BURDUR IL TARIM MASTER PLANI - tarimorman.gov.trTablo 4 Burdur İlinde İşgücünün İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı 30 Tablo 5 Burdur İlinde 1985-1990 Arasında

İL TARIM VE KIRSAL KALKINMA

MASTER PLANLARININ HAZIRLANMASINA

DESTEK PROJESİ

BURDUR

IL TARIM MASTER PLANI

T.C. BURDUR VALİLİĞİ

TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ

BAKANLIĞI

TEMMUZ-2006

2

T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

Strateji Geliştirme Başkanlığı

Burdur İl Tarım Müdürlüğü

M. Rasih ÖZBEK Vali

Ferhat PEŞİN Vali Yardımcısı

Kadir GÜVEN

İl Müdürü

Ayhan KOÇ İl Müdürü Yardımcısı V.

Muhiddin SAĞLAM Proje ve İstatistik Şube Müdürü

Burdur İl Tarım Master Planını Güncelleyen Atila Selman AKCÜRE

Ziraat Yük. Mühendisi

3

İÇİNDEKİLER………………………………………………………………………………...3

KISALTMALAR ................................................................................................ .......... 6

TABLOLAR................................................................................................ ................. 7

GRAFİKLER ................................................................................................ ............... 8

SUNUŞ ...................................................................................................................... 10

SUNUŞ...................................................................................................................... 10

BURDUR İLİ TARIM MASTER PLANI ................................................................... 111

BÖLÜM 1. GİRİŞ .................................................................................................... 111

BÖLÜM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM ............................................................ 142.1 TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ.......................................................................................................... 144 2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ .......................................................................................................................... 144

2.2.1 Türk Tarım Politikasının Gelişimi ..................................................................................................... 144 2.2.2. Uluslararası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri ......................................... 155 2.2.3. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda Tarım .................................................................................... 177

2.3 TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ .............................................................................. 211 2.4 MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR..................................................................................................... 211

2.4.1 Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu............................................................................................. 211 2.4.2 Ulusal Ormancılık Programı .............................................................................................................. 211 2.4.3. Diğer Projeler........................................................................................................................................ 22

BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 233 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER ............................................................................................................. 233

3.1.1.İlin Genel Tanımı ................................................................................................................................. 233 3.1.2. Agro ekolojik Alt Bölgeler ................................................................................................................. 233 3.1.3. Topografya .......................................................................................................................................... 244 3.1.4. İklim ..................................................................................................................................................... 266 3.1.5. Bitki Örtüsü ......................................................................................................................................... 277 3.1.6. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı .......................................................................................... 288

3.2. SOSYO – EKONOMİK YAPI................................................................................................................... 299 3.2.1 Nüfus ..................................................................................................................................................... 299 3.2.2. Kişi Başına Gelir ................................................................................................................................. 333 3.2.3. Eğitim ................................................................................................................................................... 355 3.2.4. Sağlık.................................................................................................................................................... 356 3.2.5. Ulaşım .................................................................................................................................................. 366 3.2.6. Köy İçme Suyu .................................................................................................................................... 366

3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ .............................................................................................................. 367 3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ .................................................................................................... 389

3.4.1. Burdur’da Süt ve Süt Ürünleri Pazarlaması .................................................................................... 389 3.4.2. Şekerpancarı Üretimi ........................................................................................................................... 43 3.4.3. Haşhaş Üretimi...................................................................................................................................... 44 3.4.4. Anason Üretimi ..................................................................................................................................... 46 3.4.4. İhracaat.................................................................................................................................................. 4

7

4

3.5 TARIMSAL HİZMETLER .......................................................................................................................... 48 3.5.1. Tarıma Hizmet Sağlayan İlgili Kuruluşlar......................................................................................... 48 3.5.2. İldeki Girdi Piyasaları ..........................................................................................................................

50

BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ ............................................................. 51 4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR ............................................................................................................. 51 4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR ....................................................................................................... 513 4.3. TOPRAK YAPISI ........................................................................................................................................ 54 4.4. BURDUR İLİ TARIM ARAZİLERİNİN SULAMA DURUMU ............................................................. 56

4.4.1. Sulama Suyu Projeleri.......................................................................................................................... 56 4.5. ÇAYIR MERA ALANLARININ DAĞILIMI ........................................................................................... 57 4.6. ORMAN VE FUNDALIKLAR ................................................................................................................... 57

BÖLÜM 5. TARIMIN PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ ....................... 58 5.1. TARIM SEKTÖRÜNÜN GSYİH’YA KATKISI VE BÜYÜME HIZI .................................................. 58

5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSMH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı................................................. 58 5.1.2. Tarım Sektörünün Burdur İli Ekonomisindeki Yeri......................................................................... 59

5.2 TARIMSAL ÜRETİM VE VERİMLİLİK ................................................................................................ . 60 5.2.1. Bitkisel Üretim ...................................................................................................................................... 60 5.2.2. Bitkisel Üretimde Yıllara Göre Değişimler..................................................................................... 679

5.3. HAYVANSAL ÜRETİM VE HAYVAN VARLIĞI ............................................................................... 692 5.3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı .................................................................................................................. 702 5.3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı .................................................................................................................. 724 5.3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı ...................................................................................................................... 724 5.3.4. Kovan Varlığı ...................................................................................................................................... 735 5.3.5. Su Ürünleri Üretimi ............................................................................................................................ 746 5.3.6. Kaba Yem Üretimi .............................................................................................................................. 757

5.4. ÇAYIR - MER’A ÇALIŞMALARI .......................................................................................................... 779

BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR................................ 80 6.1. PROBLEMLER VE KISITLAR................................................................................................................. 80

6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler................................................................................................................ 80 6.1.2. Üretim Problemleri............................................................................................................................... 80

6.2. POTANSİYELLER .................................................................................................................................... 835 6.2.1. Meralar ................................................................................................................................................ 835 6.2.2. Su Kaynakları ..................................................................................................................................... 835 6.2.3 Yem Bitkileri Üretimi .......................................................................................................................... 835 6.2.4. Hayvansal Üretim ............................................................................................................................... 835 6.2.5. Kullanılmayan Araziler ...................................................................................................................... 835

BÖLÜM 7. AMAÇLAR VE STRATEJİLER ............................................................... 88 7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ VE UYGUN STRATEJİLERİN GELİŞTİRİLMESİ .................... 88

7.1.1. Amaçlar ................................................................................................................................................. 88 7.1.2. Tarımsal Gelirin Artırılması................................................................................................................ 89 7.1.3. Gıda Güvenliğinin Sağlanması .......................................................................................................... 879 7.1.4. Su Ürünleri Üretimi ............................................................................................................................ 879

7.2. TARIMSAL VERIMLILIĞIN ARTIRILMASI........................................................................................ 89 7.2.1. Hayvansal Üretim ................................................................................................................................ . 89 7.2.2. Bitkisel Üretim ...................................................................................................................................... 90 7.2.3. Sürdürülebilir Tarım....................................................... 89BÖLÜM 8. PROGRAM VE PROJELER ........................................................................................................................................................................ 892

5

8.1. AMAÇ VE STRATEJİLER KAPSAMINDA YER ALAN MEVCUT PROJELER ............................ 903

8.1.1. Kooperatif Faaliyetleri ....................................................................................................................... 944 8.1.2. Yayım Faaliyetleri .............................................................................................................................. 955 8.1.3. Hayvancılığın Desteklenmesi İle İlgili Uygulanan Projeler...............................................................

99

8.2 . PROGRAMLARIN VE PROJELERİN BELİRLENMESİ .................................................................... 99 8.2.1. Hayvancılığın Geliştirilmesi Programı................................................................................................ 99 8.2.2. Yem Bitkileri ......................................................................................................................................... 99 8.2.3. Yayım Çalışmalarının Geliştirilmesi Programı.................................................................................. 99 8.2.4. Tarıma Dayalı Sanayinin Geliştirilmesi Programı ............................................................................ 99 8.2.5. Tarım Ürünleri Pazarının Ve Borsasının Geliştirilmesi Programı ................................................ 100 8.2.6. Kooperatiflerin Güçlendirilmesi Ve Daha Etkin Hale Getirilmesi................................................. 100 8.2.7. Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Güçlendirilmesi ................................................................................. 100 8.2.8. Yöreye Uygun Kekik, Salep, Ahududu Gibi Ürünlerin Üretiminin Teşvik Edilmesi ................... 100 8.2.9. Araştırma, Geliştirme Ve Planlama Çalışmalarının Yapılması ..................................................... 8.2.10. Burdur'da Tarım ve Gıda Sanayi, Hayvancılık Sektörleri ile ilgili Görüş ve Öneriler ……….101

100

8.3. ÖNCELIKLI PROJELER ....................................................................................................................... 1034

9. EKLER ................................................................................................................ 105

EK-1 ALT BÖLGELER .......................................................................................... 105 I. Alt Bölge Kaynak Envanteri ......................................................................................................................... 105 II. Alt Bölge Kaynak Envanteri........................................................................................................................ 108 III. Alt Bölge Kaynak Envanteri ...................................................................................................................... 110 IV. Alt Bölge Kaynak Envanteri ...................................................................................................................... 112

EK -2 YARDIMCI TABLOLAR VE GRAFIKLER .................................................... 113

EK –3 BURDUR İLİ HARİTALARI ......................................................................... 119Büyük Toprak Grupları .................................................................................................................................... 119

Şimdiki Arazi Kullanım Şekli ........................................................................................................................... 120

Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması ........................................................................................................... 1212 Erozyon Dereceleri .......................................................................................................................................... 1223 Sınırlar - Karayolları ........................................................................................................................................ 123

Burdur İli Altbölgeleri ...................................................................................................................................... 124

Burdur İli Nüfus Yoğunluğu ............................................................................................................................ 125

Burdur ili Turizm Haritası ............................................................................................................................... 126

10. KAYNAKLAR .................................................................................................. 132

1

6

KISALTMALAR DPT : Devlet Planlama Teşkilatı

BYKP : Beş Yıllık Kalkınma Planı

DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü

OTP : Ortak Tarım Politikası

AB : Avrupa Birliği

IMF : Uluslararası Para Fonu

TMO : Toprak Mahsulleri Ofisi

TŞFAŞ : Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi

KHK : Kanun Hükmünde Kararname

GSYİH : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

DSİ : Devlet Su İşleri

KOBİ : Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler

SYDV: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı

KHGB : Köylere Hizmet Götürme Birliği

TKB : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

DİE : Devlet İstatistik Enstitüsü

7

TABLOLAR

TABLO NO

KONUSU SAYFA NO

Tablo 1 Burdur İlinin Agro-Ekolojik Alt Bölgeleri 23 Tablo 2 2003 Yılı Burdur İlinde ve Alt Bölgelerinde Arazi Dağılımı 27 Tablo 3 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Nüfus ve Nüfus Yoğunluğu 29 Tablo 4 Burdur İlinde İşgücünün İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı 30 Tablo 5 Burdur İlinde 1985-1990 Arasında İçe Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı 31 Tablo 6 Burdur’da Yıllara Göre Kişi Başına Düşen GSYİH 32 Tablo 7 Burdur’da 1994-1995 Yıllarında Altbölgelere Göre Alıcı Fiyatlarıyla GSYİH 33 Tablo 8 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Temel Veriler 34 Tablo 9 Burdur İlinde 2003-2004 Öğretim Dönemi Öğrenci Sayısı 34 Tablo 10 Burdur İlinde Süt Üretimi ve Pazarlaması (Swot Analizi) 41 Tablo 11 Burdur İlinde Şeker Pancarı Üretimi (Swot Analizi) 45 Tablo 12 Burdur İlinde Anason Üretimi (Swot Analizi) 47 Tablo 13 Burdur İlinden 2001, 2002, 2003 Yıllarında İhracatı Yapılan Ürünler 48 Tablo 14 Tarımsal Organizasyonların Fonksiyonları ve Sorumlulukları 49 Tablo 15 Burdur İlinde T.C. Ziraat Bankası Tarafından Kullandırılan Zirai Krediler 50 Tablo 16 Yenilenebilir Kaynaklar 52 Tablo 17 Yenilenemeyen Kaynaklar 54 Tablo 18 Burdur İlinde Orman Alanlarının Altbölgelere Göre Dağılımı 58 Tablo 19 Burdur İlindeki Bazı Sektörlerin Cari Fiyatlarla Sektör Payları ve Gelişme Hızı 60 Tablo 20 Burdur İlinde Tarım Arazilerinin Dağılımı 61 Tablo 21 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Hububat Üretimi 63 Tablo 22 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Endüstri Bitkileri Üretimi 65 Tablo 23 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Baklagil Üretimi 66 Tablo 24 Burdur İlinde Altbölgelere Yem Bitkileri Üretimi 67 Tablo 25 Burdur İli Altbölgeler Bazında Sebze Üretim Alanları 68 Tablo 26 Burdur İli Altbölgelere Göre Seralarda Sebze Üretim Alanları 69 Tablo 27 Burdur İli Yıllara Göre Bazı Ürünlerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler 70 Tablo 28 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Hayvansal Üretim 76 Tablo 29 Burdur İlinde Altbölgeler Bazında Su Ürünleri Potansiyeli 77 Tablo 30 Burdur’da Avcılık ve Yetiştiricilik Yoluyla Elde Edilen Su Ürünleri Üretiminin Son

5 Yıllık Değerleri 78

Tablo 31 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Kabayem Üretimi 78 Tablo 32 Burdur İlinde Üretilen Yemlerden Hazırlanan Rasyon Örneği 79 Tablo 33 Potansiyellerin Tespiti 87 Tablo 34 Önemli Tarımsal Ürünlerin Değerlendirilmesi 89 Tablo 35 Master Plan Stratejilerinin SWOT Analizi 93

8

Tablo 36 Burdur İlinde Uygulanan Özel İdare ve SYDV Kaynaklı Projeler 95 Tablo 37 Öncelikli Proje Konusu Önerileri 103 GRAFİKLER GRAFİK NO KONUSU SAYFA

NO Grafik 1 Burdur İli Uzun Yıllar Aylık Ortalama Meteorolojik Verileri 26 Grafik 2 İl Arazisinin Dağılımı 27 Grafik 3 Türkiye-Burdur Nüfus Artış Oranları Karşılaştırması 28 Grafik 4 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Nüfus 29 Grafik 5 Türkiye-Burdur Yıllık Gelişme Hızı Değerleri 33 Grafik 6 Burdur İlinde Kişi Başına GSYİH 33 Grafik 7 Burdur İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı 36 Grafik 8 Burdur İlinde Tarın İşletmeleri Arazi Büyüklükleri 36 Grafik 9 Burdur İlinde Hayvan Varlığı 37 Grafik 10 Burdur İlinde Süt Fiyatlarındaki Dalgalanma 39 Grafik 11 Burdur İlinde Yıllara Göre Şeker Pancarı Ekiliş Alanları 44 Grafik 13 Burdur İlinde Yıllara Göre Haşhaş Ekiliş Alanları 45 Grafik 14 Burdur İlinde Yıllara Göre Kapsül Üretim Miktarları 46 Grafik 15 Burdur İlinde Yıllara Göre Anason Ekiliş Alanları Ve Üretim Miktarları 47 Grafik 16 Burdur İlinde Arazi Kabiliyet Sınıfları Ve Dağılımı 55 Grafik 17 Türkiye’de GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı Ve Büyüme Hızı 59 Grafik 18 Türkiye Geneli Sektörlere Göre Burdur İli GSMH Payı 60 Grafik 19 Burdur İlinde Sektörlere Göre Büyüme Hızı 61 Grafik 20 Burdur İlinde Ürünlerin Altbölgelere Göre Dağılımı 62 Grafik 21 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Hububat Ekiliş Alanları 63 Grafik 22 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Tarla Bitkileri Ekiliş Oranları 64 Grafik 23 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Endüstri Bitkileri Ekiliş Alanları Dağılımı 64 Grafik 24 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Baklagil Bitkileri Ekiliş Alanları Dağılımı 65 Grafik 25 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Yem Bitkileri Üretimi 66 Grafik 26 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Meyve Ağaçları Dağılımı 67 Grafik 27 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Meyve Üretimi 68 Grafik 28 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Sera Alanlarının Dağılımı 69 Grafik 29 Burdur İlinde Bazı Sebzelerin Üretimlerinin Yıllara Göre Oransal Dağılımı 71 Grafik 30 Burdur İlinde Bazı Meyvelerin Üretimlerinin Yıllara Göre Oransal Dağılımı 71 Grafik 31 Burdur İlinde Bazı Tarla Ürünlerinin Üretimlerinin Yıllara Göre Oransal Dağılımı 72 Grafik 32 Burdur İlinde Antepfıstığı Üretiminin Yıllara Göre Oransal Dağılımı 72 Grafik 33 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı 73 Grafik 34 Burdur İlinde Bir Büyükbaş Hayvana Düşen Tarım Alanı 73 Grafik 36 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Büyükbaş Hayvan Varlığının Irklara Göre Dağılımı 74 Grafik 37 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Küçükbaş Hayvan Varlığının Dağılımı 75 Grafik 38 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Kanatlı Hayvan Varlığının Dağılımı 75 Grafik 39 Burdur İlinde Altbölgelere Göre Arı Kovanlarının Dağılımı 76

9

SUNUŞ Ülkemizde tarım sektörü, insanların beslenmesi, istihdamı, ekonomiye katkısı ve ihracat potansiyeli bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde, kırsal alandaki sorunların tespiti ve bu sorunlara kalıcı çözümler bulunması öncelikli bir konudur. Çiftçilerimizin; iç ve dış pazarlar için üretim yapar hale gelmeleri, daha iyi gelir düzeyine kavuşabilmeleri için üretim kaynaklarını daha etkin kullanmaları gerekmektedir. Ülkemiz için; sahip olduğu tarımsal kaynakların tespiti, geliştirilmesi, amacına uygun kullanılması ve bu çalışmaların, kaynakları kullananlarla beraber planlanması önem arz eden bir husustur. Dolayısıyla, il ve bölge Tarım Master Planlarının hazırlanması; tarımsal kaynakların ve problemlerin belirlenmesi, kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin değerlendirilmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması açısından önem taşımaktadır. Tarım Master Planlarının hazırlanmasının amacı; sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için, bölgenin mevcut kaynaklarının, fırsatlarının ve kısıtlarının analiz edilmesi suretiyle ihtiyaçlarının belirlenmesi ve potansiyelin verimli bir şekilde kullanılmasına yönelik stratejiler geliştirerek, bölgeye uygun tarımsal program ve proje alanlarının belirlenmesidir. Bu bağlamda, master planlar; yerel kurum ve kuruluşlar ile üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinin katılımları sağlanarak, tarımın kısa, orta ve uzun vadeli kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına, problemlerin çözüm yollarının yerinden ve doğru bir şekilde ortaya konulmasına ve uygulanmasına rehberlik etmektedir.

Tarım sektörünün temsilcileri olarak görevimiz; sektörün yapısal sorunlarını çözecek politikaları belirlemek ve bunları en kısa sürede hep birlikte uygulamaya koymaktır.

Bu çerçevede, yöre halkının yaşam standardını yükseltmeye yönelik ihtiyaçların tespit edilmesi, bunların en kısa yoldan çözüme kavuşturulması için gerekli çalışmaların yapılmasına ışık tutması amacıyla hazırlanan ve tarımsal planlamanın yerelleşmesi anlamına gelen Tarım Master Planlarının, kamu ve özel sektör girişimcilerine yol gösterici ve faydalı olmasını temenni ederim.

Mehmet Mehdi EKER Bakan

10

SUNUŞ Coğrafi konumu, doğal kaynakları ve ekolojisi ile tarımsal üretim açısından Dünya’da önemli bir yere sahip olan ülkemiz, iç tüketimi karşılayabilecek potansiyele ve uluslar arası pazara yönelik olarak üretim yapabilecek bir potansiyele sahiptir.

İl Tarım Master Planları hazırlanmasının amacı; tarımsal kaynakların belirlenmesi (toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi vb.), kısıtların ortaya konulması (üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri gibi), tarımsal kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek tarımda verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, ürün arzında sürekliliğin sağlanması yanında, tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunmasıdır.

Tarımsal kalkınma, planların hazırlanması ve bu planların bir disiplin içinde

uygulanması ile mümkündür. Master planların hazırlanmasında, kamu kurum kuruluşları ile üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinin katılımları sağlanmıştır. Bu bağlamda, planların yerel olarak hazırlanması anlamına da gelen “İl Tarım Master Planları” ile, tarımsal ve kırsal kesimi sadece talep eden değil, aynı zamanda planlayan ve yetki kullanan konuma getirmek hedeflenmiştir.

Yapılacak planlarla; bir yandan sınırlı kaynakların daha etkin ve verimli

kullanılması sağlanırken, diğer yandan da yöre insanının gerçek sorunlarına yönelik çözümler daha kısa sürede üretilebilecektir.

Bölge halkının refah düzeyini artırmaya yönelik olarak hazırlanan ve bölgenin

gerçek ihtiyaçları ile bunların çözüm yollarının ortaya konulmaya çalışıldığı bu değerli dokümanların, kamu ve özel sektör girişimcilerine yol gösterici ve faydalı olmasını temenni ediyorum.

M. RASİH ÖZBEK VALİ

11

BURDUR İLİ TARIM MASTER PLANI BÖLÜM 1. GİRİŞ

Türkiye’de Kalkınma Stratejileri, 1923’lü yıllardan itibaren kendi kendine yeterlilik ve ithal ikamesine dayalı sanayileşmenin benimsenmesi şeklinde tanımlanabilir. Her ne kadar 1980’li yıllardan itibaren dışa açılma politikası uygulansa da “kendi kendine yeterlilik “temel politika olarak her zaman benimsenmiştir.

Türkiye’de 1963 yılında başlayan, planlı kalkınma döneminde amaç; artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesinin sağlanması, ihracatta mukayeseli üstünlüğe sahip olduğumuz ürünlerde üretimin artırılması, tarımsal ve hayvansal ürünlerde verimliliğin artırılması, üretici gelirinin yükseltilmesi ve kamu kaynaklarının rasyonel olarak kullanılmasıdır.

Günümüzde, ülke nüfusunun yıllık ortalama % 2 dolaylarında artmaya devam etmesi ve kişi başına gelir artışı gıda ürünleri talebini artıran önemli iki unsurdur. Diğer yandan Türkiye’de gıda güvencesinin tam olarak sağlandığı söylenemez. Çünkü düşük gelir grupları ve kırsal kesimde temel besin elementleri her birey tarafından yeterli miktarda tüketilememektedir. Ülkede yaşayan her birey günlük asgari tüketilmesi gereken besin maddeleri miktarını tüketebildiği zaman tam gıda güvenliğine ulaşıldığı söylenebilir.

Kişi başına gelir artışı, gelir dağılımındaki dengesizliğin azaltılması, nüfus artışı, gıda fiyatlarının ucuzlaması, kentleşme, nüfusun yaş piramidindeki değişme ve ülkemize gelen turist sayısındaki artış gibi faktörler gelecek yıllarda gıda talep büyümesini daha da hızlandıracaktır. Ulusal üretim, tüketimin gerisinde kaldığı sürece ithalat miktarındaki artış kaçınılmazdır

Ülke nüfusunun sağlıklı-dengeli beslenmesi ve gelecek nesillerinde sağlıklı olması çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunarak sürdürülebilir bir ekonomik kalkınmanın sağlanması, iç ve dış piyasada rekabet gücü yüksek ürünlerin üretilmesi ile çiftçilerin gelirinin artırılması, çevreye zarar vermeden veya en az zararla kaynakların rantabl kullanılması ve tarımsal alt yapının iyileştirilmesi için gerekli olan politika araçlarının belirlenerek uygulanması giderek daha fazla önem taşımaktadır.

Türkiye son 10 yıl içerisinde bir dizi yapısal reform başlatmış olup, ülkenin insan ve fiziki kaynaklarının modern, pazara dayalı bir ekonomiye destek verecek bir tabana oturtulması hedeflenmektedir. DTÖ Tarım Anlaşmasının imzalanması(1995) ve Avrupa Gümrük Birliği Türk tarımının geniş ölçüde iyileştirilmesi gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Tüketicilerin dış ürünlere gelecekte daha kolayca erişebilmeleri ve tarıma verilen iç desteklerde beklenen zorunlu azalmalar karşısında Türk çiftçilerinin uluslararası pazarlarda başarılı olabilmeleri için bu iyileştirme gereklidir.

Türkiye’de tarımsal planlama geleneksel olarak ülkenin Beş Yıllık Ulusal Kalkınma Planları (BYKP) kapsamında yapılmaktadır. Ancak, yedinci BYKP (1996-2000) kalkınma stratejisini yerinden planlama sürecine kaydırmaktadır. Bunun önemli bir özelliği de yerel kurumların güçlendirilmesi ve il idaresinin kolaylaştırılmasıdır. Diğer bir özellik ise hükümetin 81 ilin her birinde, on yıllık dilim içerisinde 2010 yılına kadar tarımsal master planları hazırlıklarını başlatması kararıdır. Bu durum her ilin kendi yerel halkının kalkınma vizyonlarını, amaçlarını ve stratejilerini ulusal plan ve programlarda yansıtmaları için bir fırsat ve mücadele sahası yaratmaktadır .

12

Sekizinci BYKP (2001-2005) kırsal kalkınma projelerinin yerel tarım üreticileri tarafından belirlenmesi ve hazırlanmasında daha fazla sorumluluklar verilmesi de dahil olmak üzere bölgesel kalkınma girişimlerine daha fazla önem vermiştir. İl seviyesinde entegre kalkınma planlaması Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından halen iki ilde pilot olarak uygulanmaktadır (Düzce ve Mersin). Bu uygulama bütün önemli ekonomik sektörleri (tarım yanında, sanayi, madencilik, enerji ve hizmet sektörleri) kapsamaktadır. Aynı zamanda sosyal, ekonomik ve ölçümsel boyutları ilin genel kalkınma planı içerisinde entegre etmeyi öngörmektedir. İyi hazırlanmış il tarım planları bu entegre yerinden planlama süreçlerinin önemli bir tamamlayıcısı olacaktır.

Tarım master planın amacı; tarımsal kaynakların belirlenmesi (toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi vb.), kısıtların ortaya konulması (üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri gibi), tarımsal kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek tarımda verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, ürün arzında sürekliliğin sağlanması; tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması olarak ifade edilebilir.

Master Planlar tarıma uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa

vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir. Kalkınma için gerekli potansiyeller ve fırsatlar da dahil olmak üzere ilin ihtiyaçları ve gerçeklerine dikkat çekecektir.

Planlamanın kapsamı tarım sektörü ile sınırlı olması nedeniyle, yönetim sorumluluğu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndadır. Bununla beraber, İlde hizmetleriyle tarım sektörünü doğrudan veya dolaylı şekilde etkileyen diğer kuruluşlarla sıkı işbirliğine önem verilmelidir.

Tarım Master Planı hazırlanacak olan iller kendi içerisinde genellikle biyofiziksel ve sosyo-ekonomik koşullar bakımından tekdüze bir yapıya sahip olmayıp, bazı farklılıklar göstermektedirler. Bu durum göz önüne alınarak, İlin daha detaylı incelenebilmesi bakımından agro-ekolojik alt bölgelere ayrılması ve çalışmaların bu alt bölgeler bazında yapılması gerekmektedir. Bu nedenle paydaş toplantısından sonra Burdur iline bağlı ilçelerin Tarım Müdürleri ile ikinci bir toplantı yapılarak ilçelerle ilgili detay bilgilerin bulunduğu İlçe brifing raporları göz önüne alınarak, il agro-ekolojik alt bölgelere ayrılmıştır.

Her alt bölgede yer alan ilçelerin, tarım müdürlerinin tümünün birlikte katıldığı bu toplantıda alt bölgelerin tarımla ilgili problemleri, potansiyelleri, fırsatları ve kısıtları tartışılmış, çalışma programı belirlenmiştir.

Bu programa göre problemler ve problemlerin çözümü için neler yapılabileceği çiftçilerle birlikte tartışılmış, böylelikle planlama sürecinin en önemli aşamalarından birisi olan yerel katılım sağlanmıştır.

Master plan 2001-2010 dönemi için hazırlanmakta olup; kalkınma amaçları, bu amaçlara ulaşmada stratejiler ve bu stratejilerin desteğinde muhtemel program ve projeleri içermektedir.

Burdur ili tarım master planı sekiz bölümden oluşmaktadır. Plan öncesi durum

(background), amaç, kapsam ve yöntemi birinci bölümde; planı etkileyebilecek plan, politikalar ise ikinci bölümde sunulmaktadır. Üçüncü bölümde; ilin biyo-fiziksel, sosyo-ekonomik özellikleri, üretim sistemleri, pazarlama sistemleri ve tarım hizmetlerini içine alan il yapısına yer verilmiştir. Dördüncü bölümde; ilin doğal, fiziksel, insan ve

13

kurumsal kaynak boyutunu içine alan tarımsal kaynak envanteri tanımlanmıştır. Beşinci bölümde; tarımın performansı (yerel ekonomiye katkısı, üretim ve verimlilik, bölgesel ve ulusal ekonomi ile bağlantılar) ele alınmıştır. Altıncı bölümde ise; ilin kalkınmasıyla ilgili problemleri, potansiyelleri, ve sınırlılıkları incelenmiştir. Yedinci bölümde; kalkınma amaçları ve stratejiler formüle edilmiştir. Sekizinci bölümde; program ve projeler tanımlanmış olup program ve projeleri içeren birleştirilmiş (consolidated) kalkınma önerileri belirlenmiştir.

14

BÖLÜM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM

2.1 TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ 1963 yılında planlı dönemin başlamasıyla birlikte, ulusal düzeydeki tarımsal planlama, beş yıllık kalkınma planları içinde (BYKP) yer almaya başlamıştır. Böylece tarımsal planlamada merkezi planlamanın yönlendirmesi artmıştır. Bununla birlikte, VII. BYKP’nında ulusal düzeyin altındaki düzeylerde yerinden planlamaya yönelik bir strateji değişikliğinin işaretleri görülmektedir. Bu değişiklik, il özel idarelerinin etkin hale getirilmesi ve yerel kurumların güçlendirilmesini içine alan kapsamlı yapısal reform için genel bir altyapı oluşturmaktadır.

VIII. BYKP’nında yerinden planlamaya verilen önem daha da artmıştır. Plan’da “İl planlama ve koordinasyon birimleri güçlendirilecektir” ve “Tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetim esas alınacaktır” ibarelerine yer verilmiştir. Bu çerçevede, 81 ilin her birinde tarımsall master planların hazırlanması çalışmaları başlamıştır.

Diğer yandan Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), il düzeyinde (Mersin ve Düzce illerinde) entegre kalkınma planı pilot uygulamalarını başlatmıştır. Tarım dahil bütün önemli sektörleri kapsayacak şekilde hazırlanacak bu entegre planlara, il tarım master planlarının önemli katkısı olacağı umulmaktadır.

2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ 2.2.1 Türk Tarım Politikasının Gelişimi

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren tarımsal sorunları aşmak ve tarımı geliştirebilmek için çeşitli programlar uygulanmıştır. Tarıma ilişkin geniş çaplı kurumsallaşmanın gerçekleştirilmesinin yanında, fiyat politikaları ve dış ticaret koruması yoluyla tarım desteklenmiştir.

1963 yılında planlı döneme geçilmesiyle birlikte, tarıma yönelik politikalar kalkınma planları çerçevesinde belirlenmeye başlamıştır.

Geçmişten günümüze ülkemizdeki tarımsal politikalar incelendiğinde; destekleme alımları, girdi destekleri, zirai kredi faiz sübvansiyonları, doğal afet ödemeleri, süt teşvik primi ödemeleri, destekleme primleri ve ekim alanlarının sınırlandırılması; araştırma, eğitim,yayım ve denetim gibi kamu hizmetleri, tarımsal alt yapı yatırımları, yatırım teşvikleri, ihracat iadesi ödemeleri , ithalat korumaları ve vergi politikaları gibi araçlarla tarımın desteklendiği ve yönlendirildiği görülmektedir.

Uygulanan tarım politikaları bir çok amaca yönelik olmakla birlikte, temel amaç kendi kendine yeterlilik olmuştur. Bu açıdan değerlendirildiğinde, şimdiye kadar uygulanan tarım politikaları başarılı olmuştur. Ancak, mevcut politika uygulamalarının en önemlilerinden biri olan destekleme alımları zamanla, üretimin pazar koşullarına uygun olarak gelişmesini engellemiş , üretici gelirlerinde istikrarsızlık yaratmış ve bazı ürünlerin iç ve dış pazarlarda değerlendirilmesini zorlaştıracak şekilde aşırı stokların oluşmasına neden olmuştur. Ayrıca, sürdürülen tarım politikaları, sağlanan desteklerin üreticiye yeteri kadar yansımaması nedeniyle sosyal amaçların gerçekleştirilememesi yanında, kamu kaynaklarına önemli ölçüde yük getirmesi bakımından da olumsuz etkilere sahiptir.

15

2.2.2. Uluslararası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri

Türkiye’de 1990’lı yılların ikinci yarısında başlatılan tarım politikalarının yeniden

şekillendirilmesine ilişkin yoğun arayışta, uluslararası kuralların yönlendirmesinin etkisi büyüktür.

Son yıllarda ülkemiz tarım politikaları, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım

Anlaşması, AB ile imzalanan 1/95 sayılı Ortaklık Konsey Kararı ile girilen Gümrük Birliği Anlaşması ve IMF ile imzalanan Stand-By Anlaşması sonucunda yeniden gözden geçirilerek tarım sektöründeki devlet müdahalelerinin azaltılması ve destekleme sisteminde buna yönelik değişiklikler yapılması gündeme gelmiştir.

Bu çerçevede ülkemizin üstlendiği yükümlülükler şu başlıklar altında sıralanabilir:

1- Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım Anlaşması ile ilgili yükümlülükler; Dünya tarım ürünleri ticaretinin serbestleşmesini hedefleyen DTÖ Tarım

Anlaşması, üzerinde yoğunlaştığı alanlar açısından üçlü bir yapıya sahiptir.

i)Tarifelendirme ve tarife indirimi (Pazara Giriş) Türkiye ekonomik liberalizasyon süreci içerisinde birçok üründe koruma yöntemi

olarak gümrük vergilerini kullandığı için tarifelendirme konusunda fazla sorun yaşamamıştır. Anlaşma çerçevesinde Türkiye’nin, 2004 yılına kadar gümrük tarifelerinde ortalama % 24, her bir üründe ise % 10 oranında indirim gerçekleştirmesi gerekmektedir.

ii) İhracat Sübvansiyonları İhracat sübvansiyonlarının azaltılması Tarım Anlaşmasının bir diğer taahhüdüdür.

Türkiye 1986-1990 yılları arasında verilen sübvansiyonları tavan olarak bildirmiş, gelecekte ihracat sübvansiyonu verilmesi gerekirse , on yıl içinde eşit taksitler halinde kaynak tahsisinde %24, sübvansiyonlu mal miktarlarında ise % 16 indirim yapılacağı taahhüt edilmiştir. Türkiye’de son yıllarda bu kapsamda tarım ürünleri ihracatının da desteklenmesi azaltılmıştır. Bu nedenle, Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatına uygulanan sübvansiyonlarla ilgili yükümlülükleri, bu alanda ciddi politika değişikliğinin ortaya çıkmasına neden olmayacaktır.

iii) İç Destekler Ülkelerin ulusal tarım politikaları çerçevesinde sağladıkları iç destekler de dünya

ticaretini dolaylı yoldan olumsuz etkilemektedir. Bu çerçevede iç destekler ticaret üzerinde yarattıkları olumsuz etkiye göre kırmızı kutu, mavi kutu ve yeşil kutu uygulamaları olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Kategorilerin belirlenmesinde ilgili sübvansiyonun üretimi hangi ölçüde teşvik ettiği esas alınmıştır. 1995-2004 yılları arasında 1986-1988 yılları baz alınarak destekler değer olarak % 24 miktar olarak ise % 14 oranında azaltılacaktır. Ancak yeşil kutu kriterleri olarak belirtilen (araştırma, yayım, kontrol, alt yapı, pazarlama sistemlerinin iyileştirilmesi, gıda güvenliği stokları,ürün sigortaları, doğal afet yardımları, yurtiçi gıda yardımları, gelir desteği,yapısal uyum, çevre programları, üretimden bağımsız gelir desteği uygulamaları (decoupled) ) alanlarda indirim taahhüdünde bulunulmayacaktır. İç desteklerin indirimi konusundaki diğer bir istisna da “de minimis” uygulamasıdır.

Türkiye gelişmekte olan ülkeler için uygulanan asgari destek ( de minimis) kuralı uyarınca , destekleme düzeyi, üretim değerinin % 10’unun altında olduğundan iç desteklerle ilgili herhangi bir taahhütte bulunmamıştır. Bu çerçevede, DTÖ nezdinde 2004 yılına kadar iç desteklerin indirimi ile ilgili bir taahhüdümüz bulunmamakla birlikte ,

16

bu taahhütle gelecekte de hiç bir ürün için %10’luk desteğin üzerinde bir destek verilmemesi taahhüdü altına girilmiştir.

DTÖ Tarım Antlaşmasıyla Türkiye’nin üstlendiği yükümlülükler Türk tarım politikalarında belli düzenlemeleri öngörse de, Burdur ili tarımında önemli değişiklikler yaratması beklenmemektedir. 2-Türk Tarımının Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikasına(OTP) Uyumu:

Genel olarak, Türkiye’nin OTP’ye uyumu, tarım sektöründe fiyat ve pazar mekanizmalarının yakınlaştırılması, yapısal politikaların uyumlaştırılması ve mevzuatın yakınlaştırılması olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirilebilir.

AB’de fiyat desteğinin ağırlığının giderek azaldığı, Türkiye’de ise halen tarımsal destekleme politikasının esas unsuru olarak fiyat desteğinin kullanıldığı görülmektedir. Ancak, Türkiye 2000 yılı içerisinde doğrudan gelir desteği için çalışmaları başlatmış 2001 yılında bu uygulamayı ülke genelinde uygulamaya başlamıştır.

Türkiye’nin uyguladığı ikinci önemli destek olan girdi desteği OTP çerçevesinde hiç kullanılmamaktadır. Türkiye’de 2000-2001 yıllarında uygulanan gübre desteği sabit tutulup, yine 2001 yılı içinde kaldırılmıştır.

Türkiye’nin yapısal uyum açısından da önemli eksikleri bulunmaktadır. AB kırsal kalkınma adı altında bütünleştirilmiş bir yaklaşım belirleyerek, kırsal alanlarda tarım faaliyetlerinin turizm, küçük ölçekli sanayi, el sanatları ve benzeri ekonomik faaliyetlerle desteklenmesi için çaba göstermektedir.

Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikası (OTP) uyum amacıyla 1/95 Sayılı

Ortaklık Konsey Kararının 8. Maddesi Türk mevzuatında ticaretin önündeki teknik engellerin 5 yıl içinde kaldırılması öngörülmüştür. 8 Kasım 2000 yılı içinde AB ile imzalanan Katılım Ortaklığı Belgesini (KOB) takiben 24 Mart 2001 yılında yürürlüğe giren Ulusal Programda Türkiye tarımında kısa ve uzun vadede yapılması gerekenler belirlenmiştir.

Kısa vadede çiftçi kayıt sistemi, hayvan kimlik sistemleri ve bitki sertifikası

oluşturulması, pazar piyasa sistemlerinin düzenlenmesi, çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma önlemlerinin uygulanması konularını kapsamaktadır.

Orta vadede ise tarımsal ve kırsal kalkınma politikalarında AB müktesebatına

uyumun tamamlanması, gıda işleme tesislerinin AB normlarında modernize edilmesi, balıkçılıkta toplam kalite ve güvenirliliğin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

AB tarım politikalarının Gündem 2000 doğrultusunda tahıllar, sığır eti ve

2005/2006 dan itibaren süt için doğrudan ödemeler şeklinde olması öngörülmüştür. Türkiye’de 2000 yılı içinde tarımsal destekleme aracı olarak üretimden ve girdi kullanımından bağımsız olarak Doğrudan Gelir Desteği pilot uygulamasına 4 ilde (Ankara, Antalya, Adıyaman ve Trabzon) 7 ilçede başlanılmış ve dekar başına 5 $ verilmiştir. Ancak 200 dekardan büyük araziye sahip çiftçiler sadece 200 dekar için ödemeden yararlanmıştır. Çiftçi Kayıt Sistemi ve Doğrudan Gelir Desteği ödemeleri ve ülke çapında uygulama başlatılmasına ilişkin 21 Haziran 2001 tarihinde çıkan uygulama tebliğ ile doğrultusunda çiftçiye işlediği tarım arazisi dikkate alınarak 200 dekara kadar olan tarım arazisi için dekara 10 Milyon TL. ödenmesi, 5 dekar altındaki tarım işletmeleri için toplam 50 Milyon TL. ödenmesi karara bağlanmıştır.

17

Üretim fazlası olan ürünlerde ise Alternatif Ürün Projesi gündeme gelmiştir. Proje ile üretim fazlası olan ve destekleme alımları nedeniyle bütçeye büyük yük getiren fındık, tütün ve şeker pancarı gibi ürünlerde üretim alanlarının azaltılması yoluyla kazanılan tarım alanlarında üretim açığı olan ürünlerin (yağlı tohumlu bitkiler ve yem bitkileri) ekilişinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

3-IMF Niyet Mektubu

Türkiye’nin IMF ile imzalamış olduğu Stand By anlaşması (anti-enflasyon programı) çerçevesinde verilmiş olan ülke taahhütleri aşağıda verilmektedir.

• Mevcut destekleme politikaların kademeli olarak kaldırılması yerine fakir çiftçiye yönelik DGD uygulanması, (Bu konudaki pilot uygulama yukarıda açıklanmıştır).

• Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerine (TSKB) özerklik verilmesi. Konuyla ilgili olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24081 sayılı Resmi Gazetede

yayınlanan kanun ile TSKB özerk ve mali yönden bağımsız bir yapıya kavuşturulması hedeflenerek Yeniden Yapılandırma Kurulu oluşturulmuştur.

• Girdi sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırması, (gübre ve kredi) Bu konuda 2000-2001 yıllarında gübre desteği sabit tutulup, 2001 yılı ortasında

tüm girdi destekleri kaldırılmıştır. Tarımsal amaçlı kredilerde de faiz oranları düşürülmüştür.

• Tarımsal amaçlı KİT’lerin özelleştirilmesi. Tarımsal amaçlı KİT’lerin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması çalışmaları devam etmektedir. TEKEL, TŞFAŞ, ÇAYKUR için özelleştirme gündemde olup,TMO 2001 yılında küçülecek stratejik ve olağanüstü hal stoku bulunduracak ve 2002 yılında borsada oluşan fiyat ile alım yapacaktır.

Türkiye’de tarım ürünleri pazarlama sistemi kamu, özel ve kooperatifler olmak

üzere üç kurumsal yapıda yer almaktadır. Pazarlama sistemi içinde kamu kurumları; hububat. haşhaş (TMO), şeker pancarı (TSFAŞ), çay (ÇAYKUR) ile tütün, tuz, alkol, anason ve haşhaş (TEKEL) ürünlerinin pazarlanmasında aktif olarak yer almakta ve fiyat oluşumunda satın aldıkları ürün miktarının üretim miktarına oranı kadar etkili olmaktadırlar. Türkiye Hükümeti ile IMF arasında imzalanan stand-by anlaşmasında yer alan tarım reformu kapsamında bu kurumların bazılarının özelleştirilmesi öngörülmektedir.

TMO ve TŞFAŞ’ne yönelik uygulamalardan Burdur ili tarımının doğrudan etkilenmesi kaçınılmazdır. Çünkü Burdur İlinde buğday ve şeker pancarı çiftçinin üretimini yaptığı en fazla tarımsal ürünlerden ikisidir. 2.2.3. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda Tarım

I- Mevcut Durum: Geçmişte uygulanan destekleme politikaları ile üretici gelirlerinde istikrar

sağlanamamış, dünya fiyatları üzerindeki destekleme alım fiyatları bazı ürünlerin ekim alanlarının aşırı genişlemesine, üretim fazlası oluşmasına ve devletin fazla alım yaparak yüksek stok maliyetine katlanmasına sebep olmuştur.

Türkiye’de 2000 yılı içinde tarımsal destekleme aracı olarak üretimden ve girdi kullanımından bağımsız olarak Çiftçi Kayıt Sistemi ve Doğrudan Gelir Desteği ödemeleri ve ülke çapında uygulama başlatılmasına ilişkin 21 Haziran 2001 tarihinde çıkan uygulama tebliğ doğrultusunda çiftçiye işlediği tarım arazisi dikkate alınarak 200 dekara kadar olan tarım arazisi için dekara 10 Milyon TL., 5 dekar altındaki tarım işletmeleri için toplam 50 Milyon TL., 2002 yılında ise 1-500 dekar arasında ekili arazisi olan arazisini işleyen çiftçilere dekar başına 13,5 Milyon TL. ödenmiştir.

18

Fark ödemesi olarak adlandırılan prim uygulaması 1998 yılında zeytinyağı ve pamuk için yapılmıştır. 2000 yılında prim ödemesi adı altında çiftçiye pamuk, soya ve ayçiçeği için fark ödemesi yapılmıştır. 2001 yılında ise çiftçiye kütlü pamuk için 9 cent/kg, soya fasulyesi ve kanola için 8 cent/kg, zeytinyağı için 28 cent/kg, yağlık ayçiçeği için 6 cent/kg verilmektedir.

Üretim fazlası olan ürünlerde ise Alternatif Ürün Projesi gündeme gelmiştir. Proje ile üretim fazlası olan ve destekleme alımları nedeniyle bütçeye büyük yük getiren fındık, tütün ve şeker pancarı gibi ürünlerde üretim alanlarının azaltılması yoluyla kazanılan tarım alanlarında üretim açığı olan ürünlerin (yağlı tohumlu bitkiler ve yem bitkiler) ekilişinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

Tarımda yeniden yapılanma ve reform programı çerçevesinde aşağıda belirtilen konularda politika değişikliğine gidilmesi gündeme gelmiştir.

• Destekleme politikaların kademeli olarak kaldırılması yerine fakir çiftçiye yönelik DGD uygulanması

• Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerine (TSKB) özerklik verilmesi Konuyla ilgili olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24081 sayılı Resmi Gazetede

yayınlanan kanun ile TSKB özerk ve mali yönden bağımsız bir yapıya kavuşturulması hedeflenerek Yeniden Yapılandırma Kurulu oluşturulmuştur.

• Girdi sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırması, (gübre ve kredi). Gübre desteği 2000-2001 yıllarında sabit tutulup, eylül 2001 tarihinde

kaldırılmıştır. Tarımsal amaçlı kredilerdeki destek ise 2000 yılından itibaren kaldırılmıştır.

• Tarımsal amaçlı KİT’lerin özelleştirilmesi. Tarımsal amaçlı KİT’lerin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması çalışmaları

devam etmektedir. TEKEL, TŞFAŞ, ÇAYKUR için özelleştirme gündemde olup,TMO 2001 yılında küçülecek stratejik ve olağanüstü hal stoku bulunduracak ve 2002 yılında borsada oluşan fiyat ile alım yapmıştır.

Türkiye’de yukarıda belirtilen tarım politikalarında değişikliğe gidilirken yapılan yasal düzenlemeler ise aşağıda verilmektedir. • 4342 Sayılı Mera Kanunu 1998 yılında yürürlüğe girmiştir. • Tarımda Yeniden Yapılanma ve Destekleme Kurulu oluşturulmuştur. • 552 Sayılı Yaş Meyve ve Sebze Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri

hakkında Kanun Hükmünde Kararname çıkarılmıştır (4367 sayılı Kanunla söz konusu KHK de değişiklikler yapılmıştır).

• 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin Özerkleştirilmesiyle ilgili kanun yürürlüğe girmiştir.

• Şeker ve tütün üretiminde devlet müdahalelerinin kaldırılmasını amaçlayan Şeker ve Tütün Kanunları hazırlanmış olup, Şeker Kanunu 4 Nisan 2001 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

• Tütünde, ise Tütün Üretiminden Vazgeçip Alternatif Ürü Yetiştiren Üreticilerin Desteklenmesi 12/07/2001 tarih ve 2001/2705 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uygulamaya konulmuştur. Bakanlıklar arası Tütün Kurulu Kararı gereğince, tütün üretiminin kır ve kır taban araziler dışındaki taban arazilerde yapılmaması ve tütünde 2002 yılı ülke kotasının 150.000 ton, Ege Bölgesi kotasının ise 91.000 ton olması kararlaştırılmıştır.

Ayrıca, tarım politikaları belirlenirken çevresel ve doğal kaynakların korunması,

sürdürülebilir tarımın önemi dikkate alınmaktadır. Bu çerçevede ülkesel biyo güvenlik sisteminin kurulması gündemdedir. Transgenik Kültür Bitkilerinin Alan Denemeleri,

19

Transgenik Kültür Bitkilerinin tescili ve üretilmesi, pazara sürülmesi kapsamında çalışmalar yapılmakta olup, Transgenik Kültür bitkilerinin alan denemeleri konusunda Mayıs 1998 tarihinde yönetmelik çıkmış ve mevzuat çalışmaları devam etmektedir.

Ancak; VII. Plan döneminde, Tarımsal Politikalar ile ilgili Yapısal Değişim Projesi çerçevesinde öngörülen Tarımının Yeniden Düzenlenmesi, Ürün Sigortası, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Yeniden Organizasyonu Kanunları çıkarılamamıştır. Üretici Birlikleri Kanun Tasarısı son aşamaya gelmiştir.

Burdur ilinin tarım master planının hazırlanırken yukarıda belirtilen genel tarım ve dış ticaret politikalarının ildeki tarımsal faaliyet üzerindeki etkisi dikkate alınmıştır. II-Amaçlar, İlkeler ve Politikalar

Türkiye kendi tarım politikası ihtiyaçları, dünya tarımındaki gelişmeler ve Türk tarımının OTP’ye uyumu zorunluluğunu göz önünde bulundurarak VIII. Planda aşağıdaki amaç, ilke ve politikaları belirlemiştir:

• Kaynakların etkin kullanımı ilkesi çerçevesinde ekonomik, sosyal, çevresel ve uluslararası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele alan örgütlü, rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması temel amaçtır. Gıda güvenliği ilkesi çerçevesinde artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesi esas alınacaktır.

• Piyasa fiyat oluşumu üzerinde olumsuz etkileri olan ürün fiyatlarına devlet müdahaleleri yerine, üretimin piyasa koşullarında talebe uygun olarak yönlendirilmesini sağlayacak politika araçları devreye sokularak, üretici gelirlerinin artırılması ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulması esas alınacaktır. Üretim maliyetlerini azaltıcı ve teknolojik gelişimi hızlandırıcı tedbirler uygulamaya konulacaktır.

• Tarım politikalarının esasları; DTÖ Tarım Anlaşmasının öngördüğü yükümlülükler ile AB'ye tam üyelik sürecine girerken AB Ortak Tarım Politikasında ve uluslararası ticaretteki gelişmeler çerçevesinde belirlenecektir.

• İnsan kaynakları başta olmak üzere, üretim faktörlerinin daha etkin kullanılması, verimliliğin artırılması, tarımla ilgili kuruluşlarda kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, kurumsal hizmet akışında gözlenen sorunların giderilmesi, sektör içi kaynak dağılımında etkinlik ve rasyonel kullanımın sağlanması, üretici örgütlerinin güçlendirilmesi, tarımsal işletmelerin rekabet güçlerinin artırılması ve pazarlama ağlarının geliştirilmesine ağırlık verilecektir.

• Çiftçi Kayıt Sistemi, Tapu-Kadastro Sistemi, Coğrafi Bilgi Sistemi ve Çiftlik Muhasebe Veri Ağının geliştirilmesi sağlanacaktır. Tarımsal veri tabanını kullanan Tarım Bilgi Sistemi kurulacaktır.

• Üretici ve üretim düzeyini risklere karşı korumak amacıyla risk Yönetimi araçları geliştirilecektir. Bu çerçevede; tarım ürünlerine yönelik sigorta sistemi, vadeli işlemler borsası, sözleşmeli tarım ve stok yönetimi araçlarının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve etkin şekilde uygulamaya konulması sağlanacaktır.

• Tarımsal gelişmede bölgesel nitelikli programların önemi nedeniyle Tarımda Sorunlu ve Öncelikli Üretim Alanlarının Tespit Çalışmaları çerçevesinde bölgesel özel programlar geliştirilecektir.

• Tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetimi esas alınacaktır.

• Üreticilerin katılımını ve sorumluluğunu esas alan ve doğrudan üreticilere finansman sağlayan Kırsal Kalkınma Projelerine ilişkin çalışmalar sürdürülecektir. Bu çerçevede, gerçekleştirilmekte olan ve kırsal kesimdeki gelir seviyesini artırmayı amaçlayan Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi halen 11 ilde uygulanmaktadır.

20

• Kırsal alanda tarım-dışı sektörlere destek verilmesi ve kırsal sanayinin

yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Tarımdan çekilecek nüfusa yeni istihdam imkanları yaratacak projeler geliştirilecektir.

• Tarımsal araştırma kurumları etkili bir yapıya kavuşturulacak, çeşitli kurum, kuruluş ve üniversiteler tarafından yapılan araştırma faaliyetlerinde koordinasyon sağlanacaktır.

• Tarımsal araştırma önceliklerinin belirlenmesinde üretici talepleri dikkate alınacak ve uygulamaya yönelik araştırma projelerinin geliştirilmesi ve uygulanmasında üreticilerin katılımı ve katkısı esas alınacaktır.

• Tarım-sanayi entegrasyonunun geliştirilmesi, tarımsal ürünleri işleme sanayinin rekabet edebilirliğini artırıcı nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temini ile tarımsal sanayiye dönük sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

• Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda özerkleştirilmesi sağlanırken, söz konusu kurumların yeniden yapılandırılması durumunda sürdürülebilirliği sağlayıcı gerekli önlem ve politikalar uygulamaya konulacaktır.

• Kamu tarafından yapılmakta olan bir kısım görevler üretici organizasyonlarına devredilecektir.

• Doğal kaynak kullanımında havza bazında katılımcı proje planlaması ve yönetimi benimsenecektir. Doğal kaynakların sürdürülebilir biçimde kullanılması, gen kaynakların korunması ve saklanması sisteminin kurulması sağlanacaktır.

• Tarımsal politikalar doğrultusunda dengeli ve çevreyle uyumlu tarımsal kalkınmanın sağlanmasına yönelik olarak tarımsal altyapı yatırımlarının her aşamasında yatırımdan faydalananların her türlü katılımı sağlanacak, mevcut altyapının etkin kullanımı ve yeni yatırımların gerçekleştirilmesinde kaynakların rasyonel kullanımı temin edilecektir.

• Detaylı toprak etütlerinin ve toprak haritalarının yapılması ile toprakların kullanım ve korunmasına ilişkin bir Kanunun çıkarılması, kadastro çalışmalarının tamamlanması ve toprak veri tabanının oluşturulması sağlanarak Arazi Kullanım Planı hazırlanacaktır.

• Bölünemeyecek en küçük parsel anlamında optimum işletme büyüklükleri bölgelere göre tespit edilecek, belirlenecek ekonomik işletme büyüklüklerine bağlı özendirici tedbirler geliştirilecektir.

• Hayvansal ürünler üretimi geliştirilecek, toplumun hayvansal protein bakımından dengeli ve yeterli beslenebilmesini sağlamak amacıyla hayvan ıslahı, hayvan hastalık ve zararlılarıyla mücadele ile kaliteli kesif yem ve yem bitkileri üretiminin artırılmasına, meraların ıslahına ve yayım hizmetlerine ağırlık verilecektir.

• Su ürünlerinde sürdürülebilir üretimin artırılması amacıyla; doğal kaynakların rasyonel kullanımı sağlanacak, yetiştiricilik ve açık deniz balıkçılığı geliştirilecek, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine önem verilecek ve kamuda etkin kurumsal bir yapının oluşturulması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

• Ormanlar; toplumun ormancılık sektörü ürün ve hizmetlerine olan gereksinimlerini, sürdürülebilir ormancılık, biyolojik çeşitlilik ile yaban hayatını koruma ve çok yönlü yararlanma ilkeleri doğrultusunda ekonomik, sosyal, çevresel ve ergonomik kriterler çerçevesinde yönetilecek, işletilecek ve korunacaktır.

• Türkiye’de ormansızlaşma, çölleşme, toprak erozyonu, sel, heyelan ve çığ gibi afetleri önlemek amacıyla; ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı ve sosyal ormancılık faaliyetleri geliştirilecek, gerçek ve tüzel kişilerin orman yetiştirme etkinlikleri desteklenecektir.

21

III-Hukuki ve Kurumsal Düzenlemeler

• Tarım sektörü ile ilgili konuları bir bütünlük içinde ele alan Çerçeve Tarım Kanunu çıkarılacaktır. Ziraat Odalarının etkin olarak faaliyetlerini sürdürmeleri ve geliştirilmeleri yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

• Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda hizmet vermek üzere kar amacı gütmeyen organizasyonlar oluşturmaya yönelik Üretici Birliklerine ilişkin bir kanun tasarısı hazırlanmış olup, Başbakanlığa sunulmuştur. Örgütlü çiftçi kesiminin desteklenmesi ve bu yönde teşvik önlemlerinin uygulamaya geçirilmesi sağlanacaktır. Söz konusu örgütlerde denetimin özerkleştirilmesi yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile tarımsal nitelikli Kamu İktisadi Teşebbüsleri yeniden yapılandırılacaktır.

• Tarımsal Ürün Sigortaları Kanununun ve buna ilişkin eylem planının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar tamamlanacaktır.

2.3 TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farklı özellikleri olan ve vazgeçilmez öneme sahip bir sektördür.

Tarım ürünlerinin temel ihtiyaç maddeleri oluşu, bu ürünlere stratejik bir önem kazandırmıştır. Bütün ülkeler tarımsal ürünlerde; özellikle, tahıl, şeker, süt, et ve bitkisel yağ gibi temel tarımsal ürünlerde kendi kendine yeterli olma çabası içerisinde olup tarım politikalarını bu hedef doğrultusunda yönlendirmektedirler.

Türkiye’de tarım sektörü 2004 yılı itibariyle GSYİH içindeki payı %11.2 olmasına karşılık, tarımsal sivil istihdam içindeki payı %34’dür. Görülmektedir ki nüfusun önemli kısmı geçimini tarım sektöründen sağlamaktadır. Bununla birlikte, tarım sektöründe istihdam edilenlerin gelirleri diğer sektörlere göre daha düşüktür. Bunun sonucu ortaya çıkan kır kent farklılığı, köyden kente yoğun göçe sebep olmuştur.

Ayrıca tarım, sanayiye hammadde sağlama yanında, sanayinin pazarı olması bakımından da büyük önem taşımaktadır. Büyüyen bir tarım sektörü, istihdamın artmasına ve ekonominin gelişmesine önemli katkılarda bulunacaktır.

2.4 MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR 2.4.1 Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu

Bu rapor, hayvancılık sektörünün gelişmesiyle ilgili temel amaçları, sorunların

boyutlarını ve planlama çatısını içeren ve 2005 yılına kadar uzanan bir stratejiyi sunmaktadır. Strateji seçenekleri olarak belirlenen temel seçenekler ise; üretim bazını ve hayvansal verimliliği geliştirmek, gerçek ürün fiyatını ve ithalatı artırmak şeklindedir. 2.4.2 Ulusal Ormancılık Programı Ormancılık sektöründe üstlenilmiş olan uluslararası ve bölgesel sorumlulukların yerine getirilmesini ve takibini kapsayan Ulusal Ormancılık Programı çalışmaları devam etmektedir.

22

2.4.3. Diğer Projeler Aşağıda bahsi geçen projeler Türkiye genelinde projeler olup, ayrıca Burdur ilinde çeşitli kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülmekte olan tarımsal projelere ait bilgiler de ileriki bölümlerde ele alınmıştır.

Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi :

1991 yılında Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesindeki 18 ilde başlatılan proje, 1996 yılında ülkesel hale getirilmesiyle 81 ilde uygulanmaktadır.Proje faaliyetlerinin devam ettirilmesi, ülkemiz hayvancılığının geliştirilmesi için, gerekli olan kaba yem üretiminin artırılmasına önemli katkı sağlayacağı kanısıyla proje 2001 yılından itibaren 5 yıl süre ile 2006 yılına kadar uzatılması kararı alınmıştır.

Hayvancılığın geliştirilmesine yönelik olarak 10.05.2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de 2000/467 sayı ile ‘’Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı” ve “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı Uygulama Esasları Tebliği ”(Tebliğ No: 2000/22) yayımlanmıştır.

2000/467 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile hayvancılığa verilmiş olan teşvikler aşağıda belirtilmektedir.

1.Yem Bitkileri Desteği a.Tek yıllık yem bitkileri için gerekli olan girdi, tarımsal alet ve ekipmanların

masrafların % 20’si kadar, b.Çok yıllık yem bitkileri için gerekli olan girdi, tarımsal alet ve ekipmanların

masrafının % 30’u kadar destekleme ödemesi yapılmaktadır. 2.Suni Tohumlama Desteği Suni tohumlama bedelinin kalkınmada öncelikli illerle soy kütüğüne kayıtlı

işletmelerde % 50’si, diğer iller ve işletmelerde ise % 25’i suni tohumlama primi olarak ödenecektir. Bu destekleme 5 yıl sürecek olup, bu süre içinde suni tohumlamadan yararlanan inek sayısı en fazla 10 milyon baş olacaktır.

3.Damızlık Teşviki Yurt içinde çiftçi veya TİGEM tarafından yetiştirilen veya Bakanlıkça yada

Bakanlık tarafından yetki verilmiş kuruluşlarca damızlık sertifikası veya sertifika verilmiş damızlık gebe düveleri alanlara, damızlık belgesi veya pedigriye sahip süt sığırları için her yıl ırk bazında hayvan fiyatının % 30’u, saf ırk sertifikasına sahip kültür ırkı için bu fiyatın % 15’i ödenir.

23

BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER 3.1.1.İlin Genel Tanımı

Burdur ili; 36.53 ve 37.50 kuzey enlemleri ile 29.24 ve 30.53 doğu boylamları

arasında, Güney-Batı Anadolu’da, Göller Bölgesi olarak da adlandırılan Batı Akdeniz Bölgesinde yer alır. Yüzölçümü su yüzeyleri hariç 6.840 km2

3.1.2. Agro ekolojik Alt Bölgeler

olup, ülke topraklarının yüzde 0.87’sini kaplamaktadır. İli; kuzeydoğu, doğu ve güneyden Isparta İlinin Keçiborlu, Merkez ve Sütçüler ilçeleriyle, Antalya’nın Merkez ve Korkuteli ilçeleri, güneybatı ve batıdan Muğla İl toprakları ve Denizli’nin Çameli, Acıpayam, Çardak İlçeleri, kuzeyden de Afyon İlinin Dazkırı ilçesi kuşatır. İl toprakları güneyden Batı Toroslar’ın uzantıları üzerindeki Boncuk Dağları, Elmalı Dağı ve Katrancık Dağı, doğudan yine Batı Toroslar’ın uzantıları üzerindeki Kuyucak ve Dedegöl dağı, kuzeyden Burdur Gölü ve Karakuş dağ sırası, batıdan ise Acıgöl ve Eşeler Dağları gibi doğal sınırlarla çevrilmiştir. Burdur Bölgesi, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasında birinci derece, Yeşilova ve Tefenni ilçe merkezleri ise üçüncü derece deprem bölgesindedir.

Kütahya, Afyon ve Isparta illerini Antalya Limanına bağlayan yollar üzerindeki konumuyla Burdur, Batı ve Orta Anadolu’nun Güneybatı Anadolu ile ilişkisini sağlamaktadır.

Genel olarak Torosların iç kısmında yer alan Burdur, dalgalı plato görünümündedir. Yüzey şekilleri açısından; İl topraklarını çevreleyen dağlar ve aralarına sıkışmış düzlükler, güney ve güneydoğudaki yüksek yaylalar ve güneybatıdaki taban kesimi ovalık, engebeli plato olmak üzere üç ana bölüme ayrılabilir. İl arazisinin yüzde 60.6’sı dağlık alan, yüzde 2.7’si yayla, yüzde 19’u ova ve yüzde 17.6’sı ise platodur.

İl toprakları tektonik ve karstik çöküntü alanlarını kapsamaktadır. Bu nedenle sularla dolu çöküntü çanaklarının, vadilerin, mağaraların, inlerin ve dehlizlerin bulunduğu bölge Göller Bölgesi adını almıştır.

İl’de rakım 500 metreden 1.400 metreye kadar değişir. Ormanlar daha çok dağlar üzerindedir. Güneyde sedir, batı ve kuzey kesimlerde karaçam, güney kesimde ise meşe ve kızılçam ağaçlarına rastlanır.

Burdur Merkezde Burdur gölü (38.125 ha.) ve Karataş gölü (4.720 ha.) çevresi yaban hayatı koruma sahası ve Burdur gölü Ramsar alanı (12.600 ha), Yeşilova ilçesi Salda gölü Doğal Sit alanı sulak alan (4.370 ha.), Ağlasun İlçesi Çamova bölgesi (1.333,5 ha.) yaban keçisi koruma sahası olarak, hassas bölgeler içine alınmıştır.

Agro-ekololojik bölgelendirme, arazinin çevresel özellikleri, potansiyel verim ve

arazi uygunluğu benzer olan özelliklere sahip alt alanlara bölünmesini ifade eder. Bir agro-ekolojik bölge iklim, arazi formu, toprak yapısı ve/veya arazi örtüsüne

göre belirlenir. Bu kapsamda Burdur İli 4 agro-ekolojik bölgeye ayrılmıştır. Tablo 1’de Burdur ilini oluşturan alt bölgeler belirtilmektedir.

Toprak yapısı ile ilgili araştırmalar yeni ilçeler oluşturulmadan önce yapıldığı için ve meteorolojik veriler Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden her ilçe için verilemediğinden, zonlar tam olarak oluşturulamamış, ancak eldeki verilere göre bölgelere ayrılmıştır. IV. Altbölgeyi oluşturan Bucak ilçesi Antalya’ya yakın olması nedeniyle Burdur İlinin diğer alt bölgelerinden sıcaklık ve yağış bakımından tamamen ayrılmakta ve Antalya iklimine benzer özellikler göstermekte olup, seracılık oldukça yaygındır. III. Alt bölge; iklim verileriyle II. alt bölge ile benzeşmekte ancak arazi yapısının genelde orta diklikte, su erozyonuna daha çok maruz kalması, orman

24

toprağının ağırlıklı olması ve arazilerin küçük parseller halinde olmasından dolayı bu zondan ayrılmaktadır. I. Altbölge ve II. Altbölge toprak yapısı olarak birbirinden ayrılmaktadır. Burdur İlinde İlçeler ve Alt Bölgeler (Zonlar) : Burdur İlinde; Merkez İlçe ile birlikte 11(Onbir) ilçe vardır. Burdur İlinde İlçeler; sırasıyla Merkez,Ağlasun,Altınyayla, Bucak, Çavdır, Çeltikci, Gölhisar, Karamanlı, Kemer, Tefenni ve Yeşilova İlçeleridir. Alt Bölgelere (Zonlara) göre ilçelerin dağılımı: I.Alt Bölge :Merkez,Çavdır,Çeltikçi ve Gölhisar ilçeleri, II.Alt Bölge :Karamanlı,Kemer,Tefenni ve Yeşilova ilçeleri, III.Alt Bölge :Ağlasun ve Altınyayla ilçeleri, IV.Alt Bölge :Bucak ilçesi.’dir.

Altbölgelerin oluşturulmasında ekler bölümündeki 7,9,10 ve 11 nolu tablolardan yararlanılmıştır.

Tablo 1. Burdur İlinin Agro-Ekolojik Alt Bölgelerinde İklim Verileri

Alt Bölgeler I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge

Merkez Çavdır Çeltikçi

Gölhisar

Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova

Ağlasun Altınyayla

Bucak

Şubat Ayı Ortalama

Sıcaklık (Cº)

2,6 / 5 0 / 2,5 0 / 2,5 2,6 / 5

Temmuz ayı Ortalama

Sıcaklık (Cº)

25< 25< 25< 25>

Yıllık Yağış Miktarı (mm)

400 / 600 400 / 600 400 / 600 600>

KAYNAK : Devlet Meteoroloji Gn.Md. 3.1.3. Topoğrafik Yapı Göller Bölgesinin en karakteristik topoğrafik özelliğini Burdur ili gösterir.Değişik rakımlı dağ ve tepe yapısında ova ve vadi karakteristiğinde düzlükler ve göller mevcuttur.

0

20

40

60

80Dağlık Arazi % 60.6

Ovalık Arazi % 19.1

Dalgalı Arazi % 17.6

Yaylalık Arazi % 2.7

Dağlar:

Bölgeye engebeli bir yapı kazandıran dağların büyük bölümü Batı Torosların uzantısıdır. En önemlileri güneyde Boncuk Dağları, Elmalı Dağı, Beydağları ve

25

Katrancık Dağı, doğuda Kuyucak ve Dedegöl Dağları, kuzeyde Karakuş Dağları, batıda ise Acıgöl ve Eşeler Dağlarıdır. Katrancık Dağının en yüksek tepesi Kestel Dağı olup, tamamen çam ve ardıç ormanıyla kaplıdır. Ağlasun ilçe merkezinin kuzey doğusundaki Akdağ’da tarihi Sagalassus kenti kalıntıları vardır. Eşeler Dağları geniş meralar ve zengin krom yatakları barındırır. Güneybatı Anadolu’nun Toroslara bağlanan yükseltileri olan Koçar Dağlarında güney sahiline geçit veren Karınca Beli vardır. Ovalar:

Burdur İli çevresinde sıralanan dağların arasında, eski kapalı havzaların dolmasıyla oluşmuş, dar ve derin boğazlarla birbirinden ayrılan ovalar bulunmaktadır.

Ovalar birbirinden dar ve derin boğazlarla ayrılmaktadır. Bu durum ova tabanlarının eskiden bir göl yatağı olduğunu göstermektedir. Doğal Görünümleri bozkır karakterindedir. Ovalar İl topraklarının yaklaşık olarak %19’unu kaplar. Tabanları eski birer göl yatağı olan bu ovalar arasında; Burdur, Ağlasun, Bucak, Kestel, Tefenni, Gölhisar, Karamanlı ve Yeşilova ovaları sayılabilir. Platolar-Yaylalar:

İlimizdeki yaylalar daha çok dağlar üzerindedir. Başlıca yaylalar arasında Kocayayla, Başpınar Yaylası, Bayındır Yaylası, Menekşeli Düz ve Eğneş Yaylaları, Eşeler Yaylası gösterilebilir.

Akarsular:

Kapalı bir havza olan Burdur’da Dalaman Çayı ve Aksu Çayı dışında denize ulaşan akarsu yoktur. Dere ve çay niteliğindeki küçük akarsuların bir bölümü göllere dökülürken bir bölümü de düdenlerde kaybolur. Merkez İlçedeki; Alakır, Burdur, Çerçin ve Gravgaz Çayları Burdur Gölüne dökülür. Bunlardan Burdur ve Gravgaz Çaylarından tarım arazilerinin sulanmasında faydalanılmaktadır. Tekke köyünden çıkan Arvallı Çayı, Onaç Barajının yapımıyla burada toplanmaktadır. Ağlasun ilçesindeki Başköy Çayı; Aksu Çayı ve Isparta Çayı ile birleşerek Serik Ovasından Akdenize dökülür. Karaevliler gölü ve çevresindeki dağlardan çıkan Çeltikçi Çayı, önceleri döküldüğü Kestel Gölü kurutulduğundan suyunun tamamı tarım alanlarında kullanılmaktadır. Gölhisar ilçesi sınırları içinden geçen Dalaman Çayı Fethiye’den Akdenize dökülmekte olup, çayda kereste taşımacılığı yapılmaktadır.

Yeşilova İlçesindeki Armut Çayı Bayındır Gölüne; Doğanbaba, Salda ve Köpek Çayları Salda Gölüne, sulamada kullanılan Yarışlı Çayı da Yarışlı Gölüne dökülür.

Göller:

Burdur’da sularla dolu çöküntü çanakları, vadiler, mağaralar, inler ve dehlizler bölgenin doğal oluşumları arasındadır. Yöre, bu doğal oluşuma bağlı olarak aynı zamanda “GÖLLER BÖLGESİ” adını da almaktadır. Burdur topraklarında çok sayıda karstik kökenli göl vardır.

İlin belli başlı gölleri şu şekilde sıralanabilir. Burdur Gölü, Pınarbaşı (Eğneş) Gölü, Karaevli Gölü, Bereket Gölü, Mamak Gölü,

Salda Gölü, Karataş Gölü, Yazır (Gölcük) Gölü, Gölhisar Gölü, Söğüt Gölü. Bölgenin en büyük gölleri Burdur Gölü ve Salda Gölüdür.

Burdur Gölü: Türkiye’nin en büyük göllerinden biridir. Kendi adını taşıyan

çöküntü alanının en çukur yerini kaplayan Burdur Gölü, oldukça geniş bir havzanın içinde bulunmaktadır. Yapısı bakımından tektonik bir göldür. Gölün kuzeydoğusu ve kuzeyi ovalarla çevrilidir. Doğusu ve kuzeybatısı ise hemen yükselen dağlarla

26

sınırlanmıştır. Gölün beslenimi, göl alanına düşen yağışlar, göle ulaşan mevsimlik ve sürekli akarsular ile akiferlerin yer altı suyu akımı ile, boşalımı ise, buharlaşma ile olmaktadır. Kapalı bir havzada yer alan gölün dışarıya akıntısı yoktur. Göl suları tuzlu ve arseniklidir. Bu nedenle balık yetişmemektedir.

Göl; kış ve ilkbahar aylarında yükselmekte; yazın çekilmektedir. Havza dışına boşalım olmadığı için göl su seviyesi ve alanı, yağışlara bağlı olarak, yıllara ve mevsimlere göre değişiklikler göstermektedir. Göl su seviyesindeki aşırı düşüşe, gölü besleyen dereler üzerine inşa edilen barajlar ile son yıllarda yörede yaşanan kuraklığın etkili olduğu tahmin edilmektedir.

Burdur Gölü şehre çok yakındır. Denizden yüksekliği 854 metre olup, uzunluğunun 34 km, yüzölçümü 185-200 km² arasında değişmekte ve derinliği 110 metreyi bulmaktadır.

Burdur Gölü, Türkiye'nin en derin göllerinden biridir. Yapılan araştırmalarda gölün oligotrophic karaktere sahip, besin maddeleri yönünden fakir bir göl olduğu belirtilmektedir. Buna karşın 300 bine yakın su kuşunu barındırması araştırmaya değer bir konudur. Yine, nesli tehlikede olan ve toplam dünya nüfusunun 12.000 civarında kaldığı tahmin edilen dikkuyruk ördeğinin bazı yıllar 2/3'ünün gölde kışlaması kuş bilimcileri ve gözlemcilerinin ilgisinin göl üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Başta su kuşları olmak üzere, barındırdığı yaban hayatının yanı sıra göl ve yakın çevresi doğa turizmi yönünden önemli bir potansiyele sahiptir.

Burdur Gölü dikkuyruk adlı ördek türünün Avrupa ve Yakındoğu’daki en büyük kışlama alanıdır. Bu nedenle önem taşıyan Göldeki kirlenme 1989 yılında ele alınmaya başlanmış, Doğal Hayatı Koruma Derneği ile Belediye’nin ortaklaşa düzenlediği “Burdur Gölü ve Dikkuyruk Sempozyumu” ile uluslararası boyut kazanmıştır.

Yarışlı Gölü: Yeşilova ilçe sınırları içinde 16 km2 alanı kaplayan Yarışlı Gölü çeşitli kuş türlerini barındırmakta olup yağışsız geçen kış ayları sonunda yazları suları oldukça çekilmektedir.

Karataş Gölü: 6 km2 ‘lik alandaki Bahçeözü Gölü olarak da adlandırılan Karataş Tepesi ve Kağılcık Dağları önündeki Göl, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün kontrolünde sulamada kullanılmaktadır.

Gölhisar Gölü: İlçenin aynı adla anılan büyük ovasında oluşmuştur. En çok 10 metre derinliği olan gölün suları Dalaman Çayına akıtılarak kontrol edilmektedir.

Salda Gölü: Yeşilova İlçe merkezine 6 km. uzaklıkta; Doğanbaba, Salda, Eşeler Dağları ve Kayadibi taşı önünde oluşmuş olup, tektonik yapıdadır. Denizden 1.139 metre yüksekliktedir. 45 km2

alan kaplayan Göl, 185 metre derinliği ile Türkiye’nin en derin gölleri arasındadır. İçinde balık yaşayan, suyu tatlı, çevresi ormanla kaplı turizme uygun bir göldür.

3.1.4. İklim

Burdur da ili kışları soğuk ve yağışlı ,yazları sıcak ve kurak iklim koşulları hüküm sürmektedir.

Ege, Akdeniz ve Orta Anadolu arasında bir geçit alanı olması nedeniyle Burdur iklimi değişik bir karakter gösterir. Güneybatı ve batıda yükselen dağlar, denizlerden gelen ılık ve nemli havanın iç kısımlara girmesine engel olur. İç kısımlarda yer yer yükselen dağlar ve tepeler de iklimi biraz sertleştirir.

İl toprakları Akdeniz iklimi etkisinden uzakta kaldığından ve il topraklarının güneybatı yönünde mevcut yükseltiler nedeniyle kışlar soğuk, yazlar da sıcak geçer. Yağış bakımından Akdeniz iklimini andırır. Yıllık yağışın büyük bir kısmı kış aylarında yağmur ve kar biçiminde olur. Burdur İli Merkezinde yıllık ortalama sıcaklık 13.1oC’dir. En sıcak ay ortalaması 24.9oC, en soğuk ay ortalaması 2.2oC’, yıllık yağış tutarı 413.6 milimetredir.

27

Grafik 1: Burdur İli Uzun Yıllar Aylık Ortalama Meteorolojik Verileri

3.1.5. Bitki Örtüsü Burdur İli, arazi yönünden engebelidir. İlde ormanlar daha çok dağlık alanlar ve

dik yamaçlarda yer almaktadır. Eşik kısımlarda ise, maki ve sert yapraklardan oluşan bir bitki örtüsü vardır. Burdur-Göller havzasında doğal bitki örtüsü, Tefenni güneyi, Burdur Merkez ve Acı göl kuzeyinde çok zayıf olup, bozuk mer’a karakterinde, diğer bölgelerde genel olarak orman ağaç ve ağaççıkları halindedir. Sürülerek tarım yapılan arazilerde doğal bitki örtüsü yerini kültür bitkilerine terk etmiştir. Drenajı bozuk çorak arazilerde ise bu ortamda yetişen bitki türleri bulunmaktadır.

Havzada yaygın olan ağaç çeşitleri arasında Burdur gölünün güney doğusunda Bayındır ve Bereket köyü dağlarında ardıç yer alır. Yeşildağ köyünden sonra tamamen karaçam ormanları başlar. Kapaklı ve Aziziye köyleri arasında seyrek kızılçam vardır. Kestel dağının zirvelerinde ise ardıç ve yaşlı meşeler bulunmaktadır. Tefenni-Yeşilova’nın batısında bulunan Eşeler dağında tamamen karaçam, Salda gölünün çevresinde ise kızılçam ormanları, Burdur gölünün batısındaki Söğüt dağlarında ardıç ve seyrek karaçam ormanları vardır. Acı gölün güney batısında karaçam, kuzey batısında ise ardıç, meşe türleri ve pırnal meşesi, Keçiborlu’nun kuzey ve batısındaki sahalarda ise meşe ve karaçam ormanları bulunmaktadır. Bucak Karacaören köyünde Sığla ormanı bulunmaktadır.

Yaygın olan ağaççık cinsleri ise sürünücü bodur ardıç, karaçalı, kocayemiş ve böğürtlendir.

Havzanın diğer bitki örtüsü arasında çayır ve baklagil türlerine de rastlanmaktadır. Bunlar arasında; köpek dişi, arpa çimi, yumrulu arpa, yüksek otlak ayrığı, otlak ayrığı, domuz ayrığı, kır bromu, tarla bromu, çavdar bromu ve İtalyan çimi vardır.

Baklagil türleri arasında ise Korunga, gazel boynuzu, yonca, geven, beyaz tırfıl, gelemen tırfılı, kaba tüylü fiğ, adi fiğ ve kaba fiğdir.

Göl kenarlarında hidromorfik alüvyal ve fena drenajlı yüksek taban suyu bulunan sahalarda kamış ve saz türleri, çorak sahalarda ise yüksek tuza dayanıklı çorak otları bulunmaktadır.

Çeşitli tıbbi ve ıtri bitkilerde doğada kendiliğinden (kapari,kekik vb.) yetişmektedir. Kapari Burdur Merkez ilçede 10.000-12.000 dekarlık bir alanda doğal olarak yetişmekte ve halk tarafından toplanarak tüccarlara veya işleyen firmalara satılmaktadır. Özel firmalar tarafından fidan üretimi yapılmakta ve çeşitli illere satışı yapılmaktadır. Kültür olarak tarlada yetiştirilen kaparilerin tomurcuklarının

28

toplanmasında işçilik ücreti doğal olarak toplanan kapariden pahalıya geldiği için kültür olarak fazla oranda yetiştiriciliği yapılmamaktadır.

3.1.6. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı

İlin yüzölçümü 713.500 hektardır.Su satıhları çıkarıldıktan sonra toplam arazisi

684.000 ha olup, bunun 209.828 ha‘ı tarım arazisi, 8.606 hektarı çayır mera arazisi, 312.406 hektarı orman-fundalık arazi ve 153.160 hektarı tarım dışı araziler olarak dağılım göstermektedir. İlin toplam arazisi içinde tarıma elverişli arazinin oranı %30,67, çayır-mera arazisinin oranı %1,26, orman-fundalık arazinin oranı %45,67 tarım dışı arazilerin oranı da %22,39’dur.

Grafik 2’den görüldüğü üzere Burdur’da orman-fundalık alanlarının oranı yüksek (%45,67), çayır-mera alanlarının oranı ise düşüktür (%1,26). Türkiye genelinde ise mera alanlarının oranı ile orman alanlarının oranı birbirine eşit olup %26 dır. Burdur ilinde çayır mera alanlarının azlığı hayvancılık için bir kısıt teşkil etmekte, mera otlakçılığı yeterli olmadığından süt sığırcılığı yapan çiftçilerin yem bitkileri ekilişine yönelmesi gerekmektedir.

Tablo 2 : 2003 Yılı Burdur İlinde ve Alt Bölgelerinde Arazi Dağılımı (hektar) Bölgeler Tarım Alanı Orman ve Fundalık Çayır-Mera Tarım Dışı Arazi Yüzölçümü

I.Alt Bölge 86.391 103.465 2.802 21.442 214.100 II.Alt Bölge 79.614 72.473 5.113 108.400 265.600 III. Alt Bölge 10.623 42.011 133 14.233 67.000 IV.Alt Bölge 33.200 94.457 558 9.085 137300 BURDUR 209.828 312.406 8.606 153.160 684.000 Kaynak : Burdur Tarım İl Müdürlüğü 2003 Tablo 2’de Burdur ili altbölgelerine göre arazilerin dağılımı görülmektedir. Buna göre tarım alanı büyüklüğü I, II, IV ve III. altbölge olarak sıralanmakta, orman alanları ise I, IV, II, III. altbölge olarak yer almaktadır.

Grafik 2: İl Arazisinin Dağılımı

%30.67

%1,26%45.70

%22.39

TARIMA ELVERİŞLİ ARAZİMER'A ARAZİSİORAMANLIK FUNDALIK ARAZİTARIM DIŞI ARAZİ

29

3.2. SOSYO – EKONOMİK YAPI 3.2.1 Nüfus

Burdur ili Türkiye ‘de nüfus kaybeden illerdendir.Ayrıca Türkiye nüfus artış trendinin oldukça altındadır.

Burdur ilinin nüfusu; 1935-1940 arasında hızlı bir yükseliş göstermiş, ancak sonraki yıllarda Grafik 2 den de görüldüğü üzere 1960 dan sonra Türkiye nüfus artış hızının gerisinde giderek (kalarak), azalmış, 1997’de ise bu oran eksilere düşmüştür. Bu durumun nedenlerinden biri çevre illere olan göçtür.

Grafik 2: Türkiye-Burdur Nüfus Artış Oranları

-20

-10

0

10

20

30

40

50

Yıllar

Nüfu

s Artı

ş Ora

nı

Burdur 16,63 44,19 10,27 16,42 28,14 26,57 16,5 15,19 11,6 10,58 10,76 5,49 -8,33 15,62

Türkiye 21,1 19,59 10,59 21,73 27,75 28,53 24,63 25,19 25,01 20,65 24,88 21,71 15,49

1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000

1990 nüfus sayımında 254.899 olarak belirlenen toplam nüfus, 1997 yılında

252.791’e düşmüş, 2000 yılında ise 256.803 olarak tespit edilmiştir. Toplam nüfusun 139.897 (%54,47)’ si ilçe merkezinde , 116.906 (%45.53)’ sı ise köy ve beldelerde bulunmaktadır. Bu rakamlar 1990 yılı nüfus sayımı ile karşılaştırıldığında, 10 yıl içinde Burdur ilinde kırsal nüfusunun % 7,32 oranında azaldığı ve şehir nüfusunun ise % 8,02 oranında arttığı görülmektedir. 1997 yılında ilçe merkezindeki nüfus artış oranı %2,66 iken köy ve beldelerin nüfus artış hızı % -4,69 olarak belirlenmiştir.

İlimizde 1935 yılında erkeklerin yarısı 19, kadınların yarısı 25 yaşından daha

küçüktür. 1935-1970 Yılları arasında ortalama 21 olan nüfusun medyan yaşı (Bir nüfusu oluşturan kişilerin küçükten büyüğe sıralandığında ortada kalan kişinin yaşıdır.Buna göre, nüfusun yarısı bu yaştan büyük, yarısı da bu yaştan küçüktür.) 1970 yılından sonra sürekli bir artma (artış) göstermiştir. 2000 yılında erkeklerin yarısı 30 yaşından, kadınların yarısı 32 yaşından daha küçüktür. Genel olarak kadınların ortalama ömrü erkeklerden uzun olduğu için kadınların medyan yaşı daha büyüktür.

Burdur ilinin 1955 yılı nüfusunun en önemli özelliği çocuk yaştaki nüfusun (0-9

yaş) fazla olmasıdır. Bu durum, doğurganlık düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir. 1955 Yılı nüfusunun diğer özelliği de ülke genelinde olduğu gibi, Cumhuriyet öncesi savaş döneminde doğan ve 1955 yılında 35-39 yaş grubunu oluşturan kuşağın kendisinden daha genç ve yaşlı kuşaklardan daha az nüfusa sahip olmasıdır. Bu yılda yaşlı kuşaklardaki nüfus her iki cins içinde (kadın-erkek) ölüm hızının yüksek olması nedeniyle hızla azalmaktadır.

2000 yılında ise 1955 yılına göre çok farklılık göstermektedir. 2000 yılında 15 yaş

altı kuşakta yaş küçüldükçe o kuşakların nüfusu azalmaktadır ki bu da doğum sayısının azaldığını göstermektedir. 2000 yılında ölüm oranının azalmasına bağlı olarak ileri

30

yaştaki kişilerin nüfusundaki azalma da 1955 yılına göre daha yavaştır. 2000 Yılı nüfusu gelişmiş ülkelerin nüfus özelliğine benzer bir yapı göstermektedir. Ancak bu durum çalışabilecek işgücüne sahip kişilerin de giderek azaldığını göstermektedir.

Grafik 3: Burdur İinde Alt Bölgelere Göre Nüfus

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000İlç

e Mer

kezi

Nüfus

u

Köy N

üfusu

İlçe M

erke

ziNü

fusu

Köy N

üfusu

İlçe M

erke

ziNü

fusu

Köy N

üfusu

1990 1997 2000

I.Alt Bölge

II.Alt Bölge

III.Alt Bölge

IV.Alt Bölge

Toplam

T.Nüfus

Tablo 3: Burdur İli Alt Bölgelere Göre Nüfus ve Nüfus Yoğunluğu

Alt Bölgeler Nüfus Yüzölçümü (km²) Yoğunluk Toplam Nüfus İlçe Merkezi Köy nüfusu I.Alt Bölge (Merkez Çavdır Çeltikçi Gölhisar)

133689 83070 50619 2141 62,44

II.Alt Bölge (Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova)

46978 19083 27895 2556 18,37

III.Alt Bölge (Ağlasun Altınyayla)

18186 8911 9275 670 27,14

IV.Alt Bölge (Bucak) 57950 28833 29117 1373 42,20

TOPLAM 256803 139897 116906 6840 37,54 Kaynak : DİE 2000 1927 Yılında Burdur ilinde %21,5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı, 1950 yılına kadar azalmış ve bu yıldan sonra sürekli artış göstermiştir. Burdur ilinde şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. Burdur’da 1990 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 1990 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur. 2000 Yılında şehir nüfusunu payı %54,5’e yükselmiştir.

31

Tablo 4: Burdur İlinde İşgücünün İktisadi faaliyet kollarına göre dağılımı

Ekonomik Faaliyet İl Merkezi İlçe

Merkezleri Bucak ve

Köyler Toplam

Toplam Nüfusa Oranı ( % ) Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

Ziraat, avcılık, ormancılık ve balıkçılık 83 462 694 2619 34825 27786 66469 60,13 Madencilik ve taşocakçılığı 1 27 0 71 1 51 151 0,14 İmalat Sanayi 474 2989 208 2712 367 1961 8711 7,88 Elektrik, gaz ve su 17 127 5 96 1 82 328 0,30 İnşaat 15 1047 13 1673 1 987 3736 3,38 Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve oteller 350 2287 238 2592 86 1203 6756 6,11 Ulaştırma, haberleşme ve depolama 69 905 34 1133 9 1110 3260 2,95 Mali kurum, sigorta, taşınmaz mallara ait işler, yardımcı iş hizmetleri 269 653 152 620 33 307 2034 1,84 Toplum hizmetleri sosyal ve kişisel hizmetler 1628 8095 1094 4751 392 2918 18878 17,08 İyi tanımlanmamış faaliyetler 3 83 2 72 1 50 211 0,19

TOPLAM 2909 16675 2440 16339 35716 36455 11053

4 100,00 (1) 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus Not: Bilgiler işsiz olup iş arayanları kapsamamaktadır.

Kaynak : DİE 2000 Burdur’da kadın işgücünün büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktadır.

Tarımda çalışan kadın işgücünün çoğu ücretsiz aile işçisi statüsündedir. Tarımsal istihdam içinde kadın işgücü oranının yüksekliği, esas itibariyle bir başka tartışmanın konusunu teşkil eden ve sahil kentleri dışında diğer iller için olduğu kadar Burdur için de büyük önem taşıyan kırdan kente göç ve özellikle erkek işgücünün geçici/mevsimlik istihdam alanı araması sonucu diğer kentlere gitmesini destekleyen bir gerçektir.

İlimizde çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukarı yaştaki nüfus toplam nüfustan daha hızlı artmakta ancak işgücündeki nüfusun artış hızı, hem toplam nüfustan hem de 12 ve daha yukarı yaştaki nüfustan daha düşüktür. 1980-2000 döneminde 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusun artış hızı %o 10,1 iken, işgücündeki nüfusun artış hızı %o -0,2 olarak gerçekleşmiştir. İşgücündeki erkek nüfus artış gösterirken kadın nüfusta azalma olmuştur. 2000 yılında, işgücüne katılma oranında 12-14 yaş grubunda gerek erkeklerde gerekse kadınlarda önemli bir azalmanın olması eğitime verilen önemin artmasıyla açıklanabilir. 1980-2000 döneminde 45 yaşından sonra erkeklerin işgücüne katılma oranı düşmeye başlamış ve ileri yaşlara kadar bu devam etmektedir. Kadınların ise evlendikten veya çocuk sahibi olduktan sonra işgücüne katılma oranı 25-35 yaş grubunda azalmış ancak 35 yaşından sonraki yaş grubunda tekrar yükselmekte ve 60 yaşından sonra azalma eğilimi göstermektedir.

1980-2000 döneminde istihdamın sektörel yapısında yavaş bir değişim olduğu gözlenmiştir. İstihdamın çoğunluğunu kapsayan tarım sektörünün toplam istihdam içindeki payı bu dönemde çok az küçülürken son on yılda bir değişim göstermemiştir. Buna karşılık hizmet sektörünün payı % 40 oranında artarak 2000 yılında % 28’e ulaşmıştır. Yine 1980-2000 yılı döneminde tarımsal iş yapan erkeklerin oranında bir azalma olurken, kadın nüfusun oranında değişim olmamıştır. 2000 Yılında istihdam edilen kadınlar %86.7, erkekler ise %44.4 ile tarım sektöründe yoğun olarak çalışmaktadır.

Toplam istihdam edilen nüfusun %35’i ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Bu oran erkek nüfus içinde yaklaşık %11, kadınlarda %76’dır. Kadın nüfusun yaklaşık %13’ü, erkek nüfusun %42’si ücretli olarak çalışmaktadır.

32

Tablo 5: Burdur İli 1985-1990 Arasında İçe Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı Nüfus Türkiye Burdur İçe Göç 4.065.173 14.624 Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1.000 4 1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 62 Dışa Göç 4.065.173 23.449 Toplam Göç İçindeki Pay (%o) 1000 6 1990 Nüfusu İçindeki Pay (%o) 80 100 Net Göç - -8.825 Net Göç Hızı - -38

Kaynak : DİE 1998

Türkiye’de nüfus hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırdan kente göç teşkil etmektedir. Burdur ili için 1990-2000 yılları nüfus artış hızı köylerde % -7,32 olurken şehir merkezlerinde % 8,02 olmuştur. Bu da köylerden kente olan göçü belirgin olarak göstermektedir. Toplam nüfus artışı ise % 0,74 olmuştur.

Nüfus artış hızının giderek azalması Burdur’dan çevre illere özellikle turizm ve

sanayide gelişmiş olan Antalya ve Denizli illerine olmaktadır. Göçlerin çoğunluğu ekonomik sebeplerden kaynaklanmakta olup bunu eğitim, sağlık gibi nedenler takip etmektedir. Okumak üzere il dışına gidenlerin büyük çoğunluğu mezun olduktan sonra iş imkanlarının daha fazla olduğu illeri tercih etmektedirler.

Burdur’da 2000 yılı nüfus sayımına göre işsizlik %4.7’dir. Bu oran erkek nüfusta %4.9 iken kadınlarda %4.3’tür. İşsizlik oranı il merkezinde %8, ilçe merkezlerinde %9.5, köylerde ise %2.4’tür. İl ve ilçe merkezlerinde kadınların işsizlik oranı erkeklerden fazla iken köylerde erkeklerin işsizlik oranı kadınlardan fazladır. 1980-2000 döneminde işgücüne dahil olmayan nüfusun yıllık artış hızı % 2.68 dir. Bu hız erkeklerde % 3.44, kadınlarda ise % 2.33’tür. 2000 Yılında işgücüne dahil olmayan nüfusun yaklaşık %66’sını kadınlar oluşturmaktadır. İşgücüne dahil olmayan kadın nüfus içinde en fazla paya sahip olan ev kadınların oranı 1980-2000 döneminde azalmasına rağmen, bu oran 2000 yılında %74.2 ile hala yüksek bir seviyededir. İşgücüne dahil olmayan nüfus içinde emeklilerin oranında 1980-2000 döneminde her iki cinsiyette de artış görülmektedir. Emeklilerin oranındaki artış 1990-2000 döneminde kadınlarda erkeklerden daha yüksektir. İşgücünde olmayan toplam nüfus 93.333 olup bunun ayrıntılı tablosu ekler bölümünde verilmiştir. Hane Halkı Büyüklüğü: Burdur ilinde bulunan yaklaşık 71.000 hane halkının %54’ü şehirde yaşamaktadır. İl genelinde ortalama hane halkı büyüklüğü 3,64’tür. İl merkezindeki hane halklarının %99’u ve ilçe merkezlerindeki hane halklarının %95’i içinde borulu suyu olan konutlarda yaşarken, köylerde her 100 hane halkından 17’sinde konutun içinde borulu su bulunmamaktadır.İl genelinde hane halklarının %78’i kendi evinde oturmaktadır. Kendi evinde oturan hane halklarının oranı il merkezinde %61, ilçe merkezlerinde %69 ve köylerde %93’e kadar yükselmektedir.

33

3.2.2. Kişi Başına Gelir

Burdur’da 1987-2000 yılları arasında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla

cari fiyatlarla tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6. Burdur’da Yıllara Göre Kişi Başına GSYİH (Cari Fiyatlarla)

YILLAR BURDUR

GSYİH ( Milyar TL. ) Gelişme Hızı ( % ) Kişi Başına Düşen GSYİH ( $ ) 1987 294 - 1345 1988 498 69,4 1386 1989 877 76,1 1617 1990 1428 62,8 2125 1990 2336 63,6 2163 1991 4147 77,5 2321 1992 7175 73 2505 1994 13873 93,4 1842 1995 27822 100,5 2352 1996 53558 92,5 2567 1997 105682 97,3 2734 1998 206332 95,2 3150 1999 290894 41 2637 2000 440074 51,3 2728 2001 605674 4302 2146

Kaynak : DİE 2002 Tablo 6’da görüldüğü gibi 1987’den 1993’e kadar kişi başına düşen GSYİH artarak gelirken 1994’de hızlı bir düşüş yaşanmıştır. Lira bazında iki kat bir artış gözlendiği halde döviz bazındaki %26’lık düşüşün nedeni 1994 yılı içinde yaşanan devalüasyondur. Grafik 4’te görüldüğü gibi Türkiye ve Burdur ili gelişme hızı değerleri birbirinden pek farklı olmamakla birlikte grafik 5’te kişi başına düşen GSMH ya bakıldığında Türkiye ortalamasının Burdur ili ortalamasının 200-250 $ üzerinde bir değerde olduğu ancak yıllara göre değişme oranının Burdur ile yaklaşık değerlerde olduğu görülmektedir.

34

Grafik 4: Türkiye-Burdur Yıllık Gelişme Hızı Değer ler i (Car i - % )

50556065707580859095

100105

1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

BurdurTürkiye

Grafik 5: Burdur İlinde Kişi Başına GSMH ( Cari - $ )

12001400160018002000220024002600280030003200

1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

BurdurTürkiye

Tablo 8’de Burdur ili altbölgelerine göre temel veriler verilmiş olup altbölgelerin büyüklüğü hakkında bir fikir vermektedir. Tablo 8: Burdur İlinde Alt Bölgelere Göre Temel Veriler

I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge

IV.alt bölge

Tüm ilçeler Merkez

Çavdır Çeltikçi Gölhisar

Karamanlı Kemer Tefenni Yeşilova

Ağlasun Altınyayla Bucak

İlçe sayısı 4 4 2 1 11

Köy sayısı 83 67 14 38 202

Toplam nüfus 133.689 46.978 18186 57.950 256.803 Toplam şehir nüfus 83.070 19.083 8911 28.833 139.897

Toplam kırsal 50.619 27..895 9275 29.117 116.906

35

nüfus

Yüzölçümü (km²) 2.141 2.656 670 1.373 6.840

Nüfus yoğunluğu 62,44 18,37 27,14 42,20 37,54

Tarım alanı (ha) 86.391 79.614 10.623 33.200 209.828 Kişi başına tarım yapılan alan (ha) 0,64 1,69 0,58 0,57 0,81

Kaynak DİE 2000 3.2.3. Eğitim

Burdur’da 160 okul öncesi öğretim, 148 ilk öğretim, 41 orta öğretim, okulu bulunmaktadır.

Ayrıca Veterinerlik ve Eğitim Fakülteleri ile 4 adet Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.

Tablo 9: Burdur İlinde 2002-2003 Öğretim Dönemi Öğrenci Sayısı

Zonlar

İl Geneli Okul Öncesi İlköğretim Ortaöğretim

Okul Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen Sayısı

Okul Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen Sayısı

Okul Sayısı

Öğrenci Sayısı

Öğretmen Sayısı

I. Altbölge 80 1496 80 77 814 1001 23 5578 450

II. Altbölge 32 492 37 28 243 300 6 727 75

III. Altbölge 10 165 10 10 102 156 2 247 24

IV. Altbölge 38 660 42 33 352 432 10 2523 178

İl Toplamı 160 2813 169 148 1511 1889 41 9075 727 Kaynak: İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2003

İl genelinde okuma yazma bilenlerin oranı %90 olup, cinsiyetler arasında önemli bir fark gözlenmemektedir. Bu oran erkek nüfus için %96 iken kadın nüfus için %84’tür. Üniversite bitirenlerin okul bitirenlere oranı % 6.64 ve ilköğretim okullaşma oranı %2.4 dür. Ortaöğretim okullaşma oranı % 17.83 iken meslek liseleri okullaşma oranı % 17 dir. Burdur’da 15 özel dershane, 2 özel ilköğretim okulu, 1 özel lise mevcuttur. 3.2.4. Sağlık

İlde sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığına bağlı 4 Devlet Hastahanesi, 3 sağlık

merkezi, 50 sağlık ocağı, 91 köy sağlık evi, 1 verem savaş dispanseri 1 AÇSAP merkezi ve 1 halk sağlığı laboratuarı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı 1 hastane, 3 dispanser ve 1 sağlık istasyonu ile 1 Özel Sağlık Polikliniği tarafından yürütülmektedir. İl genelinde yataklı tedavi kurumlarındaki toplam yatak sayısı 700 iken yatak başına düşen nüfus sayısı 366’dır. İlde.76 uzman hekim, 155 pratisyen hekim olmak üzere toplam hekim sayısı 231’dir ve hekim başına düşen hasta sayısı 1111’dir.

Sağlık hizmetleri hususunda, Türkiye genelinde yaşanan sorunlar Burdur ilinde

de yaşanmaktadır. Öncelikle görev yapan sağlık personeli sayısı arttırıldığında, sağlık personeli başına düşen nüfus sayısı da azalmış olacaktır.

36

3.2.5. Ulaşım

Burdur ilinden karayolu ile çevre illere ulaşımda herhangi bir problem yoktur.

Ancak ilin Antalya ve Fethiye gibi turistik il ve ilçelere bağlantılı olması özellikle yaz mevsiminde karayolunun yetersiz kalmasına neden olmakta taşıt trafiğini taşıyamamaktadır. Bu nedenle Burdur ilinin gelişmesi açısından turizm merkezi ile bağlantılı olan yolların düzenlenmesi gerekmektedir.

İldeki köy yolu ağı 2010 km olup, bunun 1234 km’si asfalt, 590 km‘si stabilize,

184 km’si tesviye yoldur. Yılın her zamanı köylere ulaşım mümkün olmaktadır. Burdur ilinden İzmir, İstanbul ve Ankara’ya demiryolu ağı bulunmaktadır. İl merkezine yaklaşık 21 km mesafede sivil bir havaalanı açılmış ancak sonradan

yeterli kapasiteye ulaşamadığı için kapatılmıştır. Burdur’da köylerin tamamında telefon iletişimi bulunmaktadır.

3.2.6. Köy İçme Suyu Burdur İlinde toplam 202 köyden sadece IV. altbölgede bulunan 3 köy susuz olup 1 köyde yetersiz suya sahiptir. Geri kalan 182 köy şebekeli içme suyuna sahiptir.

3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ İlimizde 27516 aile tarımla uğraşmakta ve tarım işletmeleri “Aile İşletmeciliği” şeklindedir. Kullanılabilir tarım arazisinin %34.15 i cüce aile işletmeleri (0-20 da), %34.15’ini küçük aile işletmeleri (21-50 da), %16.43’ünü orta aile işletmeleri (51-100 da), geri kalan %5.9 u büyük aile işletmeleri (101-500 da ve fazlası) oluşturmaktadır. Söz konusu işletmelerin %85’inden fazlası yalnız sahip olduğu araziyi işlemektedir. Gerisi ise arazilerini yarıcılık, ortakçılık ve kiracılıkla işletmektedir. Tarımla uğraşan 27.516 ailenin; faaliyet alanı bakımından 7049 u (%25.62) bitkisel ürün yetiştirmekte 832 si (%3.02) hayvan yetiştiriciliği yapmakta ve 19614’ü (%71.28) hem bitkisel ürün hem de hayvan yetiştiriciliği işini yürütmekte, 21 aile su ürünleri üretimi yapmaktadır. (Grafik 7)

Grafik 7: Burdur İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı

71.28%

3.02%

25.62%Bitkisel Üretim

Hayvansal Üretim

Bitkisel + Hayvansal Üretim

Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü 2003

37

Grafik 8: Burdur İlinde Tarım İşletmeleri Arazi Büyüklükleri (da)

1% 0% 1% 1%

28%

10%3%4%

5%

30%

17%

0-56-1011-2021-5051-100101-200201-500501-10001001-25002501-50005000+

Kaynak : 1997 Köy Envanteri DİE

Burdur ilindeki tarım işletmeleri kırsal kesimdeki işgücü nüfusunun giderek azalması sonucu tarım sektöründe istihdam edilen kesim azalmış, bu sektörlerde iş gücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde artırılamaması; tarımın gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi gibi nedenlerle giderek küçülmüştür.

Grafik 7 ve 8’de görüldüğü gibi işletmelerin %70’i bitkisel ve hayvansal üretimi bir

arada yapmakta iken toplam arazi miktarı içinde %30’luk bir kısmı 51-100 dekarlık bir alana sahiptir. Buda bize hayvansal üretim yapan işletmelerin çoğunluğunun yeterli arazi miktarına sahip olmadığını göstermektedir.

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

110000

120000

I. Altbölge II.Altbölge III.Altbölge IV.Altbölge

Grafik : Altbölgelere Göre Hayvan Varlığı

BB HayvanMevcudu

KB HayvanMevcudu

Burdur İli Türkiye genelinde İşletme varlığı bakımından 16., büyükbaş hayvan varlığı bakımından ise 9. sırada yer almaktadır. İşletme sayısı ve hayvan varlığına göre bir işletmeye 5-6 hayvan düşmekte olup buda il genelinde hayvancılığın aile işletmeciliği

38

dışına çıkmakta zorlandığını göstermektedir. İlde bulunun büyükbaş hayvan mevcudunun yaklaşık %97’ünü süt ırkı oluşturmaktadır. 3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ İl Tarımsal Master Planı kapsamında ilde üretim bakımından önemli olan süt, anason, haşhaş ve şeker pancarı üretim ve pazarlama durumları detaylı olarak incelenmiştir.

Bu ürünlerden şeker pancarı ile haşhaş kapsülünün tamamı, anasonun

çoğunluğu devlet kuruluşları tarafından alınmakta bunun dışında ticaretini yapan kişilerce alınıp satılmaktadır.

Sütün pazarlaması ise kooperatifler ve özel firmalar tarafından toplanmakta ve süt işleme tesislerine, süt fabrikalarına verilmektedir. İlimizde ayrıca hububat borsası kuruluş aşamasındadır.

Burdur İlinde büyük marketler zincirinin bir halkası bulunmamakta ancak ilde kişilere ait il çapında marketler yer almaktadır. Bu marketlerde sadece et ihtiyaçlarını il içinden karşılamaktadırlar.

Burdur ili un üretiminde 63.905 ton/yıl kapasiteye sahip olup bunun 45090 tonluk

kısmı 3 fabrika tarafından kalanı ise değirmenler tarafından karşılanmaktadır. Ancak bu kadar büyük kapasiteye göre üretim ise ancak %25’i kadardır.

Holstein Damızlık Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği tarafından diğer illere damızlık süt sığırı satışı yapılmakta ve damızlık süt sığırı ihtiyaçları Burdur ilinden karşılanmaktadır. 3.4.1. Burdur’da Süt ve Süt Ürünleri Pazarlaması

Burdur için en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. Bununda büyük bölümünü süt inekçiliği oluşturmaktadır. 24.000 çiğ süt işletmesi 60.000 inek günde ortalama 600 ton süt üretimi gerçekleştirmektedir. İlimizde küçük ölçekli 12 süt ürünleri işleme tesisi faaliyet göstermektedir. İlimizde faaliyet gösteren bu süt işleme tesislerinde üretilen sütün ancak %30’u işlenmektedir. %70’lik gibi büyük bir kısmı ise çiğ süt olarak il dışına pazarlanmaktadır. Yüksek miktarda çiğ süt üretimi gerçekleştiren Burdur’da ekonomik kalkınmanın hızlanabilmesi için tesislerin AB normlarına paralel duruma gelmesi gerekir.

Burdur da Türkiye genelinde olduğu gibi en önemli problemlerden biri küçük işletme ölçeklerinin (aile işletmeciliği) olmasıdır. Dolayısı ile üretim maliyetleri yüksek ve ürünlerinin (et,süt) pazarlaması da yetersiz olmaktadır.

Fabrika yemi ve kaba yem maliyetlerinin sürekli artış göstermesi de diğer bir

sorundur. İlimizde süt üreticilerden kooperatifler aracılığı ile toplanarak 6 ayda yapılan ihaleler sonucu belirlenen süt fiyatları ile firmalara verilmektedir. Ayrıca üretici ürününü doğrudan tüketicilere de satmaktadır (sokak sütçülüğü). İşletmeler aile işletmeciliği şeklinde olduğu için genelde evlerin yanına kurulan ahırlarda hayvan yetiştiriliciliği yapılmakta ve yerleşim merkezinde olduğu için çevre faktörleri açısından sakıncalar ortaya çıkmaktadır.

39

Grafikte görüldüğü gibi süt fiyatları 3 yıl boyunca fazla değişmemiş üretici bu

dönemde artan fiyatlar karşısında ürününün değerini koruyamamış ancak son bir yıl içersinde ürününün değerini koruyabilmiştir. Üretici zaten süt satarak ancak yetiştirmekte olduğu hayvanın yem masraflarını karşılamakta yavrusunu sattığında para kazanabilmektedir.

Hayvancılıkla ilgili teşviklerin verilmesinde mutlaka verimliliğin artırılması, yem

maliyetlerinin düşürülmesi ve işletme ölçeklerinin büyümesi de göz önünde bulundurulmalıdır.

Burdur’da yıllık ortalama yaklaşık 250 bin ton süt üretimi gerçekleşmektedir.

Bunun dondurmacılar, pastaneler ve halk pazarlarında satılan süt ve mamulleri için kullanılan süt miktarı hariç olmak üzere tarımsal amaçlı kooperatifler tarafından 2001 yılı içerisinde 145.506.079 ton süt toplanarak Burdur ilinde bulunan süt ve ürünleri işletme tesislerine verilmiş, 50 tonu Burdur ilinde işlenmiş kalan kısmı ise diğer illere gönderilmiştir. Ayrıca özel işletmeler tarafından da süt toplama merkezleri kurulmuş olup kooperatifler haricinde de süt toplanmaktadır.

2003 yılında 2.772.213.233.000 TL süt teşvik pirimi verilmiştir. İlde bulunan 13

süt ve süt ürünleri imalathanesi 2003 yılı içinde ilde üretilen süt miktarının yaklaşık %34’ünü alıp işlemişlerdir (Burdur Tarım il Müdürlüğü verileri). İlde, üreticilerle yapılan görüşmede üreticiler ürettikleri sütü satarak ancak yem masraflarını karşılayabildiklerini belirtmişlerdir. İlde üretilen sütün bir kısmı ildeki süt işleme tesisleri tarafından bir kısmı da kooperatiflerce ülke genelinde süt ürünleri işleyen firmalar adına toplanarak ilde yapılan ihalede belirlenen birim süt fiyatına göre pazarlanmaktadır.

Bunun yanı sıra çiftçi ürününü peynir, yoğurt, tereyağı yada süt olarak açık halk pazarlarında satmaktadır.

2003 yılında ise Burdur ilinde bulunan süt işleme tesislerinin süt teşvik primlerine göre üretimde kullandıkları süt miktarı 50.000 ton olmuştur.

Grafik : Süt Fiyatlarındaki Dalgalanma (1000 TL. / LT)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

11998

5 9 11999

5 9 12000

5 9 12001

5 9 12002

5 9 12003

5 9

40

Burdur ilinde süt pazarlamasının geliştirilmesi ; işletme ölçeklerinin artmasına, süt ürünlerindeki çeşitliliğin ve rekabette ürün farklılaştırma konusunun önemini kavramalarına bağlıdır.

Sütün sanayiye ulaşmadan çiğ olarak tüketiciye ulaştığı pazarlama zincirinde süt üreticisi-toplayıcıları-sokak sütçüsü gibi aracılar bulunmaktadır. Çoğu zaman üretici aynı zamanda sokak sütçüsü görevini de yerine getirip sütü tüketiciye ulaştırmaktadır. Sütün işlenip çeşitli süt mamulleri olarak tüketiciye ulaştırıldığı durumda ise üreticiden çıkan süt, toplayıcı-sanayici-toptancı ve perakendeciden oluşan bir pazarlama zinciri ile pazarlanmaktadır. Burdur İlinde süt işleme tesislerinde genelde ayran, peynir ve çoğunlukla yoğurt üretimi gerçekleştirilmekte ve ilde tüketilmektedir. Yaz sezonunda ise turizm sezonu nedeniyle Antalya iline de pazarlanmaktadır.

2003 Yılı Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre; Burdur ilinde toplam 11 adet Süt ve Süt Ürünleri İmalathanesi mevcut olup kapasite ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir :

Ürün Kapasite (ton/yıl) Üretim (ton)

Yoğurt 1260 723 Beyaz Peynir 1072 1010 K.Peynir 422 221 Ayran 645 521 Süzme Yoğurt 1546 125 Toplam 4945 2600 Tarım İl Müd.2003 İlde pastörize süt üretimi yapılmadığı için üretilen süt tamamen hammadde olarak

tüketilmekte sütün süt olarak tüketimi olmamaktadır.

Burdur’da süt pazarlama kanalları aşağıdaki şemada gösterilmektedir.

SÜT PAZARLAMA KANALLARI

Üretici

Öz Tüketim

Kooperatifler

Süt Fabrikası

Özel Süt Toplama Merkezleri

Süt Fabrikası

Yerel Pazarda Satış (Tereyağ, Peynir, Yoğurt vb)

Tüketici

Perakende Satış noktası

41

Süt pazarında istikrarı sağlayacak çözümler araştırılmalıdır. Burdur ilinde üretilen sütün yine Burdur ilinde işlenmesi için gerekli yatırımlar ve bunu özendirecek çalışmalar ( teşvik, kredi vb.) yapılmalıdır.

Sütün beslenmedeki önemi toplumun tüm kesimlerine en etkin şekilde anlatılmalı ve okul sütü uygulaması yaygınlaştırılmalıdır.

Süt kampanyalarının maliyetine artan talepten yarar sağlayacak tüm kesimlerin

(süt sanayi, yem sanayi, veteriner ilaç sanayi gibi) katkıda bulunması sağlanmalıdır. Fakirlik sınırları altında yaşayan kesimlere gıda yardım programı altında süt

yardımı yapılabilir. Tüm bu çalışmalar üreticinin kazancını artıracağı dolayısıyla süt ve ürünlerinin de

fiyatını artıracağı için tüketiciyi de korumak amacıyla bu çalışmaların tam bir denge içinde olması gereklidir.

Tablo 10 : Burdur İlinde Süt Üretimi ve Pazarlaması (SWOT Analizi) Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler

Süt Üretimi ve Pazarlaması

-Süt Üretimi Yüksek -Süt Sığırı (Kültür Irk) Yetiştiriciliği Çok Fazla (%94)

-Süt işleme tesislerinin kapasiteleri yetersiz -Aile işletmeciliği yapıldığı için üretim maliyetleri yüksek -Pastörize süt üretiminin olmaması -Damızlık süt sığırı satışının çok fazla olması -Damızlık süt sığırı yetiştiriciliğinin tekniğine uygun yapılmaması -Suni tohumlamada kaliteli tohumluk seçimi

-Özelleştirilen SEK fabrikasının kurulu olması

-SEK fabrikasının özelleştirmeden sonra kapatılması -Süt alım fiyatlarındaki istikrasızlık

3.4.2. Şekerpancarı Üretimi Burdur ilinde Şeker fabrikasının da kurulu olması nedeniyle uzun yıllardan beri şeker pancarı üretimi yapılmaktadır. Ancak 1999 yılında ekim alanlarının daraltılmasıyla üretimde azalma meydana gelmiştir. Ürün devlet tarafından alındığı için pazarlama problemi yoktur ancak üretici, taban fiyatların düşük tutulmasından ve birim alandan beklediğinden fazla verim aldığında sözleşmede belirttiğinden fazla ürün teslim ettiğinde belirttiğinden fazla ürünü için daha düşük fiyatla almaktadır.

2003 yılında Burdur da 163.039 ton şeker pancarı üretimi gerçekleştirilmiş olup, Burdur Şeker Fabrikasınca; Burdur, Antalya, Afyon, Denizli, Muğla ve Isparta İllerinden gelen 502.916 ton Şeker Pancarının 466.100 tonu işlenmiş, kalan 36.816 tonu Afyon Şeker Fabrikasına gönderilmiştir. Şeker üretim miktarı 72.000 ton olup şeker pancarı üretici sayısı 31.827 kişidir. Geçen 10 yıllık süre içerisinde şeker pancarı 1998 yılında

42

en yüksek üretim alanı olan 343.944 da. alana ulaşmış, ancak daha sonra üretim alanlarının kısıtlanmasıyla %29’luk bir düşüş gerçekleşmiş, üretici diğer ürünlere yönelmek zorunda kalmıştır.

Şeker pancarı ekimine uygulanan kota nedeniyle çiftçi bu üründe tedirginlik yaşamaktadır. Üreticin tamamen bu üründen uzaklaşıp farklı ürünlere yönelmesi durumunda Burdur ilinde bulunan fabrika kapasitesinin çok altında çalışmak zorunda kalacak ülke ekonomisi de zarar görecektir. Bu nedenle kapasitesinin çok altında çalışan şeker fabrikalarının bulunduğu bölgelerde çiftçiler o yörelerde daha kazançlı ürünlere yöneltilmeli, Burdur gibi kar eden fabrikaların bulunduğu yerlerde de üretici teşvik edilmeli yada üretilen kristal şekerin pazarlanma yolları bir an önce ortaya konmalıdır. Tablo 11: Burdur İlinde Şeker Pancarı Üretimi (SWOT Analizi)

Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler Şeker Pancarı Üretimi

-Ekim sahası fazla, toprak yapısı uygun -Üretilen şeker pancarında şeker oranı yüksek -Üreticinin yabancı olmadığı ve önceki yıllarda kazanç sağladığı bir ürün -Pazarlama problemi olmaması

-Çiftçinin tamamen başka bir ürüne yönelme düşüncesi

-Kurulu bulunan şeker fabrikasının Ülke genelinde kar getiren fabrikaların ön saflarında yer alması

-Şeker politikasındaki sınırlamalar -Üretimde uygulanan kota sistemi -Şeker ithalatının yapılması -Şeker kamışından şeker üretim maliyetinin pancara göre % 50-60 daha ucuz olması

Grafik : Yıllara Göre Şeker Pancarı Ekiliş Miktarı (ha)

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

43

3.4.3. Haşhaş Üretimi Burdur İlinde çiftçinin kazanç sağladığı ürünlerden birisi de haşhaş’tır. Grafik 12’de görüldüğü gibi geçen 10 yıl içinde ekim alanları yükselen bir grafik göstermiştir. Türkiye haşhaş üretiminin %13,5’i Burdur ilinde üretilmektedir.

Grafik : Yıllara Göre Haşhaş Ekim Alanları

0500

100015002000250030003500400045005000550060006500700075008000

Haşhaş 626 1590 564 716 1190 2035 2251 2823 5719 3945 7291

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Haşhaş dane ve kapsül fiyatlarının yüksek olması ve pazarlamada bir problem olmaması çiftçinin bu ürünü tercih etmesinin en büyük etkenlerinden biridir. Son 10 yıl içinde dekardan ortalama 80 kg. tohum ve 74 kg. kapsül verimi elde edilmiştir. Haşhaş kapsülü TMO tarafından, tohumu ise TMO ve tüccarlar veya ilde bulunan haşhaş tohumunu işleyen küçük işletmeler tarafından alınmaktadır.

Grafik :Kapsül Üretim Miktarları

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Ton

Kapsül 380 802 513 384 858 1157 1088 1328 1357 2170 2982

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

44

2000 Yılından itibaren Haşhaş ekimi münavebeli olarak yaptırılmaktadır. Bölgemizde bulunan Bolvadin alkoloid fabrikasının yıllık 20.000 ton işleme kapasitesi olmasına rağmen 2003 yılında toplam haşhaş kapsülü üretimi 43.000 ton dur. Her yıl izin verilen alandan 700.000 dekar ekim alanı kalacak şekilde haşhaş ekim izni verilmektedir.Bu nedenle üretici için büyük kazanç getiren haşhaş bitkisinin ekim izninin serbest bırakılması mümkün değildir. Alkoloid Fabrikasının üretimini yaptığı morfin oranının maliyetinin düşürülmesi için TMO Tarafından dağıtımı yapılan yüksek tohumlu haşhaş tohumlarının kullanılması gerekir 3.4.4. Anason Üretimi 2002 Yılı istatistiklerine göre Türkiye anason üretiminin %37,8’i Burdur ilinde gerçekleştirilmiştir. 2002 Yılı Burdur ili anason ekilişlerinin %84’ü II.altbölgede gerçekleşmiş olup Türkiye genelinde II.altbölgenin söz sahibi olduğu görülmektedir. Ürün tekel ve tüccarlar tarafından alınmaktadır. Ancak tekel kayıtlı çiftçileri ile sözleşme karşılığı ürünü ektirmekte ve sözleşmede üreticinin teslim edeceğini belirttiği miktar üzerindeki ürünü almamaktadır. Ayrıca ürünün yetiştirilmesinde bakım masraflarının çok olması ürün fiyatının düşük olması gibi nedenlerle yıldan yıla ekiliş alanlarıyla birlikte verimde de bir düşüş gözlenmektedir. Üretici masrafları azaltmak amacıyla bazı bakım masraflarını (sulama, zirai mücadele) azaltmakta yeterli bakımı alamayan ürünün verimi de düşmektedir.

Grafik : Anason Üretim ve Ekim Alanı (ton/ha)

0

5000

10000

15000

20000

25000

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Üretim

Ekilen Alan

2002 yılın da Türkiye de 22.000 hektar Alana ekilen anasonun üretim miktarı 13.000 ton iken 9.338 ha ekilmiş ve üretim miktarı 4.922 ton olarak gerçekleşmiştir. 2003 yılında ise grafikte de görüleceği gibi 8.928 hektar alana ekim yapılmış olup verim 548(kg/hektar)ve kaldırılan ürün miktarı 4.900 tondur.

45

Tablo 12: Burdur İlinde Anason Üretimi (SWOT Analizi)

Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehlikeler Anason Üretimi

- Üreticinin tanıdığı bir ürün -Türkiye üretimin %39,6’sının Burdur’dan karşılanması -İklim ve toprak şartlarının uygun olması

-Tekel’in sözleşme yaparken bir nevi kota uygulaması -Tekel’in sözleşmede belirtilenden fazla ürünü almaması -Üretim masraflarının fazla olması -Ürün fiyatının düşük olması

-Ülke üretiminin yarıya yakınının Burdur ilinden karşılanması

-Fiyatların düşük olması nedeniyle üreticinin üründen uzaklaşması

Burdur ilinin anason üretiminin Türkiye üretimine olan büyük ölçüdeki katkısı nedeniyle üreticinin bu üründen uzaklaşması önümüzdeki yıllarda büyük bir problem olarak karşımıza çıkacaktır. Bu nedenle üreticiyi anason üretimine teşvik edecek desteklemelerin sağlanması gerekmektedir. 3.4.4. İhracat İlimizde faaliyet gösteren ve ihracat yapan firmalar ve ürünleri adına düzenlenen gıda güvenirliği sertifikaları ve miktarları ile ilgili cetvel aşağıya çıkarılmıştır. Tablo 13: Burdur İlinden 2001-2002-2003 yıllarında ihracatı yapılan ürünler

2001 Üretici Firma Ürün Adı İhraç Edilen Ülke Miktar

Şifa Tabii Soda ve Meşrubat Gıda Sanayi Limited Şirketi

RC Sade Gazoz Irak 18.560 lt. RC Kola Kıbrıs 1.782 lt. RC Gazoz İngiltere 24.000 lt. Maden Suyu Sodası Kıbrıs 27.840 lt.

Burdur Şeker Fabrikası Kristal Toz Şeker Suriye 7.100.000 kg.

Hastel Gıda San. Tic.Ltd. Şti. Fırınlanmış Tel Kadayıf Arnavutluk 12.202 kg.

2002 Şifa Tabii Soda ve Meşrubat Gıda Sanayi Limited Şirketi Alkolsüz Gazlı İçecek Hollanda 31.240 lt.

Burdur Şeker Fabrikası Kristal Toz Şeker Azerbeycan 2.905.000 kg.

Hastel Gıda San. Tic.Ltd. Şti. Fırınlanmış Tel Kadayıf Belçika 11.692 kg.

Aşçı Murat Dondurma Turşu İml. Kapari Salamurası italya 2.554.080 gr.

2003 Şifa Tabii Soda ve Meşrubat Gıda Sanayi Limited Şirketi Alkolsüz Gazlı İçecek Hollanda 28.692 lt.

Burdur Şeker Fabrikası Kristal Toz Şeker Azerbeycan-KKTC-Gürcistan-Irak 6.796.500 kg.

Hastel Gıda San. Tic.Ltd. Şti. Fırınlanmış Tel Kadayıf Belçika 11.692 kg.

46

3.5 TARIMSAL HİZMETLER Tarımsal üretimi destekleme hizmetleri (tarımsal teknoloji, hayvan sağlığı, tohum ve damızlık gibi girdi dağıtımı ve pazarlama) büyük ölçüde devlet kuruluşları, kooperatifler sivil toplum örgütleri ve özel sektör kuruluşları tarafından sağlanmaktadır

Burdur’da tarıma destek veren kuruluşlar ve sağladığı hizmetler tabloda gösterilmiştir. Tablo 14. Tarımsal Organizasyonların Fonksiyonları ve Sorumlulukları

Verilen Hizmetler İlgili Kurum Yayım- Eğitim Tarım İl Müdürlüğü Araştırma Tarım Bak. Araştırma Enstitüleri (Diğer İllerden) Sulama DSİ (Büyük ölçekli), Köye Yönelik Hiz. (Küçük ölçekli) Orman Köylerini Kalkındırma Orman Bakanlığı Veteriner Hizmetleri Tarım İl Müdürlüğü ve Özel Veteriner Hekimler Sun’i Tohumlama Tarım İlçe Müd. Vet.Sağ.Tek., Özel Veteriner

Hekimler, Holstein Damızlık Süt Sığırı Yetiştirici Birliği Damızlık Holstein Damızlık Süt Sığırı Yetiştirici Birliği Tarımsal Girdiler (tohum, gübre, zirai mücadele ilaçları)

Özel Şirketler, Tarım İl-İlçe Md., Ziraat Odası, TarımKredi Koop., diğer çiftçiler

Tarımsal Kredi T.C. Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri Ürün Pazarı TMO, TEKEL, Şeker Fabrikası, Tüccarlar Canlı Hayvan Pazarı Burdur Merkez, Çavdır , Gölhisar ve Yeşilova canlı

hayvan pazarı Süt toplama ve Pazarlama Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri (Süt Top. Mer.),

Özel Sektör Et İşleme Özel Kuruluşlar Para Kaynakları KOBİ, TEMA Vakfı, Tarım Bakanlığı,İl Özel İdaresi

K.H.G.B, S.Y.D.V. Tarım İl Müd.2003 3.5.1. Tarıma Hizmet Sağlayan İlgili Kuruluşlar 3.5.1.1. DSİ Bölge Müdürlüğü DSİ faaliyetleri kapsamında bugüne kadar yaptığı baraj, gölet ve açmış olduğu kuyularla toplam 31.759 hektar net tarım arazisinin sulu tarıma açılmasını sağlamış, 10.174 hektar alanı da sulamaya açmak üzere baraj,gölet ve kuyu çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca İlimizde bulunan Karacaören Barajı enerji ve sulama amaçlı kullanılmakta olup Antalya ili sınırları içinde 18.180 hektar alanı sulamakta olup santral 1990 yılından itibaren elektrik üretimine başlamıştır. 3.5.1.2. Orman İşletme Müdürlüğü

Burdur ili sınırları içerisinde toplam 312.406 ha orman ve fundalık alanı mevcut

olup ilin genel olarak %45,67’si oranındadır. 3.5.1.3. Toprak Mahsulleri Ofisi

TMO bir kamu iktisadi teşekkülü olup, amacı yurtta hububat fiyatlarının üreticiler

yönünden normalin altına düşmesini ve tüketici halk aleyhine anormal derecede yükselmesini engellemektir. TMO Burdur’da haşhaş kapsülü, buğday, arpa ve çavdar alımı yapmaktadır. TMO’nun Burdur’da 2003 yılında hububat alımı 68. ton olup hububat alımlarının 29 tonu arpa, 39 tonunu ise makarnalık buğday oluşturmaktadır.

47

3.5.1.4. T.C. Ziraat Bankası

Burdur’da 1997-2001 yılları arasında T.C. Ziraat Bankası tarafından tarımsal

amaçlı kullandırılan krediler toplamı ve geri dönüş oranları Tablo 15’de gösterilmiştir.

Tablo 15: Burdur İlinde Ziraat Bankası tarafından kullandırılan krediler Yıllar Kullandırılan kredi miktarı (Milyon TL) Geri Dönüş Oranı (%) 1997 808.062 92 1998 1.371.209,226 94 1999 2.502.309,520 83 2000 3.280.847,514 75 2001 2.150.857,032 83 2002 51.500 99 2003 326.558 -

Kaynak : Ziraat Bankası 2003 3.5.1.5. Kooperatifler:

Burdur İlinde kooperatifleşme ile ilgili detaylı tablo ekler bölümünde verilmiştir. Tarım Kredi Kooperatifleri:Türkiye genelinde yaygın olarak örgütlenmişlerdir.

Çiftçiye üretimde girdi desteği ve nakit kredi imkanı sağlamaktadır. Burdur ilinde 29 adet Tarım Kredi Kooperatifi bulunmaktadır.

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri: Burdur’da 101 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi bulunmaktadır. Bu kooperatiflere 13.834 adet üye kayıtlıdır. Örgütlenmeyi sağlayarak üretimden pazarlamaya kadar olan süreçte ortaklarına ucuz girdi teminini ve ürünlerinin değerinde pazarlanmasını amaçlamaktadır. Kooperatiflerin süt toplama ve ortaklarına yem temini dışında uzun vadeli olarak düşünülmüş kar amaçlı üretime yönelik bir çalışmaları yoktur.

Sulama Kooperatifleri : Bu kooperatiflerle yeraltı ve yerüstü sularının çiftçiler tarafından kullanımı amaçlanmaktadır. Bu amaçla kurulmuş 112 adet kooperatif bulunmakta ve bu kooperatiflere 18.680 adet ortak üyedir.

Su Ürünleri Kooperatifleri: Su ürünleri üretim işleme amacıyla kurulmuş olan 7 adet kooperatif bulunmakta ve bu kooperatiflere 338 çiftçi ortaktır.

Pancar Ekicileri Kooperatifi: Pancar üreticisi çiftçilere girdi temini amacıyla kurulmuş 1 adet kooperatif ve 83892 üyesi vardır. Holstein Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği: 1995 Yılında kurulmuş olan birliğin biri İl merkezinde diğeri ilçede olmak üzere 2 kuruluşu vardır. Toplam üye sayısı 1.090’dir Kooperatifler Üst Birliği: 198 Kooperatif üyedir. Arı Yetiştiricileri Birliği :2004 Nisan ayında kurulmuş olup 120 üyesi vardır. 3.5.1.6. Ziraat Odası Burdur’da biri Merkez ilçede olmak üzere toplam 3 adet ziraat odası bulunmaktadır. Toplam üye sayısı 22.251 dir. Burdur merkez ziraat odası gübre, yem ve tohum satışı yapmakta ayrıca bazı tarım alet ve makinalarını da çiftçilerin kullanımına sunmaktadır.

48

3.5.1.7 Şirketler

2003 yılında İlde, Sanayi ve Ticaret Odası’nın verdiği bilgilere göre 1 Komandit,

44 Kollektif ,759 Limited ve 191 Anonim Şirket bulunmaktadır. 3.5.1.8. Sivil Toplum Örgütleri

Tema Vakfı: Amacı erozyonla mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkları

korumadır. 3.5.1.9. Özel İdare, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu, Köylere Hizmet Götürme Birlikleri:

Tarımın geliştirilmesi yönünde bitkisel ve hayvansal projelere önemli derecede

maddi kaynak sağlayarak destekleme hizmeti vermektedirler. Özel İdare ve S.Y.D.V. kaynaklı projeler 8. bölümde verilmiştir.

3.5.2. İldeki Girdi Piyasaları

Tohum: Tohum bayileri, Tarım Kredi Kooperatifleri, Pancar Ekicileri Kooperatifi, Merkez Ziraat Odası ve Tarım İl Müdürlüğü Döner Sermaye işletmesi tarafından çiftçilerin tohumluk talepleri karşılanmaktadır.

Yem: İlde toplam 85 ton/saat kapasiteli 6 adet yem fabrikası mevcut olup 25

ton/saat kapasiteye sahip 2 fabrika üretim yapmamakta 1 fabrikada 2002 yılında faaliyete geçmiştir. 2001 Yılı yem üretimi toplam 33.005 tondur. Yem ihtiyacı ilde bulunan yem fabrikalarından ve bayilerden temin edilmektedir. Ayrıca İl Müdürlüğü ve Ziraat Odası çiftçiye silaj makinası temin ederek mısır silajı üretimini teşvik etmekte olup silaj üretiminin yaygınlaşması sağlanmış, son birkaç yılda üretimde 7-8 kat artış sağlanmıştır. Burdur ilinde 2003 yılı itibariyle 6 yem fabrikası 85 (ton/saat)kapasite ile 41768 ton yem üretimi yapmaktadır.

İlaç: İlde 2003 yılı itibariyle 39 adet ilaç bayisi faaliyette olup, 276534,83 kg-lt.

ilaç kullanılmıştır. Ayrıca 1 adet Zirai Mücadele İlaç Toptancısı,29 adet zirai Mücadele Alet Bayi 1 aet Alet Makine İmalathanesi bulunmaktadır. İl Müdürlüğümüz Bitki Koruma Şubesince kullanılan ilaç miktarı 292748,94 kg/lt dir. Döner Sermaye Saymanlığınca 4470,5 kg. zehirli buğday satışı yapılmıştır.

Gübre: İlde gübre üreten fabrika bulunmamaktadır. Gübre ihtiyacı kooperatifler

ve ilde bulunan gübre bayilerinden temin edilmektedir. İlde 2003 yılında toplam gübre kullanılan alan 146.981 ha dır.Bu alanda 67,807 ton kimyevi gübre ,60.000 ton çiflik gübresi kullanılmıştır. Toplam gübre tüketimi127.807 tondur.Dekar başına 46 kg kimyevi41 kg çiflik gübresi olmak üzere 87 kg gübre kullanılmıştır.

Kredi: İlde bulanan kredi kuruluşları T.C.Ziraat Bankası ve Tarım Kredi

Kooperatifleridir. BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ

İlin doğal kaynaklarının bilinmesi tarımsal ve kırsal kalkınma potansiyellerinin ve kısıtlarının tanımlanması bakımından önemlidir. Doğal kaynaklar yenilenebilir ve yenilenemez kaynaklardan oluşmaktadır. Her ikisi de sürdürülebilir biçimde kullanılmalı, tarım ve tarım dışı kullanımlara uygunluğu ve kayıplarıyla ilgili tehlikeler açısından

49

dikkatli olunmalıdır. Bu bölümde Burdur’da bulunan ana doğal kaynakların kısa tanımlamaları, mevcut durumları ve kullanımlarıyla ilişkili potansiyeller verilmektedir.

4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR

Güneş ve rüzgar enerjisi gibi enerji kaynakları sürekli ve koşulsuz olarak kullanılabilen yenilenebilir kaynaklardır. Tarım ekolojisinde bulunan toprak, bitki örtüsü/ormanlar, flora ve fauna/yaban hayatı ve su eko-sistemleri gibi diğer kaynaklar uygun kullanım koşullarında yenilenebilen, uygun olmayan kullanımlarla tüketilebilirler. Bu önemli kaynakların oluşumları ve büyüklükleri ile ilgili niceliksel ve niteliksel tanımlamalar aşağıda verilmiştir. Tablo 16: Yenilenebilir Kaynaklar Kaynak Tanımlama a) Güneş ve Yağış: Güneş: Mevcut verilere göre Burdur il geneli olarak

yılda ortalama 150 gün güneşli geçmektedir. İl Merkezinde günlük güneşlenme süresi 7 saat 21 dakika olup alt bölgelerin hepsi için bir veri olmasa da güneşlenme süresinin 6 saatin altına düşmediği tahmin edilmektedir.İl genelinde yılda ortalama 45-50 gün kapalı geçmekte 150-160 gün ise bulutlu geçmektedir. Yağış: I’inci,II’inci ve III’üncü alt bölgeler yılda ortalama >400 mm, IV’üncü alt bölge ise 631 mm yağış almaktadır. Burdur Merkezde yıllık ortalama yağış 413 mm olurken II’inci alt bölge içinde yer alan Kemer İlçesi 284 mm yağış ile en az yağış alan ilçedir.

b) Tarımsal Topraklar ve Ekilebilir Arazi

Tarımsal Topraklar: Burdur’da toprak yapısı bölgelere göre farklılıklar gösterirken Kahverengi orman toprakları, Kireçsiz kahverengi orman toprakları ve kestane rengi topraklar il genelinin % 52,9’unun oluşturmaktadır. IV. Altbölgede ise %52.9’unu Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları ile kırmızı akdeniz toprakları oluşturmaktadır. En eğimli bölge III. altbölgedir. Ekilebilir Arazi: Burdur'daki toplam ekilebilir arazi 236.200 ha olmakla birlikte, I-IV. sınıf arazi miktarı yalnızca 210.203 ha’dır. Ekilebilir arazinin 26.000 hektarlık alanı diğer sınıf (V-VIII) arazilerden oluşmaktadır ki, bu da uygun olmayan marjinal arazilerin tarımsal üretimde kullanıldığını göstermektedir. I – IV sınıf arazilerin %39’unu II. sınıf arazi oluşturmaktadır.

50

c)Su:(sulama,hidro-elektrik ve termik enerji kaynakları)

DSİ ve KH Müdürlüklerince 5 baraj 13 gölet ve 60 adet kuyudan sulama sağlanmaktadır. Ayrıca halk sulaması da yapılmaktadır. 3 Baraj ve 1 göletin inşaatı devam etmektedir. Sulama: Sulanan toplam arazi miktarı 93.749 hektardır. Bunun % 38'i halk sulaması ve % 62'si devlet sulamasıdır (DSI ve KHGM). Ayrıca inşaatı tamamlandıktan sonra faaliyete girecek olan barajlar ve göletle birlikte 12253 hektar alan daha sulamaya açılacaktır. Hidro-elektrik: Burdur İli IV.altbölgede Karacaören Barajında elektrik santralı bulunmaktadır. Termik Enerji: Burdur ilinde termik santral bulunmamaktadır.

d) Su ve Balıkçılık Kaynakları

Göller, barajlar ve göletlerin toplam su yüzeyi 32.981 hektardır. Baraj göllerinde kafes balıkçılığı akarsular üzerinde ise havuz balıkçılığı şeklinde alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Burdur gölünde balık yetişmemekle birlikte İldeki diğer göl ve baraj göllerinde kerevit, levrek, yayın ve sazan türleri yetişmektedir.

e) Ormanlar ve Muhafaza Doğal ve plantasyon olarak 325.621 ha orman-fundalık bulunmaktadır. Ormanlar daha çok dağlar üzerindedir. Özellikle Karaçam (pinnunsnigra), ardıç (juniperus), kızılçam (pinnus brutia), pırnal meşesi (quercus cerris) ve meşe (quercus) ağaçlarından oluşmaktadır. Güneyde sedir, batı ve kuzey kesimlerde karaçam, güney kesimde ise meşe ve kızılçam ağaçlarına rastlanır. Yaygın olan ağaççık cinsleri ise sürünücü bodur ardıç (juniperus nana), karaçalı (paliurus aculatus), kocayemiş (arbutus unedo) ve böğürtlen (rubus fricticosus)’dur.

f) Diğer Flora ve Fauna Doğal Türler: Gerek orman arazileri gerekse açık otlaklar ve meralar flora ve fauna bakımından zengindir. Kapari, kekik, salep yörede doğal olarak yetişen aromatik bitkilerdir. Tarımsal Çeşitler: Dlmrit üzüm Burdur’a has bir çeşit olarak yetiştirilmektedir. Virginia tütünü ülkemizde sadece Burdur ilinde yetiştirilmekte, kapari doğal olarak yetiştiği gibi ayrıca yetiştiriciliği de yapılmaktadır.

51

4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR

Yenilenemeyen kaynaklar arasında madenler, fosil yakıtlar (gaz/petrol) ve yerel turistik, tarihi ve kültürel yerler bulunmaktadır. Yenilenemeyen kaynaklar tarımda doğrudan kullanılmamalarına rağmen kırsal ekonomi üzerinde bir bütün olarak olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır. Bu kaynaklarla bağlantılı ekonomik faaliyetler tarım gelirlerinin arttırılmasına yardımcı olur ve gerek tarım gerekse tarım dışı kırsal kesimin yararlanabileceği yerel altyapı ve sosyal yapı yatırımlarına katkıda bulunurlar. Ancak bu çalışmalar arazi, su ve tarım işgücü unsurlarıyla rekabet ederek tarım fiyatlarının yükselmesine ve işgücünün tarımdan uzaklaşmasına neden olabilir. Burdur’daki yenilenemeyen kaynaklar tablo 17’de gösterilmiştir.

Tablo 17: Yenilenemeyen Kaynaklar Kaynak

Tanımlama

Madenler Tefenni (II. altbölge) ilçesi Başpınar köyünde 1754 kcl/kğ alt ısı değerine sahip 15.000.000 ton, Merkez Sultandere sahasında 2800kcal/kğ alt ısı değerine sahip 1.000.000 ton mümkün kömür rezervi bulunmaktadır. Yeşilova (II.altbölge) İlçesi Gençali ve Yarışlı köylerinde 40.000.000 m3 orta, iyi kalitede “Burdur Kahverengi“ ticari ismiyle bilinen mermer rezervi mevcuttur. Bunlardan başka %47 MgO 84.000 ton manyezit görünür rezerv, %8.12-25.83 Mn 160.000 ton Manganez muhtemel rezerv, %37-44 Fe 7.056 ton demir muhtemel rezerv bulunmakta %20-50 Cr2O3 krom zuhurlarına rastlanmış ancak rezerv tam olarak tespit edilememiştir.

Tarihi ve turistik yerler Yörede çok sayıda karstik göl, vadi, mağara, düden ve dehliz bulunmaktadır. İyi bir tanıtım ve alt yapının geliştirilmesiyle, doğa turizmi ile yöre ekonomisine önemli bir katkı sağlayabilecektir. Roma çağına ait 3 şehrin kalıntıları, Osmanlı ve Selçuklu dönemi eserleri ve çok sayıda höyük Burdur ilinde bulunmaktadır.

Sıcak ve Mineral Su Kaynakları

Merkez ilçede İnsuyu mağarası içinde kaynak 14-16 0C debisi 0,03 lt/sn, Karakent köyünde kaynak 20 0C debisi 2 lt/sn, Yarıköy köyünde kaynak 18 0C debisi 2,5 lt/sn ve Tefenni ilçesinde kaynak 24 0C debisi 0,27lt/sn olan su kaynakları bulunmaktadır. Tefenni barutlu suyu içmece olarak kullanılmakta olup mineralce fakir sular sınıfında yer almaktadır. Merkez ilçe Gökçebağ köyünde ise kaynak 14 0C debisi 1 lt/sn olan “magnezyumlu, kalsiyumlu, bikarbonatlı, sülfatlı sular“ sınıfından su kaynağı mevcut olup maden suyu üretimi yapılmaktadır.

52

Doğal Koruma Alanları Burdur gölünün çekilmesiyle birlikte oluşan boş alanda

başta dikkuyruk ördekleri (Oxyura leucocephala) ve flamingolar olmak üzere çok sayıda kuş türüne barınaklık ettiği gerekçesiyle Valilikçe bu alanın korunmasına yönelik “Yeşil Kuşak“ projesi kapsamına alınmış ve Ramsar sözleşmesi kapsamında gölde mahalli idareler birliği kurulması çalışmaları tamamlanmak üzeredir.

4.3. TOPRAK YAPISI İlde görülen iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur.

Grafik 16: Burdur İlinde Arazi Kabiliyet Sınıfları ve Dağılımı

7%

12%

8%1%11%

45% 8%

5%

3%

I.SınıfII.SınıfIII.SınıfIV.SınıfV.SınıfVI.SınıfVII.SınıfVIII.sınıfSu Satıhları

Burdur’da I-IV. sınıf tarım arazileri 210.203 ha olup, genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. 468.915 ha. alanı olan V-VIII. sınıf arazilerin bir kısmında işlemeli tarım yapılmakta, mer’a alanları ve orman-fundalık alanları bu araziler üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları

I.sınıf’tan VIII.sınıf’a doğru giderek artmaktadır. SINIF - I:

Topografyaları hemen hemen düzdür, su ve rüzgar erozyonu zararı yok veya çok azdır. I.Sınıf arazilerin kapladığı alan 48.011 ha olup il yüzölçümünün % 7,1’ini teşkil etmektedir. I. Sınıf arazilerin; % 27,9’unu alüvyal, % 49,3’ünü kolüvyal topraklar, kalanını diğer araziler oluşturmaktadır. SINIF- II:

82.405 hektarlık yüzölçümüyle % 13,3’ lük bir orana sahiptir. Bu arazilerin % 19,4’ünü alüvyal, % 33,8’ini kolüvyal, % 26,8’ini kestane rengi topraklar, kalanının diğer araziler oluşturmaktadır.

Bu arazilerin % 21’inde eğim % 0-2, % 76,4’ünde %2-6 arasındadır.

53

SINIF- III:

III. sınıf araziler 59.453 ha kapladığı alan ile % 9,6’sını teşkil eder. Bu arazinin toprak gruplarına göre dağılımı ise % 22,2’si alüvyal, % 11,1’i kolüvyal, % 24,6’sı kahverengi orman, % 24’ü kestane rengi topraklar kalanı diğer araziler şeklindedir. SINIF- IV: 4 sınıf araziler 20.352 ha ile % 3‘lük bir alanı kaplamaktadır. IV’üncü sınıf arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise şöyledir; % 7 alüvyal, % 1 kolüvyal topraklar, % 34,7 kahverengi orman, % 32’si kireçsiz kahverengi orman, % 17,6’sı kestane rengi topraklar kalanı diğer arazilerden oluşmaktadır. SINIF- V: 4,298 Hektar alanı ile ilin % 0,6’sını kaplamaktadır. SINIF- VI:

79.718 ha alanı ile ilin % 11,8’ini kaplar ve toprak gruplarına göre dağılımı ise % 43,7’sini kahverengi, %18,5’i kestane rengi, % 24,3’ü kireçsiz kahverengi orman toprağı, kalanı diğer araziler şeklindedir. SINIF- VII:

325.019 ha alanı ile ilin % 52,4’lük kısmını kaplar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise % 27,5’i kahverengi orman, % 12,1’I kestane rengi, % 22,6’sı kireçsiz kahverengi orman, % 19,6’sı kırmızı Akdeniz, % 17,5’i kırmızı kahverengi Akdeniz toprağı kalanı diğer araziler şeklindedir. SINIF- VIII: Bitki yetiştirmek için uygun olmasalar da yaban hayatı için ve dinlenme yeri olarak kullanılabilirler. Bu sınıfta Burdur’daki araziler 797 hektardır.

Arazileri tarımsal potansiyellerine göre sınıflandıracak olursak ; I. Derecede Önemli Tarım Arazileri : Bu araziler mutlak tarım arazileridir ve

mutlaka tarım altında tutulmalıdır. Bu grupta yer alan araziler 130.436 hektarlık alanlarıyla İlin % 18,34’ünü teşkil eder.

II. Derecede Önemli Tarım Arazileri : Bu grupta Ülke ekonomisinde önemli yeri

olan tahıl ve bazı endüstri bitkileri yetiştirilen ve yetiştirilmesine uygun olan araziler yer alır. Burdur ilinde 59.435 hektara sahip olan bu araziler % 8,4’lük bir alanı kaplamaktadır.

III. Derecede Önemli Olan Araziler : Tarım dışında kalan arazilerden üzerinde

ekonomik olarak ürün elde edilebilecek nitelikte bağ bahçe tesis edilmiş olanlarla özel ürün yetiştirilenler bu gruba girer. Burdur ilinde bu araziler 8139 hektar alan kaplamaktadır.

IV. Diğer araziler : İşlemeli tarıma uygun olmayan veya sınırlı olarak uygun olan

arazilerle orman rejimindeki arazilerdir. 325.621 hektar orman ve funda örtüsü altında bulunan bu arazilerin toplamı 515.714 hektarlık bir alanla il yüzölçümünün % 73,1’ini kaplar.

54

4.4. BURDUR İLİ TARIM ARAZİLERİNİN SULAMA DURUMU Burdur ili tarım arazilerinin (236.200 ha.) 93.749 hektarı sulanmakta, 112.944

hektarı da sulanabilir olup henüz sulanmayan arazidir. 30.377 Hektarı ise sulamaya uygun olmayan kısmını teşkil etmektedir. Sulanan arazilerin % 62’si DSİ ve KHM tarafından (devlet sulaması), %38’lik kısım halk tarafından sulanmaktadır. Devlet Su İşleri ve Köye Yönelik Hizmetler Müdürlüklerince 12.253 hektarlık alanın sulamaya açılması için baraj, gölet ve kuyu çalışmaları da projeleri kapsamında devam etmekte olup baraj ve göletlerde inşaat çalışmaları sürmektedir. 4.4.1. Sulama Suyu Projeleri DSİ çalışmalarına göre Burdur iline ait 6 büyük ovada tespit edilen emniyetli yer altı suyu rezervi 76,6 hm3

1. Burdur ovası 2,8 hm

/yıl’dır.

3

2. Çine ovası 28,5 hm

/yıl 3

3. Kestel ovası 3,3 hm

/yıl 3

4. Erli-Irla-Yazı ovası 14,5 hm

/yıl 3

5. Tefenni ovası 7,5 hm

/yıl 3

6. Gölhisar ovası 20,0 hm

/yıl 3

DSİ tarafından baraj ve göletlerle ;

I. alt bölgede 12.130 ha II. alt bölgede 15.259 ha III. alt bölgede 962 ha IV. alt bölgede 2.538 ha alan sulanmakta, I. alt bölgede 9.182 ha II. alt bölgede 922 ha IV.alt bölgede 70 ha alanı sulamaya açmaya yönelik

çalışmalar devam etmektedir. (Yeraltı suyu sulamaları inşası dahil). Burdur ilinde 65 sulama kooperatifinde 334 işletme kuyusu ile 11240 hektar net

arazi yer altı suyundan sulanmaktadır. Halen inşası devam eden 14 kooperatif ve ünitede enerji ve motopomp montajı yapılacak toplam 44 kuyu ile 1305 hektar net arazinin yer altı suyundan sulanması sağlanacaktır. 20519 Hektar net arazi ise baraj ve göletlerden sulanmakta olup yer altı sulamalarıyla birlikte toplam DSİ tarafından 31759 hektar net arazi sulanmaktadır. KHGM tarafından göletler ile;

I. alt bölgede 336 ha II. alt bölgede 915 ha III. alt bölgede 85 ha alan sulanmakta, I. alt bölgede 1.139 ha II. alt bölgede 556 ha III. alt bölgede 384 ha alanı sulamaya açmaya

yönelik çalışmalar devam etmektedir. (İnşaat çalışmaları devam ediyor.)

/yıl

55

Ayrıca Müdürlüğünce küçük su çalışmaları ile yeraltı suları ile 9727 hektar, yerüstü suları ile 15211 hektar, 6 adet gölet ile 1336 hektar, toplam 26274 hektar arazi sulanmaktadır. Burdur ilinde 35716 hektarlık halk sulaması da dahil olmak üzere toplam 93749 hektar net arazi sulanmaktadır.

4.5. ÇAYIR MERA ALANLARININ DAĞILIMI

Burdur ilinde 2001 yılına kadar çayır ve mera alanlarının miktarı ile ilgili bir çalışma yapılmadığından ve tapu kadastro çalışmaları da yetersiz olduğundan istatistiklerimize göre 40.821 hektar olarak gözükmektedir. İlimizde tespit ve tahdit çalışmaları 4342 sayılı mera Kanunu kapsamında 5 teknik ekip tarafından yürütülmüş olup yapılan çalışmalara göre çayır-mer’a alanı 8.606 hektar çalışmanın tamamlanmasıyla 9.000 hektar civarında olacağı tahmin edilmekte istatistiklerde görülen fazlalığın orman alanı olduğu belirtilmektedir. Burdur ili çayır-mer’a çalışmaları yerleşim birimi olarak ekler bölümünde tablo şeklinde verilmiştir.

Burdur İli Çayır Mera Çalışmaları

Bölgeler 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge TOPLAM Köy 46 60 10 14 130 Mera Alanı(ha)

2547.6 5113.1 133.1 557.7 8351.5

4.6. ORMAN VE FUNDALIKLAR Burdur yüzölçümünün % 45.67’sini (312.406 ha) orman ve fundalık alanlar

oluşturmaktadır. Ormanlar ağırlıklı olarak Meşe, Çam ve Ardıç’tan oluşmaktadır. IV.Altbölgede (Bucak) Karacaören barajı kıyısında Sığla ormanları yer almaktadır.

Tablo 18: Burdur İlinde Orman Alanlarının Alt Bölgelere Göre Dağılımı Alt bölgeler Orman Alanı (hektar) Orman Alanı ( % )

I. Alt bölge 103465 33 II. Alt bölge 72473 23 III. Alt bölge 42011 13 IV. Alt bölge 94457 30 Toplam 312406 100 Kaynak : Orman İşletme Müdürlüğü 2003

56

BÖLÜM 5. TARIMIN PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ

5.1. TARIM SEKTÖRÜNÜN GSYİH’YA KATKISI VE BÜYÜME HIZI 5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSMH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı

Tarımın, Türkiye ekonomisinde her zaman önemli bir yeri olmuştur. Tarım sektör

olarak 2004 yılı itibari ile GSMH’nın % 11.2’sini oluşturmuştur. Nüfusun % 35,1’i kırsal alanda yaşamakta olup, çalışan nüfusun % 34’ü tarımda istihdam edilmektedir. Gelişmiş ülkelerde tarımda istihdam edilen nüfusun oranı % 5 civarındadır. Ülkemizin fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, kuru kayısı, tütün, zeytinyağı, turunçgil gibi tarımsal ürünlerde dünya pazarında önemli bir yeri vardır.

Son yıllarda tarım ürünlerinin dış ticareti giderek işlenmiş ürünlere doğru kaymaktadır. 1960’lı yıllarda tarımın toplam ihracat içindeki payı % 80’lerde iken sanayileşme ile işlenmiş tarım ürünleri ihracatı önem kazanmış ve bu oran giderek düşmüş, tarım ürünlerinin ihracatının oranı % 11’e kadar gerilemiştir. Tarım ürünleri ithalatının toplam ithalat içindeki oranı ise % 6’ya kadar çıkmıştır. Türkiye bazı tarım ürünlerinde (yağlı tohumlar, yem bitkileri, pirinç, buğday gibi) ithalatçı ülke konumuna düşmüştür.

VIII. 5 Yıllık Kalkınma planının uzun dönem stratejilerinde tarımsal nüfusun % 10’a düşürülmesi fakat göreceli olarak ta tarımsal gelirin artırılması hedeflenmiştir. Tarımın GSMH içindeki payı 1960’lı yıllarda % 38 iken, bu pay gittikçe düşerek 1999 yılında % 12,4 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektöründeki büyüme hızı ise yıllar itibari ile dalgalanmalar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde tarımın GSMH içindeki payı ise % 2-3 civarındadır.

Grafik 17: Türkiye’de GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı ve Büyüme Hızı ( Cari )

Grafik 19. Türkiye 'de GSYİH 'da Tarım Sektörünün Payı ve Büyüme Hızı (Cari)

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

Yıllar

Oran (%)

Sektör Payı Büyüme Hızı

57

5.1.2. Tarım Sektörünün Burdur İli Ekonomisindeki Yeri

Tarım Sektörü Burdur ilinde GSYİH içinde önemini hep korumuştur. 1998 Yılında hızlı bir yükseliş göstermiş ancak sonraki yıllarda tekrar önceki konumuna dönüş yapmıştır.

Bu dönemde tarım içinde Çiftçilik ve Hayvancılık %144,3, Ormancılık %98,5 ve

Balıkçılıkta %182,0 gibi oldukça yüksek bir gelişme hızı oranı sağlamıştır. Burdur İlinde 2003 yılı içinde tarımın istihdam ettiği nüfus 66443 kişidir.

Tablo 19: Burdur İlindeki Bazı Sektörlerin Cari Fiyatlarla Sektör Payları ve Gelişme Hızı

Sektör Payı ( % ) 1997 1998 1999 2000 2001 Tarım 27,5 34 30,5 26,3 20,2 Sanayi 8,8 8,6 8,2 7,6 9,5 Ticaret 17,7 15,6 15,6 17,4 18,5 Ulaştırma 24,3 21,9 23,6 26,9 29,6

Gelişme Hızı ( % ) Tarım 88,5 142,1 26,4 30,4 5,7 Sanayi 81 90,7 34,7 39 73,9 Ticaret 86,7 71,9 41,4 68,9 46,4 Ulaştırma 118,4 76,3 51,4 72,6 51,4

Kaynak : DİE

Grafik : Türkiye Geneli Sektörlere Göre Burdur İli GSMH Payı

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1997 1998 1999 2000 2001

Ora

n (%

)

Tarım

Sanayi

Ticaret

Ulaştırma

58

Grafik : Sektörlere Göre Büyüme Hızı (Cari)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1997 1998 1999 2000 2001

Ora

n (%

)

Tarım

Sanayi

Ticaret

Ulaştırma

5.2 TARIMSAL ÜRETİM VE VERİMLİLİK 5.2.1. Bitkisel Üretim

Burdur’da toplam 236.200 hektar tarım arazisi mevcut olup bunun %39,32’si

sulanmaktadır. Tablo.20’de tarım arazilerinin kullanım durumuna göre dağılımları verilmiştir. Tablo 20: Burdur İlinde Tarım Arazilerinin Dağılımı

ARAZİNİN CİNSİ MİKTARI (hektar)

TARIM ARAZİSİNE ORANI ( % )

Hububat Arazisi 103744,5 49,44

Nadas Arazisi 5107,1 2,43

Yem Bitkileri 8604,9 4,10

Endüstri Bitkileri 5867,5 2,79

Yemeklik Baklagiller 21165,5 10,08

Meyvelik 11341,2 5,40

Sebzelik 6732 3,20

Bağ 2850,9 1,35

Diğer Tarla Bitkileri (Yumru, yağlı tohumlar)

7249,2 3,45

Gül, Zeytin, Kavak 1394,5 0,66

Kullanılmayan Tarım Arazisi 35770,6 17,04

Toplam Tarım Arazisi 209828 100 Kaynak : Burdur Tarım İl Müdürlüğü-2003

59

Grafik 20: Burdur İlinde Ürünlerin Altbölgelere göre Dağılımı (ha)

0300060009000

1200015000180002100024000270003000033000360003900042000450004800051000540005700060000630006600069000720007500078000810008400087000900009300096000

Tarla Bitkileri 95733,7 64336,7 7235 18908

Sebze 3956,3 1032,7 244 1123

Gül 220 0 170 0

Zeytin 2,5 0 0 63

İşlenmeyen Alan 22034,7 279,5 2666,5 10789,9

Bağ 1092 1481 47 230

Meyve 1933,7 8630,8 360 416,7

Nadas 226,1 3400 42 1439

I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge

Kaynak Tarım il Müdürlüğü-2003 Türkiye genelinde tarla bitkileri içerisinde en fazla (%74,8) hububat tarımı

yapılmaktadır. Burdur ilinde de aynı şekilde olup il genelinde hububat üretimi içinde ekim alanı en fazla olan ürün buğdaydır. Daha sonra arpa gelmektedir. Altbölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında, I’ inci altbölge buğday ekim alanları bakımından en fazla paya sahiptir.II’ inci altbölge ise az bir farkla ikinci sırada gelmektedir.

60

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000


Grafik : Altbölgelere Göre Hububat Ekiliş Alanları ( Hektar)

Buğday

Arpa

Çavdar

Yulaf

Tablo 21: Burdur İlinde Alt Bölgelere Göre Hububat Üretimi

Ürün Üretim (ton) I. Alt bölge II. Alt bölge III. Alt bölge IV. Alt bölge Toplam

Arpa 25625 32961 1495 3104 73185 Buğday 92362 52975 7150 16800 169317 Çavdar 7435 702 - - 8137 Yulaf 2204 877 - 750 3831 Mısır 1240 164 1105 100 2474

Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü-2003 Altbölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında il genelinde toplam buğday

üretiminin %85,83ünü gerçekleştiren I ve II. altbölgedir.

Arpa üretiminde ise % 45,03’lik payla II.altbölge ilk sırada yer almaktadır. I. Altbölge %35,01’lik payla 2.sıradadır. III. ve IV. altbölgeler sırasıyla üretimin %2,04 ve %4,24’ini gerçekleştirmektedirler. Çavdar üretiminin %91,37si I. altbölgede, %8,62’si II.altbölgede yapılmaktadır. III ve 4’üncü alt bölgede ise çavdar üretimi yapılmamaktadır. Yulaf üretiminin %57,53’lik büyük bir bölümü I.altbölgede gerçekleştirilmiştir. Bunu %22,89 ile II. altbölge izlemektedir. III. altbölgede yulaf üretimi yapılmamakta olup IV. altbölgede de ancak %19,57 ’lik bir üretim vardır.

61

Grafik 22: Burdur İlinde Tarla Bitkileri Ekiliş Oranları ( % )

-238

1318232833384348535863

I. Altbölge 49,36 7,10 6,49 1,56 2,48 4,23II. Altbölge 53,04 12,38 19,53 0,12 1,19 3,36III. Altbölge 62,33 4,68 10,03 1,63 3,45 4,83IV. Altbölge 39,82 1,78 1,23 0,33 2,07 5,24

Hububat Endüstri Bitkileri Baklagil Yumrulu Bitkiler Yağlı Tohumlu Bit. Yem Bitkileri

Burdur ilinde altbölgelere göre tarla bitkileri ekiliş alanlarının oransal dağılımı

Grafik 22’de gösterilmiştir. Grafiğe göre tarla bitkileri ekilişlerinin altbölgelerin arazi miktarlarına göre oranı incelendiğinde en fazla olduğu alan hububat üretiminde 3, alt bölge ,nin en fazla üretimi gerçekleştirdiği endüstri bitkileri ve baklagil üretiminde 2, alt bölgenin yumrulu bitkilerde 1, alt bölgenin ,yem bitkilerinde ise 4,alt bölgenin daha fazla üretim yaptığı görülmektedir.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000


Grafik : Endüstri Bitkileri Ekilişi Dağılımı (hektar)

Şeker Pancarı

Anason

Haşhaş

Ayçiçeği

Patates

Türkiye genelinde endüstri bitkilerinin tarla bitkileri içerisindeki payı ekilen alan

olarak %7,6’dır. Burdur İli genelinde tarla bitkileri ekiliş alanı içerisinde endüstri bitkilerinin payı ise %0,82’dir. Alt bölgeler bazında karşılaştırma yapıldığında endüstri bitkilerinden şeker pancarı ekiminin I.alt bölgede, anason ekiminin II.altbölgede, haşhaş ekiminin I, II ve IV.altbölgede yoğunlaştığı görülmektedir.

62

Tablo 22: Burdur İlinde Endüstri Bitkileri Üretimi Üretim(Ton)

ÜRÜNLER I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM Anason 722 4140 38 0 4900 Ayçiçeği 200 2,5 340 100 642,5 Haşhaş 2321 1334 17,7 728 4401 Kekik 10 5 0 12 27 Kırmızı Biber 0 0 0 1500 1500 Kimyon 7 10,5 0 0 17,5 Patates 19465 648 395 315 20823 Susam 2 0 0 10 12 Şeker Pancarı 113567 87771 5546 15801 222685 Tütün 125 0 0 840 965 Yer Fıstığı 0 0 0 40 40

Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü 2003

Tablo 22’de görüldüğü gibi Burdur’da şeker pancarı, anason ve haşhaş endüstri bitkileri üretiminde önemli bir paya sahiptir. Tütüne uygulanan kotadan sonra ekiliş alanları itibariyle oldukça fazla bir azalma olmuş ve sadece ilimizde yetiştirilmekte olan virginia tipi tütün bölgede cazibesini kaybetmeye başlamıştır. 2001 Yılında 1.240 ton olan tütün üretimi 2002 yılında 680 tona düşmüştür. 2003 yılında üretim 965 tondur. 2000 Yılı verilerine göre Türkiye anason ekiminin %39,6’sı, haşhaş ekiminin ise %13,5’i Burdur’da yapılmakta olup üretim miktarları da yine yaklaşık bu değerlerdedir.

0100020003000400050006000700080009000

1000011000120001300014000


Grafik : Baklagiller Ekiliş Alanları Dağılımı (hektar)

Nohut

Fasulye

Mercimek

Türkiye genelinde tarla bitkileri içerisinde baklagil tarımının payı %10,6’dır. İl genelinde ise bu oran %14,24’tür. Baklagiller içerisinde mercimek III. Ve IV. Altbölgede üretilmemektedir. Nohut üretimi ise II.altbölgede yoğunlaşmıştır.

63

Tablo 23: Burdur ilinde Baklagil Üretimi

Ürün Üretim (ton) I.alt bölge II.alt bölge III.alt bölge IV.alt bölge Toplam

Fasulye 504 228 144 150 1026

Mercimek 7 3 0 0 10

Nohut 2230 9770 438 420 12858 Kay.:Tarım İl Müd.2004 BURDUR İLİN’DE YEM BİTKİLERİ ÜRETİMİ

Hayvansal üretimin gelişmiş olduğu ülkelerde yem bitkileri tarımı, ekili alanların %25-30’unu teşkil ederken bu oran ülkemizde ancak %3,25 dolayındadır. Bu durum yem bitkileri yetiştiriciliğinin yetersizliğinin açık bir göstergesidir. Burdur’da 2003 yılında yem bitkilerinin tarım alanı içindeki payı %4,10’dir. Fiğ ekilişi IV.altbölgede en fazla ekilişe sahip olup toplam fiğ ekilişinin %63’ünü karşılamaktadır. Korunga ekişinin %34’ü I.Bölgede ,%30’u II.Bölgede yapılmaktadır.

-1500

1000

3500

6000

8500

11000

13500

16000

18500

21000

23500

26000


Grafik : Yem Bitkileri Üretimi (Ton)

Fiğ

Hayvan Pancarı

Yonca Yeşil Yem

Korunga

Silajlık Mısır

Triticale

Yonca Kuru ot

64

Tablo 24: Burdur İli Yem Bitkileri ÜRETİMİ (TON) I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM Fiğ (Kuru Ot) 1695 1157 - 5025 7877 Fiğ (Yeşil Yem) 3400 2230 880 800 7310 Hayvan Pancarı 12120 11370 1800 225 25515 Korunga (Kuru Ot) 2670 1944 - 500 5114 Korunga (Yeşil Yem) 1500 2800 4215 - 8515 Silajlık Mısır 23050 38170 960 17650 79830 Triticale 200 4159 428 300 5087 Yonca (Kuru Ot) 2660 8300 - 6550 17510 Yonca (Yeşil Yem) 17640 25400 475 1750 45265 TOPLAM 64935 95530 8758 32800 202023 Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü-2003

Yem bitkileri üretim miktarları alt bölgeler bazında karşılaştırıldığında yonca üretimi il genelinde toplam 62.775 ton üretilmiş olup bunun 45.265 tonu yeşil yem, 17.510 tonu kuru ot olarak üretilmiştir.Bunun %47’ lik kısmını II.alt bölge gerçekleştirmiştir. III. Altbölgede korunga, fiğ ve yonca ekilişleri de sadece yeşil yem olarak hasat edilmiştir. Silajlık mısır üretimi de bu bölgede oldukça azdır. Silajlık mısır üretimi III. altbölge dışında diğer bölgelerde üretimi hızla artmakta olup daha dar alandan daha yüksek miktarda ürün elde edildiği için bu ürüne yönelim fazladır.

Yem bitkileri ekiliş sahasında son birkaç yıl içinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca sağlanan desteklemelerde etkili olmuş ve ekiliş alanının artmasına yol açmıştır.

GRAFİK : MEYVE AĞACI DAĞILIMI (Adet)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

110000

120000

130000

140000


Armut

Ayva

Elma

Erik

Kiraz

Şeftali

Vişne

Kayısı

Badem

Ceviz

ÜzümTt

Kay: Tarım İl Müdürlüğü 2003

65

Türkiye genelinde meyve üretimi yapılan alanlar tarım alanlarının %5‘ini

oluşturmaktadır. Burdur’da bu oran %6,51’dir. İlde genelde kapalı meyve bahçesi ve ağaç sayısı olarak üzüm ve elma ön plana çıkmakta, ağaç sayısına göre bu sırayı armut, şeftali, badem ve erik takip etmektedir. Son yıllarda ceviz üretimi de yaygınlaşmaya başlamıştır. Özellikle III.altbölgede çilek ve kiraz üretimi son iki yılda ağırlık kazanmış olup önümüzdeki yıllarda ön plana çıkmaya başlayacaktır.

0500

1000150020002500300035004000450050005500600065007000750080008500

1. BÖLGE 2. BÖLGE 3. BÖLGE 4. BÖLGE

GRAFİK : BÖLGELERE GÖRE MEYVE ÜRETİMİ (TON)

ARMUT

AYVA

ELMA

ERİK

KİRAZ

ŞEFTALİ

VİŞNE

BADEM

CEVİZ

ÜZÜM

KAYISI

2003 yılı verilerine göre İl genelinde meyve veren ağaç sayısı 751.315 adet olup

bu meyve ağaçlarından toplam olarak 44.7090 ton/yıl meyve üretimi yapılmıştır. Tablo 25: Burdur İli Alt Bölgeler Bazında Sebze Üretim Alanları

Ürünler Ekiliş Alanları ( Hektar )

I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM Bamya 6,2 3,5 2 5 16,7 Biber 217 64 19 50 350 Domates 1155 212 80 360 1807 Havuç 707 4 2 0 713 Hıyar 140,8 65 2,5 65 273,3 Ispanak 48 19,2 4 6 77,2 Kabak 50,7 1,1 3 6 60,8 Karpuz 27,2 285 7 150 814 Kavun 512 392 9 120 1033 Kuru Soğan 150 47 23 60 280 Lahana 5 2,4 3,5 4 14,9 Maydanoz 4,3 0 0,5 0 4,8 Nane 3 0 0,5 0 3,6 Patlıcan 59,5 19 1 45 124,5 Pırasa 30,5 6 0 1 37,5 Sarımsak 9,2 12 5 15 41,2 Taze Soğan 17,7 50,5 0 25 95

66

Tere 0,5 0 0 0 0,5 Marul 42,5 23,1 3 17 85,6 Fasulye 198 200 60 85 543 Turp 5,5 1 1 3 10,5

Tarım İl Müdürlüğü 2003 Türkiye genelinde tarım alanlarının %3’ün de sebze üretimi yapılırken, Burdur’da

sebze tarımı yapılan alan %2,91’de kalmaktadır. Antalya’da sera üretimi hasat sezonu bittiği zaman Burdur’da tarla sebzeciliği hasat sezonu başlamakta olduğundan Pazar yönünden fazla bir sıkıntı yoktur. Ayrıca seralarda da üretim yapılmakta olduğundan yıl boyunca her dönem sebze yetiştirilebilmektedir. Tablo 26: Burdur İli Altbölgelere Göre Seralarda Sebze Üretim Alanları

Ürünler Ekiliş Alanları ( Dekar ) I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM

Biber 0,3 0 6 48 54,03 Domates 381 20 75 635 1111 Fasulye 38 0 0 0 38 Hıyar 35 5 50 231 321 Karanfil (adet) 0 0 0 3443000 3443000 Marul 5,3 0 0 21 26,3 Patlıcan 27,5 16 0 0 43,5 Çilek 0 0 0 20,4 20,04

Tarım İl Müdürlüğü 2003 2003 yılı verilerine göre İl genelinde 185.814 ton sebze üretimi

gerçekleştirilmiştir. Burdur ilinde en fazla sırasıyla domates, kavun, karpuz, havuç ve biber ekilişi yapılmaktadır. Türkiye’de 2000 yılı içinde üretimi sağlanan 235.000 ton havucun %9.72’si Burdur ilinde gerçekleşmiştir.

İlimiz de 2003 yılında 713 ha da havuç ekimi yapılmış olup 21241 ton ürün alınmıştır.1807 ha domates ekimi yapılmış olup 70398 ton ürün alınmıştır.

0102030405060708090


Grafik 28: Sera Alanlarının Dağılımı (Dekar)

Cam sera

Plastik sera

Yüksek Tünel

Alçak Tünel

Ta Tarım İl Müdürlüğü 2003

67

Grafik 28’de görüldüğü gibi sera alanları iklim şartlarının daha uygun olması nedeniyle IV. alt bölgede yoğunlaşmış olup üretimin büyük bir kısmı da bu bölgeden sağlanmaktadır. 2003 yılı itibariyle sera alanlarında 713 ton sebze üretimi yapılmıştır. 5.2.2. Bitkisel Üretimde Yıllara Göre Değişimler Tablo 27: Burdur’da Yıllara Göre Bazı Ürünlerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (ton)

ÜRÜNLER 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Domates 34514 29491 32259 45100 33150 62421 56013 84578,4 70384 68640 70398 Kavun 21160 22443 19642 18320 19962 21450 20420 25140 31115 31132 29001 Karpuz 21515 27433 34450 35100 31080 16220 15130 17220 22500 23102 23351 Havuç 29816 28910 33235 36365 27310 33310 25825 22847,5 18360 20615 21241 Biber 5224,5 3487,9 3516,6 5844,5 3725,5 4702 4373,5 7088,7 7192,2 6518,5 4888 Üzüm 9779 9897 11055,5 11789 9864,4 10048,9 9158,4 11032,5 10157,5 9097 9389 Elma 26365 20552 34660 29558 31129 25034 22984,5 29170 26716 17228 16738 Armut 12448 12454 19488 22274 15879 13020,6 11809,8 16403 9646 5445 4364 Çilek 0 0 0 0 0 0 0 10 20 30,3 25,3 Kiraz 1302,5 1399,3 1565,7 1549,5 1384 1249,1 1860,4 1446 2184 2143 2414 Vişne 750 746 701,7 669 647 602,4 720,9 625,3 752,5 926 846 Şeftali 4826 4944,3 4826,5 4256 2652 2558 1945,7 1957 2408,7 2479 2106 Ceviz 2093,5 2088 2030,5 1890 1961 1841,9 1870,3 1863 1906 1891 2166 Antep Fıstığı 7 6 7 7 6 2,5 35 52 33,02 49 53 Haşhaş (Tohum) 544,6 632,3 1730,7 665 769 950,8 1472,3 1656 3228 2963

3578

Haşhaş (Kapsül) 505,1 593,8 1439,9 620 700 891,1 1329,8 1483 2915,5 2638,5

2982

Anason 15265 12617 12123,5 8410 9581 11425,2 10105,7 7980 4074 5372 4900 Şeker Pancarı 168850 230792 237926 297845 313275 358373 253420 270937 221896 257277 222685 Tütün 6675 1850 1650 1800 2750 2245 2568 1570 1240 680 965 Hububat 249376 245917,5 270896,5 279503 226570 260461 284374,5 258217 247266 315583 244967 Nohut 21505 19600,2 20939 20425 18204 17684 13279 11930 12159 14551 12858

Kaynak : Tarım İl Müdürlüğü-2003

Tablo 27’de bazı ürünlerin Burdur ilinde son 10 yıl içindeki üretim miktarları verilmiş olup kiraz ve domatesteki artış ile anason, tütün ve armut üretimindeki düşüş dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra kavun üretimin son yıllarda yine artışa geçtiği görülmektedir. Kavun ve karpuz üretimindeki dalgalanmaya bir dönem ilimizde ortaya çıkan fusarium hastalığı etkili olmuştur. Domatesteki üretim artışı ise seraların kurulmasıyla daha belirgin hale gelmiş ve Antalya ilinde sera ürünlerinin hasadından sonra pazar payında Burdur ilinde tarlada yetişen sebze ürünlerinin devreye girmesi etkili olmuştur. Kiraz üretiminin artışına ise çevre illerden Isparta’ da yetiştirilen kiraz ürününün dış pazarda yer bulması ile İlimizde de bu ürüne yönelim artmış ve çiftçi daha kolay pazar payı bulabileceği ürünlere yönelmeye başlamıştır.

Endüstri ürünlerinin üretimin özellikle sadece ilimizde yetiştirilebilen Virginia tipi tütün üretiminin azalmasının en etkin sebebi şüphesiz ki uygulanan kotalardır. Anason üretimindeki azalışa ise sebep üreticinin ürününü istediği fiyatlarla satamaması ve pazar sıkıntısı sonucu beklediği geliri elde edememesidir. 2001 yılında anason üreticileri haşhaş fiyatlarının iyi olduğunu düşünerek haşhaş üretimine ağırlık vermiş ve haşhaş üretimi iki katına çıkmıştır.

Kiraz üretimi artarken armut üretimindeki düşüş ise oldukça fark edilir şekildedir. Bunun en büyük nedeni ise armutlarda görülen hastalık (erwinia amylorora) ve zararlılar

68

(caco psylla pyria, caco psylla piricola) olmuştur. Üreticinin mücadelede süreklilik isteyen bu hastalık ve zararlılarla mücadelede gereken önemi göstermemesi ve zamanında müdahale etmemesi ağaçların kurumasına, üretimin azalmasına neden olmuştur. 2000 Yılında Tarım İl Müdürlüğünün ve Özel İdare Müdürlüğünün katkılarıyla üretici çilek üretimine yönlendirilmiş ve çilek üretiminde 2001 yılında %100, 2002 yılında da %51 artış sağlanmış olup ilerleyen yılarda çiftçinin alternatif olarak çilek üretimine de yönlenmeye başlayacağının işareti olmuştur.2003 yılı çilek üretimi 25,3 tondur.

Grafik : Bazı Sebzelerin Üretimlerinin Oransal Değişimi (%)

-50,00

-35,00

-20,00

-5,00

10,00

25,00

40,00

55,00

70,00

85,00

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Domates Kavun Karpuz Havuç

Grafik 29: Burdur İlinde Bazı Meyvelerin Üretimlerinin Yıllara Göre Oransal Değişimleri (%)

-45

-30

-15

0

15

30

45

60

75

90

105

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Üzüm Elma Armut Çilek Kiraz

69

Grafik : Bazı Tarla Ürünlerinin Yıllara Göre Oransal Değişimleri (%)

-75,00

-25,00

25,00

75,00

125,00

175,00

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Haşhaş (Tohum) Haşhaş (Kapsül) Anason Şeker Pancarı Tütün Hububat Nohut

Grafik : Antep Fıstığı Üretiminin Yıllara Göre Oransal Değişimi

-60,00

140,00

340,00

540,00

740,00

940,00

1140,00

1340,00

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Burdur İlinde antepfıstığı üretimi 1999 yılında hızlı bir artış göstermiş ve bu artışı sonraki yıllarda da korumuştur.

5.3. HAYVANSAL ÜRETİM VE HAYVAN VARLIĞI Hayvansal üretim Burdur için önemli bir geçim kaynağıdır. Et ve yumurta tavukçuluğu yanında büyükbaş hayvan yetiştiriciliği konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Üretim miktarları da dikkate alınmaya değer boyuttadır.

70

5.3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı

Burdur İlinde 2004 yılı Temmuz ayı itibariyle büyük baş hayvan varlığı 104.793 adet olup bunun 99.307 adedi süt ırkı olup hem süt hem de et verimi yüksek olan simental ırkı buna dahil değildir. İşletme mevcudu 24.513 olup işletme başına düşen hayvan varlığı 4,31dir.Buda hayvancılığın daha çok aile işletmeciliği şeklinde olduğunu göstermektedir.

Grafik : Altbölgelere Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı

26093

551516000

57188


GRAFİK : BİR BÜYÜKBAŞA DÜŞEN TARIM ALANI(da)

0

5

10

15

20

25

30

35

TARIM ALANI 15,1 30,5 19,2 20,7

1.Altbölge 2.Altbölge 3.Altbölge 4.Altbölge

Grafik 34’den anlaşılacağı gibi Burdur’da tarım alanı içinde 1 büyükbaş hayvan

başına düşen tarım arazisi miktarları karşılaştırıldığında altbölgeler II IV III, I, ve sırasını takip etmektedir. Ancak büyükbaş hayvan varlığı bakımından sırasıyla I, II, IV ve III.altbölgeler gelmektedir. II. altbölge fazla sayıda hayvana sahip olmasına karşın hayvan başına düşen en fazla tarım arazisine de sahiptir. Ancak bir büyükbaş hayvana düşen tarla bitkileri alanına bakacak olursak arazisinin gerçekte yeterli olmadığı görülecektir.

71

Ortalama kaba yem miktarı için büyükbaş hayvan başına 5 dekarlık bir alana

gereksinim vardır. Eldeki büyükbaş hayvan sayılarına ve bir hayvanın günlük kabayem ihtiyacına bakarak yaklaşık değerlerle altbölgeler sahip oldukları tarım alanlarının;

I. Altbölge 1/3’ünü, II. Altbölge 1/6’sını, III. Altbölge 1/4’ünü ve IV. Altbölge 1/4’ünü yem bitkileri ekilişine ayırmak zorundadır.

BÜYÜKBAŞHAYVAN VARLIĞININ IRKLARA GÖRE DAĞILIMI

KÜLTÜR KÜLTÜR MELEZİ

YERLİ IRK TOPLAM

I.BÖLGE 53832 2026 1330 57188 2.BÖLGE 25215 399 479 26093 3.BÖLGE 4814 456 242 5512 4.BÖLGE 14689 825 486 16000 TOPLAM 98550 3706 2537 104793

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

1.BÖLGE 2.BÖLGE 3.BÖLGE 4.BÖLGE

BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞININ IRKLARA GÖRE DAĞILIMI

KÜLTÜR

K,MELEZİ

YERLİ

Grafikten de izlenebileceği gibi kültür ırkı büyükbaş hayvan sayısının en yüksek olduğu alt bölge, I. altbölge olan Burdur-Çavdır-Çeltikçi-Gölhisar alt bölgesidir.

Burdur ilindeki büyükbaş hayvan varlığının % 97.57’si kültür ve kültür melezi ırklardan oluşmaktadır. Büyükbaş hayvan varlığı ile ilgili ayrıntılı tablo ekler bölümünde verilmiştir.

72

5.3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı 2003 Yılı Tarım il Müdürlüğü verilerine göre Burdur’da küçükbaş hayvan varlığı 245975 adettir. Bunun 99420 adedi kıl keçisi,146.555 adet koyunun 24.335’i merinos 122.220 adedi de yerli koyun ırkıdır.

Grafik 36: Burdur İlinde Altbölgelere Göre Küçükbaş Hayvan Var lığı

II. Altbölge 20,68%

III. Altbölge 8,6%

IV. Altbölge 22,31%

I. Altbölge 48,31%

Küçükbaş hayvan sayısındaki dağılım yine büyükbaş hayvan varlığında olduğu gibi I, II, IV ve III.altbölge şeklinde olmuştur. Burdur ilinde yetiştirilen keçilerin tamamı kıl keçisi olup koyunlar yerli ve merinos olarak ikiye ayrılır. 5.3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı 2003 yılı itibarı ile Burdur ili kanatlı hayvan sayısı 269.820 adet olup bunun 259.190 adedi tavuk mevcududur. Geriye kalan 10630 adedini ördek, hindi ve kaz mevcudu oluşturmaktadır. Bu kanatlılarda ticari anlamda yetiştirilmeyip evlerde ailenin kendi ihtiyacı için beslenen kesimdir.

GRAFİK : KANATLI HAYVAN VARLIĞI(ADET)

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

1 Altbölge 2 Altbölge 3 Altbölge 4 Altbölge

BROİLERYUMURTACIDİĞER

73

5.3.4. Kovan Varlığı

2003 yılı verilerine göre Burdur ilinde 2106 ilkel kovan, 40803 fenni kovan olmak üzere toplam 42909 adet kovan bulunmaktadır. Burdur’da kovan başına düşen bal üretim miktarı Türkiye ortalamasına oldukça yakın olup 15 kg’dır. Altbölgelerin yüzölçümlerini de göz önüne alarak bir değerlendirme yaparsak birim alana düşen kovan sayısı bakımından III.altbölgenin en fazla kovan sayısına (19,13 adet) sahip olduğunu görebiliriz. Bunun sırasıyla I.altbölge (8,84 adet), II.altbölge (2,69 adet) ve IV.altbölge (0,35 adet) takip etmektedir.

0

5000

10000

15000

20000

1.Altbölge 2.Altbölge 3.Altbölge 4.Altbölge

GRAFİK : ALT BÖLGELERE GÖRE ARI KOVAN DAĞILIMI

Burdur İlinde üretilen balın tüketimi iç pazarda olmaktadır. Çevre illerde de halk pazarlarında satışı yapılmaktadır. Tablo 28: Burdur İlinde Altbölgelere Göre Hayvansal Üretim

Ürün Üretim (ton) I. alt bölge II. alt bölge III. alt bölge IV. alt bölge Toplam

Bal 317,8 66,8 222,9 14,4 621,9 Bal Mumu 10,5 1,1 12,9 0,5 25 Et 2515 56 0 387 2958 Süt 10831 62908 11776 39935 125450 Yumurta (milyon Adet)

17922 6789 3757 28050 56584

Deri(adet) 11869 333 0 1546 13748 Kıl-Tiftik 22,1 6,9 6,2 16,8 52 Yapağı-Yün 109,3 45,7 11 29 195

Kaynak : Tarım İl Müd -2003 Burdur ili Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre 2001 hayvansal ürünler üretimi tablo 28’de çıkarılmış olup sırayla inceleyecek olursak;

Arıcılığın daha çok I ve III.altbölgelerde yapıldığı görülmekte, III.altbölgenin I.altbölgeye göre 4 kat daha küçük olduğu da gözönüne alınırsa en fazla bu bölgede yaygınlaştığı ortaya çıkmaktadır. Bunun genel sebebi ise bölgenin aşırı eğimli bir topoğrafik yapıya sahip olmasından dolayı (tarım alanının oldukça kısıtlı, arazilerin küçük parçalar halinde olması) bölge halkının farklı alanlara yönelmiş olmasıdır.

74

Burdur ilinin kırmızı et üretimi 3.838,2 ton olup, üretimin %80’inin I’inci alt

bölgede yapıldığı görülmektedir. Et üretim merkezlerinin genelde bu bölgede toplanması buna en büyük etkendir.

Beyaz et üretimini ise kümes hayvanı yetiştiriciliğinin en yaygın olduğu

IV.altbölge tek başına sürdürmektedir. Diğer bölgelerde sadece çiftçiler ailelerinin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için kesim yapmakta olup buda bir istatistik oluşturmamaktadır.

Burdur ilinin 2001 yılı süt üretimi istatistiklere yansıyan kısım 141.599,64 ton

olarak gözükse de gerçek üretimin yılda ortalama 250.000 ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tüm altbölgelerde hayvan yetiştiriciliği nüfuslarına oranla hemen hemen eşit oranda yapılmaktadır. Sütün bir kısmı Burdur ilinde işlenmekte bir kısmı da il dışına gönderilmektedir. Burdur il merkezinde Süt Endüstri Kurumunun satılmasından sonra bu fabrikada üretim tamamen durmuş Burdur ili ekonomisi için büyük bir kayıp oluşmuştur.

İl genelinde yılda toplam olarak 33.517 adet deri üretimi yapılmaktadır. Kesim

merkezlerinin I.altbölgede toplanması nedeniyle deri üretimi de bu bölgede yoğunlaşmıştır.

Ayrıca, yılda toplam olarak 350,2 ton yapağı üretilmektedir.Yapağı üretimi I. ve

II.altbölgelerde toplanmış olup %86’sı bu bölgelerden temin edilmektedir. 5.3.5. Su Ürünleri Üretimi Tablo 29 : Burdur ilinde Alt Bölgeler Bazında Su Ürünleri Potansiyeli

Altbölgeler

Türü Kafes Havuz

Proje Kapasitesi (ton/yıl)

Üretim (ton/yıl)

Proje Kapasitesi (ton/yıl)

Üretim (ton/yıl)

I.Altbölge 275 200 2 1,2 II.Altbölge 0 0 94,5 76 III.Altbölge 0 0 95 52,2 IV.Altbölge 555 94,750 52,5 43,1 Toplam 830 294,750 244 172,5

Burdur ilinde çok sayıda bulunan baraj gölleri, göletler ve doğal su kaynakları üzerinde kurulan kafes ve havuz türündeki balık üretim tesislerinde 2003 yılında 467,25 ton alabalık üretimi gerçekleştirilmiştir.Bunun yanında baraj gölleri ve doğal göllerde avcılık yolu ile su ürünleri üretimi gerçekleştirilmiştir.İlde bulunan ve inşaatı devam eden baraj göllerinin tamamlanması ve su ürünleri üretimine açılan göletlerin istihdama açılması sonucu proje sahaları genişleyecektir.

75

Tablo 30: Burdur’da Avcılık ve Yetiştiricilik Yoluyla Elde Edilen Su Ürünleri Üretiminin Son 5 Yıllık Verileri (kg)

Yıllar Levrek Sazan Aynalı Sazan Yayın

Havuz Balığı

1998 3326 8885 22700 540 -

1999 11839 18647 13500 350

9137

2000 4037 11321 12500 1750

3032

2001 1550 20103 11000 800

11268

2002 300 3345 4000 200

9000

2003 6057 9235 8375 650

5600

TOPLAM 27109 71536 72075 4290

38037 5.3.6. Kaba Yem Üretimi Burdur ili 2003 yılı kaba yem üretimi Tablo 31’de gösterilmiştir. Tablo 31: Burdur İli Kaba Yem Üretimi (Ton) I. Altbölge II. Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge TOPLAM Fiğ (Kuru Ot) 1695 1157 - 5025 7877 Fiğ (Yeşil Yem) 3400 2230 880 800 7310 Hayvan Pancarı 12120 11370 1800 225 25515 Korunga (Kuru Ot) 2670 1944 - 500 5114 Korunga (Yeşil Yem) 1500 2800 4215 - 8515 Silajlık Mısır 23050 38170 960 17650 79830 Triticale 200 4159 428 300 5087 Yonca (Kuru Ot) 2660 8300 - 6550 17510 Yonca (Yeşil Yem) 17640 25400 475 1750 45265 Hububat Samanı 128866 87109 9750 20754 246479 TOPLAM 193801 182639 18508 53554 448502

İl genelinde kaba yem üretimindeki dağılım incelendiğinde; kaba yem üretiminin %66’sının hububat samanından karşılandığı görülmektedir.

Kaliteli kaba yem üretimi sırasıyla %13,1 silaj, %7,1 yonca (yeşil yem), %5,88

hayvan pancarı, %2,25 yonca (kuru ot) ve %1,9 korunga (yeşil yem) yer almaktadır.

76

Tablo 32: Burdur İlinde Üretilen Yemlerden Hazırlanan Rasyon Örneği (Üretilen yem miktarlarına göre yemlerin tamamı aynı süre yetecek şekilde hazırlanmıştır.)

Miktarı (kğ.)

K.M. Oranı (%)

Toplam KM (kğ.)

Protein Oranı

Protein (gr) N.D. Oranı N.D.

Fiğ 0,45 0,9 0,405 200 90 0,4 0,18 H. Pancarı 1 0,2 0,2 80 80 0,3 0,3

Korunga 0,37 0,9 0,333 150 55,5 0,4 0,148 Mısır silajı 3,1 0,18 0,558 20 62 0,35 1,085

Triticale 0,2 0,9 0,18 22 4,4 0,2 0,04 Yonca 1,48 0,85 1,258 140 207,2 0,35 0,518 Saman 0,5 0,99 0,495 0 0 0 0 Bitkisel yağ 0,4 0 0 0 0 2,25 0,9

TOPLAM 7,5 3,429 499,1 3,171 Yeşil yemleri kurutarak yedirdiğimizi varsayarak üretilen toplam kaba yemi hesaplarsak toplam fiğ 9389 ton, Toplam korunga 6500 ton ve toplam yonca 22152 ton olarak bulunur. Buna göre toplam kaba yem miktarı 154865 ton olur.

Tüm bu kaba yemleri aynı süre yetecek şekilde Tablo 32’deki rasyon örneğini

hazırlayarak hayvanları besleyecek olursak; Ortalama bir büyükbaş hayvan ağırlığı = 300 kğ. Kuru Madde İhtiyacı = Ortalama canlı ağırlık x % 2,5 = 7,5 kğ. K.M. Oranı = 2,1872266 Kuru Maddeye göre Yem ihtiyacı = 16,40 kğ. Toplam Protein = 1091,64 gr. Toplam Nişasta Değeri = 6,94 Yaşama payı protein ihtiyacı = 180 gr. Yaşama payı nişasta değeri ihtiyacı = 2,26 1 lt süt için gerekli protein = 60 gr. 1 lt süt için gerekli N.D. = 0,3 Kaba yemden sağladığı fazla protein = 911,64 gr. Kaba yemden sağladığı fazla N.D = 4,68 Fazla proteinden elde edilen süt = 15,194 lt. Fazla N.D. 'den elde edilen süt = 15,586 Büyükbaş Hayvan Sayısı 104793 adet 1 BB Günlük Tük.Kaba yem 14,435696 kğ. Günlük Tüketilen Yem 1512,76 ton Yıllık Tüketilen Yem Miktarı 552157,34 ton Üretilen top.kaba yemin yet. Gün 113,35441 gün

Bu rasyona göre büyükbaş hayvanları beslediğimiz takdirde ortalama günlük 15 kg süt verimiyle (sadece kaba yemden sağlanan süt miktarı) 85 gün sonra Burdur ilinde üretilmekte olan kaba yem tükenmiş olacak ve yıl içinde geri kalan 280 gün boyunca tamamen fabrika yemi ve samana dayalı dengesiz bir beslenme yada pahalı veya yetersiz beslenme ortaya çıkacaktır.

77

Tüm bu verilere dayanarak Burdur ilinde yem bitkileri ekilişlerinin 4,3 kat daha

artırılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Kullanılan tarım alanında kısıtlı olması Burdur ili çiftçilerinin birim alandan en

fazla verimi almaya ve üretim planlaması yapmaya yöneltmektedir. Bu nedenle kaba yem üretiminde kaliteli ve yüksek verimli tohumların

kullanılması, bitki için en uygun yetiştirme şartlarının yerine getirilmesi şarttır. Üretim alanlarını artırmak içinde nadas alanları mümkün olduğunca azaltılmalı

tarıma uygun olupta tarımda kullanılmayan alanların bir an önce tarıma kazandırılması gerekmektedir.

Süt sığırı yetiştiriciliği yönünden ön plana çıkan Burdur ilinin ucuz besleme

kaynağı olan kaba yemden faydalanmak ve birim alandan daha fazla gelir elde etmek amacıyla hububat üretiminden vazgeçip, dekara daha fazla gelir getiren kaba yem üretimin artırılması ile mümkün olacaktır.

Bu durum aynı zamanda süt veriminin artmasına ve kesif yem tüketiminin

azalmasına neden olacağından üreticilerin daha fazla gelir elde etmelerini sağlayacak, hayvancılığın ve hayvansal üretimin sürdürebilirliği sağlanmış olacaktır.

Yem bitkilerinin ekim alanının artırılması toprak muhafazası açısından da yararlı

görülmektedir.

5.4. ÇAYIR - MER’A ÇALIŞMALARI Burdur ilinde 2003 yılı itibariyle çayır-mer’a çalışması yapılmayan köy yoktur.Toplam 212 yerleşim yerinde yapılan çalışmalara göre 8605,7 hektar mera alanı olduğu tespit edilmiştir.

78

BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR 6.1. PROBLEMLER VE KISITLAR Burdur’un ekonomik yapısı, tarım sektörü ve performansı önceki bölümlerde incelenmiştir. İlin profili ve tarımsal performansı incelenirken Burdur ilinin problemleri de tanımlanmıştır. Burdur ilinde tarımsal üretimi etkileyen başlıca problemler aşağıda gruplandırılarak verilmiştir. 6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler

Göç: 1927’den bu yana Türkiye nüfusu 5 kat artış gösterirken Burdur ilinin nüfusu 3 kat artmıştır. 1927 Yılında Burdur ili ülke nüfusu içinde %0,6 lık bir paya sahipken 2000 yılında %0,4’ten daha az bir paya sahiptir. İl geneli incelendiğinde köylerden kente hızlı bir göçün olduğu ve kırsal kesimde üretime katkının giderek azaldığı görülmektedir. Ancak il genelinde nüfus artışı 1990-2000 yılları arasında %0,74 olmuştur.

Eğitim: İl genelinde okuma yazma bilenlerin oranı %90 olup bu oran erkeklerde %96 iken kadınlarda % 84’tür. Burdur İlinde tarımda çalışan nüfusun %53’ünü kadınların oluşturmaktadır. Tarım Bakanlığının “Kadın Çiftçilerin Eğitimi Projesi (KAÇEP)“ kapsamında kadın çiftçilerin eğitimine önem verilmiş ve projenin başlangıcından itibaren 3 yıl içinde 6 farklı köyde çeşitli tarımsal konularda kadın çiftçilere eğitim verilmiş ve halen devam etmektedir.

Öz sermaye yetersizliği: Burdur’da yeni tarım teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması, yeni yatırımların yapılması ve böylece üretim miktarlarının arttırılması, verimliliğin yükseltilmesi için işletmelerin büyük çoğunluğu gerekli girdileri teminde yeterli ve dengeli sermayeye sahip değildirler.İşletmelerin yeterli sermayeye sahip olmamaları bitkisel ve hayvansal üretimi olumsuz etkilemektedir.

Sermaye yetersizliği üretimde girdilerin yetersiz ve kalitesiz kullanımına sebep olmaktadır.

Gelir düşüklüğü:

6.1.2. Üretim Problemleri

Gerek Türkiye’de gerekse Burdur’da tarımda çalışanların geliri diğer sektörlerde çalışanlara oranla genellikle düşüktür.

2001 yılı istatistiklerine göre kişi başına düşen gelir Burdur’da 2146 dolar olmuştur.

Burdur’da esas mesleğe göre çalışanların nüfusu 110.534 olup bunun 66.443’ü (%60) tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve avcılık sektöründe çalışmaktadır.

Toplam nüfusun %60’ı tarım ve ormancılıkla uğraşan Burdur’da 2001 yılı GSMH içinde tarımın payı %20,2’dir.

6.1.2.1. Hayvansal Üretim

Hayvansal üretim problemlerini ırka ait, bakım ve beslemeye ait problemler olmak üzere iki ana başlık altında işleyebiliriz. Hayvan ırkına ait problemler :

• Suni tohumlamada besi ve süt hayvancılığına en uygun ırkların tohumunun kullanılmaması (Kan bağı kontrolü yapılmıyor)

79

• Suni tohumlamanın talimatlara uygun olarak yapılmaması (15 Aylık süreyi

tamamlamadan erken tohumlama yapılması) • Yurtdışından kredili, damızlık süt sığırı olarak getirtilen sığırların düşük verimli

olması • Kaliteli damızlık sığır satışları sonrası yetiştirilen yeni sığırlarda kalitenin

düşmesi, damızlık sığır yetiştiriciliğine gerekli önemin yeterince verilmemesi • Hayvancılıkta sadece süt sığırı yetiştiriciliğinin öne çıkması ve besi ırkı sığır

yetiştiriciliğine yeterince önem verilmemesi • Besi ırkı büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yetersiz olması (Et işleme tesislerinin

işlemek üzere yeterli girdi temin edememesi)

Bakım ve beslemeye ait problemler • Hayvan barınaklarının uygun şartları taşımaması • Kaba yem üretiminin yetersiz olması • Mera alanlarının yetersiz olması (Kadastrosu tamamlanan 6872,5 hektar olup

tahmini mera alanı 10.000 hektar) • Hayvancılığın aile işletmesi şeklinden çıkarılıp yerleşim alanı dışında (kooperatif

veya birlikler altında birleştirilerek) daha büyük işletmeler halinde uygulanamaması • Hayvan sevkıyatında hayvan kontrollerinin yetersiz olması • Hijyenik şartların tam olarak yerine getirilememesi • Hayvansal ürünlerin üretimlerinin artırılması ve kalitelerinin yükseltilebilmesi için

kaynakların doğru kullanımı ve geliştirilmesi gerekmektedir. Yeni teknik ve teknolojilerin tarımsal üretimde yaygın ve doğru kullanımının sağlanması gereklidir.

Burdur ilindeki büyükbaş hayvanların %98,76’sının kültür ve kültür melezi ırk

olduğu gözönüne alındığında verimi etkileyen kısıtların başında yem ve besleme problemi gelmektedir. Kaliteli kaba yem miktarının yeterli olmaması ve besin değeri düşük ot/saman gibi kuru ot ile beslenmeleri buna en büyük etkendir. İlin mera alanının az olması ve bu alanlardaki ot kalitesinin yeterince kaliteli olmaması da beslenmeye etki eden bir başka faktördür.

Hayvan bakımı ve hayvancılık yönetimi ile ilgili faktörler de verimi kısıtlayan diğer faktörlerdir. Hayvanların büyük bölümü ev altlarında barınma şartları kötü, havasız ahırlarda tutulmaktadır. Sağım şartlarının uygun olmaması mastitis ve diğer enfeksiyonlara neden olabildiği gibi süt kalitesini de etkilemektedir. Sun’i tohumlamada hayvanın ırkına, kan bağı kontrol sonucuna göre uygun olan tohum kullanımı tam olarak sağlanamamıştır. Buda hayvanın ırk özelliklerini tam olarak göstermesine engel bir durum oluşturmaktadır. 6.1.2.2. Bitkisel Üretim

• Tarım arazilerinin çok parçalı ve küçük, arazi toplulaştırmasının tam olarak yapılmamış olması, miras hukukunda gerekli değişikliklerin yapılamamış olması.

• Sertifikalı anaç seviyesinde kaliteli tohumluk kullanımındaki yetersizlik. • Yeni üretim tekniklerini çiftçilerin benimsemesinin zaman alması (Örneğini

görmeden kabullenmemeleri). • Herkesin tek başına bir tarım alet-makinesine sahip olma isteği, mekanizasyonun

pahalı bir girdi olması ve bu nedenle yeterince kullanılamaması. • Eldeki makinelerin gerektiği gibi kullanılamaması. • Tarıma elverişli olduğu halde, köylerde genç nüfusun azlığı ve kiralama, icar

sorunları nedeniyle işlenmeyen araziler. • Üreticilerin gelir düşüklüğü nedeniyle kaliteli girdi kullanımının sağlanamaması

gibi nedenlerle düşük verim elde edilmesi.

80

• Erozyon problemi ( Ülkemizde ve ilimizde rüzgar ve su erozyonunun çok yaygın

olması ). • Sözleşmeli tarım modelinin ve tarım sigortasının uygulamaya sokulamaması. • Tarım deseni, üretim planlaması oluşturulmamış olması. • Önceki yıllarda üreticinin yüzünü güldüren ve sadece Burdur ilinde üretimi

yapılan Virginia tipi tütün yetiştiriciliği son yıllarda uygulanan kota nedeniyle oldukça azalmış kota ve taban fiyatlar çiftçinin bu üründen uzaklaşmasına yol açmıştır.

• Türkiye üretiminin %40’ının karşılandığı anason üretiminin bölgede hızla azalması (Fiyatlardaki olumsuz gelişmeler ve pazarlamadaki sorunlar nedeniyle).

• Devletin kontrolünde olan şeker pancarı üretiminde kota uygulaması • Merkez ilçede topraktaki kireç fazlalığından dolayı kloroz problemi

Burdur ilinde arazilerin küçük parçalar halinde olması, il merkezinde toprak

yapısında kireç oranının yüksekliği, III. altbölgenin dik bir araziye sahip olması, makineli tarımın küçük ve meyilli arazilerde kullanılamaması, kooperatifleşmenin çok olmasına rağmen ortak makine kullanımının yaygın olmaması ve aile işletmeciliği şeklinde küçük ölçekli işletmelerin çoğunlukta olması gibi problemlerin sonucu olarak birim arazi, hayvan ve işletme başına üretimin düşüklüğü, maliyetin yüksekliği, kalitenin düşüklüğü nedeniyle üreticilerin net gelirleri de düşük seviyelerde gerçekleşmektedir. Su Kaynakları ve Sulama Problemleri :

• Sulama yapılan sahalarda su satıhları kenarlarında drenaj problemlerinin çözümlenmemiş olması.

• Tarım ürünlerinin yetiştiriciliğinde sulama önemli bir önceliğe sahiptir. Sulama tarımsal üretimde verimi çok etkilemekte olup, mevcut su kaynaklarının kullanımında bölgenin ve ürünün özelliklerine göre sulama yönteminin belirlenmesi üreticilerin bu konuda daha fazla bilinçlendirilmesi gerekmekte çok sulamanın uzun dönemde fayda değil zarar getireceği konusu belirginleştirilmelidir.

• İlde mevcut göl ve göletlerde balıkçılık yapmak isteyenlerin kooperatif çatısı altında bir araya gelerek üretimde bulunmaları olumlu bir gelişmedir. 6.1.2.3. Yayım Hizmetlerindeki Problemler

• Kadın çiftçilere yönelik yayım hizmetlerini karşılayabilecek yeterli sayıda teknik eleman eksikliği.

• Tarımsal yayım çalışmalarında pazarlama ve örgütleme gibi konularda gerekli kooperatiflerle eğitim çalışmaları yapılmakta olup, kooperatiflerin uygulamaları mevcut durumda yeterli olamamaktadır.

• Burdur ili hayvancılığı ile ön plana çıkan bir il olmasına rağmen hayvansal üretimde verim oldukça düşüktür. Hayvansal üretimde sağmal süt sığırlarında (Holstein) büyükbaş hayvan başına süt verimi 15 kg. olup yine olması gereken verimden 3 kat daha düşüktür.

Mevcut durumda, gerek tarla ürünlerinde gerekse hayvansal üretimde verimin düşüklüğü kalitesiz ve yetersiz girdi kullanımı ile yetiştiricilik şartlarının tam olarak yerine getirilememesinden kaynaklanmaktadır.

• Özellikle sözleşmeli çiftçilik uygulamasının yapılmaması kaliteli girdi temini, üretim ve pazarlamada fiyat dengelerini olumsuz etkilemektedir.

• Burdur ilinin tanıtımı yeterince yapılamamaktadır. 6.1.2.4. Örgütlenme Problemleri

Burdur’da 11 ilçede 202 köyde toplam 224 adet tarımsal amaçlı kooperatif olmasına rağmen mevcut çoğu kooperatifin ortaklarının sütlerini toplama, ortaklarına yem temin etme ve bazı kooperatiflerde ise kooperatif otobüsüyle taşımacılık yapma dışında başka bir hizmet ve fonksiyonları bulunmamaktadır. Bununla birlikte bazı

81

kooperatifler ise bu işlerin yanı sıra soğuk hava deposu ve yem kırma, karıştırma makineleriyle bu hizmetleri de vermekte olup bu tür farklı hizmetlerin tüm kooperatiflere yaygınlaştırılmasına çalışılmaktadır.

AB’ye uyum ve DTÖ Tarım Antlaşması kapsamında ortaya çıkan yeni ticaret anlayışı içerisinde, piyasalaşmalarına uygun esnek yapıda kuruluş ve organizasyonların oluşturulması önemlidir. Tarımsal Üretici Birliklerinin oluşturulması ve geliştirilmesi kurumsal reform çalışmalarının bir aşamasıdır. Gerek Türkiye’de gerekse Burdur’da tarım sektöründe bir çok tarımsal örgütler bulunmaktadır.

Burdur’da tarımsal amaçlı kooperatifler, Ziraat Odaları, Tarım Kredi Kooperatifleri tarımsal çalışmalar yapmaktadırlar. Ancak bu tarımsal amaçlı kooperatif ve birlikler yetiştirici birlikleri dışında AB’ne üye ülkelerdeki çiftçi örgütleri gibi ürün çeşitleri ve değişik tarımsal konularda ihtisaslaşmış bir şekilde görev yapmamaktadırlar. “Üretici Birlikleri Yasa Tasarısı” kanunlaştığı takdirde, pazarlama, yayım, girdi temini, üretim planlaması, çiftçilerin pazarlık gücünün arttırılması, fiyatların uygun bir şekilde belirlenmesinde çiftçilerin söz sahibi olması konusunda yardımcı olacaktır.

Burdur’da tarımsal amaçlı kooperatifler bakımından yeterli sayıda örgütlenme mevcuttur. Ancak mevcut tarımsal kalkınma kooperatifleri konusunda tecrübe ve bilgi sahibi yöneticilerle çalışmadıkları ve kooperatif anlayışındaki eksiklikler nedeniyle ortaklarının yem temini, süt toplama dışında görev ve ilkelerini tam olarak yerine getirememekte kooperatiflerin daha ileri seviyelere ulaşmasını sağlayamamaktadırlar. Kooperatifler dışında üst örgütlenme olarak birlikler yeteri kadar oluşmamıştır. Örgütlenme ve örgütlerin görevlerini yerine getirmeleri halinde kırsal kesimin ve tarımsal üretimin gelişimini sağlayabilecektir.

Kooperatiflerin bulunduğu köydeki üreticilerin ürünlerini tek elden toplayıp pazarlayamaması ürün fiyatlarını olumsuz etkilemektedir. 6.1.2.5. Tarım Politikalarının Etkisiyle Oluşan Problemler

• Tarım sektörüne kullandırılan kredilerin faizlerinin yüksekliği. • TMO, Tekel gibi tarımsal kuruluşların destekleme alımlarının yıldan yıla

azalması. • Devlet tarafından verilen desteklemelerin doğrudan ürüne verilmemesi.

Desteklemelerin, bölgenin toprak ve iklim şartlarına uygun ürünlerin yetiştirilmesini teşvik edecek şekilde, doğrudan üretilen ürüne verilmesi durumunda ürün deseni oluşturulması sağlanabilecektir.

• Türkiye AB’ye yaptığı tam üyelik başvurusunun ışığında ve DTÖ Tarım Anlaşması kuralları çerçevesinde, kendi tarımsal kurumlarının ve uygulamalarının AB normlarına uyumlu hale getirilmesini kapsayan bir tarımsal politika reformu süreci yaşamaktadır. Tarım reformu kararları arasında Ziraat ve Halk Bankası tarafından çiftçilere verilen kredilerin Devlete olan maliyetinin azaltılması amacıyla kredi sübvansiyonunun kademeli olarak kaldırılması yer almaktadır. Çiftçilerin tarımsal üretim aşamasında ihtiyaç duydukları kredi talebi, tarımsal kredi faiz oranlarının yüksekliği nedeniyle yıldan yıla azalmaktadır.

• Burdur’da da ülke genelinde olduğu gibi üreticiler ürünlerine verilen düşük taban fiyatlarından olumsuz etkilenmektedirler.

• Burdur’da geniş bir alanda şeker pancarı ekimi yapan üreticiler arasında şeker pancarı ekilişlerine uygulanan kota ve şeker fabrikalarının özelleştirilmesi konusunun tam olarak belirginleşmemesi şeker pancarı üreticilerinde bir tedirginlik oluşturmaktadır. Pazarlama problemi

• Pazarlama konusunda gerekli alt ve üst seviyede bir organizasyonun bulunmaması.

• Tarımsal sanayinin bulunmaması nedeniyle, hammaddenin işlenememesi ve bu nedenle gerekli istihdamın sağlanamaması.

82

Özellikle Burdur’da yılda ortalama 250.000 ton üretilen sütün İlde 74.500 tonu işlenmekte, kalan 175.500 ton sütün büyük bir kısmı Burdur dışındaki diğer illerde işlenmek üzere gönderilmekte, az bir kısmı da halkın kendi tüketimine harcanmaktadır. Burdur’da mevcut Tarımsal Kalkınma, Sulama ve Zirai Ürünler Kooperatifleri ve Kooperatifler Üst Birliği süt toplama, pazarlama, ihalede fiyat belirleme, uygun kalite ve fiyatla fabrika yemi temin etme konularında görev ve sorumluluklarını tam anlamıyla yerine getirememektedirler. Burdur’da tarımsal üretimde; standardizasyon, kalite kontrolü, işaretleme, ambalajlama, sınıflandırma, marka oluşturulması, reklam gibi üretim ve pazarlama hizmetleri çok yetersiz olup, bunun sonucu olarak da fiyatlar çok düşük gerçekleşmekte ve ihracat imkanları çok azalmaktadır. Bitkisel ve hayvansal ürünlerde bir borsanın olmayışı kalitenin yükselmesine, standardizasyonun sağlanmasına ve uygun fiyatın oluşmasına engel oluşturmaktadır. İlde gerek bitkisel gerekse hayvansal ürünler için tüm alanlarda en kısa zamanda fonksiyonel bir borsanın oluşturulması çok önem arz etmektedir.

• Üretici birliklerinin oluşturulmamış olması. 6.1.2.6. Diğerleri

• Et ve ürünlerinin pazarlama problemi olmamasına rağmen et ve ürünlerini işleyen işletmelerde hammadde sıkıntısının olması.

• Besi ırkı sığır yetiştiriciliğinde süt sığırı yetiştirici birliğine verilen imkanlar verilmemesi nedeniyle tercih edilmemesi, besi hayvanı satılıncaya kadar sıcak para akışının olmaması (süt sığırı yetiştiricilinde sürekli süt satışı ile sıcak para akışının sağlanması).

• Besi ırkı büyükbaş hayvan sayısının yeterli olmaması, süt ırkı büyükbaş hayvanlarda kemik firesinin fazla olması üretim maliyetini artırıyor.

• Et ürünlerinde vakumlama ile paketlemede kullanılan “shrink poşeti”nin yurt dışından getiriliyor olması üretim maliyetini artırıyor.

• Gerçek çiftçilerin belirlenememesi. • Buzağı maması olarak ithal edilen süttozunun yoğurt imalatında da kullanılması. • Hububat taban fiyatlarının düşük olması üreticiyi başka ürünlere yönlendiriyor,

Burdur ilinde bulunan un ve makarna fabrikaları hammadde temininde güçlük çekiyor başka illerden temin edilen hammadde üretim maliyetini artırıyor.

• Makarnalık buğdaylarda ürün kalitesi yeterince iyi değil. • İhraç edilen ürünlerde devlet desteği sağlanması ve döviz fiyatlarındaki

dalgalanmalardan işletme sahiplerinin olumsuz etkilenmeleri önlenmeli. • Tarım ve hayvancılık organize sanayinin olmaması. • Göç • Sanayileşme oranının (IV.altbölge) fazla olması tarım alanlarının amaç dışı

kullanımına sebep olması. • İlin tanıtımının yeterince yapılamaması, Burdur ilinin coğrafi konum olarak

turizm ve sanayisi gelişmiş Antalya, Muğla, Denizli, Afyon ve Isparta gibi iller arasında yer alması hem bir olumsuzluk hem de dikkat çekmesi ve piyasayı hareketlendirebilecek bir durum oluşturması yönünden olumluluk oluşturmaktadır.

• Köylerde sosyal yaşantının olmaması, yaşam standartlarının düşük olması.

83

6.2. POTANSİYELLER

6.2.1. Meralar Burdur’da mevcut büyük ve küçük baş hayvan populasyonuna yeterli olabilecek oranda çayır-mer’a yoktur. İlde toplam 104.793 sığır olmasına karşılık, kadastro işlemleri tamamlandıktan sonra olması muhtemel çayır-mera arazisi 10.000 hektar civarındadır. Büyükbaş hayvan başına düşen mera arazisi 0,9 dekar olup, olması gerekenin çok altındadır. 6.2.2. Su Kaynakları Burdur ilinde su ürünleri yetiştiriciliği için uygun olan halihazırdaki akarsu, baraj gölleri ve göletler kapasitelerini tamamlamış olduklarından ancak yeni yapılacak veya inşaat halinde bulunan baraj ve göletlerin tamamlanmasından sonra bu alanda yeni projeler için alan sağlanabilecektir. İlde 31 adet Su Ürünleri tesisi olup yıllık 991,5 ton alabalık üretme kapasitesine sahiptirler. İl tarım arazilerinin 206.693 hektar alanı sulamaya uygun olup, 93.749 hektar halen sulanmaktadır. Projeleri doğrultusunda inşaatı devam eden projelerin tamamlanmasıyla 12.253 hektar alan daha sulamaya açılacaktır. Sulamaya uygun olmayan alan 44846 hektardır. 6.2.3 Yem Bitkileri Üretimi

Burdur’da mevcut yem bitkisi üretimi gerekli üretimin çok altındadır. Burdur ilindeki büyükbaş hayvan sayısı : 104.793

Saman Üretimi : 397.528,5 ton Toplam Yem Bitkisi Üretimi : 204.232 ton olup büyükbaş hayvan başına 1,87 ton kaliteli kaba yem düşmektedir. Bu miktarı artırmak için kota uygulaması sonucu ekiliş alanları daralan ürünlerin yerine yem bitkileri ekilişi yapılması üretimi artıracaktır. Burdur’da sertifikalı yem bitkileri tohumluğu üretimi yapılmamaktadır. 6.2.4. Hayvansal Üretim İlde mevcut hayvan populasyonunda en ideal bakım ve besleme şartları yerine getirildiğinde verimlerde de artış olacaktır. 6.2.5. Kullanılmayan Araziler İlde 236.200 hektar tarım arazisi olup, tüm arazi içindeki oranı %34.29’dur. Tarıma elverişli olduğu halde çeşitli nedenlerle kullanılmayan tarım arazisi 49.247,6 hektar olup tarım alanı içindeki payı %20,8’dir.

84

Tablo 33 : Potansiyellerin Tespiti Tanımlama Mevcut Durum Gelişme Potansiyeli

Arazi sınıfları ve kullanım şekli

-Toplam 236.100 hektar tarım arazisinin %88,99’u I-IV sınıf olup %11.11’i V-VII.sınıf arazidir. III.sınıf arazilerin %75,7’sinde, IV.sınıf arazilerin 24’ünde orta derecede erozyon, IV.sınıf arazilerin %64’ünde şiddetli erozyon hüküm sürmektedir.

I-IV Sınıf arazilerin dışında, V-IV sınıf arazilerde tarıma elverişli olmadıkları halde bir miktarında tarımsal üretim yapılmaktadır. -Burdur’da 87.558 hektar alanda hiç veya hafif erozyon mevcuttur. Bunlar düz ve derin topraklardır, diğer toprakların etkisiyle I.’den IV.’ye kadar farklı kullanma kabiliyeti sınıfında yer almaktadırlar.

İlde yem bitkileri üretimi mevcut hayvan populasyonunun ihtiyacını karşılamamaktadır. V-VII sınıf arazilerde korunga yetiştiriciliğine ağırlık vermek gerekir. -Eğim fazla olduğu yerlerde ilimizde doğal olarakta yetişebilen ve ilimizde işlenip ihracatı yapılan kapari bitkisinin üretimi yapılabilir. Böylece erozyonunda bir derece engellenmesi sağlanabilir.

İşlenemeyen arazi

-Toplam tarım arazisi 236.200 ha olup, tarıma elverişli olduğu halde kullanılmayan tarım arazisinin oranı %20.8’dir.

Toprak yağısı olarak uygun ancak aşırı meyilli ve taşlı olduğu için kullanılmıyor. Ayrıca arazilerin küçük parçalar halinde olduğundan ve miras sonucu paylaşımlardaki anlaşmazlıklar nedeniylede kullanılmadan atıl durumda bekletiliyor.

Bu araziler arazi toplulaştırılması yapılması sonucu ve miras hukukunun yeniden düzenlenmesiyle tarıma kazandırılabilir.

Sulama durumu

191.354 hektar tarım alanı sulanabilir niteliktedir

30.889 hektar alan DSİ, 26.274 hektar alan Köy Hizm. ve 35716 hektar alanda halk sulaması şeklinde toplam 92.879 hektar alan yer altı ve yerüstü su kaynaklarıyla sulanmaktadır.

Devam eden projelerin tamamlanmasıyla 12.247 hektar alan daha sulanabilecektir.

Nüfus 2000 yılı sayımlarına göre Burdur İli toplam nüfusu 256.803 olup, %45.52 si kırsal alanda yaşamaktadır.

Göç nedeniyle kırsal kesimde hızlı bir azalma olmaktadır. 1990-2000 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde İl toplam nüfusu %0.74, şehirler nüfusu %8.02 artarken, köyler nüfusu % -7.32 oranında azalmıştır. Bu oranlar köylerden ilçe merkezlerine ve merkezden de başka illere oldukça yüksek oranda bir göçün olduğunu göstermektedir.

2010 yılında Burdur’da nüfusun 258.721 olması beklenmektedir.

Örgütlenme durumu

97 adet 41.238 ortaklı Tarımsal Kalkınma Koop, 109 adet 18.189 ortaklı Sulama Koop, 7 adet 319 ortaklı Su Ürünleri Koop, 29 adet Tarım Kredi Koop, 1 adet 83.982 ortaklı Pancar Ekicileri Koop,1 adet 188 ortaklı Kooperatifler Birliği, 1 adet 847 ortaklı Holstein Dam. Sut Sığ. Yet. Birl. ve 3 adet 22251 üyeli Ziraat Odası vardır.

Kooperatif mevcuduna bakıldığında yüksek oranda bir örgütlenme vardır. Üyeler birden fazla kooperatife kayıtlı olabildikleri için toplam üye sayısını tam olarak vermek mümkün olmamaktadır.

Örgütlenme oranı çok yüksek olmasına rağmen Kooperatifler sözleşmelerinde belirtilen görevlerinin çoğunu yerine getirmemektedir. Kooperatiflerin üreticileri bir araya toplamaları ve ortakların tüm ürünlerini tek bir elden pazarlama imkanlarını ortaya koymaları hedeflenmektedir.

85

Tablo 34 : Önemli Tarımsal Ürünlerin Değerlendirilmesi Tanımlama Mevcut Durum ve

Verimlilik Düzeyi Gelişme Potansiyeli

Yem Bitkileri Üretimi

Burdur’da 2002 yılında 8274,4 hektar alanda yem bitkileri ekilişi yapılmış olup toplam tarım alanının %3,5’ini oluşturmaktadır.

Yem bitkilerinin verimleri Türkiye ortalamasının üzerindedir.

En fazla yem bitkisi I.altbölgede, daha sonra II. ve IV. altbölgelerde üretilmektedir. Şeker pancarı ekim alanlarının daraltılması halinde alternatif ve zorunlu ürünlerin yem bitkileri olması gerekir.

Hayvansal Ürünler

İlde tüm sektörler arasında en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. Mevcut hayvan varlığının %58’i I.altbölgededir. İl genelinde yerli ırk hayvan sayısı 1356 olup, oranı %1.24’tür. Kültür melezi 1907 baş olup oranı %1,7, saf kültür 105861 baş olup oranı %97’dir.

İlde çayır-mera alanı 10000 ha civarında olup, mevcut hayvan populasyonunun beslenmesinde kaba yem açığının doğmasında önemli bir etkendir. İlden diğer illere Damızlık süt sığırı satışları devam etmektedir. Süt verimi yıllık ortalama 4575 lt/baş’tır. Bal verimi 14 kg/kovan dır. Et verimi büyükbaş hayvanda ortalama 202.36 kg/baş, küçükbaş hayvanlarda 21.86 kg/baş tır.

Büyükbaş hayvan populasyonunun hemen hemen tamamını kültür ırkının oluşturması süt veriminin artırılmasına yönelik çalışmaları teşvik etmektedir. Bakım ve beslenme şartları yerine getirilerek ortalama 30 kğ/baş verim almak hedef olarak belirlenmiştir. Damızlık süt sığırı yetiştiriciliğinde tohumlama yaparken kan bağı kontrolü ile daha kaliteli damızlıklar yetiştirilebilecektir.

Su Ürünleri Akarsu kaynakları havuz balıkçılığı için değerlendirilebilecektir.

Havuz balıkçılığı için mevcut su kaynakları kapasitelerini tamamlamıştır. Akarsu kaynakları üzerinde havuz balıkçılığı üretimi yapma imkanı açıktır. Su ürünleri tesislerinde 2001 yılında toplam 552 Ton/Yıl üretim yapılmış olup, kurulu kapasite 991,5 Ton/Yıldır. Kapasite kullanma oranı %56 dır.

Balık yemi fiyatlarının düşürülmesi, su ürünleri maliyetlerinin düşürecek ve ucuzlayan fiyatlarla tüketim artacak, kapasite kullanım oranı yükselecektir. Ayrıca yeni tesislerin kurulması da teşvik edilmiş olacaktır.

Hububat Üretimi

Şeker Pancarı Hububat üretiminde hububat nadas sistemi uygulanmaktadır. Üretim miktarı ve değeri bakımından buğday diğer hububat çeşitleri içinde birinci sıradadır.

Nadas alanlarının ve tarıma elverişli olup kullanılmayan arazilerin değerlendirilmesi halinde daha fazla üretim ve değer elde edilebilir. Ayrıca verimi yüksek çeşitler ile anaç ve sertifikalı seviyede tohumlukların kullanılması halinde verim, üretim miktarı ve üretim değeri yükselecektir.

İlde şeker pancarı tüm alt bölgelerde yetiştirilmektedir. Ancak en fazla I. Alt Bölgede yetiştirilmektedir. Toplam üretimin %51,47’si I. altbölgede, %38.96’sı II. altbölgede, %2.49’u ise III. altbölgede ve %7,05’i IV. altbölgededir.

İlde yetiştirilen endüstri bitkileri arasında şeker pancarının büyük bir ağırlığı vardır.

Şeker Kanunu nedeni ile İlde şeker pancarı ekim alanları azalacak olup, üretim de düşecektir. Şeker pancarı-nın ekilmeyeceği alanlarda alternatif üretim olarak hayvancılık için çok zaruri olan yem bitkileri ekilişi yapmak uygun olacaktır. Ayrıca bu alanlarda ayçiçeği de düşünülebilir.

Kay:Tarım İl Müd.2004

86

BÖLÜM 7. AMAÇLAR VE STRATEJİLER

7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ VE UYGUN STRATEJİLERİN GELİŞTİRİLMESİ

7.1.1. Amaçlar Burdur’da kırsal kalkınmanın gerçekleştirilebilmesi için belirlenen amaçlar dört

başlık altında toplanmıştır. Bu amaçlar İldeki mevcut problemlerin ve potansiyellerin ortaya konulması sonucunda belirlenmiştir. Burdur’da mevcut problemler aslında Türkiye’de genel problemlerdir. Türkiye’de uygulanmakta olan sekizinci 5 yıllık kalkınma planı içerisinde yer alan tarım politikalarının amaçları, ilin kalkınma problemlerini çözmeye yönelik amaçları da kapsamaktadır. Bu amaçları şöyle sıralayabiliriz.

- Tarımda verimliliğin arttırılması. - Tarımsal sektörde gelirin arttırılması ve böylece tarımsal gelirin ülke GSYİH

içindeki oranın yükseltilerek kırsal kesimde tarımsal üretimde bulunan nüfusun refah düzeyinin yükselmesini sağlamak, sosyal dengenin kurulması.

- Gıda güvencesinin ve güvenliğinin sağlanması. - Gelişmiş bir tarımsal üretimi sağlamak ve bunun sürdürülebilirliğini temin etmek. Bu amaçlar tüm alt bölgelerin her biri için geçerlidir. Tespit edilen bu genel

amaçlara ulaşılırken takip edilecek yöntemde alt bölgelerin birbirlerine kıyasla öne çıkan öncelik ve ivediliklerine özen gösterilecektir.

Burdur’da bitkisel ve hayvansal üretimde bazı ürünlerde verimde istenen gelişme tam olarak sağlanamamıştır. İl tarımının mevcut yapısı incelendiği 5 inci bölümde üretimler rakamlarla belirtilmiştir. Her türlü tarımsal üretimde verimliliğin arttırılması; maliyetin düşürülmesini, gelirin yükseltilmesini ve üreticilerin ekonomik olarak daha üst düzey refah seviyesine ulaşmasını sağlayacaktır. Refah seviyesinin ve sosyal imkanların arttırılması köyden kente göçün önlenmesine de yardımcı olacaktır. Üreticilerin gelirinin arttırılabilmesi için verimliliğin arttırılmasının yanısıra katma değeri yüksek, daha kaliteli ve daha cazip ürünlerin üretimi ile de olabilir. Burdur’da süt, et gibi oldukça fazla miktarda üretilen tarımsal ürünlerin işleme, paketleme gibi tesislerin sayılarının arttırılması üretim miktarını arttıracak ve ürün kalitesini yükseltecektir.

Ülkemizin üyesi olacağı AB ve DTÖ Tarım Anlaşması kuralları nedeni ile gelecek yıllarda tarım ürünlerinin Avrupa pazarlarında rekabet edilebilir özelliklerde olması gerekmektedir. Tarım ürünlerinin rekabet edebilmesi de gıda güvenliğinin sağlanması ülke genelinde ürün deseninin oluşturulması ile mümkün olabilecektir. Gerek Ülke gerekse İl olarak uygulanacak projelerle kısa sürede gerekli kalite, standardizasyon ve gıda güvenliğine ulaşmak mümkündür. Burdur öncelikle süt sığırcılığı ve uygulanan tarımsal politikalar sonucunda yavaş yavaş yetiştiriciliği azalan Virginia tipi tütün, gül, haşhaş, şeker pancarı ve anason gibi ürünlerde ülke genelinde bir üretim yapıyor olmasına rağmen artık çiftçilerimiz bu ürünlerden uzaklaşmakta ne yetiştireceğini bilemez bir hale gelmektedir. Ancak yetiştirilecek ürünlerin eldeki kaynaklara (toprak, iklim, su vb.) en uygun olan yerlerde ve ihtiyaca göre üretilmesi pazar imkanlarını artıracak ürünlere verilecek desteklemelerin ülke genelinde bir üretim planlaması yapılacak şekilde düzenlenmesi tarım ürünlerindeki üretim ve fiyat dalgalanmalarını en aza indirecektir.

Belirlenen amaçlara ulaşmak için ortaya konan problemleri çözümlemek uzun sürede mümkün olabilir.

87

7.1.2. Tarımsal Gelirin Artırılması Strateji

7.1.3. Gıda Güvenliğinin Sağlanması

: -Üretim maliyetlerinin düşürülmesi, -Girişimcilik, yeni üretim sahalarına yönelinmesi, -Tarımsal mekanizasyonun, ortak makine kullanımı ile birlikte sağlanması, -Özellikle katma değeri yüksek ürünlerle, İlin toprak ve iklim gibi özellikleri

bakımından avantajlı ürünlerin üretimine ağırlık verilmesi, -Örgütlenmenin amaçlarının kavranarak gereklerinin yerine getirilmesi-

Pazarlama sisteminin gereklerinin uygun olarak oluşturulması, -Arazilerin miras yoluyla parçalanmasının engellenmesi, parçalanmış arazilerin

arazi toplulaştırılması ile birleştirilmesi ve toprağı işleyecek olan kişiye verilmesinin temini,

-Tarımsal Ürünlerine dayalı sanayinin kurulup geliştirilmesi,

Strateji

7.1.4. Su Ürünleri Üretimi

: - AB standartlarına uygun ürün üretimi, -Genetik hizmetlerinin en iyi şekilde yapılması ve bunun için gerekli önlemlerin

alınması, -Mümkün olduğu kadar özellikle pazarlamada risk yaşanan veya ihracata dönük

tarım ürünlerinde sözleşmeli üretimin yaygın ve yoğun olarak yapılması,

Strateji

7.2. TARIMSAL VERIMLILIĞIN ARTIRILMASI

: -Yem maliyetlerinin düşürülmesi, -Tüm akarsu, baraj gölü ve göletlerde mevcut su ürünleri yetiştiriciliği

potansiyelinin tam olarak kullanılması, -Saklama ve soğuk hava deposu sisteminin yeterli kapasitede kurulması,

Tarım Üretimini üç ana grupta toplayabiliriz ki bunlar; bitkisel üretim, hayvansal üretim ve su ürünleri üretimidir. Tarımsal üretimde verimliğinin artırılması için uygulanacak stratejileri belirlerken bitkisel ve hayvansal üretimle birlikte sürdürülebilir tarım için ayrı stratejiler geliştirilmiştir.

7.2.1. Hayvansal Üretim

7.2.2. Bitkisel Üretim

Strateji : -Sun’i tohumlamada kan bağı kontrolüne göre tohumlama yapılması -Besleme, bakım şartlarının iyileştirilmesi ve hayvan barınaklarının tekniğe uygun

hala getirilmesi, -Şehir içinde bulunan hayvan barınaklarının bir araya getirilerek, üretimde ve

ürün işlemede organize sanayinin kurulması -Yem bitkileri ekilişinin artırılması, bakım şartlarının iyileştirilmesi -Yemlerde ve sütte aflatoksin kontrol denetiminin sağlanması

Strateji : -Burdur iklim ve toprak yapısına uygun sertifikalı veya anaç seviyede tohumluk

kullanılması, -Tarımsal üretimde belirlenen ihtiyaçlara göre girdi kullanılması,

88

-Nadasa bırakma yönteminden vazgeçip ürünlerin topraktan kaldırdığı ve verdiği

mikroelementlere göre planlı (münavebe veya oluşturulacak tarım deseni üretim planlamasına göre) ekimin sağlanması.

-Tarıma elverişli olup, ekilip dikilmeyen arazilerin tarıma kazandırılması,

7.2.3. Sürdürülebilir Tarım

Tablo 35 : Master Plan Stratejilerinin SWOT Analizi

Strateji : -İlde mevcut tarım arazilerinin sınıflarının ve kapasitelerinin göz önüne alınarak

değerlendirilmesi , -Her türlü yerüstü ve yer altı doğal kaynağın en iyi şekilde kullanılması, -Son yıllarda tüm gelişmiş ülkelerde uygulanan ekolojik (organik) tarımın

uygulanması, -Tüm dünyada olduğu gibi ilde de önemli bir sorun olan erozyonla gereken

mücadelenin yapılması,

Amaçlar Fırsatlar

Strateji Mevcut durum ve güçlü yönü

Zayıf Yönü Fırsatlar Tehlikeler

Bitkisel Üretim Hayvansal Üretim

-Yöreye uygun sertifikalı tohumluk kullanımı -Ortak Makine kullanımı -Drenaj problemi olan alanların rehabilite edilmesi -Münavebeli ekim sisteminin yerleştirilmesi (Ürünlerin topraktan kaldırdıkları ve verdikleri element ve minerallere göre) -Tarıma elverişli kullanılmayan arazilerin değerlendirilmesi -Arazi toplulaştırmasının sağlanması -Bakım ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi, yem bitkileri ekilişinin artırılması -Hayvan barınaklarının açık ve yarı açık hale dönüştürülmesi -Su ürünleri üretiminin artırılması Yemlerde ve sutte

İklim ve toprak yapısı uygun Kültür ırkı oranının çok fazla olması Alabalık yetiştiriciliği yapılabilecek su satıhlarının yeterli olması

Kooperatif üyeleri arasındaki çekişmeler

Kaba yem açığı Ahırların ev altlarında olması Balık yem fiyatlarının yüksek olması Kontrol

Yem bitkileri tohumu için pazar bulma şansı yüksek Su kaynakları, su ürünleri üretimi ve sulama için yeterli Yem Bitkileri ekim alanı için yer oluşturması Kota uygulanan ürünlerden açığa çıkan arazilerde kaba yem üretimi yapılabilir Hayvancılıktan sağlanan ürünün pazar payı olması

Erozyon Arazilerin çok parçalı ve küçük olması

Arazilerin dik ve taşlı olması

Miras yoluyla parçalanması Kullanım dışı arazilerin kiraya verilememesi Su kaynakları kirliliği

89

aflatoksin denetiminin oluşturulması

mekanizmasının olmaması

Tarımsal gelirin arttırılması

-Pazarlama sisteminin ve örgütlenmenin iyileştirilmesi -Sözleşmeli üretim modelinin yerleştirilmesi -Üretim maliyetlerinin azaltılması -Organize tarım ürünleri sanayinin kurulması, girişimcilik ruhunun geliştirilmesi

Örgütlenme oranı yüksek

Kooperatif çalışmaları genele yayılmamış süt ve yem üzerine odaklanmış Kooperatiflerde konuyu bilen sorumlu müdür sisteminin olmaması Üretilen ürünleri işleme imkanı yok yada yetersiz.

Üretilen ürünün pazar garantisinin olması

Gıda güvenliği

-Kaliteli ve standartlara uygun ürün üretimi -Kontrol ve denetim hizmetlerinin güçlendirilmesi

Verim düşük

Eski alışkanlıkların sürdürülmesi Kontrol hizmetlerinin birkaç kuruluş tarafından yapılması, yetki karmaşası

Ürün değişikliğine gidildiğinde gelir artacak dolayısıyla gıda güvencesi sağlanacak

Sürdürülebilir tarım

-Arazilerin kullanım kabiliyet ve sınıfları dikkate alınarak kullanımı -Erozyonla mücadele -Ekolojik tarım

Arazinin dik oluşu (Özellikle III. altbölge)

Kapari gibi bitkiler erozyonla mücadelede kullanılabilir Ürün deseni oluşturulabilir

Rüzgar ve su erozyonu

Doğal Kaynakların Kullanımı

Güneş Enerjisi araştırması İlin turizm yönünden tanıtımının yapılması

İl genelinde ortalama açık gün sayısı 150 gün olup, güneşlenme süresi 7 saattir. Birçok antik şehrin varlığı ve yayla turizminin yapılabilir olması

İlçe merkezlerinde ve kırsal kesimde sosyal hareketlilik sağlanması, yeni gelir imkanlarının oluşturulması

Kay.:Tarım İl Müdürlüğü-2004

90

BÖLÜM 8. PROGRAM VE PROJELER

8.1. AMAÇ VE STRATEJİLER KAPSAMINDA YER ALAN MEVCUT PROJELER Tablo 36: Burdur İlinde Uygulanan Özel İdare ve SYDV Kaynaklı Projeler

PROJE KATEGORİ

PROJELER

PROJE

SÜRESİ

HEDEF GRUP VE YARARLANICILAR

SORUMLU KURULUŞLAR Proje Bedeli (1000TL.) Bitm

iş Olan

Devam Ede

n

Teklif

Edilen

X Elektronik Meteorolojik Set(Öİ) 2004 Merkez İlçe İl Müdürlüğü 30,000,000

X

HPLC (Yüksek PerformansLikit Kramatografi Cihaz)(İÖ)

2004 Merkez İlçe(Laboratuar) İl Müdürlüğü 101,000,000

X Deijonize Su Cihazı 2004 Bucak İlçe Müdürlüğü İl Müdürlüğü 2,165,000

X Ot Slaj makinesı 2 adet(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler Bucak İlçe

Müdürlüğü 6,8000,000

X Pnömatik Mibzer(iö) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 6,8000,000

X Karma Yem Üretim Ünitesi1 ADET İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl Müdürlüğü 14,000,000

X Karma YEM Üretim Ünitesi(1 adet)(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 14,000,000

X Bio Enerji Tesisi(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 5,000,000

X Selektör Slaj Makinesi(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 30,000,000

X Selektör Binası Hayvan Pazarı Tamir ve Onarım(İÖ)

2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 30,000,000

X Basın Yayın Kırtasiye Giderleri(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 20,000,000

X Hayvan Hastalıkları İle Mücadele(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 20,000,000

X Proje akaryakıt Giderleri(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 20,000,000

X Bitki Hastalıkları ile Mücadele(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 20,000,000

x Hastalıklara Dayanıklı Karpuz Yetiştirıciliği(İÖ)

2004 İl-İlçe Müdürlüğü 3,000,000

X Hastalıklara Dayanıklı Karpuz Yetiştirıciliği(İÖ)

2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 15,000,000

X Antep Fıstığı Aşılaması(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 2,500,000

X Yabani Zetin Aşılaması(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 2,500,000

X Badem Ağacı Aşılaması(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 2,500,000

X Bodur Kiraz Yetiştiriciliği(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 16,000,000

X Bodur Elma Yetiştiriciliği(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 72,,000,000

X Çilek Yetiştiriciliği(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 3000,000 X Nar Yetiştiriciliği(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 3,000,000 X Ceviz Yetiştiriciliği(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 8,700,000 X Bağ Tesisi(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 16,500,000

X Plastik Sera Tesisi(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 27,500,000

X Yonca Üretim Gelişt. (İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 46,000,000

91

X Korunga Üretim Geliştirme(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 13,000,000

X Slajlık Mısır Üretimi Geliştirme(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 38,000,000

x Tohumluk Temini(İÖ) 2004 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 19,924,000

x Erken Uyarı Sistemi (Özel İd.) 2000 Merkez-Bucak (3

adet) İl-İlçe Müdürlüğü 7.000.000

x Buğday Toh. Alımı (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 25.000.000

x Pnömatik Mibzer Alımı(Öz. İd.) 2003 Merkez ve İlçeler (11


x Baskı Mak. Alımı (Özel İdare) 2003 Merkez (1 adet) İl Müdürlüğü 10.000.000

x Bilgisayar Alımı (Özel İdare) 2003 Merkez ve İlçeler (20


x Çilek Yet. Teşviki (Özel İdare) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 8.000.000

x Bodur Elma Yet.Teş. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 20.000.000

x Bodur Kiraz Yet.Teş. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 7.500.000

x Ceviz Yet.Teş. (Özel İdare) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 1.500.000

x Nar Yet. Teş. (Özel İdare) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 4.000.000

x Narenciye Yet. Teş. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe Müdürlüğü 1.000.000

PROJE KATEGORİ

PROJELER

PROJE

SÜRESİ

HEDEF GRUP VE YARARLANICILAR

SORUMLU KURULUŞLA

R Proje Bedeli (1000TL.) Bitm

iş Olan

Devam Ede

n

Teklif

Edilen

x Antep Fıstığı Yet.Teş. (Öz.İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe

Müdürlüğü 2.000.000

x Yağlık Ayçiçeği Yet. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe


x Nohut Yet.Geliştirme Pr.(Öz.İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe


x Bağ Tesisi Gel. Pro. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe


x Zir.Müc.Yayın Pro. (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe


x Plastik Sera Yapımı (Özel İd.) 2003 Merkez ve İlçeler İl-İlçe


x Çayır Biçme Mak.Alımı (Öz.İd.) 2003 Merkez (2 adet) İl Müdürlüğü 2.500.000

x Silaj Mak. Alımı (Özel İdare) 2003 Merkez (2 adet) İl Müdürlüğü 10.000.000

x Çukur Açma Mak.Alımı (Öz.İd.) 2003 Merkez (2 adet) İl Müdürlüğü 2.000.000

x VCD Player Alımı (Öz. İd.) 2003 Merkez ve İlçeler (11

adet) İl Müdürlüğü 1.000.000

x Un Değirmeni ve Tohum Temizleme Ünitesi (Özel İdare)

2003 Merkez İl Müdürlüğü 51.000.000

x Süt İneği Rasyonlarına Katılan Aspir Tanesinin Süt

2002 Merkez (Vet.fak.) İl Müdürlüğü 31.000.633

92

Verimi, Bazı Rumen ve Kan Parazitleri Üzerine Etkisi (Özel İdare)

x Bütün Pamuk Tohumunun Süt İneklerinde Kullanımı (Öz.İd.)

2002

x Sera Yapımı (Özel İdare) 2002 Ağlasun (25 aile ) İlçe


x Koyunculuk (SYDV) 2002 Ağlasun (20 aile) İlçe Müdürlüğü 41.000.000

x Okul Sütü Projesi (SYDV) 2002 Ağasun İlçe


x Bodur Elma Yetiştiriciliği (SYDV) 2002 Ağlasun (6 dekar) İlçe


x Seracılık (SYDV) 2002 Bucak (10 aile) İlçe Müdürlüğü 37.390.000

x Seracılığı Teşvik Prj. (SYDV) 2002 Gölhisar (10 aile x

250 m2 ) İlçe Müdürlüğü 15.000.000

x Bodur Elma Yet. (SYDV) 2002 Gölhisar (10 aile x İlçe


x Koyunculuk (SYDV) 2002 Gölhisar (10 Aile x 20 adet)

İlçe Müdürlüğü 39.600.000

x Koyunculuk (SYDV) 2002 Kemer (15 ailex 1 adet)


x Tohumluk Buğday Alımı (SYDV) 2002 Tefenni ( 84 aile x 100

kğ.) İlçe Müdürlüğü 4.600.000

x Koyunculuk (SYDV) 2002 Merkez (20 aile x 11 adet)


x Bulgur-Yem Kırma Mak. 2002 Ağlasun İlçe


x

Razaki Üzüm Çeşidine Uygun Budama ve Terbiye Şekilleri

2002 Merkez-Yeşilova (2 x 5 dekar)

İl-İlçe Mdl.-Manisa Bağcılık Araş.Enst.

2.122.200

x Silaj Mak. Alımı (Özel İdare) 2001 Merkez (3 adet) İl Müdürlüğü 3.363.000

x Kekik yetiştiriciliği (Özel İd.) 2001 Merkez ve İlçeler

(833m2 fide) İl-İlçe Müdürlüğü 4.988.000

x Ph ve Oksijenmetre Alımı(Ö.İ.) 2001 Merkez (1 adet) İl Müdürlüğü 1.750.000

x Hindi Palazı Yet. (SYDV) 2000 Merkez (75 ailex50


x Koyun Yet. (SYDV) 2000 Merkez (10 ailex10 adet) İl Müdürlüğü 7.000.000

x Sera Yapımı 2000 Bucak (10 ailex210 m2)

İlçe Tarım Müdl. 9.100.000

x Erken Uyarı Sistemi (Özel İd.) 2000 Merkez-Bucak (3


x Domates Fidesi Alımı(Öz.İd.) 2000 Bucak İlçe Tarım

Müdl. 200.000

x Damla Sulama Tesisi(Özel İd.) 2000 Bucak İlçe Tarım

Müdl. 259.000

x Bodur Elma Bahçe Tesis(Ö.İ.) 2000 Merkez ve İlçeler

(2500 fidan) İl-İlçe Müdürlüğü 3.000.000

x Arıcılık (SYDV) 1999 Gölhisar (18 ailex20 kovan)


x Meyvecilik (SYDV) 1999 Gölhisar (Meyve Fidan Dağıtımı)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Karamanlı (22 ailex1 baş)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Kemer (18 ailex 1 baş)


93

x Hindi Palazı Yet. (SYDV) 1999 Kemer (58 aile-6000

adet) İlçe Tarım Müdl. 3.000.000

x Koyun Yet. (SYDV) 1999 Kemer (9 aile-95 adet)


x Arıcılık (SYDV) 1999 Yeşilova (37aile-400 kovan)


x Seracılık (SYDV) 1999 Kemer (19ailex220m) İlçe Tarım Müdl. 9.181.000

x Arıcılık (SYDV) 1999 Çavdır (24 ailex10 kovan)


x Koyunculuk (SYDV) 1999 Çavdır (21 ailex11 baş)


x Kültür Mantarı Yet. (SYDV) 1999 Çavdır (3 aile-670

m2) İlçe Tarım Müdl. 1.926.000

x Seracılık (SYDV) 1999 Çavdır (20 ailex216m2)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Çavdır (24 ailex1 baş) İlçe Tarım Müdl. 12.000.000

x Seracılık (SYDV) 1999 Çavdır (1 ailex 1000 m2 plastik sera)


x Arıcılık (SYDV) 1999 Merkez (44 ailex10 kovan) İl Müdürlüğü 10.500.000

x Seracılık (SYDV) 1999 Merkez (10 ailex 225 m2) İl Müdürlüğü 6.500.000

x Yumurta Tavuğu Yet. (SYDV) 1999 Merkez ( 237 ailex30


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Merkez ( 15 ailex 1 baş) İl Müdürlüğü 7.500.000

x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Altınyayla (40 ailex 1 baş)


x Koyunculuk (SYDV) 1999 Ağlasun (17 ailex10 baş)

İlçe Tarım Müdl.

x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Ağlasun (200 ailex1 baş)

İlçe Tarım Müdl.

x Seracılık (SYDV) 1999 Bucak (20 ailex210 m2)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Bucak (20 ailex1 düve)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1999 Çeltikçi (14 ailex1 baş)


x Seracılık (SYDV) 1999 Çeltikçi (10 ailex210m2)


x Çilek Yetiştiriciliği (Özel İdare) 1999 Ağlasun (30.000

fide+damla sulama) İlçe Tarım Müdl. 1.666.000

x Ahududu Yet. (Özel İdare) 1999 Merkez ve İlçeler

(2000 adet) İl-İlçe Müdürlüğü 350.000

x Böğürtlen Yet. (Özel İdare) 1999 Merkez ve İlçeler

(2000 adet) İl-İlçe Müdürlüğü 500.000

x Bağcılık (Özel İdare) 1999 Merkez ve İlçeler (15.300 adet)

İl-İlçe Müdürlüğü 1.071.000

x Seracılık (Özel İdare) 1999 Merkez-Tefeni (3 adetx210m2)

İl-İlçe Müdürlüğü 2.250.000

x Alet Bakım Onarım (Özel İd.) 1999 Silaj Mak. Yedek

Parça Alımı İl Müdürlüğü 146.000

x Zir. Müc.İlaç Alımı (Özel İd.) 1999 Projeli Seralarda

Mücadele İl Müdürlüğü 59.915

x Arıcılık (SYDV) 1998 Altınyayla (10 ailex15 kovan)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1998 Altınyayla (19 ailex1 baş)

İlçe Tarım Müdl. 6.200

x Seracılık (SYDV) 1998 Ağlasun (20 ailex200 m2)


x Süt Sığırcılığı (SYDV) 1998 Bucak (2 ailex 1baş) İlçe Tarım Müdl. 750

94



x Yumurta Civcivciliği (SYDV) 1997 Altınyayla (980 adet) İlçe Tarım

Müdl. 63.700

x Etlik Civciv (SYDV) 1997 Altınyayla (970 adet) İlçe Tarım Müdl. 58.200

x Alabalık Yetiştiriciliği (SYDV) 1996 Altınyayla-(1 tesis-

3000 yavru) İlçe Tarım Müdl. 66.000

x Mantar Yetiştiriciliği (SYDV) 1996 Altınyayla-(1 tesis) İlçe Tarım

Müdl. 250.000

x Etlik Civciv (SYDV) 1996 Altınyayla-( 980 adet)




Kay.:Tarım İl Müd.2004 8.1.1. Kooperatif Faaliyetleri

Tarımsal amaçlı kooperatiflerin Bakanlık destekli olarak uyguladıkları projelerden önceki yıllarda tamamlanmış olanları ve halen uygulanmakta olan projeler aşağıya çıkarılmıştır.

• Leblebi fabrikası projesi : Yeşilova-Niyazlar Tarımsal Kalkınma Koop.

• 5000 ton/yıl Kapasiteli soğuk hava deposu projesi : Bucak-Karapınar Tarımsal

Kalkınma Kooperatifi Ayrıca “Ortaklar Mülkiyetinde 200 Baş Süt Sığırcılığı Projesi“ Bakanlıkça

hazırlanan tip projelerden olup proje kapsamında işletme binası, ahır inşaatlarının yapımı, süt soğutma tankı, canlı demirbaş (Gebe düve) ve süt nakil aracı bulunmaktadır. Proje süresi finans kaynağı T.C. Ziraat Bankası olanlar 5 yıl, Bakanlık olanlar 7 yıldır. Bu projeyi uygulayan kooperatiflere ayrıca işletme kredisi verilmektedir.

Ortaklar Mülkiyetinde 200 baş(100x2) süt sığırcılığı projesini uygulayan tarımsal amaçlı kooperatifler:

• Aziziye Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1993’de başlamış 2000’de

tamamlanmıştır.

• Kuşbaba Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1997’de başlamış 2002’de tamamlanmıştır.

• Kayış Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1996’da başlamış 2001’de tamamlanmıştır.

• Kılavuzlar Sulama Kooperatifi. 1996’da başlamış 2001’de tamamlanmıştır.

• Büğdüz Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1993’de başlamış 2000’de tamamlanmıştır.

• Yassıgüme Sulama Kooperatifi. 1997’de başlamış 2002’de tamamlanmıştır.

• Kayaaltı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1993’de başlamış 2000’de tamamlanmıştır.

95

• Kozluca Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1993’de başlamış 2000’de

tamamlanmıştır.

• İlyas Sulama Kooperatifi. 1993’de başlamış 2000’de tamamlanmıştır.

• Yarıköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1996’da başlamış 2003’de tamamlanmıştır.

• Kozluca Sulama Kooperatifi. 2000’de başlamış 2007’de tamamlanacaktır.

• Kuzköy Sulama Kooperatifi. 2001’de başlamış 2008’de tamamlanacaktır.

Ortaklar Mülkiyetinde 200 Baş (50x4) Damızlık Sığır Yetiştiriciliği Projesi :

• İğdeli Sulama Kooperatifi. 2000’de başlamış 2007’de tamamlanacaktır.

Ortaklar Mülkiyetinde 5 ton/gün kapasiteli soğuk hava depolu mandıra projesi: • Gölhisar Merkez Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. 1996 Yılında başlamış olup

2003 yılında tamamlanmıştır.

• Merkez İlçe SS Çallıca Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 2004 yılı yatırım Programına alınmış ,yatırım kredisi tahsis edilmiştir. Burdur ilinin hayvan varlığının %97,01’i kültür ve %1,75’i kültür melezi olan bir il olarak diğer illere damızlık süt sığırı sattığı da göz önüne alındığında ildeki Kültür ırkının oranını artırmaya yönelik olarak uygulanan Ortaklar Mülkiyetinde 200 baş Süt Sığırı Yetiştiriciliği Projelerinin bundan sonra yararlı olmayacağı ortaya çıkmaktadır.

Çünkü damızlık süt sığırları yine Burdur ilinden seçilmekte ve hayvan bir ahırdan diğerine aynı il sınırları içinde yer değiştirmektedir.

Bu nedenle Burdur’da hayvancılığı geliştirmek açısından “Damızlık Süt Sığırı

Yetiştiriciliği” projelerinin süt üretmekten çok kaliteli damızlık üretimine yönelmesi ve işletmecilik şeklinde 2 baş hayvan yerine en az 15 baş hayvanla uygulanması küçük işletmelerin çiftlikler şekline dönüştürülmesi için destek verilmesi daha uygun olacaktır.

8.1.2. Yayım Faaliyetleri Yayım konusunda Burdur İl Müdürlüğünce sürdürülmekte olan 4 tane Bakanlık projesi mevcuttur. Bunlar : Yaygın Çiftçi Eğitim Projesi (YAYÇEP) :

Bu proje çiftçilerimizin tarım kültürünü geliştirmek ve tarımın çeşitli alanlarında bilgi ve beceri kazanmalarını sağlamak amacıyla televizyon ile YAYÇEP 1991-1998 yılları arasında I.’si uygulanan projenin 2001-2006 yılları arasında uygulanmak üzere II.’si uygulamaya konmuştur. Proje kapsamında kayıt yaptıran çiftçilere televizyon yayınları dışında kitap ve uygulamalı eğitim desteği de sağlanmaktadır. Ulusal Eğitime Destek Kampanyası Projesi :

2001 Yılında uygulamaya konulan projenin amacı sosyoekonomik yönden

yoksulluk içinde bulunan, zorunlu eğitim çağını geçmiş eğitimsiz 14-45 yaş arası genç kızlarımız ve kadınlarımız başta olmak üzere yetişkin nüfusun tümünün eğitim

96

ihtiyaçlarını belirleyerek eksik eğitimlerini tamamlayabilmelerine yönelik programlar uygulamak, yöre ve ülke ekonomisinin gelişmesi doğrultusunda temel yaşam becerileri kazanmalarına, aileye gelir veya ek gelir getirici çeşitli konularda istihdama yönelik meslek edindirmektir. Ayrıca temel sağlık, beslenme, hijyen gibi konularda program ve materyal geliştirmek uygulamaya koymak, bu konularda televizyon programları hazırlamak ve yayınlanmasını sağlamaktır. Proje Bakanlık ve İl Müdürlüğü sorumluluğunda devam etmektedir. Kadın Çiftçi Eğitim ve Yayım Projesi :

Proje 2000 yılında başlamış olup 2004 yılında da devam etmektedir.. Projenin

amacı, işletme ve tarım faaliyetlerinde bulunan kadın çiftçileri (ev ekonomisi eğitimi dışında) tarımsal konularda tarımsal üretimin geliştirilmiş yayım yöntemleri ile eğitmek ve önerilerde bulunmaktır. İl Müdürlüğü sorumluluğunda proje devam etmekte olup önümüzdeki yıllarda da devam edilmesi uygun olacaktır. Er ve Erbaşların Eğitimi Projesi :

Tarım Bakanlığı ile Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı işbirliğinde

silah altında bulunan er ve erbaşlara tarımsal konularda bilgi ve beceri kazandırmak için kurslar düzenlenmektedir. Er ve erbaşlardan talep geldiği takdirde ilgili konularda uygulamalı kurslar düzenlenmektedir. Katkı Kalıntı İzleme Planları :

a-Yaş Meyve ve Sebzelerde Kalıntı İzleme Planı: Burdur ilinde uygulanmaya 2002 yılında başlanmıştır. İlde üretilen yaş meyve ve sebzelerde zirai ilaç kalıntıları aranmaktadır. Halen devam etmektedir.

b-Çiğ Sütlerde Genel Bakteri ve Somatik Hücre Sayısı Denetim Planı (Süt-1) : Çiğ Sütlerde Genel Bakteri ve Somatik Hücre Sayısı Denetim Planı 02.09.2003

tarihinden itibaren Bakanlığımızın talimatı gereği ilimizde uygulanmaya başlanmıştır. 2003 Yılında ilimizde faaliyet gösteren 6 işletme programa alınmıştır.

Aynı konu ile ilgili olarak İlçe Müdürlükleri personelimiz ve ilçelerimizde faaliyet gösteren kooperatif başkanlarının katıldığı eğitim çalışmaları düzenlenmiştir. 2004 Yılında da köylerimizde aynı konu ile ilgili eğitim çalışmasına Şube Müdürlüğümüz ve Çiftçi Eğitim ve Yayım Şube Müdürlüğümüz ile birlikte devam edilmektedir. c .Çiğ Sütte Kalıntı İzleme Planı (Süt-2) Çalışmaları Çiğ Sütte Kalıntı İzleme Planı gereği süt işleme tesislerinden süt numunesi alınarak Aflatoksin M1 ve Veteriner İlaç kalıntılarının tespiti için, Ankara İl Kontrol Laboratuar Müdürlüğü, Pendik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Etlik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne gönderilmektedir.

Konu ile ilgili olarak Çiftçi Eğitim ve Yayım Şube Müdürlüğü ve Kontrol Şube Müdürlüğü koordineli olarak çiftçilerimizin eğitim faaliyetleri sürdürülmektedir.

:

97

d- Bal’da Kalıntı İzleme Planı Çalışmaları : Bakanlığımızın Ulusal Kalıntı İzleme Genelgesi 2003 yılında ilimizde uygulanmaya başlanmıştır.

e- Su Ürünlerinde Kalıntı İzleme Planı: 2002 yılında uygulamaya başlanmış olup Yasaklı maddeler (hormonlar ve bazı

antibiyotikler), antihelmentikler, elementler, antibakteriyeller ve boya kalıntısı olup olmadığı, balıklarda araştırılmakta, ayrıca balık yemlerinde aflatoksin analizi yapılmaktadır. 8.1.3. Hayvancılığın Desteklenmesi İle İlgili Uygulanan Projeler Bu kararnamenin amacı; Türkiye hayvancılığının geliştirilmesi ve hayvansal üretimin artırılması maksadı ile kaliteli kaba yem açığının giderilmesi için yem bitkileri üretiminin teşvik edilmesi genetik ıslahın yaygın hale getirilmesi, soy kütüğü kayıtlarının tutulması ve belgeli damızlık kullanımının teşvik edilmesidir. Çayır Mera Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi

1991 yılında 18 ilde başlayan proje tüm illerde uygulanır hale getirilmiş ve 2006 yılına kadar sürecektir. Projenin amacı yem bitkileri ekilişlerinin arttırılarak kaliteli kaba yem açığının giderilmesi ve meralar üzerindeki baskıyı azaltmak için silaj yapımını teşvik etmektir. Ayrıca ıslah programları ile kültür ırkı hayvancılığın teşvik edilecektir.

Uygulama safhasında tarım alet-makinaları alımı, boğa barınağı yapımı, damızlık boğa alımı, suni tohumlama uygulamaları ve yem bitkileri tohumu desteği yapılmaktadır. Bu kapsamda Burdur İlinde 2003 yılında destekleme, teşvik primi olarak ; -Yem Bitkileri Desteklemeleri: İl genelinde 567 proje onaylanmış ve 1,242,355,306,730 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Hayvancılık Desteklemeleri: Tutarı:126,510,264,000 TL dir. -Suni Tohumlama Desteği:3883 Yetiştiriciye 9389 baş- 64.529.000.000 TL dir. -Gebe Düve Alım Desteği :Damızlık sertifikalı 5 yetiştiriciye 15 baş-4.020.000.000 TL , Saf ırk sertifikalı 111 yetiştiriciye 213 baş 32.520.000,000 TL -Su Ürünleri Desteklemesi: 2 İşletmeye 30,045 kg balığa 2.655.360.000TL Ana Arı Alıp Kullanan Arıcılara İlişkin Desteklemeler :5 üreticiye 137 ana arı için 548,000,000 TL dir. Ayrıca 2000-2001 yıllarında akanlıkça belirlenen şartlarda erkek danası olanlara ;

98

-Süt Teşvik Primi Desteklemeleri : Toplam 24.028 çiftçiye 2.772.213.233.234 TL süt teşvik primi desteklemesi yapılmıştır.

Mera Islahı ve Amenajman Projeleri Bu projelerle İllerde Mera Kanunu gereğince tespit ve tahdit işlemleri tamamlanmış olan meraların ıslah edilmesi amaçlanmıştır. Bu projelerin bedelinin tamamı Mera Fonu tarafından karşılanmakta olup Burdur İlinde 790 ha. mera alanının ıslah projeleri hazırlanarak uygulamaya konulmuştur.

Ön Soy Kütüğü Projesi Bu proje ile tüm sığırların kayıt altına alınması ve suni tohumlama yapılan hayvanların tümünü kayıt altına alması amaçlanmaktadır. Nisan 1998’ den itibaren Merkez ilçe suni tohumlama işleri Holstein Damızlık Sığır Yetiştiricileri birliğine devredilmiş ve birkaç yıl içinde tamamen birliğe bırakılmıştır. Özel sektör tarafından yapılmakta olan suni tohumlama faaliyetleri bu proje ile denetlenecektir.

8.2 . PROGRAMLARIN VE PROJELERİN BELİRLENMESİ

8.2.1. Hayvancılığın Geliştirilmesi Programı Proje Konuları : -Besi ırkı büyükbaş hayvan ırklarının geliştirilmesi projesi, -İl içi ve çevre illerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere damızlık hayvan üretim

işletmelerinin kurulması, -Bakım ve beslemenin geliştirilmesi projesi, -İlin iklimine çok uygun olan açık ve yarı açık süt ve besi sığırcılığının

yaygınlaştırılması projesi, -İl içi ve çevre iller için besi sığırcılığına uygun olan genç yaştaki hayvanların

tespiti, dağıtımı ve beslenerek daha fazla ve kaliteli et üretimi çalışmaların yapılması, -İlde yeterli sayıdaki resmi ve serbest çalışan veteriner hekim ve veteriner sağlık

teknisyenlerinin çalışmalarının organize edilerek mevcut hayvan populasyonunun sağlığının en üst seviyeye yükseltilmesi,

-Hayvan hareketlerinin en iyi şekilde denetlenmesi, -Besi hayvanlarının besi süresi ve beslenme teknikleri konusunda gerekli eğitim

ve yayımın yapılması, -İlde mevcut meraların iyileştirilmesi, -İlde ve çevresinde farklı dönemlerde ekili-dikili alanın yeterince değerlendirilmesi

için; arı kovanı ve arı ailesi temini, ana arı üretimi, arı hastalıkları ile mücadele ve gezginci arıcılık gibi konularda gerekli eğitim ve yayımın yapılması,

-Yerleşim merkezlerinde bulunan hayvancılık işletmelerinin yerleşim alanı dışında toplanarak bir araya getirilmesi,

-Hayvansal üretimlerden elde edilecek hammaddelerin işlenmesi için organize sanayinin oluşturulması.

-Suni tohumlama teşviklerinin üreticiye değil tohumlamacıya verilmesi (Üreticiden alınacak ücretten teşvik miktarının düşülmesi) kayıtların daha düzgün ve güvenilir olmasını sağlayacaktır.

8.2.2. Yem Bitkileri Tohum ve Üretimin arttırılması Programı; Proje Konuları : -İlde kota uygulanan ürünlerin yerine yem bitkileri yetiştiriciliğinin sağlanması,

99

-Yem bitkileri ekilişi için gerekli olan tohum üretimine ağırlık verilmemesi,

8.2.3. Yayım Çalışmalarının Geliştirilmesi Programı

Proje Konuları; -Mera kanunu ile meraların hayvan yetiştiriciliğinde yemleme tekniğine

uyulmasının ve kaba yem bitkileri ile silajın öneminin çiftçilere anlatılması, -Kaliteli girdi üretimi, temini ve dağıtımı ile tekniğine uygun hayvan yetiştiriciliğinin

sağlanması konusunda özel sektörün daha aktif hale getirilmesi, -Hayvansal üretiminde yoğun rol oynayan kadın çiftçilere yönelik teknik ve sağlık

konularını kapsayan eğitim ve yayım çalışmalarına ağırlık verilmesi, -Yayım hizmetlerinde üreticiye hizmet veren özel sektör kuruluşlarının da

devreye sokulması.

8.2.4. Tarıma Dayalı Sanayinin Geliştirilmesi Programı Proje Konuları: - Entegre su ürünleri işleme ve şoklama tesislerinin kurulması, - Entegre süt ürünleri işleme tesislerinin kurulması, - Mevcut tesislerin faaliyete geçirilmesi,

8.2.5. Tarım Ürünleri Pazarının Ve Borsasının Geliştirilmesi Programı Proje Konuları; -Canlı hayvan borsasının kurulması ve çiftçi yararına yönlendirilmesi, -Sütün pazarlanmasında kooperatiflerin Kooperatifler Birliği çatısı altında birlikte

hareket ederek değeri fiyatında satılmasının ihale yöntemiyle sağlanması, -Su ürünleri üretiminin arttırılması için mevcut su kaynaklarının yeterince

değerlendirilmesi, şoklama ve depolama sistemlerinin kurulması, -Paketleme, tanıtım, derecelendirme, sınıflama çalışmalarının yapılması,

8.2.6. Kooperatiflerin Güçlendirilmesi Ve Daha Etkin Hale Getirilmesi -İlde Kooperatif olmayan köylerde örgütlenme yapısının düzenlenmesi, -Aynı köyde hem sulama hem tarımsal kalkınma kooperatifinin önlenmesi ve tek

bir kooperatif bulunmasının sağlanması, -Kooperatiflerde sorumlu yöneticilik kavramının geliştirilmesi, ürünlerin etkin bir

şekilde tek elden değerlendirilmesinin sağlanması, -Aynı amaçlarla kurulmuş ve faaliyette bulunan zirai ürünler kooperatiflerinin

daha etkin hale getirilmesi,

8.2.7. Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Güçlendirilmesi Proje Konuları ; -Yavru balık üretiminin yeterli ve sağlıklı yapılabilmesi için gerekli tedbirlerin

alınması, -İlde 991,5 ton/yıl olan mevcut su ürünleri tesisleri kurulu kapasitesi dikkate

alınarak ucuz ve kaliteli balık yemi üretim tesisinin kurulması, -Mevcut tüm su ürünleri üretim kapasitelerinin kullanılabilmesi için yeni tesislerin

kurulmasının teşvik tedbirlerinin alınması, -Daha uzun süreli muhafaza yönteminin sağlanması, üretilen ürünün tüketiminin

aylara yayılabilmesi ve fiyat dengesinin kurulabilmesi için şoklama ve depolama tesislerinin kurulması,

8.2.8. Yöreye Uygun Kekik, Salep, Ahududu Gibi Ürünlerin Üretiminin

Teşvik Edilmesi -Kekik, salep, ahududu vs. üretiminin desteklenmesi, kurutma, paketleme

tesislerinin kurulması,

100

8.2.9. Araştırma, Geliştirme Ve Planlama Çalışmalarının Yapılması Proje Konuları: -Üretimde rolü yüksek olan kadın çiftçilerin tarımsal ve hayvansal üretim,

ürünlerin değerlendirilmesi, hijyen, verimlilik gibi konularda eğitilmeleri, -Tarımsal arazilerin tamamının tarımsal üretimde verimli olarak kullanılması için

gerekli tedbirlerin alınması, -Süt, et, bal gibi ürünlerin yetiştirme tekniği, işlenmeleri, pazarlanmaları

konusunda gerekli araştırma ve eğitimlerin yapılması, -Çiğ sütlerde tespit edilen aflatoksin M1’in yemlerden bulaşabileceği ihtimalinin

yüksek olması nedeniyle Burdur ilinde faaliyette bulunan ve yem fabrikaları ve yem bayilerinde aflatoksin M1 izleme planının uygulamaya konulması. Aflatoksin M1 : Küf mantarları tarafından üretilen ve bilinen en kuvvetli mikotoksinlerdendir. Hayvanlar tarafından süt, dışkı ve idrarla dışarı atılır. Ülkemizde geviş getiren hayvanların karma yemlerinde 50 ppb, süt ve süt ürünlerinde ise 0,05 ppb kabul edilebilir limit olarak tespit edilmiştir. Mikotoksin : Çeşitli mantar türleri tarafından sentezlenen, insan ve hayvanlar tarafından alındıklarında öldürücü, akut veya kronik zehirlenmelere neden olan kimyasal maddelerdir. 8.2.10.Burdur'da Tarım ve Gıda Sanayi, Hayvancılık Sektörleri ile ilgili Görüş ve

Öneriler

Burdur ili coğrafi konumu ve ikliminden kaynaklanan önemli avantajlara sahiptir .İlin kalkınma stratejilerini planlarken yalnızca ilin gereksinim ve Pazar olanaklarını değil bölge ve Türkiye’nin Pazar olanaklarını ve ihracata yönelik yatırım alanlarını değerlendirerek üreticiyi bu sektörlere yönlendirmek gereklidir.

Burdur da fiğ ,slajlık mısır ,yonca,korunga hayvancılık yapılan ilimizin en önemli

yem bitkilerindendir. Anason üretimi arttırılarak sürdürülmelidir. Hayvancılığa ağırlık verilirken bitkisel üretim gelişme hızı düşük seyretmektedir.

Taze sebze üretimi arttırılarak yaz aylarında Antalya’nın taze sebze gereksinimi karşılanabilir.

Diğer öneriler:

Tahıllar,mısır nohut, mercimek üretimi gereksinimden azdır. Sürekli artan talep,geniş yurt içi ve yurt dışı Pazar olanakları birim alandan

yüksek verim alabilme olanağı ile yüksek gelir alanı olduğundan verimin arttırılması,ısıtmalı seraların yaygınlaştırılması, ihracata uygun üretim yapılması sulanan alanların arttırılması gerekmektedir.

Meyvecilik birim alandan yüksek gelir elde etme imkanı,iklim koşullarının uygun olması nedeniyle önemli bir sektördür. Meyve üretimi için dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi, depolama,sınıflandırma tesislerinin kurulması ve çeşit farklılığının giderilmesi önerilebilir. Yağlı tohumlar ülkenin ham yağ açığı olduğu için önem arz eder Tıbbi ve aromatik bitkilere artan talepten faydalanılabilir. Organik tarım ürünlerine dünya da ve Türkiye de artan talepten faydalanılabilir. Üreticinin ve tüketicinin bilinçlendirilmesi için eğitim çalışmaları yapılarak organik üretim ile çevre turizm potansiyelinden faydalanılabilir.

101

Tarıma Dayalı Gıda Sanayi Burdur da 45 adet ekmek fırını, 3 un fabrikası, 1kadayıf, 3 Kemalpaşa tatlısı İmalathanesi, 2 Makarna Fabrikası,4 Sucuk İşletmesi ,12 adet süt ürünleri fabrika ve mandırası, 5 adet şekerleme,lokum küp şeker imalathanesi3 helva ,1tuz işletmesi,2 Meyve suyu Kola Gazoz Fabrikası2 Baharat ve Kuruyemişçi-2 Turşu imalathanesi1 Gıda ambalaj imalathanesi olmak üzere toplam 111 tarıma dayalı gıda sanayi mevcuttur. Öneriler 1-Kuru meyve sebze ihraç olanağının varlığı sofralık dışı ürünü değerlendirme imkanı ile önem verilmesi gereken bir alandır. Küçük ölçekli basit kapasiteli maliyeti düşük tesis olanakları yaratılabilir. Alt Yapı Önerileri 1-Tarıma uygun olduğu halde işlenmeyen tarım arazileri uygun ürün motifiyle değerlendirilebilir. 2-Yeni arazi toplulaştırması projeleri uygulanabilir 3-Pazar durumu göz önüne alınarak üretim deseni oluşturulabilir. 4-Toplam tarım alanlarının olanaklar ölçüsünde sulamaya açılması gerçekleştirilebilir. 5- Sebze ve meyve hali kurulabilir. 6- Tohum üretim ve sertifikasyonu için fakülte ve laboratuvar kurulması (Tohum ıslahı) Üretim Önerileri Tarımsal ürün işleme tesisleri arttırılmalı 2-Sanayide kullanılacak ağaç yetiştiriciliği teşvik edilebilir. 3-Tıbbi ve aromatik bitkiler açısından zengin olan ilimizde bu ürünlerin üretim ve işlenmesi sağlanabilir. 4-İşletme ve köy ölçeğinde ürün işleme tesisleri kurulabilir.Reçel, turşu ,konserve gibi ürünlerin pazarlanması üretici örgütleri tarafından sağlanabilir. 5-Örtü altı erken fide dikim ve kesme çiçek üretim olanakları değerlendirilebilir. 6-İlimizde ikinci ürün kavun yetiştiriciliği yapılarak eylül sonu ekim başında Pazar olanaklarından faydalanılabilir. 7-Mantar yetiştıriciliği düşük maliyette aile işletmelerinde yapılabilir. 8-İlimizde kuru koşullarda yetişebilecek ürünlerin üretimi teşvik edilebilir. 9-Ülkemizde kaliteli ve yeterli miktarda yem hammadde üretiminin olmamasından dolayı ithal ettiğimiz yemin ilimiz bazında da kaliteli hammadde yeterli mineral katkılarıyla kesif yem üretiminin arttırılması için gerekli çalışmalar yapılabilir. 10-Şaraplık üzüm çeşitleri yetiştirilmesi sağlanmalı 11-İlimizde 2. ürün olarak hıyar yetiştiriciliği teşvik edilmeli HAYVANCILIK Hayvansal üretim işletmeler için çok çeşitli kazanımlar sağlamaktadır. Bitkisel üretimden elde edilen bazı ana ve yan ürünlerin daha iyi değerlendirilebilmesi, iş gücünün dengeli olarak kullanılabilmesi , riskin azaltılması , işletmelerde nakit akışına devamlılık kazandırması ve işletme üretiminin pazara yönelik duruma getirilmesi ile oldukça önemli bir sektördür. Burdur da hayvancılık önemli bir potansiyele sahiptir. İlimizde birlik kanalı ile damızlık düve üretimi önemli bir düzeye ulaşmıştır. Dış alımın yasaklandığı 1996 yılına kadar Burdur da 15000 ithal düve getirilmiş olup bu gün kooperatifler, yetiştiriciler Birliği ,üretici ve il müdürlüğü çalışmaları sonucunda toplam sığır varlığının tamamına yakını kültür ve kültür melezi haline dönüşmüştür.

102

İlimizde sağlıklı yürüyen bir kayıt sistemi vardır. Ilimzdeki 24513 işletmedeki

104793 hayvan kayıt altına alınarak hayvanlar küpelenmiş ve pasaportları çıkartılmıştır.Ayrıca D.S.Y.B. de 10000 hayvanın verim kayıtlarını tutarak soy kütüğü hizmetleri vermektedir.

Burdur da 2003 yılı itibariyle Türkiye geneline satılan damızlık düve sayısı 15000

baş dolayındadır. Bu da Türkiye açısından kayda değer bir değerdir.

Hayvansal üretim Burdur için önemli bir geçim kaynağı niteliğindedir. Et ve yumurta tavukçuluğu yanında üyükaş hayvan yetiştiriciliği bilhassa süt inekçiliği konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiş ve üretim miktarları dikkate alınmaya değer boyuta ulaşmıştır.

Bu nedenle organize sanayi bölgesi kurulası alinde kente ve yörenin ekonomik

yapısına önemli katkı sağlanmış olacaktır. Böylece üretilen et ve sütü işleyecek entegre tesise daha kolay ulaşılacaktır.

Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi kurulması çalışmaları aşlamış olup ilimiz Tefeni içesi Seydiler Köyü hazine arazisinde yer tesisi yapılmış olup tahsis çalışmaları devam etmektedir. Kooperatifler üst Birliği ve Kooperatif yöneticileri ,Türkiye’nin Hollanda’sı olan ilimizde kaba yem açığını kapatmak, kesif yemin daha az yedirilerek süt üretim maliyetini düşürmek için ortaklarına daha fazla yem bitkisi ekmeleri konusunda çalışmalarda bulunmalıdır.

Ayrıca kooperatifler süt aldıkları işletme sahiplerini bakanlığımız süt tebliği

gereğince sütteki bakteri sayısını düşürmesi ve temiz süt elde edilmesi konusunda çalışmalar yapmalıdır.

Özet olarak Burdur hayvancılığının başlıca sorunları: 1-Süt işleme olanakları yetersiz. 2-Yem bitkileri üretim alanı az. 3-Küçük ölçekli hayvancılık ve su ürünleri işletme yapısı hakim. Gelişmeye Yönelik Potansiyeller 1- İşletmelerin daha yüksek bir kapasite ile pazara girmeleri sağlanabilir. 2- Organik hayvan ve hayvansal ürün üretimi 3- Süt ve yumurta fazlalığı için Pazar olanakları ve bölgesel açık değerlendirilebilir. 4- Kültür balıkçılığı üzerinde durulabilir. 5- Süt teşvik primleri arttırılmalı 6- Hayvanlar da karma yem tüketimi azaltılıp yem bitkisi, küspe ,slaj kullanarak maliyet

düşürülmelidir. 7- Yem Bitkisi ekim alanı artırılmalıdır. 8- Yerli ırk hayvanlar melezleme ile verimleri artırılabilir. Uygulanacak Proje Alanları 1-Modern Sanayi Tesisi 2-Kültür Balıkçılığı 3-Canlı Hayvan Borsası 4-Damızlık İşletme Merkezleri 5-Organize Sanayi Bölgesi

103

8.3. ÖNCELIKLI PROJELER

Tablo 37: Öncelikli Proje Konusu Önerileri Program Proje Kategorisi Proje ismi Uygulama

Süresi Yürütücüler

Hayvancılığın Geliştirilmesi

Devam eden: Yeni Proje Önerileri:

1-Hayvancılığın Geliştirilmesi Projesi 1-Hayvan ırkını geliştirme projesi -Damızlık üretim işletmelerinin

kurulması -Besi sığırı yetiştiriciliğinin

desteklenmesi 2-Küçükbaş hayvancılığı teşvik projesi 3-Arıcılığı teşvik ve hastalıklarla

mücadele 4-Hayvan barınaklarının geliştirilmesi

6 Yıl 5 Yıl 5 Yıl 5 Yıl 10 Yıl

TKB TKB-Özel İdare TKB-Özel İdare TKB-Özel İdare TKB-Özel İdare-Özel sektör

Yem Bitkileri Üretiminin Artırılması

Devam Eden: Yeni Proje Önerileri:

1-Çayır-Mera Yem Bitkileri Geliştirme Projesi

1-Bazı ürünlerdeki kota uygulamasıyla

boşalan tarım arazilerine yem bitkileri ekilmesi projesi

2-Yem bitkileri tohumu üretiminin

artırılması projesi

5 yıl 5 yıl

TKB TKB TKB

Yayım Devam Eden: Yeni Proje Önerileri

1-KAÇEP 1-Kadın çiftçi eğitim projesi (Bu yıl

sona erecek olan KAÇEP’ne devam edilmesi)

2-Hayvan beslemede kullanılan yem

çeşitlerinin geliştirilmesi, silaj yapım teknikleri ve sap samanın kimyasallarla muamelesi

3-Yayım hizmetlerinde özel sektörün

devreye sokulması

5 Yıl 5 Yıl 2 Yıl

TKB TKB TKB

Pazarlama Yeni Proje Önerileri

1- Pazar bilgi sisteminin oluşturulması 2- Su ürünleri için soğuk hava deposu

kurulması

5 Yıl 2 Yıl

TKB ve ÖZEL İDARE ÖZEL SEKTÖR

Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Güçlendiril mesi

Yeni Proje Önerileri

1- Yavru balık üretiminin artırılması 2- Balık yemi üretim tesisinin

kurulması

5 Yıl 10 Yıl

TKB ÖZEL SEKTÖR

Tarıma Dayalı Sanayinin Geliştirilmesi


1- Entegre et ürünleri işleme tesislerinin kapasitelerinin artırılması

2- Süt Ürünleri Entegre Tesislerinin

kurulması 3- Entegre Su Ürünleri İşleme

Tesislerinin Kurulması 4- Atıl durumdaki yem-süt

fabrikalarına işlerlik kazandırılması 5- Çevreyle uyumlu dericilik işleme

5 Yıl 5 Yıl 5 Yıl 5 Yıl 5 Yıl

ÖZEL SEKTÖR ve ÖZEL İDARE

104

tesisi kurulması

Yöreye özgü ürünlerin organik olarak üretiminin desteklenmesi


1-Ekolojik Tarımın özendirilmesi 5 Yıl TKB ve ÖZEL SEKTÖR

Araştırma, geliştirme ve planlama çalışmalarının yapılması


1- Kadının tarımdaki rolü 2-Tarım Ürünleri Sigorta Sistemi 3-Tarım deseni, üretim planlaması

oluşturulması

1 Yıl 1 Yıl 10 Yıl

TKB TKB TKB

Kay.:Tarım İl Müd.2004

105

9. EKLER EK-1 ALT BÖLGELER I. Alt Bölge Kaynak Envanteri

1-İKLİM - YAĞIŞ Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasında bir geçit bölgesi olduğundan farklı bir iklim karakteri gösterir. Yağış bakımından Akdeniz iklimini andırır. Yıllık 400-600 mm arasında yağış alır. Şubat ayı sıcaklık ortalaması 2,6/5 0C temmuz ayı sıcaklık ortalaması 25 0C'nin altıdadır.

2-ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım Alanı 86.391 41.1 Orman ve Fundalık 111.593 53.1 Çayır-Mer'a 2.669 1.27 Tarım Dışı Arazi 43.948 20.94

3-TARIM ARAZİLERİNİN DAĞILIMI

Tarım alanı içerisinde üretim desenine göre arazi dağılımı Tarla Alanı 56.589 65.50 Sebze 3.956 4.57 Meyve 1.950 2.2 Bağ 1.077 1.2 Diğer(İşlenmeyen+kavaklık+zeytinlik+gül+nadas) 23.046 26.6

4-BİTKİ POTANSİYELİ

Tarla bitkileri ekilişi içerisinde ürün desenine göre arazi dağılımı Tahıllar 49.36 Endüstri Bitkileri 7.10 Baklagiller 6.49 Yem Bitkileri 4.23 Diğer(Yumrulu bitkiler+Yağlı tohumlu bitkiler) 4.04 Bazı bitkilerin altbölge tarım alanı içinde ekiliş oranları Şeker Pancarı 3,1 Haşhaş 3.3 Anason 1.7 Nohut 2.6 Domates 1.3

5-HAYVAN POTANSİYELİ

Büyükbaş hayvan varlığı (Sığır) Adet Kültür 53.832 Melez 2.026 Yerli 1.330 TOPLAM 57.386

Küçükbaş hayvan varlığı Merinos 13.020 Yerli 62.930 Toplam Koyun 75.950 Kıl Keçisi 42.890 TOPLAM 118.840

Kanatlı hayvan varlığı Tavuk 146.750 Diğerleri 4.420 TOPLAM 151.170 Arı Kovanı 23.212 Bölge Genelinde Hayvansal Üretim Ton Et (B.baş) (K.baş) 2.515 Deri (B.baş) (K.baş) 11.869 Alabalık 201.2 Bal

106

6-SU KAYNAKLARI

Bölgede DSİ tarafından projelendirilen sulama amaçlı baraj ve göletler ile sulama yapılan alanlar: -Karataş Gölü sulaması 5.486 ha -Kozağaç Barajı sulaması 390 ha- -Söğüt Göleti sulaması 212 ha- -Yapraklı Barajı sulaması 7.203 ha Pompaj Sistemi sulamaları 4.323 ha İnşaatı devam eden projeler; -Karaçal Barajı Sulaması 5.006 ha -Çavdır Barajı sulaması 1.041 ha -Belkaya Barajı sulaması 2.690 ha Pompaj Sistemi sulamaları 445 ha'dır. Köye Yönelik Hizmetler tarafından ise 336 ha alan sulanmakta olup 1.139 ha alanında sulanması için inşaatlar devam etmektedir.

7-MADEN, MİNERALLER VE JEOTERMAL ENERJİ KAYNAKLARI

-MADENLER; Magnezit: Burdur-Çerçin Yatağı Tenör: %47 Mgo Rezerv:84.000 ton görünür rezerv -KÖMÜR SAHALARI Merkez Sultandere alanı 1 km2 Ortalama kömür kalınlığı 1.05-1.15 m Ortalama alt ısı değeri 2.800Kcol/kg (orijinal kömürde) Rezerv:1.000.000 ton -SICAK VE MİNARELLİ SU KAYNAKLARI: -Burdur İnsuyu İçmece Kaynakları: Burdur-Antalya Karayolu üzerinde olup. İnsuyu Mağarası içinde yer alır. Kaynakların sıcaklıkları 14 C-16 C arasında olup, toplam debileri 0.03 Lt/s. Dir. Kaynaktan yöre halkı içmece olarak yararlanmaktadır. -Çerçin Maden Suyu: Burdur Isparta Karayolu üzerinde Gökçebağ sınırları üzerinde içindedir. Kaynak 14 C sıcaklıkta olup, 1 lt/s debiye sahiptir. Sular “Magnezyumlu, kalsiyumlu,bikarbonatlı, sülfatlı sular” sınıfına girer. Maden suyu tadındadır. -Karakent Sıcak Suyu: Kaynak 20 C sıcaklıkta olup, 2 lt/s debidedir. -Yarıköy İçmecesi: Kaynak 18 c sıcaklıkta olup, debisi 2.5 lt/s dir.

8-TARIM ALET VE MAKİNE SAYISI

Bölgede toplam olarak 4961 adet traktör bulunmaktadır.Traktörlerin BG'lerine göre dağılımı şöyledir. 10 BG'ne kadar 3 11-24 BG'ne kadar 96 25-34 BG'ne kadar 1.128 35-50 BG'ne kadar 2.530 50 BG üstü 1.301 Tarım arabası 5.142

9-TARIMSAL AMAÇLI ÖRGÜTLENME

Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 47 Sulama Kooperatifi 45 Su Ürünleri Kooperatifi 5

10-TURİSTİK VE TARİHİ YERLER

İlde bulunan Burdur Gölü’nde her ne kadar balık yasamasa da turist bakımından oldukça önemli olabilecek bir potansiyele sahiptir. Ayrıca Ülkemizde Turizme ilk açılan ve en büyük mağaralardan biri olan İnsuyu Mağarası turizme çok müsaittir. Mağara içinde 9 adet göl vardır ve gezilebilen uzunluğu 597 m dir. Mağaranın 2. kısmı yeni keşfedilmiş olup, çevre düzenlemesi yapılmaktadır. İçmeler 3 adet olup, bunlar İnsuyu, Gökçebağ, Kumluca’dır Yaylalar, Merkezde Aziziye Köyü, Gölhisar’da Cibyra Antik Kenti çevresi, Böğrüdelik mevkii, Yusufça Kasabası Yaylaları, Merkezde Erenardıç Mesire Yerleri oldukça güzeldir. Höyükler; Merkezde Hacılar, Yassıgüme, Gölde, Kuruçay Köyleri ile merkez ilçede İstasyon höyüktür. Antik Kentler; Düğer (Tymbrianassus) Antik Kenti : Burdur’da Klasik Çağa ait bilinen en eski yerleşim yeri Düğer Köyündedir. Kent M.Ö. 6. yüzyılın son çeyreğinde kurulmuştur. Bilimsel kazı yapılmamış, kaçak kazılarda ortaya çıkan buluntular Burdur Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir. Kent Yunan Arkaik Dönemine rastlamaktadır.

107

CBYRA (Kibriya) : Gölhisar İlçesinin Horzum Mahallesinin kuzeydoğusundadır. Pek yüksek olmayan üç tepecik üzerinde kurulmuş bir kent olup, çevresi sağlam surlarla çevrilmiştir. Kibriya’nın atlarının ve silahşörlerinin meşhur olduğu antik kaynaklarda yazılıdır. Kentin tarihi Yunan Çağına kadar uzanır. Yeteri kadar ilmi araştırma yapılmıştır. Burdur yöresinin en mamur antik sitesidir. Sitede çeşitli yapıların yanısıra tiyatro da bulunmaktadır. BUBON : Gölhisar İlçesi İbecik Köyündedir. M.S. II. yy da Roma Devrinde kurulmuştur. Buluntulardan burada antik çağlarda bir bronz heykelcilik okulu ve atölyesi olduğu anlaşılmaktadır. Diğer Antik Şehir ve Kalıntıları : - Maatra- Merkez Bereket Köyü - Karmasa – Merkez Boğaziçi Köyü - Mallos- Merkez Karacaören Köyü - Sysianoi- Merkez Karakent - Malgasa- Merkez Kavacık Köyü - Olbaso- Merkez Akören Köyü - Nekropol- Gölhisar-Çavdır Uylupınar Köyü Tarihi Türk Evrelerine örnek olarak Merkezde Taşoda, Kocaoda, Mısırlılar (Hinnoplı) evi sayılabilir. Kaleler : Gölhisar’da Hisar (Gölde) Kale ayakta kalmış kaledir. Hamamlar : Merkezde; Tabak, Baltaoğlu ve Eskiyeni Hamamı Medreseler : Merkezde; Eskiyeni, Çaykenarı, Kuyu Mahallesi, Demirçarık, Çeşmeci, Kalakınalı, Sadenzade, Cemilbey, Camiikebir, Konak, Karasenir, Pazar, Özgür, Sofuzade ve Ailiefendi

11-NÜFUS DAĞILIMI VE GÖÇ

İlçe sayısı 4 Köy sayısı 83

1990 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 73.663 Köyler 55.642 TOPLAM 129.305 Bölge nüfusu / İl nüfusu 0,50

2000 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 83.070 Köyler 50.619 TOPLAM 133.689 Bölge nüfusu / İl nüfusu 0,52 Nüfus artış hızı 0,03

Alt Bölge Kaynak Envanteri

1-İKLİM - YAĞIŞ

Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasında bir geçit bölgesi olduğundan farklı bir iklim karakteri gösterir. Yağış bakımından Akdeniz iklimini andırır. Yıllık 400-600 mm arasında yağış alır. Şubat ayı sıcaklık ortalaması 0/2,5 0C, temmuz ayı sıcaklık ortalaması 25 0C'nin altıdadır.

2-ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım Alanı 79.614 37.94 Orman ve Fundalık 72.473 34.53 Çayır-Mer'a 51.113 2.43 Tarım Dışı Arazi 108.400 51.66


Tarım alanı içerisinde üretim desenine göre arazi dağılımı Tarla Alanı 64.336 80.8 Sebze 1.033 1,2 Meyve 8.631 13.4 Bağ 1.481 2.30

108

Diğer(İşlenmeyen+kavaklık+zeytinlik+gül+nadas) 3.757 5.83


Tarla bitkileri ekilişi içerisinde ürün desenine göre arazi dağılımı Tahıllar 53.84 Endüstri Bitkileri 12.38 Baklagiller 19.53 Yem Bitkileri 3.36 Diğer(Yumrulu bitkiler+Yağlı tohumlu bitkiler) 1.31

Bazı bitkilerin altbölge tarım alanı içinde ekiliş oranları Şeker Pancarı 1.7 Haşhaş 2.20 Anason 2.20 Nohut 12.27 Elma 1.1


Büyükbaş hayvan varlığı (Sığır) Adet Kültür 25.215 Melez 399 Yerli 479 TOPLAM 26.093

Küçükbaş hayvan varlığı Merinos 10.815 Yerli 2.615 Toplam Koyun 535 Kıl Keçisi 29.304 TOPLAM 66.769

Kanatlı hayvan varlığı Tavuk 38.650 Diğerleri 4.705 TOPLAM 43.355 Arı Kovanı 5.285

Bölge Genelinde Hayvansal Üretim

Et (B.baş) (K.baş) 56 Deri (B.baş) (K.baş) 333 Alabalık 76 Bal 66.8

6-SU KAYNAKLARI

Bölgede D.S.İ. tarafından projelendirilen sulama amaçlı barajlar ve göletler ile sulama yapılan alanlar ; -Karamanlı Barajı sulaması 3.200 ha -Bademli Barajı sulaması 477 ha -Belenli Göleti sulaması 470 ha -Tefenni göleti 143 ha -Dereköy Göleti sulaması 23 ha Pompaj Sistemi sulamaları 5.460 ha İnşaatı devam eden projeler; -Değirmendere Göleti sulaması 182 ha Pompaj Sistemi sulaması 740 ha’dır. Köye Yönelik Hizmetler tarafından ise 915 ha alan sulanmakta olup 502 ha alanında sulanması için inşaatlar devam etmektedir.

7-MADEN, MİNERALLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

-MADENLER Karamanlı,Tefenni ve Yeşilova İlçelerindeki mermer ocaklarından beyaz ve Burdur kırmızısı isimli mermerler çıkarılmakta ve bu mermerler merkez ilçe ve Bucaktaki fabrikalarda işlenmektedir. Kalite:orta,iyi kalite, Burdur Kahverengi ticari isimli ile bilinir. Rezerv:40.000.000 tondur -KROM: -Tefenni-Yeşilova madenleri Tenör: %20-50 Ccr2 O3 Rezerv: Ofiyolitler içinde birçok krom zuhurları (oluşumları) vardır.Rezerv tam olarak belirlenememiştir. -SICAK VE MİNERALLİ SU KAYNAKLARI -Barutlu Sıcak Suyu;

109

Tefenni İlçesinin 8 km kuzeybatısındadır.Kaynak suyu 24 C sıcaklıkta olup, 0.27 lt/s debidedir. Sular “Mineralce fakir sular” gurubuna girer. Kaynağın kaptajı yapılarak Tefenni İlçesine kadar getirilmekte, içmece olarak kullanılmaktadır. -KÖMÜR SAHALARI -Tefenni –Taşpınar Sahası, Kömür yayılım alanı :8.2 km Ortalama kömür kalınlığı:2.52-7.96m Ortalama kömür derinliği :58.00-292.00m Ortalama alt ısı değeri :1.754 Kcal/kg (Orijinal kömürde) Rezerv :5.000.000 ton muhtemel, 15.000.000 ton mümkün


Bölgede toplam olarak 4480 adet traktör bulunmaktadır.Traktörlerin BG'lerine göre dağılımı şöyledir. 10 BG'ne kadar -

11-24 BG'ne kadar -

25-34 BG'ne kadar 69

35-50 BG'ne kadar 2.199

50 BG üstü 2.275

Tarım arabası 4.744


Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 15

Sulama Kooperatifi 52

Su Ürünleri Kooperatifi 1


Yaylalar ve Mesine Yerleri; Kemer’de Bozdağ ve etekleri (Kirazlı Mevkii), Tefenni’de Eşeler Dağı ve çevresi, Yeşilova’da Eşeler Dağı ve Salda Gölü çevresinde yer alan Tınaztepe civarı dağ, kış ve yayla turizmi bakımından oldukça önemlidir. Ayrıca Salda Gölü ve çevresi güzel bir mesine yeridir. Höyükler; Yeşilova’da Gençali, Çuvallı, Karaatlı, Yazır, Yarışlı, Dereköy, Düğer Köylerinde bulunan höyükler, Tefenni’de Hasanpaşa, Beyköy, Harmankaya, Yarım, Çamur Höyükleri görülmeye değerdir. Antik Şehirler ve Kalıntıları ; -Palyatto - Yeşilova Yarışlı Köyü -Takina - Yeşilova Yarışlı Köyü -Tümülüs - Tefenni Yuvalak Köyü -Üçtepeler Tümülüsleri – Yeşilova Mürseller Köyü



1990 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 18.672 Köyler 33.543 TOPLAM 52.215 Bölge Nüfusu / İl nüfusu 0,20

2000 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 19.083 Köyler 27.895 TOPLAM 46.978 Bölge Nüfusu / İl nüfusu 0,18 Nüfus artış hızı -0,10

III. Alt Bölge Kaynak Envanteri

1-İKLİM - YAĞIŞ Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasında bir geçit bölgesi olduğundan farklı bir iklim karakteri gösterir. Yağış bakımından Akdeniz iklimini andırır. Yıllık 400-600 mm arasında yağış alır. Şubat ayı sıcaklık ortalaması 0/2,5 0C, temmuz ayı sıcaklık ortalaması 25 0C'nin altıdadır.

2-ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım Alanı 10.623 15.85 Orman ve Fundalık 42.011 62.70 Çayır-Mer'a 133 0.2 Tarım Dışı Arazi 14.233 21.24

3-TARIM ARAZİLERİNİN Tarım alanı içerisinde üretim desenine göre arazi dağılımı

110

DAĞILIMI Tarla Alanı 7.023 66.11

Sebze 244 2.2 Meyve 360 3.3 Bağ 47 0.4 Diğer(İşlenmeyen+kavaklık+zeytinlik+gül+nadas) 2.948 27.7


Tarla bitkileri ekilişi içerisinde ürün desenine göre arazi dağılımı Tahıllar 62,33 Endüstri Bitkileri 4,6 Baklagiller 10,03 Yem Bitkileri 4,8 Diğer(Yumrulu bitkiler+Yağlı tohumlu bitkiler) 5,1 Bazı bitkilerin altbölge tarım alanı içinde ekiliş oranları Şeker Pancarı 0,8 Ayçiçeği 3.20 Kiraz 1.03 Nohut 7,5 Elma 1,1


Büyükbaş hayvan varlığı (Sığır) Adet Kültür 4.814 Melez 456 Yerli 242 TOPLAM 5.512

Küçükbaş hayvan varlığı Merinos - Yerli 8.675 Toplam Koyun 8.675 Kıl Keçisi 12.670 TOPLAM 21.345

Kanatlı hayvan varlığı Tavuk 28.040 Diğerleri 650 TOPLAM 28.690 Arı Kovanı 11.955

Bölge Genelinde Hayvansal Üretim Et (B.baş(K.baş)) 56 Deri (K.baş B.baş) 333 Alabalık 52.2 Bal 222.3

6-SU KAYNAKLARI

Bölgede D.S.İ. tarafından projelendirilen sulama amaçlı barajlar ve göletler ile sulama yapılan alanlar ; -Ağlasun Göleti sulaması 212 ha -Ağlasun Öteyüz Ovası sulaması 750 ha Köye Yönelik Hizmetler tarafından ise 85 ha alan sulanmakta olup 384 ha alanında sulanması için inşaatlar devam etmektedir.

7- MADEN, MİNERALLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

Bölgede tespit edilmiş maden, kömür yatakları, mineralli su kaynakları bulunmamaktadır.


Bölgede toplam olarak 594 adet traktör bulunmaktadır.Traktörlerin BG'lerine göre dağılımı şöyledir. 10 BG'ne kadar - 11-24 BG'ne kadar 51 25-34 BG'ne kadar 35 35-50 BG'ne kadar 322 50 BG üstü 168 Tarım arabası 450

111


Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 11 Sulama Kooperatifi 6 Su Ürünleri Kooperatifi -


Antik Kentler; Sagalassus : Ağlasun’un 7 km kuzeydoğusundadır. Akdağ Dağının güneyindeki alçak tepelerin, güneye bakan yamaçlarında kurulmuştur. Oldukça yaygın bir sahayı kaplamaktadır. Yunan Çağında Pisidis’nın başkenti olan kenttir. Kaya mezarlar çoktur. Yapılar kısmen ayakta kalmıştır. Bunlardan biri de tiyatrodur. Kent Roma Çağında kurulmuştur. Kent gerçekten görülmeye değer özellikleri sahiptir. Ulaşım kolaydır. Yaylalar ve Mesire Yerleri; Ağlasun’da Sagalassus Antik Kenti ve çevresi görülmeye ve piknik yapmaya çok müsait mesire yerleridir. Dirmil piknik alanı Burdur’a 125 km mesafede, Fethiye Yolu üzerinde çam ormanı içinde yer almakta olup, soğuk kaynak suları ve güzel manzaraları ile piknik ve kamping yapmaya elverişli bir yerdir.




2000 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 8.911 Köyler 9.275 TOPLAM 18.186 Bölge nüfusu / İl nüfusu 0,07 Nüfus artış hızı -0,01

IV. Alt Bölge Kaynak Envanteri

1-İKLİM – YAĞIŞ Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasında bir geçit bölgesi olduğundan farklı bir iklim karakteri gösterir. Yağış bakımından Akdeniz iklimini andırır. Yıllık 600 mm.den fazla yağış alır. Şubat ayı sıcaklık ortalaması 2,6/5 0C temmuz ayı sıcaklık ortalaması 25 0C'nin üstündedir.

2-ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım Alanı 33.200 1582 Orman ve Fundalık 94.457 45.01 Çayır-Mer'a 558 0.3 Tarım Dışı Arazi 9.085 4.3


Tarım alanı içerisinde üretim desenine göre arazi dağılımı Tarla Alanı 18.908 56.9 Sebze 1.123 3.4 Meyve 416.8 1.2 Bağ 230 0.8 Diğer(İşlenmeyen+kavaklık+zeytinlik+gül+nadas) 12.291 37.02


Tarla bitkileri ekilişi içerisinde ürün desenine göre arazi dağılımı Tahıllar 39.82 Endüstri Bitkileri 1.78 Baklagiller 1.23 Yem Bitkileri 5.24 Diğer(Yumrulu bitkiler+Yağlı tohumlu bitkiler) 2.0

112

Bazı bitkilerin altbölge tarım alanı içinde ekiliş oranları Şeker Pancarı 0.6 Haşhaş 3.6 Ayçiçeği 0.30 Nohut 1.2 Domates 1


Büyükbaş hayvan varlığı (Sığır) Adet Kültür 14689 Melez 825 Yerli 486 TOPLAM 16.000

Küçükbaş hayvan varlığı Merinos 0 Yerli 8.675 Toplam Koyun 8.675 Kıl Keçisi 12.670 TOPLAM 21.345

Kanatlı hayvan varlığı Tavuk 92.500 Diğerleri 805 TOPLAM 93.305 Arı Kovanı 11.955

Bölge Genelinde Hayvansal Üretim Et (B.baş) 387 Deri(Küçük baş ve Büyükbaş) 1.546 Alabalık 138 Bal 14.4

6-SU KAYNAKLARI

Bölgede D.S.İ. tarafından projelendirilen sulama amaçlı barajlar ve göletler ile sulama yapılan alanlar; -Bucak-Onaç I Baraj Gölü sulaması :1550 -Bucak-Onaç II Baraj Gölü sulaması :1953 ha’dır.

7-MADEN, MİNERALLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

MADENLER -Demir (Fe) Bucak-Kestel Yatağı Tenör :%37-44 Fe Rezerv :8963 ton görünür, 7056 ton muhtemel, 1.329 ton mümkün -Manganez (Mn) Bucak-Kestel (yazıpınarı) Kavaklar Yatakları Tenör : %8.12-25.83 Mn Rezerv :9.000 ton görünür, 160.000 ton muhtemel Yazıpınarı Yatağı geçmiş yıllarda işletilmiştir.


Bölgede toplam olarak 1666 adet traktör bulunmaktadır.Traktörlerin BG'lerine göre dağılımı şöyledir. 10 BG'ne kadar - 11-24 BG'ne kadar 1 25-34 BG'ne kadar 38 35-50 BG'ne kadar 508 50 BG üstü 1.100 Tarım arabası 1.748


Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 28 Sulama Kooperatifi 9 Su Ürünleri Kooperatifi 1

113


KODRYLA (Kaynar Kale) ; Yarıpınar Köyü yakınlarında kurulmuş bir antik kenttir. Mekanlar ve yerleşim yerleri zirveden yamaçlara kadar inmektedir. Şehir Hellenistik dönemden Bizans Dönemine kadar yerleşim yeri olmaya devam etmiştir. SİA (Taşdandam) ; Karaat Köyü sınırları içerisindedir. Bir Pamphilia şehridir. Şehir Hellenistik ve Roma Dönemlerine ait olup, yolunun olmayışı nedeni ile çok iyi korunarak günümüze kadar gelmiştir. Diğer Antik Kentler ve Kalıntıları ; -Creaitoe - Belören Köyü -Omama – Ürkütlü Kasabası -Nemöteikhas – Boğazköy Bölgede bulunan hanlar ve kervansaraylar ise Susuz Köyü’nde Susuz Han, Dereköy’de İncir Kervansarayı’dır. Bölgede bulunan yaylalar ve mesire yerleri şunlardır ; Karacaören I ve II baraj gölleri çevresi, Kargı Kısığı (Kanyon) Kremna Antik Kenti ve çevresi, Seydiler Köyü orman alanı gerek gönübirlik piknik gerekse kamping yapmak için ideal mesire yerleridir.




2000 Yılı sayımlarına göre toplam nüfus İlçe merkezleri 28.883 Köyler 29.117 TOPLAM 58.000 Bölge nüfusu / İl nüfusu 0,22 Nüfus artış hızı 0,05

EK -2 YARDIMCI TABLOLAR VE GRAFIKLER Ek Tablo 1: Çalışamama Nedenine Göre İşgücünde Olmayan Nüfus 1980-2000 Sayım Yılı 1990 2000 Erkek % Kadın % Erkek % Kadın % İşgücünde Olmayan Nüfus 19.447 - 48.066 - 31.834 - 61.499 - Emekli 4.125 21,2 642 1,3 8.540 26,8 2.263 3,7 Ev Kadını - - 39.718 82,6 - - 45.626 74,2 Öğrenci 10.498 54 6.948 14,5 12.774 40,1 10.648 17,3 Diğer (1) 4.824 24,8 758 1,6 10.520 33 2.962 4,8 (1) "İrad Sahibi" olanlar ve 2000 Geenl Nüfus Sayımında "İş arayıp son üç ayda iş arama kanalı kullanmayanlar" bu grup içindedir. Ek Tablo 3: Seraların Dağılımı

I.Altbölge Merkez-Çavdır

Çeltikçi-Gölhisar

II. Altbölge Karamanlı-Kemer Tefenni-Yeşilova

III. Altbölge Ağlasun

Altınyayla

IV. Altbölge Bucak TOPLAM

Cam sera - - - 58,7 58,7 Plastik sera - - - 84.5 84.5 Yüksek Tünel 57.8 4.5 12 8 82.3 Alçak Tünel - - - 5 5 TOPLAM 57,8 4.5 12 156.2 230.5


114

Ek Tablo 4: Kovan Sayısı, Bal ve Balmumu Üretimi Eski Kovan Yeni Kovan Bal Üretimi

(KİLO) Balmumu Üretimi (ton)

I.Altbölge

Merkez 1.016 6.995 144 0,5 Çavdır - 3.050 25 - Çeltikçi 30 450 8,6 - Gölhisar - 11.671 140 10

II.Altbölge

Karamanlı 30 2.340 21,2 1 Kemer - 250 1,8 0,2 Tefenni - 1.360 15 - Yeşilova - 1.305 28,8 -

III.Altbölge Ağlasun 900 270 14,9 2,1 Altınyayla 85 10.700 208 10,8

IV.Altbölge Bucak 45 2.412 14,4 0,5 TOPLAM 2.106 40.803 622 25,1


115

Ek Tablo 5: Çayır-Mera Çalışmaları

İLÇESİ

TAHSİS AŞAMASINDA TESBİT TAHDİT TAMAMLANMIŞ

(Askı Aşamasında) Köy/ha.

TESBİTİ

TAMAMLANAN Köy/ha.

TESBİT SONUCU

MERA BULUNMAYAN

TOPLAM Köy/ha. Tahsis Edilen

Köy/ha. Askıda

Kesinleşen MERKEZ 8 11 1 32

52

851,9 254,8 5,2 1.111,9 AĞLASUN - 7 - 3 10

- 34,2 - 34,2 ALTINYAYLA - - 3 3 6

- - 98,9 98,9 BUCAK 3 9 2 25 39

290,8 205,6 61,3 557,7 ÇAVDIR 1 - 11 1 13

64,5 - 747,4 811,9 ÇELTİKÇİ - 1 - 6 7

- 13,4 - 13,4 GÖLHİSAR 1 10 - 3 14

27,7 596,7 240,2 864,6 KARAMANLI 1 8 - - 9

41,3 1.094,0 187,2 1.322,5 KEMER - 6 - 2 8

- 427,2 - 427,2 TEEFENNİ - 12 - 3 15

- 491,1 12,1 503,2 YEŞİLOVA 1 26 - 6 6 39

32,0 2551,3 - 276,9 2.860,2 TOPLAM 1 40 64 23 84 212

32,0 3.827,5 3.117,0 1.629,2 8.605,7 Kay.:Tarım İl Müd.2004

Ek Tablo 6: Tarımsal Amaçlı Kooperatifler TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİN LİSTESİ

Altbölgeler İlçe Adı Tar.Kal.Koop. Sulama Koop. Su Ürün.Koop. Pancar Eki.Koop Holstein Süt Sığ.Yet.Birliği Üst Birlik Arıcılar Birl. Toplam

I.Altbölge

Merkez 30 29 1 1 1 1 63 Çavdır 3 7 1 11 Çeltikçi 3 4 7 Gölhisar 11 5 4 20

II.Altbölge

Karamanlı 1 8 1 10 Kemer 4 3 7 Tefenni 1 14 15 Yeşilova 9 27 36

III.Altbölge Ağlasun 7 3 10 Altınyayla 4 3 7

IV.Altbölge Bucak 28 9 1 38 T O P L A M 101 112 7 1 1 1 1 224

Kay.:Tarım İl Müd.2004 Ek Tablo 7: Uzun Yıllar Ortalama Meteorolojik Veriler

İLÇE Rakım

Ortalama Sıcaklık (Cº) Yıllık

Yağış (mm)

Yağışlı Günler Sayısı Toprak Sıcaklığı (Cº) Ort. Bağıl Nem

%

Açık Gün

Sayısı

Bulutlu Gün

Sayısı

Kapalı Gün

Sayısı

Günlük Ort. Güneşlenme

Süresi (saat:dk.) Şubat Temmuz Yağışlı

Gün Dolulu Gün

Kar Yağ.Gün TOPLAM Üst 5 cm'de 10 cm'de 20 cm'de

I.Altbölge

Merkez 967 3,4 24,9 413,6 100,6 0,7 13,7 115 -3,9 / 13,3 1,8 / 27,6 2,2 / 26,8 2,2 / 26,3 60 129 191,7 44,7 07:21 Çavdır 0 Çeltikçi 0 Gölhisar 990 3,6 23,6 473,7 87,3 1,8 9,7 98,8 54 170,8 148,1 46,7

II.Altbölge

Karamanlı 0 Kemer 1.150 2,5 22,7 284,3 72 0,1 13,1 85,2 54 151 161,6 52,6 Tefenni 1.142 2,1 23,6 421,2 99,8 1,5 18,3 119,6 -5,9 / 12,4 1,9 / 30,8 2,0 / 29,3 3,2 / 28,8 57 148,8 175,4 41,1 07:19 Yeşilova 0

III.Altbölge Ağlasun 0 Altınyayla 0

IV.Altbölge Bucak 850 4,4 25,6 631,9 88,6 0,8 6,3 95,7 52 164,9 161,5 38,8

117

Ek TABLO 8:IRKLARA GÖRE HAYVAN VARLIĞI

Altbölgeler İlçe Hayvan Mevcudu

İşletme Mevcudu Yerli Yerli

Kara GAK DAK Boz Irk Zavot Holstein Kb

Holstein Montofon Jersey Simental Şarole Holstein Melezi

Montofon Melezi

Jersey Melezi

Simental Melezi Toplam

I.Altbölge

Merkez 39.000 6.798 1.005 - 34.386 1.156 1455 - 553 445 39.000

Çavdır 6.442 1.743 239 12 2 5.004 1 264 136 717 67 6.442

Çeltikçi 3.096 1.054 72 - 2.812 26 137 42 7 3.096

Gölhisar 8.650 2.381 - - 7.655 496 304 195 8.650

II.Altbölge

Karamanlı 4.950 1.104 201 - 3.885 316 243 256 49 4.950

Kemer 5.700 887 14 - 5.430 82 156 15 3 5.700

Tefenni 4.043 1.110 139 - 3.619 200 85 4.043

Yeşilova 11.400 2.627 80 35 5 1 4 10.192 1 633 - 373 51 18 7 11.400

III.Altbölge Ağlasun 4.100 1.359 91 8 6 3.913 10 25 37 9 1 4.100

Altınyayla 1.415 700 137 - 841 22 3 406 3 1.412

IV.Altbölge Bucak 16.000 4.750 - 463 16 1 6 14.392 3 107 33 154 736 55 34 16.000

TOPLAM 104.793 24.513 1978 518 29 1 1 10 92.129 5 3.312 33 3.071 2.455 642 609 104.793


118

Ek Tablo 9:Büyük Toprak Gruplarının İlçelere Göre Dağılımı

TOPRAK GRUPLARI İ L Ç E L E R

TOPLAM % MERKEZ AĞLASUN BUCAK GÖLHİSAR TEFENNİ YEŞİLOVA Hektar % Hektar % Hektar % Hektar % Hektar % Hektar %

Alüvyal Topraklar 10.997 1,56 813 0,12 17.329 2,46 7.496 1,06 4.389 0,62 3.089 0,44 44.118,81 6,25 Hidromorfik Topraklar 272 0,04 288 0,04 438 0,06 433 0,06 469 0,07 1.986 0,28 3.886,269 0,55 Kolüvyal Topraklar 18.991 2,69 2.594 0,37 5.092 0,72 9.131 1,29 6.316 0,90 13.347 1,89 55.476,97 7,86 Tuzlu (Sodik) Çorak Topraklar 1.210 0,17 1.210,171 0,17 Organik Topraklar 398 0,06 1.503 0,21 1.901,269 0,26 Kahverengi Orman Topraklar 86.055 12,20 10.421 1,48 26.415 3,74 21.368 3,03 5.897 0,84 150.177,3 21,28 Kireçsiz Kehverengi Orman Top. 3.916 0,56 0,00 21.821 3,09 31.255 4,43 63.586 9,01 120.586,1 17,09 Kestane Rengi Topraklar 42.983 6,09 0,00 519 0,07 4.479 0,63 22.718 3,22 31.924 4,52 102.633 14,54 Kırmızı Akdeniz Toprakları 9.045 1,28 7.656 1,09 22.499 3,19 34.411 4,88 984 0,14 74.605,57 10,57 Kahverengi Topraklar 588 0,08 588,0833 0,08 Regosal Topraklar 1.025 0,15 13 0,00 1.038,147 0,14 Yüksek Dağ Çayır Toprakları 100 0,01 47 0,01 146 0,02 293,0415 0,04 Kırmızı Kahverengi Akdeniz Top. 3.388 0,48 51.379 7,28 750 0,11 2.339 0,33 4.930 0,70 62794,2 8,89 Irmak Yatağı 215 0,03 11 0,00 207 0,03 116 0,02 215 0,03 33 0,00 797,1083 0,11 Çıplak Kaya 14.529 2,06 4.346 0,62 12.224 1,73 7.906 1,12 10.368 1,47 5.292 0,75 54.665 7,74 Su Yüzeyi 15.973 2,26 2.620 0,37 526 0,07 243 0,03 7.075 1,00 26.439,74 3,74 Yoğun Yerleşim 1504 0,21 273 0,04 856 0,12 789 0,71 440 0,06 556 0,08 4.419,148 0,62 T O P L A M 207.801 29,45 29.803 4,22 139.625 19,79 110.729 15,69 85.779 12,16 131.818 18,68 705.555 100 MERKEZ : Merkez + Çeltikçi + Kemer GÖLHİSAR : Gölhisar + Çavdır + Altınyayla TEFENNİ : Tefenni + Karamanlı Kay.:Tarım İl Müd.2004

119

EK –3 BURDUR İLİ HARİTALARI Büyük Toprak Grupları

Alüvyal Topraklar Diğer Hidromorfik Alüvyal Topraklar Kahverengi Orman Toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Kolüvyal Topraklar Kırmızı Akdeniz Toprakları Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları Organik Topraklar Regosoller Tuzlu-Alkali ve Tuzlu Alkali Karışığı Topraklar

Diğer Coğrafi Veriler Yüksek Dağ Çayır Toprakları

Askeri Saha Baraj Diğer Göl Irmak ve Nehirler Sanayi Alanı

Arazi Tipleri Yerleşim Alanı

Diğer

Irmak Taşkın Yatakları

120

Kıyı Kumulları

Çıplak Kaya ve Molozlar

Şimdiki Arazi Kullanım Şekli

Diğer Coğrafi Veriler


Arazi Tipleri Yerleşim Alanı

Diğer

Bahçe (Kuru) Bahçe (Sulu) Bağ (Kuru) Diğer Fundalık Kuru Tarım (Nadaslı) Kuru Tarım (Nadassız) Mera Orman Sulu Tarım Sulu Tarım (Yetersiz) Çayır

121

Irmak Taşkın Yatakları Kıyı Kumulları


1. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması

2.

Sınıf Toprak İşlemeli Tarıma Elverişli Araziler

3.


4.


5.


6.


7.


8.


9.


Diğer



122

Arazi Tipleri

Diğer Irmak Taşkın Yatakları

Kıyı Kumulları



Erozyon Dereceleri


Arazi Tipleri

Yerleşim Alanı

Diğer Irmak Taşkın Yatakları Kıyı Kumulları

Yerleşim Alanı

123

Erozyon Dereceleri


Hiç veya Çok Az Su Erozyonu Orta Şiddetli Su Erozyonu Çok Şiddetli Su Erozyonu

Şiddetli Su Erozyonu

Sınırlar - Karayolları Karayolları

Asfalt_Kaplama

Devlet_Yolu

Ham_Yol

Sanat_Yapılı

Sanat_Yapısız

Stabilize

İl_Yolu

124

Demiryolu

Sınırlar İl Sınırı İlçe Sınırı Hidroloji Göller

Burdur İli Altbölgeleri I. Altbölge II.Altbölge III. Altbölge IV. Altbölge

125

Burdur İli Nüfus Yoğunluğu

126

Burdur ili Turizm Haritası

127

128

129

130

131

132

10. KAYNAKLAR 1- DİE Verileri,1990-2001.(2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı-Tarım istatistikleri) 2- DSİ XVIII. Bölge Müdürlüğü 3- DPT, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü-1996 4- TOBB Batı Akdeniz Bölgesel Gelişim Projesi-2001 5- Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 6- İl Milli Eğitim Müdürlüğü 7- T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü yayınları, Burdur ili arazi varlığı- 1996 8- İl Sağlık Müdürlüğü 9- T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 1990-2003 Burdur Tarım İl Müdürlüğü İstatistik Verileri,

Documents

BURDUR IL TARIM MASTER PLANI - tarimorman.gov.trTablo 4 Burdur İlinde İşgücünün İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı 30 Tablo 5 Burdur İlinde 1985-1990 Arasında