PowerPoint Sunusu

1ULUSLARARASI ED UYGULAMALARINDA HASTANELER, IRAK/BASRA 446 YATAKLI NVERSTE HASTANE PROJES ED RAPORU VE ATIK YNETM PLANLAMASI

Meltem KARATA ELTEZEVRE MHENDS

Kasm 2013, STANBUL

2Blmler Mevzuat Hastanelerden Kaynakl evresel EtkilerBasra niversitesi Hastanesi ED RaporuBasra niversitesi Hastanesi Atk Ynetim PlanTrkiyede Planlanan ehir HastaneleriSonu ve neriler

3Mevzuat evre Hukukunun en nemli konularndan biri olan evresel Etki Deerlendirmesi (ED) gnmzde dnya leinde geni bir kabul gren ve birok lkenin ulusal mevzuatnda yerini bularak uygulamaya aktarlm teknik bir aratr.

En geni anlamyla ED, evre zerinde nemli etkiler dourabilecek faaliyetlerle ilgili projelerin planlama aamasndan balayarak faaliyetin inaat, iletme ve sona erdirilmesinden sonra ortaya kabilecek etkilerinin, proje hakknda karar alnmadan nce bilimsel yntem ve tekniklerle incelenmesi, varsa olumsuz etkilerinin nlenmesi ve gerekli tedbirlerin belirlenmesi, projenin tm uygulama aamalarnda bu etkilerin ve tedbirlerin izlenmesi ve denetlenmesi srecidir.

evresel etki deerlendirmeleri artan evre bilincinin bir paras olarak, 1960 ylnda balamtr.Amerika Birleik Devletleri'nde, 1969 ylnda Ulusal evre Politikas Yasasnn yrrle girmesi ile evresel Etki Deerlendirmeleri resmi bir stat kazanmtr.

Avrupa Birliinde ilk kez 1985 ylnda (85/337/EEC) ED Direktifi belirlenmi olup, 1997, 2003 ve 2009 yllarnda deitirilmitir.Avrupa Birliinin u an yrrlkte olan 2011/92/EU sayl ED Direktifi, evre ile ilgili resmi veya zel projelerin insan, bitki, hayvan, toprak, hava, iklim, maddi varlklar, kltrel miras zerindeki dorudan ve dolayl etkilerinin, belirlenmesini ve deerlendirmesini gerektirmektedir.4

5lkemizde ED sreci 7 ubat 1993 tarihinde yrrle giren evresel Etki Deerlendirme Ynetmelii ile yasal bir sre olarak tanmlanm olup, 23 Haziran 1997, 16 Aralk 2003 ve 17 Temmuz 2008 tarihlerinde ED Ynetmelii olarak yrrle girmi ve birok defa revize edilmitir. Son olarak 03.10.2013 tarih ve 28784 sayl resmi gazetede evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii yaymlanarak yrrle girmitir.

6evresel Etki Deerlendirme Ynetmelikleri kapsamnda bu zamana kadar Tbbi atk kayna olan hastaneler deerlendirmeye alnmam olup, 03.10.2013 tarihi itibariyle yrrle giren evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii Ek.1 evresel Etki Deerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Madde 46. ile 500 yatak ve zeri kapasiteli hastaneler ve Ek.2 Seme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Madde 37. ile 50-500 yatakl hastane, tp merkezi ve 15 cihaz ve zeri diyaliz merkezleri bu ynetmelik kapsamnda deerlendirmeye alnmtr.

7Hastanelerden Kaynakl evresel EtkilerHastaneler dier pek ok endstriden daha fazla enerji ve su tketmekte ve daha fazla atk retmektedir. (Folkard, 1999)Hastanelerin evresel etkileri, Bykl, Yatak Says, Yaplan Aratrma ve retim Trne, Salanan Tbbi Tedavi Tiplerine, klim Yerel Toplumdaki Gelimilik Dzeyine gre deiiklik gstermektedir.

8Salk kurulularndan kaynakl oluan; Tehlikeli ve tehlikeli olmayan atklar, Hava emisyonlarAtk su Kentsel nfus younluu ve Trafik younluu ile Bu kurulular, Hava, Su Toprak kirliliine katkda bulunmaktadr.

9Amerikan hastanelerinde yatak bana gnlk 300-550 L (CADDET, 2005) su kullanm olurken, alman hastanelerinde yatak bana gnlk 300-611 L (FEMP) su kullanlmaktadr.

Ayrca hastanelerde kanserojen, mutajen veya reme toksinleri ieren potansiyel olarak tehlikeli madde olan halojen ve halojen olmayan organik bileikler (rnein, solventler), inorganik bileikler, kostik maddeler (asit/baz), reeteli ilalar, dezenfektanlar bol miktarda kullanlmakta ve atk olarak atlmaktadr.

Amerika ve Avrupadaki hastanelerde her yl yaklak 2 milyon ton kat atk retilmekte ve bu rakam her yl artmaktadr.

10

ekil 1.Farkl lkelerdeki kg/yatak/gn bana Kat atk Miktarlar

Hastane atklarnn ou evsel atk niteliindedir. Hastane atklarnn Amerikada yaklak %10-15i, Avrupada yaklak %25i medikal atk olarak snflandrlmaktadr. Dnyann dier blgelerinde ise, enfekte, patolojik ve kimyasal atklar tehlikeli atk olarak snflandrlmaktadr.11

izelge 1.Avrupa Hastanelerinin Atklar

12Hastanelerden Kaynakl Atklar;Tehlikesiz atk(evsel nitelikli atk), Enfekte atk, Kimyasal Atk, Halojen ermeyen SolventlerHalojen eren SolventlerYkama sularAsitlerAlkalilerEski veya sresi dolmu dezenfektanlarEski veya sresi dolmu temizlik maddeleri

13Dier atk trleriPil, cva ieren cva ve artklar ve rnleri (rnein, cva termometreler, buhar lambalar ve floresan tpler) gibi zel bertaraf gerektiren atklar

Radyoaktif AtkRadyofarmasotik rn ve ielerNkleer tp blmnden kaynakl atksularKontamine olmu malzeme, kesiciler ve vcut svlarolarak snflandrlabilir.

14Ayrca

Isnma ve scak su iin fosil yakt, doalgaz vb. yaklmas sonucu dolayl yoldan emisyonlar. (Reller)

Hastalar, ziyaretiler ve alanlardan kaynakl antibiyotik gibi ilalar, temizlik maddeleri gibi kimyasallar, patojenik mikroorganizmalar, virs vb. ierikli atksular olumaktadr.

15Hastanelerden kaynakl asitler, alkaliler, ykama sular vb. kimyasal atklar evsel nitelikli atksularn topland sistemden ayr bir toplama sistemi ile toplanmakta ntralize edilmekte, Evsel nitelikli atksular ise ileri dzeyde artma sistemlerinde artlarak dearj edilmekte,Medikal atklar, depolama alanlarnda depolanarak veya yakma tesislerinde yaklarak bertaraf edilmektedir.

Ancak hastane atklarnn yaklmas sonucu hidroklorik asit, dioksin ve toksik metaller ve bir dizi zararl gazlar olumaktadr.

Basra niversitesi Hastanesi ED RaporuIrakn Basra ehrinde 18.000 mlik bir arazi zerinde 400+46 yatakl bir niversite Hastanesi ina edilmesi planlamtr.

16

17

Yaplan ED almas ile,Proje Sahasnn mevcut durumunu belirlemek zere evresel ve sosyal alardan gncel ve gvenilir veriler toplanm,Projenin inaat ve iletme aamalarnda evre ve sosyal yaam zerinde olas etkileri aratrlm, hesap ve modellemelerle ortaya koyulmutur.Gerekletirilecek faaliyetlerin uluslararas mevzuat ve klavuzlara uygun olarak yaplmas ve proje sahibi tarafndan projeden kaynakl evresel etkilerin nlenmesi ve minimize edilmesi amacyla verilecek olan taahhtler gelitirilmitir.

18

Gerekletirilecek faaliyetlerin uluslararas mevzuat ve klavuzlara uygun olarak yaplmas ve proje sahibi tarafndan projeden kaynakl evresel etkilerin nlenmesi ve minimize edilmesi amacyla verilecek olan taahhtler gelitirilmitir.

naat aamasnda olacak geici grlt dzeyi hesaplanarak deerlendirilmitir. Proje Sahasnda gncel olarak elde edilmi olan mevcut durum verilerinin deerlendirilmesi ile inaat ve iletme aamalarnda izlenmesi gereken evresel ve sosyal etkileri azaltma nlemleri belirlenmitir. 19

ED Raporunda, Avrupa Birlii (AB) Direktif ve Ynetmeliklerinden yararlanlmtr.Projenin inaat ve iletme aamasnda fiziksel, biyolojik ve sosyo-ekonomik evre zerine etkilerini irdelemek, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemleri ieren uluslararas standartlar ve mevzuatlar dorultusunda, IFC evresel ve Sosyal Srdrebilirlik Performans Standartlarna uygun bir evresel Etki Deerlendirme Raporu (ED) hazrlam ve Basra evre daresi tarafndan onaylanmtr.20

21

Basra niversitesi Hastanesi Atk Ynetim PlanBasra niversitesi Hastane Projesi Atk Ynetim Plan, Avrupa Komisyonunun atk direktiflerine uygun olarak atklarn toplanmas, depolanmas, ilenmesi ve/veya bertarafn srelerini iermektedir. (Polat & Saklar, 2013)Atk ynetimi hiyerarisi gerei max. geri kazanm min. bertaraf hedeflerine uyumlu allm, geri kazanlabilecek atklarn doru toplanmas hedeflenmitir.

Tbbi atk Eurostat 2010 tm Avrupa ortalamas baz alnarak, her bir atk tr iin oluacak atk miktarlar hesaplanmtr. Atk miktarlarna uygun atk toplama ekipmanlar says belirlenmi ve depolama sreleri gz nne alnarak atk depolar tasarlanmtr. Hastanede atk ynetim srecinden sorumlu personele ait organizasyon emas oluturulmu ve sorumluluklar belirtilmitir.

22

23Trkiyede Planlanan ehir HastaneleriDnya Salk rgt (WHO) hastaneleri, mahede, tehis, tedavi ve rehabilitasyon olmak zere gruplandrlabilecek salk hizmetleri veren, hastalarn uzun veya ksa sreli tedavi grdkleri yatakl kurulular eklinde tanmlamtr.

Gnmzde hastaneler, sadece yatakl salk hizmetlerinin verildii kurumlar olmaktan karak ileri dzeyde zellik arz eden tehis ve tedavi hizmetlerinin verildii, tedavi ve bakm fonksiyonlarnn yan sra doktorlara ve salk personeline eitim veren bir eitim kurumu, tbbi aratrmalarn yapld bir aratrma birimi, birok meslek grubundan kiilerin alt bir rgt ve sosyal kurum haline gelmitir.

24Trkiyede Salk Bakanlnca Kamu zel Birlii Modeli le Tesis Yaptrlmas, Yenilenmesi ve Hizmet Alnmas le Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun 21.02.2013 tarihinde kabul edilmi olup, 09.03.2013 tarih ve 25582 sayl resmi gazetede yaymlanmtr.

Bu kapsamda 25 ilde 35 ehir Hastanesi Projesi planlanmaktadr.

Bunlardan 14 ilde(Adana, Ankara-Bilkent, Ankara-Etlik, Elaz, Gaziantep, stanbul, Kayseri, Mersin, Yozgat, zmir, Konya, Manisa, Bursa, Kocaeli ve Isparta) kamu-zel ibirliiyle yaplacak 15 ehir hastanesi kesinlemi olup, bazlarnn inaat srecine balanmtr.

25Bu hastanelerin ilk etab tamamlandnda 24 bin, projeler tamam ile 45 bin yeni nitelikli yatak kapasitesi

Her bir hastane kamps iin 50-100 hektar alan kullanm olacak,

ehir hastaneleri kampslerinde, genel hastanelerin yan sra kadn doum ve ocuk hastalklar, kalp damar hastalklar, fizik tedavi ve rehabilitasyon, onkoloji, ruh sal, yksek gvenlikli adli psikiyatri gibi dal hastaneleri

Salk Bilimleri niversitesi, kongre merkezleri, yksek teknoloji ve Ar-Ge merkezleri ile sosyal aktivitelerin yaplaca birok merkez ve al-veri merkezleri bulunacaktr.

26Sonu ve nerilerBilindii zere Trkiyede planlanan ehir hastanelerinin planland illerde belirlenen alanlarn bazlarnn ST alan, DSnin sulama alanlar kapsamnda kalmas, alann jeolojik ve depremsellik ynnden uygun olmamas vb. durumlarla karlalmtr. Hastane, klinik, tp merkezi, laboratuvarlar vb. salk kurulularnn planland alanlar seilirken;Jeolojik, Depremsellik, Kentsel nfus ve trafik younluu, Kurulaca lke mevzuatnda belirlenmi koruma alanlar ve duyarl yreler asndan deerlendirilmelidir.

27Hastanelerden kaynaklanan tbbi atklar zel atk statsndedir. Hastanelerden kaynakl atklarn toplanmas, depolanmas, tanmas ve imhas konusunda bilinli bir planlama ve atk ynetim planlarnn yaplmas gerekmektedir.

Hastanelerin evresel Etki Deerlendirmesinin yaplmas ile hastanelerden kaynakl evre kirliliinin belirlemesi, enerji ve su kullanmnn yan sra atk bertaraf maliyetlerinin azaltlmas, tehlikeli maddelerin kullanmnn kontrol altna alnmas ve hava emisyonlarnn snrlanmas mmkn olacaktr.

28Amerika ve Avrupada salk endstrisinden kaynakl enerji, su ve kimyasal kullanmnn azaltlmas iin almalar yaplmakta olup, atk ynetim planlarn da ieren hastane ynetim planlar hazrlanmaktadr.

Amerikada 2006 ylnda srdrlebilir salk kapsamnda, hastanelerde tehlikeli kimyasallarn kullanmn azaltmak ve srdrlebilir uygulamalar gelitirmek amacyla Pennsylvania blgesinde Yeil Hastaneler Pilot Projesi iin hibe verilmitir.

29ehir hastanelerinin Trkiye iin gereklilii ve salk sektrndeki uygulama deiikliklerine ilikin tartmalar hala kamuoyunda devam ederken bir baka boyutta,Hastanelerden kaynakl atklarn belirlenmesi ve kaynanda azaltlmas,Hastanelerin kurulaca alanlarn;Depremsellik, Kentsel nfus ve trafik younluu, Koruma alanlar ve duyarl yreler dikkate alnarak evresel Etki Deerlendirilmesi yaplmasnn gereklilii bir kez daha gzler nne serilmitir.

30BLDRDE EME GEENLER

zcan PRUur USTAFeray POLAT

31TEEKKRLER