BORELIOZAI KLESZCZOWE ZAPALENIEOPON MZGOWO-RDZENIOWYCH
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego
2
KRUS prowadzi we wsppracy z innymi instytucjami dziaania na rzecz zmniejszenia liczby wypadkw przy pracy i chorb zawodowych rolnikw.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego przyblia zasady ochrony zdrowia i ycia oraz zagroenia wypadkowe w gospodarstwie rolnym poprzez:
3 szkolenia, spotkania i pogadanki,3 konkursy z zakresu wiedzy o bhp w gospodarstwie rolnym,3 konkursy na bezpieczne gospodarstwo rolne,3 pokazy bezpiecznej pracy,3 olimpiady na temat bhp dla uczniw szk z terenw wiejskich,3 konkursy dla dzieci: testowe, plastyczne, fotograficzne i inne,3 materiay popularyzatorskie na stoiskach informacyjnych Kasy
podczas imprez masowych dla rolnikw.
Informacje o planowanych szkoleniach, pokazach i konkursach znajduj si na stronie:
www.wydarzenia-prewencyjne.krus.gov.plRolnikw i ich rodziny serdecznie zapraszamy do udziau w dziaaniach prewencyjnych KRUS oraz do korzystania z broszur, poradnikw, ulotek, filmw, artykuw prasowych opublikowanych na stronie internetowej www.krus.gov.pl.
1
WstpPraca i ycie na wsi naraaj czowieka na zwikszony kontakt z kleszczami ktre, cho niewielkie, s nosicielami wielu gronych chorb. Najczciej przy-czyniaj si do zachorowa na borelioz i kleszczowe zapalenie mzgu (KZM). W Polsce w 2012 r. na borelioz zachoroway 8 794 osoby, a na KZM 189 osb. W rolnictwie, lenictwie, owiectwie i rybactwie borelioza to najczciej wyst-pujca choroba zawodowa zakana.
Oddziay KRUS wypaciy w 2012 r. 166 jednorazowych odszkodowa z tytu-u staego lub dugotrwaego uszczerbku na zdrowiu bd mierci wskutek od-kleszczowej choroby zawodowej (to prawie 85% wszystkich przyznanych odszkodowa). 155 przypadkw dotyczyo boreliozy, a 11 KZM.
Najwiksz zapadalno na borelioz odnotowano w wojewdztwach: podla-skim, warmisko-mazurskim (w tych dwch wojewdztwach najwicej jest take przypadkw KZM), lskim oraz opolskim. Borelioz uznaje si za choro-b endemiczn wystpujc na terenie caego kraju, bo i na kleszcze natkn si mona w caej Polsce.
borelioza
20070
50
100
150
200
250
2008 2009 2010 2011 2012
ogem KZM
Jednorazowe odszkodowania z tytuu stwierdzenia zawodowych chorb zakanych przyznane przez KRUS w latach 20072012
Kleszcze s stawonogami zaliczany-mi do pajczakw. Kleszcz pospolity, ktry przenosi choroby grone dla zdrowia a nawet ycia, to bardzo nie-wielki organizm jego rozmiary w za-lenoci od fazy ycia wahaj si od 1 do 5 mm. Kleszcz przechodzi przez trzy stadia rozwojowe: dwa mo-dociane larwy i poczwarki (nim-fy) oraz stadium dojrzae (imago). W kadej fazie ywi si tylko raz, zawsze wybierajc inn ofiar. Doj-rzae kleszcze po erowaniu skadaj jaja. Krew krgowcw jest niezbdna do przeksztacenia w kolejn form rozwojow. Mikroskopijne larwy wy-lgaj si wiosn, po okoo miesicu od znacznego wzrostu temperatu-
ry. Larwy eruj kilka dni gwnie na maych gryzoniach (myszach i nor-nicach), ale take na ludziach. Napo-jona krwi larwa odpada od ofiary i w cigu okoo 35 dni przeobraa si w poczwark. S one stadium zimuj-cym, a ich dalszy rozwj nastpuje do-piero nastpnej wiosny. Wtedy eruj do 5 dni na wikszych zwierztach, np. lisach, zajcach czy psach. Po-nownie przeobraaj si tym razem
Kleszcz poznaj swojego wroga
kleszcze czaj si na swoje
ofiary i skacz na nie nawet
z wysokich drzew. Zwykle siadaj
na szczytach traw lub lici, na
niezbyt duych wysokociach
i czekaj. Napinaj przednie
odna, ktre jak haczyki zaczepi
si o przechodzc ofiar.
To nieprawda, e
Kleszcza moesz zapa
nawet w lutym. Wystarczy
ciepa zima z temperatur
7-12 C, by przerwa
ich hibernacj.
2
w dojrzae osobniki (imago), ktre po-jawiaj si masowo w padzierniku oraz w listopadzie i wyruszaj na er. Te ktrym er nie powid si, zapa-daj w stan odrtwienia do kolejnej wiosny. Wtedy atakuj wybierajc na swoje ofiary wiksze zwierzta sar-ny, jelenie, psy, a take ludzi.
Kleszcze wysysajc krew swojej ofiary, mog
zwikszy swoj mas nawet o100 razy
i urosn niemal dziesiciokrotnie.
Najbardziej niebezpiecznym stadium rozwojowym kleszczy s stadia modociane. Pajczaki w tej fazie s najbardziej agresywne i najtrudniejsze do zaobserwowania ich ciao ma bardzo mae rozmiary i bywa niemal przezroczyste.
Kleszcze produkuj specjaln
wydzielin, ktra ma dziaanie
znieczulajce. Wpuszczaj j
do rany razem z chorobotwrczymi
mikroorganizmami.
BORELIOZAI KLESZCZOWE ZAPALENIE OPON MZGOWO-RDZENIOWYCH
3
larwa
dorosy kleszcz(imago)
Dlaczego nie czujesz ugryzienia?
zachodnio-pomorskie
pomorskie
mazowieckie
kujawsko--pomorskie
wielkopolskie
dolnolskie
dkie
warmisko--mazurskie
podlaskie
maopolskiepodkarpackie
lubelskie
Obszary potencjalnie najwikszego wystpowania kleszczy w Polsce
Wg
liczb
y za
chor
owa
na
bore
lioz
i KZ
M w
201
2 r.
(na
pods
taw
ie m
eldu
nkw
epi
dem
iolo
gicz
nych
PZH
)
4
Tam spotkasz je najczciej
Kleszcze wikszoci z nas kojarz si z lasami, ale spotkamy je niemal wszdzie: na kach, nad rzekami i jeziorami, w zarolach a nawet na trawnikach w miastach i we wsiach.
Uwaaj cay rokZagroenie ugryzieniem przez kleszcza dotyczy praktycznie terenu caego kraju. Ak-tywno kleszczy wystpuje midzy majem a listopadem, a najwicej zachorowa notuje si w czasie erowania nimf od maja do sierpnia.
Nie tylko w lesie!
Dorosy, godny kleszcz ma zaledwie kilka milimetrw, a mimo to jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia ludzi. Ofia-rami (take miertelnymi) chorb, ja-kie przenosi mog by zarwno ludzie, zwierzta domowe oraz gospodarskie. Samica kleszcza moe zoy nawet 20 tys. jaj. Pajczaki s bardzo odpor-ne godne s w stanie przetrwa w odrtwieniu nawet 800 dni. eru-j na ponad 300 gatunkach ssakw (w przewadze na gryzoniach) i ptakw. Borelioza jest chorob najczciej prze-noszon przez kleszcze, zwykle jednak dochodzi do zaraenia take innymi chorobotwrczymi mikroorganizma-mi przenoszonymi przez te pajczaki (tzw. koinfekcji).
Taki may, a taki grony
Zatemperuj dokadnie owek i dotknij
nim kartki. Narysowae larw kleszcza.
Przyjrzyj si gwce szpilki ma wielko
nimfy. Szanse zauwaenia tak maego
pasoyta s bardzo niewielkie. Dlatego
wane jest prawidowe rozpoznanie
objaww towarzyszcych ukszeniu
przez kleszcza zakaonego
m.in. krtkami boreliozy.
Dlaczego go nie wida?
3 ukszenie przez zakaonego kleszcza lub owada,
3 spoycie surowego mleka lub misa zakaonej krowy, kozy, owcy,
3 prawdopodobne jest te zakae-nie podu przez oysko i dzieci przez mleko zakaonej matki,
3 kontakty seksualne,
3 skrajnie rzadko przez rany na skrze.
Drogi zakaenia chorobami odklesz-czowymi:
BORELIOZAI KLESZCZOWE ZAPALENIE OPON MZGOWO-RDZENIOWYCH
5
Nie kady kleszcz jest nosicielem
chorobotwrczych mikroorganizmw.
Nie zawsze podczas ukszenia musi doj
do zakaenia.
Nie wszystkie kleszcze s grone
Na
pods
taw
ie m
eldu
nkw
epi
dem
iolo
gicz
nych
PZH
201
2 r.
Pamitaj jeli podejrzewasz u siebie ugryzienie przez kleszcza, zaob-serwowae np. rumie wdrujcy, koniecznie powied o tym swojemu lekarzowi!
6
Borelioza (krtkowica kleszczowa) to grona choroba zakana atakujca wiele narzdw. Jest dzi najczciej stwier-dzan chorob odkleszczow. Przebiega wieloetapowo, a kada z jej faz daje inne objawy. Wywouj j bakterie zaliczane do krtkw (Borrelia sp.). Na czowieka i inne zwierzta przenosz je kleszcze nalece do rodzaju Ixodes, w ktrych ukadzie pokarmowym bytuj krtki. Istniej po-dejrzenia, e krtki wywo-ujce borelioz mog by przenoszone take przez owady, m.in. gryzce mu-chy, komary, pchy. Podej-rzewa si take moliwo zakaenia borelioz przez mleko zwierzce i ludzkie. Wane, by mleko i miso m.in. krw, kz czy owiec, przed spoyciem podda-wa obrbce cieplnej.
Czym jest borelioza?
Borelioza nazywana jest take
chorob z Lyme. To w okolicach miast
Lyme i Old Lyme w stanie Connecticut
w USA w 1975 r. powizano ugryzienia
kleszczy m.in. z objawami zapalenia
staww i zmianami skrnymi, na ktre
skaryli si mieszkacy.
Choroba z Lyme
warmisko-
podlaskie
mazowieckie
81,4
14,2
Mapa zapadalnoci na borelioz wg wojewdztw w 2012 r.(na 100 tys. mieszkacw)
Pamitaj! Ukszenia kleszcza moge nie zauway. Nie ignoruj objaww.
BORELIOZAI KLESZCZOWE ZAPALENIE OPON MZGOWO-RDZENIOWYCH
7
Borelioza przebiega w dwch fazach wczesnej, trwajcej do kilku tygodni od zakaenia i pnej, mogcej trwa nawet lata. Rni si one objawami, ktrych liczba powoduje czsto bdne diagnozowanie. U rnych osb cho-roba moe przebiega cakowicie od-miennie. Wane, by zgasza lekarzowi wszystkie niepokojce objawy nawet te pozornie niezwizane z ukszeniem przez kleszcza.
Krtki boreliozy atakuj ukad ner-wowy (penetruj pyn mzgowo rdzeniowy, mzg i opony mzgo-wo-rdzeniowe) krtko po zakaeniu, wpywajc na zachowanie osoby za-raonej. Borelioza bywa wic mylona z chorobami psychicznymi, nerwic, reumatoidalnym zapaleniem sta-ww, wadami serca, stwardnieniem rozsianym czy chorob Alzheimera.
