelai

29

(iii) Setiap set dokumen tender adalah tertakluk kepada bayaran minimum

sebanyak RM100.00 manakala bagi tender yang mempunyai lukisan dan

dokumen sulit, deposit sebanyak RM10,000.00 akan dikenakan dan

kemuadian akan dipulangkan semula apabila dokumen tender

dikembalikan dalam keadaan yang baik

Kandungan Dokumen Tender akan meliputi syarat-syarat dan terma am,

spesifikasi, salinan perjanjian, jadual harga, tempoh penghantaran, tempoh bantahan

dan skop kerja yang diperlukan. Dokumen Tender bagi JKR biasanya berharga dari

RM200.00 sehingga RM400.00 termasuk pelan dan lukisan spesifikasi.

Kebiasaannya bagi sektor swasta, harga dokumen tender perlu juga dimasukkan

wang kesungguhan yang biasanya dalam bentuk bank draf. Harganya adalah dalam

lingkungan RM2000.00 sehingga RM3000.00 tetapi tidak melebihi RM5000.00,

bergantung kepada saiz projek yang terlibat.

2.3.4 Deposit Tender

Pembekal atau kontraktor tempatan yang telah berdaftar dengan Kementerian

Kewangan dikecualikan dari mengemukakan deposit tender. Bagi tender

antarabangsa, petender asing diperlukan mengemukakan deposit tender bernilai

antara RM62,500 bagi tawaran kurang dari RM5 juta sehingga deposit bernilai RM1

juta bagi tawaran bernilai RM30 juta bagi tender bekalan dan perkhidmatan. Bagi

tender kerja, petender dikehendaki mengemukakan deposit tender bernilai RM50,000

bagi kontrak di bawah RM10 juta sehingga deposit bernilai RM1 juta bagi kontrak

kerja bernilai RM100 juta. Deposit tender adalah dikecualikan bagi tender tempatan.

Bagi tender antarabangsa, deposit tender hendaklah dikenakan seperti berikut:

30

Jadual 2.1 : Deposit tender bekalan / perkhidmatan (A.P. 175.1)

Anggaran Nilai Tender Jumlah Deposit Tender

Hingga RM 5 juta RM 62,500

Melebihi RM 5 juta sehingga RM 10 juta RM 187,500



Melebihi RM 30 juta RM 1 juta

Jadual 2.2 : Deposit tender kerja (A.P. 175.1)

Anggaran Nilai Tender Jumlah Deposit Tender

Hingga RM 10 juta RM 50,000




Melebihi RM 100 juta RM 1 juta

Bagi pentender tempatan yang mendapat pengecualian daripada pendaftaran,

deposit tender hendaklah dikenakan sebanyak 2.5% daripada harga tawarannya atau

maksimum RM10,000. Semua deposit tender hendaklah dalam bentuk draf

bank/jaminan bank (A.P. 175.1).

Oleh kerana pentender tempatan tidak dikenakan deposit, sekiranya

kontraktor menolak tawaran setelah tawaran dibuat kepadanya dalam tempoh sah

laku tawaran berkenaan, tindakan penggantungan pendaftaran akan diambil terhadap

mereka. Kontraktor tersebut akan digantung oleh Perbendaharaan daripada

mengambil bahagian dalam tender kerajaan selama dua tahun bagi kesalahan

pertama dan lima tahun bagi kesalahan kedua. Untuk kesalahan ketiga, pendaftaran

syarikat berkenaan akan dibatalkan, seterusnya nama pemilik modal atau ahli

Lembaga Pengarah disenaraihitamkan (A.P. 175.1).

31

Dalam pelawaan tender hendaklah disyaratkan bahawa bagi mereka yang

dikenakan bayaran deposit tender, jika pentender enggan menandatangani sesuatu

kontrak selepas tendernya disetuju terima atau menarik balik tendernya sebelum

keputusan dibuat, maka deposit tendernya akan dirampas. Ini adalah bagi

memastikan bahawa pentender benasr-benar serius dalam menender sesuatu bekalan,

perkhidmatan atau kerja. Deposit tender bagi pentender yang tidak berjaya

hendaklah dipulangkan setelah tender itu disetuju terima oleh pentender yang berjaya

atau selepas tamat tarikh sah laku tender. Deposit pentender yang berjaya akan

dikembalikan selepas bon perlaksanaan diterima.

Dalam AP. 176.2 menyatakan bahawa sebelum sesuatu kontrak bekalan atau

peerkhidmatan yang nilainya melebihi RM50,000 tetapi tidak melebihi RM500,000

disempurnakan, kontraktor yang berjaya hendaklah memberi Bon Perlaksanaan

sebanyak 2.5% daripada jumlah harga kontrak. Bagi kontrak yang melebihi

RM500,000 pula, Bon Perlaksanaan yang diperlukan ialah sebanyak 5% daripada

jumlah harga kontrak. Untuk kontrak bekalan atau perkhidmatan bermasa yang

berkuatkuasa selama dua tahun atau lebih, peratus Bon Perlaksanaan hendaklah

dikira mengikut harga anggaran kontrak bagi setahun sahaja dan tidak daripada

keseluruhan harga kontrak. Walaubagaimanapun, tempoh tamat Bon Perlaksanaan

tersebut hendaklah meluputi keseluruhan tempoh kontrak bermasa.

2.3.5 Proses Memasuki Tender Penguasa Tempatan Oleh Kontraktor

Tender biasanya diiklankan di dalam akhbar tempatan (Utusan Malaysia)

pada hari Isnin atau Khamis. Kontraktor tidak perlu berdaftar dengan penguasa

tempatan bagi menyertai tender. Sebelum menyertai tender penguasa tempatan

kontraktor perlu mempunyai sijil pendaftaran dengan Pusat Khidmat Kontraktor

(PKK) bagi tender kerja atau dengan Kementerian Kewangan Malaysia (KKM) bagi

tender bekalan atau perkhidmatan. Kontraktor dikehendaki menyemak syarat

32

pendaftaran untuk menyertai tender seperti di dalam iklan iaitu kelas, kepala dan sub-

kepala bagi tender serta kod bidang bagi tender bekalan atau perkhidmatan.

Kontraktor juga diwajibkan berdaftar dengan Lembaga Pembangunan Industri

Pembinaan Malaysia (CIDB) bagi tender kerja.

MULA

Serahkan lesen kontraktor kepada PembantuTadbir untuk semakan dan Pembantu Tadbir

akan menyediakan bil bayaran dokumen

Buat bayaran di kaunter Jabatan Kewangan

Kemukakan resit bayaran ke kaunter BahagianUkur Bahan & Kontrak untuk mendapat

dokumen tender

Semak dokumen serta pelan (jika ada) dan pastikan ianya betul dan mencukupi sebelum

meninggalkan kaunter

TAMAT

Rajah 2.2 : Carta alir penjualan dokumen tender oleh penguasa tempatan

33

Kelayakan kontraktor boleh dikategorikan seperti berikut:

Jadual 2.3 : Kelayakan kontraktor untuk memasuki tender penguasa tempatan

KERJA AWAM / BANGUNAN KERJA ELEKTRIK

Kelas Nilai Projek (RM) Kelas Nilai Projek (RM)

A Melebihi 10,000,000 I 1,000,001 ke atas

B 5,000,001 hingga 10,000,000 II 1,000,000 ke bawah

C 2,000,001 hingga 5,000,000 III 500,000 ke bawah

D 500,001 hingga 2,000,000 IV 150,000 ke bawah

E 200,001 hingga 500,000 V 50,000 ke bawah

F sehingga 200,000 VI 20,000 ke bawah

Sekiranya kontraktor merasakan diri mereka layak, mereka dikehendaki

datang ke Kaunter Bahagian Ukur Bahan & Kontrak pada masa yang telah

ditetapkan seperti berikut:

Jadual 2.4 : Masa urusan pembelian dokumen tender oleh penguasa tempatan

Hari Waktu

Isnin – Khamis8.15 pagi – 12.30 tengahari

2.15 petang – 3.45 petang

Jumaat8.15 pagi – 12.00 tengahari

2.45 petang – 3.45 petang

Sabtu (minggu ke-2 & ke-4) 8.15 pagi – 12.00 tengahari

34

Kontraktor juga dikehendaki membawa bersama dokumen-dokumen berikut:

(i) Sijil perakuan pendaftaran PKK atau KKM beserta salinan

(ii) Sijil pengiktirafan status Bumiputera beserta salinan (jika dikehendaki)

(iii) Surat perwakilan kuasa sekiranya kontraktor berkenaan mewakilkan

kakitangan untuk mengambil dokumen tawaran

(iv) Sijil perakuan pendaftaran asal CIDB yang berkaitan

(v) Bayaran untuk dokumen tender sama ada dalam bentuk tunai, cek, wang

pos atau bank draf

2.3.5.1 Peraturan / Had Nilai Tender Oleh Penguasa Tempatan

Semua perolehan Kerajaan hendaklah dibuat daripada Kontraktor yang

pendaftarannya masih berkuatkuasa. Pihak berkuasa bagi pendaftaran kontraktor

dalam bidang bekalan dan perkhidmatan ialah Kementerian Kewangan manakala

bagi kontraktor kerja ialah Pusat Khidmat Kontratkor (PKK) dan Lembaga

Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia (CIDB). Pengecualian hanya

dibenarkan bagi perolehan yang tidak melebihi RM10,000.00 setahun bagi bekalan

dan perkhidmatan mengikut AP 184.2(a). Semua projek yang dilaksanakan di

penguasa tempatan sama ada kerja, bekalan atau perkhidmatan yang melebihi RM

100,000.00 setahun perlu dipelawa secara tender.

35

2.3.6 Proses Memasuki Tender JKR Oleh Kontraktor

Terdapat beberapa prosedur tertentu yang perlu dilalui oleh kontraktor

sebelum ia dapat bertanding untuk memperolehi tender tersebut iaitu iklan, mengisi

dokumen tender dan menghantar dokumen tender sebelum tarikh tutup.

2.3.7 Iklan

Apabila mempelawa tender, publisiti yang seluas-luasnya hendaklah dibuat

supaya semua pembekal yang bona fide berpeluang untuk menyertai tender dan

dengan yang demikian membolehkan kerajaan memperolehi tawaran yang terbaik.

Tender tempatan hendaklah diiklankan dalam sekurang-kurang satu akhbar harian

utama berbahasa Melayu. Walaubagaimanapun, untuk tender antarabangsa,

sekurang-kurangnya di dalam dua akhbar, di mana satu berbahasa Melayu dan satu

berbahasa Inggeris pemberitahuan juga dihantar kepada kedutaan dan Pesuruhjaya

Tinggi negara-negara yang sesuai dan boleh mengambil bahagian di dalam tender

tersebut. Bagi tender yang diuruskan oleh Kementerian Kewangan, iklan tender juga

akan dipaparkan di dalam laman web BPPK. Pentender diberi tempoh tidak kurang

dari 21 hari bagi tender tempatan. bagi tender antarabangsa, tempoh tersebut adalah

tidak kurang dari 56 hari.

Walaupun publisiti meluas digalakkan bagi urusan tender, pertimbangan

sewajarnya mengenai kos iklan hendaklah juga diambilkira. Sekiranya kontraktor

yang berkelayakan di bawah satu-satu bidang adalah diketahui tidak melebihi lima

kontraktor, iklan tidak perlu dibuat (A.P. 172). Dalam hal demikian, kelulusan Ketua

Setiausaha Perbendaharaan atau Pegawai Kewangan Negeri hendaklah diperolehi

36

terlebih dahulu. Setelah mendapat kelulusan, pemberitahuan tender kepada

kontraktor yang diluluskan hendaklah dihantar melalui surat berdaftar (A.P. 172) .

Iklan tender dikeluarkan pada setiap minggu iaitu pada hari Isnin dan Khamis

di dalam akhbar-akhbar tempatan iaitu bagi projek yang melebihi RM 100,000. Bagi

projek yang nilai tendernya kurang RM 100,000, sebut harga akan dipamerkan pada

papan kenyataan jabatan.

Kontraktor yang ingin memasuki tender perlu menyemak keperluan kerja,

kelayakan kelas, kepala dan subkepala serta masa dan tempat kepala. Juga perlu

dipastikan tarikh tutup tawaran serta jumlah wang cagaran dan wang tebusan.

Di samping keperluan di bawah Arahan Perbendaharaan bagi publisiti tender,

kenyataan tender hendaklah juga menyatakan bahawa dokumen tender hendaklah

dimasukkan ke dalam sampul berlakri dan dituliskan rujukan tertentu supaya boleh

dikenali sebelum ianya dibuka. Waktu tender ditutup bagi penerimaan hendaklah

ditetapkan pada jam 12.00 tengahari pada hari bekerja.

2.3.8 Mengisi Dokumen Tender

Cara mengisi sesuatu borang tender adalah penting untuk menjamin

Dokumen Tender dari kontraktor tersebut sah dan layak memasuki tender.

Kontraktor hendaklah membuat perkiraan awal sendiri untuk dibandingkan dengan

quotation dari JKR dan seterusnya dapat memberikan harga yang kompetitif. Bagi

dokumen tender yang menggunakan senarai kuantiti (BQ), hendaklah dipastikan

kadar harga dan mendarabkan kuantiti dengan betul.

37

Kesilapan yang kecil sekalipun seperti mengisi jenama peralatan tidak seperti

yang dihargakan adalah perlu dielakkan. Kontraktor juga perlu memastikan jumlah

senarai kuantiti atau ringkasan tawaran dipindahkan dengan betul ke Ringkasan

Tender dan seterusnya ke Borang Tender. Akhir sekali, kontraktor perlu

mencatatkan harga tender, tempoh kerja dan kemudiannya menandatangani Borang

Tender.

Dokumen Tender akan dijual mulai tarikh iklan tender tersebut dibuat di

dalam akhbar tempatan. Hanya kontraktor/pembekal yang memenuhi syarat-syarat

pendaftaran dalam bidang yang berkenaan dibenarkan membeli Dokumen Tender

tersebut. Bagi tender antarabangsa, pengecualian diberikan dari syarat-syarat

keperluan pendaftaran.

2.3.9 Penutupan Tender

Tender mahupun sebut harga yang diterima tanpa dibuka hendaklah

dimasukkan ke dalam peti tawaran berkunci. Peti tawaran hendaklah ditanda tarikh

dan waktu peti akan dibuka. Dua kunci yang berbeza bagi peti tawaran hendaklah

diadakan dan anak kunci dipegang secara berasingan oleh dua orang pegawai kanan

Jabatan berkenaan. Keselamatan peti tawaran hendaklah sentiasa dijaga.

Biasanya tempoh antara penyediaan tender hingga penutupan tender adalah

minima antara 21 hari. Namun tempoh ini akan lebih lama jika membabitkan projek

yang lebih besar kosnya. Sebelum menghantar sesuatu dokumen tender itu,

kontraktor hendaklah menyemak pada iklan tarikh tutup dan tempat mengemukakan

tender kerana ia mungkin berbeza dengan tempat membeli tender. Kontraktor juga

perlu memastikan tajuk dan nombor projek dicatatkan di luar sampul surat tender.

38

Borang Tender hendaklah dimasukkan ke dalam peti yang bertulis tajuk

projek berkenaan sebelum pukul 12 tengahari. Begitu juga jika borang tersebut

dihantar melalui mel udara. Penghantaran borang tender selepas masa dan tarikh

tersebut tidak akan dilayan. Satu lagi perkara penting dalam menghantar Borang

Tender adalah elakkan menggabungkan 2 tender dalam 1 sampul walaupun kedua-

dua tender tersebut mempunyai tarikh tutup yang sama kerana projek yang berlainan

mempunyai peti yang berbeza dan dalam kes ini kerugian adalah bagi pihak

kontraktor itu sendiri.

2.4 Kontrak

Kontrak ialah satu perjanjian yang terjalin apabila satu pihak bersetuju untuk

menerima tawaran daripada satu pihak yang lain (Saidin, 1998). Ianya merupakan

satu persetujuan bertulis berdasarkan perjanjian yang boleh dikuatkuasakan oleh

undang-undang yang mengikat kedua-dua belah pihak yang berkontrak yang terlibat

iaitu klien dan kontraktor. Kontrak merupakan elemen yang sangat penting dalam

industri pembinaan kerana terdapatnya proses kerjasama antara pelbagai pihak bagi

mewujudkan tujuan persetujuan yang dipersetujui. Dalam projek-projek kerajaan,

jika didapati perlu atau sesuai untuk mengadakan satu kontrak formal, kontrak itu

hendaklah dibuat atas nama Kerajaan dan ditandatangani oleh pegawai diberi kuasa

di bawah Akta Kontrak Kerajaan 1949 (disemak 1973).

Sebelum sesuatu kontrak kerja dimulakan, kontraktor hendaklah

mengemukakan Bon Perlaksanaan sebanyak 5% daripada keseluruhan kontrak. Bon

Pelaksanaan yang dikemukakan hendaklah dalam bentuk Jaminan dari bank berlesen

di bawah akta Bank dan Institusi Kewangan 1989 yang menjalankan perniagaan di

Malaysia atau Jaminan Insurans yang dikeluarkan oleh syarikat insurans berlesen di

39

bawah Akta Insurans 1963. Bon Perlaksanaan yang dikeluarkan dalam bentuk

Jaminan Insurans hendaklah bagi kontrak kerja yang bernilai tidak melebihi RM1

juta. Bagi nilai melebihi RM1 juta, jaminan hanya boleh dikemukakan dalam bentuk

Jaminan Bank sahaja.

Jenis-jenis kontrak yang biasa dipraktiskan di Malaysia mempunyai 4 jenis

iaitu kontrak Lump Sum (Gumpalan), kontrak Measure & Value (Ukur dan Nilai),

kontrak Cost Reimbursement (Kos Pembayaran Ganti) dan kontrak Turnkey.

2.4.1 Kontrak Lump Sum

Kontrak Lump Sum boleh dilaksanakan dalam tiga cara. Pertamanya

berdasarkan kepada lukisan spesifikasi yang disertakan dengan spesifikasi. Biasanya

kontrak ini digunakan untuk kerja yang memerlukan projek disiapkan cepat dan

lukisan spesifikasi yang disertakan adalah kurang memuaskan untuk mendapatkan

ukuran yang tepat. Ini menyebabkan kontraktor terdedah kepada risiko yang tinggi.

Kontrak Lump Sum berdasarkan lukisan dan senarai bahan digunakan untuk

projek-projek yang bernilai lebih RM I juta. Dengan menggunakan kaedah

pengukuran yang tepat berdasarkan pelan yang disediakan, kedua-dua pihak yang

terlibat dapat merasai keadilan. Jenis kontrak seperti ini juga akan memudahkan

pembayaran kemajuan kerja dan untuk kerja-kerja ubahsuai (Saidin, 1998).

Kontrak Lump Sum berdasarkan kepada lukisan dan jadual kadar harga pula

digunakan jika masa tidak mencukupi untuk menyediakan dokumen-dokumen lain

dan kebanyakan projek ini mengikut harga yang ditetapkan kontraktor. Ia juga

kadangkala digunakan dalam kerja penyelenggaraan bangunan. Menurut Saidin

40

(1998), kontrak Lump Sum jenis ini juga telah diubahsuai secara umum yang boleh

dibahagi kepada dua kategori iaitu:

(i) Kontrak Fixed Price – merangkumi penetapan terhadap kerja-kerja kecil di

dalam kontrak tersebut serta harganya tidak boleh diubah setelah kontrak

ditandatangan.

(ii) Kontrak Firm Price – boleh dibuat perubahan terhadap harga tetapi tidak

boleh mengubah jumlah besar kontrak tersebut.

2.4.2 Kontrak Measure and Value

Kontrak jenis ini secara khususnya digunakan bagi bangunan-bangunan yang

besar serta perlu dirahsiakan daripada pengetahuan masyarakat kedudukan bahagian-

bahagian tertentu di dalam bangunan tersebut, misalnya ialah penjara dan institusi

kewangan atau bank kerana faktor utama yang diambilberat adalah faktor

keselamatan. Pembinaan dilakukan secara cepat di mana tiada penyediaan lukisan

spesifikasi yang setara dan senarai bahan bagi tujuan perlaksanaan.

Masalah yang biasa di dalam kontrak jenis ini adalah dari aspek menentukan

harga perbelanjaan sebenar khususnya pada peringkat permulaan kerja. Tawaran

projek adalah secara sementara atau dikenali juga sebagai provisional. Bayaran

hanya dibuat setelah kontraktor yang terlibat memulakan kerja pembinaan

berdasarkan pengukuran dan kerja-kerja yang telah disiapkan. Pengubahsuaian

kontrak biasa berlaku dan bahagian yang dimaksudkan itu adalah (Saidin, 1998):

(i) Lukisan, spesifikasi kerja dan jadual kadar harga – pembayaran dilakukan

mengikut jadual yang telah dipersetujui terlebih dahulu antara pihak klien

dan kontraktor.

41

(ii) Lukisan, analisa kos dan spesifikasi kerja – pembayaran bagi projek adalah

berpandukan pada projek-projek lain yang setara iaitu mempunyai funsi dan

bentuk fizikal yang agak sama.

2.4.3 Kontrak Cost Reimbursement

Kontrak Cost Reimbursement kadangkala juga dikenali sebagai Kontrak Cost

Plus. Secara umumnya, kontrak jenis ini boleh dibahagikan kepada 3 kategori utama

iaitu (Saidin, 1998):

(i) Wang Kos Prime + Yuran Tetap

(ii) Wang Kos Prima + Peratus Yuran

(iii) Wang Kos Prima + Yuran Sasaran

Yuran yang terlibat adalah kiraan keuntungan dan perbelanjaan pengurusan

manakala Wang Kos Prima merupakan kos-kos yang melibatkan kos bahan, kos

pekerja dan kos peralatan atau jentera dan juga lat-alat sampingan di dalam

pembinaan projek berkenaan.

Biasanya, kos pengurusan dan keuntungan telah dipersetujui terlebih dahulu

dalam bentuk sejumlah peratusan tambahan ke atas kos bahan, kos pekerja dan kos

peralatan. Sistem pengurusan ini amat sesuai untuk projek-projek yang sulit,

kompleks dan perlu disiapkan cepat. Oleh sebab itu, para pakar perunding dan

kontraktor yang mahir dan jujur diperlukan supaya projek tersebut dapat disiapkan

mengikut jadual masa tanpa menjejaskan mutu kerja dengan kos pembinaan yang

paling minimum.

Yuran sasaran adalah bayaran tambahan yang dipersetujui oleh kontraktor

dengan juru ukur bahan sebelum sesuatu surat perjanjian kontrak ditandatangani.

Kadar tambahan bayaran biasanya diberikan kepada kontraktor sekiranya kontraktor

tersebut dapat menyiapkan projek dengan lebih cepat dari masa yang diperuntukkan

dengan memuaskan (Saidin, 1998). Cara ini dapat mendorong kontraktor

42

melipatgandakan usaha serta berlumba untuk menyiapkan projek berkenaan.

Sebelum kadar tambahan bayaran dipersetujui oleh kedua-dua pihak, beberapa

perkara penting perlu diambil perhatian serius iaitu:

(i) Angka atau jumlah harga anggaran

(ii) Bonus atau denda yang perlu dibayar jika belanja sebenar kurang atau lebih

tinggi daripada harga anggaran

(iii) Mutu kerja semata-mata untuk menjaga kualiti bagi pihak klien dan

kontraktor yang mementingkan pencapaian kos daripada harga anggaran

2.4.4 Kontrak Turnkey

Dalam kontrak turnkey, pihak klien meneyrahkan sepenuhnya tanggungjawab

penyiapan projek kepada pihak kontraktor. Biasanya projek-projek besar seperti

pembinaan hospital, jambatan, empangan dan lebuhraya diserahkan kepada suatu

organisasi atau perunding luar negeri untuk mengurus, merekabentuk serta

mengendalikan projek tersebut sehingga siap mengikut masa, harga dan arahan serta

kemahuan pihak kerajaan yang bertindak sebagai klien.

Kebaikan menggunakan pendekatan turnkey adalah dapat mengurangkan

penglibatan klien secara langsung mengenai hal-hal yang bersangkutan dengan

masalah teknikal, kecepatan dan pengawalan kos pembinaan secara keseluruhan.

Penyediaan awalan, iaitu merekabentuk serta kerja-kerja pengurusan bagi

pengurusan bagi projek-projek besar yang sulit lagi kompleks adalah satu

tanggungjawab yang amat besar dan memakan masa yang agak lama. Menurut

Uzairi (1998), terdapat dua faktor yang menyebabkan konsep turnkey diketengahkan

iaitu:

43

(i) Keperluan dan permintaan serta desakan yang semakin menginkat terhadap

projek-projek yang sedia dalam perancangan daripada pihak-pihak tertentu

(ii) Kekurangan dari segi kepakaran teknikal serta sumber tenaga kerja

2.5 Kesimpulan

Dalam industri pembinaan, terdapat banyak jenis tender yang membolehkan

klien mendapat kontraktor yang layak untuk melaksanakan projek. Setiap tender

juga mempunyai kelebihan serta kekurangannya yang tersendiri. Klien boleh

memilih iaitu untuk mengemukakan pelawaan tender terhadap semua kontraktor

melalui tender terbuka atau hanya mengemukakan pelawaan terhadap kontraktor

yang dipilih melalui tender terpilih. Tender perundingan pula lebih menguntungkan

klien di mana terdapat perundingan secara terperinci antara klien dengan kontraktor

sebelum bermulanya peringkat rekabentuk dan segala keperluan dibincang bersama.

Tender prakelayakan pula biasanya diamalkan untuk mendapatkan kontraktor yang

mempunyai kemahiran tertentu sahaja. Walaupun begitu, keputusan untuk memilih

jenis tender yang ditawarkan bergantung juga kepada jenis, kos serta keperluan

projek tersebut. Lebih besar serta kompleks projek tersebut, lebih tinggi risiko yang

perlu ditanggung oleh klien.

Secara umumnya, prosedur dalam proses tender adalah boleh dikatakan tiada

bezanya di antara praktis JKR dan penguasa tempatan kerana kedua-dua Jabatan

masih mempraktikkan landasan yang digariskan di dalam Arahan Perbendaharaan

dan pemilihan tender yang berjaya perlu dirujuk kepada Lembaga Perolehan seperti

yang ditekankan di dalam Arahan Perbendaharaan.

BAB 3

PENILAIAN TENDER

3.1 Pengenalan

3.2 Kuasa Membuka Tender

3.3 Memproses Tender

3.4 Pemilihan Pentender yang Berjaya

the lowest evaluated

and acceptable tender

3.5 Prosedur Penilaian Tender Oleh JKR dan Penguasa Tempatan

balance sheet

Builder’s Work

Cut-off

nature of work

KERJA BANGUNAN KERJA KEJURUTERAAN AWAM

Peratus perbezaanharga tender pentender dan anggaran jabatan

Statusperbezaan

Peratus perbezaanharga tender pentender dan anggaran jabatan

Statusperbezaan

PENILAIAN TENDER

PERINGKAT PERTAMA- Penilaian Awal &

Pelarasan Harga Tender

MemenuhiSyarat

PERINGKAT KEDUA- Penilaian Keupayaan

Pentender

PERINGKAT KETIGA- Penentuan Tender Paling

Menguntungkan

Kesempurnaan Tender

Kecukupan Dokumen

Prestasi Kerja Lepas &Semasa Memuaskan

Keupayaan Kewangan

Pengalaman Kerja

Kakitangan Teknikal

Keempunyaan Loji /Peralatan Asas

Tender Yang PalingMenguntungkan

MemenuhiSyarat

Tidak MemenuhiSyarat

KONTRAKTORDITOLAK

KONTRAKTORMEMENANGI TENDER

Tidak MemenuhiSyarat

PELARASAN HARGATERENDAH & MUNASABAH

Harga TidakMunasabah

Harga Terendah& Munasabah

Kesempurnaan & KecukupanDokumen

Reputasi Kontraktor

Keupayaan KewanganKontraktor

Keupayaan TeknikalKontraktor

Pelarasan Harga sertaMemenuhi Syarat Asas

PERINGKAT 1

PERINGKAT 2

PERINGKAT 3

Rujuk Carta AlirProses 1





Pemilihan Tender PalingMenguntungkan

Borang Tender

1. Dokumen disempurnakan & ditandatangan2. Harga & tempoh siap tercatat

3. Halaman disah / diaudit

Salinan Penyata Bulanan Akaun Bankbagi 3 bulan terakhir

Borang Asas

Borang A = Surat Pengakuan Kebenaran Maklumat dan KeesahanDokumen Yang Dikemukakan oleh Pentender

Borang B = Maklumat Am Latar Belakang PentenderBorang C = Data-data KewanganBorang CA = Laporan Bank/Institusi Kewangan Mengenai Kedudukan

Kewangan PentenderBorang D = Rekod Pengalaman KerjaBorang E = Kakitangan TeknikalBorang F = Keempunyaan Loji dan Peralatan Pembinaan AsasBorang G = Senarai Kontrak Kerja SemasaBorang GA = Laporan Penyelia Projek Atas Prestasi Kerja Semasa

PentenderBorang GA I = Laporan Jurutera Projek Atas Prestasi Kerja Semasa

Pentender


Pendaftaran dengan PKK / CIDB1. Masih sah2. Kelas kontraktor yang betul3. Taraf Bumiputera (jika disyaratkan)

Projek Dalam Tangan

Pengendalian Akaun Syarikat:

Modal Dalam Bentuk Aset Mudah Cairatau

Sumber Kewangan(Kemudahan kredit, Pinjaman overdraf,Unit amanah, Deposit tetap, Saham dan

Lain-lain)

Projek Lepas1. Saiz projek2. Nilai kerja (disiapkan & terbesar)3. Kerja-kerja serupa / sebanding

Anggaran Keperluan Minima Kakitangan Teknikal

Salinan Dokumen

1. Perakuan siap kerja2. Penyata caruman KWSP3. Sijil kelayakan kakitangan4. Perakuan bayaran interim terakhir

Kontraktor Ditolak

Lengkap

Disertakan

Lengkap

Disertakan

Dipenuhi

Prestasi memuaskan

Prestasi memuaskan

> 3% Nilai kerja daripadaAnggaran Jabatan

Harga tidak munasabah

Dipenuhi

Pelarasan Harga Terendahdan Munasabah

Pemilihan Tender Paling Menguntungkan

Dipenuhi

Penilaian akhir olehLembaga Tender

Tidak lengkap

Tidak disertakan

Tidak lengkapSemak sekiranya

disertakan bersamadalam profil syarikat

Disertakan Tidakdisertakan

Tidak dipenuhi

Prestasi tidak memuaskan


< 3% Nilai kerja daripadaAnggaran Jabatan

Tidak dipenuhi

Tidak dipenuhi

Semakan keperluansalinan dokumen

DiperlukanTidak diperlukan Tidakdisertakan

Disertakan

Proses 1

Proses 2

Proses 3

Proses 4

Proses 5

Ulasan Dalam Laporan Bertulis

1. Rekod berkontrak dengan Jabatan2. Komitmen dalam projek lepas3. Prestasi projek lepas memuaskan4. Pendaftaran dengan PKK / CIDB5. Harga tender berbanding AJ6. Tempoh siap dari tempoh penengah7. Alasan kontraktor diterima / ditolak

Semak status kemajuankerja semasa

Semak kecukupanmodal minimum

Semak HargaCut-Off

Semak status kemajuankerja lepas

Rekod Projek Lepas

Harga terendah/ munasabah

3.5.1 Penggunaan dan Penetapan Harga Cut-off Berdasarkan Kaedah

Statistik Oleh JKR

Cut-off

3.5.1.1 Latar Belakang

Cut-off

3.5.1.2 Penetapan dan Pemakaian Harga Cut-off

Cut-off

Cut-off

Cut-off

Mean Standard Deviation

freak

Cut-off Cut-off

Design & Build, Turnkey

freak

3.5.1.3 Pengiraan Harga Cut-off

Cut-off

Cut-off Mean Stdev

Mean

NX

Stdev Standard Deviation

NXXN

Coefficient of Variation

MeanStdev

3.5.1.4 Semakan Harga Freak

freak

freak

Mean Stdev Z-score

Mean Stdev Z-score

3.5.1.5 Had Rendah dan Had Tinggi

Cut-off

Mean

Mean

Builder’s Work

3.5.1.6 Pengecualian Pengiraan Harga Cut-off

Cut-off

freak

3.5.1.7 Tender yang Layak Dipertimbangkan

Cut-off

Cut-off

Cut-off

Cut-off

3.5.1.8 Panduan Penilaian Tender-tender Kerja

Cut-off

3.6 Faktor-faktor Pemilihan Kontraktor

3.6.1 Kajian Kes : Majlis Bandaraya Johor Bahru dan Jabatan Kerja Raya

Negeri Johor

nature of work

FAKTOR-FAKTORPEMILIHAN

KONTRAKTOR

KELAYAKANTEKNIKAL

PENGALAMAN &REPUTASI

NoW bagi PL

Prestasi PL memuaskan

Pernah mempunyaiprojek sakit

Mempunyai projek dlm.tgn.

Kontraktor A

Kontraktor C

Kontraktor B

MATLAMAT KRITERIA SUB-KRITERIA ALTERNATIF

Saiz projek bagi PL

AKM kakitangan teknikal

Nilai kerja bagi PL

KEUPAYAANKEWANGAN

Pengendalian akaunaktif

Modal dlm. btk. LA

Kemudahan kredit

Pinjaman overdraf

Unit amanah

Deposit tetap

Saham

Kecukupan modalminimum

Lain-lain sumberkewangan


KONTRAKTOR

Borang A

Borang B

KESEMPURNAAN& KECUKUPAN

DOKUMEN

Salinan Perakuan siapkerja

Salinan PenyataCaruman KWSP

Salinan sijil kelayakankakitangan

Salinan PenyataBulanan Akaun Bank

Salinan Perakuanbayaran interim akhir

Halaman disah / diaudit

Dokumen disempurna &ditandatangan

Harga & tempoh tercatat

Borang C

Borang CA

Borang GA

Borang G

Borang F

Borang E

Borang D

Borang GA I

Kontraktor A

Kontraktor C

Kontraktor B

MATLAMAT KRITERIA SUB-KRITERIA ALTERNATIF

Pemilihan HTT

Pemilihan HPMHTT &

MUNASABAH

PENDAFTARANPKK / CIDB

Masih sah pada tarikhtutup tender

Kelas kontraktor yangbetul

Taraf Bumiputera

Petunjuk:HTT = Harga tawaran terendahHPM = Harga paling munasabahPKK = Pusat Khidmat KontraktorCIDB = Construction Industry Development BoardPL = Projek lepasNoW = Nature of workAKM = Anggaran Keperluan MinimaLA = Liquidity assetBorang A = Surat Pengakuan Kebenaran Maklumat

dan Keesahan Dokumen Yang Dikemukakan oleh Pentender

Borang B = Maklumat Am Latar Belakang Pentender

Borang C = Data-data KewanganBorang CA = Laporan Bank/Institusi Kewangan

Mengenai Kedudukan Kewangan Pentender

Borang D = Rekod Pengalaman KerjaBorang E = Kakitangan TeknikalBorang F = Keempunyaan Loji dan Peralatan

Pembinaan AsasBorang G = Senarai Kontrak Kerja SemasaBorang GA = Laporan Penyelia Projek Atas Prestasi

Kerja semasa PentenderBorang GA I = Laporan Jurutera Projek Atas Prestasi

Kerja Semasa Pentender

3.6.2 Rangkakerja Bagi Penilaian Tender Kontraktor Binaan (Sumber :

Alsugair, A. M., 1999)

Faktor PenilaianTender

Penilaiankewangan

Penyerahantawaranalternatif

Organisasikontraktor

Pengalamandan reputasikontraktor

Kesempurnaandan kecukupan

dokumentender

Kelayakankontraktor

LokasiProjek

Persefahamantender

1. tawaran terendah2. tender tidak berbaki3. kesalahan pengiraan4. rizab kewangan

1. projek berasingan2. kualiti yang lebih baik3. cara yang lebih ekonomi4. tempoh lebih pendek dengan bayaran5. tempoh lebih pendek tanpa bayaran6. tawaran lebih murah dengan bayaran

lanjutan1. jalinan kerjasama2. peratusan subkontraktor

tinggi

1. klasifikasi2. modal kontraktor3. komitmen berterusan4. kerjasama dalam

penyelesaian masalah5. melaksanakan item tambahan

secara percuma

1. bond diperlukan2. keupayaan kewangan3. kekurangan tawaran kontrak4. halaman tidak disahkan

1. keupayaan untuk menyiapkan2. melengahkan tugas3. subkontraktor yang tidak layak4. buruh tempatan5. teknikal terkini6. rizab teknikal

1. keadaan tapak2. lokasi tapak

1. kesedaran tender2. menerangkan keraguan item3. respon terhadap keraguan4. perolehan klasifikasi informasi

SyarikatAsing

1. menghormati peraturan2. rutin kerajaan

standard range

3.6.3 Menilai Data Kontraktor Prakelayakan : Pemilihan Kriteria dan Faktor

Kejayaan Projek (Sumber : Hatush, Z., 1997)

Kriteria DenganNilai jangkaanPaling Besar

Kriteria DenganNilai jangkaanPaling Rendah

Masa KualitiKos

Masa KualitiKos

1. Kegagalan lepas2. Pengurusan pekerja3. Status kewangan4. Penyusunan perbankan5. Keupayaan6. Pengurusan maklumat7. Organisasi pengurusan projek8. Pengalaman9. Hubungan lain10. Rekod lepas

1. Kegagalan lepas2. Status kewangan3. Kadar kredit4. Pengalaman5. Kestabilan kewangan6. Keupayaan7. Penyusunan perbankan8. Pengurusan pekerja9. Hubungan lain10. Hubungan klien/kontraktor

1. Kegagalan lepas2. Status kewangan3. Pekerja teknikal4. Keupayaan5. Rekod lepas6. Pengurusan maklumat7. Pengurusan pekerja8. Organisasi pengurusan projek9. Pengalaman10. Kestabilan kewangan

1. Pengurusan perakaunan keselamatan

2. Kadar pengubahsuaian pengalaman

3. Tempoh masa dalam industri4. Rekod keselamatan5. Kadar insiden OSHA6. Hubungan klien/kontraktor7. Kadar kredit8. Kestabilan kewangan9. Pekerja teknikal10. Loji dan peralatan


2. Kadar insiden OSHA3. Tempoh masa dalam industri4. Rekod keselamatan5. Kadar pengubahsuaian

pengalaman6. Loji dan peralatan7. Pengurusan maklumat8. Pekerja teknikal9. Rekod lepas10. Organisasi pengurusan

projek


2. Rekod keselamatan3. Kadar insiden OSHA4. Kadar pengubahsuaian pengalaman

5. Loji dan peralatan6. Hubungan klien/kontraktor7. Tempoh masa dalam industri8. Kadar kredit9. Penyusunan perbankan10. Hubungan lain

KriteriaPemilihanKontraktor

3.7 Lembaga Tender

3.7.1 Perlantikan Ahli Lembaga Perolehan

3.7.1.1 Perlantikan Ahli Lembaga Perolehan (AP. 192.1)

3.7.1.2 Keahlian Lembaga Perolehan Persekutuan (AP. 192.2)

3.7.1.3 Keahlian Lembaga Perolehan Persekutuan Di peringkat Negeri (AP.

192.3)

3.7.1.4 Keahlian Lembaga Perolehan Negeri (AP. 192.4)

3.7.1.5 Keahlian Lembaga Perolehan Persekutuan Peringkat Bahagian – Bagi

Negeri Sarawak (AP. 192.5)

3.7.1.6 Wakil Jemputan (AP. 192.6)

3.7.2 Bidang Kuasa Lembaga Perolehan

3.7.2.1 Lembaga Perolehan Kementerian / Jabatan

3.7.2.2 Lembaga Perolehan Badan-badan Berkanun

3.7.2.3 Tender Perbadanan Awam Bukan Kewangan dan Syarikat Kerajaan

3.7.2.4 Agensi Yang Tidak Mempunyai Lembaga Perolehan

3.8 Panduan Dalam Memutuskan Tender

lowest evaluated and

acceptable tender

3.8.1 Dokumen Untuk Rujukan Lembaga Perolehan

3.9 Setuju Terima Tender

3.10 Surat Niat

legally binding

3.11 Surat Setuju Terima

3.12 Kontrak

3.13 Kesimpulan

BAB 4

PENDEKATAN MEMBUAT KEPUTUSAN

4.1 Pengenalan

4.2 Membuat Keputusan Multi-Kriteria (MCDM)

4.2.1 Analisis MCDM

ranking

4.2.2 Kaedah MCDM

MAVTTOPSIS UTA

PROMETHEE I

Klasifikasi Kaedah MCDM

Bilangan PembuatKeputusan

Pendekatan Sintesis Kriteria Tunggalberdasarkan MAUT

PendekatanPengoperasian

Jenis Data

Pendekatan Sintesis Berurutanberdasarkan Kaedah Berurutan

Penentuan Stokastik FuzziTunggal Kumpulan

ELECTRE I ELECTRE IS ELECTRE II

ELECTRE III ELECTRE IV ELECTRE TRI

MELCHIOR ORESTE REGIME

NAIADE PROMETHEE II

SMART

MaksiminFuzzi

MAUT EVAMIX

AHP

Jumlahmata nilai

Fuzzi

Multiple Attribute Utility Theory

4.2.3 MCDM yang Diadaptasi dalam Kajian

quantity surveyor

4.3 Pemilihan Kontraktor Berdasarkan Beberapa Pendekatan (Sumber :

Holt, 1998)

Bespoke Approaches

Multi-Attribute Analysis Multi-Attribute Utility Theory Multiple

Regression Cluster Analysis Fuzzy Set Theory Discriminant

Analysis

4.3.1 Pendekatan Bespoke Approaches (BA)

Penyerahan Awal

Adakah semuawajib dipenuhi?

Cth : AkredasiISO 9000

Perbandingankeputusan

Bahagi kriteriatender kepada

komponen

Cth : kewanganCth : kesihatan &

keselamatan

Semua komponendipenuhi?

Perbandingankeputusan

Kontraktor ditolak

Bagi pra-kelayakanprojek

Bagi pra-kelayakansenaraipendek

Pilih bilanganpentender yang

diperlukan (terbaik)

Pilih kontraktor ataumasih

dipertimbangkan

Pertimbanganterakhir yang terbaik

Tender-tenderdijemput

Ya

Ya

Tidak

Tidak

4.3.2 Pendekatan Multi-Attribute Analysis (MAA)

n

iijrj VAC

ACrj j

Vij i j

n

weighting indices

Wi Vi

n

iiijrj WVAC

Wi

Vi Wi

ACrj ACrj

j

jj ACr

ACrUACr

ACrjmax

Wi

Input Output

V1 W1 V2 W2 V3 W3 V4 W4 V5 W5 ACrj ACrjmax ACrj

Vi Wi

4.5.3 Pendekatan Multi-Attribute Utility Theory (MAUT)

Ui

n

iij UACr

Ui n

ii uxfU

n

iiij WUACr

4.3.4 Pendekatan Multiple Regression (MR)

Y* V1, V2, …,

Vi Y*

Y* - Y

n

iiio cVCY

Y*

Vi

ci

n

x:y Vi

Y* ci

Y* vi = 0 Y* = Co Y* - Y

R2

R2 = 0.8

Y* Vi R2

R2 = 0.96

VVVVVVP

Penyerahan Awal

Wajib dipenuhi?

Keupayaanbond

Penilaian atributMR dalam

mencapai databerselang

Kontraktor ditolak

Ya

Tidak

Kestabilankewangan

Insurans yangperlu

Lain-lain

Penggunaanpersamaan MR

iio cVCP

Penyusunankontraktor

berdasarkan skorprakelayakan

Pemilihan bilanganpentender yang

dikehendaki (yangmempunyai skor

P1 tertinggi)

4.3.5 Pendekatan Cluster Analysis (CA)

jointing-tree clustering k-means clustering jointing-tree

clustering

jkijij xxD

Dij i j

xik k i

jointing-tree clustering

k-me k k

k-means k-means

k

k

4.3.6 Pendekatan Fuzzy Set Theory (FST)

Crj

U

A U

jj CrACrA

U A Crj A µA Crj Crj A

Mv Crj U

4.3.7 Pendekatan Multivariate Discriminant Analysis (MDA)

Crj

Vi

Gj Vi

V2

V1

V3 ViV1

G1

G2G3 Gj

G1V2

V3

Vi

Menghubungkanperingkatpembolehubah (Gj)satu nominalkepada beberapaperingkatpembolehubah (Vi)selang

Fungsi analisismultivariasi variansiaitu nilai Vibersandar terhadappenandaan Gj

Gj Vi

Vi Gj

Vi

Gj

nnoi VCVCVCCZ

4.4 Kesimpulan

BAB 5

METODOLOGI KAJIAN

5.1 Pengenalan

Fasa janaan idea

Fasa pendefinisian masalah

Fasa rekabentuk prosedur

Fasa pemerhatian

Fasa analisis data

Fasa interpretasi

Fasa komunikasi

5.2 Metodologi Projek

5.2.1 Pengenalan

5.2.2 Pendekatan Metodologi

5.2.2.1 Prototaip Evolusi

5.2.3 Justifikasi Pemilihan Metodologi

5.3 Perancangan Projek

LiteratureReview

F1

Factors ofTender

Evaluation

F4

F3

F2F

Interview theExpertsF’Questionnaire

Distribute to All Respondent

Analysis ofResultsFeedback

NeedRefinementof Result?

Yes

No

RapidPrototyping

TestingImprovement

Needed?

Refinementof System

Yes

No

Contractors TenderEvaluation System

KnowledgeAcquisition

Phase

ModellingPhase

EvaluationPhase

DisseminationPhase

5.4 Perolehan Maklumat (KA)

Analisis teks

Analisis Temubual

Analisis Kelakuan

5.4.1 Tinjauan Soalselidik

5.4.2 Masalah Berkaitan Dengan KA

5.5 Decision Support System (DSS)

5.5.1 Konsep DSS

5.6 Analytic Hierarchy Process (AHP)

5.6.1 Prinsip AHP

5.6.1.1 Penghuraian

5.6.1.2 Prosedur Pengutamaan

Intensiti

KepentinganDefinisi Huraian

5.6.1.3 Sintesis Keputusan

5.6.1.4 Pengukuran Ketidakkonsistenan dalam Justifikasi Membuat Keputusan

Saiz

Matriks

Indeks

Rawak

5.7 Konsep Pangkalan Data

5.8 Pembangunan Sistem

6.8.1 Pembangunan Pangkalan Data

5.8.1.1 Unsur Dalam Pangkalan Data

Jadual

Queries

Borang

Laporan

Makro

Modul

5.8.1.2 Penstrukturan Pangkalan Data

5.8.1.3 Rekabentuk Pangkalan Data

5.8.1.4 Mewujudkan Data Bagi Jadual

5.8.1.5 Membentuk Perhubungan Antara Jadual

5.8.2 Antaramuka sistem

6.8.2.1 Unsur Dalam Pengaturcaraan VB

5.8.2.2 Paradigma Pembangunan Aturcara

5.8.2.3 Pembangunan Aturcara

5.8.3 Model Membuat Keputusan

5.9 Kesimpulan

BAB 6

ANALISIS DATA SOALSELIDIK

6.1 Pengenalan

Kajian in menggunakan kaedah tinjauan soalselidik sebagai salah satu kaedah

mendapatkan maklumat bagi mendapatkan maklumat daripada mereka yang

berpengalaman bagi memenuhi salah satu objektif yang diutarakan iaitu

mengenalpasti kriteria / faktor yang mempengaruhi di dalam pemilihan kontraktor

binaan bagi projek-projek kerajaan. Salah satu ciri soalselidik ini ialah soalan-soalan

umum bagi temubual tidak berstruktur dilaksanakan terlebih dahulu dikenali sebagai

pilot study sebelum peringkat temubual seterusnya iaitu temubual semi-struktur serta

temubual berstruktur dijalankan ke atas responden. Keputusan daripada soalselidik

adalah bersandarkan kepada gabungan pengalaman dan kebijaksanaan sepenuhnya

dan dipertimbangkan sangat penting dan berharga di dalam mempengaruhi hasil

kajian.

178

6.2 Analisa Soalselidik

Data yang diperolehi hasil daripada tinjauan soalselidik dianalisa dan

disesuaikan dengan kaedah statistik. Ini bertujuan bagi menyokong kajian literatur

yang telah dibuat dan menyokong aspek teori yang diperolehi dari sumber-sumber

rujukan sebelum ini.

Soalselidik yang disediakan telah disebarkan kepada beberapa responden

yang terdiri daripada kakitangan Bahagian Kejuruteraan dari enam penguasa

tempatan utama di Johor iaitu Majlis Bandaraya Johor Bahru, Majlis Perbandaran

Johor Bahru Tengah, Majlis Perbandaran Kulai, Majlis Perbandaran Kluang, Majlis

Perbandaran Batu Pahat dan Majlis Perbandaran Muar. Setiap penguasa tempatan

dibekalkan dengan tiga salinan soalselidik. Daripada 18 salinan yang sepatutnya

dipulangkan, hanya 16 salinan sahaja responden yang telah mengisi dan

memulangkan soalselidik yang telah disebarkan. Soalselidik terbahagi kepada tiga

bahagian utama yang perlu diisi oleh responden iaitu latarbelakang responden,

faktor-faktor pemilihan kontraktor binaan serta juga komen terhadap proses penilaian

tender bagi kontraktor binaan (rujuk Lampiran A). Secara umumnya, respon yang

didapati adalah baik dan lengkap.

6.2.1 Pengalaman Responden

Jadual 6.1 menunjukkan frekuensi pengalaman yang dimiliki oleh responden

dalam industri pembinaan serta juga dalam penilaian tender. Jadual ini menjelaskan

bahawa responden mempunyai pengalaman yang berbeza-beza mengikut tahun.

179

Jadual 6.1 : Hasil analisis frekuensi dan peratus bagi pengalaman responden

Industri Pembinaan Penilaian Tender Pengalaman

Frekuensi Peratus (%) Frekuensi Peratus (%)

< 2 tahun 5 31 6 37

2 – 3 tahun 1 6 3 19

4 – 5 tahun 0 0 1 6

6 – 7 tahun 2 13 2 13

> 8 tahun 8 50 4 25

16 100 16 100

Responden yang mempunyai pengalaman kurang daripada 2 tahun di dalam

industri pembinaan dan juga di dalam penilaian tender adalah masing-masing 5

responden (31%) dan 6 responden (37%). Bagi responden yang mempunyai

pengalaman dari 2 sehingga 3 tahun pula di dalam industri pembinaan adalah terdiri

daripada hanya seorang (6%) responden manakala yang berpengalaman di dalam

penilaian tender hanyalah 3 orang (19%).

Pengalaman di dalam industri pembinaan

> 8 tahun50%

< 2 tahun31%

2-3 tahun6% 4-5 tahun

0% 6-7 tahun13%

Pengalaman di dalam penilaian tender

> 8 tahun25%

6-7 tahun13%

4-5 tahun6%

2-3 tahun19%

< 2 tahun37%

Rajah 6.1 : Perwakilan grafikal pengalaman responden di dalam industri pembinaan

dan penilaian tender

Merujuk kepada Jadual 6.1 serta Rajah 6.1, daripada soal selidik didapati

tiada seorang pun di antara responden yang mempunyai pengalaman 4 hingga 5

tahun di dalam industri pembinaan, manakala bagi yang berpengalaman di dalam

penilaian tender adalah terdiri daripada seorang sahaja (6%). 2 orang (13%) daripada

180

16 orang responden mempunyai pengalaman di dalam industri pembinaan serta juga

penilaian tender. Daripada 8 orang (50%) responden yang berpengalaman di dalam

industri pembinaan lebih daripada 8 tahun, hanya 4 orang (25%) yang mempunyai

pengalaman di dalam penilaian tender.

Jadual 6.2 pula menunjukkan frekuensi jawatan yang dipegang oleh

responden dalam jabatan. Jadual ini menjelaskan bahawa responden-responden

menjawat empat jawatan utama yang berbeza-beza iaitu pembantu tadbir, pembantu

teknik, juruteknik serta jurutera.

Jadual 6.2 : Hasil analisis frekuensi dan peratus bagi jawatan responden

Jawatan Frekuensi Peratus (%)

Pembantu tadbir 1 6

Pembantu teknik 9 56

Juruteknik 4 25

Jurutera 2 13

16 100

Merujuk kepada jadual serta juga perwakilan grafikal, didapati responden

yang memegang jawatan pembantu teknik merupakan menyumbang terbesar

terhadap respon soalselidik iaitu sebanyak 9 orang (56%) daripada 16 orang

keseluruhannya. Jumlah ini melebihi separuh daripada jumlah keseluruhan

responden. Juruteknik terdiri daripada 4 orang (25%) responden manakala jurutera

pula adalah sebanyak 2 orang (13%). seorang (6%) pembantu tadbir merupakan

penyumbang terkecil di dalam respon soalselidik yang telah disebarkan.

181

Jawatan responden

Juruteknik25%

Pembantu Teknik56%

Jurutera13%

Pembantu Tadbir6%

Rajah 6.2 : Perwakilan grafikal jawatan responden di dalam jabatan

Faktor pengalaman serta jawatan yang disandang oleh responden sebenarnya

banyak mempengaruhi ketepatan dan kepersisan terhadap faktor / kriteria pemilihan

kontraktor binaan konvensional seperti yang dikehendaki. Menurut Encik Shamsul

Ariff dari Jabatan Ukur Bahan JKR Johor, responden boleh dipertimbangkan sebagai

benar-benar berpengalaman sekiranya mereka terlibat secara langsung dengan

penilaian tender selama lebih kurang 5 tahun. Daripada respon soalselidik yang

diterima, terdapat kurang separuh responden terdiri daripada yang berpengalaman

lebih 5 tahun di dalam penilaian tender iaitu sebanyak 7 orang (44%).

Menurut beliau lagi, seseorang jurutera pula boleh dipertimbangkan sebagai

berpengalaman dari segi pengalaman fizikal dan teori dan lebih bersedia di dalam

memberi respon yang baik dalam sesi soalselidik. Daripada respon soalselidik yang

diterima, hanya 2 orang (13%) responden sahaja yang terdiri daripada jurutera. Baki

14 orang (87%) responden pula terdiri daripada responden yang menjawat jawatan

sebagai juruteknik, pembantu teknik serta pembantu tadbir.

Umumnya, berasaskan analisa frekuensi serta peratusan yang diterima

berdasarkan kepada pengalaman serta jawatan responden boleh dipertimbangkan

baik kerana ia seimbang di antara satu sama lain. Pengalamana serta jawatan

kadangkala hanyalah sebagai suatu indikator terhadap menilai keupayaan seseorang

dari segi teknikal dan teoritikal. Namun apa yang penting merupakan keupayaan

182

seseorang responden memahami kriteria / faktor yang dikehendaki dan penting di

dalam membuat penilaian tender kerajaan berdasarkan kepada pengulangan penilaian

demi penilaian yang dibuat selama terlibat di dalam proses penilaian tender di dalam

jabatan.

6.2.2 Analisa Faktor Pemilihan Kontraktor

Tujuan utama dalam melakukan analisis ini adalah bagi mengenalpasti faktor-

faktor yang berpengaruh di dalam pemilihan kontraktor binaan bagi tender kerajaan.

Kaedah pengumpulan data dengan skala ordinal telah digunakan bagi menerbitkan

faktor yang paling berpengaruh dan terpenting. Selain itu, kaedah indeks relatif juga

digunakan bagi menganalisa dan menentukan rank sesuatu faktor yang telah dipra-

tentukan terlebih dahulu.

Pembangunan borang soalselidik sendiri mengambil masa yang agak lama

untuk disiapkan kerana melalui beberapa fasa yang perlu dijalankan iaitu

pembangunannya adalah perlu sentiasa dipantau dan diperiksa oleh pakar yang

berpengalaman yang pernah terlibat secara langsung dalam penilaian tender kerajaan.

Maklumat yang diperolehi daripada kajian literatur yang dijalankan telah

memberikan satu garis panduan serta formula dalam melaksanakan kajian.

Nilai frekuensi / indeks menjelaskan jarak ordinal yang digambarkan oleh

sesuatu faktor yang telah ditentukan. Nilai ini perlu ditentukan oleh responden

dengan menggunakan skala 5 nilai bagi mewakili intensiti kepentingan iaitu seperti

yang ditunjukkan di dalam jadual 6.3.

183

Jadual 6.3 : Nilai indeks dan intensiti kepentingannya

Indeks Intensiti Kepentingan1 Faktor sangat tidak setuju / sangat tidak penting / sangat tidak perlu2 Faktor tidak setuju / tidak penting / tidak perlu3 Faktor kurang setuju / kurang penting / kurang perlu4 Faktor setuju / penting / perlu5 Faktor sangat setuju / sangat penting / sangat perlu

Nilai indeks 5 digunakan apabila bukti memihak kepada suatu faktor

merupakan kemungkinan yang paling tinggi dalam susunan pengesahan. Bagi suatu

aktiviti dengan jelas berpihak dan dominannya dibuktikan dalam praktis ditandakan

sebagai nilai indeks 4. Bagi nilai frekuensi 3 pula ditandakan apabila pengalaman

dan justifikasi dengan jelas memihak kepada faktor tetapi tiada bukti tentang

kepentingannya. Nilai frekuensi 2 digunakan apabila pengalaman dan justifikasi

dengan kurang jelas memihak kepada faktor yang dinyatakan manakala nilai indeks 1

pula menggambarkan suatu faktor yang dengan jelas dan berdasarkan justifikasi

beserta bukti menyumbang kepada kenyataan ketidakpentingannya yang tidak boleh

disangkal dan ditolak oleh sesiapa.

Dalam tinjauan borang soalselidik, responden telah memberikan

maklumbalas yang memberangsangkan dan positif. Data yang telah diperolehi

daripada responden daripada borang soal selidik telah dianalisa menggunakan kaedah

indeks purata serta juga indeks relatif.

Setiap responden mempunyai pandangan serta persepsi yang hampir sama

dalam menentukan faktor pemilihan kontraktor bersandarkan kepada pengalaman

masing-masing di dalam menilai tender kerajaan. Maklumbalas responden terhadap

kriteria utama di dalam pemilihan kontraktor diringkaskan di dalam Jadual 6.4 di

sebelah:

184

Jadual 6.4 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi kriteria utama pemilihan

kontraktor

Kriteria utama pemilihan kontraktor

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Kesempurnaan dan kecukupan dokumen tender 4.94 0.988 17.71 2Pendaftaran dengan PKK / CIDB 5.00 1.000 17.94 1Reputasi kontraktor 4.50 0.900 16.14 5Pelarasan harga terendah dan munasabah 4.25 0.850 15.25 6Keupayaan kewangan kontraktor 4.56 0.913 16.37 4Kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor 4.63 0.925 16.59 3

Faktor utama pemilihan kontraktor daripada kajian literatur yang intensif

terdiri daripada 6 faktor. Indeks purata yang dianalisa menunjukkan kesemua faktor

yang ditentukan adalah di antara nilai 4 sehingga 5. Nilai indeks purata berkenaan

boleh diterima kerana nilainya adalah persis dan konsisten di antara responden-

responden yang telah memberi maklumbalas.

Kriteria utama pemilihan kontraktor

Kesempurnaandan kecukupan

dokumen tender,17.71%

Pendaftarandengan PKK /CIDB, 17.94%

Reputasikontraktor,

16.14%

Pelarasan hargaterendah danmunasabah,

15.25%

Keupayaankewangankontraktor,

16.37%

Kelayakan dankeupayaan

teknikalkontraktor,

16.59%

Rajah 6.3 : Kepentingan faktor pemilihan kontraktor mengikut peratus

Daripada analisa data yang telah dilakukan, kriteria yang paling penting di

dalam pemilihan kontraktor adalah pendaftaran kontraktor dengan Pusat Khidmat

Kontraktor (PKK) atau Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) dengan

185

17.94% daripada nilai indeks yang diberikan responden. Faktor ini adalah tepat

dikatakan sebagai kriteria utama pemilihan kerana tanpa pendaftaran yang sah dan

betul, kontraktor tidak akan berpeluang sama sekali di dalam menyertai tender

kerajaan.

Faktor kedua terpenting adalah faktor kesempurnaan dan kecukupan

dokumen tender. Faktor ini diwakili dengan peratusan sebanyak 17.71%. Dokumen

tender yang dianggap tidak lengkap dan tidak sempurna tidak akan diterima sama

sekali oleh penguasa tempatan melainkan ada situasi yang membenarkan mengikut

kes-kes tertentu.

Faktor kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor merupakan faktor ketiga

terpenting yang perlu dipertimbangkan semasa pemilihan kontraktor iaitu mewakili

16.59% nilai indeks yang dianalisa. Penguasa tempatan hanya akan memilih

kontraktor yang mempunyai kepakaran yang sesuai dengan kerja yang akan

dilaksanakan oleh kontraktor. Tenaga kerja yang mempunyai keupayaan dalam

bidang tertentu akan menjanjikan kualiti kerja yang baik dan berkualiti.

Faktor keempat adalah keupayaan kewangan kontraktor yang perlu

mempunyai nilai modal minimum yang diperlukan serta sebagaimana disyaratkan.

Faktor ini diwakili dengan peratusan sebanyak 16.37% daripada nilai indeks yang

diberikan respon oleh responden.

Faktor kelima terpenting di dalam pemilihan kontraktor adalah faktor reputasi

kontraktor iaitu perwakilan nilai indeks sebanyak 16.14%. Rekod kerja kontraktor

adalah berkaitan dengan prestasi kontraktor tidak kira sama ada kerja semasa ataupun

bagi projek lepas.

186

Faktor terakhir yang perlu dipertimbangkan di dalam pemilihan adalah

berkaitan dengan pelarasan harga terendah dan munasabah. Faktor ini diwakili

denagn nilai indeks sebanyak 15.25%. Harga taawaran ditentukan melalui

persaingan meletak harga dengan cara yang sihat sebagai sebahagian daripada proses

memilih kontraktor binaan atau boleh juga dipersetujui melalui perundingan dengan

kontraktor yang terpilih. Harga terendah belum tentu dapat memenangi sesuatu

tender.

Jadual 6.5 di bawah menunjukkan sub-faktor bagi faktor kesempurnaan dan

kecukupan dokumen tender yang secara umumnya ditandakan skala indeks nilai

antara 4 sehingga 5 mata.

Jadual 6.5 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria kesempurnaan borang

tender

Kesempurnaan borang tender

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

kDokumen disempurnakan dan ditandatangani 4.94 0.988 35.11 1Harga dan tempoh siap tercatat 4.88 0.975 34.67 2Halaman disah / diaudit 4.25 0.850 30.22 3

Faktor kesempurnaan dokumen dan ditandatangani merupakan faktor yang

dianggap kritikal oleh responden. Kebanyakan responden menyatakan bahawa

faktor ini sangat penting dan sangat perlu. Ini adalah kerana dokumen yang tidak

lengkap ditandatangani serta tidak disempurnakan mana-mana bahagian yang kritikal

akan secara automatik ditolak oleh jabatan.

187

Faktor kedua terpenting adalah harga dan tempoh siap perlulah tercatat di

dalam dokumen tender. Kebanyakan responden juga menyatakan bahawa faktor ini

merupakan faktor yang sangat penting untuk dipenuhi. Faktor terakhir yang

dianggap penting adalah halaman perlulah disahkan serta diaudit. Contohnya audit

data-data kewangan kontraktor supaya dapat dibuktikan kesahihan segala dokumen

yang disertakan.

Kesempurnaan borang tender

Halaman disah /diaudit, 30.22%

Harga dantempoh siap

tercatat, 34.67%

Dokumendisempurnakan

danditandatangani,

35.11%

Rajah 6.4 : Kepentingan faktor kesempurnaan dokumen mengikut peratus

Rajah 6.4 di atas menunjukkan kepentingan kesempurnaan borang tender

mengikut peratusan. Hasil daripada analisis didapati peratusan kepentingan faktor

dokumen disempurnakan dan ditandatangani adalah sebanyak 35.11%. Ini diikuti

dengan faktor harga dan tempoh siap yang tercatat dengan peratusan 34.67% dan

halaman disah atau diaudit dengan peratusan sebanyak 30.22%.

Sebelum sesuatu penilaian terperinci dijalankan, maklumat-maklumat semasa

pentender yang berkenaan dengan kedudukan kewangan, pengalaman kerja,

kakitangan teknikal, keempunyaan loji / peralatan asas dan prestasi kerja perlu

dilengkapkan. Ia boleh diperolehi daripada pentender di mana borang-borang asas

disertakan dan perlu diisi oleh setiap pentender semasa mereka mengemukakan

tender masing-masing.

188

Borang asas yang disertakan perlulah dilengkapkan sekiranya jabatan

memerlukan atau dinyatakan kekritikalan borang-borang berkenaan. Biasanya

borang-borang asas dilampirkan bersama dokumen tender. Jadual 6.6 di bawah

menunjukkan hasil analisis terhadap kepentingan setiap borang asas yang disertakan.

Kebanyakan nilai indeks purata yang telah didapati adalah di antara nilai 4 sehingga

5.

Jadual 6.6 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria kecukupan borang asas

Kecukupan borang asas

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Borang A - Surat Pengakuan Kebenaran Maklumat dan Keesahan Dokumen yang Dikemukakan Pentender 4.69 0.938 10.58

4

Borang B - Maklumat Am Latar Belakang Pentender 4.81 0.963 10.86 1Borang C - Data-data Kewangan 4.80 0.960 10.16 2Borang CA - Laporan Bank/Institusi Kewangan MengenaiKedudukan Kewangan Pentender 4.75 0.950 10.72

3

Borang D - Rekod Pengalaman Kerja 4.81 0.963 10.86 1Borang E - Kakitangan Teknikal 4.56 0.913 10.30 5Borang F- Keempunyaan Loji dan Peralatan Pembinaan Asas 4.19 0.838 9.45 9Borang G - Senarai Kontrak Kerja Semasa 4.27 0.853 9.03 7Borang GA - Laporan Penyelia Projek Atas Prestasi Kerja Semasa Pentender 4.33 0.867 9.17

6

Borang GA I - Laporan Jurutera Projek Atas Prestasi Kerja Semasa Pentender 4.20 0.840 8.89

8

Borang B yang perlu dilengkapi dengan maklumat latarbelakang pentender

seperti nama dan alamat pentender, ahli-ahli Lembaga Pengarah dan ahli-ahli

pengurusan serta juga maklumat pendaftaran dengan PKK, modal dibenarkan

dipertimbangkan sebagai borang yang paling penting untuk dilengkapkan iaitu

mewakili kepentingan 10.86% kepentingan daripada kesemua borang yang

diperlukan di samping juga Borang D yang mana pentender perlu menyenaraikan

kerja-kerja dan semua data bagi projek yang disiapkan dalam tempoh lima tahun

lepas. Antara maklumat penting yang diperlukan di dalam borang ini adalah nama

proejk dan skop kerja, nama dan alamat klien, tarikh milik tapak, nilai kontrak, nama

dan alamat pegawai penguasa / jurutera perunding, tempoh kontrak dan juga tarikh

189

siap projek. Rajah 6.5 di bawah menunjukkan carta pai yang menunjukkan peratusan

kepentingan borang-borang maklumat melalui perwakilan grafikal.

Kecukupan borang asas

Borang GA I,8.89%Borang GA,

9.17%

Borang G, 9.03%

Borang F, 9.45%

Borang E,10.30%

Borang D,10.86%

Borang CA,10.72%

Borang C,10.16%

Borang B,10.86%

Borang A,10.58%

Rajah 6.5 : Kepentingan faktor kecukupan borang mengikut peratus

Borang yang kedua dan ketiga terpenting adalah Borang C dan Borang CA di

mana ia masing-masing diwakili dengan kepentingan 10.16% dan 10.72% daripada

kesemua borang yang terlibat. Borang ini mengkehendaki pentender menyatakan

kedudukan kewangan semasa mereka iaitu seperti akaun tunai dalam tangan,

ringkasan asset dan laibiliti seperti yang dilanjutkan dalam Balance Sheet yang

telahpun diaudit bagi tahun kewangan terakhir dan juga kemudahan kredit sama ada

dalam bentuk overdraf atau pinjaman tetap yang layak diperolehi bagi projek yang

dilaksanakan. Borang A yang diwakili dengan kepentingan 10.58% menghendaki

pentender menyediakan surat akuan bagi mengakui kebenaran setiap dokumen yang

disempurnakan serta juga membenarkan sebarang penyemakan dijalankan bagi

mengetahui kesahihan maklumat tersebut dengan jabatan, badan berkanun dan

institusi kewangan yang berkaitan.

Seterusnya diikuti dengan Borang E iaitu sebanyak 10.58% di mana ia

memerlukan pentender mengisi data peribadi kakitangan teknikal, jawatan

disandang, tarikh mula berkhidmat dan juga pengalaman kakitangan. Seterusnya ini

diikuti dengan Borang GA, G dan GA I yang memerlukan pentender mengisi

maklumat seperti nama, nilai dan tempoh kotrak, nama dan alamat klien, tarikh milik

190

tapak, tarikh siap kontrak dan sebagainya. Borang terakhir yang penting adalah

Borang F iaitu keempunyaan loji / peralatan pembinaan asas. data-data yang

diperlukan di dalam borang ini adalah seperti bilangan loji / peralatan asas, taraf loji

sama ada dibeli ataupun disewa, jenis-jenis loji dan juga keupayaan loji / peratan

asas.

Bagi memastikan kesahihannya, borang asas serta maklumat yang disertakan

daripada pentender perlu disokong dengan dokumen-dokumen sokong. Jadual 6.7

menunjukkan salinan dokumen yang perlu disertakan mengikut kepentingannya.

Jadual 6.7 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria kecukupan salinan

dokumen

Kecukupan salinan dokumen

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Salinan penyata bulanan akaun bank bagi tiga bulanterakhir 4.50 0.900 21.30 1Salinan perakuan siap kerja 4.31 0.863 20.41 2Salinan penyata caruman KWSP 4.06 0.813 19.23 5Salinan sijil kelayakan kakitangan 4.27 0.853 18.93 3Salinan perakuan bayaran interim terakhir 4.25 0.850 20.12 4

Secara umumnya, respon indeks purata yang diterima adalah 4. Salinan

dokumen yang dianggap paling penting adalah penyata bulanan akaun bank bagi tiga

bulan terakhir. Salinan dokumen kedua terpenting adalah perakuan siap kerja dan

seterusnya adalah salinan sijil kelayakan kakitangan. Salinan dokumen yang penting

berikutnya adalah diikuti dengan salinan perakuan bayaran interim terakhir dan

salinan penyata caruman KWSP.

191

Kecukupan salinan dokumen

Salinan penyatabulanan akaunbank bagi tigabulan terakhir,

21.30%

Salinan perakuansiap kerja,

20.41%Salinan penyatacaruman KWSP,

19.23%

Salinan sijilkelayakan

kakitangan,18.93%

Salinan perakuanbayaran interimterakhir, 20.12%

Rajah 6.6 : Kepentingan faktor kecukupan salinan dokumen mengikut peratus

Jika diteliti nilai indeks relatif dan peratus, rank yang dinyatakan adalah tidak

selari dengan nilai-nilai berkenaan. Ini adalah kerana ada sesetengah jawapan yang

tidak mendapat respon daripada responden serta tidak diisi dengan lengkap. Ini

menyebabkan jumlah nilai indeks menjadi kurang. Oleh itu, apabila ingin membuat

rank, nilai indeks relatif diambil kira kerana nilai berkenaan telahpun mengambil kira

indeks yang tidak diisi dengan lengkap. Nilai purata pula hanya mengambil kira

purata daripada keseluruhan faktor yang dinyatakan tanpa mengambilkira

kekurangan data indeks di dalam satu-satu sub-faktor.

Merujuk kepada Jadual 6.8, umunmya indeks purata yang diterima daripada

responden adalah 5.

Jadual 6.8 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria pendaftaran dengan

PKK / CIDB

Pendaftaran dengan PKK / CIDB

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Pendaftaran masih sah pada tarikh tutup tender 5.00 1.000 33.76 1Kelas kontraktor yang betul 5.00 1.000 33.76 1Taraf Bumiputera 4.81 0.963 32.49 2

192

Faktor pendaftaran dengan PKK / CIDB menyatakan tiga sub-faktor yang

utama dan kritikal iaitu pendaftaran yang masih sah pada tarikh tutup tender, kelas

kontraktor yang betul serta juga mempunyai taraf Bumiputera. Rajah 6.7

menunjukkan perwakilan grafikal bagi peratusan mengikut kepentingan bagi faktor

yang dinyatakan.

Pendaftaran dengan PKK / CIDB

Pendaftaranmasih sah pada

tarikh tutuptender, 33.76%

Kelas kontraktoryang betul,

33.76%

TarafBumiputera,

32.49%

Rajah 6.7 : Kepentingan faktor pendaftaran dengan PKK /CIDB mengikut peratus

Berdasarkan analisis daripada tinjauan soalselidik yang dibuat, didapati

bahawa sub-faktor pendaftaran yang masih sah pada tarikh tutup tender dan kelas

kontraktor yang betul sangat penting dalam pemilihan kontraktor. Ini dibuktikan

apabila kesemua responden memberi mata nilai 5 kepada dua faktor berkenaan.

Manakala faktor taraf seseorang kontraktor dinyatakan sebagai kurang penting. Ini

adalah kerana bukan semua projek-projek kerajaan yang memerlukan kontraktor

mempunyai taraf Bumiputera kerana ada juga sesetengah projek yang memerlukan

kepakaran luar yang mana kepakaran tempatan sukar didapati di dalam negara.

Merujuk kepada Jadual 6.9 di bawah menunjukkan hasil analisis daripada

tinjauan solaselidik yang telah dibuat berasaskan faktor repuatsi kontraktor

berdasarkan rekod projek. Satus kemajuan projek semasa lebih dititikberat oleh

responden di mana lebih daripada 50% responden bersetuju dengan kenyataan

bahawa pemantauan terhadap rekod projek semasa lebih penting daripada rekod

projek lepas. Indikator / parameter ini mungkin disebabkan oleh persepsi bahawa

193

rekod projek semasa lebih menunjukkan prestasi semasa kontraktor daripada rekod

projek lepas yang tidak dapat menggambarkan prestasi sebenar semasa kontraktor.

Jadual 6.9 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria reputasi kontraktor

berdasarkan rekod projek

Reputasi kontraktor berdasarkanrekod projek

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Status kemajuan projek semasa 4.44 0.888 50.35 1Status kemajuan projek lepas 4.38 0.875 49.65 2

Jadual 6.10 menunjukkan analisis indeks purata serta indeks relatif dan

peratus bagi faktor pelarasan harga terendah dan munasabah. Pemilihan harga tender

paling munasabah merupakan kriteria terpenting yang dipertimbangkan oleh

responden iaitu kepentingan sebanyak 57.85% berbanding hanya 42.15% bagi

kriteria pemilihan berdasarkan harga terendah. Tidak dapat dinafikan bahawa

kebanyakan tender kerajaan mempertimbangkan harga tender terendah tetapi bagi

sesetengah kes harga yang paling rendah mungkin tidak munasabah untuk diterima

kerana mungkin akan memberi kesan kepada kualiti pembinaan yang akan dibina

kelak.

Jadual 6.10 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria pelarasan harga

terendah dan munasabah

Pelarasan harga terendahdan munasabah

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Pemilihan berdasarkan harga terendah 3.19 0.638 42.15 2Pemilihan harga paling munasabah 4.38 0.875 57.85 1

194

Keupayaan kewangan kontraktor amat dititikberat oleh jabatan dalam

menawarkan sebarang tender kepada satu-satu kontraktor yang berkenaan. Jadual

6.11 menunjukkan hasil analisis bagi faktor keupayaan kewangan kontraktor. Di

dalam konteks ini, faktor kontraktor mempunyai sumber kewangan dalam bentuk

kemudahan kredit (nilai baki / tambahan), pinjaman overdraf, unit amanah, deposit

tetap, saham dan lain-lain lebih diberi perhatian dan berkepentingan iaitu mewakili

lebih 50% kepentingannya berbanding faktor kontraktor mempunyai modal dalam

bentuk aset mudah cair. Namun apa yang menjadi dasar adalah kedua-dua kriteria

berkenaan perlulah melebihi 3% daripada Anggaran Jabatan.

Jadual 6.11 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria keupayaan kewangan

kontraktor

Keupayaan kewangan kontraktor In

deks

pur

ata

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Modal dalam bentuk aset mudah cair (>3% daripadaAnggaran Jabatan)

4.31 0.863 49.29 2

Sumber-sumber kewangan (>3% daripada AJ) - kemudahan kredit (nilai baki/tambahan), pinjamanoverdraf, unit amanah, deposit tetap, saham dan lain-lain.

4.44 0.888 50.71 1

Modal dalam bentuk mudah cair dipertimbangkan kurang penting berbanding

sumber-sumber kewangan lain adalah mungkin disebabkan walaupun kontraktor

mempunyai kecukupan modal minimum di dalam akaun syarikat namun tidak

semestinya kontraktor benar-benar berkeupayaan melaksanakan sesuatu projek

pembinaan kerana modal dalam bentuk mudah cair tidak mengambilkira liabiliti

yang harus ditanggung oleh kontraktor sama ada sekiranya kontraktor mempunyai

hutang jangkamasa pendek, hutang jangkamasa pendek, tanggungan inventori atau

lain-lain liabiliti. Sumber kewangan seperti saham, unit amanah dan lain-lain adalah

sumber kewangan yang baik bagi kontraktor kerana walaupun ia tidak nampak

seperti mana tunai dalam tangan tetapi ia lebih bersifat menanggung risiko kontraktor

195

dalam jangkamasa panjang dan kewangan kontraktor lebih terjamin dengan adanya

sumber kewangan yang bersifat sedemikian.

Jabatan akan memilih kontraktor yang benar-benar layak sahaja dari segi

kepakaran teknikal dan kesesuaiannya dengan skop kerja yang bakal dilaksanakan

oleh kontraktor. Tenaga kerja yang mempunyai kepakaran dalam bidang tententu

akan menghasilkan kualiti kerja yang baik dan berkualiti. Jadual 6.12 menunjukkan

hasil analisis indeks purata dan indeks relatif serta juga peratus bagi kriteria

kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor.

Jadual 6.12 : Hasil analisis indeks dan peratus bagi sub-kriteria kelayakan dan

keupayaan teknikal kontraktor

Kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor

Inde

ks p

urat

a

Inde

ks r

elat

if

Per

atus

Ran

k

Kontraktor memenuhi Anggaran Keperluan Minima (AKM)kakitangan teknikal 4.25 0.850 24.91 2

Jabatan mengambilkira saiz projek kontraktor bagi projek lepas4.19 0.838 24.54 3

Jabatan mengambilkira nature of work bagi tender yang disertaikontraktor serupa atau sebanding dengan projek lepas kontraktor

4.38 0.875 25.64 1Jabatan mengambilkira nilai kerja yang pernah disiapkan dan terbesar oleh kontraktor bagi projek lepas 4.25 0.850 24.91 2

Secara umumnya nilai indeks yang dipertimbangkan oleh klien majoritinya

meletakkan nilai 4 sebagai mewakili kepentingannya daripada nilai 5 jika ianya

sangat penting bagi pandangan responden. Rajah 6.8 di sebelah menunjukkan

perwakilan secara grafikal peratus kepentingan faktor kelayakan dan keupayaan

teknikal berbanding sub-faktor di antara sattu sama lain.

196

Kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor

AKM kakitanganteknikal, 24.91%

Saiz projekdisiapkan,

24.54%

Skop kerjaserupa /

sebandingdisiapkan,25.64%

Nilai kerjaterbesar

disiapkan,24.91%

Rajah 6.8 : Kepentingan faktor kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor

mengikut peratus

Faktor yang dianggap paling penting dari pandangan responden adalah faktor

skop kerja / nature of work yang pernah dilaksanakan oleh kontraktor sama ada kerja

serupa / sebanding berbanding tender yang ingin disertainya dengan diwakili 25.64%

lebih penting daripada faktor lain. Faktor kedua terpenting adalah sama ada

kontraktor memenuhi anggaran Keperluan Minima (AKM) kakitangan teknikal serta

juga faktor nilai kerja yang pernah disiapkan dan terbesar oleh kontraktor bagi projek

lepas iaitu kedua-duanya dipertimbangkan 24.91% lebih penting. Kriteria terakhir

adalah saiz projek yang pernah kontraktor terlibat bagi projek lepas iaitu hanya

diwakili dengan 24.64% penting berbanding faktor-faktor lain.

6.2.3 Komen Terhadap Proses Penilaian Tender Oleh Responden

Secara keseluruhan, komen yang diterima dariapada responden adalah baik

dan memuaskan. Selain komen terhadap soalan yang diajukan di dalam borang

soalselidik, responden juga diberi peluang memberi komen terhadap carta alir proses

penilaian tender yang disertakan sekali bersama borang soalselidik.

197

Antara soalan yang ditanya kepada responden adalah bagaimana tahap

ketelusan sistem penilaian tender bagi projek kerajaan yang dijalankan di dalam

praktis sekarang. Beberapa responden telah memberi komen positif terhadap tahap

ketelusan sistem penilaian tender dengan menyatakan ianya tidak menjadi masalah

dan memuaskan berdasarkan garis panduan yang telah dikeluarkan oleh kerajaan.

Malah ada juga responden yang sangat yakin dengan ketelusan sistem penilaian

tender dengan menyatakan ianya sangat telus dan sistematik dengan pengurusan

dokumen yang mudah yang membuatkan pemantauan projek tidak akan menjadi

masalah untuk dilaksanakan.

Namun ada juga yang telah menggambarkan tahap ketelusan boleh dipertikai

dan tidak memuaskan kerana adanya unsur-unsur yang tidak sihat di dalam

persaingan sesama kontraktor. Tambahan lagi tahap ketelusan sistem penilaian

tender sekarang masih belum terbuka sepenuhnya dan ada kalanya penender yang

tidak layak berjaya memperolehi kontrak. Selain itu, penilaian berdasarkan kepada

julat perbezaan harga antara -15% sehingga 10% dari anggaran kos projek dengan

meletakkan selain harga, tempoh penyiapan, kedudukan kewangan dan pengalaman

merupakan kriteria bagi pemilihan kontraktor sekarang. Kadangkala jabatan hanya

memberi syor berdasarkan penilaian yang dibuat. Walaubagaimanapun,, ada di

antara syor-syor tersebut tidak langsung diambilkira. Kesannya sudah tentu apabila

banyak projek adalah dikategorikan sebagai projek sakit di mana kontraktor tidak

mampu menyiapkan kerja atau dalam perkataan lain, kontraktor yang tidak

berkelayakan telah dipilih.

Soalan yang berikutnya yang ditekankan di dalam borang soalselidik adalah

tentang bagaimana tahap ketelusan sistem penilaian bagi projek kerajaan yang

dijalankan dalam praktis sekarang dapat dipertingkatkan. Antara cadangan yang

difokuskan oleh responden adalah dengan kontraktor menghantar dokumen wajib

yang lengkap untuk memudahkan jabatan membuat laporan dan penilaian. Harga

bagi anggaran adalah mengikut keadaan semasa, lantik kontraktor yang mempunyai

potensi tinggi dan mempunyai peralatan pembinaan yang mencukupi serta tidak ada

lobi di antara kontraktor dan klien adalah antara cadangan yang telah diutarakan.

198

Selain daripada itu, Lembaga Perolehan Tender Negeri perlu mengambilkira syor

dan pandangan jabatan atau agensi pelaksana bagi mencapai matlamat pembangunan

sejagat. Tambahan lagi, sistem penilaian tender perlulah dibuat secara terbuka dan

mengambilkira semua kriteria yang telah ditetapkan tanpa memberi perhatian

terhadap unsur luar lain. Sistem permarkahan haruslah dititikberatkan di mana

penilaian boleh dilaksanakan berdasarkan pemarkahan yang tinggi dan penender

perlu ditemuduga terlebih dahulu bagi mendapatkan input tambahan di samping

merujuk kepada jabatan yang terlibat dengan projek yang telah dilaksanakan oleh

kontraktor bagi menentukan prestasinya. Kontraktor juga mestilah tidak mempunyai

kaitan atau hubungan dengan mana-mana kakitangan di jabatan kerajaan yang

menegluarkan tender tersebut.

Kriteria yang dicadangkan juga menekankan bahawa laporan kewangan

kontraktor yang dikemukakan perlulah bagi tempoh setahun yang lepas pada masa

tender ditutup. Komen juga memberi perhatian terhadap mempertingkatkan

kefahaman aspek teknikal kepada ahli jawatankuasa penilaian tender yang tidak

mempunyai latarbelakang ahli teknikal. Komen ringkas seperti sistem konvensional

sekarang adalah memadai dan baik juga telah diterima daripada responden.

Soalan subjektif yang berikutnya adalah berkenaan faktor lain yang dirasakan

relevan untuk dipertimbangkan dalam membuat keputusan dalam menilai tender

kontraktor. antara cadangan yang diterima adalah dengan membuat penilaian niali

projek serta tahap kesukarannya iaitu semakin tinggi nilai projek dan semakin sukar,

faktor pengalaman dan kedudukan kewangan perlulah dititikberatkan oleh klien.

Responden juga telah menekankan bahawa klien perlu memastikan penama lesen

adalah perlu diperiksa bahawa ia merupakan pihak yang sebenarnya yang

melaksanakan kerja..

Oleh kerana kontraktor utama mempunyai hubungan rapat dengan sub-

kontraktor serta juga pembekal, komen daripada sub-kontraktor serta pembekal

adalah perlu diambilkira di dalam tender. Kontraktor utama juga hendaklah

199

mempunyai persijilan ISO 9001 : 2000 bagi pengurusan syarikatnya bagi mencapai

mutu kerja yang optimum dan sistematik. Selain itu, klien juga perlu

menitikberatkan pemilihan kontraktor tempatan atau setempat bagi memudahkan

urusan dan mengetahui masalah persekitaran di samping kriteria yang telah

ditetapkan iaitu mempunyai modal yang mencukupi dan mempunyai tenaga kerja

teknikal yang berpengalaman. Keputusan yang dibuat oleh klien perlulah profesional

yang mana tidak dipengaruhi oleh mana-mana pihak serta tiada campurtangan luar.

6.3 Kesimpulan

Kekukuhan fakta teoritikal serta keyakinan di dalam penyelidikan serta

potensinya adalah sangat penting kepada bukan sahaja golongan professional di

dalam sesuatu bidang malahan juga masyarakat umum yang kebiasaannya merujuk

berdasarkan keputusan major terhadap bukti dan bukan menerima apa sahaja yang

dinyatakan tanpa ada sebarang cabaran terhadap polisi, fakta dan praktis

konvensional yang kukuh serta relevan. Keyakinan tersebut tidak akan berkembang

malahan tidak akan kekal sekiranya hasil penyelidikan dari masa ke semasa didapati

berdepan dengan kesalahan yang serius.

Umumnya, berasaskan analisa frekuensi serta peratusan yang diterima

berdasarkan kepada pengalaman serta jawatan responden boleh dipertimbangkan

baik kerana ia seimbang di antara satu sama lain. Pengalamana serta jawatan

kadangkala hanyalah sebagai suatu indikator terhadap menilai keupayaan seseorang

dari segi teknikal dan teoritikal. Namun apa yang penting merupakan keupayaan

seseorang responden memahami kriteria / faktor yang dikehendaki dan penting di

dalam membuat penilaian tender kerajaan berdasarkan kepada pengulangan penilaian

demi penilaian yang dibuat selama terlibat di dalam proses penilaian tender di dalam

jabatan.

200

Faktor utama pemilihan kontraktor daripada kajian literatur yang intensif

terdiri daripada 6 faktor. Indeks purata yang dianalisa menunjukkan kesemua faktor

yang ditentukan adalah di antara nilai 4 sehingga 5. Daripada analisa data yang telah

dilakukan, kriteria yang paling penting di dalam pemilihan kontraktor adalah

pendaftaran kontraktor dengan Pusat Khidmat Kontraktor (PKK) atau Lembaga

Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) dengan 17.94% daripada nilai indeks

yang diberikan responden. Faktor kedua terpenting adalah faktor kesempurnaan dan

kecukupan dokumen tender. Faktor ini diwakili dengan peratusan sebanyak 17.71%.

Faktor kelayakan dan keupayaan teknikal kontraktor merupakan faktor ketiga

terpenting yang perlu dipertimbangkan semasa pemilihan kontraktor iaitu mewakili

16.59% nilai indeks yang dianalisa. Faktor keempat pula adalah keupayaan

kewangan kontraktor yang perlu mempunyai nilai modal minimum yang diperlukan

serta sebagaimana disyaratkan. Faktor ini diwakili dengan peratusan sebanyak

16.37% daripada nilai indeks yang diberikan respon oleh responden. Faktor kelima

terpenting di dalam pemilihan kontraktor adalah faktor reputasi kontraktor iaitu

perwakilan nilai indeks sebanyak 16.14%. Faktor terakhir yang perlu

dipertimbangkan di dalam pemilihan adalah berkaitan dengan pelarasan harga

terendah dan munasabah. Faktor ini diwakili denagn nilai indeks sebanyak 15.25%.

Harga tawaran ditentukan melalui persaingan meletak harga dengan cara yang sihat

sebagai sebahagian daripada proses memilih kontraktor binaan atau boleh juga

dipersetujui melalui perundingan dengan kontraktor yang terpilih. Harga terendah

belum tentu dapat memenangi sesuatu tawaran tender. Laporan daripada

Jawatankuasa Penilaian Teknikal dan Jawatankuasa Penilaian Harga hendaklah

digabungkan untuk mendapatkan syor dan perakuan berasaskan tawaran terendah

yang dinilai dan boleh diterima (the lowest evaluated and acceptable tender).

Pegawai yang memproses tender adalah bertanggungjawab menyediakan perakuan

kepada Lembaga Perolehan berdasarkan tender yang paling menguntungkan

Kerajaan.

BAB 7

OPERASI SISTEM PROTOTAIP BAGI

PEMILIHAN KONTRAKTOR BINAAN

7.1 Pengenalan

Masalah bermula apabila seseorang panel penilai tender mempunyai

keputusan bagi memilih kontraktor yang benar-benar layak dan berupaya

melaksanakan pembinaan yang akan dijalankan. Keputusan kebiasaannya adalah

bersandarkan kepada pengalaman panel berkenaan. Terdapat beberapa kriteria yang

perlu digabungkan ke dalam keputusan bagi memastikan ketepatan suatu justifikasi

boleh dibuat berdasarkan kepada pertimbangan teknikal dan ekonomi. Sistem yang

dicadangkan perlulah mempunyai keupayaan menilai semua kriteria yang penting

yang digariskan yang mempengaruhi di dalam penilaian tender kerajaan.

Tujuan sistem sokongan membuat keputusan yang dibangunkan adalah bagi

membantu panel penilai tender memilih kontraktor yang berkelayakan dan

memenuhi syarat bagi tender kerajaan. Sistem prototaip yang dibangunkan

mempunyai dua peringkat penilaian. Peringkat pertama akan membantu pengguna

membuat keputusan bagi memilih kontraktor dalam bentuk yang lebih objektif dan

nyata dari segi aspek yang kurang teknikal dengan menggunakan program yang telah

202

dibangunkan menggunakan Visual Basic 6.0 dan kemudiannya dihubungkan dengan

gedung pangkalan data di dalam perisian Microsoft Access yang dinamakan sebagai

SPT.exe. Peringkat kedua pula iaitu Penilaian Tender.ahp membenarkan pengguna

membuat keputusan bagi menilai keupayaan kontraktor dari segi aspek yang lebih

subjektif menggunakan perisian Expert Choice 2000. Rajah 7.1 menunjukkan suatu

rangkakerja sistem prototaip yang dibangunkan.

PERINGKAT 1 :SPT.exe

Kata Laluan

NilaiKontraktor

Seterusnya

MaklumatTender

PERINGKAT 2 :Penilaian Tender.ahp

Menu Utama

MaklumatKontraktor

PenilaianTender

Edit / TambahRekod

MaklumatTender

MaklumatKontraktor

Analisa KecukupanDokumen

AnalisaKesempurnaan

Dokumen

PendaftaranPKK / CIDB

Analisa HargaTerendah &Munasabah

Analisa ReputasiKontraktor

Semua Kontraktor Dinilai

Laporan Cut-off

Senarai Kontraktor

Analisa KeupayaanKewangan

Analisa KeupayaanTeknikal

Sintesis Keputusan

KontraktorYang Layak

Rajah 7.1 : Rangkakerja sistem prototaip yang dibangunkan

203

Sistem pemilihan kontraktor binaan dibangunkan menyediakan suatu alat

sokongan keputusan bagi membantu panel penilai tender di dalam memilih

kontraktor yang layak dan sesuai bagi projek yang telah dicadangkan. Ia

direkabentuk bagi membenarkan input justifikasi daripada pengguna di dalam proses

membuat keputusan. Objektif sebenar operasi sistem prototaip adalah:

Menyediakan rangkakerja yang jelas dan berstruktur bagi proses membuat

keputusan bagi membantu pengguna di dalam memilih kontraktor yang

benar-benar berkelayakan apabila kedua-dua aspek teknikal dan ekonomi

perlu dipertimbangkan.

Menyediakan maklumat bagi faktor / kriteria bagi menyokong proses

membuat keputusan.

Membenarkan panel penilai tender bagi membuat keputusan yang rasional

dan wajar dengan menggunakan laporan grafikal dan analisis sensitiviti.

7.2 Sistem Prototaip Peringkat Pertama

Sistem prototaip yang dibangunkan merupakan pembangunan aplikasi sistem

yang direalisasikan secara berperingkat. Ia menggunakan teknik dan alat bantu yang

sama seperti prototaip keperluan, kecuali ia tidak akan dibuang, malah ia akan

menjadi aplikasi sistem yang sebenar. Objektif pendekatan ini ialah untuk

menghasilkan satu sistem yang berfungsi kepada pengguna akhir. Bermula dengan

keperluan pengguna yang difahami dengan jelas, prototaip dibina dan dinilai

sehingga spesifikasinya dipenuhi sebelum diimplementasikan sebagai aplikasi akhir.

(i) Kenalpasti keperluan utama

Dalam menghasilkan projek ini keperluan utama yang diperlukan adalah

suatu Decision Support System (DSS) bagi pemilihan kontraktor binaan.

Ia dibangunkan dengan menggunakan perisian Visual Basic 6.0 dan

Microsoft Access 2003.

204

(ii) Bangunkan prototaip

Fungsi dan antaramuka sistem yang perlu di dalam menyediakan suatu

sistem yang efektif dan dinamik bagi kegunaan pengguna akhir.

(iii) Kaji semula prototaip bersama pengguna

Selepas prototaip dibangunkan, kajian semula adalah perlu bagi

memastikan DSS yang akan dihasilkan memenuhi kehendak pengguna.

(iv) Baiki dan ubahsuai keperluan

Jika sistem yang dihasilkan tidak memenuhi kriteria yang diperlukan,

perhatian yang sewajarnya perlu bagi tindakan untuk mengubahsuai

prototaip yang telah dihasilkan sebelum ini. Sebarang kesalahan akan

diperbetulkan dan dibuat pemantauan dari masa ke semasa.

Sistem yang dibangunkan perlu menyokong pembangunan Decision Support

System yang memerlukan spesifikasi yang terperinci. Penilaian pengguna ke atas

prototaip dari masa ke semasa akan menjelaskan aspek-aspek yang perlu diberi

perhatian agar sistem yang akan dibangunkan mampu memenuhi spesifikasi yang

dikehendaki.

Pembangunan sistem yang berkesan perlulah meningkatkan penglibatan dan

komitmen pengguna serta dapat memperbaiki kualiti sistem yang dikehendaki kerana

pengguna dapat memberikan maklumbalas yang cepat apabila berinteraksi dengan

pembangun sistem itu sendiri dan dalam pada masa yang sama ia perlulah dapat

menjimatkan kos pembangunan.

Perancangan dalam melaksanakan sesuatu projek adalah amat penting bagi

memastikan projek yang ingin dibangunkan dapat disiapkan dalam jangka masa yang

telah ditetapkan. Bagi membangunkan dan melancarkan pembangunan aplikasi DSS

secara terancang, perancangan projek dibahagikan kepada beberapa fasa utama yang

telah dikenalpasti dalam menjayakan kajian.

205

Faktor-faktor penilaian tender di dalam sistem ini dikenalpasti sebagai faktor

yang bersifat objektif dan lebih ketara dengan lebih memfokuskan kepada keperluan

asas syarat menerima tender sama ada dipehuni atau tidak. Di antara kriteria yang

difokuskan di dalam sistem prototaip ini adalah:

(i) Analisa kecukupan dan kesempurnaan dokumen

(ii) Pendaftaran dengan PKK / CIDB

(iii) Analisa harga tawaran terendah dan munasabah

(iv) Analisa reputasi kontraktor

Oleh kerana sistem yang dibangunkan menyimpan data-data sulit bagi

sesuatu tender, sistem keselamatan perlulah sentiasa dititikberatkan. Bagi tujuan itu,

perkara pertama yang perlu dihadapi oleh seseorang pengguna sebelum membuka

sesuatu sistem sama ada bagi mengemaskini rekod, menambah rekod, memantau

rekod atau menilai tender, ia perlulah memasukkan kata laluan yang betul. Rajah 7.2

menunjukkan antaramuka kata laluan bagi sistem yang dibangunkan.

Rajah 7.2 : Antaramuka kata laluan bagi sistem penilaian tender

Kata laluan perlu dipastikan selamat daripada diceroboh oleh pengguna.

Pembangun tidak digalakkan untuk menetapkan kata laluan dalam keadaan yang

terdedah daripada pengetahuan pengguna tidak sesekali memberi kebenaran

pengguna biasa untuk memasuki menu utama sistem. Kata laluan telah dijana

206

(encrypted) kepada bentuk yang tidak tersusun dan kelam kabut (scramble) agar

pengguna tidak dapat melihat kata laluan yang sebenar.

Setelah memasukkan kata laluan yang betul, pengguna akan dibenarkan

memaparkan menu utama sistem, terdapat empat bebutang fungsi di dalam menu ini

iaitu arahan memaparkan maklumat kontraktor, maklumat tender, penilaian tender

serta juga arahan bagi keluar daripada sistem. Rajah 7.3 menunjukkan antaramuka

menu utama sistem.

Rajah 7.3 : Menu utama bagi sistem penilaian tender

Menu yang dibangunkan adalah ringkas bagi tujuan memudahkan pengguna

dan menampakkan menu yang mesra pengguna. Bagi tujuan kegunaan aplikasi oleh

golongan profesional, sesuatu sistem perlulah kelihatan elegan dan ringkas.

Rajah 7.4 menunjukkan antaramuka maklumat kontraktor setelah pengguna

memilih butang arahan maklumat kontraktor dari menu utama sistem. Terdapat

beberapa medan yang disimpan dalam pangkalan data sistem iaitu rujukan pentender,

nama, alamat, daerah, poskod, negeri, nombor telefon, kelas kontraktor, rujukan

PKK serta juga taraf kontraktor sama ada bumiputera atau bukan bumiputera. Fungsi

utama bagi anataramuka ini adalah bagi tujuan menambah, mengemaskini dan juga

memadam rekod.

207

Rajah 7.4 : Antaramuka maklumat kontraktor bagi kemaskini dan menambah rekod

baru

Rajah 7.5 menunjukkan antaramuka maklumat tender setelah pengguna

memilih butang arahan maklumat tender dari menu utama sistem. Terdapat beberapa

medan yang disimpan dalam pangkalan data sistem iaitu no rujukan tender, tajuk

tender, daerah, kelas kontraktor, anggaran jabatan, PC dan provisional sums serta

builder’s work anggaran jabatan. Fungsi utama bagi anataramuka ini adalah bagi

tujuan menambah, mengemaskini dan juga memadam rekod.

Rajah 7.6 menunjukkan menu maklumat tender setelah pengguna memilih

butang arahan penilaian tender dari menu utama sistem. Antaramuka ini

memerlukan pengguna memilih tender yang dikehendaki untuk membuat penilaian

tender dengan klik pada arahan ‘cari’. Maklumat tender yang dimasukkan sebelum

ini akan terpapar setelah pangkalan data mencari data yang dikehendaki.

208

Rajah 7.5 : Antaramuka maklumat tender bagi kemaskini dan menambah rekod baru

Rajah 7.6 : Antaramuka maklumat tender bagi memulakan penilaian tender

Setelah pengguna menekan butang ‘Next’, antaramuka seperti Rajah 7.7 akan

terpapar. Antaramuka ini memerlukan pengguna memilih kontraktor yang

dikehendaki untuk membuat penilaian tender dengan klik pada arahan ‘cari’.

Maklumat kontraktor yang dimasukkan sebelum ini akan terpapar setelah pangkalan

data mencari data yang dikehendaki.

209

Rajah 7.7 : Antaramuka maklumat kontraktor bagi memulakan penilaian tender

Setelah butang ‘Nilai’ diklik, antaramuka analisa kecukupan dokumen akan

terpapar seperti di Rajah 7.8. Di dalam antaramuka ini, pengguna dikehendaki untuk

menanda sama ada dokumen yang dinyatakan disertakan ataupun tidak. Sekiranya

salah satu dokumen yang dinyatakan tidak disertakan, secara automatik kontraktor

akan ditolak

Antaramuka analisa kesempurnaan dokumen akan terpapar seperti di Rajah

7.9 setelah butang ‘Nilai’ diklik daripada antaramuka analisa kecukupan dokumen.

Di dalam antaramuka ini, pengguna dikehendaki untuk menanda sama ada dokumen

yang dinyatakan disertakan ataupun tidak dan sekali lagi sekiranya salah satu

dokumen yang dinyatakan tidak disertakan, secara automatik kontraktor akan ditolak

210

Rajah 7.8 : Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa kecukupan dokumen

Rajah 7.9 : Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa kesempurnaan

dokumen

211

Rajah 7.10 menunjukkan antaramuka sistem penilaian tender bagi kriteria

pendaftaran dengan PKK / CIDB. Faktor yang perlu dipertimbangkan adalah sama

ada pendaftaran dengan PKK / CIDB masih sah ataupun tidak semasa tarikh tutup

tender, kelas kontraktor serta juga taraf kontraktor.

Rajah 7.10 : Antaramuka penilaian tender bagi kriteria pendaftaran dengan PKK /

CIDB

Setelah butang ‘Nilai’ diklik, paparan antaramuka seperti Rajah 7.11 akan

kelihatan. Paparan bagi antaramuka ini dinamakan analaisa harga terendah dan

munasabah. Pengguna dikehendaki memasukkan nilai bagi harga tawaran kontraktor

serta juga PC dan provisional sums. Setelah kedua-dua nilai ini dimasukkan, nilai

bagi builder’s works akan secara automatik dikira berdasarkan harga tawaran ditolak

dengan PC dan provisional sums.

212

Rajah 7.11 : Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa harga terendah dan

munasabah

Kemudian, antaramuka analisa reputasi kontraktor akan kelihatan setelah

bebutang ‘Nilai’ pada antaramuka analisa harga terendah dan munasabah diklik

(rujuk Rajah 7.12). Kriteria yang dinilai pada anataramuka ini adalah berkaitan

dengan status kemajuan projek semasa serta projek lepas yang dinyatakan secara

objektif iaitu pengguna perlu menilai kemajuan projek kontraktor berdasarkan

indicator sama ada berstatus cemerlang, memuaskan ataupun teruk (sakit).

Sekiranya kontraktor mempunyai projek sakit di mana ia ditandakan dengan teruk,

kontraktor akan secara automatik ditolak daripada penilaian seterusnya.

Pertimbangan terhadap penilaian seterusnya akan hanya dibuat sekiranya kontraktor

mempunyai status projek yang cemerlang atau memuaskan sahaja.

Daripada kesemua penilaian yang dibuat, langkah terakhir adalah dengan

menjanakan laporan bagi penilaian terhadap harga kontraktor berdasarkan kaedah

Cut-off yang diperkenalkan oleh JKR (rujuk Rajah 7.13). Bagi melihat keputusan di

dalam jadual, pengguna perlu klik pada bebutang arahan penjanaan laporan. Jadual

akan memaparkan secara automatik pengiraan seperti yang digariskan di dalam

213

kaedah harga Cut-off JKR. Penilaian peringkat ini akan memaparkan kontraktor

mana yang menawarkan harga yang paling munasabah tanpa melebihi anggaran

harga Cut-off yang dibenarkan.

Rajah 7.12 : Antaramuka penilaian tender bagi kriteria analisa reputasi kontraktor

Rajah 7.13 : Janaan contoh laporan bagi analisa harga Cut-off

214

Rajah 7.14 menunjukkan antaramuka terakhir setelah kesemua penilaian

terhadap kontraktor telah dibuat. Antaramuka ini akan menyenaraikan kontraktor

yang berjaya di dalam penilaian peringkat pertama bagi rangkakerja yang

dicadangkan.. Kriteria yang dipertimbangkan adalah kontraktor yang menawarkan

harga di antara harga terendah yang dibenarakan iaitu harga Cut-off dan juga mean

bagi harga builder’s works sebanyak 10%.

Rajah 7.14 : Antaramuka bagi contoh senarai kontraktor yang layak bagi peringkat

seterusnya

7.3 Sistem Prototaip Peringkat Kedua

Kajian menggunakan kaedah rapid prototyping bagi membangunkan sistem

prototaip. Ia adalah suatu strategi di dalam pembangunan sistem yang mana suatu

prototaip permulaan dibangunkan dalam tempoh masa yang pendek, diuji dan

dipertingkatkan dalam beberapa siri pengulangan sehingga prototaip akhir sedia

digunakan. Perisian Expert Choice digunakan sebagai persekitaran bagi

215

pembangunan prototaip kerana ia menawarkan paparan yang mesra pengguna yang

membuatkan pembangunan model membuat keputusan berdasarkan AHP adalah

mudah dan fleksibel abgi sebarang perubahan dan pengamaskinian. Model membuat

keputusan berdasarkan AHP melibatkan 4 langkah asas, iaitu:

(i) Pembangunan hierarki

(ii) Perbandingan kesepadanan

(iii) Sintesis model AHP

(iv) Analisis sensitiviti

7.3.1 Pembangunan Hierarki AHP

Hierarki AHP merupakan suatu perwakilan masalah kompleks kepada

beberapa bilangan peringkat yang mana peringkat pertama merupakan suatu

matlamat yang ingin dicapai, diikuti dengan kriteria, sub-kriteria dan seterusnya

sehinggalah peringkat perakhir pada mana alternatif diletakkan. Adalah penting

dalam pembangunan hierarki bagi memasukkan idea pakar yang merujuk kepada

panel penilai tender dan dibincangkan sehinggalah masalah ditakrifkan dengan jelas.

Bagi kes ini, kriteria / faktor adalah diperolehi setelah melalui beberapa kaedah

perolehan maklumat iaitu siri temubual, soalselidik dan perbincangan dengan panel

penilai bagi membangunkan hierarki yang dikehendaki.

Panel penilai yang sama terlibat dalam proses pembangunan. Proses

berkenaan melibatkan operasi mewujudkan, mengulas dan mengubahsuai hierarki

keputusan bersama pakar sehingga hierarki akhir dibangunkan. Rajah 7.15

menggambarkan struktur hierarki yang dibangunkan yang mengandungi matlamat,

kriteria, sub-kriteria, sub-sub-kriteria dan alternatif.

216


KONTRAKTOR

KELAYAKANTEKNIKAL

NoW bagi PL

Kontraktor A

Kontraktor C

Kontraktor B

MATLAMATPeringkat 0 (I Nod)

KRITERIAPeringkat 1 (2 Nod)

SUB-KRITERIAPeringkat 2 (6 Nod)

ALTERNATIFPeringkat 4

Saiz projek bagi PL

AKM kakitangan teknikal

Nilai kerja bagi PL

KEUPAYAANKEWANGAN

Pengendalian akaunaktif

Modal dlm. btk. LA

Kemudahan kredit

Pinjaman overdraf

Unit amanah

Deposit tetap

Saham

Lain-lain sumberkewangan

SUB-SUB- KRITERIAPeringkat 3 (6 Nod)

Rajah 7.15 : Struktur hierarki bagi model pemilihan kontraktor

Pemilihan kontraktor binaan yang paling layak, yang mana merupakan

matlamat utama bagi pembuat keputusan adalah diletakkan pada peringkat 0 pada

model. Faktor yang mempengaruhi pemilihan kontraktor binaan telah

diklasifikasikan kepada dua faktor yang utama dan diletakkan sebagai peringkat 1

model yang diindikasikan sebagai kriteria utama. Peringkat kedua model pula yang

mempunyai 6 nod menakrifkan nod sub-kriteria bagi kategori dalam peringkat 1.

Seterusnya, peringkat 3 pula mempunyai 6 nod yang dikenali sebagai sub-sub-

kriteria. Peringkat keempat diletakkan alternatif bagi menunjukkan pemilihan yang

boleh dibuat bagi pembuat keputusan.

7.3.2 Perbandingan Kesepadanan

Langkah yang kedua adalah menakrifkan keutamaan (atau pemberat) bagi

setiap faktor yang dinyatakan berdasarkan kepada justifikasi pembuat keputusan

melalui perbandingan kesepadanan. Pada setiap peringkat, perbandingan

217

kesepadanan dilaksanakan bagi setiap kategori berdasarkan kepada peringkat yang

lebih atas, dan perkadaran (rating) dimasukkan ke dalam matriks perbandingan.

Rajah 7.16 : Perkadaran 4 yang memihak kepada AKM kakitangan teknikal dalam

perbandingan kesepadanan dengan saiz projek disiapkan

Rajah 7.17 : Perkadaran 5 yang memihak kepada skop kerja serupa / sebanding

disiapkan dalam perbandingan kesepadanan dengan AKM kakitangan teknikal

218

Elemen bagi setiap peringkat adalah disusun ke dalam bentuk matriks dan

pembuat keputusan akan membuat justifikasi tentang kepentingan relatif elemen

berpandukan kepada matlamat keseluruhan bagi memilih kontraktor yang paling

layak. Justifikasi yang dimasukkan menggunakan skala perbandingan kesepadanan

(Abdullah, 2003).

7.3.3 Sintesis Model AHP

Sintesis melibatkan proses pertimbangan dan penggabungan keutamaan

keseluruhan model selepas justifikasi dibuat bagi menerbitkan keputusan akhir.

Proses sintesis menukar semua keutamaan tempatan kepada pemberat global

alternatif. Keutamaan global bagi setiap alternatif kemudiannya dijumlahkan bagi

menghasilkan keutamaan keseluruhan atau disintesiskan. Alternatif yang

dikehendaki merupakan yang mempunyai keutamaan tertinggi. Dalam Expert

Choice, Mod Pengagihan (Distributive Mode) dan Mod Ideal (Ideal Mode)

merupakan dua kaedah sintesis yang boleh digunakan bagi menghasilkan keputusan

(Abdullah, 2003).

Menurut Abdullah (2003), Mod Pengagihan sesuai digunakan apabila semua

alternatif penting dikira. Ia mengagihkan pemberat kriteria di kalangan alternatif-

alternatif dan oleh yang demikian ia membahagikan pemberat penuh kriteria ke

dalam kadar / nisbah relatif kepada peratusan kecenderungan bagi setiap alternatif.

Bagi Mod Ideal pula, ia lebih sesuai apabila pembuat keputusan sangat

mengambilkira bagi memilih hanya satu alternatif dan alternatif lain tidak lagi diberi

perhatian. Ia menentukan pemberat penuh bagi setiap liputan kriteria kepada

alternatif yang berkedudukan (rank) tertinggi di bawahnya. Alternatif lain menerima

suatu pemberat nisbah kepada alternatif tertinggi per kriteria yang diliputi. Pemberat

219

atau keutamaan bagi semua alternatif dijumlahkan bagi memaparkan alternatif

terbaik. Oleh sebab itu, Mod Ideal digunakan di dalam menghasilkan keputusan

akhir bagi kajian ini memandangkan keutamaan bagi kajian ini adalah bagi mencari

alternatif yang terbaik yang mana di dalam konteks ini merupakan kontraktor yang

paling layak.

7.3.4 Analisis Sensitiviti

Expert Choice menyediakan kemudahan bagi menjalankan analisis sensitiviti

yang mana ia akan membantu pembuat keputusan untuk memantau bagaimana

pemberat yang berbeza yang telah ditentukan bagi setiap kriteria boleh memberi

kesan bagi hasil model. Analisis sensitiviti dapat menggambarkan secara grafikal

bagaimana perubahan alternatif terhadap kepentingan kriteria atau sub-kriteria yang

telah dimasukkan. Menurut Abdullah (2003), terdapat lima jenis analisis sensitiviti

yang boleh dijalankan di dalam perisian Expert Choice. iaitu:

Sensitiviti Prestasi (Performance Sensitivity) : Memaparkan bagaimana

alternatif melaksanakan terhadap semua kriteria.

Sensitiviti Dinamik (Dynamic Sensitivity) : Memaparkan bagaimana

keutamaan pilihan alternatif berubah apabila keutamaan kriteria berubah.

Sensitiviti Cerun (Gradient Sensitivity) : Memaparkan keutamaan komposit

alternatif terhadap keutamaan kriteria tunggal.

Sensitiviti Kepala ke Kepala (Head to Head Sensitivity) : Memaparkan

bagaimana sebarang dua alternatif dibandingkan terhadap setiap kriteria dan

matlamat.

Sensitiviti Dua Dimensi (Two Dimensional Sensitivity) : Memaparkan

bagaimana alternatif melaksanakan terhadap sebarang dua kriteria.

220

7.3.5 Memulakan Sistem Prototaip

Aplikasi penialian tender disimpan sebagai fail Expert Choice yang dinamakan

‘Penilaian Tender.ahp’ dan dimuatkan di dalam direktori yang dinamakan C. Bagi

memulakan aplikasi daripada menu Expert Choice, pengguna perlu klik pada menu

‘File: Open’. Apabila fail dibuka, tetingkap pertama yang kelihatan adalah Model

View. Rajah 7.18 menunjukkan tetingkap Model View yang terbahagi kepada tiga

seksyen utama iaitu:

Tree View – Hierarki yang dipaparkan di dalam tetingkap ini mengandungi

dua kriteria utama dan beberapa sub-kriteria dengan matlamat memilih

kontraktor yang paling layak melalui penilaian tender.

Alternatif – Senarai pilihan kontraktor perlu dimasukkan sendiri oleh

pengguna mengikut bilangan kontraktor yang melepasi proses pertama

penilaian tender.

Dokumen Maklumat – Bagi memaparkan maklumat dokumen, pengguna

perlu klik pada ikon

Rajah 7.18 : Model pemilihan kontraktor binaan

221

7.3.6 Menentukan Justifikasi Dalam Perbandingan Kesepadanan

Salah satu kelebihan AHP ialah penggunaan perbandingan kesepadanan

(pairwise comparisons) bagi menerbitkan nisbah skala keutamaan yang tepat

daripada menggunakan pendekatan biasa dengan menentukan pemberat yang mana

sukar untuk dijustifikasi. Proses perbandingan kesepadanan membandingkan

kepentingan, kecenderungan atau kemungkinan anatara dua elemen.

Menurut Abdullah (2003), suatu justifikasi dibuat dengan membandingkan

yang mana lebih penting dan berapa banyak yang bertujuan bagi mendapatkan

keutamaan. Suatu justifikasi dilakukan tentang kepentingan relatif sesuatu kriteria

berdasarkan kepada nod yang lebih atas dalam suatu hierarki (sama ada matlamat

atau kriteria yang lebih atas). Sebagai contoh, pengguna membuat jsutifikasi

kecenderungan pemilihan kontraktor terhadap kriteria modal dalam bentuk asset

mudah cair. Langkah yang perlu dilaksanakan ialah:

1. Klik pada sub-kriteria ‘Modal dalam bentuk aset mudah cair’ di bawah

kriteria ‘Keupayaan Kewangan’ (rujuk Rajah 7.19).

2. Daripada menu pilih Assessment dan kemudian Pairwise. Pengguna dapat

melihat paparan tetingkap perbandingan Verbal. Justifikasi verbal digunakan

bagi melakukan perbandingan menggunakan skala yang mewakili Equal,

Moderate, Strong, Very Strong serta Extreme. Equal bermaksud tiada

penjelasan atau kedua-dua elemen mempunyai sama penting.

3. Oleh kerana pengguna membandingkan alternatif-alternatif berpandukan

kepada kriteria yang ditentukan, jenis justifikasi ialah kecenderungan

(preference). Indikator skala verbal boleh digerakkan ke atas atau ke bawah

kepada kedudukan yang dirasakan sesuai dengan menjelaskan intuisi terbaik

pengguna. Rajah 7.19 menunjukkan contoh justifikasi yang dibuat.

222

Rajah 7.19 : Tetingkap perbandingan verbal

4. Proses melakukan justifikasi ini perlu diulangi sehinggalah kotak-kotak

kosong matriks dipenihi dengan skala justifikasi. Ketidakkonsistenan

(inconsistency) yang ditunjukkan di sel bawah kiri matriks adalah bertujuan

mengenalpasti sebarang kemungkinan kesilapan di dalam justifikasi serta

juga ketidakkonsistenan yang sebenar di dalam jsutifikasi sendiri. Nilai

ketidakkonsistenan sepatutnya kurang daripada atau sama dengan 0.1 yang

dipertimbangkan konsisten. Pengguna hanya perlu menukar suatu justifikasi

tidak konsisten sekiranya difikirkan perbandingan pertama adalah silap dan

tidak mewakili intuisi sebenar.

5. Selepas semua justifikasi dibuat, pengguna akan ditanya sama ada untuk

merekod justifikasi dan melakukan pengiraan melalui arahan ‘Record

Judgements and Calculates’. Pengguna perlu memilih Yes dan kemudian

paparan akan kembali kepada Model View.

6. Keutamaan bagi suatu alternatif berpandukan modal dalam bentuk aset

mudah cair dikira secara automatik dan dipaparkan di dalam tetingkap

alternatif Model View. Rajah 7.20 menunjukkan keutamaan bagi alternatif.

Sekiranya keutamaan relatif tidak cukup mewakili intuisi sebenar pengguna

secara tepat, pengguna boleh mengulangi proses membuat perbandingan.

223

Rajah 7.20 : Keutamaan yang diterbitkan alternatif terhadap modal dalam bentuk aset

mudah cair

7. Proses 1 sehingga 5 diulangi sehinggalah semua perbandingan dibuat bagi

sub-kriteria yang ditentukan.

8. Bagi menentukan justifikasi bagi sub-kriteria terhadap kriteria, pengguna

perlu menukar jenis perbandingan daripada Preference kepada Importance.

Bagi menukar jenis penilaian, klik Assessment, Type dan kemudian pilih

Importance.

9. Proses 1 sehingga 5 diulangi sehingga semua perbandingan bagi kriteria telah

dibuat (2 nod).

10. Bagi menentukan justifikasi tentang kepentingan sesuatu kriteria berdasarkan

kepada matlamat, klik nod matlamat (goal) dan kemudian pilih Assessment,

diikuti dengan Pairwise dan ulangi langkah 1 sehingga 5 poses perbandingan

kesepadanan.

224

7.3.7 Sintesis Bagi Mendapatkan Keputusan

Sintesis adalah secara automatik dilaksanakan selepas semua justifikasi di

dalam model AHP dilakukan dan keutamaan telahpun dikira. Apabila fokus

dikembalikan kepada Model View, keutamaan bagi alternatif ditunjukkan di dalam

tetingkap alternatif (lihat Rajah 7.21). Keutamaan bagi kriteria juga ditunjukkan di

dalam tetingkap Tree View dalam bentuk grafikal dan numerikal.

Rajah 7.21 : Model View menunjukkan keputusan yang disintesis terhadap matlamat

Bagi memeriksa sintesis: klik Synthesize, With respect to the Goal bagi

menghasilkan paparan yang ditunjukkan di dalam Rajah 7.22. Perbezaan di dalam

keputusan diperolehi menggunakan mod sintesis ideal atau pengagihan adalah

kebiasaannya tidak penting dan lebih kepada penekanan teoritikal daripada praktikal.

sintesis ideal perlu digunakan apabila seseorang memfokuskan kepada satu sahaja

alternatif dan alternatif yang lainnya tidak lagi difikirkan relevan. Sintesis

pengagihan digunakan apabila pengguna berminat di dalam mengutamakan alternatif

daripada mana ia boleh dipilih lebih daripada satu alternatif. Oleh kerana setiap mod

sintesis menggabungkan keutamaan secara berbeza, pengguna perlu mengambil

225

perhatian bahawa setiap mod akan mempunyai hasil yang berbeza (Abdullah, 2003).

Di dalam kajian ini, mod ideal lebih sesuai digunakan kerana satu keutamaan sahaja

bagi alternatif yang akan digunakan di dalam menentukan kontraktor yang layak.

Rajah 7.22 : Tetingkap sintesis keputusan

Selepas memeriksa sintesis bagi mendapatkan keutamaan bagi pemilihan

kontraktor, pengguna boleh memeriksa analisis sensitiviti grafikal keputusan.

Pengguna perlu menutup tetingkap sintesis dan kembali pada Model View.

Analisis sensitiviti daripada nod matlamat akan menunjukkan sensitiviti

alternatif berdasarkan semua kriteria di bawah sesuatu matlamat. Oleh kerana model

AHP dibangunkan mempunyai lebih daripada 3 peringkat, analisis sensitiviti boleh

juga dilaksnakan daripada nod di bawah matlamat bagi menunjukkan sensitiviti

alternatif berdasarkan kriteria atau sub-kriteria. Apabila menjalankan analisis

sensitiviti, pengguna boleh menukar keutamaan kriteria dan memantau bagaimana

keutamaan alternatif akan berubah. Pengguna boleh mengguna lima jenis analisis

sensitiviti grafikal iaitu Performance, Dynamic, Gradient, Head to Head dan Two

Dimensional Plot (Abdullah, 2003).

226

Bagi melihat graf Dynamic Sensitivity, daripada tetingkap Tree View, klik

Goal, dan daripada menu pilih Sensitivity-Graphs, kemudian pilih Dynamic.

Analisis sensitiviti dinamik digunakan bagi mengubah secara dinamik keutamaan

objektif bagi menentukan bagaimana perubahan ini dapat memberi kesan kepada

keutamaan pilihan alternatif. Dengan klik tanpa lepas (drag) keutamaan objektif ke

kiri dan ke kanan pada kolum kiri, keutamaan bagi sesuatu alternatif akan berubah

pada kolum sebelah kanan. Sekiranya pembuat keputusan merasakan suatu kriteria

mungkin lebih atau kurang penting berbanding yang ditentukan pada mulanya,

pembuat keputusan boleh klik tanpa lepas bar objektif ke kanan atau ke kiri bagi

menambah atau mengurangkan keutamaan kriteria dan lihat kesannya kepada

alternatif. Rajah 7.23 menunjukkan graf dinamik sensitiviti.

Rajah 7.23 : Graf dinamik sensitiviti

Analisis sensitiviti prestasi menunjukkan bagaimana alternatif diutamakan

relatif dengan alternatif yang lain berpandukan kepada setiap kriteria sebagai

keseluruhan (lihat Rajah 7.24). Ia mamaparkan bagaimana alternatif

dipersembahkan bersama dua kriteria utama. Dengan klik tanpa lepas bar kriteria ke

atas dan ke bawah boleh mengubah hubungan antara alternatif dan kriterianya.

227

Rajah 7.24 : Graf sensitiviti prestasi

Rajah 7.25 menunjukkan graf sensitiviti cerun. Graf ini menunjukkan

keutamaan alternatif berdasarkan satu kriteria pada satu-satu masa. Garis menegak

mewakili keutamaan bagi kriteria yang dipilih (keupayaan kewangan) dan ia dibaca

daripada interseksyen paksi-x. Keutamaan bagi alternatif dibaca daripada paksi-y.

Bagi mengubah suatu keutamaan objektif, klik tanpa lepas bar menegak sama ada ke

kiri atau ke kanan. Kemudian, suatu bar menegak bergaris putus-putus akan

kelihatan dan menunjukkan keutamaan yang baru (Abdullah, 2003).

Rajah 7.26 menunjukkan bagaimana dua alternatif dibandingkan antara satu

sama lain melawan kriteria di dalam suatu keputusan. Menurut Abdullah (2003),

dalam suatu graf yang biasa, alternatif akan berada satu di sebelah kanan dan satu

lagi di sebelah kiri. Alternatif yang berada di sebelah kiri adalah tetap manakala

alternatif di sebelah kanan boleh berubah dengan memilih tab yang berbeza pada

graf. Di tengah-tengah graf merupakan senarai kriteria. Keseluruhan keputusan

dipaparkan di bawah graf dan menunjukkan peratusan keseluruhan yang mana salah

satu alternatif adalah lebih daripada yang satu lagi.

228

Rajah 7.25 : Graf sensitiviti cerun

Rajah 7.26 : Graf head-to-head

Rajah 7.27 menunjukkan graf sensitiviti dua dimensi. Graf ini memaparkan

bagaimana perlakuan alternatif terhadap sebarang dua kriteria. Di dalam contoh ini,

keupayaan kewangan diwakili pada paksi-x manakala kelayakan dan keupayaan

teknikal pada paksi-y. Alternatif-alternatif pula diwakili dengan symbol bulatan.

229

Kawasan plot dua dimensi dibahagikan kepada empat bahagian. Alternatif yang

paling berkecenderungan sebagaimana ditakrifkan oleh kriteria dan juga justifikasi

yang telah dibuat sebelum ini di dalam model dipaparkan pada bahagian yang lebih

atas (lebih dekat dengan sebelah kanan atas adalah lebih baik).

Rajah 7.27 : Graf sensitiviti plot dua dimensi

7.4 Kesimpulan

Kepentingan terhadap IDSS, KA dan teknologi maklumat perlu menjadi garis

panduan dan sempadan terhadap pembinaan sesuatu sistem yang benar-benar

memberi kepuasan terhadap pengguna. Integrasi antara komponen-komponen

kejuruteraan yang dimajukan perlu menjadi inisiatif kepada pembangun sistem untuk

terus merekabentuk suatu sistem yang dapat memberi manfaat yang maksimum

kepada pengguna. Untuk itu, perancangan yang sistematik dan teratur perlu bagi

merekabentuk sesuatu sistem. Gambaran konsep sistem sebenar yang terlibat perlu

diperincikan dengan teliti agar sistem tidak mengalami sebarang masalah kelak.

230

Cadangan rangkakerja akan membekalkan pendekatan yang lebih berstruktur

dan telus serta membantu dalam memformulasi suatu panduan bagi klien dalam

pemilihan kontraktor bagi projek pembinaan. Rangkakerja ini juga berkeupayaan

membentuk suatu dasar bagi sistem pemilihan kontraktor yang berulang di mana

ianya lebih konsisten dan boleh digunapakai secara berulang kali. Kebaikan yang

perlu dipertimbangkan ialah termasuk mengoptimakan kos (bagi klien dan

kontraktor) serta peluang yang lebih kecil bagi tender yang dicabar oleh pentender

yang tidak berpotensi. Rangkakerja fundamental dijangka dapat membentuk suatu

dasar bagi membangunkan sistem sokongan keputusan yang bijak untuk pemilihan

kontraktor binaan apabila ia dikomersilkan secara meluas bagi menggantikan praktis

konvensional yang dipraktiskan sekarang.

BAB 8

KESIMPULAN DAN PERBINCANGAN

8.1 Ringkasan Projek

Perancangan dalam melaksanakan sesuatu projek adalah amat penting bagi

memastikan projek yang ingin dibangunkan dapat disiapkan dalam jangka masa yang

telah ditetapkan. Bagi membangunkan dan melancarkan pembangunan aplikasi DSS

secara terancang, perancangan projek dibahagikan kepada beberapa fasa utama yang

telah dikenalpasti dalam menjayakan kajian.

Dalam fasa yang pertama iaitu Knowledge Acquisition Phase, satu kajian

literatur berkenaan faktor penilaian tender dijalankan melalui bacaan-bacaan

daripada jurnal, majalah, buku ilmiah, rujukan tesis yang lepas dan daripada

maklumat internet. Daripada beberapa faktor yang diperolehi daripada bahan bacaan

tersebut, satu gabungan faktor yang dikenali sebagai faktor utama penilaian tender

akan disimulasikan yang merangkumi semua aspek-aspek penting tentang tajuk yang

berkaitan.

232

Dalam pada masa yang sama, pilot study akan dilakukan bagi memastikan

bahawa faktor-faktor yang telah diperhalusi itu akan merangkumi semua faktor-

faktor penilaian tender yang sepatutnya. Kesimpulan daripada hasil yang diperolehi

kemudiannya dirujuk kepada pakar yang terdiri daripada panel penilai tender dari

JKR serta penguasa tempatan supaya faktor yang dikemukakan itu boleh digunapakai

dan relevan dalam praktis semasa di Malaysia. Segala pandangan dan komen pakar

tersebut akan diambil kira untuk menghasilkan suatu keputusan yang baru yang telah

diubahsuai.

Faktor ubahsuai yang muktamad akan digunapakai dalam merangka dan

menghasilkan satu senarai soalselidik. Soalselidik ini juga akan dirujuk kepada

pakar bagi memastikan soalan-soalan yang dibentuk bertepatan dengan faktor-faktor

yang disenaraikan. Sekiranya perlu diperbaiki, senarai soalselidik itu akan disemak

dan dibentuk semula bagi tujuan penyemakan yang seterusnya. Proses ini dilakukan

beberapa kali sehingga suatu senarai soalselidik yang muktamad dan telus diperolehi.

Langkah seterusnya, kajian soalselidik ini dihantar kepada responden yang

telah dikenalpasti untuk mendapatkan maklum balas tentang soalan yang diajukan

yang melibatkan lima penguasa tempatan utama di Johor iaitu Majlis Bandaraya

Johor Bahru, Majlis Perbandaran Muar, Majlis Perbandaran Batu Pahat, Majlis

Perbandaran Kluang, Majlis Perbandaran Johor Bahru Tengah dan Majlis

Perbandaran Kulai. Kajian ini juga melibatkan beberapa kontraktor sekitar Johor

Bahru sebagai responden sampingan.. Proses ini akan mengambil masa yang agak

panjang bagi memastikan semua responden telah memberikan jawapan yang

dikehendaki dan lengkap bagi tujuan analisis keputusan. Setelah semua hasil

jawapan dikumpul, penyemakan dan menganalisa keputusan dilakukan. Dalam

proses ini, pelbagai cara boleh diaplikasikan dan kebiasaannya analisa statistik

dilakukan bagi memperolehi jawapan yang lebih bersistematik. Sekiranya keputusan

yang diperolehi tidak bertepatan dengan objektif kajian, proses penyemakan semula

akan dilakukan iaitu dengan merujuk semula kepada pakar di pengusa tempatan

untuk memperbaiki dan mengubahsuai faktor penilaian tender atau senarai soal-

selidik tersebut supaya keputusan yang lebih baik dan jitu akan diperolehi.

233

Dalam proses menganalisa keputusan, semua parameter hasil daripada kajian

soal-selidik yang telah dilakukan akan dikenalpasti serta disusun mengikut senarai

keutamaan dan mengikut faktor major yang telah dikenalpasti yang berkaitan.

Proses ini memerlukan penelitian yang tinggi untuk menghasilkan satu sistem

prototaip yang baik. Senarai yang disusun itu akan disemak dan diubah semula bagi

menghasilkan satu keputusan yang muktamad bagi meneruskan fasa permodelan.

Sekiranya keputusan daripada soal-selidik itu memuaskan, barulah fasa kedua

iaitu Modelling Phase dilaksanakan. Dalam fasa memodelkan keputusan, proses

yang terlibat melibatkan Prototyping yang mana dua proses penilaian akan

dilaksanakan di dalam fasa ini yang melibatkan penilaian secara formative serta

summative. Peringkat formative dijalankan secara berterusan semasa proses

pembangunana prototaip dilakukan. Segala kemajuan akan sentiasa dirujuk kepada

pakar, di dalam konteks ini adalah panel penilai tender bagi mempertingkatkan,

menyemak, mengemaskini dan menilai pembangunan prototaip semasa. Peringkat

penilaian summative pula melibatkan penilaian sistem prototaip selepas proses

pembangunan. Beberapa pakar dari pihak JKR serta penguasa tempatan akan

dijemput untuk memberi pandangan mereka tentang hasil prototaip. Komen serta

cadangan akan diambil perhatian dan beberapa ubahsuai akan dilakukan bagi

mempertingkatkan lagi sistem prototaip sehinggalah prototaip yang dihasilkan

memenuhi kriteria dan memberi kepuasan kepada pihak penguasa tempatan.

8.2 Kesimpulan

Arus pembangunan yang berlaku dengan begitu pesat di dalam era ini juga

telah memaksa kita untuk mengiktiraf penggunaan teknologi maklumat sebagai alat

yang begitu penting untuk menghadapi cabaran pada masa kini. Arus pembangunan

ini telah menyebabkan pelbagai perubahan dan ciptaan baru telah diperkenalkan

bertujuan untuk meningkatkan kualiti kehidupan. Kejuruteraan awam merupakan

salah satu bidang yang tidak terkecuali daripada menerima perubahan-perubahan ini.

Ia penting bagi memastikan sektor ini dapat berdaya saing dengan sektor-sektor lain.

234

Ini adalah kerana, pada masa ini penggunaan teknologi maklumat di dalam sektor

kejuruteraan awam di negara kita masih rendah jika dibandingkan dengan negara

maju yang lain.

Industri pembinaan kini telah berkembang maju selari dengan pembangunan

teknologi baru yang makin pesat membangun. Namun, setiap aktiviti dalam industri

tidak semestinya sempurna dan berpotensi dalam mengiringi teknologi baru

berkenaan. Antara yang menjadi masalah utama yang membelenggu industri

pembinaan sekarang ialah ketidakberkesanan dan ketidaktelusan penilaian tender

kontraktor oleh pihak klien di mana ia biasanya tidak lengkap, tidak konsistan dan

tidak telus. Perdana Menteri Malaysia, Datuk Seri Abdullah Ahmad Badawi di

dalam ucapannya sempena dialog Majlis Tindakan Ekonomi Negara dengan

komuniti perniagaan serta pendidikan berkata,

“Tender processes needed to be transparent, with open tendering being the

norm and direct negotiations limited to special cases to limit opportunities for

corruption” (Pauline S.C. Ng, 2004).

Merujuk kepada kenyataan berkenaan dan juga pemantauan terhadap praktis

semasa dalam industri pembinaan, proses penilaian tender semasa didapati tidak

cukup dalam memenuhi permintaan dan cabaran masa kini. Oleh sebab menyedari

hakikat itulah perlunya peningkatan, penapisan dan pembangunan dari masa ke

semasa supaya proses tender bagi kontrak kerajaan lebih telus bagi memastikan

pemilihan kontraktor adalah bermampuan dari segi teknikal dan kewangan bagi

menyempurnakan projek dalam tempoh masa dan peruntukan yang ditetapkan serta

mengikut syarat yang telah ditetapkan di dalam kontrak.

Dalam industri pembinaan, terdapat banyak jenis tender yang membolehkan

klien mendapat kontraktor yang layak untuk melaksanakan projek. Setiap tender

juga mempunyai kelebihan serta kekurangannya yang tersendiri. Klien boleh

235

memilih iaitu untuk mengemukakan pelawaan tender terhadap semua kontraktor

melalui tender terbuka atau hanya mengemukakan pelawaan terhadap kontraktor

yang dipilih melalui tender terpilih. Tender perundingan pula lebih menguntungkan

klien di mana terdapat perundingan secara terperinci antara klien dengan kontraktor

sebelum bermulanya peringkat rekabentuk dan segala keperluan dibincang bersama.

Tender prakelayakan pula biasanya diamalkan untuk mendapatkan kontraktor yang

mempunyai kemahiran tertentu sahaja. Walaupun begitu, keputusan untuk memilih

jenis tender yang ditawarkan bergantung juga kepada jenis, kos serta keperluan

projek tersebut. Lebih besar serta kompleks projek tersebut, lebih tinggi risiko yang

perlu ditanggung oleh klien.

Secara umumnya, prosedur dalam proses tender adalah boleh dikatakan tiada

bezanya di antara praktis JKR dan penguasa tempatan kerana kedua-dua Jabatan

masih mempraktikkan landasan yang digariskan di dalam Arahan Perbendaharaan

dan pemilihan tender yang berjaya perlu dirujuk kepada Lembaga Perolehan seperti

yang ditekankan di dalam Arahan Perbendaharaan.

Menjadi kewajipan pegawai yang menguruskan tender mengkaji tender yang

diterima dan membuat syor mengenainya selepas itu kepada Lembaga Perolehan

mengikut mana-mana yang berkenaan. Ia hendaklah mengesyorkan pentender yang

paling menguntungkan dari segi harga, menepati penentuan dan boleh menyiapkan

kerja dalam jangka waktu yang dikehendaki. Ketua Jabatan atau mana-mana pegawai

yang terlibat dalam memproses sesuatu tender hendaklah memastikan bahawa beliau

tidak mempunyai apa-apa kepentingan persendirian atau kepentinagn terletak hak

mengenai tender itu.

Dalam pemilihan sesebuah kontraktor itu, selain faktor anggaran kos yang

munasabah serta rendah dan tempoh penyiapan yang singkat, pengalaman, prestasi

kerja semasa dan nilai kerja dalam tangan akan menjadi fokus utama bagi Lembaga

Tender. Kontraktor yang mempunyai pengalaman yang luas dalam bidang

berkenaan serta nama yang sudah dikenali akan lebih tinggi kebarangkalian untuk

236

menang. Prestasi kerja yang baik juga menjadi ukuran iaitu sentiasa menyiapkan

projek tepat pada masanya. Kontraktor yang mempunyai nilai kerja dalam tangan

yang banyak biasanya jarang dipilih kerana ini akan menjejaskan tumpuannya dan

Kerajaan biasanya tidak akan mengambil risiko sebegitu. Kecukupan tender,

kesempurnaan tender dan kecukupan modal juga perlu menjadi syarat utama

terhadap penilaian tender kontraktor.

Terdapat pelbagai pendekatan di dalam membuat keputusan boleh diidapati

hasil daripada kajian yang dilakukan dengan pelbagai kelebihan yang diketengahkan

serta tidak kurang juga terdapat kekurangan serta pengehadan di dalam beberapa

kaedah. Daripada pengamatan yang dilakukan, kaedah MAUT berdasarkan AHP

dipilih sebagai sebahagian daripada pendekatan yang digunakan bagi kajian ini

kerana keupayaan pendekatan berkenaan untuk menyelesaikan ciri-ciri masalah

keseluruhan dari segi jenis data, pendekatan serta keputusan jangkaan bagi proses

keputusan. Kaedah AHP juga dipilih kerana konsepnya yang mudah difahami,

fleksibel dan mampu memodelkan fungsi-fungsi subjektif yang kabur, rawak serta

tidak konsisten.

Maklumat bagi sesuatu projek yang terhasil adalah banyak dan kompleks

semasa berjalannya pelbagai fasa dalam kitaran proses sesuatu projek pembinaan.

Bagi tujuan berkongsi dan mengekalkan kesemua maklumat ini sepanjang hayat

projek pembinaan merupakan tugas yang rumit dan kompleks. Walaubagaimanapun,

kesemua aliran maklumat ini perlu diuruskan supaya dapat dicapai pada suatu masa

yang diperlukan. Pengurusan maklumat projek pembinaan bukan sahaja bertujuan

untuk menangani isu pengurusan tender projek sahaja malahan jika dibangunkan

dengan lebih serius ia boleh membentuk suatu rangka kerja yang diperlukan yang

mana membolehkan semua orang mengetahui tanggungjawab masing-masing.

Kepentingan terhadap IDSS, KA dan teknologi maklumat perlu menjadi garis

panduan dan sempadan terhadap pembinaan sesuatu sistem yang benar-benar

memberi kepuasan terhadap pengguna. Integrasi antara komponen-komponen

237

kejuruteraan yang dimajukan perlu menjadi inisiatif kepada pembangun sistem untuk

terus merekabentuk suatu sistem yang dapat memberi manfaat yang maksimum

kepada pengguna. Untuk itu, perancangan yang sistematik dan teratur perlu bagi

merekabentuk sesuatu sistem. Gambaran konsep sistem sebenar yang terlibat perlu

diperincikan dengan teliti agar sistem tidak mengalami sebarang masalah kelak dan

perlulah seiring dengan praktis konvensional yang relevan dan rasional.

8.3 Perbincangan

Proses konvensional penilaian tender yang dipraktiskan secara tipikalnya

dilaksanakan di dalam aliran intuisi yang tidak berstruktur yang bergantung kepada

pengalaman, kemahiran, ilmu atau justifikasi panel penilai tender. Terdapat

kemungkinan kesilapan dan ketidakkonsistenan melalui pendekatan ini.

Secara umunya, tedapat enam kriteria utama yang perlu dipertimbangkan di

dalam membuat penilaian tender iaitu pendaftaran dengan PKK / CIDB, kecukupan

dan kesempurnaan dokumen, keupayaan teknikal, keupayaan kewangan, reputasi

kontraktor serta pelarasan harga terendah dan munasabah.

Sistem prototaip yang dibangunkan masih memerlukan justifikasi pembuat

keputusan dan ini memastikan kawalan penuh panel penilai tender di dalam membuat

keputusan terutamanya ketika membuat pemilihan akhir. Ini memenuhi ciri-ciri

sistem DSS sendiri yang memerlukan penyertaan pengguna sebagai pembuat

keputusan yang penting serta ianya adalah dalam bentuk keputusan semi-struktur.

Sistem prototaip menawarkan banyak kepentingan kepada panel penilai tender dan

juga pengguna lain yang melibatkan pemilihan kontraktor binaan. Antaranya ialah:

238

Ia menyediakan rangkakerja yang jelas dan berstruktur bagi proses membuat

keputusan bagi membantu pengguna di dalam memilih kontraktor yang

paling layak apabila aspek-aspek teknikal dan ekonomi perlu

dipertimbangkan.

Ia mewakili sistem prototaip yang mudah digunakan yang berupaya di dalam

membuat keputusan yang rasional dan boleh dijustifikasi menggunakan

antaramuka berparameter dan bersyarat, laporan bergrafik serta juga analisis

sensitiviti.

Sistem boleh dijadikan sebagai alat bantu mengajar bagi professional muda

yang baru memasuki bidang penenderan dengan menyediakan maklumat atau

kriteria asas yang perlu dipertimbangkan serta perlu difahami di dalam suatu

proses penilaian tender.

Cadangan rangkakerja akan membekalkan pendekatan yang lebih berstruktur

dan telus serta membantu dalam memformulasi suatu panduan bagi klien dalam

pemilihan kontraktor bagi projek pembinaan. Rangkakerja ini juga berkeupayaan

membentuk suatu dasar bagi sistem pemilihan kontraktor yang berulang di mana

ianya lebih konsisten dan boleh digunapakai secara berulang kali. Kebaikan yang

perlu dipertimbangkan ialah termasuk mengoptimakan kos (bagi klien dan

kontraktor) serta peluang yang lebih kecil bagi tender yang dicabar oleh pentender

yang tidak berpotensi. Rangkakerja fundamental dijangka dapat membentuk suatu

dasar bagi membangunkan sistem sokongan keputusan yang bijak untuk pemilihan

kontraktor binaan.

8.4 Cadangan

Kajian ini telah memberi idea terhadap kajian lanjutan yang boleh

dilaksanakan dan pembangunan berterusan di dalam bidang penyelidikan. Ini

termasuklah:

239

1. Mempertingkatkan antaramuka pengguna melalui layout skrin yang lebih

baik serta interaktif dan garispanduan pengguna yang lebih efektif.

2. Pengujian lanjut sistem prototaip bagi kes penilaian tender sebenar.

Maklumabalas daripada pengujian ini boleh menunjukkan dengan lebih lanjut

kesesuaian sistem terhadap scenario jenis keputusan yang berbeza.

3. Integrasi kedua-dua model / peringkat penilaian secara langsung dengan

membangunkan program yang boleh berdiri sendiri (standalone). Ini akan

meluaskan atau mempertingkatkan kemesraan pengguna (user-friendliness)

sistem prototaip serta boleh membawa kepada pengkomersilan sistem

prototaip.

4. Meluaskan kegunaan sistem prototaip dengan membangunkan sistem

berasaskan web (web-based) supaya ia dapat digunakan secara meluas.

240

RUJUKAN

Ab Aziz, M. J., Idrus, B. dan Ibrahim, Z. (2002) “Pengaturcaraan Visual Basic 6.0.”

Prentice Hall : Petaling Jaya.

Abdullah, A. (2003) “Intelligent Selection of Demolition Techniques.”

Loughborough University : Tesis PhD.

Abu Bakar, A. R. (2000) “Prosedur Penilaian Tender Kerajaan ; Kajian Kes : Majlis

Bandaraya Johor Bahru.” Universiti Teknologi Malaysia : Tesis Sarjana

Muda.

Abu Samah, N., Rahman, A. A. dan Tasim, Y. (1991) “Pengaturcaraan BASIC

Berstruktur.” Universiti Teknologi Malaysia : Skudai.

Adams, G. R. dan Schvaneveldt, J. D. (1985) “Understanding Research Methods.”

Longman : New York.

Ahmad, B. H., Anang, R., Omar, B. dan Alel, A. (2004) “Computer Programming.”

Universiti Teknologi Malaysia : Skudai.

Al-Harbi, K. M. A. S. (1998) “Application of the AHP in Project Management.”

International Journal of Project Management.

Alarcón, L. F. dan Ashley, D. B. (1996) “Modelling Project Performance for

Decision Making.” Journal of Construction Engineering and Management

(September 1996).

241

Alhazmi, T. dan McCaffer, R. (2000) “Project Procurement System Selection

Model.” Journal of Construction Engineering and Management (May/June).

Alsugair, A. M. (1999) “Framework for Evaluating Bids of Construction

Contractors.” Journal of Management in Engineering (March/April).

Andersen, V. (2003) “How to Do Everything with Microsoft Office Access 2003.”

McGraw-Hill : New York.

Barron, J. C. (1997) “Understanding and Using Microsoft Visual basic 4.0.” West

Publishing Company : Minneapolis.

Battikha, M. G. (2002) “QUALICON : Computer-Based System for Construction

Quality Management.” Journal of Construction Engineering and Management

(March/April).

Belson, W. A. (1981) “The Design and Understanding of survey Questions.” Gower

Publishing Co. Ltd. : Hants.

Betts M. (1999) “Strategic Management of I.T. in Construction.” Blackwell Science

Ltd : Salford.

Bradburn, N. M. dan Sudman, S. (1979) “Improving Interview Method and

Questionnaire Design.” Jossey-Bass Publishers : California.

Brew, A. (2001) “The Nature of Research : Inquiry in Academic Contexts.”

RoutledgeFalmer : London.

Bowyer, J. (1986) “Small Works Contract Documentation and How to Administer

It : 3rd edition.” The Architectural Press : London.

Burton, T. L. dan Cherry, G. E. (1970) “Social Research Techniques For Planning.”

George Allen & Unwin Ltd. : London.

242

Converse, J. M. dan Presser, S. (1986) “Survey Questions : Hancrafting The

Standardized Questionnaire.” Sage Publications : California.

Chua, D. K. H. dan Li, D. (2000) “Key Factors in Bid Reasoning Model.” The

Journal of Construction Engineering and Management (September/October).

Cleal, D. M. dan Heaton, N. O. (1988) “Knowledge-Based Systems :Implications for

Human-Computer Interfaces.” Ellis Horwood Limited : Chichester.

Creswell, J. W. (1994) “Research Design : Qualitative and Quantitative Approaches,

2nd edition.” Sage Publications Inc. : California.

Crowley, L. G. dan Hancher, D. E. (1995) “Evaluation of Competitive Bids.”

Journal of Construction Engineering and Management (June 1995).

Crowley, L. G. dan Hancher, D. E (1995) “Risk Assessment of Competitive

Procurement.” Journal of Construction Engineering and Management (June

1995).

Cooke, B. (1981) “Contract Planning and Contractual Procedures.” The Macmillan

Press Ltd : Stockport.

Dale, N., McMillian, M., Weems, C. dan Headington, M. (2003) “Visual Basic.Net.”

Jones and Bartlett Publishers : Boston.

Dias, Jr. A. dan Ioannou, P. G. (1996) “Company and Project Evaluation Model for

Privately Promoted Infrastructure Projects.” Journal of Construction

Engineering and Management (March 1996).

Dozzi, S. P., AbouRizk, S. M. dan Schroeder, S.L. (1996) “Utility-Theory Model for

Bid Mark-up Decisions.” Journal of Construction Engineering and

Management (June 1996).

Duffy, R. (1996) “SmartStart Visual basic 4.” Que Corporation : Indiana.

243

Dyer, J. S. (1990) “Remarks on the Analytical Hierarchy Process, Management

Science, vol. 36, pp. 249-258.”

Elias, Z. (2000) “Prosedur Penilaian Tender Kerajaan ; Kajian Kes : Majlis Daerah

Tapah.” Universiti Teknologi Malaysia : Tesis Sarjana Muda.

Fayek, A. (1998) “Competitive Bidding Strategy Model and Software System for

Bid Preparation.” Journal of Construction Engineering and Management

(January/February).

Feek, W. (1988) “Working Effectively : A Guide to Evaluation Techniques.”

Bedford Square Press : London.

Fellows, R. dan Liu, A. (1997) “Research Methods for Construction.” Blackwell

Science Ltd. : Oxford.

Ferry, J. (1993) “The Bitish Renaissance : Learn the Lesson of How Six British

Companies are Conquering the World.” William Heinemann Limited :

London.

Fielding, N. dan Schreier, M. (2001) “Introduction On the Compatibility Between

Qualitative and Quantitative Research Methods, Forum : Qualitative Social

Research – Online Journal, vol. 2, no. 1.” http://qualitative-research.net/fqs-

texte/1-01/1-01hrsg-e.htm (23/02/2003)

Fink, A. dan Kosecoff, J. (1985) “How to Conduct Surveys : A Step-by-Step

Guide.” Sage Publications : California.

Fisher, N. dan Yin, S. L. (1992) “Information Management in a Contractor : A

Model of the Flow of Project Data.” Thomas Telford : London.

Fowler, Jr. F. J. (1984) “Survey Research Methods.” Sage Publications : California.

244

Graziano, A. M. dan Raulin, M. L. (1996) “Research Methods : A Process of Inquiry,

3rd Edition.” Addison Wesley Longman, Inc. : New York.

Harris, M. (1997) “Teach Yourself Visual Basic 5 For Application in 21 days : 3rd

Edition.” Sams Publishing : Indiana.

Hart, A. (1986) “Knowledge Acquisition for Expert Systems.” Kogan Page : London.

Hasan, H. (2003) “Future Prospects For Project Management In The Malaysian

Construction Industry : Master Builders Journal 3rd Quarter 2003.”

Master Builders Association Malaysia : Kuala Lumpur.

Hatush, Z. dan Skitmore, M. (1997) “Evaluating Contractor Prequalification Data :

Selection Criteria and Project Success Factors.” E & FN Spon : Salford.

Hayati, H. (1992) “Panduan belajar : Pengaturcaraan Basic.” Universiti Teknologi

Malaysia : Skudai.

Helmstadter, G.C. (1970) “Research Concepts in Human Behaviour.” Appleton-

Century-Crofts : New York.

Hitt, W. R. (1995) “Optimizing Visual Basic 4.” Que Corporation : Indiana.

Holloway, I. (1997) “Basic Concepts for Qualitative Research, 1st Edition.”

Blackwell Science : Oxford.

Holt, G. D. (1998) “Which Contractor Selection Methodology?” International

Journal of Project Management (vol. 16, no.33, pp. 153-164)

Hotten, R. (1998) “Formula 1 : The Business of Winning.” Orion Business Books :

London.

Hyman, H. (1955) “Survey Design and Analysis.” The Free Press : New York.

245

Jaselskis, E. J. dan Talukhaba, A. (1998) “Bidding Considerations in Developing

Countries.” Journal of Construction Engineering and Management

(May/June).

Keeney, R. dan Raiffa, H. (1976) “Decision with Multiple Objectives : Preferences

Value Tradeoffs.” John Wiley & Sons : New York.

Kimmel, P. T., Green, J., Bullen, S., Rob, B., Rosenberg, R. dan Patterson, B. D.

(2004) “Excel 2003 VBA.” Wiley Publishing, Inc. : Indiana.

Lascelles, D.M. dan Dale, B.G. (1993) “The Road to Quality.” IFS Limited :

Bedford.

Lefkoe, M. R. (1970) “The Crisis in Construction : There Is an Answer.” The Bureau

of National Affairs, Inc. : Washington D.C.

Ling, Y. Y. (2002) “Model for Predicting Performance of Architects and Engineers.”

Journal of Construction Engineering and Management (September/October).

Loosemore, M. (1999) “International Construction Management Research : Cultural

Sensivity in Methodological Design.” Construction Management Economy.

March, C. (2003) “Building Services Procurement.” Spon Press : London.

McCabe, S. (2001) “Benchmarking in Construction.” Blackwell Science Ltd :

Birmingham.

McGeorge, D. dan Palmer, A. (1997) “Construction Management – New Directions.”

Blackwell Science : Oxford.

Members of Freshfields’ Construction and Engineering Group (1994) “Management

Contracting Law & Practice.” Cavendish Publishing Limited : London.

246

Mohamed R. (2002) “Analisis Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Perbezaan

Harga Tender.” Universiti Teknologi Malaysia : Tesis Sarjana.

Neibauer, A. (1999) “Access 2000 for Busy People.” McGraw-Hill : New York.

Neuman, W.L. (2000) “Social Research Methods : Qualitative and Quantitative

Approaches, 4th Edition.” Allyn and Bacon : London.

Ng, S. T. dan Skitmore, R. M. (2001) “Contractor Selection Criteria : A Cost-

Benefit Analysis.” Journal of IEE Transactions on Engineering Management

(February 2001).

ODEC (1996) “The Oxford Compact English Dictionary : edited by Della

Thompson.” Oxford University Press : Oxford.

Oliver, R. I. (2003) “Designing Enterprise Applications with Microsoft Visual

Basic.Net.” Microsoft Press : Washington.

Palaneeswaran, E. dan Kumaraswamy, M. M. (2000) “Contractor Selection For

Design/Build Projects.” The Journal of Construction Engineering and

Management (September/October).

Palaneeswaran, E. dan Kumaraswamy, M. M. (2003) “Knowledge Mining of

Information Sources for Research in Construction Management.” The Journal

of Construction Engineering and Management (March/April).

Potts, K. (1995) “Major Construction Works : Contractual and Financial

Management.” Longman Group Limited : Essex.

Rosen, H. J. (1974) “Construction Specification Writing : Pronciples and

Procedures.” John Wiley & Sons, Inc. : New York.

Rutman, L. (1984) “Evaluation Research Methods : A Basic Guide, 2nd Edition.”

Sage Publications : California.

247

Saaty, T. L. (1980) “The Analytic Hierarchy Process : Planning, Priority Setting,

Resource Allocation.” McGraw-Hill International Book Co. : London.

Saaty, T. L. (1983) “Axiomatic Foundations of the Analytic Hierarchy Process,

Management Science, vol. 32, pp. 841-855.”

Saaty, T. L. (1990) “The Analytic Hierarchy Process : Planning, Priority Setting,

Resource Allocation.” RWS Publications : Pittsburgh.

Saaty, T. L. (1994) “Fundamentals of Decision Making and Priority Theory with the

Analytic Hierarchy Process.” RWS Publications : Pittsburgh.

Shapiro, J. (2001) “Visual Basic.Net Developer’s Headstart.” McGraw-Hill : New

York.

Shash, A. A. (1998) “Bidding Practice of Subcontractors in Colorado.” Journal of

Construction Engineering and Management (May/June).

Shash, A. A. (1998) “Subcontractors Bidding Decisions.” Journal of Construction

Engineering and Management (March/April).

Shen, L. dan Song, W. (1998) “Competitive Tendering Practice in Chinese

Construction.” Journal of Construction Engineering and Management

(March/April).

Shen, L., Drew D. dan Zhang Z. (1999) “Optimal Bid Model for Price-Time

Biparameter Construction Contracts.” Journal of Construction Engineering

and Management (May/June).

Seydel, J. (2003) “Evaluating and Comparing Bidding Optimization Effectiveness.”

Journal of Construction Engineering and Management (May/June).

Skitmore, M., Drew, D. dan Ngai, S. (2001) “Bid-Spread.” Journal of Construction

Engineering and Management (March/April).

248

Sulaiman, M. J. (2003) “IT Strategy Plan For The Construction Industry : Master

Builders Journal 3rd Quarter 2003.” Master Builders Association Malaysia :

Kuala Lumpur.

Taylor, A. G. dan Andersen, V. (2004) “Access 2003 Power Programming With

VBA.” Wiley Publishing, Inc. : New Jersey.

Topcu, Y. I. (2002) “A Decision Model Proposal for Construction Contractor

Selection in Turkey.” Elsevier : Istanbul.

Undang-undang Malaysia : Perintah-perintah Am, Peraturan-peraturan Lembaga

Tatatertib Perkhidmatan Awam 1993, Arahan Perbendaharaan,

Perbendaharaan, Arahan Perkhidmatan, Perkhidmatan, Panduan

Perbendaharaan Tatacara Pengurusan Stor dan Akta Acara Kewangan (2004)

MDC Publishers Sdn. Bhd. : Kuala Lumpur.

Vincke, P. (1992) “Multicriteria Decision Aid.” John Wiley & Sons Ltd. : West

Sussex.

Wang, W. C. (2004) “Electronic-Based Procedure for Managing Unbalanced Bids.”

Journal of Construction Engineering and Management (May/June).

Welbank, M. (1983) “A Review of Knowledge Acquisition Techniques For Expert

Systems.” British Telecommunications Research Laborotories Technical

Report : Ipswich.

Yusoff, M. (2001) “Penyelidikan Kualitatif : Pengalaman Kerja Lapangan Kajian.”

Penerbit Universiti Malaya : Kuala Lumpur.

Zahedi, F. (1986) “The Analytic Hierarchy Process : A Survey of the Method and Its

Applications, Interfaces, vol. 16, no. 4, pp. 96-108.”

Zaleny, F. (1982) “Multiple Criteria Decision Making : McGraw-Hill Series in

Quantitative Methods for Management.” McGraw-Hill : New York.

LAMPIRAN A

BORANG SOALSELIDIK

Bahagian I : Latar Belakang Responden

Bahagian II : Faktor-faktor Pemilihan Kontraktor Binaan

nature of work

Bahagian III : Komen Terhadap Proses Penilaian Tender Bagi Kontraktor Binaan

Kesempurnaan & KecukupanDokumen

Reputasi Kontraktor

Keupayaan KewanganKontraktor

Keupayaan TeknikalKontraktor

Pelarasan Harga sertaMemenuhi Syarat Asas

PERINGKAT 1

PERINGKAT 2

PERINGKAT 3






Pemilihan Tender PalingMenguntungkan

Borang Tender

1. Dokumen disempurnakan & ditandatangan2. Harga & tempoh siap tercatat

3. Halaman disah / diaudit

Salinan Penyata Bulanan Akaun Bankbagi 3 bulan terakhir

Borang Asas

Borang A = Surat Pengakuan Kebenaran Maklumat dan Keesahan Dokumen Yang Dikemukakan oleh Pentender

Borang B = Maklumat Am Latar Belakang PentenderBorang C = Data-data KewanganBorang CA = Laporan Bank/Institusi Kewangan Mengenai Kedudukan

Kewangan PentenderBorang D = Rekod Pengalaman KerjaBorang E = Kakitangan TeknikalBorang F = Keempunyaan Loji dan Peralatan Pembinaan AsasBorang G = Senarai Kontrak Kerja SemasaBorang GA = Laporan Penyelia Projek Atas Prestasi Kerja Semasa

PentenderBorang GA I = Laporan Jurutera Projek Atas Prestasi Kerja Semasa

Pentender


Pendaftaran dengan PKK / CIDB1. Masih sah2. Kelas kontraktor yang betul3. Taraf Bumiputera (jika disyaratkan)

Projek Dalam Tangan

Pengendalian Akaun Syarikat:

Modal Dalam Bentuk Aset Mudah Cairatau

Sumber Kewangan(Kemudahan kredit, Pinjaman overdraf,Unit amanah, Deposit tetap, Saham dan

Lain-lain)

Projek Lepas1. Saiz projek2. Nilai kerja (disiapkan & terbesar)3. Kerja-kerja serupa / sebanding

Anggaran Keperluan Minima Kakitangan Teknikal

Salinan Dokumen

1. Perakuan siap kerja2. Penyata caruman KWSP3. Sijil kelayakan kakitangan4. Perakuan bayaran interim terakhir

Kontraktor Ditolak

Lengkap

Disertakan

Lengkap

Disertakan

Dipenuhi

Prestasi memuaskan

Prestasi memuaskan

> 3% Nilai kerja daripadaAnggaran Jabatan

Harga tidak munasabah

Dipenuhi

Pelarasan Harga Terendahdan Munasabah

Pemilihan Tender Paling Menguntungkan

Dipenuhi

Penilaian akhir olehLembaga Tender

Tidak lengkap

Tidak disertakan

Tidak lengkapSemak sekiranya

disertakan bersamadalam profil syarikat

Disertakan Tidakdisertakan

Tidak dipenuhi



< 3% Nilai kerja daripadaAnggaran Jabatan

Tidak dipenuhi

Tidak dipenuhi

Semakan keperluansalinan dokumen

DiperlukanTidak diperlukan Tidakdisertakan

Disertakan

Proses 1

Proses 2

Proses 3

Proses 4

Proses 5

Ulasan Dalam Laporan Bertulis

1. Rekod berkontrak dengan Jabatan2. Komitmen dalam projek lepas3. Prestasi projek lepas memuaskan4. Pendaftaran dengan PKK / CIDB5. Harga tender berbanding AJ6. Tempoh siap dari tempoh penengah7. Alasan kontraktor diterima / ditolak

Semak status kemajuankerja semasa

Semak kecukupanmodal minimum

Semak HargaCut-Off

Semak status kemajuankerja lepas

Rekod Projek Lepas

Harga terendah/ munasabah

LAMPIRAN B

BORANG ASAS BAGI PENILAIAN TENDER

Documents

CADANGAN REKABENTUK RANGKAKERJA BAGI PEMILIHAN