Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ DỰ ÁN ĐIỀU TRA DIỆN TÍCH ĐẤT BỊ THOÁI HÓA
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI
Yên Bái, năm 2020
i
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
I. TÍNH CẤP THIẾT ....................................................................................................... 1
II. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA DỰ ÁN ................................................................................ 2
III. MỤC TIÊU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ SẢN PHẨM ........................................... 3
1. Mục tiêu ....................................................................................................................... 3
2. Phạm vi ........................................................................................................................ 4
3. Nội dung ...................................................................................................................... 4
4. Sản phẩm ..................................................................................................................... 5
IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN ................................................................................ 5
V. BỐ CỤC CỦA BÁO CÁO TỔNG HỢP .................................................................. 10
Chương 1 KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI ............. 11
I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ............................................................................................ 11
1. Vị trí địa lý ................................................................................................................. 11
2. Địa hình ..................................................................................................................... 11
3. Khí hậu ...................................................................................................................... 12
4. Thủy văn .................................................................................................................... 15
II. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI .............................................. 15
1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế .............................................................. 15
2. Thực trạng phát triển ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản ...................................... 16
3. Dân số, lao động ........................................................................................................ 17
III. NHẬN XÉT CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CÓ
TÁC ĐỘNG ĐẾN THOÁI HÓA ĐẤT ......................................................................... 19
1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................................... 19
2. Điều kiện kinh tế - xã hội .......................................................................................... 20
Chương 2 ....................................................................................................................... 21
HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ................................................ 21
I. TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ...................................................................... 21
1. Nhóm đất phù sa ........................................................................................................ 22
2. Nhóm đất đen............................................................................................................. 23
ii
3. Nhóm đất đỏ vàng ..................................................................................................... 23
4. Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi ................................................................................ 26
5. Nhóm đất mùn trên núi cao ....................................................................................... 27
6. Nhóm đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ ................................................................. 27
II. ĐỘ PHÌ NHIÊU HIỆN TẠI CỦA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ....................................... 28
1. Tính chất vật lý .......................................................................................................... 28
2. Tính chất hóa học ...................................................................................................... 30
3. Tổng hợp đánh giá độ phì nhiêu của đất ................................................................... 33
Chương 3HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT TỈNH
YÊN BÁI ....................................................................................................................... 37
I. HIỆN TRẠNG VÀ BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT .................................................. 37
1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nông nghiệp .................................................... 37
2. Hiện trạng và biến động đất chưa sử dụng ................................................................ 41
II. ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP ...................................................... 41
1. Hệ thống canh tác có tưới .......................................................................................... 43
2. Hệ thống canh tác nhờ mưa ....................................................................................... 45
III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM HỆ
THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ............................................................................................. 50
1. Đánh giá chung về hiện trạng và biến động sử dụng đất .......................................... 50
2. Đánh giá chung về hệ thống sử dụng đất .................................................................. 50
Chương 4 THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ............................... 52
I. ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT THEO LOẠI HÌNH THOÁI HÓA ....................... 52
1. Đất bị xói mòn do mưa .............................................................................................. 52
2. Đất bị khô hạn............................................................................................................ 69
3. Đất bị kết von, đá ong hóa ......................................................................................... 77
4. Đất bị suy giảm độ phì ............................................................................................... 80
II. THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT CỦA CÁC LOẠI ĐẤT (MỤC ĐÍCH SỬ
DỤNG ĐẤT) ................................................................................................................. 92
1. Đất sản xuất nông nghiệp .......................................................................................... 92
2. Đất lâm nghiệp........................................................................................................... 94
3. Đất nuôi trồng thủy sản ............................................................................................. 94
4. Đất nông nghiệp khác ................................................................................................ 94
iii
5. Đất chưa sử dụng ....................................................................................................... 96
III. TỔNG HỢP ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT ........................................................ 96
1. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo mức độ .......................................................... 97
2. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo đơn vị hành chính ....................................... 100
Chương 5 ..................................................................................................................... 106
NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP GIẢM
THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT ................................................................................... 106
I. NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT ........................................................... 106
1. Nguyên nhân tự nhiên.............................................................................................. 106
2. Nguyên nhân từ quản lý, sử dụng đất ...................................................................... 108
II. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ, CẢI TẠO, GIẢM THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT
..................................................................................................................................... 110
1. Quan điểm, mục tiêu chiến lược phòng chống suy thoái đất .................................. 110
2. Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất bền vững góp phần giảm thiểu thoái hóa đất
thích ứng với biến đổi khí hậu ..................................................................................... 111
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 129
I. KẾT LUẬN .............................................................................................................. 129
1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ......................................................................... 129
3. Thực trạng thoái hóa đất .......................................................................................... 130
4. Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất .................... 131
II. KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 132
iv
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng 1: Tổng sản phẩm trên địa bàn phân theo khu vực kinh tế .................................. 16
Bảng 2: Dân số và mật độ dân số năm 2017 phân theo đơn vị hành chính ................... 18
Bảng 3: Kết quả thống kê diện tích theo loại đất tỉnh Yên Bái ..................................... 21
Bảng 4: Kết quả đánh giá thành phần cơ giới đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử
dụng đất) ........................................................................................................................ 29
Bảng 5: Kết quả đánh giá dung trọng đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
....................................................................................................................................... 29
Bảng 6: Kết quả đánh giá độ chua đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất) . 30
Bảng 7: Kết quả đánh giá hàm lượng chất hữu cơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất
(mục đích sử dụng đất) .................................................................................................. 31
Bảng 8: Kết quả đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích
sử dụng đất) ................................................................................................................... 31
Bảng 9: Kết quả đánh giá hàm lượng Phốt pho tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục
đích sử dụng đất) ........................................................................................................... 32
Bảng 10: Kết quả đánh giá hàm lượng Kali tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục
đích sử dụng đất) ........................................................................................................... 32
Bảng 11: Kết quả đánh giá dung tích hấp thu đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử
dụng đất) ........................................................................................................................ 33
Biểu đồ 1: Cơ cấu giá trị % độ phì đất .......................................................................... 34
Bảng 12: Kết quả đánh giá độ phì đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất) . 35
Bảng 13: Diện tích điều tra thoái hóa đất tỉnh đất tỉnh Yên Bái năm 2017 phân theo
đơn vị hành chính .......................................................................................................... 37
Bảng 14: Hiện trạng và biến động các nhóm đất chính thời kỳ 2010 - 2017 ................ 37
Bảng 15: Hiện trạng và biến động diện tích nhóm đất nông nghiệp ............................. 38
thời kỳ 2010 - 2017 ....................................................................................................... 38
Bảng 16: Hiện trạng và biến động diện tích đất sản xuất nông nghiệp ......................... 38
thời kỳ 2010 - 2017 ....................................................................................................... 38
Bảng 17: Hiện trạng và biến động diện tích đất lâm nghiệp thời kỳ 2010 - 2017 ........ 40
Bảng 18: Hiện trạng và biến động diện tích đất chưa sử dụng thời kỳ 2010 - 2016 ..... 41
v
Bảng 19: Thống kê diện tích loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái theo hệ thống
tưới ................................................................................................................................. 43
Bảng 20: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính .......... 48
Bảng 21: Phân cấp đánh giá đất bị xói mòn .................................................................. 52
Bảng 22: Hệ số C cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái .................................................... 58
Bảng 23: Hệ số P cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái .................................................... 59
Biểu đồ 2: Cơ cấu (%) đất bị xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái ........................................ 62
Bảng 24: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo loại đất ............................................... 63
Bảng 25: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính.............................. 69
Biểu đồ 3: Cơ cấu (%) đất bị khô hạn tỉnh Yên Bái ...................................................... 70
Bảng 26: Diện tích đất bị khô hạn theo loại đất ............................................................ 70
Bảng 27: Diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính ........................................... 76
Biểu đồ 4: Cơ cấu (%) đất bị kết von tỉnh Yên Bái ....................................................... 77
Bảng 28: Diện tích đất bị kết von theo loại đất ............................................................. 78
Bảng 29: Diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính ............................................ 80
Bảng 30: Diện tích đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl) theo loại đất .............................. 81
Bảng 31: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số theo loại đất........ 82
Bảng 32: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số theo loại đất ................... 82
Bảng 33: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số theo loại đất ............ 83
Bảng 34: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số theo loại đất ................... 84
Bảng 35: Diện tích đất bị suy giảm dung tích hấp thu theo loại đất ............................. 85
Biểu đồ 5: Cơ cấu giá trị % đất bị suy giảm độ phì ....................................................... 86
Bảng 36: Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhiêu theo loại đất ..................................... 86
Bảng 37: Diện tích đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính .............................. 92
Bảng 38: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa ..... 93
Bảng 39: Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa ..................... 95
Bảng 40: Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa .................. 96
Biểu đồ 6: Cơ cấu giá trị % đất bị thoái hóa ................................................................. 97
Bảng 41: Diện tích đất bị thoái hóa theo loại đất ........................................................ 100
Bảng 42: Diện tích đất bị thoái hóa chia theo loại đất và loại hình thoái hóa ............. 105
Bảng 43: Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực đất bị thoái
hóa tỉnh Yên Bái .......................................................................................................... 128
1
MỞ ĐẦU
I. TÍNH CẤP THIẾT
Đất đai là một vùng đất có ranh giới, vị trí, diện tích cụ thể và có các
thuộc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi nhưng có tính chu kỳ, có thể dự đoán
được, có ảnh hưởng tới việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai của các yếu
tố tự nhiên, kinh tế - xã hội như: thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình, địa mạo, địa
chất, thuỷ văn, thực vật, động vật cư trú và hoạt động sản xuất của con người.
Trong các điều kiện vật chất cần thiết, đất đai giữ vị trí và ý nghĩa đặc biệt quan
trọng - là điều kiện đầu tiên, là cơ sở thiên nhiên của mại quá trình sản xuất, là
nơi tìm được công cụ lao động, nguyên liệu lao dộng và nơi sinh tồn của xã hội
lòai người. Vai trò của đất đai đối với từng ngành rất khác nhau: đối với ngành
phi nông nghiệp đất đai là cơ sở không gian và vị trí để hoàn thiện quá trình lao
động; đối với ngành nông-lâm nghiệp đất đai là yếu tố tích cực của quá trình sản
xuất, là điều kiện vật chất - cơ sở không gian, đồng thời là đối tượng lao
động(luôn chịu sự tác động của quá trình sản xuất như cày, bừa, xới xáo....) và
công cụ hay phương tiện lao động (sử dụng để trồng trọt, chăn nuôi...). Quá trình
sản xuất nông - lâm nghiệp luôn liên quan chặt chẽ với độ phì nhiêu quá trình
sinh học tự nhiên của đất.
Thực tế cho thấy trong quá trình phát triển xã hội loài người, sự hình
thành và phát triển của mọi nền văn minh vật chất - văn minh tinh thần, các tinh
thành tựu kỹ thuật vật chất - văn hoá khoa học đều được xây dựng trên nền tảng
cơ bản sử dụng đất. Kinh tế xã hội phát triển mạnh,cùng với sự tăng dân số
nhanh đã làm cho mối quan hệ giữa người và đất ngày càng căng thẳng, những
sai lầm liên tục của con người trong quá trình sử dụng đất đã dẫn đến huỷ hoại
mội trường đất, một số công năng nào đó của đất đai bị yếu đi, quá trình thoái
hóa đất xuất hiện và biểu hiện ngày càng rõ rệt với các biểu hiện bị xói mòn, bị
suy giảm độ phì, bị khô hạn, bị kết von.
Yên Bái là tỉnh miền núi nằm sâu trong nội địa thuộc vùng Trung du và
miền núi phía Bắc. Yên Bái có 9 đơn vị hành chính trong đó có 2 huyện vùng
cao Trạm Tấu, Mù Cang Chải (đồng bào Mông chiếm trên 80%) nằm trong 61
huyện nghèo, đặc biệt khó khăn của cả nước. Địa hình Yên Bái phức tạp, nhiều
khu vực bị chia cắt mạnh, đặc biệt khu vực dãy Hoàng Liên Sơn - Pú Luông.
Khí hậu Yên Bái phân mùa rõ nét, 85% lượng mưa tập trung vào mùa mưa (từ
tháng 4 đến tháng 10). Hoạt động sản xuất chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, chưa
ứng dụng rộng rãi công nghệ mới. Quá trình sử dụng đất chưa đi đôi với bảo vệ
2
cải tạo đất. Do đó nhiều nơi đã xuất hiện tình trạng đất bị xói mòn, khô hạn, suy
giảm độ phì, ...Vì vậy thực hiện dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên
địa bàn tỉnh Yên Bái” là cần thiết.
Kết quả điều tra, đánh giá thoái hóa đất tỉnh Yên Bái được thực hiện kỳ
đầu vào năm 2017 sẽ cung cấp thông tin số liệu cho hệ thống theo dõi quản lý sử
dụng đất và hệ thống chỉ tiêu thống kê Quốc gia; làm căn cứ lập, điều chỉnh quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021 - 2030 và phục vụ nhu cầu khai thác
thông tin về tài nguyên đất cho các hoạt động kinh tế, xã hội, nghiên cứu khoa
học và các nhu cầu khác của tỉnh.
Ngoài ra kết quả dự án sẽ cung cấp dữ liệu về thực trạng thoái hóa đất của
cấp tỉnh để tích hợp vào cơ sở dữ liệu đất đai của tỉnh và cả nước, góp phần
hoàn thiện hệ thống thông tin đất đai hiện đại, theo mô hình tập trung, thống
nhất, phục vụ đa mục tiêu.
II. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA DỰ ÁN
- Luật Đất đai năm 2013;
- Nghị quyết số 17/2011/QH13 ngày 22/11/2011 của Quốc hội nước
CHXHCN Việt Nam, Khóa XIII, Kỳ họp thứ 2 về Quy hoạch sử dụng đất đến
năm 2020 và Kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2011 - 2015) cấp quốc gia;
- Nghị định số 130/2013/NĐ-CP ngày 16/10/2013 của Chính phủ về sản
xuất và cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích;
- Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định
chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai;
-Quyết định số 204/2006/QĐ-TTg ngày 02/9/2006 của Thủ tướng Chính
phủ ban hành Chương trình hành động quốc gia chống sa mạc hóa giai đoạn
2006 - 2010 và định hướng đến năm 2020;
- Quyết định số 43/2010/QĐ-TTg ngày 02/6/2010 của Thủ tướng Chính
phủ về việc ban hành Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia;
- Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 12/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ
về phê duyệt Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020.
- Quyết định 2157/2013/QĐ-TTg ngày 11/11/2013 của Thủ tướng Chính
phủ ban hành Bộ chỉ tiêu giám sát, đánh giá phát triển bền vững địa phương giai
đoạn 2013-2020;
3
- Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ Tài nguyên
và Môi trường ban hành Quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất;
- Thông tư số 15/2012/ TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ Tài nguyên
và Môi trường ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật điều tra thoái hóa đất;
- Thông tư số 49/2013/TT-BTNMT ngày 26/12/2013 sửa đổi, bổ sung
một số quy định của Thông tư số 15/2012/ TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ
Tài nguyên và Môi trường ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật điều tra thoái
hóa đất;
- Thông tư số 35/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và
Môi trường về việc quy định điều tra, đánh giá đất đai;
- Thông tư số 60/2015/TT-BTNMT ngày 25/12/205 của Bộ Tài nguyên và
Môi trường quy định kỹ thuật điều tra, đánh giá đất đai;
- Công văn số 5750/BTNMT-TCQLĐĐ ngày 27/12/2014 của Bộ Tài
nguyên và Môi trường về việc thực hiện Tổng điều tra, đánh giá tài nguyên đất
đai toàn quốc;
- Công văn số 223/UBND-TNMT ngày 03/02/2016 của UBND tỉnh Yên
Bái về việc triển khai xây dựng dự án Điều tra tỷ lệ diện tích đất bị thoái hóa và
dự án điều tra tỷ lệ diện tích đất được bảo vệ, duy trì đa dang sinh học trên địa
bàn tỉnh Yên Bái.
III. MỤC TIÊU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ SẢN PHẨM
1. Mục tiêu
- Đánh giá thực trạng thoái hóa đất, xác định cụ thể nguyên nhân cũng
như xu thế và các quá trình thoái hóa đất làm cơ sở đề xuất giải pháp cải tạo,
phục hồi và khai thác sử dụng đất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.
- Đề ra các giải pháp bảo vệ, cải tạo đất và định hướng quản lý, sử dụng
đất bền vững; đồng thời giúp nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà
nước về đất đai, đảm bảo tài nguyên đất đai được quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu
quả phục vụ công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đánh giá kinh tế đất
và xây dựng chiến lược, định hướng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội
trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa của tỉnh Yên Bái.
- Giám sát chặt chẽ tình hình diễn biến chất lượng tài nguyên đất đai và
đánh giá tác động, ảnh hưởng của chính sách, pháp luật về đất đai đến tài
nguyên đất đai để đề xuất các cơ chế, chính sách, biện pháp nhằm bảo vệ, nâng
4
cao chất lượng tài nguyên đất đai, góp phần hoàn thiện hệ thống thông tin đất
đai hiện đại, tập trung, thống nhất.
- Cung cấp dữ liệu về tài nguyên đất để tích hợp vào cơ sở dữ liệu đất đai
của tỉnh nhằm giám sát chặt chẽ tình hình diễn biến chất lượng tài nguyên đất
đai; góp phần hoàn thiện hệ thống thông tin đất đai hiện đại, tập trung, thống
nhất và phục vụ đa mục tiêu.
- Cung cấp số liệu cho hệ thống theo dõi quản lý sử dụng đất và hệ thống chỉ
tiêu thống kê Quốc gia và phục vụ nhu cầu thông tin về tài nguyên đất cho các hoạt
động kinh tế, xã hội, nghiên cứu khoa học và các nhu cầu khác của Nhà nước.
2. Phạm vi
Theo Quyết định số 3277/QĐ-UBND ngày 01 tháng 12 năm 2016 của
UBND tỉnh Yên Bái về việc phê duyệt Đề cương, nhiệm vụ - dự toán Dự án
điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên địa bàn tỉnh Yên Bái, thực hiện dự án điều
tra thoái hóa đất trên toàn bộ phạm vi đất tỉnh Yên Bái, với các loại đất sau: đất
sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất nuôi trồng thủy sản, đất nông nghiệp
khác, đất chưa sử dụng (đất bằng chưa sử dụng và đất đồi núi chưa sử dụng).
Diện tích đất điều tra trong dự án này áp dụng cho tỉnh Yên Bái được xác
định như sau:
Diện tích đất điều tra =
Đất sản xuất nông nghiệp +Đất lâm nghiệp +Đất nuôi trồng thủy sản +Đất nông nghiệp khác + Đất chưa sử dụng (đất bằng chưa sử dụng và đất đồi núi chưa sử dụng)
= 119.057 + 466.603 + 2.342 + 95 + 44.618
= 632.715(ha)
3. Nội dung
- Điều tra thu thập thông tin tài liệu, khảo sát thực địa và lấy mẫu đất,
phân tích mẫu đất phục vụ đánh giá thực trạng thoái hóa đất tỉnh Yên Bái;
- Đánh giá thực trạng thoái hóa đất theo loại đất và loại hình thoái hóa
tỉnh Yên Bái;
- Xây dựng bản đồ đất bị thoái hóa kỳ đầu tỉnh Yên Bái ;
- Thống kê diện tích đất bị thoái hóa theo loại hình và loại đất;
- Xây dựng báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra thoái hóa đất tỉnh
Yên Bái” và báo cáo tổng kết Dự án.
5
4. Sản phẩm
- Báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên
địa bàn tỉnh Yên Bái” và báo cáo tổng kết Dự án.
- Bảng tổng hợp Hệ thống chỉ tiêu thống kê diện tích đất bị thoái hóa theo
loại hình thoái hóa và loại đất tỉnh Yên Bái.
- Báo cáo chuyên đề “Thực trạng và nguyên nhân thoái hóa đất tỉnh Yên Bái”.
- Bản đồ thoái hóa đất kỳ đầu tỉnh Yên Bái, tỷ lệ 1/100.000.
- Bản đồ chuyên đề: bản đồ đất bị suy giảm độ phì kỳ đầu; bản đồ đất bị
khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa kỳ đầu; bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa
kỳ đầu của của tỉnh Yên Bái, tỷ lệ 1/100.000.
IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Các phương pháp sử dụng trong Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa
trên địa bàn tỉnh Yên Bái”:
1. Phương pháp điều tra, thu thập thông tin tài liệu
- Phương pháp điều tra thu thập các số liệu thứ cấp: điều tra tại Sở Tài
nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái, các Sở, ban, ngành có liên quan, các Bộ,
ban, ngành Trung ương và các cơ quan nghiên cứu…
- Phương pháp điều tra phỏng vấn bao gồm: phỏng vấn theo nhóm và
phỏng vấn cá nhân các thông tin về phương thức sử dụng đất, cơ cấu cây trồng,
đầu tư đầu vào, thời vụ, đầu ra, tình hình sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực
vật tại điểm lấy mẫu.
+ Phỏng vấn cá nhân: đối tượng phỏng vấn là các chủ sử dụng đất nông
nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản… và những người có kinh nghiệm (cán bộ địa
chính xã, trưởng các thôn, bản…) để có thể thu thập được những tin tức quan
trọng và có độ tin cậy về các vấn đề có liên quan đến các vấn đề quản lý, sử
dụng đất của địa phương.
+ Phỏng vấn theo nhóm: có thể tiến hành một cách ngẫu nhiên bằng cách
trao đổi thông tin với những người gặp ngoài thực địa hoặc có thể phỏng vấn
chính thức có chuẩn bị trước. Các nhóm chính thức được lựa chọn theo các đối
tượng sử dụng đất khác nhau hoặc được lựa chọn hỗn hợp của các đối tượng này.
- Phương pháp điều tra nhanh nông thôn (RRA) theo mẫu phiếu được sử
dụng trong điều tra thu thập thông tin về mức độ đầu tư cho các loại sử dụng đất,
6
tình hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, diễn biến năng suất cây trồng trong 10
năm trở lại đây, các vấn đề có liên quan đến quá trình hình thành và nguyên
nhân thoái hóa đất.
- Phương pháp điều tra theo tuyến và điều tra điểm được áp dụng trong
điều tra phục vụ xây dựng các bản đồ chuyên đề: bản đồ đất bị suy giảm độ phì;
bản đồ đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa; bản đồ đất bị kết von, đá ong
hóa; bản đồ đất bị xói mòn.
2. Phương pháp lấy mẫu, bảo quản mẫu
* Phương pháp lấy mẫu đất: phương pháp lấy mẫu phân tích để đánh giá
môi trường đất được áp dụng theo quy định chung của phương pháp lấy mẫu
phân tích tính chất hóa học và vật lý của đất. Có 2 cách lấy mẫu chính là:
+ Mẫu cá biệt: mẫu được lấy tại một vị trí xác định. Những mẫu này là
mẫu duy nhất ban đầu, đồng thời là mẫu chung được xử lý để phân tích.
+ Mẫu hỗn hợp: mẫu được lấy hỗn hợp từ nhiều mẫu riêng biệt ban đầu
trộn thành mẫu chung đại diện cho một phạm vi đất được khảo sát. Tùy theo
hình dáng và địa hình mảnh đất, lấy ít nhất 5 điểm phân bố đều trên toàn diện
tích theo quy tắc đường chéo, đường vuông góc hoặc đường dích dắc. Tránh lấy
mẫu ở các vị trí đặc thù như nơi đổ phân, vôi hay những vị trí gần bờ và các vị
trí quá trũng hay quá cao.
* Bảo quản mẫu:
Mẫu đất được lấy sau đó cho vào túi vải hoặc nhựa ghi ký hiệu mẫu và có
phiếu ghi mẫu, độ sâu, địa điểm, tọa độ, ngày và người lấy mẫu.
3. Phương pháp phân tích đất trong phòng thí nghiệm
Phân tích các chỉ tiêu lý, hóa học của đất gồm: dung trọng, độ chua của
đất (pHKCl), chất hữu cơ tổng số (OM%), thành phần cơ giới (cát, cát mịn,
limon, sét), dung tích hấp thu (CEC), nitơ tổng số (N%), phốt pho tổng số
(P2O5%), kali tổng số (K2O%), lưu huỳnh tổng số và tổng số muối tan.
- Dung trọng: phương pháp ống đóng Copexki
- Độ chua (được thể hiện bằng chỉ số pHKCl): Đo bằng máy đo pH. Chiết
đất theo tỷ lệ đất: dung dịch KCl 1M = 1:5
- OM (%): phương pháp Walkley - Black, OM (%) = OC (%) *1,724
- Thành phần cơ giới: phương pháp ống hút Rôbinsơn
7
- CEC: phương pháp Amôn axetat (pH = 7)
- Nitơ tổng số (N%): phương pháp Kjendahl
- Phốt pho tổng số (P2O5%): phương pháp so màu (Spectro photometer)
- Kali tổng số (K2O%): phương pháp quang kế ngọn lửa (Flam
photometer)
4. Phương pháp xây dựng các loại bản đồ
* Bản đồ độ phì nhiêu đất và bản đồ đất bị suy giảm độ phì
Phân cấp từng nhóm chỉ tiêu dùng trong xây dựng bản đồ độ phì nhiêu của
đất được thể hiện theo các chỉ tiêu sau đây: loại đất; độ chua, dung tích hấp thu
(CEC), nitơ tổng số (N%), phốt pho tổng số (P2O5%), kali tổng số (K2O%).
Các chỉ tiêu này được chia thành các cấp khác nhau sau đó tổ hợp theo đa
số để phân ngưỡng ra các mức cao, trung bình và thấp. Các thông tin được
khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền sau đó được xây dựng thành các bản đồ
chuyên đề, tổng hợp các bản đồ chuyên đề này sẽ thành lập được bản đồ độ phì
nhiêu của đất.
Bản đồ đất bị suy giảm độ phì được xây dựng bằng cách: xác định được
sự thay đổi tăng hay giảm hàm lượng các chỉ tiêu trên so với tiêu chuẩn nền đã
được xác định đối với từng khoanh đất trên bản đồ ((∆s = ∆(t) - ∆nền)). Kết quả
xử lý so sánh thông tin được thực hiện trong trong cơ sở dữ liệu bằng phần mềm
ArcGIS sau đó chiết xuất thông tin về sự tăng giảm và biên tập thông tin như
thành lập bản đồ chuyên đề.
Kết quả tổng hợp đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo phương pháp đánh
giá đa chỉ tiêu (MCE) thể hiện theo các mức: không suy giảm, suy giảm nhẹ, suy
giảm trung bình và suy giảm nặng.
* Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp
Xây dựng bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp trên cơ sở:
- Lựa chọn các chỉ tiêu để xác định loại sử dụng đất nông nghiệp;
- Xác định phạm vi phân bố của các loại sử dụng đất nông nghiệp theo tài
liệu thu thập;
- Xử lý phiếu điều tra tình hình sử dụng đất nông nghiệp;
- Nhập kết quả điều tra thực địa về các loại sử dụng đất nông nghiệp lên
8
bản đồ hiện trạng sử dụng đất, xác định, bổ sung và chỉnh lý ranh giới của các
loại sử dụng đất nông nghiệp;
- Biên tập bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp;
- Thống kê và tổng hợp diện tích của các loại sử dụng đất nông nghiệp
theo cấp đơn vị hành chính tương ứng;
Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp được xây dựng bằng phương pháp
điều tra bổ sung trên thực địa theo tuyến lát cắt kết hợp tham vấn ý kiến chuyên
gia, cán bộ nông lâm nghiệp tại địa phương và phỏng vấn nông hộ để xác định
rõ ràng hơn từng loại sử dụng đất trên cơ sở các thông tin về hiện trạng sử dụng
đã có trên bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2015 cấp huyện và cấp tỉnh sau đó
khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền biên tập và hoàn thiện thông tin như thành
lập bản đồ chuyên đề.
* Bản đồ đất bị xói mòn
Bản đồ đất bị xói mòn được xây dựng theo phương pháp mô hình hóa
trong GIS và Viễn thám tính toán lượng đất xói mòn theo phương trình mất đất
phổ dụng của Wischmeier và Smith có dạng:
A = R.K.L.S.C.P
Trong đó: Mỗi một yếu tố đều được thể hiện và tính toán số liệu trên bản
đồ chuyên đề dưới dạng dữ liệu RASTER. Tổng hợp chồng ghép, phân tích các
lớp dữ liệu bản đồ RASTER đơn tính dưới đây để có bản đồ xói mòn.
A: Bản đồ xói mòn của năm xây dựng, thể hiện lượng đất mất trung bình năm chuyển tới chân sườn (kg/m2.năm),
R:
Bản đồ hệ số xói mòn do mưa thể hiện mức độ ảnh hưởng của lượng mưa hàng năm tới xói mòn đất. Bản đồ xói mòn đất được xây dựng từ số liệu quan trắc mưa (và các yếu tố liên quan đến mưa như cường độ mưa, động năng mưa) và bản đồ hiện lượng mưa trung bình đã có của vùng (KJ.mm/m2.h.năm),
K:
Bản đồ hệ số xói mòn của đất thể hiện ảnh hưởng của các tính chất vật lý (cấu trúc, kết cấu, thành phần cấp hạt) và hóa học của đất (hàm lượng chất hữu cơ trong đất) đến khả năng xói mòn của các loại đất khác nhau. Bản đồ hệ số xói mòn của đất được xây dựng từ các kết quả phân tích và xác định tính chất vật lý và hóa học của đất trong phòng thí nghiệm.(kg.h/KJ.mm),
9
L:
Bản đồ hệ số chiều dài sườn dốc thể hiện ảnh hưởng của yếu tố địa hình đến khả năng xói mòn của đất trên các khu vực địa hình sườn khác nhau. Bản đồ hệ số chiều dài sườn dốc được xây dựng từ mô hình số độ cao (DEM) trên cơ sở phân chia các lưu vực xác định các dòng phân thủy, tụ thủy và chiết tách độ dài sườn. Hoặc sử dụng ảnh viễn thám: giao thoa, 2 cặp ảnh hoặc phương pháp dùng dữ liệu LIDAR tùy vào điều kiện của dữ liệu đầu vào.
S:
Bản đồ hệ số độ dốc thể hiện ảnh hưởng của các cấp độ dốc đến lượng đất bị xói mòn. Bản đồ độ dốc được xây dựng từ mô hình số độ cao (DEM) hoặc sử dụng ảnh viễn thám: giao thoa, 2 cặp ảnh hoặc phương pháp dùng dữ liệu LIDAR tùy vào điều kiện của dữ liệu đầu vào, sau đó chiết tách thông tin độ dốc theo hai dạng đơn vị phần trăm và theo độ.
C:
Bản đồ hệ số che phủ thực vật, thể hiện khả năng che phủ của các loại thực vật khác nhau theo mức độ phát tán ở từng thời kỳ sinh trưởng của chúng và theo mùa từ đó ảnh hưởng đến khả năng ngăn ngừa các tác động của mưa lên quá trình xói mòn đất. Bản đồ hệ số che phủ thực vật được xây dựng trên cơ sở bản đồ hiện trạng sử dụng đất của năm 2014 kết hợp điều tra thực địa, phỏng vấn chuyên gia lâm nghiệp, phỏng vấn những người dân có kinh nghiệm (hoặc tư liệu viễn thám kết hợp điều tra thực địa để chọn mẫu giải đoán ảnh trong trường hợp sẵn có tư liệu ảnh viễn thám)
P:
Bản đồ hệ số canh tác bảo vệ đất thể hiện ảnh hưởng của việc áp dụng các kỹ thuật canh tác, các phương thức canh tác khác nhau đến khả năng xói mòn của đất. Bản đồ hệ số canh tác bảo vệ đất được xây dựng trên cơ sở điều tra khoanh vẽ theo tuyến trên thực địa và điều tra phỏng vấn chuyên gia lâm nghiệp, các số liệu điều tra thống kê khác để xác định chung cho toàn khu vực dự án.
* Bản đồ đất bị khô hạn, hoang hoá
Các khu vực bị hoang hoá được xác định trên cơ sở điều tra thực địa
khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010 và đưa lên bản
đồ nền.
Mức độ khô hạn được đánh giá qua chỉ số khô hạn, chỉ số này được xác
định cho từng trạm theo công thức
Chỉ số khô hạn tháng (Kth) = Lượng bốc hơi tháng (E(th))
Lượng mưa tháng (R(th))
Lượng bốc hơi (E) được xác định theo công thức thực nghiệm của Ivanốp,
nhà khí tượng học của Nga đề xuất, như sau:
E= 0,0018x(T+25)2x(100-U)
10
Trong đó, T là nhiệt độ không khí (0C), U là độ ẩm không khí tương đối
(%), 0,0018 là hệ số kinh nghiệm không đổi
Các dữ liệu khô hạn được xác định cho từng trạm theo từng tháng, căn cứ
vào số tháng khô hạn trong năm để xác định mỗi khu vực ở mức độ hạn nào sau
đó nội suy, có tính đến tác động của địa hình, xây dựng bản đồ khô hạn cho toàn
khu vực thực hiện dự án:
Kết hợp hai lớp thông tin khô hạn và hoang hóa biên tập thông tin như
thành lập bản đồ chuyên đề có được bản đồ đất bị khô hạn, hoang hóa.
* Bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa
Các thông tin cho bản đồ phân bố các khu vực xuất hiện kết von, đá ong
hóa được tổng hợp từ bản đồ đất kết hợp với kết quả điều tra lấy mẫu đất và mô
tả ngoài thực địa sau. Các thông tin được khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền sau
đó được xây dựng thành bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa, biên tập thông tin
như thành lập bản đồ chuyên đề.
5. Các phương pháp khác
- Phương pháp kế thừa: kế thừa các tài liệu, bản đồ đã có liên quan đến
nội dung của dự án;
- Phương pháp chuyên gia: tham khảo các ý kiến của các chuyên gia có
kinh nghiệm trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường;
- Phương pháp phân tích, thống kê: đánh giá phân tích số liệu, thống kê số
liệu bằng phần mềm Excel và SPSS.
V. BỐ CỤC CỦA BÁO CÁO TỔNG HỢP
Báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa
trên địa bàn tỉnh Yên Bái” được trình bày ngoài phần Mở đầu, Kết luận được
chia thành 5 chương:
Chương 1: Khái quát điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội.
Chương 2: Hiện trạng tài nguyên đất và độ phì nhiêu hiện tại của đất tỉnh
Yên Bái.
Chương 3: Hiện trạng sử dụng đất và đặc điểm sử dụng đất tỉnh Yên Bái.
Chương 4: Thực trạng thoái hóa đất tỉnh Yên Bái.
Chương 5: Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu
thoái hóa đất.
11
Chương 1
KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI
I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN
1. Vị trí địa lý
Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng núi phía bắc nước ta, có tổng
diện tích tự nhiên là 688.767 ha; tọa độ địa lý của tỉnh là 21014’ đến 22017’ vĩ độ
Bắc, 103056’ đến 105003’ kinh độ Đông. Tỉnh có giáp ranh với vùng núi Tây
Bắc và vùng trung du Bắc Bộ:
Phía Bắc giáp tỉnh Lào Cai.
Phía Nam giáp tỉnh Phú Thọ.
Phía Đông giáp tỉnh Tuyên Quang.
Phía Tây giáp tỉnh Sơn La.
Toàn tỉnh có 9 đơn vị hành chính gồm 7 huyện là Văn Chấn, Văn Yên,
Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên, Trạm Tấu, Mù Cang Chải, 1 thị xã Nghĩa lộ và
thành phố Yên Bái. Vùng đất của tỉnh chia thành 3 lưu vực của 3 sông chính:
Sông Thao, sông Chảy và sông Đà nằm trong lưu vực sông Hồng.
2. Địa hình
Yên Bái là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi
Hoàng Liên - Púng Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ.
Đổng thời Yên Bái cũng là vùng tiếp giáp giữa vùng núi Tây Bắc và vùng núi
Đông Bắc. Các dãy núi đều chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Yên Bái
mang đặc trưng địa hình núi nên đất đai của tỉnh Yên Bái có địa hình phức tạp,
bị chia cắt bởi các dãy núi cao, sông suối và thung lũng hẹp, có thể phân thành
các đặc trưng địa hình như sau:
- Địa hình núi cao và cao nguyên: Nằm trong 3 hệ thống núi chính:
+ Hệ thống núi Hoàng Liên Sơn - Púng Luông chiếm toàn bộ diên tích hữu
ngạn sông Thao, hướng chính của dãy Hoàng Liên Sơn là Tây Bắc xuống Đông
Nam, độ cao trung bình từ 1.700 m - 2.800 m, núi thường bị chia cắt mạnh.
+ Hệ thống núi cổ Con Voi: chạy dọc theo đường phân thuỷ giữa sông
Thao và sông Chảy, hướng chính là Tây Bắc xuống Đông Nam, độ cao trung
bình từ 400 - 1.400 m, đỉnh tròn, độ dốc trung bình 30 - 400. Sườn thoải hơn và
độ chia cắt cũng yếu hơn dãy Hoàng Liên Sơn - Púng Luông.
12
+ Hệ thống núi đá vôi: vách dựng đứng, đỉnh nhọn, có độ cao trung bình
400 - 800 m xen kẽ với những đồi bát úp thấp nằm ở phía Đông Bắc và một
phần phía Đông của tỉnh.
- Địa hình đồi núi thấp: có đỉnh khum tròn, sườn thoải, có nhiều đồi bát
úp mang đặc trưng địa hình vùng trung du của miền bắc Viêt Nam. Đây là phần
cuối của dãy núi Con voi và một phần dãy Hoàng Liên Sơn. Độ cao bình quân
dưới 400 m, có tiềm năng phát triển nông nghiêp.
- Địa hình bồn địa: có kiểu đặc trưng theo kiểu hồ cạn vùng đứt gãy sông
Hồng, sông Chảy và thềm lục địa, đáng chú ý là bồn địa Lục Yên, Văn Chấn với
những đặc trưng: Ở giữa những dãy núi bao quanh, địa hình bằng phẳng của một
vùng hồ, vịnh biển được lấp đầy các thể trầm tích, trên đó nổi những dãy đồi
thấp thoải, độ dốc 150- 200 của nền phiến thạch sét hoặc các núi đá vôi dạng đảo
nổi lên rải rác giữa nền trầm tích hồ, điển hình là bồn địa Lục Yên.
- Địa hình thung lũng: là kiểu địa hình đặc trưng của các nếp đứt gãy sông
Hồng và sông Chảy. Ở đây hình thành các dải đất phù sa không liên tục ở hai
bên sông. Ngoài ra còn có những thung lũng nhỏ hẹp là kiểu đặc trưng của các
đường trũng ngòi giữa vùng đồi núi với các ngòi suối như ngòi Thia, ngòi Lâu...
3. Khí hậu
Đặc trưng của khí hậu Yên Bái là nhiệt đới gió mùa, nắng và mưa nhiều,
nền nhiệt cao. Nhiệt độ trung bình ít biến động trong năm (khoảng 18 - 200C),
cao nhất 37 - 390C, thấp nhất 2 - 40C. Gió thịnh hành là gió mùa đông bắc và gió
mùa đông nam. Mưa nhiều nhưng phân bố không đều, lượng mưa trung bình
1.800 - 2.000 mm/ năm, cao nhất tới 2.204 mm/ năm và thấp nhất cũng đạt
1.106 mm/ năm. Một số vùng tiểu khí hậu vào tiết xuân thường có mưa dầm
triền miên.
Các mùa chính trong năm
Khí hậu Yên Bái có 2 mùa rõ rệt gồm:
- Mùa lạnh: từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, vùng thấp lạnh kéo dài từ
115 - 125 ngày, vùng cao mùa lạnh đến sớm và kết thúc muộn nên dài hơn vùng
thấp, vùng cao từ 1.000 m trở lên hầu như không có mùa nóng, nhiệt độ trung
bình ổn định dưới 200C, cá biệt có nơi xuống 00C, có sương muối, băng tuyết;
thường bị hạn hán đầu mùa lạnh (tháng 12 - tháng 1), cuối mùa thường có mưa
phùn, điển hình là khu vực thành phố Yên Bái , Trấn Yên, Yên Bình.
13
- Mùa nóng: từ tháng 5 đến tháng 10 là thời kỳ nóng ẩm, nhiệt độ trung
bình ổn định trên 250 C, tháng nóng nhất 39 - 400C, mùa nóng cũng chính là mùa
mưa nhiều, lượng mưa trung bình từ 1.200 - 1.600 mm/ năm và thường kèm
theo gió xoáy, mưa lũ gây ra lũ quét ngập lụt. Sự phân bố ngày mưa, lượng mưa
tùy thuộc vào địa hình theo hướng giảm dần từ Đông sang Tây theo địa bàn tỉnh.
Theo thung lũng sông Hồng giảm dần từ Đông Nam lên Tây Bắc. Nhưng trong
vùng thung lũng sông Chảy lại giảm dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam.
Chế độ mưa:
Yên Bái thuộc vùng có lượng mưa trung bình, theo số liệu của khí tượng thủy
văn tỉnh, tổng lượng mưa trung bình tại Yên Bái là: 1.888,9 mm/ năm; Lục Yên
1.926,8 mm/ năm; Nghĩa Lộ 1.449,7 mm/ năm; Mù Cang Chải 1.713,7 mm/ năm.
Phân bố lượng mưa theo xu hướng tăng dần từ vùng thấp đến vùng cao và
lượng mưa phân bố không đồng đều các tháng trong năm, tháng mưa nhiều nhất
là tháng 5 đến tháng 9 (từ 161,84 đến 429,4 mm); các tháng mưa ít nhất là tháng
12 đến tháng 3 (từ 13,3 đến 72,7 mm).
Vào mùa mưa, nhiều nơi trong tỉnh Yên Bái xảy ra mưa lớn, nhất là các
khu vực phía Tây như Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Nghĩa Lộ, Văn Chấn, khi có
mưa lớn rất dễ gây ra lũ ống, lũ quét và sạt lở đất gây thiệt hại về người và tài
sản cũng như cơ sở hạ tầng.
Chế độ ẩm:
Theo số liệu khí tượng thì độ ẩm tương đối, trung bình năm tại các trạm:
Yên Bái là 86%; Văn Chấn 83%, Mù Cang Chải 81%. Sự chênh lệch về độ ẩm
giữa các tháng trong năm của các vùng trong tỉnh lệch nhau không lớn, càng lên
cao độ ẩm tương đối giảm xuống. Độ ẩm giữa các tháng có sự chênh lệch, do độ
ẩm phụ thuộc vào lượng mưa và chế độ bốc hơi (chế độ nhiệt và chế độ gió),
tháng có độ ẩm lớn nhất là tháng 2,3,4,5,6,7 từ 80% - 89%, những tháng có độ
ẩm thấp nhất là tháng 11,12, 1 có độ ẩm từ 77% - 85%.
Các hiện tượng thời tiết khác:
Sương muối: xuất hiện chủ yếu ở độ cao trên 600m, càng lên sao số ngày
có sương muối càng nhiều. Vùng thấp thuộc thung lũng sông Hồng, sông Chảy
ít xuất hiện.
Mưa đá: xuất hiện rải rác ở một số vùng, thường xuất hiện vào cuối mùa
xuân đầu mùa hạ và thường đi kèm với hiện tượng dông và gió xoáy cục bộ.
14
Ngoài ra ở các vùng cao trên 1.000 m thỉnh thoảng còn có băng tuyết vào
giữa mùa đông.
Các vùng khí hậu:
Với các nét đặc trưng trên có thể chia khí hậu Yên Bái thành hai vùng khí
hậu lớn, có ranh giới được xác định bởi đường phân thủy của dãy núi cao theo
hướng Tây Bắc - Đông Nam, dọc theo hữu ngạn sông Hồng.Trong hai vùng lớn
lại có tiểu vùng với những đặc biệt khác biệt.
Vùng phía Tây:
Phần lớn vùng này có độ cao trung bình trên 700 m, địa hình chia cắt
mạnh, mang tính chất khí hậu á nhiệt đới và ôn đới, ít chịu ảnh hưởng của gió
mùa Đông Bắc. Có gió Tây Nam nóng, khô nên khí hậu vùng này có nét đặc
trưng là nắng nhiều, ít mưa so với vùng phía Đông. Xuất phát từ các yếu tố địa
hình, khí hậu, đặc thù có thể chia vùng này thành 3 tiểu vùng sau:
Tiểu vùng Mù Cang Chải: vùng này có độ cao trung bình từ 900 m, có
nhiều nắng nhất tỉnh và chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam. Do độ cao địa
hình lớn nên nhiệt độ thấp, nhiệt độ trung bình 18 - 200C, về mùa đông lạnh có
khi xuống tới 00C.Tổng nhiệt độ năm 6.500 - 7.0000C, lượng mưa: 1.800 - 2.000
mm/ năm; độ ẩm 80%.
Tiểu vùng Tây Nam Văn Chấn: vùng này có độ cao trung bình 800m, phía
Bắc nhiều mưa, phía Nam là vùng ít mưa nhất tỉnh. Nhiệt độ trung bình là 18 -
200C, mùa đông nhiệt độ xuống tới 10C, lượng mưa 1.800 mm/ năm, độ ẩm 84%.
Tiểu vùng Văn Chấn - Tú Lệ: độ cao trung bình vùng này 250 - 300 m, có
thung lũng Mường Lò với diện tích trên 2.200 ha, nhiệt độ trung bình 22 - 230C,
tổng nhiệt độ cả năm 8.0000C, độ ẩm 83% thích hợp phát triển cây lương thực, cây
công nghiệp chè, đặc biệt chè tuyết vùng cao, quế, cây ăn quả và cây lâm nghiệp.
Vùng phía Đông:
Khí hậu này chịu ảnh hưởng nhiều của gió mùa Đông Bắc, mưa nhiều về
cả số ngày và lượng mưa. Mưa phùn kéo dài ở thành phố Yên Bái và huyện Trấn
Yên. Nhiệt độ trung bình 21 - 220C, lượng mưa bình quân 1.800 - 2.000 mm/
năm, có hai tiểu vùng sau:
Tiểu vùng Nam Trấn Yên - Văn Yên - Thành phố Yên Bái - Ba Khe; thuộc
thung lũng sông Hồng, dưới chân hệ thống núi Hoàng Liên Sơn - Pú Luông, nhiệt
độ trung bình 23 - 240C, tổng nhiệt độ 8.0000C, lượng mưa bình quân 1.800 -
15
2.200 mm/ năm và vùng có mưa phùn kéo dài trong thời kỳ đầu năm.
Tiểu vùng Lục Yên - Yên Bình: Thuộc thung lũng sông chảy- hồ Thác
Bà, là vùng có diện tích mặt nước nhiều nhất tỉnh (hồ Thác Bà diện tích 19.050
ha), có khí hậu ôn hòa.
4. Thủy văn
Tỉnh Yên Bái có hê thống sông suối khá dày đặc và phân bố tương đối đều;
trong đó có 2 hệ thống chính là sông Thao và sông Chảy.
- Sông Thao là dòng chảy chính của sông Hồng bắt nguồn từ Trung quốc
chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Sông Thao chảy qua địa phận tỉnh Yên
Bái dài 100 km bắt đầu từ Lang Thíp (Văn Yên) đến Văn Tiến (Trấn Yên) và diện
tích lưu vực là 2.700 km2.
- Sông Chảy bắt nguồn từ núi Tây Côn Lĩnh cao nhất trong khu Đông Bắc
(2.419 m) chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam dài 95 km; bắt đầu từ Minh
Chuẩn (Lục Yên) đến Thác Bà (Yên Bình), diện tích lưu vực 2.200 km2.
Hệ thống sông suối ở Yên Bái về mùa khô mực nước hạ thấp, lưu lượng ít
nên khả năng sử dụng nguồn nước cho sinh hoạt và cung cấp nước tưới cho cây
trồng gặp nhiều khó khăn. Về mùa mưa thì mực nước ở các sông suối dâng cao,
lưu lượng nước lớn đã làm ảnh hưởng tới giao thông đi lại trong vùng, nhưng
cũng tạo điều kiên thuận lợi bồi đắp một lượng phù sa đáng kể tạo nên những dải
đất phù sa ven sông suối.
II. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Theo kết quả tổng hợp trong Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2017
thì dự ước tổng sản phẩm (GRDP) trong tỉnh năm 2017 (theo giá so sánh) đạt
16.685.711 triệu đồng, tăng 6,19% so với năm trước. Trong đó nhóm Nông, lâm
nghiệp, thủy sản tăng 4,04%, đóng góp vào mức tăng chung 0,92 điểm phần
trăm; nhóm Công nghiệp, xây dựng tăng 8,44% đóng góp 2,22 điểm phần trăm;
nhóm Dịch vụ tăng 6,03% đóng góp 2,93 điểm phần trăm; nhóm Thuế sản phẩm
trừ trợ cấp sản phẩm tăng 3,41% và đóng góp 0,12 điểm phần trăm. Nhìn chung
tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng của năm
2016 là 0,32% chủ yếu do nhóm Công nghiệp - xây dựng có tốc độ tăng cao hơn
tốc độ tăng của năm trước là 3,06%. Còn lại mức tăng của nhóm Nông lâm
nghiệp, thủy sản thấp hơn năm trước là 0,72%; nhóm Dịch vụ thấp hơn 0,44%;
16
nhóm Thuế sản phẩm thấp hơn năm trước 3,12% đã làm ảnh hưởng đến tốc độ
tăng chung của tổng sản phẩm trong tỉnh.
Quy mô GRDP năm 2017 theo giá hiện hành đạt 23.985.964 triệu đồng;
GDP bình quân đầu người đạt 29,71 triệu đồng tương đương 1.306 USD, tăng
62 USD so với năm 2016. Về cơ cấu kinh tế năm 2017, khu vực Nông, lâm
nghiệp, thủy sản chiếm tỷ trọng 22,84%; khu vực Công nghiệp, xây dựng chiếm
25,61%; khu vực Dịch vụ tăng 48,14%; khu vực Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản
phẩm chiếm 3,41% (cơ cấu tương tự của năm 2016 là 24,08%; 25,40%; 47,02%;
3,50%). Như vậy cơ cấu kinh tế năm 2017 đang có sự chuyển dịch theo chiều
hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản giảm; khu vực công nghiệp
- xây dựng và khu vực dịch vụ tăng, song mức độ chuyển dịch còn chậm.
Bảng 1: Tổng sản phẩm trên địa bàn phân theo khu vực kinh tế
Đơn vị: triệu đồng
Chỉ tiêu Giá so sánh 2010 Giá hiện hành
Tổng sản phẩm (GDP) 16.685.711 23.985.964
Nông, lâm nghiệp và thuỷ sản 3.745.660 5.478.011
Công nghiệp, xây dựng 4.283.727 6.143.438
Dịch vụ 8.088.217 11.547.852
Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm 568.107 816.663
(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2017)
2. Thực trạng phát triển ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản
Thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, các mô hình, chính sách hỗ trợ
sản xuất nông lâm nghiệp tiếp tục được triển khai đúng hướng; các sản phẩm nông, lâm nghiệp chủ lực được tập trung ưu tiên đầu tư phát triển, tăng lên đáng
kể cả về diện tích và quy mô: toàn tỉnh đã trồng mới được 1.730 ha quế; 1.168 ha sơn trà; 201,1 ha chè; 3.602 ha ngô đông trên đất 2 vụ lúa; đóng mới được
413 lồng cá, thẩm định cho 20 cơ sở đủ điều kiện nuôi cá bằng quây lưới eo ngách, có diện tích mặt nước từ 1 ha trở lên; thụ tinh nhân tạo trâu, bò cái sinh
sản theo đề án phát triển chăn nuôi được 3.100 liều phối.
- Về trồng trọt: Năm 2017 giá trị sản phẩm thu được trên 01 ha đất trồng
trọt ước đạt 57 triệu đồng (tăng 2,57% tương đương 1,43 triệu đồng so với năm 2016). Tổng sản lượng lương thực có hạt ước đạt 305.943 tấn (bằng 105,5% kế
hoạch, giảm 1,18% tương đương 3.657 tấn so với năm 2016). Sản lượng chè búp
17
tươi ước đạt 81.000 tấn thông thường (bằng 101,25% kế hoạch, tăng 0,41% tương đương 333 tấn so với năm 2016), trong đó sản lượng chè búp tươi chất
lượng cao đạt 11.000 tấn.
- Về chăn nuôi: Tổng đàn gia súc chính năm 2017 ước đạt 637.142 con
(bằng 93,01% kế hoạch năm, giảm 6,18% tương đương 41.989 con so với năm 2016). Tong đàn gia súc chính không đạt kế hoạch đề ra vì giá lợn hơi biến động
bất thường làm số lượng đàn lợn giảm đáng kể, Sản lượng thịt hơi xuất chuồng các loại ước đạt 48.514 tấn (bằng 117% kế hoạch, tăng 10,19% tương đương
4.486 tấn so với năm 2016). Trong năm 2017 đã thực hiện chuyển đổi cơ cấu giống vật nuôi, cải tạo giống đàn gia súc bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo
được 2.585 con trâu, bò; tỷ lệ đàn bò lai chiếm 45% tổng đàn; tỷ lệ đàn lợn lai,
lợn ngoại chiếm trên 70% tổng đàn.
- Về lâm nghiệp: Diện tích trồng rừng năm 2017 ước đạt 15.016 ha (bằng 100,1% kế hoạch, giảm 1,2% tương đương 161 ha so năm 2016). Khai thác và
tiêu thụ 450.000 m3 gỗ rừng trồng các loại, bằng 100% kế hoạch. Trong năm các địa phương đã tập trung thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về giống cây
trồng lâm nghiệp đảm bảo gieo ươm hơn 80 triệu cây giống/năm, trong đó các loài cây lâm nghiệp chính phục vụ cho trồng rừng chiếm 40%. Trong năm 2017
trên địa bản tỉnh đã xảy ra 01 vụ cháy rừng tại thôn Khe Nhao, xã Nghĩa Tâm,
huyện Văn Chấn làm thiệt hại 5,5 ha rừng sản xuất.
- Về thủy sản: Năm 2017, công tác khuyến ngư được tiếp tục tăng cường, nhất là nuôi trồng thủy sản theo phương pháp công nghiệp, bán công nghiệp, về
giá trị sản phẩm thu được trên 01 ha diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản năm 2017 ước đạt 120 triệu đồng (tăng 7,5% tương đương 8,35 triệu đồng so với nãm
2016). Diện tích nuôi trồng thủy sản năm 2017 ước đạt 2.412 ha (bằng 104,8% kế hoạch năm); sản lượng thủy sản ước đạt 7.577 tấn (bằng 88,1% kế hoạch,
tăng 13,2% tương đương 883 tấn so năm 2016).
3. Dân số, lao động
3.1. Dân số, dân tộc
Theo số liệu thống kê dân số trung bình năm 2017 tỉnh Yên Bái đạt
807.287 người, tăng 6.966 người, tương đương tăng 0,87% so với năm 2016, bao gồm dân số thành thị 166.022 người, chiếm 20,57%; dân số nông thôn
641.265 người chiếm 79,43%. Trong đó dân số nam 403.300 người, chiếm 49,96%, dân số nữ 403.987 người, chiếm 50,04% dân số toàn tỉnh. Dân cư phân
bố không đồng đều giữa các huyện, thị xã, thành phố. Mật độ dân số trung bình
18
toàn tỉnh năm 2017 là 117 người/ km2, cao nhất là thị xã Nghĩa Lộ 1.010
người/km2, thấp nhất là huyện Trạm Tấu 44 người/ km2.
Tỉnh Yên Bái là một tỉnh miền núi đa dân tộc, trong đó có 12 dân tộc bản địa cùng sinh sống lâu đời gồm: Kinh (chiếm 54%), Tày (chiếm 17%), Dao
(chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường, Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sự phân bố dân cư các dân tộc ở Yên Bái không có lãnh thổ
tộc người rõ rệt, họ sống xen kẽ với nhau. Tuy vậy, mỗi dân tộc đều có những vùng quần tụ đông đảo của mình. Tại các vùng này dân số dân tộc đó chiếm tỷ
lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú. Tiêu biểu là người Mông cư trú tập trung ở hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải; người Thái, người Mường ở
huyện Văn Chấn; người Dao ở hai huyện Văn Yên, Văn Chấn; người Sán Chay ở huyện Yên Bình; người Kinh ở thành phố Yên Bái, thị xã Nghĩa Lộ; người
Tày, người Nùng ở huyện Lục Yên; người Khơ Mú ở xã Nghĩa Sơn, huyện Văn
Chấn; người Phù Lá ở xã Châu Quế Thượnghuyện Văn Yên...
Các dân tộc cư trú ở những độ cao khác nhau nên phân thành vùng cao, vùng thấp và rẻo giữa. Nhà ở, tập quán sản xuất, đời sống văn hóa của đồng bào
ở mỗi vùng có những nét đặc thù riêng. Người Mông ở vùng cao có ngôi nhà truyền thống là nhà đất, làm lúa nương; người Tày, Nùng, Thái, Mường ở nhà
sàn với nền văn minh lúa nước; người Dao cư trú rẻo giữa trồng lúa nương và
lúa nước, có 3 loại hình nhà ở: nhà sàn, nhà đất, nhà nửa sàn nửa đất...
Bảng 2: Dân số và mật độ dân số năm 2017 phân theo đơn vị hành chính
TT Đơn vị hành chính Dân số trung bình
(người) Mật độ dân số (người/ km2)
Tổng số 807.287 117
1 Thành phố Yên Bái 102.425 959
2 Thị xã Nghĩa Lộ 30.610 1.010
3 Lục Yên 108.918 134
4 Văn Yên 124.153 89
5 Mù Cang Chải 59.240 49
6 Trấn Yên 84.355 134
7 Trạm Tấu 32.380 44
8 Văn Chấn 153.806 127
9 Yên Bình 111.400 144
Nguồn: Niên giám thống kê năm 2017 tỉnh Yên Bái
19
3.2. Lao động và việc làm
Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên năm 2017 có 525.834 người, chiếm
65,14% dân số tăng 6.448 người so với năm 2016; trong đó lực lượng lao động
có việc làm là 523.507 người, chiếm 64,85% dân số.
Lao động đang làm việc trong khu vực Nhà nước có 44.107 người, chiếm
8,39% tổng số lao động; khu vực ngoài Nhà nước 477.910 người, chiếm 90,89%
tổng số lao động; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 1.490 người, chiếm 0,28%
tổng số lao động.
Tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng từ 11,17% năm 2010 lên 16,20% năm 2017.
Tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong độ tuổi năm 2017 là 0,49%
giảm 1,41% so với năm 2010, trong đó khu vực thành thị là 2,04%; khu vực
nông thôn là 0,18%. Tỷ lệ thiếu việc làm của lực lượng lao động trong độ tuổi
năm 2017 là 0,60% (giảm 1,31% so với năm 2010), trong đó khu vực thành thị
đã giảm từ 1,69% (năm 2010) xuống 0,70% năm 2017; khu vực nông thôn đã
giảm từ 1,96% (năm 2010) xuống 0,50% (năm 2017).
III. NHẬN XÉT CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ
HỘI CÓ TÁC ĐỘNG ĐẾN THOÁI HÓA ĐẤT
1. Điều kiện tự nhiên
Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng Trung du và miền núi phía Bắc,
là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi Hoàng Liên - Púng
Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ. Đồng thời Yên Bái
cũng là vùng tiếp giáp giữa vùng núi Tây Bắc và vùng núi Đông Bắc. Các dãy
núi đều chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam nên địa hình phức tạp, bị chia cắt
mạnh. Đặc điểm phân bố mưa cực đoan với lượng mưa tăng dần từ vùng thấp
đến vùng cao, 85% lượng mưa trong năm tập trung vào mùa mưa. Trong năm
còn xuất hiện sương muối, mưa đá. Trong khi đó trên địa bàn tỉnh có số lượng
đồng bào dân tộc chiếm tỷ lệ tương đối lớn với tập quán sinh hoạt và sản xuất
đặc thù. Tổng hợp điều kiện tự nhiên có tác động qua lại gây ảnh hưởng không
nhỏ đến đất đai, cụ thể:
- Mưa theo mùa trong điều kiện địa hình phức tạp, chia cắt mạnh dễ gây
ra xói mòn ở khu vực đồi núi và lũ lụt ở khu vực hạ lưu.
- Thiếu nước vào mùa khô dễ gây ra tình trạng đất bị khô hạn
- Nhiều nơi địa hình bị chia cắt phức tạp là địa bàn cư trú của đồng bào
20
dân tộc, điều này có thể gây ra tình trạng suy giảm diện tích rừng phòng hộ,
rừng đầu nguồn, kết quả là làm cho đất bị xói mòn.
2. Điều kiện kinh tế - xã hội
Tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng
của năm 2016 là 0,32% chủ yếu do nhóm Công nghiệp - xây dựng có tốc độ
tăng cao hơn tốc độ tăng của năm trước là 3,06%. Còn lại mức tăng của nhóm
Nông lâm nghiệp, thủy sản thấp hơn năm trước là 0,72%; nhóm Dịch vụ thấp
hơn 0,44%; nhóm Thuế sản phẩm thấp hơn năm trước 3,12% đã làm ảnh hưởng
đến tốc độ tăng chung của tổng sản phẩm trong tỉnh. Cơ cấu kinh tế năm 2017
đang có sự chuyển dịch theo chiều hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp,
thủy sản giảm; khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực dịch vụ tăng, song
mức độ chuyển dịch còn chậm. Quá trình phát triển kinh tế của tỉnh đã mang đến
các thành tựu tuy nhiên cũng gây ra một số ảnh hưởng đến đất đai như giảm diện
tích đất nông nghiệp bình quân đầu người do một số diện tích đất nông nghiệp
được chuyển sang phi nông nghiệp. việc giảm diện tích đất nông nghiệp, tăng
dân số gây ra tình trạng khai thác đất quá mức, đất bị suy giảm độ phì, …..
Thành phần dân tộc đa dạng, ngoài người Kinh chiếm đa số thì còn có
người Tày (chiếm 17%), Dao (chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường,
Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sản xuất của đồng bào dân tộc ít
người chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, chưa chú trọng đầu tư về chi phí và kỹ thuật
trong sản xuất nông nghiệp nên khả năng đầu tư phân bón và các kỹ thuật sản
xuất mới còn hạn chế dẫn đến suy giảm độ phì hoặc phát rừng để sản xuất gây ra
tình trạng giảm độ che phủ rừng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng xói mòn ở
vùng đồi núi, lũ lụt ở vùng hạ lưu.
21
Chương 2
HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI
I. TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI
Kết quả chỉnh lý bản đồ đất tỉnh Yên Bái đã xác định được toàn tỉnh có 18
loại đất thuộc 6 nhóm. Trong đó nhóm đất đỏ vàng có diện tích lớn nhất với
414.285 ha (chiếm 60,15% diện tích tự nhiên), nhóm đất đen có diện tích nhỏ
nhất với 261 ha (chỉ chiếm 0,04% diện tích tự nhiên), kết quả thống kê diện tích
chi tiết theo các loại đất và nhóm đất tại Bảng 3:
Bảng 3: Kết quả thống kê diện tích theo loại đất tỉnh Yên Bái
TT Tên đất Việt nam Ký
hiệu Diện tích
(ha) Tỷ lệ
(%DTTN) I Nhóm đất phù sa P 5.407 0,79 1 Đất phù sa được bồi trung tính ít chua Pbe 1.022 0,15 2 Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua Pe 346 0,05 3 Đất phù sa không được bồi chua Pc 2.072 0,30 4 Đất phù sa ngòi suối Py 1.966 0,29 II Nhóm đất đen R 261 0,04
5 Đất đen Cácbonát Rv 180 0,03
6 Đất đen trên sản phẩm bồi tụ Cácbonát Rdv 81 0,01
III Nhóm đất đỏ vàng F 414.285 60,15
7 Đất nâu đỏ trên đá mac mabazơ và trung tính Fk 1.449 0,21
8 Đất đỏ nâu trên đá vôi Fv 4.348 0,63 9 Đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất Fs 366.157 53,16
10 Đất vàng đỏ trên đá macma axít Fa 14.317 2,08
11 Đất vàng nhạt trên đá cát Fq 13.031 1,89
12 Đất nâu vàng trên phù sa cổ Fp 10.237 1,49
13 Đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước Fl 4.746 0,69
IV Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi H 157.846 22,92
14 Đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất Hs 97.462 14,15
15 Đất mùn vàng đỏ trên đá macma axít Ha 58.742 8,53
16 Đất mùn vàng nhạt trên đá cát Hq 1.642 0,24
V Nhóm đất mùn trên núi cao A 41.260 5,99
17 Đất mùn vàng nhạt trên núi cao A 41.260 5,99
VI Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ D 3.776 0,55
18 Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ D 3.776 0,55 Núi đá Núi đá 9.879 1,43 Diện tích điều tra 632.715 91,86 Tổng diện tích tự nhiên 688.767 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
22
1. Nhóm đất phù sa
Toàn tỉnh có 5.407 ha chiếm 0,79% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố
tập trung chủ yếu dọc theo sông Hồng, sông Chảy và suối lớn như ngòi Thia.
Nhóm đất phù sa gồm 4 loại đất: đất phù sa được bồi trung tính ít chua, đất phù
sa không được bồi trung tính ít chua, đất phù sa không được bồi chua và đất phù
sa ngòi suối. Toàn bộ diện tích nhóm đất phù sa phân bố ở dộ dốc dưới 30.
1.1. Đất phù sa được bồi trung tính ít chua (Pbe)
Diện tích 1.022 ha chiếm 0,15% diện tích tự nhiên, phân bố dọc theo sông
Hồng và sông Chảy ở các huyện Trấn Yên, Văn Yên và Yên Bình. Hàng năm về
mùa mưa thường được bồi đắp một lớp phù sa mới dày hay mỏng tuỳ thuộc vào
điều kiện địa hình và động năng dòng chảy. Hình thái phẫu diện thường có màu
nâu hay nâu vàng, phân lớp rõ theo thành phần cơ giới.
Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng cây hàng năm (lúa, đất bằng trồng
cây hàng năm).
1.2. Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua (Pe)
Diện tích 346 ha chiếm 0,05% diện tích tự nhiên, phân bố ở các huyện
Lục Yên, Trấn Yên, Văn Yên và Yên Bình.
Hình thái phẫu diện có sự phân hoá rõ, lớp đất canh tác thường có màu
nâu xám hay nâu vàng, lớp dưới có màu nâu vàng lẫn vệt đỏ. Thành phần cơ
giới từ thịt nhẹ đến thịt nặng và sét.
Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây
hàng năm, lúa).
1.3. Đất phù sa không được bồi chua (Pc)
Diện tích 2.072 ha chiếm 0,30% diện tích tự nhiên, phân bố tập trung ở
huyện Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ.
Đất được hình thành từ những sản phẩm phù sa từ hệ thống ngòi Thia.
Hình thái phẫu diện có sự phân hoá khá rõ, lớp đất canh tác có màu nâu xám,
lớp đế cày có màu xám xanh hay vàng nhạt. Thành phần cơ giới từ thịt trung
bình đến thịt nặng.
Hiện trạng sử dụng đất chủ yếu là lúa (1.799 ha).
1.4. Đất phù sa ngòi suối (Py)
Diện tích 1.966 ha chiếm 0,29% diện tích tự nhiên, phân bố hầu khắp ở
các huyện trong tỉnh.
23
Đất được hình thành do sự vận chuyển các sản phẩm phù sa không xa,
cộng thêm với những sản phẩm từ trên đồi núi đưa xuống, do đó sản phẩm mang
ảnh hưởng rõ của đất và sản phẩm phong hoá của các loại đá mẹ vùng đồi núi
xung quanh.
Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng lúa (1.286 ha).
2. Nhóm đất đen
Nhóm đất đen có diện tích 261 ha chiếm 0,04% diện tích tự nhiên của
tỉnh; phân bố tập trung ở huyện Lục Yên. Nhóm đất này có 2 loại đất: đất đen
cacbonat và đất đen trên sản phẩm bồi tụ của cacbonat.
2.1. Đất đen cacbonat (Rv)
Diện tích 180 ha chiếm 0,03% diện tích tự nhiên. Phân bố ở xã Vĩnh Lạc,
Tân Lĩnh, huyện Lục Yên.
Đất đen được hình thành ở địa hình cao trên sản phẩm của đá vôi. Đồng
thời có hai quá trình chính xảy ra đó là quá trình tích luỹ chất hữu cơ và quá
trình tích luỹ các chất kiềm trong điều kiện đá mẹ xung quanh là đá vôi phong
hoá giàu chất kiềm.
Hiện trạng sử dụng là đất trồng cây hàng năm và đất rừng sản xuất.
2.2.Đất đen trên sản phẩm bồi tụ cacbonat (Rdv)
Diện tích 81 ha chiếm 0,01% diện tích tự nhiên, phân bố ở các xã Lâm
Thượng, Khai Trung, huyện Lục Yên.
Đất được hình thành bởi sản phẩm rửa trôi bồi tụ cacbonat ở vùng núi đá
vôi và địa hình thung lũng.
Hiện trạng sử dụng là đất trồng cây hàng năm (lúa).
3. Nhóm đất đỏ vàng
Nhóm đất đỏ vàng có diện tích 414.285 ha chiếm 60,15% diện tích tự
nhiên và chia ra các loại đất như sau:
3.1. Đất nâu đỏ trên đá mác ma ba zơ và trung tính (Fk)
Diện tích 1.449 ha chiếm 0,21% diện tích tự nhiên, chỉ xuất hiện ở huyện
Trạm Tấu và huyện Văn Chấn. Đất có độ dốc trên 250 và có tầng dày trên 100 cm.
Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá mac ma trung tính.
Hình thái phẫu diện đất điển hình thường có màu nâu đỏ là chủ đạo, lớp đất mặt
thường có màu nâu thẫm, cấu trúc đất viên hạt, đất rất tơi xốp.
Hiện trạng sử dụng: cây hàng năm (lúa), lâm nghiệp (đất rừng sản xuất).
24
3.2. Đất đỏ nâu trên đá vôi (Fv)
Diện tích 4.348 ha chiếm 0,63% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, phân bố
tập trung chủ yếu ở huyện Lục Yên, Văn Chấn và Yên Bình. Trong đó:
Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất, chỉ có 31 ha, hiện trạng sử
dụng là nuôi trồng thủy sản và chưa sử dụng.
Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 286 ha, hiện trạng sử dụng là đất trồng cây
hàng năm.
Đất có độ dốc 8 - 150 chỉ có 654 ha, hiện trạng sử dụng là đất trồng cây
hàng năm (lúa, cây hàng năm khác), đất trồng cây lâu năm và đất chưa sử dụng.
Đất có độ dốc 15 - 250 có diện tích lớn nhất với 2.099 ha, hiện trạng sử
dụng là đất trồng cây hàng năm (nương rẫy trồng cây hàng năm), đất trồng cây
lâu năm và rừng sản xuất.
Đất có độ dốc trên 250 có 1.278 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ.
Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá vôi. Hình thái phẫu
diện đất thường có màu nâu đỏ là chủ đạo, lớp đất mặt thường có màu nâu hoặc
xám đen, cấu trúc lớp đất mặt viên hoặc cục nhỏ, độ tơi xốp của đất khá.
3.3. Đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (Fs)
Diện tích 366.157 ha chiếm 53,16% diện tích tự nhiên, đây là loại đất có
diện tích lớn nhất trên địa bàn tỉnh và phân bố ở hầu hết các huyện trong tỉnh
(nhiều nhất ở huyện Văn Yên với 113.659 ha), trong đó:
Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất với 3.396 ha, hiện trạng sử
dụng chủ yếu là nuôi trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).
Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 4.644 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây hàng năm).
Đất có độ dốc 8 - 150 có 13.043 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
rừng sản xuất (7.028 ha) và đất trồng cây lâu năm (3.123 ha).
Đất có độ dốc 15 - 250 có 119.963 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
rừng sản xuất (75.668 ha) và đất trồng cây lâu năm (23.111 ha).
Đất có độ dốc trên 250 có diện tích lớn nhất với 225.111 ha, hiện trạng sử
dụng chủ yếu là đất rừng sản xuất (145.585 ha) và đất rừng phòng hộ (36.692 ha).
25
Đất được hình thành trên đá sét và biến chất. Hình thái phẫu diện đất có
màu đỏ vàng là chủ đạo, đôi chỗ có màu vàng nhạt hay vàng đỏ.
3.4. Đất vàng đỏ trên đá macma axit (Fa)
Diện tích 14.317 ha chiếm 2,08% diện tích tự nhiên, phân bố ở các huyện
Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải và huyện Lục Yên. Trong đó 98,06% diện
tích loại đất phân bố ở độ dốc trên 250. Hiện trạng sử dụng chủ yếu ở loại đất
này là đất rừng sản xuát, đất nương rẫy trồng cây hàng năm và đất rừng phòng hộ.
Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá granit, hình thái phẫu diện có
màu vàng đỏ là chủ đạo, trong các tầng đất thường hay lẫn sỏi sạn, thạch anh.
3.5. Đất vàng nhạt trên đá cát (Fq)
Diện tích 13.031 ha chiếm 1,89% diện tích tự nhiên. Phân bố ở các huyện
Trấn Yên, Văn Chấn, Văn Yên và môt số ít ở thị xã Nghĩa Lộ. Trong đó:
Đất có độ dốc dưới 80 có 178 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là nuôi
trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).
Đất có độ dốc 8 - 150 có 648 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng
cây lâu năm (498 ha).
Đất có độ dốc 15 - 250 có 119.963 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
rừng sản xuất (3.286 ha).
Đất có độ dốc trên 250 có diện tích lớn nhất với 8.450 ha, hiện trạng sử
dụng chủ yếu là đất rừng sản xuất (5.914 ha) và đất rừng phòng hộ (1.289 ha).
Đất vàng nhạt trên đá cát ở tỉnh Yên Bái được hình thành trên đá mẹ cát
kết. Đất có màu chủ đạo là vàng nhạt hay vàng đỏ.
3.6. Đất nâu vàng trên phù sa cổ (Fp)
Loại đất này có diện tích 10.237 ha chiếm 1,49% diện tích tự nhiên toàn
tỉnh. Phân bố ở các huyện Trấn Yên, Văn Chấn, Văn Yên, Yên Bình, thị xã
Nghĩa Lộ và một ít ở thành phố Yên Bái. Trong đó:
Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất với 506 ha, hiện trạng sử
dụng chủ yếu là nuôi trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).
Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 806 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây hàng năm - 686 ha).
Đất có độ dốc 8 - 150 có diện tích lớn nhất với 5.54 ha, hiện trạng sử dụng
chủ yếu là đất trồng cây lâu năm (2.301 ha) và đất rừng sản xuất (1.583 ha).
26
Đất có độ dốc 15 - 250 có 3.572 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất
rừng sản xuất (2.021 ha) và đất trồng cây lâu năm (1.153 ha).
Đất được hình thành trên mẫu chất phù sa cổ, thường ở địa hình lượn
sóng. Hình thái phẫu diện thường có màu nâu vàng là chủ đạo, cấu trúc thường
là viên hoặc cục nhỏ.
3.7. Đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước (Fl)
Loại đất này có diện tích 4.746 ha chiếm 0,69% diện tích tự nhiên. Phân
bố hầu hết ở các huyện, riêng thành phố Yên Bái và thị xã Nghĩa Lộ là không
có, phân bố ở độ dốc dưới 150 là chủ yếu. Trong đó: đất có độ dốc dưới 30 có
diện tích 458 ha, đất có độ dốc 3 - 80 có diện tích lớn nhất với 2.955 ha, đất có
độ dốc 8 - 150 có 691 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất cây hàng năm (lúa).
Đây là loại đất được hình thành trên nền đất feralit, trên các nền đá mẹ
khác nhau như đá sét, biến chất, đá cát... được con người khai phá thành ruộng
bậc thang để trồng lúa nước. Dưới tác động của con người đã biến đất đồi núi
thành ruộng bậc thang để trồng lúa nước và đã làm thay đổi các tính chất và hình
thái phẫu diện so với loại đất hình thành ban đầu.
4. Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi
Diện tích 157.846 ha chiếm 22,92% diện tích tự nhiên của tỉnh. Phân bố ở
các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn, Văn Yên. Nhóm đất mùn vàng
đỏ trên núi gồm 3 loại đất sau: Đất mùn vàng đỏ trên đá sét và biến chất (Hs),
đất mùn vàng đỏ trên đá mac ma a xít (Ha), đất mùn vàng nhạt trên đá cát (Hq).
4.1. Đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất (Hs)
Đất có diện tích 97.462 ha chiếm 14,15% diện tích đất tự nhiên của tỉnh,
phân bố ở các huyện Lục Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Trấn Yên, Văn Chấn,
Văn Yên và chủ yếu ở trên địa hình núi cao và dốc. Trong đó 99,29% diện tích loại
đất tập trung ở độ dốc trên 250, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất lâm nghiệp.
Đất được hình thành do sản phẩm phong hoá đá sét và các loại đá biến
chất cùng với quá trình mùn hoá xảy ra ở độ cao từ 900 m trở lên, trên địa hình
núi cao, phần lớn có độ dốc trên 250.
Hình thái phẫu diện thường có màu đỏ vàng là chủ đạo. Tầng đất mặt
thường có màu xám đen, xám sẫm. Cấu trúc viên, tơi xốp, xuống các tầng dưới
có màu vàng đỏ hoặc đỏ vàng là chủ đạo.
Tầng đất hình thành dày hay mỏng tuỳ thuộc vào độ dốc địa hình và độ
che phủ của thảm thực vật.
27
4.2. Đất mùn vàng đỏ trên đá macma axít (Ha)
Đất có diện tích 58.742 ha chiếm 8,53% diện tích tự nhiên tỉnh. Đất phân
bố ở các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu và Văn Chấn. Hiện trạng sử dụng chủ
yếu là đất rừng phòng hộ (32.048 ha). Đất được hình thành do sản phẩm phong
hoá của đá mac ma axít kết hợp với quá trình mùn hoá xảy ra ở độ cao từ 900 m
trở lên, trên địa hình núi cao phần lớn có độ dốc >250.
4.3. Đất mùn vàng nhạt trên đá cát (Hq)
Đất có diện tích 1.642 ha chiếm 0,24% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân
bố ở các huyện Mù Cang Chải và Văn Chấn. Trong đó 93,49% diện tích loại đất
phân bố ở độ dốc trên 250. Đất được hình thành do sản phẩm phong hoá của đá
cát kết cùng với quá trình mùn hoá xảy ra ở đô cao từ 900 m trở lên. Hiện trạng
sử dụng chủ yếu là đất rừng phòng hộ.
Hìnhthái phẫu diện cho thấy đất có màu vàng nhạt hoặc vàng xám là chủ
đạo. Tầng đất mặt thường có màu xám đen, đen xám, cấu trúc viên hạt và cục
nhỏ, thành phần cơ giới là thịt nhẹ.
5. Nhóm đất mùn trên núi cao
Nhóm đất này chỉ có 1 loại đất (đơn vị chú dẫn bản đồ) là Đất mùn vàng
nhạt trên núi cao (A).
Diện tích 41.260 ha chiếm 5,99% diện tích tự nhiên của tỉnh. Đất phân bố
ở các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn. Đất được hình thành do sản
phẩm phong hoá của đá biến chất và đá mac ma axít cùng với quá trình mùn hoá
ở đô cao từ 1.800 m trở lên, có độ dốc phần lớn trên 250. Hình thái phẫu diện có
màu đen và đen xám, tầng mặt là tầng thảm mục, tiếp đến là tầng tích luỹ hữu
cơ và tầng đá mẹ. Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất rừng phòng hộ và đất rừng
đặc dụng.
6. Nhóm đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ
Đất có diện tích 3.776 ha chiếm 0,55% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân
bố ở các huyện trong tỉnh.
Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ thường có địa hình thung lũng được
bao bọc bởi các đồi núi xung quanh. Đất được hình thành do các sản phẩm rửa
trôi bồi tụ từ trên đổi núi xuống, tầng đất thường có lẫn đá, nơi thấp thường có
tầng glây.
28
Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đấ trồng cây hàng năm (lúa) và đất trồng
cây lâu năm.
II. ĐỘ PHÌ NHIÊU HIỆN TẠI CỦA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI
Việc tổng hợp, xây dựng, đánh giá độ phì nhiêu hiện tại của đất được thực
hiện dựa trên cơ sở chồng xếp các lớp thông tin bao gồm: thông tin về đất (loại
thổ nhưỡng), lớp thông tin về nước (chế độ tưới) và lớp thông tin về tính chất lý
của đất (thành phần cơ giới, dung trọng) và tính chất hóa học (độ chua của đất,
hàm lượng chất hữu cơ tổng số, Nitơ tổng số, Phốt pho tổng số, Kali tổng số,
dung tích hấp thu).
Kết quả đánh giá độ phì nhiêu hiện tại của đất tỉnh Yên Bái thông qua các
chỉ tiêu vật lý và hóa học của đất chi tiết như sau:
1. Tính chất vật lý
Tính chất vật lý như thành phần cơ giới, dung trọng, ... ; tính chất cơ lý
như tính dính, dẻo, … thường được quyết định bởi các thành phần khoáng vật
(nguyên sinh, thứ sinh), thành phần các cấp hạt (cát, limon, sét), thành phần chất
hữu cơ có trong đất và tính liên kết giữa các thành phần trên để tạo ra kết cấu
của đất. Trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp những tính chất vật lý và cơ lý
luôn là những yếu tố chi phối trực tiếp đến quá trình canh tác như khả năng làm
đất cày, bừa, xới xáo, sức kéo của máy móc công cụ làm đất... ngoài ra các tính
chất trên còn đặc biệt có liên quan và ảnh hưởng đến một số đặc tính lý học khác
của đất như chế độ nước, chế độ không khí và khả năng sinh trưởng cũng như
phát triển của cây trồng.
1.1. Thành phần cơ giới
Thành phần cơ giới cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến tính
thấm của đất. Kết quả xác định thành phần cơ giới của đất tầng mặt trên địa bàn
tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có thành phần cơ giới ttrung bình. Cụ
thể diện tích đất có thành phần cơ giới nặng có tới 344.265 ha chiếm 54,41% diện
tích điều tra, trong khi đó đất có thành phần cơ giới nhẹ chỉ có 68.046 ha (chiếm
10,75% diện tích điều tra) và đất có thành phần cơ giới trung bình có 220.404 ha
(chiếm 34,84% diện tích điều tra).
29
Bảng 4: Kết quả đánh giá thành phần cơ giới đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất
Phân cấp đánh giá thành phần cơ giới (ha) Tổng diện
tích (ha) Nhẹ (TPCG1)
Trung bình (TPCG2)
Nặng (TPCG3)
1 Đất sản xuất nông nghiệp 11.087 44.063 63.906 119.056 2 Đất lâm nghiệp 44.588 157.888 264.127 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng 12.370 16.016 16.232 44.618
Tổng diện tích 68.046 220.404 344.265 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 10,75 34,84 54,41 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
1.2. Dung trọng
Dung trọng của đất là khối lượng (g) của một đơn vị thể tích đất (cm3) ở
trạng thái tự nhiên (có khe hở) sau khi được sấy khô kiệt. Dung trọng ảnh hưởng
đến độ xốp của đất. Đất càng xốp quá trình canh tác càng thuận lợi.
Kết quả xác định thành phần cơ giới của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên
Bái như sau:
Đất có dung trọng thấp (giàu chất hữu cơ) 255.859 ha chiếm 40,44% diện
tích điều tra.
Đất có dung trọng trung bình (đất trồng trọt điển hình) 276.924 ha chiếm
43,77% diện tích điều tra.
Đất có dung trọng cao (đất bị nén chặt) 99.933 ha chiếm 15,79% diện tích
điều tra.
Bảng 5: Kết quả đánh giá dung trọng đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất
Phân cấp đánh giá dung trọng (ha)
Tổng diện tích (ha)
Đất có dung trọng thấp (giàu chất hữu
cơ)
Đất có dung trọng trung
bình (đất trồng trọt điển hình)
Đất có dung trọng cao
(đất bị nén chặt)
1 Đất sản xuất nông nghiệp 40.347 56.662 22.047 119.056 2 Đất lâm nghiệp 186.100 207.807 72.697 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng 29.412 10.016 5.189 44.618
Tổng diện tích 255.859 276.924 99.933 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 40,44 43,77 15,79 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
30
2. Tính chất hóa học
2.1. Độ chua
Phản ứng của đất biểu thị mức độ chua hay kiềm của đất. Nó được đo và biểu hiện bằng giá trị pH. Độ chua của đất có ảnh hưởng đến khả năng sản xuất
của đất. Trong quá trình canh tác nếu đất quá chua cần bón vôi bổ sung để giảm
độ chua của đất.
Kết quả xác định độ chua của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có độ chua ở mức rất chua hoặc kiềm mạnh
với 502.520 ha (chiếm 79,42% diện tích điều tra), trong đó diện tích đất rất chua là 369.200 ha. Diện tích đất chua và ít chua có124.504 ha (chiếm
19,68% diện tích điều tra), và diện tích đất trung tính chỉ có 5.691 ha (chiếm
0,9% diện tích điều tra).
Bảng 6: Kết quả đánh giá độ chua đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại đất
Phân cấp đánh giá độ chua (pHKCl) (ha)
Diện tích điều tra (ha) Trung
tính Chua và ít
chua
Rất chua hoặc kiềm
mạnh 1 Đất sản xuất nông nghiệp 1.545 30.564 86.947 119.056 2 Đất lâm nghiệp 4.146 84.899 377.558 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng - 6.603 38.015 44.618
Tổng số (ha) 5.691 124.504 502.520 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 0,90 19,68 79,42 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
2.2. Chất hữu cơ tổng số
Dấu hiệu cơ bản làm đất khác đá mẹ là đất có chất hữu cơ. Số lượng và
tính chất của chúng tác động mạnh mẽ đến quá trình hình thành đất, quyết định
nhiều tính chất: lý, hoá, sinh và độ phì nhiêu của đất.
Kết quả xác định hàm lượng chất hữu cơ tổng số của đất tầng mặt trên địa
bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có hàm lượng chất hữu cơ tổng
số ở mức trung bình với 275.593 ha (chiếm 43,56% diện tích điều tra), diện tích
đất giàu chất hữu cơ có 179.632 ha (chiếm 28,39% diện tích điều tra; tập trung
nhiều nhất ở đất lâm nghiệp với 121.673 ha) và diện tích đất nghèo chất hữu cơ
có 177.490 ha (chiếm 22,27% diện tích điều tra).
31
Bảng 7: Kết quả đánh giá hàm lượng chất hữu cơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng chất
hữu cơ tổng số (ha) Tổng
diện tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo
1 Đất sản xuất nông nghiệp 38.038 54.434 26.583 119.056 2 Đất lâm nghiệp 121.673 197.501 147.429 466.604
3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342 4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96 5 Đất chưa sử dụng 19.922 21.219 3.477 44.618
Tổng diện tích 179.632 275.593 177.490 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 28,39 43,56 22,27 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
2.3. Nitơ tổng số
Kết quả xác định hàm lượng Nitơ tổng số của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có hàm lượng Nitơ tổng số ở mức
trung bình với 376.692 ha (chiếm 58,35% diện tích điều tra), diện tích đất giàu Nitơ tổng số có 239.654 ha (chiếm 37,88% diện tích điều tra) và diện tích đất
nghèo Nitơ tổng số chỉ có 16.369 ha (chiếm 2,59% diện tích điều tra).
Bảng 8: Kết quả đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất
Phân cấp đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số (ha) Tổng diện
tích (ha) Giàu
Trung bình
Nghèo
1 Đất sản xuất nông nghiệp 39.537 73.042 6.477 119.056 2 Đất lâm nghiệp 177.077 279.648 9.879 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342 4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96 5 Đất chưa sử dụng 23.040 21.565 13 44.618
Tổng diện tích 239.654 376.692 16.369 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 37,88 58,35 2,59 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
2.4. Phốt pho tổng số
Kết quả xác định hàm lượng Phốt pho tổng số của đất tầng mặt trên địa
bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: hàm lượng Phốt pho tổng số ở mức giàu có261.914
ha (chiếm 41,40% diện tích điều tra), Phốt pho tổng số ở mức trung bình có
208.529 ha (chiếm 32,96% diện tích điều tra) và diện tích đất nghèo Phốt pho
tổng sốcó 162.272 ha (chiếm 25,65% diện tích điều tra).
32
Bảng 9: Kết quả đánh giá hàm lượng Phốt pho tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng
Photpho tổng số (ha) Tổng diện
tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo
1 Đất sản xuất nông nghiệp 66.000 40.235 12.820 119.056
2 Đất lâm nghiệp 169.525 160.767 136.311 466.604
3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342
4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96
5 Đất chưa sử dụng 26.389 5.089 13.140 44.618
Tổng diện tích 261.914 208.529 162.272 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 41,40 32,96 25,65 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
2.5. Kali tổng số
Kết quả xác định hàm lượng Kali tổng số của đất tầng mặt trên địa bàn
tỉnh Yên Bái cho thấy:
Đất nghèoKali tổng số chiếm tỷ lệ lớn nhất với 537.320 ha (chiếm
81,02% diện tích điều tra), tập trung ở đất lâm nghiệp.
Diện tích đất có hàm lượng Kali tổng số ở mức trung bình có 78.975 ha
(chiếm 12,48% diện tích điều tra)
Diện tích đất giàu Kali tổng số chỉ có 16.432 ha (chiếm 2,60% diện tích
điều tra).
Bảng 10: Kết quả đánh giá hàm lượng Kali tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng Kali
tổng số (ha) Tổng diện
tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo
1 Đất sản xuất nông nghiệp 2.034 13.560 103.462 119.056
2 Đất lâm nghiệp 13.423 52.756 400.424 466.604
3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342
4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96
5 Đất chưa sử dụng 966 10.218 33.435 44.618
Tổng diện tích 16.423 78.972 537.320 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 2,60 12,48 81,02 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
33
2.6. Dung tích hấp thu (CEC)
Kết quả xác định dung tích hấp thu của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên
Báiđã xác định được toàn tỉnh có 334.992 ha đất có dung tích hấp thu ở mức thấp chiếm 52,90% diện tích điều tra, dung tích hấp thu ở mức trung bình có 251.061
ha (chiếm 39,70% diện tích điều tra) và dung tích hấp thu ở mức cao chỉ 46.662
ha (chiếm 7,40% diện tích điều tra).
Bảng 11: Kết quả đánh giá dung tích hấp thu đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng dung tích
hấp thu (ha) Tổng diện
tích (ha) Cao Trung bình Thấp
1 Đất sản xuất nông nghiệp 1.763 51.587 65.705 119.056
2 Đất lâm nghiệp 38.843 174.710 253.050 466.604
3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342
4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96
5 Đất chưa sử dụng 6.056 22.326 16.236 44.618
Tổng diện tích 46.662 251.061 334.992 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 7,40 39,70 52,90 100
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
3. Tổng hợp đánh giá độ phì nhiêu của đất
Bản đồ độ phì nhiêu đất được xây dựng tổng hợp nhóm chỉ tiêu về đất, nhóm chỉ tiêu về chế độ nước và nhóm các chỉ tiêu về tính chất hóa học của đất theo
phương pháp đánh giá đa chỉ tiêu (MCE). Trình tự thực hiện chi tiết ở phụ lục 1.
Kết quả đánh giá độ phì nhiêu của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái
theo mức độ phì như sau:
Độ phì trung bình có diện tích lớn nhất với 404.234 ha chiếm 63,89% diện
tích điều tra tập trung chủ yếu ở đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (220.850 ha),
đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất (82.514 ha), ….
Đất có độ phì thấp có diện tích lớn thứ hai có 156.056 ha chiếm 24,66% diện tích điều tra, tập trung chủ yếu ở đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (145.307 ha), …
Đất có độ phì cao có diện tích nhỏ nhất với 72.425 ha (chiếm 11,45% diện tích điều tra), tập trung chủ yếu ở đất mùn vàng nhạt trên núi cao 34.411 ha, đất mùn vàng đỏ trên đá macma axit 19.480 ha, đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất 14.948 ha, …
34
Kết quả đánh giá mức độ phì theo loại đất (loại đất theo mục đích sử
dụng) như sau:
- Đất sản xuất nông nghiệp: Diện tích đất có độ phì cao là 7.021 ha. Diện tích đất có độ phì trung bình là 96.675 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 15.360 ha.
- Đất lâm nghiệp: Diện tích đất có độ phì cao là 59.524 ha. Diện tích đất
có độ phì trung bình là 270.085 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 136.995 ha.
- Đất nuôi trồng thủy sản: Diện tích đất có độ phì cao là 103 ha. Diện tích
đất có độ phì trung bình là 2.240 ha.
- Đất nông nghiệp khác: Diện tích đất có độ phì cao là 26 ha. Diện tích đất
có độ phì trung bình là 70 ha.
- Đất chưa sử dụng: Diện tích đất có độ phì cao là 5.752 ha. Diện tích đất
có độ phì trung bình là 35.164 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 3.701 ha.
Biểu đồ 1: Cơ cấu giá trị % độ phì đất
Kết quả đánh giá độ phì đất tỉnh Yên Bái theo mức độ và theo đơn vị hành
chính như sau:
Độ phì cao: Thành phố Yên Bái 161 ha, thị xã Nghĩa Lộ 46 ha, huyện
Lục Yên 997 ha, huyện Văn Yên 6.243 ha, huyện Mù Cang Chải 38.088 ha, huyện Trấn Yên 703 ha, huyện Trạm Tấu 24.202 ha, huyện Văn Chấn 1.923 ha
và huyện Yên Bình 62 ha.
Độ phì trung bình: Thành phố Yên Bái 3.558 ha, thị xã Nghĩa Lộ 2.301
ha, huyện Lục Yên 46.548 ha, huyện Văn Yên 74.025 ha, huyện Mù Cang Chải 76.919 ha, huyện Trấn Yên 22.292 ha, huyện Trạm Tấu 46.264 ha, huyện Văn
Chấn 98.978 ha và huyện Yên Bình 33.348 ha.
Độ phì cao72.425 ha11,45%
Độ phì trung bình404.234 ha
63,89% Độ phì thấp156.056 ha
24,66%
35
Độ phì thấp: Thành phố Yên Bái 3.409 ha, thị xã Nghĩa Lộ 3 ha, huyện Lục Yên 25.458 ha, huyện Văn Yên 52.537 ha, huyện Mù Cang Chải 2.458 ha,
huyện Trấn Yên 34.598 ha, huyện Trạm Tấu 2.419 ha, huyện Văn Chấn 13.516
ha và huyện Yên Bình 21.658 ha.
Bảng 12: Kết quả đánh giá độ phì đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)
STT Loại đất Phân cấp đánh giá độ phì (ha) Diện tích điều
tra (ha) Cao Trung bình Thấp
1 Đất sản xuất nông nghiệp
7.021 96.675 15.360 119.056
2 Đất lâm nghiệp 59.524 270.085 136.995 466.604
3 Đất nuôi trồng thủy sản
103 2.240 - 2.342
4 Đất nông nghiệp khác
26 70 - 96
5 Đất chưa sử dụng
5.752 35.164 3.701 44.618
Tổng số (ha) 72.425 404.234 156.056 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
11,45 63,89 24,66 100,0
* Đánh giá chung về tài nguyên đất tỉnh Yên Bái
Tài nguyên đất của tỉnh Yên Bái đa dạng về loại đất với 18 loại đất thuộc 6 nhóm đất; trong đó nhóm đất đỏ vàng có diện tích lớn nhất với 414.285 ha (chiếm 60,15% diện tích tự nhiên), nhóm đất đen có diện tích nhỏ nhất với 261 ha (chỉ chiếm 0,04% diện tích tự nhiên).
Phần lớn diện tích đất tỉnh Yên Bái có độ phì nhiêu hiện tại ở mức trung bình và thấp, chiếm 88,55% diện tích điều tra. Độ phì ở mức trung bình và thấp thể hiện qua các chỉ tiêu đánh giá như: tỷ lệ diện tích có hàm lượng chất hữu cơ tổng số trung bình và nghèo là 71,61%; hàm lượng Nitơ tổng số ở mức trung bình và nghèo là 62,12% diện tích điều tra, hàm lượng Phốt pho tổng số mức trung bình và nghèo là 58,60% diện tích điều tra, hàm lượng Kali tổng số mức trung bình và nghèo là 97,40% diện tích điều tra.
Diện tích đất có độ phì hiện tại ở mức cao chỉ chiếm 11,40% diện tích điều tra của tỉnh. Diện tích đất có độ phì nhiêu cao tập trung chủ yếu ở đất mùn trên núi cao và nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi với loại hiện trạng là đất lâm nghiệp chiếm đa số.
36
Hình 1: Bản đồ độ phì đất tỉnh Yên Bái
37
Chương 3 HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT
TỈNH YÊN BÁI I. HIỆN TRẠNG VÀ BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT Theo số liệu thống kê đất đai năm 2017, tổng diện tích tự nhiên của tỉnh
Yên Bái là 688.767 ha, trong đó:
- Đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên; - Đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên;
- Đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh.
Bảng 13: Diện tích điều tra thoái hóa đất tỉnh đất tỉnh Yên Bái năm 2017 phân theo đơn vị hành chính
STT Đơn vị hành chính Tổng diện tích tự nhiên
Diện tích điều tra thoái hóa đất
Diện tích (ha) Cơ cấu (%) Diện tích (ha) Cơ cấu (%) Toàn tỉnh 688.767 100 632.715 91,86
1 Thành phố Yên Bái 10.678 1,55 7.128 1,03 2 Thị xã Nghĩa Lộ 3.031 0,44 2.350 0,34 3 Huyện Lục Yên 81.001 11,76 73.003 10,60 4 Huyện Văn Yên 139.034 20,19 132.803 19,28 5 Huyện Mù Cang Chải 119.788 17,39 117.465 17,05 6 Huyện Trấn Yên 62.914 9,13 57.593 8,36 7 Huyện Trạm Tấu 74.339 10,79 72.886 10,58 8 Huyện Văn Chấn 120.737 17,53 114.417 16,61 9 Huyện Yên Bình 77.235 11,21 55.069 8,00
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
Trong thời kỳ từ năm 2010 - 2017 diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái tăng140 ha. Nguyên nhân tăng diện tích tự nhiên chủ yếu là do sự thay đổi
phương pháp kiểm kê, thống kê đất đai.
Bảng 14: Hiện trạng và biến động các nhóm đất chính thời kỳ 2010 - 2017
Đơn vị tính: ha
STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010 Năm 2017 Biến động
Tăng (+); giảm (-) Tổng diện tích tự nhiên 688.627 688.767 140 1 Đất nông nghiệp 583.718 588.096 4.378 2 Đất phi nông nghiệp 51.713 54.476 2.763 3 Đất chưa sử dụng 53.196 46.195 -7.001
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nông nghiệp
38
Năm 2017, diện tích đất nông nghiệp của tỉnh Yên Bái có 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên. Trong giai đoạn 2010 - 2017, diện tích đất nông
nghiệp của tỉnh tăng thêm 4.378 ha, bình quân mỗi năm tăng 625 ha.
Bảng 15: Hiện trạng và biến động diện tích nhóm đất nông nghiệp
thời kỳ 2010 - 2017
Đơn vị tính: ha
STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010 Năm 2017 Biến động
Tăng (+); giảm (-)
Đất nông nghiệp, trong đó: 583.718 588.096 4.378 1 Đất sản xuất nông nghiệp 107.318 119.057 11.739 2 Đất lâm nghiệp 474.768 466.603 -8.165 3 Đất nuôi trồng thuỷ sản 1.574 2.342 768 4 Đất nông nghiệp khác 57 95 38
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
1.1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
Năm 2017, diện tích đất sản xuất nông nghiệp của tỉnh là 119.057ha, chiếm 17,29% diện tích tự nhiên và 18,39% diện tích đất nông nghiệp, trong đó:
đất trồng cây hàng năm có diện tích 71.655 ha, chiếm 54,46% diện tích đất sản xuất nông nghiệp; đất trồng cây lâu năm là 47.401 ha, chiếm 35,68% diện tích
đất sản xuất nông nghiệp.
Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất sản xuất nông nghiệp tăng
11.739 ha. Hiện trạng và biến động diện tích các loại đất sản xuất nông nghiệp cụ thể như sau:
Bảng 16: Hiện trạng và biến động diện tích đất sản xuất nông nghiệp
thời kỳ 2010 - 2017
Đơn vị tính: ha
STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010
Năm 2017
Biến động Tăng (+); giảm (-)
Đất sản xuất nông nghiệp 107.318 119.057 11.739
1 Đất trồng cây hàng năm 64.837 71.655 6.818
1.1 Đất trồng lúa 27.479 27.958 479
1.2 Đất trồng cây hàng năm khác 37.358 43.698 6.340
2 Đất trồng cây lâu năm 42.481 47.401 4.920
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
* Đất trồng lúa
39
Đất trồng lúa 27.958 ha, chiếm 23,08% tổng diện tích đất sản xuất nông
nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Lục Yên 5.350 ha, Văn Chấn 4.933 ha,
Mù Cang Chải 4.507 ha, Văn Yên 1.547 ha, Trấn Yên 3.074 ha, Yên Bình 2.842
ha. Diện tích đất trồng lúa chủ yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước
(GDC) sử dụng (26.898 ha chiếm 96,21% diện tích đất trồng lúa); một phần diện
tích giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước (TCN) 1.041 ha; còn lại 6 ha giao
cho tổ chức kinh tế sử dụng.
* Đất trồng cây hàng năm khác
Diện tích đất trồng cây hàng năm khác 43.698 ha, chiếm 7,43% tổng diện
tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn Yên 16.588 ha, Mù
Cang Chải 8.549 ha, Văn Chấn 7.929 ha, Trạm Tấu 3.654 ha. Diện tích đất trồng
cây hàng năm khác chủ yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước (GDC) sử
dụng (41.888 ha chiếm 95,86% diện tích đất trồng cây hàng năm khác); một
phần diện tích giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước (838) ha và tổ chức kinh tế
(611) ha sử dụng.
* Đất trồng cây lâu năm
Đất trồng cây lâu năm 47.401 ha, chiếm 8,06% tổng diện tích đất nông
nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn Chấn 19.783 ha, Yên Bình 6.924
ha, Văn Yên 5.819 ha, Lục Yên 4.590 ha. Diện tích đất trồng cây lâu năm chủ
yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước (GDC) sử dụng (41.103 ha chiếm
86,71% diện tích đất trồng cây lâu năm); một phần diện tích giao cho tổ chức
trong nước (TCC) sử dụng (5.294 ha giao cho tổ chức kinh tế sử dụng và 133
ha giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước sử dụng).
1.2. Hiện trạng và biến động sử dụng đất lâm nghiệp
Năm 2017, diện tích đất lâm nghiệp của tỉnh là 466.603 ha, chiếm 67,74%
diện tích tự nhiên, tăng 8.165 ha so với năm 2010, bình quân mỗi năm tăng
1.166 ha. Điểm khác biệt trong quản lý, sử dụng giữa đất sản xuất nông nghiệp
và đất lâm nghiệp là diện tích được giao theo đối tượng quản lý ở đất sản xuất
nông chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ (1,04% diện tích đất sản xuất nông nghiệp) trong
khi đó tỷ lệ diện tích được giao theo đối tượng quản lý ở đất lâm nghiệp tương
đối lớn (29,78% diện tích đất lâm nghiệp).
40
Bảng 17: Hiện trạng và biến động diện tích đất lâm nghiệp thời kỳ 2010 - 2017
Đơn vị tính: ha
STT Mục đích sử dụng
đất Năm 2010 Năm 2017
Biến động Tăng (+); giảm (-)
Đất lâm nghiệp 474.768 466.603 -8.165
1 Đất rừng sản xuất 257.715 291.516 33.801
2 Đất rừng phòng hộ 182.451 138.939 -43.512
3 Đất rừng đặc dụng 34.602 36.147 1.545
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
* Đất rừng sản xuất
Diện tích đất rừng sản xuất năm 2017 của tỉnh là 291.516 ha, chiếm
49,47% tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn
Yên 72.459 ha, Văn Chấn 82.649 ha, Lục Yên 45.037 ha, Yên Bình 39.503 ha,
Trấn Yên 37.574 ha..
Diện tích đất rừng sản xuất được giao theo đối tượng sử dụng và giao theo
đối tượng quản lý. Trong đó diện tích giao theo đối tượng sử dụng là 168.189 ha
chỉ chiếm 57,70% diện tích loại dất, còn lại 123.328 ha giao theo đối tượng quản
lý chiếm tới 42,30% diện tích loại đất.
* Đất rừng phòng hộ
Diện tích đất rừng phòng hộ năm 2017 của tỉnh là 138.939 ha, chiếm
23,63% tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện Mù
Cang Chải 44.671 ha, Trạm Tấu 36.800 ha, Văn Chấn 16.801 ha; đối tượng
quản lý và sử dụng cụ thể như sau:
- Diện tích đất rừng phòng hộ được giao theo đối tượng sử dụng là
123.334 ha
- Diện tích đất rừng phòng hộ được giao theo đối tượng quản lý là 16.606 ha.
* Đất rừng đặc dụng
Diện tích đất rừng đặc dụng năm 2017 của tỉnh là 36.147 ha, chiếm 6,15%
tổng diện tích đất nông nghiệp chỉ xuất hiện tại huyện Mù Cang Chải 20.108 ha
và huyện Văn Yên 16.039 ha.
Toàn bộ diện tích đất rừng đặc dụng được giao cho cơ quan đơn vị của
nhà nước sử dụng.
1.3. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nuôi trồng thủy sản
Năm 2017 diện tích đất nuôi trồng thuỷ sản là 2.342 ha, chiếm 0,40%
tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Lục Yên 759 ha,
Trấn Yên 444 ha, Yên Bình 318 ha.
41
Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất nuôi trồng thủy sản tăng 768 ha,
bình quân tăng 110 ha/năm.
1.4. Đất nông nghiệp khác
Diện tích đất nông nghiệp khác năm 2017 của tỉnh là 95 ha chỉ chiếm
0,016% tổng diện tích đất nông nghiệp.
2. Hiện trạng và biến động đất chưa sử dụng
Năm 2017 toàn tỉnh còn 46.195 ha đất chưa sử dụng, chiếm 6,71% diện
tích tự nhiên, trong đó chủ yếu là đất đồi núi chưa sử dụng với diện tích 44.002
ha (chiếm 95,25% diện tích chưa sử dụng), núi đá không có rừng cây1.578 ha
(chiếm 3,42% diện tích chưa sử dụng). Diện tích đồi núi chưa sử dụng chủ yếu ở
các huyện Mù Cang Chải 25.043 ha, Trạm Tấu 13.821 ha.
Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất chưa sử dụng giảm 7.001 ha, do
chuyển sang các loại đất khác để thực hiện các dự án phát triển kinh tế, phát
triển khu đô thị mới, phát triển hạ tầng cơ sở và do kỳ kiểm kê năm 2014 đã tính
lại một số diện tích đất theo ảnh vệ tinh. Bảng 18: Hiện trạng và biến động diện tích đất chưa sử dụng thời kỳ 2010 - 2016
Đơn vị tính: ha
STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010 Năm 2016 Biến động
Tăng (+); giảm (-) Đất chưa sử dụng 53.196 46.195 -7.001
1 Đất bằng chưa sử dụng 666 616 -50
2 Đất đồi núi chưa sử dụng 48.653 44.002 -4.651
3 Núi đá không có rừng cây 3.877 1.578 -2.299
Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái
II. ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP
Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp của tỉnh Yên Bái được xây dựng qua
4 bước: xây dựng dữ liệu đầu vào; điều tra khảo sát thực địa; tổng hợp xử lý và
biên tập bản đồ. Trình tự xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 2.
Trên địa bàn tỉnh hiện nay, hệ thống sử dụng đất nông nghiệp được phân
chia thành 02 hệ thống: hệ thống canh tác có tưới (khu vực tưới chủ động và bán
chủ động) và hệ thống canh tác nhờ mưa (khu vực không được tưới). Khu vực
được tưới chủ động thuộc các vùng sản xuất tập trung, khu vực không được tưới
chủ yếu là diện tích đất lâm nghiệp.
42
Hình 2: Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái
43
Bảng 19: Thống kê diện tích loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái theo hệ thống tưới
Hệ thống tưới
Loại sử dụng đất Diện
tích (ha) Tỷ lệ (% DTDT)
Có tưới
1. Đất chuyên lúa nước 19.534 3,09
2. Đất 1 lúa + 1 màu 2.791 0,44
3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 2.698 0,43
3. Đất trồng cây ăn quả 4.185 0,66 4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác
0 0,00
5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 2.342 0,37
Nhờ mưa
1. Đất chuyên lúa nước 2.019 0,32
2. Đất lúa + màu 2.681 0,42
3. Đất nương rẫy 38.312 6,06
4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3.620 0,57
5. Đất trồng cây ăn quả 2.054 0,32 6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác
41.161 6,51
7. Đất rừng trồng 222.130 35,11
8. Đất rừng tự nhiên 240.410 38,00
9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 4.064 0,64
Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác)
44.687 7,07
Tổng diện tích điều tra 632.715 100,00
Nguồn: kết quả thực hiện dự án
1. Hệ thống canh tác có tưới
Tổng diện tích đất thuộc hệ thống canh tác có tưới là 31.551 ha chiếm
4,99% diện tích điều tra; bao gồm các loại sử dụng đất: đất chuyên lúa nước; đất
1 lúa + 1 màu; đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày; đất trồng cây ăn quả và đất
nuôi trồng thuỷ sản ngọt.
Đặc điểm của loại hình sử dụng đất thuộc hệ thống có tưới là được cung cấp
nước tưới đầy đủ từ các công trình thuỷ lợi, chủ động theo nhu cầu của cây trồng.
a) Đất chuyên lúa nước
Diện tích đất chuyên lúa nước của tỉnh là 19.534 ha chiếm 3,09% diện
tích điều tra. Loại sử dụng đất này tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên
(4.531 ha), Văn Chấn (3.945 ha), Trấn Yên (2.834 ha), huyện Văn Yên (2.591
44
ha) và Yên Bình (2.148 ha).Thuỷ lợi ở những khu vực trọng điểm lúa như ở Lục
Yên, Văn Yên... đã xây dựng hệ thống tưới tiêu chủ động. Ở những khu vực trồng
lúa hẹp bà con dân tộc đã làm thuỷ lợi với hình thức chắn phai ngang suối, đưa
nước vào ruộng theo kiểu tự chảy từ đầu đến cuối đổng bằng đường nước mương
cái và dùng ống để tháo nước tới từng ruộng. Hoặc sử dụng phương thức tưới tràn
đối với ruộng bậc thang canh tác lúa nước, nước mưa chảy từ bậc ruộng bên trên
xuống bên dưới theo những đưỡng rảnh đã được xẻ trước.
Đặc biệt Yên Bái có cánh đồng Mường Lò thuộc huyện Văn Chấn là cánh
đồng lớn ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc, đứng thứ 2 sau cánh đồng Mường
Thanh ở tỉnh Điện Biên. Nơi đây đã sản xuất ra nhiều lúa gạo cung cấp cho nhân
dân trong tỉnh cũng như trong vùng. Cánh đồng Mường Lò kéo dài từ xã Sơn
Lương đến xã Thanh Lương dài 15 km, nơi rộng nhất 5 km, nơi hẹp nhất 2 km.
Ngoài ra còn có các cánh đồng như Đông Cuông, Đại Phú thuộc huyên
Văn Yên và Mường Lai, Yên Thắng, Liễu Đô thuộc huyện Lục Yên là những
cánh đồng lớn có tiềm năng sản xuất lương thực lớn của tỉnh.
Đồng thời cũng phải kể đến đặc trưng lúa ruộng bậc thang của tỉnh ở Mù
Cang Chải. Do đặc thù của khí hậu, nên một năm, người dân ở đây chỉ trồng và
thu hoạch duy nhất một vụ lúa, tháng 5 - 6 là cày ải, gieo mạ, cấy lúa, tháng 9 -
10 là thu hoạch.
Một số giống lúa đang sử dụng trên địa bàn tỉnh
Giống lúa thuần gồm: Hương thơm 1; Thiên ưu 8; Bắc Thơm, Chiêm
Hương, HT1 và Nghi hương 305, ...
Một số giống lúa đặc sản: Tú Lệ, Séng Cù, ...
b) Đất 1 lúa + 1 màu
Toàn tỉnh có 2.791 ha đất 1 lúa + 1 màu chiếm 0,44% diện tích điều tra;
tập trung chủ yếu ở các huyện Mù Cang Chải (979 ha) và Yên Bình (495 ha).
Diện tích nhỏ còn lại phân bố rải rác ở các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh.
c) Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày
Diện tích đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày của tỉnh là 2.698 ha chiếm
0,43% diện tích điều tra của tỉnh. Các cây trồng cạn ngắn ngày của tỉnh chủ yếu
là rau, đậu, … thời gian sinh trưởng ngắn. Số vụ gieo trồng trong năm thường
lớn hơn 2 vụ. Một số khu vực tập trung diện tích lớn bao gồm các huyện: Lục
Yên (883 ha), Trấn Yên (492 ha), Yên Bình (209 ha), …
45
d) Đất trồng cây ăn quả
Cây ăn quả có tưới của Yên Bái chủ yếu là cây có múi, như cam, bưởi, ….
Diện tích cây ăn quả được tưới là 4.185 ha chiếm 0,66% diện tích điều tra của
tỉnh. Các huyện có diện tích đất trồng cây ăn quả có tưới lớn trên địa bàn tỉnh là
Văn Chấn (1.687 ha), Lục Yên (1.230 ha), Yên Bình (1.054 ha), ..
Trên địa bàn tỉnh hình thành một số vùng trồng cây ăn quả tập trung chủ
yếu ở cam Văn Chấn, bưởi Yên Bình.
Vùng đất nổi tiếng trồng cam của Yên Bái là Văn Chấn, tập trung chủ yếu
ở một số xã, thị trấn vùng ngoài như: Nghĩa Tâm, Minh An, Thượng Bằng La và
thị trấn Nông trường Trần Phú.
Bưởi Đại Minh (huyện Yên Bình) chủ yếu được trồng tập trung ở xã Đại
Minh, hiện đang được mở rộng phát triển trên địa bàn 26 xã.
đ) Đất nuôi trồng thủy sản
Nuôi trồng thủy sản không phải là thế mạnh sản xuất nông nghiệp trên địa
bàn tỉnh. Tổng diện tích đất nuôi trồng thủy sản ngọt là 2.342 ha, chiêm 0,37%
diện tích điều tra. Một số huyện có diện tích đất nuôi trồng thủy sản lớn trên địa
bàn tỉnh là Lục Yên (759 ha), Trấn Yên (444 ha), Yên Bình (318 ha), …
2. Hệ thống canh tác nhờ mưa
Phần lớn diện tích điều tra của tỉnh thuộc hệ thống canh tác nhờ mưa với
556.450 ha chiếm 87,95% diện tích điều tra; bao gồm các loại sử dụng đất: đất
chuyên lúa nước; đất lúa + màu; đất nương rẫy; đất chuyên màu và cây công
nghiệp hàng năm; đất trồng cây ăn quả; đất trồng cây công nghiệp lâu năm và
lâu năm khác; đất rừng trồng, đất rừng tự nhiên và đất khoanh nuôi, phục hồi
rừng. Trong đó đáng kể nhất là diện tích đất rừng tự nhiên 240.410 ha, đất rừng
trồng 222.130 ha, đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 41.161 ha.
a) Đất chuyên lúa nước
Đất chuyên lúa nước thuộc hệ thống canh tác nhờ mưa có diện tích nhỏ (chỉ có 2.019 ha), chủ yếu xuất hiện ở huyện Văn Yên (570 ha), Trạm Tấu (445 ha), huyện Văn Chấn (439 ha).
b) Đất lúa + màu
Diện tích đất lúa + màu không được tưới có 2.681 ha, chủ yếu xuất hiện ở Mù Cang Chải (1.799 ha), diện tích còn lại phân bố rải rác ở các huyện, thị xã và thành phố.
46
c) Đất nương rẫy
Toàn tỉnh có 38.312 ha đất nương rẫy chiếm 6,06% diện tích điều tra. Đất
nương rẫy tập trung chủ yếu ở các huyện là Văn Yên (1.5004 ha), Mù Cang
Chải 8.661 ha và Văn Chấn 7.673, diện tích nương rẫy còn lại phân bố rải rác ở
các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh. Nương rẫy chủ yếu canh tác lúa
nương, ngô nương, sắn nương, ...
d) Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm
Trên địa bàn tỉnh có 3.620 ha đất chuyên màu và cây hàng năm chiếm
0,57% diện tích điều tra, trong đó huyện Văn Yên 931 ha, Lục Yên 882 ha, Yên
Bình 7808 ha Trấn Yên 668 ha, ...
đ) Đất trồng cây ăn quả
Toàn tỉnh có 2.054 ha đất trồng cây ăn quả tưới nhờ mưa, tập trung nhiều
nhất ở huyện Văn Chấn 1.238ha.
e) Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác
Diện tích đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác tưới nhờ
mưa có 41.161 ha (chiếm 6,51% diện tích điều ta) tập trung chủ yếu ở các huyện
Văn Chấn 16.858 ha, Trấn Yên (5.973 ha), Yên Bình 5.858 ha, Văn Yên 5.540.
Đặc biệt trên địa bàn tỉnh có đặc sản chè shan tuyết. Rừng chè Shan tuyết
cổ thụ nằm ở hai thôn Làng Mảnh và Giàng Pằng tại xã Sùng Đô (huyện Văn
Chấn, tỉnh Yên Bái), trên độ cao từ 1.500 đến 1.700m so với mực nước biển,
giáp với khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Rừng có gần 40 cây chè cổ thụ từ 1
đến 2 người ôm, đường kính gốc từ 0,8 từ 1,2m phân bố trên diện tích hơn 70ha.
Đây là rừng chè cổ thụ rất quý hiếm chưa hề bị tác động bởi con người.
Ở tỉnh Yên Bái, nhiều xã vùng cao đều có chè cổ thụ như: Sùng Đô, Suối
Quyền, Nậm Lành, Nậm Mười... (huyện Văn Chấn), Phình Hồ, Xà Hồ... (huyện
Trạm Tấu).
g) Đất rừng trồng
Toàn tỉnh có 222.130 ha đất rừng trồng thuộc phạm vi điều tra, chiếm
35,11% diện tích điều tra. Đất rừng trồng tập trung chủ yếu ở các huyện Văn
Yên 55.534 ha, Trấn Yên 45.784 ha, Yên Bình 36.723 ha, ....
h) Đất rừng tự nhiên
Đất rừng tự nhiên thuộc phạm vi điều tra có 240.410 ha, chiếm 38,00%
47
diện tích điều tra; tập trung chủ yếu ở huyện Văn Chấn 54.701 ha, Mù Cang
Chải 54.679 ha, Văn Yên 48.877 ha, Trạm Tấu 40.636, ... Rừng Yên Bái có hệ
thống thực vật đa dạng. Hệ thực vật ở Yên Bái đã được ghi nhận có khoảng
1.479 loài thực vật bậc cao thuộc 170 họ, 715 chi trong đó có 91 loài thực vật
bậc cao có mạch thuộc diện cần phải bảo tồn theo tiêu chí đánh giá của Sách Đỏ
Việt Nam (2007), IUCN (2016) như: Lan Kim Tuyến, Củ rắn cắn, Pơmu, Lim,
Sến, Táu, Gù Hương… Trong khu vực rừng á nhiệt đới của tỉnh có nhiều loại
cây lá kim (như: pơmu, thông nàng, thông tre lá lớn, sa mộc) xen lẫn cây lá rộng
thuộc họ sồi dẻ, đỗ quyên. Ở độ cao trên 2.000 m, rừng hỗn giao giảm dần,
pơmu mọc thành rừng kín cao tới 40 - 50m, đường kính thân có cây tới 1,5m.
Cao hơn nữa là những cánh rừng thông xen kẽ các tầng cây bụi nhỏ rồi đến trúc
lùn, cậy họ cói, cây họ hoa hồng, cây họ thạch nam, cây họ cúc, cây họ hoàng
liên xen kẽ.
i) Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng
Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng thuộc phạm vi điều tra có 4.064 ha,
chiếm 0,64% diện tích điều tra; tập trung chủ yếu ở huyện Trạm Tấu 1.886 ha.
48
Bảng 20: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính
Đơn vị: ha
Hệ thống tưới
Loại sử dụng đất Diện tích
(ha) Tỷ lệ (% DTDT)
Đơn vị hành chính Thành phố
Yên Bái Thị xã
Nghĩa Lộ Huyện
Lục Yên Huyện
Văn Yên
Có tưới
1. Đất chuyên lúa nước 19.534 3,09 452 761 4.531 2.591
2. Đất 1 lúa + 1 màu 2.791 0,44 134 7 754 148
3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 2.698 0,43 227 27 883 752
3. Đất trồng cây ăn quả 4.185 0,66 51 10 1.230 130
4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 0 0,00 0 0 0 0
5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 2.342 0,37 218 53 759 266
Nhờ mưa
1. Đất chuyên lúa nước 2.019 0,32 49 7 53 570
2. Đất lúa + màu 2.681 0,42 7 2 11 140
3. Đất nương rẫy 38.312 6,06 4 295 1.073 15.004
4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3.620 0,57 104 36 882 931
5. Đất trồng cây ăn quả 2.054 0,32 47 7 7 150
6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 41.161 6,51 1.898 227 3.352 5.540
7. Đất rừng trồng 222.130 35,11 3.858 842 22.570 55.434
8. Đất rừng tự nhiên 240.410 38,00 0 32 35.335 48.877
9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 4.064 0,64 0 0 39 0
Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác)
44.687 7,06 79 44 1523 2274
Tổng diện tích điều tra 632.715 100,00 7.128 2.350 73.003 132.805 Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
49
Bảng 27: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính (tiếp)
Đơn vị: ha
Hệ thống tưới
Loại sử dụng đất Đơn vị hành chính
Huyện Mù Cang Chải
Huyện Trấn Yên
Huyện Trạm Tấu
Huyện Văn Chấn
Huyện Yên Bình
Có tưới
1. Đất chuyên lúa nước 1.352 2.834 919 3.945 2.148
2. Đất 1 lúa + 1 màu 979 134 3 137 495
3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 0 492 0 108 209
3. Đất trồng cây ăn quả 13 11 0 1.687 1.054
4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 0 0 0 0 0
5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 10 444 22 252 318
Nhờ mưa
1. Đất chuyên lúa nước 265 102 445 439 88
2. Đất lúa + màu 1.796 3 335 277 110
3. Đất nương rẫy 8.661 175 4.233 7.673 1.194
4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3 668 6 282 708
5. Đất trồng cây ăn quả 27 523 44 1.238 12
6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 913 5.973 540 16.858 5.858
7. Đất rừng trồng 22.267 45.784 9.990 24.663 36.723
8. Đất rừng tự nhiên 54.679 47 40.636 54.701 6.102
9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 1.457 396 1.886 286 0 Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác) 25043 5 13826 1844 49
Tổng diện tích điều tra 117.465 57.593 72.885 114.417 55.069 Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
50
III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC
ĐIỂM HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT
1. Đánh giá chung về hiện trạng và biến động sử dụng đất
- Về hiện trạng sử dụng đất: tổng diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái là
688.767 ha, trong đó: đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện
tích tự nhiên; đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên;
đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh.
Như vậy diện tích đất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn nhất;
- Về biến động tổng diện tích tự nhiên: trong thời kỳ từ năm 2010 - 2017
diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái tăng 140 ha do sự thay đổi phương pháp
kiểm kê, thống kê đất đai;
- Về biến động sử dụng đất các nhóm đất chính: giai đoạn 2010 - 2017,
diện tích đất nông nghiệp của tỉnh tăng thêm 4.378 ha, bình quân mỗi năm tăng
625 ha; nhóm đất phi nông nghiệp tăng 2.763 ha và đất chưa sử dụng giảm
7.001 ha do khai thác đưa vào sử dụng và do thay đổi phương pháp thống kê,
kiểm kê.
2. Đánh giá chung về hệ thống sử dụng đất
Hệ thống sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Yên Bái được phân theo hệ thống
tưới với 9 loại sử dụng đất.
Hệ thống sử dụng đất có tưới:
- Loại sử dụng đất chuyên lúa nước có diện tích lớn nhất trong hệ thống
sử dụng đất có tưới, tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên, Văn Chấn, Trấn
Yên, huyện Văn Yên và Yên Bình.... Phần lớn diện tích đất chuyên lúa nước
được tưới chủ động nên hạn chế khả năng đất bị khô hạn;
- Loại sử dụng đất trồng cây ăn quả có diện tích lớn thứ hai trong hệ thống
sử dụng đất có tưới.
Hệ thống sử dụng đất nhờ mưa:
- Loại sử dụng đất rừng tự nhiên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong hệ thống sử
dụng đất nhờ mưa, tập trung nhiều tại các huyện Văn Chấn, Mù Cang Chải, Văn
Yên, Trạm Tấu. Đất rừng tự nhiên phần lớn là các hệ sinh thái nguyên sinh,
thảm thực vật nhiều tầng lớp nên khả năng che phủ bảo vệ đất chống xói mòn,
khô hạn và suy giảm độ phì rất tốt.
51
- Loại sử dụng đất rừng trồng có diện tích lớn thứ hai trong hệ thống sử
dụng đất nhờ mưa, tập trung chủ yếu ở huyện Văn Yên, Trấn Yên, Yên Bình.
Loại sử dụng đất này tùy theo thời kỳ sinh trưởng, phương thức canh tác,
phương thức khai thác mà có hệ số che phủ bảo vệ đất khác nhau. Đối với khu
vực đất rừng trồng mới nếu không áp dụng biện pháp trồng xen các cây hàng
năm, cây bảo vệ đất trong thời kỳ kiến thiết cơ bản thì đất dễ bị khô hạn, xói
mòn, suy giảm độ phì.
52
Chương 4 THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI
I. ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT THEO LOẠI HÌNH THOÁI HÓA
1. Đất bị xói mòn do mưa
Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11
năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Xói mòn đất là quá trình bào mòn làm mất dần các lớp đất trên mặt và phá hủy các tầng đất bên dưới do tác
động của nước mưa”.
Bản đồ đất bị xói mòn do mưa được xây dựng trên cơ sở tính toán lượng
mất đất theo phương trình mất đất phổ dụng của Wischmeier và Smith đề xuất:
A = R. K. L. S. C. P
Trong đó:
A: lượng đất mất trung bình hàng năm chuyển tới chân sườn (tấn/ha/năm)
R: hệ số xói mòn do mưa
K: hệ số xói mòn của đất L: hệ số chiều dài sườn dốc
S: hệ số độ dốc C: hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất
P: hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất
Lượng đất mất đi hàng năm của từng khoanh đất được xác định trên cơ sở
xây dựng và chồng xếp các bản đồ chuyên đề về hệ số trong phương trình mất
đất phổ dụng (Phương pháp xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 3).
Mức độ xói mòn được đánh giá thông qua lượng đất bị xói mòn cho từng
khoanh đất, phân cấp mức độ xói mòn theo lượng đất bị xói mòn cụ thể tại Bảng 21.
Bảng 21: Phân cấp đánh giá đất bị xói mòn
Cấp xói mòn Lượng đất bị xói mòn (tấn/ha/năm) Ký hiệu
Không xói mòn 0 XmN
Xói mòn yếu < 10 Xm1
Xói mòn trung bình ≥ 10 - 50 Xm2
Xói mòn mạnh ≥ 50 Xm3
Nguồn:Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT
53
1.1. Kết quả xây dựng bản đồ các hệ số
1.1.1. Hệ số xói mòn do mưa (R)
Sử dụng số liệu về lượng mưa bình quân hàng năm của các trạm đo trên địa bàn tỉnh và các tỉnh lân cận trong giai đoạn 2001 - 2016 được để tính toán hệ
số R cho từng trạm, sau đó sử dụng phương pháp nội suy để xác định các khu vực nằm trong phạm vi ảnh hưởng của các trạm. Kết quả tính toán đã xác định
được hệ số xói mòn do mưa của tỉnh Yên Bái nằm trong khoảng 747,27 đến
1.033,89.
Khu vực có hệ số xói mòn do mưa cao nhất là các khu vực thuộc huyện
Yên Bình, huyện Lục Yên.
Khu vực có hệ số xói mòn do mưa thấp nhất là các khu vực thuộc huyện
Trạm Tấu, thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn.
54
Hình 3: Lớp thông tin hệ số xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái
55
1.1.2. Hệ số xói mòn của đất (K)
Sử dụng kết quả phân tích các mẫu đất năm 2017 của dự án để tính toán
hệ số xói mòn của đất tại các điểm lấy mẫu sau đó sử dụng kết quả sao chuyển mạng lưới điểm lấy mẫu đất để xác định hệ số xói mòn của đất cho
từng khoanh đất.
Hệ số xói mòn của đất phụ thuộc nhiều vào thành phần cấp hạt (cấp hạt
cát, limon, sét), hàm lượng hữu cơ trong đất, kết cấu đất và khả năng tiêu thấm
của đất.
Kết quả tính toán hệ số xói mòn của đất tỉnh Yên Bái đã xác định được
giá trị K dao động từ 0,006 - 0,663. Trong đó:
- Các khu vực có hệ số xói mòn của đất có chiều hướng tăng dần (tiến dần lên 0,663) tương ứng với các loại đất có tính thấm nước kém; hàm lượng limon,
cát trong đất lớn, đất nghèo mùn, kết cấu kém. Trên địa bàn tỉnh Yên Bái các khu vực có hệ số K lớn phân bố rải rác ở các huyện trong tỉnh, trong đó một số
huyện có diện tích lớn như huyện Văn Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu.
- Các khu vực có hệ số xói mòn của đất giảm dần (tiến dần về 0,006)
tương ứng với các loại đất có khả năng thấm nước tốt, hàm lượng sét trong đất lớn, cấu trúc tơi xốp và giàu hữu cơ. Các khu vực có hệ số K nhỏ tập trung chủ
yếu ở huyện Lục Yên, thành phố Yên Bái, Yên Bình.
1.1.3. Hệ số chiều dài sườn dốc (L) và hệ số độ dốc (S)
Chiều dài sườn dốc và độ dốc tỷ lệ thuận với tốc độ dòng chảy bề mặt. Tốc độ dòng chảy càng lớn mức độ phá hủy bề mặt đất càng mạnh, lượng đất mất do
xói mòn càng lớn. Sử dụng phương pháp mạng ô vuông để tính toán chiều dài và độ dốc sườn. Hai hệ số này có liên quan mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau, do đó
trong dự án gộp hai hệ số L và S lại thành hệ số LS để tính toán.
Kết quả xác định hệ số chiều dài sườn dốc và độ dốc cho thấy hệ số LS
dao động từ 0 - 182,35.
56
Hình 4: Lớp thông tin hệ số xói mòn của đất tỉnh Yên Bái
57
Hình 5: Lớp thông tin hệ số chiều dài sườn dốc và độ dốc tỉnh Yên Bái
58
1.1.4. Hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất (C)
Từ kết quả xây dựng Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp năm 2017 và
phân tích hệ thống sử dụng đất của tỉnh Yên Bái, có tham khảo bảng tra hệ số C của Hội khoa học đất quốc tế để xác định hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất
(C) cho các loại sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Yên Bái như sau: Bảng 22: Hệ số C cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái
Loại sử dụng đất
Loại hình sử dụng đất Đặc điểm sử dụng đất Tỷ lệ che phủ (%)
Hệ số C
1. Đất trồng lúa
2 vụ lúa Thời gian che phủ cao
nhất/1 vụ lúa là 2,5 tháng 40% 0,09
1 lúa - 1 màu Thời gian che phủ cao
nhất/1 vụ màu là 1,5 tháng 30% 0,17
2. Đất trồng cây hàng năm
khác
Nương rẫy Chủ yếu là trồng ngô
nương 40% 0,66
Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm
Chủ yếu là rau, màu 60% 0,056
3. Đất trồng cây lâu năm
Đất trồng cây ăn quả
Chủ yếu là bưởi, cam nhãn, vải,…thời gian khép tán trong năm là 12 tháng,
cây khoảng 2m
>70% 0,65
Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và cây lâu năm
khác
Chủ yếu là trồng chè, thời gian khép tán 12
tháng/năm, mật độ che phủ khoảng 70%
>70% 0,51
4. Đất lâm nghiệp
Rừng tự nhiên 70% 0,001
Rừng trồng Thời kỳ kiến thiết cơ bản 50% 0,75
Thời kỳ kinh doanh 80% 0,003
Rừng khoanh nuôi, phục hồi
Chiều cao cây từ 1m trở xuống
50% 0,65
5. Đất nuôi trồng thủy sản
0
6. Đất nông nghiệp khác
Chủ yếu là vườn ươm cây giống, chuồng trại, trồng
hoa, cây cảnh
Được che phủ quanh năm do có mái che của vật liệu
xây dựng 100% 0,0001
7. Đất chưa sử dụng
Chủ yếu là cây bụi và cỏ
dại, có chiều cao dưới 1,0m
10% 0,93
Nguồn: kết quả thực hiện dự án
Kết quả xác định được hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất dao động từ
0 đến 0,93. Các khu vực hiện đang nuôi trồng thủy sản trên địa bàn các huyện, thành
phố trong tỉnh đều là các khu vực thấp, trũng bề mặt đất không được che phủ, hệ số C bằng 0.
Các khu vực có hệ số C = 0,0001 là rừng tự nhiên. Các khu rừng tại đây hầu như chưa bị tác động, độ che phủ xấp xỉ 100%.
59
Các khu vực có hệ số C = 0,93 là các đất chưa sử dụng, thảm thực vật chỉ có các loại cỏ dại, cây bụi thưa thớt.
1.1.5. Hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác, bảo vệ đất (P)
Từ kết quả điều tra, đánh giá hệ thống sử dụng đất đã xác định hệ số do áp
dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất tỉnh Yên Bái, có khảo tra bảng hệ số P của Hội khoa học đất quốc tế để xác định hệ số P cho từng loại sử dụng đất tỉnh
Yên Bái đến từng khoanh đất như sau: Bảng 23: Hệ số P cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái
Loại sử dụng đất Loại hình sử dụng đất Phương thức canh tác, độ dốc Hệ số P
1. Đất trồng lúa 2 vụ lúa Trồng theo luống, độ dốc <80 0,1 1 lúa - 1 màu Trồng theo luống, độ dốc <80 0,1
2. Đất trồng cây hàng năm khác
Nương rẫy Trồng theo đường đồng mức, độ dốc >150
0,8
Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm
Chủ yếu là rau màu 0,6
3. Đất trồng cây lâu năm
Đất trồng cây ăn quả Trồng theo hàng 0,3
Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và cây lâu năm khác
Trồng theo đường đồng mức và cây trồng theo băng
0,35
4. Đất lâm nghiệp
Rừng tự nhiên Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất, độ dốc >250
1
Rừng trồng
Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất
1
Có áp dụng trồng theo đường đồng mức và cây trồng theo băng, khai thác chặt tỉa cây
0,45
Rừng khoanh nuôi, phục hồi
Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất
1
5. Đất nuôi trồng thủy sản
0
6. Đất nông nghiệp khác
Chủ yếu là vườn ươm cây giống, chuồng trại, trồng hoa, cây cảnh
Trồng theo luống 0,1
7. Đất chưa sử dụng
Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất
1
Nguồn: kết quả thực hiện dự án
Qua bảng xác định hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất cho thấy:
Các khu vực đất trồng lúa áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất có hệ số P = 0,1.
Các khu vực hiện đang là đất rừng trồng có hệ số P = 0,35 - 0,9 tùy thuộc khu vực có hay không áp dụng biện pháp canh tác, bảo vệ đất.
Các khu vực đất chưa sử dụng do không áp dụng biện pháp canh tác nên có hệ số P = 1.
60
Hình 6: Lớp thông tin hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất tỉnh Yên Bái
61
Hình 7: Lớp thông tin hệ số do áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất tỉnh Yên Bái
62
1.2. Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa
a) Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo mức độ
Từ kết quả tính toán các hệ số của phương trình mất đất phổ dụng cho thấy trên địa bàn tỉnh tỷ lệ che phủ đất khá cao. Theo đó kết quả tính toán lượng đất mất, xác định mức độ xói mòn đất của tỉnh cho thấy diện tích đất không xói mòn và xói mòn yếu chiếm tỷ lệ lớn với 73,59% diện tích điều tra, kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa như sau:
Biểu đồ 2: Cơ cấu (%) đất bị xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái
Diện tích đất không bị xói mòn là 280.216 ha, chiếm 44,29% tổng diện
tích điều tra và phân bố tập trung ở những khu vực có địa hình bằng phẳng (độ dốc < 80), hiện đang sử dụng vào mục đích trồng cây hàng năm, nuôi trồng thủy
sản, đất bằng chưa sử dụng và những khu vực có độ dốc lớn nhưng đang áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất như: trồng cây theo hàng, trồng cây theo
đường đồng mức và trồng cây có áp dụng các biện pháp che phủ đất (tàn thực vật, …) hoặc các khu vực đất rừng tự nhiên mà hệ sinh thái hầu như chưa bị tác
động của con người.
- Diện tích đất bị xói mòn là 352.499 ha, chiếm 55,71% diện tích điều tra
chiếm 51,18% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:
+ Diện tích đất bị xói mòn mạnh có 105.932 ha, chiếm 16,74% diện tích
điều tra và 15,38% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu trên địa bàn huyện Mù Cang Chải 37.660 ha, huyện Văn Chấn 21.356 ha, huyện Trạm Tấu
22.033 ha, … Đất bị xói mòn mạnh xuất hiện ở những khu vực có độ dốc > 150và trên các loại đất có kết cấu kém bền trong nước, khả năng xói mòn cao
như đất đỏ vàng;
Không xói mòn280.216 ha
44,29%
Xói mòn yếu185.372 ha
29,30%
Xói mòn trung bình61.195 ha
9,67%
Xói mòn mạnh105.932 ha
16,74%
63
+ Diện tích đất bị xói mòn trung bình có 61.195 ha, chiếm 9,67% diện tích điều tra và 8,88% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung nhiều ở huyện Văn Chấn
19.263 ha, huyện Mù Cang Chải 11.213 ha, huyện Trạm Tấu 10.482 ha; …
+ Diện tích đất bị xói mòn yếu có 185.372 ha, chiếm 29,30% diện tích
điều tra và 26,91% diện tích diện tích tự nhiên của tỉnh, nhiều nhất ở huyện Văn Yên 60.539 ha, huyện Văn Chấn 37.869 ha, Mù Cang Chải 24.847 ha, Trạm Tấu
22.424 ha, …..
- Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo mục đích sử dụng
đất cho thấy: diện tích đất bị xói mòn do mưa tập trung chủ yếu trên đất lâm nghiệp, đất đồi núi chưa sử dụng. Trong đó, đất lâm nghiệp có diện tích đất bị
xói mòn lớn nhất với 222.823 ha (chiếm 47,75% diện tích điều tra của loại đất), tiếp
đến là đất chưa sử dụng 43.999 ha (chiếm 98,61% diện tích điều tra của loại đất).
Bảng 24: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo loại đất
Loại đất Đất không bị xói mòn
Mức độ xói mòn (ha) Tổng diện tích đất bị xói
mòn
Diện tích điều tra
(ha) Xói mòn
yếu Xói mòn
trung bình Xói mòn
mạnh
1. Đất sản xuất nông nghiệp
33.378 16.939 33.664 35.075 85.677 119.056
2. Đất lâm nghiệp 243.781 168.433 21.455 32.934 222.823 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản
2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác
96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng
619 - 6.076 37.923 43.999 44.618
Tổng số (ha) 280.216 185.372 61.195 105.932 352.499 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
44,29 29,30 9,67 16,74 55,71 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
b) Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính
Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của tỉnh Yên Bái đã xác
định được các huyện có diện tích đất bị xói mòn do mưa lớn bao gồm Văn Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu. Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa
theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.
64
Hình 8: Bản đồ đất bị xói mòn do mưa kỳ đầu tỉnh Yên Bái
65
Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của các đơn vị hành
chính theo mức độ và theo mục đích sử dụng cụ thể như sau:
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của thành phố Yên Bái
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 2.293 ha chiếm 32,17%
DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 11 ha chiếm 0,15% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 277 ha
chiếm 3,89% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị xói mòn yếu là 2.004 ha
chiếm 28,11% DTĐT của thành phố;
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 1.809 ha đất bị xói mòn, chiếm 25,38% diện
tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 84 ha (chiếm 1,18% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.725 ha (chiếm
24,2% DTĐT thành phố).
Đất lâm nghiệp có 452 ha đất bị xói mòn, chiếm 6,34% diện tích điều tra
của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của thị xã Nghĩa Lộ
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 11.932 ha chiếm 74,64% DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 5.254 ha chiếm
32,86% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 4.637 ha chiếm 29% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị xói mòn yếu là 2.041 ha chiếm 12,77%
DTĐT của thị xã.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 516 ha đất bị xói mòn, chiếm 21,95% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 296 ha (chiếm
12,6% DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 220 ha (chiếm 9,36% DTĐT thị xã).
Đất lâm nghiệp có 612 ha đất bị xói mòn, chiếm 26,05% diện tích điều tra
của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 589 ha (chiếm 25,07% DTĐT thị xã); đất
rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Lục Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 22.195 ha chiếm 30,4%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 2.664 ha chiếm 3,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 3.611 ha chiếm
66
4,95% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 15.921 ha chiếm
21,81% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 5.673 ha đất bị xói mòn, chiếm 7,77% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.859 ha (chiếm 2,55% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.814 ha (chiếm 5,22%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 15.340 ha đất bị xói mòn, chiếm 21,01% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 8.112 ha (chiếm 11,11% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 7.189 ha (chiếm 9,85% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Văn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 84.895 ha chiếm 63,92% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 16.421 ha chiếm
12,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 7.935 ha chiếm 5,97% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 60.539 ha chiếm
45,58% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 21.314 ha đất bị xói mòn, chiếm 16,05% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 98 ha (chiếm 0,07%
DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.685 ha (chiếm 11,81%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.531 ha (chiếm 4,16% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 61.486 ha đất bị xói mòn, chiếm 46,3% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 44.439 ha (chiếm 33,46% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 17.047 ha (chiếm 12,84% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Mù Cang Chải
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 73.720 ha chiếm 62,76% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 37.660 ha chiếm
32,06% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 11.213 ha chiếm 9,55% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 24.847 ha chiếm
21,15% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 9.581 ha đất bị xói mòn, chiếm 8,16% diện
67
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 115 ha (chiếm 0,1% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.546 ha (chiếm 7,28% DTĐT huyện);
đất trồng cây lâu năm có 920 ha (chiếm 0,78% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 39.097 ha đất bị xói mòn, chiếm 33,28% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 19.959 ha (chiếm 16,99% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 17.681 ha (chiếm 15,05% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Trấn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 12.313 ha chiếm 21,38% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 951 ha chiếm
1,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 4.189 ha chiếm 7,27% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 7.174 ha chiếm 12,46%
DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 6.561 ha đất bị xói mòn, chiếm 11,39% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 591 ha
(chiếm 1,03% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.970 ha (chiếm 10,37%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 5.749 ha đất bị xói mòn, chiếm 9,98% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 5.371 ha (chiếm 9,33% DTĐT
huyện); đất rừng khoanh nuôi có 378 ha (chiếm 0,66% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Trạm Tấu
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 54.940 ha chiếm 75,38% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 22.033 ha chiếm
30,23% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 10.482 ha chiếm 14,38% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 22.424 ha
chiếm 30,77% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 4.822 ha đất bị xói mòn, chiếm 6,62% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT
huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện);
đất trồng cây lâu năm có 584 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 36.297 ha đất bị xói mòn, chiếm 49,8% diện tích điều
68
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.518 ha (chiếm 13,06% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 25.022 ha (chiếm 34,33% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 1.756 ha (chiếm 2,41% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Văn Chấn
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 78.487 ha chiếm 68,6% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 21.356 ha chiếm
18,67% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 19.263 ha chiếm 16,84% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 37.869 ha
chiếm 33,1% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 27.240 ha đất bị xói mòn, chiếm 23,81% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 134 ha (chiếm 0,12%
DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.657 ha (chiếm 6,69% DTĐT
huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.449 ha (chiếm 17% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 49.467 ha đất bị xói mòn, chiếm 43,23% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.213 ha (chiếm 18,54% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 27.968 ha (chiếm 24,44% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Yên Bình
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 22.519 ha chiếm 40,89%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 4.500 ha chiếm 8,17% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 3.989 ha chiếm
7,24% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 14.030 ha chiếm
25,48% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 8.162 ha đất bị xói mòn, chiếm 14,82% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.639 ha (chiếm 2,98% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.523 ha (chiếm 11,84%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 14.322 ha đất bị xói mòn, chiếm 26,01% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 13.606 ha (chiếm 24,71% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 716 ha (chiếm 1,3% DTĐT huyện).
69
Bảng 25: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính
STT Đơn vị hành
chính
Đất không bị xói mòn
Mức độ xói mòn (ha) Tổng diện tích đất bị xói mòn
Diện tích điều tra
(ha) Xói mòn yếu
Xói mòn trung bình
Xói mòn
mạnh
1 Thành phố
Yên Bái 4.835 2.004 277 11 2.293 7.128
2 Thị xã Nghĩa
Lộ 1.213 563 237 337 1.137 2.350
3 Huyện Lục
Yên 50.807 15.921 3.611 2.664 22.195 73.003
4 Huyện Văn
Yên 47.910 60.539 7.935 16.421 84.895 132.805
5 Huyện Mù Cang Chải
43.745 24.847 11.213 37.660 73.720 117.465
6 Huyện Trấn
Yên 45.280 7.174 4.189 951 12.313 57.593
7 Huyện Trạm
Tấu 17.946 22.424 10.482 22.033 54.940 72.885
8 Huyện Văn
Chấn 35.930 37.869 19.263 21.356 78.487 114.417
9 Huyện Yên
Bình 32.550 14.030 3.989 4.500 22.519 55.069
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
Tóm lại: Diện tích đất bị xói mòn mạnh của tỉnh Yên Bái hiện chủ yếu trên các khu vực có độ dốc lớn (> 250), thảm thực vật che phủ thấp (đất đồi núi chưa sử dụng, đất khoanh nuôi phục hồi rừng, đất rừng trồng chưa đến thời kỳ khép tán), trên các loại đất vàng đỏ trên đá macma axit, đất nâu tím trên đá sét màu tím, đất vàng nhạt trên đá cát, đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất, đất mùn vàng đỏ trên đá macma axit, đất mùn vàng nhạt trên đá cát.
Các khu vực có độ dốc thấp (< 150), các khu vực có thảm thực vật che phủ thường không xuất hiện xói mòn hoặc bị xói mòn yếu đến trung bình.
2. Đất bị khô hạn
Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa được coi là sự thoái hóa đất trong điều kiện khô hạn, bán khô hạn hay vùng thiếu ẩm do các nguyên nhân khác nhau hoặc do sự thay đổi về khí hậu hoặc do hoạt động của con người”.
2.1. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo mức độ
Qua điều tra tính toán đã xác định được trên địa bàn tỉnh không xuất hiện hoang mạc hóa, sa mạc hóa. Trình tự xây dựng bản đồ đất bị khô hạn chi tiết ở phụ lục 4.
70
Từ kết quả xây dựng Bản đồ đất bị khô hạn, kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn như sau:
Biểu đồ 3: Cơ cấu (%) đất bị khô hạn tỉnh Yên Bái
- Diện tích đất không bị khô hạn là 32.745 ha chiếm 5,18% diện tích điều
tra và xấp xỉ 5,17% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu ở các khu vực có lượng mưa lớn hơn nhiều lần so với lượng bốc hơi hoặc tại các khu vực được
canh tác theo hệ thống có tưới.
Bảng 26: Diện tích đất bị khô hạn theo loại đất
Loại đất Đất
không bị khô hạn
Mức độ khô hạn (ha) Tổng diện tích đất bị
khô hạn
Diện tích điều tra (ha) Khô
hạn nhẹ
Khô hạn trung bình
Khô hạn
nặng
1. Đất sản xuất nông nghiệp 30.297 35.588 53.170 - 88.759 119.056
2. Đất lâm nghiệp 5 142.523 324.075 - 466.598 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 5 1.881 42.732 - 44.613 44.618
Tổng số (ha) 32.745 179.992 419.977 - 599.970 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
5,18 28,45 66,38 - 94,82 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
Không khô hạn32.745 ha
5,18%
Khô hạn nhẹ179.992 ha
28,45%
Khô hạn trung bình
419.977 ha66,38%
71
- Diện tích đất bị khô hạn là 599.970 ha, chiếm 94,82% diện tích điều tra và 87,11% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:
+ Đất bị khô hạn trung bình có diện tích lớn với 419.977 ha, chiếm 66,38% diện tích điều tra và 60,98% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 53.170 ha, đất lâm nghiệp 324.075 ha, đất chưa sử dụng 42.732 ha.
+ Đất bị khô hạn nhẹ có 179.992 ha, chiếm 28,45% diện tích điều tra và 26,13% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 35.588 ha, đất lâm nghiệp 142.523 ha, đất chưa sử dụng 1.881 ha.
72
Hình 9: Bản đồ đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa kỳ đầu tỉnh Yên Bái
73
2.2. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính
Từ kết quả xây dựng bản đồ đất bị khô hạn của tỉnh Yên Bái cho thấy
không có diện tích đất bị khô hạn nặng, đất bị khô hạn trung bình xuất hiện nhiều nhất ở huyện Mù Cang Chải và huyện Văn Chấn; đất bị khô hạn nhẹ xuất
hiện nhiều nhất ở huyện Lục Yên và Yên Bình. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.
Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn trên địa bàn của các các huyện, thành phố theo mức độ và mục đích sử dụng như sau:
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của thành phố Yên Bái
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 5.937 ha chiếm 83,29%
DTĐT của thành phố, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ;
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 2.005 ha đất bị khô hạn, chiếm 28,13% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 107 ha
(chiếm 1,49% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.898 ha (chiếm 26,63% DTĐT thành phố).
Đất lâm nghiệp có 3.858 ha đất bị khô hạn, chiếm 54,13% diện tích điều tra của thành phố, toàn bộ là diện tích đất rừng trồng.
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của thị xã Nghĩa Lộ
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 1.475 ha chiếm 62,77%
DTĐT của thị xã, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn trung bình;
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 558 ha đất bị khô hạn, chiếm 23,74% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 331 ha (chiếm 14,1%
DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 227 ha (chiếm 9,64% DTĐT thị xã).
Đất lâm nghiệp có 874 ha đất bị khô hạn, chiếm 37,19% diện tích điều tra
của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 842 ha (chiếm 35,83% DTĐT thị xã); đất rừng tự nhiên có 32 ha (chiếm 1,36% DTĐT thị xã).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Lục Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 64.773 ha chiếm 88,73%
DTĐT của huyện, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ.
- Theo mục đích sử dụng đất
Đất sản xuất nông nghiệp có 5.307 ha đất bị khô hạn, chiếm 7,27% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.955 ha
74
(chiếm 2,68% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.352 ha (chiếm 4,59% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 57.943 ha đất bị khô hạn, chiếm 79,37% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 22.570 ha (chiếm 30,92% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 35.335 ha (chiếm 48,4% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Văn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 128.467 ha chiếm 96,73%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 90.009 ha chiếm 67,78% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 38.457 ha
chiếm 28,96% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 21.936 ha đất bị khô hạn, chiếm 16,52% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 538 ha (chiếm 0,4% DTĐT
huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.833 ha (chiếm 11,92% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.565 ha (chiếm 4,19% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 104.310 ha đất bị khô hạn, chiếm 78,54% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 55.434 ha (chiếm 41,74%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 48.876 ha (chiếm 36,8% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Mù Cang Chải
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 115.109 ha chiếm 97,99% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 113.021 ha
chiếm 96,22% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 2.087 ha chiếm 1,78% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 11.664 ha đất bị khô hạn, chiếm 9,93% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.176 ha (chiếm 1,85% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.548 ha (chiếm 7,28% DTĐT
huyện); đất trồng cây lâu năm có 940 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 78.402 ha đất bị khô hạn, chiếm 66,75% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 22.267 ha (chiếm 18,96% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 54.679 ha (chiếm 46,55% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Trấn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 53.393 ha chiếm 92,71%
75
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 38.059 ha chiếm 66,08% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 15.334 ha
chiếm 26,62% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 7.162 ha đất bị khô hạn, chiếm 12,44% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 71 ha (chiếm 0,12% DTĐT
huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 843 ha (chiếm 1,46% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.248 ha (chiếm 10,85% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 46.227 ha đất bị khô hạn, chiếm 80,26% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 45.784 ha (chiếm 79,5% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 47 ha (chiếm 0,08% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 396 ha (chiếm 0,69% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Trạm Tấu
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 71.942 ha chiếm 98,71%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 71.115 ha chiếm 97,57% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 827 ha chiếm
1,13% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 5.605 ha đất bị khô hạn, chiếm 7,69% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 1.368 ha (chiếm 1,88%
DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 52.511 ha đất bị khô hạn, chiếm 72,05% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.990 ha (chiếm 13,71% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 40.635 ha (chiếm 55,75% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 1.886 ha (chiếm 2,59% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Văn Chấn
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 108.249 ha chiếm 94,61%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 106.297 ha chiếm 92,9% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 1.952 ha chiếm
1,71% DTĐT của huyện..
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 26.762 ha đất bị khô hạn, chiếm 23,39% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 849 ha (chiếm 0,74% DTĐT
huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.817 ha (chiếm 6,83% DTĐT huyện);
76
đất trồng cây lâu năm có 18.096 ha (chiếm 15,82% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 79.648 ha đất bị khô hạn, chiếm 69,61% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 24.663 ha (chiếm 21,56% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 54.699 ha (chiếm 47,81% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Yên Bình
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 50.625 ha chiếm 91,93% DTĐT của huyện, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 7.760 ha đất bị khô hạn, chiếm 14,09% diện
tích điều tra của huyện. Trong đóđất trồng cây hàng năm khác có 1.902 ha (chiếm 3,45% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.858 ha (chiếm 10,64%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 42.825 ha đất bị khô hạn, chiếm 77,77% diện tích điều
tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 36.723 ha (chiếm 66,68% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 6.102 ha (chiếm 11,08% DTĐT huyện).
Bảng 27: Diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính
STT Đơn vị hành
chính
Đất không bị khô hạn
Mức độ khô hạn (ha) Tổng diện tích đất bị khô hạn
Diện tích
điều tra (ha)
Khô hạn nhẹ
Khô hạn trung bình
Khô hạn nặng
1 Thành phố Yên
Bái 1.190 5.937 - - 5.937 7.128
2 Thị xã Nghĩa
Lộ 874 - 1.475 - 1.475 2.350
3 Huyện Lục Yên 8.230 64.773 - - 64.773 73.003
4 Huyện Văn
Yên 4.338 38.457 90.009 - 128.467 132.805
5 Huyện Mù Cang Chải
2.357 2.087 113.021 - 115.109 117.465
6 Huyện Trấn
Yên 4.200 15.334 38.059 - 53.393 57.593
7 Huyện Trạm
Tấu 943 827 71.115 - 71.942 72.885
8 Huyện Văn
Chấn 6.168 1.952 106.297 - 108.249 114.417
9 Huyện Yên
Bình 4.444 50.625 - - 50.625 55.069
Tổng số (ha) 32.745 179.992 419.977 - 599.970 632.715
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
77
3. Đất bị kết von, đá ong hóa
Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11
năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị kết von, đá ong hóa là quá trình hình thành kết von, đá ong xảy ra trong đất dưới tác động của các điều kiện
tự nhiên và hoạt động sử dụng đất không hợp lý của con người. Trong đó quá trình hình thành kết von, đá ong hóa trong đất là quá trình tích lũy tuyệt đối Fe,
Al. Ở mức độ nhẹ tạo thành những đốm loang lổ đỏ vàng hoặc các ổ kết von đỏ vàng mềm; ở mức độ điển hình, Fe2O3 và Fe2O3.nH2O tạo thành kết von cứng
dạng ôxít sắt; tập trung ở mức độ cao hình thành các tầng đá ong hóa hoặc các kết von lẫn trong đất mặt và các lớp đất bên dưới”. Qua điều tra trên địa bàn tỉnh
xác định chưa xuất hiện đá ong hóa, trình tự xây dựng bản đồ đất bị kết von chi
tiết ở Phụ lục 5.
3.1. Kết quả xác định diện tích đất bị kết von theo mức độ
Từ kết quả xây dựng Bản đồ đất bị kết von, kết quả xác định diện tích đất
bị kết von như sau:
- Diện tích đất không bị kết von là 630.546 ha, chiếm 99,66% diện tích
điều tra và 91,55% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu ở các khu vực
không thuận lợi cho quá trình tích lũy tương đối và tuyệt đối sắt, nhôm.
Biểu đồ 4: Cơ cấu (%) đất bị kết von tỉnh Yên Bái
- Diện tích đất bị kết von là 2.169 ha, (chiếm 0,34% diện tích điều tra và
0,31% diện tích tự nhiên của tỉnh), phân bố tập trung ở vùng chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng và vùng núi cao, mực nước ngầm nông và có quá trình luân
Không kết von630.546 ha
99,66%
Kết von nhẹ2.169 ha0,34%
78
phiên khô ẩm. Trên địa bàn tỉnh chỉ xuất hiện kết von nhẹ, không xuất hiện kết von trung bình và nặng. Kết von xuất hiện ở đất sản xuất nông nghiệp và đất
chưa sử dụng. .
Bảng 28: Diện tích đất bị kết von theo loại đất
Loại đất Đất
không bị kết von
Mức độ kết von (ha) Tổng diện tích đất bị
kết von
Diện tích điều
tra (ha)
Kết von nhẹ
Kết von trung bình
Kết von
nặng
1. Đất sản xuất nông nghiệp 116.899 2.156 - - 2.156 119.056
2. Đất lâm nghiệp 466.604 - - - - 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 44.605 13 - - 13 44.618
Tổng số (ha) 630.546 2.169 0 0 2.169 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 99,66 0,34 - - 0,34 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
3.2. Kết quả xác định diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính
Kết quả xác định diện tích đất bị kết von trên địa bàn các huyện, thành phố, thị xã của tỉnh cho thấy đất bị kết von chỉ xuất hiện trên địa bàn thị xã Nghĩa Lộ (745 ha) và huyện Văn Chấn (1.424 ha). (Chi tiết tại Phụ lục 8).
79
Hình 10: Bản đồ đất bị kết von kỳ đầu tỉnh Yên Bái
80
Bảng 29: Diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính
STT Đơn vị hành chính Đất
không bị kết von
Mức độ kết von (ha) Tổng diện
tích đất bị kết von
Diện tích
điều tra (ha)
Kết von nhẹ
Kết von trung bình
Kết von
nặng
1 Thành phố Yên Bái 7.128 - - - - 7.128
2 Thị xã Nghĩa Lộ 1.605 745 - - 745 2.350
3 Huyện Lục Yên 73.003 - - - - 73.003
4 Huyện Văn Yên 132.805 - - - - 132.805
5 Huyện Mù Cang Chải 117.465 - - - - 117.465
6 Huyện Trấn Yên 57.593 - - - - 57.593
7 Huyện Trạm Tấu 72.885 - - - - 72.885
8 Huyện Văn Chấn 112.993 1.424 - - 1.424 114.417
9 Huyện Yên Bình 55.069 - - - - 55.069 Tổng số (ha) 630.546 2.169 - - 2.169 632.715
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
4. Đất bị suy giảm độ phì
Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11
năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị suy giảm độ phì được coi là sự thoái hóa đất do các nguyên nhân khác nhau hoặc do sự thay đổi về khí hậu
hoặc do hoạt động của con người làm cho đất ngày càng chua hơn, dung tích hấp thu giảm, hàm lượng mùn, các chất dinh dưỡng tổng số và dễ tiêu ngày càng suy
giảm hoặc tăng sự tích lũy các chất độc trong đất”. Trình tự xây dựng bản đồ đất bị suy giảm độ phì chi tiết tại Phụ lục 6. Kết quả xác định diện tích đất bị suy
giảm độ phì của các chỉ tiêu suy giảm pHKCl, suy giảm OM, suy giảm Nitơ, Phốt pho, Kali, CEC và tổng hợp đất bị suy giảm độ phì theo các huyện và thành phố,
thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.
4.1. Kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo các chỉ tiêu
a) Đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl)
So sánh giá trị độ chua (pHKCl) của các khu vực lấy mẫu (khoanh đất) hiện
tại (năm 2017) trên địa bàn tỉnh với giá trị về độ chua (pHKCl) của các khu vực
đó trong quá khứ (năm 2005) để xác định các khu vực đất bị suy giảm pHKCl,
sau đó phân cấp để xác định mức độ suy giảm độ phì (nhẹ, trung bình, nặng).
Kết quả đánh giá đất bị suy giảm pHKCl trên địa bàn tỉnh Yên Bái như sau:
81
Bảng 30: Diện tích đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl) theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị chua hóa (suy giảm
pHKCl) (ha)
Diện
tích
điều tra
(ha)
Đất
không
bị suy
giảm
Đất bị
suy
giảm
nhẹ
Đất bị
suy
giảm
trung
bình
Đất bị
suy
giảm
nặng
Tổng
diện
tích đất
bị suy
giảm
pHKCl
1. Đất sản xuất nông nghiệp 19.974 64.136 4.336 30.610 99.082 119.056
2. Đất lâm nghiệp 149.528 266.719 37.653 12.702 317.075 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 399 6.105 4.173 33.942 44.219 44.618
Tổng số (ha) 172.339 336.960 46.162 77.254 460.376 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 27,24 53,26 7,30 12,21 72,76 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
Tổng diện tích đất bị chua hóa là 460.376 ha, trong đó đất lâm nghiệp có diện tích đất bị chua hóa lớn nhất với 317.075 ha, tiếp đến là đất sản xuất nông nghiệp với 99.082 ha. Diện tích đất bị chua hóa còn lại ở đất chưa sử dụng.
b) Đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số
Chất hữu cơ tổng số là một trong các chỉ tiêu quan trọng để đánh giá độ phì nhiêu của đất. Sự suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số không chỉ làm cho đất nghèo dinh dưỡng mà còn làm cho kết cấu đất kém hơn, số lượng sinh vật, vi sinh vật hữu ích trong đất giảm đi,….
Kết quả đánh giá mức độ suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số trên địa bàn tỉnh Yên Bái đã xác định được có 420.760 ha đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số, trong đó có 61.515 ha đất bị suy giảm nặng, 239.573 ha bị suy giảm trung bình và 119.672 ha bị suy giảm nhẹ. Đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số nặng xuất hiện nhiều nhất ở đất lâm nghiệp với 50.461 ha, đất sản xuất nông nghiệp 4.040 ha, đất chưa sử dụng 7.015 ha.
82
Bảng 31: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm OM (ha) Diện tích
điều tra (ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy
giảm nhẹ
Đất bị suy
giảm trung bình
Đất bị suy
giảm nặng
Tổng diện tích đất bị suy giảm
OM
1. Đất sản xuất nông nghiệp 29.293 30.614 55.109 4.040 89.762 119.056
2. Đất lâm nghiệp 180.028 83.316 152.800 50.461 286.576 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 196 5.743 31.664 7.015 44.422 44.618
Tổng số (ha) 211.955 119.672 239.573 61.515 420.760 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
33,50 18,91 37,86 9,72 66,50 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
c) Đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số
Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số của tỉnh Yên Bái
là 477.588 ha, chiếm 75,48% diện tích điều tra. Trong đó:
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số nặng là 20.038 ha, chiếm
3,17% diện tích điều tra; xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 14.055 ha, đất sản
xuất nông nghiệp 5.311 ha. Diện tích nhỏ còn lại xuất hiện ở đất chưa sử dụng.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số trung bình là 279.731
ha, chiếm 44,21% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp
187.008 ha, đất sản xuất nông nghiệp 55.097 ha,...
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số nhẹ là 177.820 ha,
chiếm 28,10% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng
đất: đất lâm nghiệp 145.977 ha, đất sản xuất nông nghiệp 25.895 ha, đất chưa sử
dụng 5.948 ha.
Bảng 32: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Nitơ (ha) Diện tích điều tra
(ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy giảm
nhẹ
Đất bị suy giảm
trung bình
Đất bị suy giảm
nặng
Tổng diện tích đất bị suy giảm
1. Đất sản xuất nông nghiệp 32.753 25.895 55.097 5.311 86.303 119.056
2. Đất lâm nghiệp 119.563 145.977 187.008 14.055 347.040 466.604
83
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Nitơ (ha) Diện tích điều tra
(ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy giảm
nhẹ
Đất bị suy giảm
trung bình
Đất bị suy giảm
nặng
Tổng diện tích đất bị suy giảm
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 373 5.948 37.625 673 44.245 44.618
Tổng số (ha) 155.127 177.820 279.731 20.038 477.588 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra) 24,52 28,10 44,21 3,17 75,48 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
d) Đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số
Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số của tỉnh Yên
Bái là 310.240 ha, chiếm 49,03% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số nặng là 78.577 ha
chiếm 12,42% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng đất: đất lâm nghiệp 55.560 ha, đất sản xuất nông nghiệp 12.067 ha, đất chưa sử
dụng 10.950 ha.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số trung bình là
162.486 ha, chiếm 5,68% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 136.627 ha, đất sản xuất nông nghiệp 17.736 ha, diện tích nhỏ còn lại
xuất hiện ở đất nuôi trồng thủy sản.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số nhẹ là 69.178 ha,
chiếm 10,93% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng
đất: đất lâm nghiệp 47.728 ha, đất sản xuất nông nghiệp 17.016, ...
Bảng 33: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Phốt pho (ha) Diện tích
điều tra (ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy
giảm nhẹ
Đất bị suy
giảm trung bình
Đất bị suy
giảm nặng
Tổng diện
tích đất bị suy giảm
1. Đất sản xuất nông nghiệp 72.236 17.016 17.736 12.067 46.819 119.056
2. Đất lâm nghiệp 223.689 47.728 139.627 55.560 242.915 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 24.111 4.434 5.123 10.950 20.507 44.618
84
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Phốt pho (ha) Diện tích
điều tra (ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy
giảm nhẹ
Đất bị suy
giảm trung bình
Đất bị suy
giảm nặng
Tổng diện
tích đất bị suy giảm
Tổng số (ha) 322.475 69.178 162.486 78.577 310.240 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
50,97 10,93 25,68 12,42 49,03 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
đ) Đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số
Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số của tỉnh Yên Bái
là 533.974 ha, chiếm 84,39% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số nặng là 55.544 ha
chiếm 8,78% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng đất: đất lâm nghiệp 32.664 ha, đất sản xuất nông nghiệp 10.682 ha, đất chưa sử dụng
12.253 ha.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số trung bình là 291.616
ha, chiếm 46,09% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp
217.124 ha, đất sản xuất nông nghiệp 62.045 ha, đất chưa sử dụng 12.447 ha, ...
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số nhẹ là 186.814 ha, chiếm 29,53% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng
đất: đất lâm nghiệp 150.721 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.597 ha,...
Bảng 34: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Kali (ha) Diện tích
điều tra (ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy
giảm nhẹ
Đất bị suy
giảm trung bình
Đất bị suy
giảm nặng
Tổng diện
tích đất bị suy giảm
1. Đất sản xuất nông nghiệp 16.785 29.597 62.045 10.628 102.270 119.056
2. Đất lâm nghiệp 66.094 150.721 217.124 32.664 400.509 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 13.423 6.496 12.447 12.253 31.195 44.618
Tổng số (ha) 98.741 186.814 291.616 55.544 533.974 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
15,61 29,53 46,09 8,78 84,39 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
85
e) Đất bị suy giảm dung tích hấp thu
Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu của tỉnh Yên
Bái là 398.604 ha, chiếm 63,00% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu nặng là 1.005 ha
chiếm 0,16% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất sản xuất nông nghiệp.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu trung bình là
109.237 ha, chiếm 17,26% diện tích điều tra xuất hiện trên đất lâm nghiệp
36.559 ha, đất sản xuất nông nghiệp 34.570 ha, đất chưa sử dụng 38.107 ha.
+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu nhẹ là 288.362 ha, chiếm 45,58% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử
dụng đất: đất lâm nghiệp 227.231 ha, đất sản xuất nông nghiệp 55.413 ha,....
Bảng 35: Diện tích đất bị suy giảm dung tích hấp thu theo loại đất
Loại đất
Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm CEC (ha) Diện tích
điều tra (ha)
Đất không bị suy giảm
Đất bị suy
giảm nhẹ
Đất bị suy
giảm trung bình
Đất bị suy
giảm nặng
Tổng diện
tích đất bị suy giảm
1. Đất sản xuất nông nghiệp 28.072 55.413 34.570 1.000 90.983 119.056
2. Đất lâm nghiệp 202.813 227.231 36.559 - 263.791 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 788 5.717 38.107 5 43.830 44.618
Tổng số (ha) 234.111 288.362 109.237 1.005 398.604 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
37,00 45,58 17,26 0,16 63,00 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
4.2. Kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì
4.2.1. Kết quả đánh giá theo mức độ
Tổng hợp kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo mức độ cho thấy:
toàn tỉnh Yên Bái có 547.420 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 86,52% diện tích
điều tra của tỉnh và 79,48% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:
- Diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 79.510 ha, chiếm 12,57% diện tích điều tra và 11,54% diện tích tự nhiên của tỉnh, xuất hiện chủ yếu trên đất
chưa sử dụng 38.043 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.575 ha, đất lâm nghiệp
11.913 ha.
86
Biểu đồ 5: Cơ cấu giá trị % đất bị suy giảm độ phì
- Diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 165.050 ha, chiếm 26,09%
diện tích điều tra và 23,96% diện tích tự nhiên của tỉnh, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 135.543 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.096 ha, diện tích còn lại
xuất hiện trên đất chưa sử dụng.
- Đất bị suy giảm độ phì nhẹ là 302.860 ha, chiếm 47,87% diện tích điều
tra và 43,97% diện tích tự nhiên của tỉnh. Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ xuất hiện nhiều trên đất lâm nghiệp 252.183 ha, đất sản xuất nông nghiệp
44.549 ha, đất chưa sử dụng 6.129 ha.
Bảng 36: Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhiêu theo loại đất
Loại đất
Đất không bị suy
giảm độ phì
Mức độ suy giảm độ phì (ha) Tổng diện
tích đất bị suy
giảm độ phì
Diện tích điều tra (ha)
Đất bị suy giảm độ phì
nhẹ
Đất bị suy giảm độ phì trung bình
Đất bị suy
giảm độ phì
nặng 1. Đất sản xuất nông nghiệp
15.836 44.549 29.096 29.575 103.220 119.056
2. Đất lâm nghiệp 66.965 252.183 135.543 11.913 399.639 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản
2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 56 6.129 411 38.023 44.562 44.618
Tổng số (ha) 85.295 302.860 165.050 79.510 547.420 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
13,48 47,87 26,09 12,57 86,52 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
Không suy giảm độ phì
85.295 ha13,48%
Suy giảm độ phì nhẹ
302.860 ha47,87%
Suy giảm độ phì trung bình165.050 ha
26,09%
Suy giảm độ phì nặng
79.510 ha12,57%
87
Hình 11: Bản đồ đất bị suy giảm độ phì kỳ đầu tỉnh Yên Bái
88
4.2.1. Đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính
Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì trên địa bàn tỉnh cho
thấy huyện Văn Yên là địa phương có diện tích đất bị suy giảm độ phì lớn nhất với 120.934 ha, tiếp đến là huyện Văn Chấn với 100.735 ha, huyện Mù
Cang Chải với 95.321 ha. Diện tích đất bị suy giảm độ phì còn lại phân bố
rải rác trên các huyện, thành phố, thị xã của tỉnh.
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của thành phố Yên Bái
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 6.056 ha chiếm
84,96% DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 79 ha chiếm 1,11% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung
bình là 2.566 ha chiếm 36% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 3.411 ha chiếm 47,85% DTĐT của thành phố;
- Theo mục đích sử dụng:
Đất sản xuất nông nghiệp có 2.131 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm
29,9% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng lúa có 338 ha (chiếm 4,74% DTĐT thành phố); đất trồng cây hàng năm khác có 334 ha (chiếm 4,69%
DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.459 ha (chiếm 20,47% DTĐT
thành phố).
Đất lâm nghiệp có 3.858 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 54,13% diện
tích điều tra của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của thị xã Nghĩa Lộ
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 1.154 ha chiếm
49,11% DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 233 ha chiếm 9,91% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là
413 ha chiếm 17,57% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ là
508 ha chiếm 21,62% DTĐT của thị xã;
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 634 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 26,97%
diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất trồng lúa có 94 ha (chiếm 4,01% DTĐT thị xã); đất trồng cây hàng năm khác có 358 ha (chiếm 15,24% DTĐT thị
xã); đất trồng cây lâu năm có 181 ha (chiếm 7,72% DTĐT thị xã).
Đất lâm nghiệp có 477 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 20,28% diện tích
điều tra của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 454 ha (chiếm 19,31% DTĐT thị
89
xã); đất rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Lục Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 61.055 ha chiếm 83,63% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là
3.293 ha chiếm 4,51% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 20.746 ha chiếm 28,42% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 37.015 ha chiếm 50,7% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 9.063 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 12,41% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.507 ha (chiếm
3,43% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 2.837 ha (chiếm 3,89%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.719 ha (chiếm 5,09% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 50.469 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 69,13% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.522 ha (chiếm 29,48%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 28.909 ha (chiếm 39,6% DTĐT huyện); đất
rừng khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Văn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 120.934 ha chiếm
91,06% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 11.671 ha chiếm 8,79% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung
bình là 27.654 ha chiếm 20,82% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 81.609 ha chiếm 61,45% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 23.788 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm
17,91% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 1.577 ha (chiếm 1,19% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 16.559 ha (chiếm 12,47%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.652 ha (chiếm 4,26% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 94.958 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 71,5% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 50.965 ha (chiếm 38,38%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 43.993 ha (chiếm 33,13% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Mù Cang Chải
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 95.321 ha chiếm
81,15% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là
90
31.747 ha chiếm 27,03% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 16.175 ha chiếm 13,77% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy
giảm độ phì nhẹ là 47.399 ha chiếm 40,35% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 13.813 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 11,76% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 4.312 ha (chiếm
3,67% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.548 ha (chiếm 7,28%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 953 ha (chiếm 0,81% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 56.466 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 48,07% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.059 ha (chiếm 17,93%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 33.950 ha (chiếm 28,9% DTĐT huyện); đất
rừng khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đấ bịsuy giảm độ phì của huyện Trấn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 51.881 ha chiếm
90,08% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 805 ha chiếm 1,4% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là
32.340 ha chiếm 56,15% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ
là 18.736 ha chiếm 32,53% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 7.891 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm
13,7% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 1.584 ha (chiếm 2,75% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 1.326 ha (chiếm 2,3%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 4.981 ha (chiếm 8,65% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 43.986 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 76,37% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 43.562 ha (chiếm 75,64% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 47 ha (chiếm 0,08% DTĐT huyện); đất
rừng khoanh nuôi có 378 ha (chiếm 0,66% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Trạm Tấu
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 63.571 ha chiếm 87,22% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là
16.689 ha chiếm 22,9% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 13.825 ha chiếm 18,97% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 33.056 ha chiếm 45,35% DTĐT của huyện.
91
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 6.448 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm
8,85% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.210 ha (chiếm 3,03% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 43.297 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 59,4% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.651 ha (chiếm 13,24% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 31.890 ha (chiếm 43,75% DTĐT huyện);
đất rừng khoanh nuôi có 1.756 ha (chiếm 2,41% DTĐT huyện)..
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Văn Chấn
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 100.735 ha chiếm 88,04% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là
10.591 ha chiếm 9,26% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 31.811 ha chiếm 27,8% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 58.332 ha chiếm 50,98% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 29.567 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 25,84% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.287 ha (chiếm
2% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.925 ha (chiếm 6,93% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.355 ha (chiếm 16,92% DTĐT
huyện).
Đất lâm nghiệp có 69.339 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 60,6% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 24.006 ha (chiếm 20,98% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 45.047 ha (chiếm 39,37% DTĐT huyện);
đất rừng khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Yên Bình
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 46.714 ha chiếm 84,83% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là
4.402 ha chiếm 7,99% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 19.519 ha chiếm 35,44% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ
phì nhẹ là 22.793 ha chiếm 41,39% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 9.886 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm
92
17,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 877 ha (chiếm 1,59% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 2.111 ha (chiếm 3,83%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.899 ha (chiếm 12,53% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 36.788 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 66,8% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 31.540 ha (chiếm 57,27%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 5.248 ha (chiếm 9,53% DTĐT huyện).
Bảng 37: Diện tích đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính
STT Đơn vị hành chính
Đất không bị suy
giảm độ phì
Mức độ suy giảm độ phì (ha) Tổng diện
tích đất bị suy
giảm độ phì
Diện tích điều tra
(ha)
Đất bị suy
giảm độ phì nhẹ
Đất bị suy giảm độ
phì trung bình
Đất bị suy
giảm độ phì nặng
1 Thành phố Yên Bái 1.071 3.411 2.566 79 6.056 7.128
2 Thị xã Nghĩa Lộ 1.196 508 413 233 1.154 2.350
3 Huyện Lục Yên 11.948 37.015 20.746 3.293 61.055 73.003
4 Huyện Văn Yên 11.871 81.609 27.654 11.671 120.934 132.805
5 Huyện Mù Cang Chải
22.144 47.399 16.175 31.747 95.321 117.465
6 Huyện Trấn Yên 5.712 18.736 32.340 805 51.881 57.593
7 Huyện Trạm Tấu 9.315 33.056 13.825 16.689 63.571 72.885
8 Huyện Văn Chấn 13.683 58.332 31.811 10.591 100.735 114.417
9 Huyện Yên Bình 8.355 22.793 19.519 4.402 46.714 55.069 Tổng số (ha) 85.295 302.860 165.050 79.510 547.420 632.715
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
II. THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT CỦA CÁC LOẠI ĐẤT (MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT)
1. Đất sản xuất nông nghiệp
Diện tích điều tra đất sản xuất nông nghiệp là 119.056 ha, trong phạm vi điều tra xuất hiện 4 loại hình thoái hóa và mức độ của từng loại hình thoái hóa
tại Bảng 38:
93
Bảng 38: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa
STT Loại hình thoái hóa Đơn vị tính Không thoái
hóa
Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra Thoái hóa nhẹ
Thoái hóa trung bình
Thoái hóa nặng
Diện tích đất thoái hóa
1 Đất bị xói mòn Diện tích (ha) 33.378 16.939 33.664 35.075 85.677 119.056
Tỷ lệ (%) 28,04 14,23 28,28 29,46 71,96 100,00
2 Đất bị khô hạn Diện tích (ha) 30.297 35.588 53.170 - 88.759 119.056
Tỷ lệ (%) 25,45 29,89 44,66 - 74,55 100,00
3 Đất bị kết von Diện tích (ha) 116.899 2.156 - - 2.156 119.056
Tỷ lệ (%) 98,19 1,81 - - 1,81 100,00
4 Đất bị suy giảm độ
phì
Diện tích (ha) 15.836 44.549 29.096 29.575 103.220 119.056
Tỷ lệ (%) 13,30 37,42 24,44 24,84 86,70 100,00
5 Đất bị thoái hóa Diện tích (ha) 31.959 17.770 31.233 38.093 87.096 119.056
Tỷ lệ (%) 26,84 14,93 26,23 32,00 73,16 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
94
2. Đất lâm nghiệp
Trong tổng số 466.604 ha đất lâm nghiệp, xuất hiện 4 loại hình thoái hóa
và mức độ của từng loại hình thoái hóa chi tiết tại Bảng 39.
3. Đất nuôi trồng thủy sản
Trong tổng diện tích 2.342 ha đất nuôi trồng thủy sản, không xuất hiện
loại hình thoái hóa nào.
4. Đất nông nghiệp khác
Toàn tỉnh có 96 ha đất nông nghiệp khác, toàn bộ không bị thoái hóa.
95
Bảng 39: Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa
STT Loại hình thoái
hóa Đơn vị tính
Không thoái hóa
Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra Thoái hóa
nhẹ Thoái hóa trung
bình Thoái hóa
nặng Diện tích đất thoái
hóa
1 Đất bị xói mòn Diện tích (ha) 243.781 168.433 21.455 32.934 222.823 466.604
Tỷ lệ (%) 52,25 36,10 4,60 7,06 47,75 100,00
2 Đất bị khô hạn Diện tích (ha) 5 142.523 324.075 - 466.598 466.604
Tỷ lệ (%) 0,00 30,54 69,45 - 100,00 100,00
3 Đất bị kết von Diện tích (ha) 466.604 - - - - 466.604
Tỷ lệ (%) 100,00 - - - - 100,00
4 Đất bị suy giảm
độ phì
Diện tích (ha) 66.965 252.183 135.543 11.913 399.639 466.604
Tỷ lệ (%) 14,35 54,05 29,05 2,55 85,65 100,00
5 Đất bị thoái hóa Diện tích (ha) 134.012 245.817 51.896 34.878 332.591 466.604
Tỷ lệ (%) 28,72 52,68 11,12 7,47 71,28 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
96
5. Đất chưa sử dụng
Trong tổng diện tích 44.618 ha đất chưa sử dụng, xuất hiện 4 loại hình
thoái hóa (bị xói mòn, bị khô hạn, bị suy giảm độ phì và bị kết von) và mức độ
của từng loại hình thoái hóa, như sau:
- Có 44.999 ha đất chưa sử dụng bị xói mòn (chiếm 98,61% diện tích loại
đất), mức mạnh có 37.923 ha, mức trung bình có 6.076 ha.
- Có 44.613 ha đất chưa sử dụng bị khô hạn (chiếm 99,99% diện tích loại
đất), trong đó: có 42.732 ha ở mức mức trung bình và 1.881 ở mức nhẹ.
- Có 13 ha đất chưa sử dụng bị kết von (chiếm 0,03% diện tích loại đất),
mức nhẹ, toàn bộ ở mức nhẹ.
- Có 44.562 ha đất chưa sử dụng bị suy giảm độ phì (chiếm 98,87% diện tích loại đất), trong đó: có 38.023 ha ở mức nặng; 411 ha ở mức trung bình và
6.219 ha ở mức nhẹ.
Bảng 40: Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa
Stt Loại hình thoái hóa
Đơn vị tính
Không thoái hóa
Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra
Thoái hóa nhẹ
Thoái hóa
trung bình
Thoái hóa
nặng
Diện tích đất thoái
hóa
1 Đất bị xói
mòn
Diện tích (ha)
619 - 6.076 37.923 43.999 44.618
Tỷ lệ (%) 1,39 - 13,62 84,99 98,61 100,00
2 Đất bị khô
hạn
Diện tích (ha)
5 1.881 42.732 - 44.613 44.618
Tỷ lệ (%) 0,01 4,22 95,77 - 99,99 100,00
3 Đất bị kết
von
Diện tích (ha)
44.605 13 - - 13 44.618
Tỷ lệ (%) 99,97 0,03 - - 0,03 100,00
4 Đất bị suy giảm độ
phì
Diện tích (ha)
56 6.129 411 38.023 44.562 44.618
Tỷ lệ (%) 0,13 13,74 0,92 85,22 99,87 100,00
5 Đất bị
thoái hóa
Diện tích (ha)
453 165 6.007 37.992 44.165 44.618
Tỷ lệ (%) 1,02 0,37 13,46 85,15 98,98 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
III. TỔNG HỢP ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT
Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Đất bị thoái hóa là đất bị thay
97
đổi những đặc tính và tính chất vốn có ban đầu (theo chiều hướng xấu) do sự
tác động của điều kiện tự nhiên và con người, bao gồm các mức độ sau:
a) Thoái hóa nhẹ: có một vài dấu hiệu của thoái hóa nhưng vẫn đang ở trong giai đoạn đầu, có thể dễ dàng ngừng quá trình này và sửa chữa thiệt hại
mà không phải nỗ lực nhiều.
b) Thoái hóa trung bình: nhìn thấy rõ thoái hóa nhưng vẫn có thể kiểm
soát và phục hồi hoàn toàn vùng đất với nỗ lực vừa phải.
c) Thoái hóa nặng: sự thoái hóa rõ ràng, thành phần đất bị thay đổi đáng
kể và rất khó để hồi phục trong thời gian ngắn hoặc không thể hồi phục được.
Tổng hợp phân cấp mức độ thoái hóa bằng phương pháp đa chỉ tiêu
(MCE) theo các mức: không thoái hoá, thoái hoá nhẹ, thoái hoá trung bình, thoái
hoá nặng. Trình tự xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 7.
1. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo mức độ
Tổng hợp đánh giá các yếu tố thoái hóa trên địa bàn tỉnh đã xác định được
tổng diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra và
67,35% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:
Biểu đồ 6: Cơ cấu giá trị % đất bị thoái hóa
- Diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, chiếm 17,54% diện tích
điều tra và 16,11% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố nhiều trên địa bàn huyện
Văn Yên, huyện Văn Chấn.
+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa nặng là 38.093 ha,
chiếm 32,00% diện tích đất điều tra của loại đất.
+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa nặng là 34.878 ha, chiếm 7,47%
diện tích điều tra của loại đất.
Không thoái hóa168.863 ha
26,69%
Thoái hóa nhẹ263.753 ha
41,69%Thoái hóa trung
bình89.136 ha14,09%
Thoái hóa nặng110.963 ha
17,54%
98
+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa nặng là 37.992 ha, chiếm
85,15% diện tích điều tra của loại đất.
- Diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, chiếm 14,09% diện
tích điều tra và 12,94% diện tích tự nhiên của tỉnh.
+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa trung bình là 31.233 ha,
chiếm 26,23% diện tích điều tra của loại đất.
+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa trung bình là 51.896 ha, chiếm
11,12% diện tích điều tra của loại đất.
+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa trung bình là 6.007 ha, chiếm
13,46% diện tích điều tra của loại đất.
- Tổng diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha, chiếm 41,69% diện
tích điều tra và chiếm 38,29% diện tích tự nhiên của tỉnh. Trong đó:
+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa nhẹ là 17.770 ha, chiếm
14,93% diện tích điều tra của loại đất.
+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa nhẹ là 245.817 ha, chiếm 52,68%
diện tích điều tra của loại đất.
+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa nhẹ là 165 ha, chiếm 0,37%
diện tích điều tra của loại đất.
99
Hình 12: Bản đồ thoái hóa đất kỳ đầu tỉnh Yên Bái
100
Bảng 41: Diện tích đất bị thoái hóa theo loại đất
Loại đất
Đất không
bị thoái hóa
Mức độ thoái hóa (ha) Tổng diện
tích đất bị thoái
hóa
Diện tích điều tra (ha)
Đất bị thoái
hóa nhẹ
Đất bị thoái hóa
trung bình
Đất bị thoái hóa
nặng
1. Đất sản xuất nông nghiệp
31.959 17.770 31.233 38.093 87.096 119.056
2. Đất lâm nghiệp 134.012 245.817 51.896 34.878 332.591 466.604
3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342
4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96
5. Đất chưa sử dụng 453 165 6.007 37.992 44.165 44.618
Tổng số (ha) 168.863 263.753 89.136 110.963 463.852 632.715
Cơ cấu (% diện tích điều tra)
26,69 41,69 14,09 17,54 73,31 100,00
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
2. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo đơn vị hành chính
Tỉnh Yên Bái có 9 đơn vị hành chính cấp huyện (bao gồm 7 huyện và 01 thành phố và 01 thị xã). Kết quả đánh giá thoái hóa đất tổng hợp đã xác định
được huyện Văn Yên là địa phương có diện tích đất bị thoái hóa đất lớn nhất trên toàn tỉnh với 116.789 ha. Thị xã Nghĩa Lộ là địa phương có diện tích đất bị
thoái hóa nhỏ nhất trên địa bàn tỉnh. Nếu tính theo tỷ lệ diện tích điều tra bị thoái hóa thì xác định được huyện Văn Chấn là địa bàn có tỷ lệ diện tích điều tra
bị thoái hóa lớn nhất với 90,32% diện tích điều tra bị thoái hóa (tương đương 103.339 ha); thành phố Yên Bái là địa phương có tỷ lệ diện tích điều tra bị thoái
hóa là nhỏ nhất với 32,23% (tương đương 2.298 ha). Kết quả xác định diện tích
đất bị thoái hóa theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.
Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa trên địa bàn của các các huyện,
thành phố theo mức độ và mục đích sử dụng như sau:
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của thành phố Yên Bái
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 2.298 ha chiếm 32,24%
DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 11 ha chiếm 0,15% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 277 ha
chiếm 3,89% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 2.009 ha
chiếm 28,18% DTĐT của thành phố.
- Theo mục đích sử dụng
101
Đất sản xuất nông nghiệp có 1.814 ha đất bị thoái hóa, chiếm 25,44% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 84 ha
(chiếm 1,18% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.729 ha (chiếm
24,26% DTĐT thành phố).
Đất lâm nghiệp có 452 ha đất bị thoái hóa, chiếm 6,34% diện tích điều tra
của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của thị xã Nghĩa Lộ
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 1.389 ha chiếm 59,11%
DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 364 ha chiếm 15,49% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 325 ha chiếm
13,83% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 701 ha chiếm 29,83%
DTĐT của thị xã;
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 568 ha đất bị thoái hóa, chiếm 24,19% diện tích
điều tra của thị xã. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 331 ha (chiếm 14,1%
DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 237 ha (chiếm 10,09% DTĐT thị xã).
Đất lâm nghiệp có 777 ha đất bị thoái hóa, chiếm 33,07% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 754 ha (chiếm 32,1% DTĐT thị xã);
đất rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Lục Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 22.332 ha chiếm 30,59% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 2.664 ha chiếm
3,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 3.611 ha chiếm 4,95% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 16.057 ha chiếm
21,99% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 5.804 ha đất bị thoái hóa, chiếm 7,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.985 ha
(chiếm 2,72% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.819 ha (chiếm 5,23%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 15.340 ha đất bị thoái hóa, chiếm 21,01% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 8.112 ha (chiếm 11,11% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 7.189 ha (chiếm 9,85% DTĐT huyện); đất rừng
102
khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Văn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 116.789 ha chiếm 87,94% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 17.172 ha
chiếm 12,93% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 26.949 ha chiếm 20,29% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 72.669 ha
chiếm 54,72% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 21.662 ha đất bị thoái hóa, chiếm 16,31% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 98 ha (chiếm 0,07%
DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.908 ha (chiếm 11,98%
DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.656 ha (chiếm 4,26% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 92.961 ha đất bị thoái hóa, chiếm 70% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 51.448 ha (chiếm 38,74% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 41.513 ha (chiếm 31,26% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Mù Cang Chải
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 91.203 ha chiếm 77,64% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 38.012 ha chiếm
32,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 11.412 ha chiếm 9,72% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 41.779 ha
chiếm 35,57% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 9.613 ha đất bị thoái hóa, chiếm 8,18% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 115 ha (chiếm 0,1% DTĐT
huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.548 ha (chiếm 7,28% DTĐT huyện);
đất trồng cây lâu năm có 949 ha (chiếm 0,81% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 56.548 ha đất bị thoái hóa, chiếm 48,14% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.141 ha (chiếm 18% DTĐT
huyện); đất rừng tự nhiên có 33.950 ha (chiếm 28,9% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Trấn Yên
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 41.691 ha chiếm 72,39%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 1.400 ha chiếm
103
2,43% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 5.833 ha chiếm 10,13% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 34.458 ha chiếm
59,83% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 6.883 ha đất bị thoái hóa, chiếm 11,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 699 ha
(chiếm 1,21% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.184 ha (chiếm 10,74%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 34.805 ha đất bị thoái hóa, chiếm 60,43% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 34.412 ha (chiếm 59,75%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 16 ha (chiếm 0,03% DTĐT huyện); đất
rừng khoanh nuôi có 378 ha (chiếm 0,66% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Trạm Tấu
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 62.247 ha chiếm 85,4%
DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 23.598 ha chiếm 32,38% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 12.296 ha
chiếm 16,87% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 26.354 ha
chiếm 36,16% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 4.823 ha đất bị thoái hóa, chiếm 6,62% diện
tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện);
đất trồng cây lâu năm có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 43.599 ha đất bị thoái hóa, chiếm 59,82% diện tích
điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.655 ha (chiếm 13,25% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 32.188 ha (chiếm 44,16% DTĐT huyện); đất rừng
khoanh nuôi có 1.756 ha (chiếm 2,41% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Văn Chấn
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 103.339 ha chiếm 90,32% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 23.244 ha
chiếm 20,32% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 24.444 ha chiếm 21,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 55.652 ha
chiếm 48,64% DTĐT của huyện.
104
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 27.723 ha đất bị thoái hóa, chiếm 24,23%
diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 134 ha (chiếm 0,12% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.826 ha (chiếm 6,84% DTĐT
huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.763 ha (chiếm 17,27% DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 73.787 ha đất bị thoái hóa, chiếm 64,49% diện tích
điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 24.471 ha (chiếm 21,39% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 49.030 ha (chiếm 42,85% DTĐT huyện);
đất rừng khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).
* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Yên Bình
- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 22.564 ha chiếm 40,97% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 4.500 ha chiếm
8,17% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 3.989 ha chiếm 7,24% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 14.075 ha chiếm
25,56% DTĐT của huyện.
- Theo mục đích sử dụng
Đất sản xuất nông nghiệp có 8.207 ha đất bị thoái hóa, chiếm 14,9% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.677 ha
(chiếm 3,05% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.529 ha (chiếm 11,86%
DTĐT huyện).
Đất lâm nghiệp có 14.322 ha đất bị thoái hóa, chiếm 26,01% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 13.606 ha (chiếm 24,71%
DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 716 ha (chiếm 1,3% DTĐT huyện).
105
Bảng 42: Diện tích đất bị thoái hóa chia theo loại đất và loại hình thoái hóa Đơn vị tính: ha
Stt Loại đất
(Mục đích sử dụng đất)
Tổng diện tích đất bị thoái hóa Chia theo loại hình thoái hóa
Đất bị suy giảm độ phì
Nhẹ Trung bình Nặng Tổng Nhẹ Trung bình Nặng Tổng
Tổng 263.753 89.136 110.963 463.852 302.860 165.050 79.510 547.420
1 Đất sản xuất nông nghiệp 17.770 31.233 38.093 87.096 44.549 29.096 29.575 103.220
2 Đất lâm nghiệp 245.817 51.896 34.878 332.591 252.183 135.543 11.913 399.639
3 Đất nuôi trồng thủy sản - - - - - - - -
4 Đất nông nghiệp khác - - - - - - - -
5 Đất chưa sử dụng 165 6.007 37.992 44.165 6.129 411 38.023 44.562
Stt Loại đất
(Mục đích sử dụng đất)
Chia theo loại hình thoái hóa
Đất bị xói mòn Đất bị khô hạn Đất bị kết von
Yếu Trung bình Mạnh Tổng Nhẹ Trung bình Nặng Tổng Nhẹ Trung bình
Nặng Tổng
Tổng 185.372 61.195 105.932 352.499 179.992 419.977 - 599.970 2.169 - - 2.169
1 Đất sản xuất nông nghiệp 16.939 33.664 35.075 85.677 35.588 53.170 - 88.759 2.156 - - 2.156
2 Đất lâm nghiệp 168.433 21.455 32.934 222.823 142.523 324.075 - 466.598 - - - -
3 Đất nuôi trồng thủy sản - - - - - - - - - - - -
4 Đất nông nghiệp khác - - - - - - - - - - - -
5 Đất chưa sử dụng - 6.076 37.923 43.999 1.881 42.732 - 44.613 13 - - 13
Nguồn: Kết quả thực hiện dự án
106
Chương 5
NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
GIẢM THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT
I. NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT
1. Nguyên nhân tự nhiên
Yên Bái nằm ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc với địa hình đặc
trưng của vùng là đồi núi chiếm ưu thế. Cùng với đặc điểm địa hình là sự phân
hóa khí hậu (lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi) và hệ thống thủy văn.
Sự tác động tổng hợp của những yếu tố trên là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình
trạng đất bị khô hạn, đất bị xói mòn, đất bị kết von, đất bị suy giảm độ phì và đất
bị thoái hóa. Việc xác định, đánh giá một cách chính xác nguyên nhân thoái
hóa đất là tiền đề cho việc xây dựng các giải pháp ngăn ngừa giảm thiểu thoái
hóa đất.
1.1. Ảnh hưởng của khí hậu và biến đổi khí hậu
Khí hậu và biến đổi khí hậu biểu hiện thông qua các yếu tố khí tượng
(lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi, …). Các yếu tố này có ảnh hưởng
mạnh mẽ đến mức độ thoái hóa đất, biểu hiện trực tiếp ở sự có mặt của các yếu
tố khí hậu trong phương trình mất đất phổ dụng, chỉ số khô hạn, … phản ánh
mức độ xói mòn, mức độ khô hạn của đất. Xu thế biến đổi khí hậu thể hiện qua
mức tăng lượng mưa, nhiệt độ qua các giai đoạn. Lượng mưa tăng trong các
tháng mùa hè, cường độ mưa lớn trong thời gian ngắn làm tăng động năng dòng
nước, dẫn đến làm tăng khả năng xói mòn đất; nhiệt độ tăng trong các tháng
mùa hè làm gia tăng cường độ khô hạn, giảm hoạt động của các vi sinh vật có
ích trong đất dẫn đến suy giảm độ phì nhiêu đất.
1.2. Ảnh hưởng của địa hình, đất đai
Yên Bái tiếp giáp giữa vùng Đông Bắc và Tây Bắc, đồng thời là vùng
chuyển tiếp giữa vùng trung du lên vùng cao. Địa hình của tỉnh Yên Bái khá
phức tạp, bị chia cắt bởi hai dãy núi Hoàng Liên Sơn và con Voi với các kiểu địa
hình khác nhau: vùng núi cao hiểm trở, vùng đồi bát úp lượn sóng nhấp nhô,
vùng đồi thoải lượn sóng mềm mại xen kẽ với các thung lũng và các cánh đồng
phù sa nhỏ hẹp ven sông. Sự chênh lệch địa hình giữa các vùng trong tỉnh rất
lớn, nơi cao nhất là đỉnh Pú Luông có độ cao 2.985 m; nơi thấp nhất tại xã Minh
Quân huyện Trấn Yên, độ cao chỉ có 20 m so với mặt nước biển. Địa hình của
107
tỉnh cao dần từ Đông sang Tây và từ Nam lên Bắc. Với các đặc trưng địa hình
như trên cùng với hệ địa chất đa dạng, phức tạp đã tạo thành trên địa bàn tỉnh
các loại thổ nhưỡng đặc trưng.
Vùng núi cao trên đỉnh: phân bố ở các đỉnh núi cao thuộc huyện Mù Cang
Chải; tập trung chủ yếu ở dãy núi Hoàng Liên Sơn - Pú Luông, có độ cao tuyệt
đối trên 1.700 m. Địa hình chia cắt mạnh, độ dốc lớn, thung lũng hẹp, đỉnh
nhọn, vách đứng. Vùng núi cao là nơi hình thành nhóm đất mùn trên núi cao với
đặc tính hàm lượng hữu cơ thô rất cao, lớp thảm mục rất dày, ở những khu vực
này quá trình thoái hóa đất thường bị hạn chế.
Vùng núi cao trung bình phía Đông dãy Hoàng Liên - Pú Luông, có độ
cao tuyệt đối từ 300 - 1.700 m, tập trung chủ yếu ở phía Tây Bắc huyện Văn
Yên, Trấn Yên. Là các dãy đồi núi liên tiếp chia cắt mạnh, độ dốc lớn, có các
bậc thềm cao, thấp khác nhau, có nơi địa hình thung lũng hẹp, vách dốc đứng.
Vùng đồi cao, núi thấp khu Văn Chấn, Trạm Tấu, phía Tây Văn Yên -
Trấn Yên: Vùng này núi đỉnh nhọn, sườn dốc, chia cắt mạnh, hợp thuỷ lũng sâu,
hẹp phát triển trên nền đá Macma axit.
Vùng đồi núi thấp trung lưu sông Chảy: vùng này bao gồm toàn bộ diện
tích đất của 2 huyện Yên Bình và Lục Yên, có địa hình thung lũng sông Chảy
mở rộng dần về phía hạ lưu và dãy đồi bát úp, đỉnh tròn, sườn thoải xen kẽ với
các dải đất phù sa hẹp ven sông. Dạng địa hình bồn địa Lục Yên với dải đồi thấp
xen kẽ với những dải bằng phẳng, ngoài ra còn có địa hình dải đồi cao núi thấp
thuộc dãy núi Con Voi, sườn chia cắt mạnh.
Vùng đồi thấp thung lũng sông Thao: vùng này bao gồm diện tích của các
xã vùng thấp huyện Văn Yên, Trấn Yên và các xã vùng ngoài của huyện Văn
Chấn. Có địa hình dạng đồi bát úp, đỉnh tròn, sườn thoải; độ cao tuyệt đối dưới
300 m.
Vùng địa hình kasrt: đây có nhiều đỉnh núi cao vách đứng, địa hình hiểm
trở, có các thung lũng nhỏ hẹp, mực nước ngầm sâu, khả năng giữ nước kém,
thường bị hạn. Đây là khu vực hình thành các loại đất trên đá vôi (đất đen trên
cacbonat, đất đỏ nâu trên đá vôi)
Như vậy, do ảnh hưởng của yếu tố địa hình, nhiều đồi núi cao, dốc,
thường xuyên có mưa to, lũ quét, đất đai bị xói mòn, sạt lở dẫn đến tình trạng
thoái hoá đất.
108
1.3. Ảnh hưởng của thủy văn, nguồn nước
Yên Bái có hai hệ thống sông chính là sông Thao (sông Hồng) và sông
Chảy, đều chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Ngoài hai con sông lớn còn
có suối Nậm Kim và khoảng 100 ngòi, suối lớn nhỏ khác cùng hệ thống hồ đầm.
+ Sông Thao bắt nguồn từ Vân Nam - Trung Quốc, chiều dài chảy qua
tỉnh Yên Bái là 100km. Các phụ lưu của sông Thao trên địa phận Yên Bái, có tới
48 ngòi, lớn nhất là ngòi Thia, diện tích lưu vực 1.563 km2, sau đó là ngòi Hút
(622 km2), ngòi Lao (445 km2), Ngòi Lâu (242 km2)...
+ Sông Chảy bắt nguồn từ vùng núi Tây Côn Lĩnh, tỉnh Hà Giang, với 32
chi lưu (trong đó lớn nhất là ngòi Biệc và ngòi Đại Cại), lượng nước đổ vào
trung bình là 5,3 tỷ m3nước/năm. Đoạn chảy qua địa phận Yên Bái có chiều dài
95 km.
+ Suối Nậm Kim có tổng diện tích lưu vực 600 km2 là chi nhánh hệ thống
sông Đà.
+ Hệ thống ao hồ với diện tích 20.913 ha.
Sức chứa của hệ thống thủy văn liên quan đến khả năng trữ nước tưới cho
mùa khô và tiêu nước cho mùa mưa. Lượng nước mưa của mùa mưa được tiêu
thoái kịp thời sẽ giảm động năng dòng nước từ đó giảm mức độ bào mòn đất do
dòng nước. Lượng nước mưa được tích trữ không đủ cung cấp cho mùa khô sẽ
gây ra tình trạng đất bị khô hạn.
2. Nguyên nhân từ quản lý, sử dụng đất
a) Công tác quản lý đất đai
Việc quản lý, khai thác một cách có hiệu quả tài nguyên đất có ý nghĩa
quan trọng trong sử dụng, bảo vệ và cải tạo đất. Sau khi Luật Đất đai năm 2013
và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai có hiệu lực, tỉnh đã tổ chức các
lớp tập huấn cho các cán bộ chủ chốt từ tỉnh đến cơ sở. Đồng thời tổ chức tuyên
truyền, tìm hiểu về Luật Đất đai trên các phương tiện thông tin đại chúng và
bằng nhiều hình thức. Tuy có tuyên truyền phổ biến về pháp luật đất đai nhưng
ở một số nơi vẫn chưa giám sát chặt chẽ việc thực hiện pháp luật đất đai, người
dân vẫn chưa hiểu đúng và đủ về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất. Tình
trạng chuyển mục đích sử dụng đất trái phép, xây dựng không phép, lấn chiếm
vẫn xảy ra. Việc xử lý các vi phạm ở một số cơ sở còn thiếu cương quyết.
Công tác xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai chưa được triển khai xây dựng
109
đồng bộ trên phạm vi toàn tỉnh do khó khăn chung về nguồn kinh phí của tỉnh
phân bổ hàng năm cũng như nguồn kinh phí hỗ trợ của trung ương còn hạn chế,
chỉ mới ưu tiên đầu tư thực hiện tại các địa phương có mức độ biến động đất đai
lớn và thực hiện cuốn chiếu theo từng xã.
Hiện nay cả nước nói chung và tỉnh Yên Bái nói riêng đang triển khai xây
dựng hệ thống thông tin đất đai nhằm đáp ứng yêu cầu về quản lý Nhà nước về
đai đai trên địa bàn ngày càng tốt hơn. Tuy nhiên cho đến nay hệ thống thông tin
đất đai vẫn chưa được hoàn thiện.
Công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được tiến hành thường
xuyên theo định kỳ song chất lượng chưa cao, mặt khác phát triển kinh tế xã hội
của tỉnh trong những năm gần đây đạt được tốc độ khá có ảnh hưởng nhiều tới
nhu cầu sử dụng đất dẫn đến thường xuyên phải điều chỉnh, bổ sung. Việc quản
lý thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa được chú trọng, phân cấp
trách nhiệm chưa rõ ràng, chưa xác định rõ nội dung, nhiệm vụ của từng cán bộ
quản lý quy hoạch.
Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật về đất đai và các quy định về
cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã có nhưng chưa phủ trùm, một số
nơi còn chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến nhân dân nhận thức về pháp
luật không đầy đủ. Đây là một trong những nguyên nhân khiếu kiện trong
việc đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tranh chấp đất đai, nhiều nơi đất đai
bị bỏ hoang.
Trình độ công chức địa chính ở cơ sở vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng
được công việc, nhiệm vụ được giao.
b) Đặc điểm sử dụng đất
Tỉnh Yên Bái là một tỉnh miền núi đa dân tộc, trong đó có 12 dân tộc bản
địa cùng sinh sống lâu đời gồm: Kinh, Tày, Dao, Mông, Thái, Mường, Nùng,
Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sự phân bố dân cư các dân tộc ở Yên
Bái không có lãnh thổ tộc người rõ rệt, họ sống xen kẽ với nhau. Tại các vùng
này dân số dân tộc đó chiếm tỷ lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú, ví dụ
người Mông cư trú tập trung ở hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải thì dân số
người Mông chiếm tỷ lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú; người Thái,
người Mường ở huyện Văn Chấn; người Dao ở hai huyện Văn Yên, Văn Chấn;
người Sán Chay ở huyện Yên Bình; người Kinh ở thành phố Yên Bái, thị xã
Nghĩa Lộ; người Tày, người Nùng ở huyện Lục Yên; người Khơ Mú ở xã Nghĩa
110
Sơn, huyện Văn Chấn; người Phù Lá ở xã Châu Quế Thượng huyện Văn Yên...
Các dân tộc cư trú ở những độ cao khác nhau nên phân thành vùng cao,
vùng thấp và rẻo giữa. Nhà ở, tập quán sản xuất, đời sống văn hóa của đồng bào
ở mỗi vùng có những nét đặc thù riêng. Người Mông ở vùng cao, làm lúa
nương; người Tày, Nùng, Thái, Mường ở nhà sàn làm lúa nước; người Dao cư
trú rẻo giữa trồng lúa nương và lúa nước. Như vậy ở mỗi vùng đất, nơi cư trú
của các dân tộc thì đặc điểm sử dụng đất khác nhau vì thế các quá trình thoái
hóa đất cũng khác nhau. Đối với khu vực đất nương rẫy thì quá trình xói mòn,
suy giảm độ phì đất diễn ra rõ rệt, đối với khu vực canh tác lúa nước (ruộng bậc
thang) thì quá trình thoái hóa đất diễn ra không rõ rệt như khu vực đất nương
rẫy, cụ thể khu vực lúa nước canh tác ruộng bậc thang thường xảy ra quá trình
đất bị suy giảm độ phì.
Ở các vùng đất phù sa, tùy vào đặc điểm sử dụng đất mà ảnh hưởng của
quá trình khai thác, canh tác trên đất gây cho đất bị thoái hóa theo các loại hình
và mức độ khác nhau:
+ Đối với hệ thống sử dụng đất có tưới, đa phần đã được áp dụng các biện
pháp canh tác kỹ thuật chăm sóc bảo vệ đất và giữ ẩm cho đất, phần diện tích
này thường xuất hiện loại hình thoái hóa đất bị suy giảm độ phì.
+ Đối với hệ thống sử dụng đất nhờ mưa thường xuất hiện loại hình thoái
hóa đất bị khô hạn, đất bị suy giảm độ phì, đất bị kết von. Đặc biệt là diện tích
đất trồng cây hàng năm trên đất dốc và đất rừng trồng không áp dụng các biện
pháp bảo vệ đất.
II. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ, CẢI TẠO, GIẢM THIỂU
THOÁI HÓA ĐẤT
1. Quan điểm, mục tiêu chiến lược phòng chống suy thoái đất
Phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường tự nhiên, bảo đảm
phát triển bền vững cả về kinh tế, xã hội và môi trường trên địa bàn tỉnh.
Khai thác tài nguyên đất sử dụng cho các mục đích theo hướng ưu tiên
giảm thiểu hoặc ngăn ngừa thoái hóa, giữ ổn định, bảo vệ tài nguyên, nhưng vẫn
đảm bảo đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó:
- Đối với đất sản xuất nông nghiệp: ưu tiên ứng dụng nông nghiệp công
nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ trong sản xuất hàng hóa đảm bảo chất lượng,
năng suất sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường và an ninh lương thực.
111
- Đối với đất lâm nghiệp: phát triển lâm nghiệp toàn diện ở cả 3 loại rừng
sản xuất, phòng hộ và đặc dụng. Trong đó, vùng sản xuất hình thành vùng
nguyên liệu gỗ và cây đặc sản, … phù hợp trên đất bị thoái hóa nhẹ do xói mòn
yếu, khô hạn nhẹ; đối với vùng đất bị thoái hóa nặng ưu tiên khoanh nuôi tái sinh
trồng mới rừng và bảo vệ phục hồi rừng, phục hồi đất, giảm thiểu thoái hóa đất.
Tiếp tục thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ cho vùng đồng bào các dân
tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn như chương trình mục
tiêu xoá đói giảm nghèo; hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho
đồng bào dân tộc thiểu số nghèo và hộ nghèo ở xã, thôn bản đặc biệt khó khăn.
- Đối với đất phi nông nghiệp: phát triển công nghiệp, đô thị, du lịch và
cho các mục đích khác với tiêu chí tận dụng tối đa lợi thế theo khu vực đặc thù,
hạn chế mức thấp nhất khai thác từ đất không bị thoái hóa, tập trung khai thác
những vùng đất bị thoái hóa nặng. Để đảm bảo phát triển bền vững ứng phó với
biến đổi khí hậu gắn với bảo vệ, phục hồi và giảm thiểu thoái hóa đất cần đảm
bảo phát triển một số ngành hỗ trợ cho sản xuất nông lâm nghiệp. Phát triển hệ
thống thủy lợi phục vụ đa mục tiêu, bảo vệ tài nguyên đất và nước, chú trọng
xây dựng hoàn chỉnh hệ thống tưới, tiêu chủ động.
- Đối với đất chưa sử dụng: đưa vào khai thác sử dụng theo hướng phù
hợp với điều kiện trồng, khoanh nuôi, tái sinh rừng; phục hồi rừng phòng hộ,
hoặc sản xuất phù hợp với sản xuất nông nghiệp: ưu tiên khai thác theo mô hình
nông lâm kết hợp hoặc cây hàng năm, cây lâu năm kết hợp đảm bảo khai thác
hiệu quả kinh tế từ đất nhưng vẫn phục hồi và bảo vệ đất.
2. Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất bền vững góp phần giảm
thiểu thoái hóa đất thích ứng với biến đổi khí hậu
2.1. Giải pháp về quản lý, sử dụng đất
2.1.1. Giải pháp về cơ chế, chính sách
Về tổng thể, cần hoàn thiện hơn nữa các chính sách và pháp luật về quyền
sở hữu, sử dụng và quản lý nhà nước về đất đai; xây dựng và sử dụng hiệu quả
thông tin về tài nguyên đất. Quy hoạch và quản lý sử dụng tài nguyên đất đối với
các đối tượng sử dụng đất. Tiếp tục xây dựng và ban hành các chính sách và quy
định về quản lý đất dốc, đất lưu vực sông. Cần có kế hoạch hành động hợp tác
về việc chống thoái hóa đất và sử dụng đất bền vững. Phổ biến, nâng cao nhận
thức của người dân về Luật Đất đai, các chính sách pháp luật về đất đai, quyền
112
và nghĩa vụ của đối tượng sử dụng đất ... để các đối tượng sử dụng đất có ý thức
tự giác bảo vệ đất.
Các văn bản quy phạm pháp luậtcác nội dung quản lý nhà nước về đất đai
đã được hiện thực hóa. Ngoài ra còn có chính sách về đất sản xuất ở vùng dân
tộc thiểu số và miền núi, cụ thể: hộ chưa có đất sản xuất nếu có nhu cầu thì được
chính quyền địa phương trực tiếp giao đất hoặc hỗ trợ trực tiếp bằng tiền tối đa
15 triệu đồng/hộ từ ngân sách nhà nước và được vay vốn tại Ngân hàng Chính
sách xã hội quy định tại khoản 3 Điều 3 Quyết định 2085/QĐ-TTg ngày
31/10/2016 của Thủ tướng chính phủ về phê duyệt chính sách đặc thù hỗ trợ
phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2017 -
2020 để tạo quỹ đất sản xuất.
Trường hợp chính quyền địa phương không bố trí được đất sản xuất thì hộ
chưa có đất hoặc thiếu đất sản xuất được hỗ trợ chuyển đổi nghề từ ngân sách
nhà nước bằng tiền tối đa 05 triệu đồng/hộ và vay vốn tại Ngân hàng chính sách
xã hội quy định tại khoản 3 Điều 3 Quyết định này để làm dịch vụ hoặc làm
nghề khác tăng thu nhập.
Thông tư 02/2017/TT-UBDT ngày 22 tháng 5 năm 2017 của Ủy ban dân
tộc về việc Hướng dẫn thực hiện quyết định số 2085/ QĐ-TTg ngày 31 tháng 10
năm 2016 của thủ tướng chính phủ phê duyệt chính sách đặc thù hỗ trợ phát
triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2017 - 2020 đã
đưa ra các chính sách hỗ trợ người dân thuộc vùng dân tộc thiểu số về đất ở; đất
sản xuất; nước sinh hoạt;hỗ trợ bố trí, sắp xếp ổn định dân cư; hỗ trợ tín dụng ưu
đãicụ thể như sau:
- Điều 2. Hỗ trợ đất ở
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm chủ động cân đối quỹ đất và chủ
động bố trí ngân sách để giao đất ở cho các hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính
sách quy định tại Điểm a, Khoản 2 Điều 1 của Thông tư 02/2017/TT-UBDT.
Việc giao đất ở phải gắn phương án làm nhà ở trên diện tích đất được hỗ trợ,
tránh tình trạng các hộ được hỗ trợ đất ở nhưng lại không có nhà ở.
- Điều 3. Hỗ trợ đất sản xuất
Khoản 1. Đất sản xuất quy định tại Quyết định số 2085/QĐ-TTg là đất
nông nghiệp theo quy định tại Điều 10, Luật Đất đai số 45/2013/QH13 của
Quốc hội.
113
Khoản 2. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất, điều kiện thực tế
của địa phương để quy định mức bình quân diện tích đất sản xuất cho mỗi hộ gia
đình trên địa bàn tỉnh nhưng không được vượt quá hạn mức giao đất nông
nghiệp cho mỗi hộ gia đình, cá nhân theo quy định của pháp luật về đất đai để
làm cơ sở xác định hộ gia đình thiếu đất sản xuất.
Khoản 3. Mức hỗ trợ đất sản xuất:
a) Đối với hộ chưa có đất:
Mức hỗ trợ 15 triệu đồng/hộ từ ngân sách nhà nước và được vay vốn tại
Ngân hàng Chính sách xã hội quy định tại Điểm b, Khoản 3, Điều 3 Quyết định
số 2085/QĐ-TTg.
b) Đối với hộ thiếu đất:
Mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và vay vốn tại Ngân hàng Chính sách
xã hội tương ứng với diện tích đất còn thiếu so với mức bình quân diện tích đất
sản xuất cho mỗi hộ gia đình trên địa bàn tỉnh quy định tại Khoản 2 Điều này.
Khoản 4. Các hình thức hỗ trợ:
a) Trường hợp địa phương còn quỹ đất có khả năng sản xuất được mà
không cần phải thực hiện cải tạo đất thì Ủy ban nhân dân huyện, thị xã, thành
phố thuộc tỉnh (sau đây gọi tắt là Ủy ban nhân dân cấp huyện) căn cứ theo quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê
duyệt thực hiện giao đất hỗ trợ cho các hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách
chưa có đất sản xuất hoặc thiếu đất sản xuất theo quy định của pháp luật về đất
đai, Quyết định số 2085/QĐ-TTg và Thông tư 02/2017/TT-UBDT; Các hộ này
không được hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước và không được vay vốn từ
Ngân hàng Chính sách xã hội để tạo quỹ đất sản xuất. Trường hợp giao đất cho
hộ chưa đủ diện tích so với mức bình quân chung thì phần diện tích đất còn
thiếu được hỗ trợ theo quy định tại Điểm b, Điểm c, Khoản 4 Điều này;
b) Trường hợp địa phương còn quỹ đất sản xuất nhưng phải khai hoang,
phục hóa, cải tạo đất để có khả năng sản xuất được thì Ủy ban nhân dân cấp
huyện chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi tắt là Ủy ban
nhân dân cấp xã) hướng dẫn các hộ trực tiếp khai hoang, phục hóa, cải tạo đất
hoặc tổ chức lập và thực hiện dự án khai hoang, phục hóa, cải tạo đất theo quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê
duyệt để giao đất sản xuất cho hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách theo
quy định của pháp luật về đất đai, Quyết định số 2085/QĐ-TTg và Thông tư
114
02/2017/TT-UBDT. Mức hỗ trợ và vay vốn thực hiện khai hoang, phục hóa, cải
tạo đất không vượt quá quy định tại Khoản 3 Điều này;
c) Trường hợp các hộ có nhu cầu tự nhận chuyển nhượng quyền sử dụng
đất sản xuất thì Ủy ban nhân dân cấp huyện hướng dẫn các hộ thuộc đối tượng
thụ hưởng chính sách thực hiện việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy
định của pháp luật đất đai; mức hỗ trợ và vay vốn theo số tiền giao dịch thực tế
nhưng không vượt quá quy định tại Khoản 3 Điều này;
d) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện bố trí
ngân sách địa phương và thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho
các hộ được hỗ trợ đất sản xuất theo quy định. Các hộ được hỗ trợ đất sản xuất
không được chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất đối với diện tích đất
được hỗ trợ trong thời gian 10 năm kể từ ngày được giao đất.
Khoản 5. Hỗ trợ chuyển đổi nghề
Đối với những địa phương không còn quỹ đất sản xuất để giao thì Ủy ban
nhân dân cấp xã căn cứ vào danh sách đăng ký hưởng chính sách để thực hiện
hỗ trợ chuyển đổi nghề thay thế đất sản xuất. Mức hỗ trợ bằng tiền tối đa 05
triệu đồng/hộ và được vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội theo quy định
tại Điều 6 Thông tư 02/2017/TT-UBDT. Kinh phí hỗ trợ và vay vốn ngân hàng
để chuyển đổi nghề được sử dụng đầu tư vào sản xuất, kinh doanh ngành nghề
không trái pháp luật (như: mua sắm máy móc, công cụ sản xuất, dịch vụ nông
nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi, tiểu thủ công nghiệp, buôn bán,...) để tạo thu nhập
ổn định, lâu dài thay thế thu nhập từ đất sản xuất.
Điều 4. Hỗ trợ nước sinh hoạt
Khoản 1. Hộ gia đình thiếu nước sinh hoạt quy định tại Điểm a, Khoản 2,
Điều 1 của Thông tư 02/2017/TT-UBDT được hỗ trợ bình quân 1,5 triệu
đồng/hộ để tạo nguồn nước phục vụ sinh hoạt. Kinh phí hỗ trợ nước sinh hoạt
được sử dụng linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng thôn, xã và điều
kiện sinh hoạt của hộ gia đình như: đào giếng; mua vật dụng dẫn nước, trữ nước
đảm bảo nguyên tắc các hộ được hỗ trợ kinh phí phải có nước sinh hoạt ổn định
và được bố trí ở khu vực thuận tiện cho sinh hoạt gia đình.
Khoản 2. Tùy theo tình hình thực tế của từng địa phương, có thể tiến hành
hỗ trợ theo nhóm hộ trên cơ sở mức hỗ trợ bình quân là 1,5 triệu đồng/hộ để xây
dựng những công trình sử dụng chung, nhóm hộ phải tự nguyện, cam kết bảo vệ
và duy trì công trình, đảm bảo có nguồn nước ổn định.
115
Điều 5. Hỗ trợ bố trí, sắp xếp ổn định dân cư
Khoản 1. Chính sách hỗ trợ bố trí sắp xếp ổn định dân cư cho hộ đồng bào
thiểu số còn du canh du cư thực hiện theo quy định tại Thông tư liên tịch số
06/2013/TTLT-UBDT-BTC ngày 27 tháng 12 năm 2013 của Ủy ban Dân tộc,
Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Quyết định số 33/2013/QĐ-TTg ngày 04 tháng
6 năm 2013 của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ di
dân thực hiện định canh định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số đến năm 2015;
Khoản 2. Đối với chính sách hỗ trợ nhân viên y tế và nhân viên khuyến
nông, khuyến lâm quy định tại Điểm c, Khoản 1, Điều 2 Thông tư liên tịch số
06/2013/TTLT-UBDT-BTC được thực hiện theo quy định tại Nghị định
47/2016/NĐ-CP ngày 26 tháng 5 năm 2016 của Chính phủ quy định mức lương
cơ sở đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang.
Điều 6. Hỗ trợ tín dụng ưu đãi
Khoản 1. Đối tượng vay vốn tín dụng quy định tại Điểm b, Khoản 2, Điều
1 Thông tư 02/2017/TT-UBDT có thể vay vốn một hoặc nhiều lần nhưng tổng
dư nợ cho vay không vượt quá mức cho vay tối đa áp dụng đối với hộ nghèo
trong từng thời kỳ, không phải dùng tài sản bảo đảm tiền vay, được miễn lệ phí
làm thủ tục hành chính khi vay vốn.
Khoản 2. Đối tượng chưa có hoặc thiếu đất sản xuất theo quy định tại
Điểm a, khoản 2, Điều 1 Thông tư 02/2017/TT-UBDT đã được hưởng chính
sách vay vốn từ các chương trình tín dụng chính sách khác vẫn được vay vốn tạo
quỹ đất sản xuất hoặc chuyển đổi nghề theo Quyết định số 2085/QĐ-TTg (trừ
trường hợp đã vay vốn theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 09 tháng 9 năm
2015 của Chính phủ).
Khoản 3. Hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo ở xã khu vực III, thôn đặc
biệt khó khăn có phương án sử dụng vốn vay sản xuất kinh doanh được vay vốn
để đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh và được hưởng chính cách ưu đãi quy
định tại Điểm b, Khoản 3, Điều 3 Quyết định số 2085/QĐ-TTg (trừ trường hợp
đã vay vốn theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 09 tháng 9 năm 2015 của
Chính phủ).
Khoản 4. Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện giải ngân cho vay theo
Quyết định số 2085/QĐ-TTg đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2020.
Công tác giao khoán chăm sóc, khoanh nuôi bảo vệ và trồng mới rừng,
đặc biệt là rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng đặc dụng cho các hộ gia đình, cá
116
nhân đã được quan tâm nhằm khai thác hiệu quả nhất quỹ đất của tỉnh.
Tập trung các nguồn đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất
nông nghiệp như các công trình thủy lợi, cơ sở chế biến nông sản. Hệ thống thủy
lợi sẽ cung cấp nguồn tưới, tiêu chủ động từ đó giảm thiểu tình trạng đất đai bị
khô hạn. Mặt khác việc cung cấp nước tưới chủ động sẽ là điều kiện để duy trì
thảm thực vật từ đó giảm thiểu tình trạng xói mòn, suy giảm độ phì đất, nguồn
nước được cung cấp liên tục sẽ hạn chế tình trạng luân phiên khô ẩm trong đất,
từ đó giảm thiểu quá trình hình thành kết von trong đất. Tạo môi trường sống
sản xuất thuận lợi để người dân không chặt phá rừng, hạn chế đến mức tối đa
tình trạng khai hoang bừa bãi. Mặt khác, nếu giải quyết tốt vấn đề thủy lợi mà
trọng tâm là tưới sẽ tạo điều kiện nâng cao hệ số sử dụng đất; ổn định và phát
triển sản xuất nông nghiệp, trước hết là sản xuất lương thực, đồng thời tạo điều
kiện góp phần thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác như:
định canh định cư, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ và cải tạo môi trường.
Tiến hành quy hoạch, sắp xếp dân cư giữa các vùng, miền, xây dựng các
cụm dân cư, thị trấn, thị tứ, trung tâm cụm xã gắn với việc bố trí lại dân cư trong
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn,… nhằm giảm
áp lực của dân số đối với tài nguyên đất.
Xây dựng các chương trình, dự án và chính sách cụ thể để phát triển các
ngành, sản phẩm, lĩnh vực quan trọng, nhất là các chính sách thúc đẩy chuyển
dịch cơ cấu kinh tế, bảo vệ và phát triển vốn rừng; nâng cao hiệu quả hoạt động
của doanh nghiệp nhà nước và các thành phần kinh tế khác.
Tăng vốn tín dụng, trợ giá cho người dân, đặc biệt với nông dân vùng sâu,
vùng xa để họ có vốn đầu tư thâm canh cây trồng góp phần ổn định và duy trì
đời sống, hạn chế tình trạng du canh, du cư và tình trạng di cư tự do, chặt đốt
phá rừng đồng thời có giải pháp hợp lý nhằm bảo đảm an ninh lương thực cho
đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi. Nhà nước cần thực hiện việc bảo hộ
sản xuất đối với một số mặt hàng nông sản để giúp nông dân ổn định có thu
nhập thỏa đáng để tăng khả năng sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả.Cung cấp
kiến thức bảo vệ vốn đất đến người nông dân; nghiên cứu và áp dụng các mô
hình kinh tế thích hợp nhằm sử dụng hợp lý vừa đảm bảo hiệu quả phát triển
kinh tế, vừa bảo vệ môi trường đất. Có chế tài xử phạt kinh tế nghiêm minh đối
với những đối tượng và hành vi gây thoái hóa đất.
Cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Đất đai 2013, để
117
thực hiện tốt công tác quản lý đất đai Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái đã ban hành
06 Quyết định thuộc thẩm quyền liên quan đến việc triển khai thi hành Luật Đất
đai năm 2013, như sau:
- Quyết định số 24/2014/QĐ-UBND ngày 25 tháng 9 năm 2014 ban hành
quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa
bàn tỉnh Yên Bái.
- Quyết định số 25/2014/QĐ-UBND ngày 25 tháng 9 năm 2014 ban hành
“Bộ đơn giá bồi thường đối với tài sản khi Nhà nước thu hồi đất” trên địa bàn
tỉnh Yên Bái.
- Quyết định số 26/2014/QĐ-UBND ngày 30 tháng 9 năm 2014 ban hành
quy định diện tích tối thiểu được tách thửa đối với đất ở, hạn mức đất ở được bố
trí tái định cư tại chỗ, suất tái định cư tối thiểu.
- Quyết định số 27/2014/QĐ-UBND ngày 30 tháng 9 năm 2014 ban hành
quy định hạn mức giao đất ở mới, hạn mức công nhận đất ở cho hộ gia đình, hạn
mức giao đất chưa sử dụng cho hộ gia đình, cá nhân để sản xuất nông nghiệp,
lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
- Quyết định số 37/2014/QĐ-UBND ngày 25 tháng 12 năm 2014 ban
hành quy định bảng giá các loại đất năm 2015-2019 trên địa bàn tỉnh Yên Bái.
- Quyết định số 15/2015/QĐ-UBND ngày 02 tháng 6 năm 2015 về việc
ủy quyền cho UBND cấp huyện quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt
phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với các trường hợp đối tượng
thu hồi đất theo quy định tại Khoản 3 Điều 66 Luật Đất đai năm 2013.
2.1.2. Giải pháp về thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và quản lý
bảo vệ rừng
Cần tiến hành lập quy hoạch sử dụng đất các cấp một cách đồng bộ, giám
sát sát chặt chẽ việc lập và thực hiện quy hoạch sử dụng đất các cấp. Việc bố trí
đất đai cho các mục đích sử dụng trong quy hoạch sử dụng đất các cấp cần căn
cứ vào kết quả đánh giá thực trạng thoái hóa đất.
Trong quy hoạch bố trí sử dụng đất nông, lâm nghiệp trước hết phải gắn
liền với việc phát triển nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đẩy
nhanh việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi phù hợp với đặc điểm tự nhiên,
đất đai, nguồn nước để cải tạo, nâng cao chất lượng và giảm thiểu sự thoái hoá
đất. Đẩy mạnh trồng rừng mới, khoanh nuôi, tái sinh rừng để phủ xanh đất trống
118
đồi núi trọc để bảo vệ đất, môi trường sinh thái, nguồn nước cho sản xuất và
sinh hoạt. Bảo vệ hệ thống rừng phòng hộ đầu nguồn. Bên cạnh đó, khi đề xuất
các loại sử dụng đất nông, lâm nghiệp đối với từng khu vực cụ thể không chỉ
dựa vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà còn cần dựa vào kết quả đánh giá
chất lượng đất, tiềm năng đất đai, ô nhiễm đất, thoái hóa đất. Đặc biệt, đối với
phần diện tích bị thoái hóa nặng (theo kết quả điều tra, đánh giá thoái hóa đất
diện tích đất bị thoái hóa nặng là 4.141.309 ha chiếm 47,15% diện tích điều tra
của tỉnh), việc quy hoạch sử dụng đất cần ưu tiên mục tiêu cải tạo và bảo vệ đất,
môi trường và tùy điều kiện cụ thể từng nơi có thể đưa các loại sử dụng đất có
hiệu quả về cải tạo và bảo vệ đất môi trường như cây lâu năm, rừng trồng.
Ngoài ra, quy hoạch sử dụng đất phải chú ý tính hợp lý về sử dụng các
loại đất, phải cân nhắc rất kỹ các nội dung và nhiệm vụ bảo vệ tài nguyên đất,
nâng cao độ phì nhiêu và hệ số sử dụng đất; hạn chế tối đa việc chuyển đất trồng
lúa nước sang sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp. Cần phải nghiên cứu kỹ
các dự án phát triển và đánh giá tác động của các dự án này đối với môi trường
và xã hội, phát huy vai trò của quần chúng trong việc đánh giá các tác động này.
2.1.3. Các giải pháp về quản lý sử dụng đất tài nguyên đất đai
Để có thể sử dụng hợp lý tài nguyên đất của tỉnh đòi hỏi khắc phục tình
trạng bất hợp lý trong sử dụng đất hoặc ứng phó với các điều kiện sản xuất bất
lợi như hạn hán, thiếu nước,... Trong bối cảnh xu hướng hạn hán ngày một gia
tăng cần phát triển một số cây trồng có nhu cầu nước thấp, có khả năng chịu hạn
cao,…
Định hướng phát triển những cây trồng chính với quy mô lớn phù hợp với
điều kiện của tỉnh, đảm bảo đáp ứng được các nhu cầu về giống, chuyển giao
tiến bộ kỹ thuật về canh tác, thu mua và chế biến sản phẩm. Quan trọng là phải
gắn kết chặt chẽ giữa người sản xuất nguyên liệu với nhà máy chế biến, chuyển
giao tiến bộ kỹ thuật và làm các dịch vụ liên quan đối với việc sản xuất ra các
sản phẩm.
Trong những năm qua, diện tích rừng bị giảm sút, một số nơi trở thành đất
trống đồi núi trọc không còn khả năng sản xuất. Muốn ngăn ngừa và giảm thiểu
thoái hóa đất và sản xuất bền vững thì cần áp dụng một số biện pháp quản lý đất
bỏ hóa sau canh tác nương rẫy giúp đất nhanh được phục hồi, tăng khả năng
quay vòng của đất, nâng cao năng suất cây trồng. Đó là trồng các loại cây họ
đậu, cây công nghiệp, cây rừng, cây ăn quả hoặc biến đất bỏ hóa thành rừng,
119
nông lâm kết hợp,…
a. Tăng cường nghiên cứu và chuyển giao khoa học, công nghệ, tiến bộ kỹ
thuật phục vụ phát triển nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.
Hoạt động khoa học, công nghệ và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật đóng vai
trò rất quan trọng trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp và nông thôn. Để thúc
đẩy và tăng hiệu quả của công tác nghiên cứu và chuyển giao khoa học công
nghệ và tiến bộ kỹ thuật trong thời gian tới cần lưu ý những vấn đề như sau:
- Tập trung nghiên cứu tuyển chọn, lai tạo các giống cây trồng, vật nuôi
và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến nông sản, lâm sản.
- Không áp dụng tràn lan tiến bộ kỹ thuật cho cả vùng rộng lớn mà trước
khi chuyển giao kỹ thuật tiến bộ nhất định phải tiến hành điều tra nghiên cứu địa
bàn để nắm thật vững tình hình cơ bản về đất đai, khí hậu, thời tiết, điều kiện về
kinh tế xã hội của từng huyện, xã.
- Thận trọng khi chuyển giao những công nghệ, kỹ thuật tiến bộ phức tạp,
yêu cầu đầu tư cao. Nhưng cũng tránh quan niệm miền núi là nơi khó khăn, trình
độ dân trí thấp mà chuyển giao tới đó những công nghệ, kỹ thuật tiến bộ lỗi thời,
lạc hậu và kém hiệu quả. Mỗi tiến bộ kỹ thuật được lựa chọn không những phải
thích ứng với điều kiện tự nhiên mà còn đặc biệt chú ý tới sự phù hợp của điều kiện
kinh tế, xã hội, phong tục tập quán của từng địa phương, từng nhóm dân tộc.
- Trước khi phổ cập rộng rãi các tiến bộ kỹ thuật cần xây dựng các mô
hình trình diễn trên từng tiểu vùng sinh thái. Mô hình nên thực hiện ngay tại hộ
nông dân và có sự tham gia trực tiếp của họ.
- Cùng với việc đẩy nhanh chuyển giao tiến bộ kỹ thuật mới cũng cần
phải quan tâm bảo tồn những kiến thức bản địa, những kinh nghiệm sản xuất
truyền thống của bà con đồng bào các dân tộc đã có từ nhiều đời nay, qua một
quá trình chọn lọc rất khắt khe của tự nhiên và đời sống lao động của con người.
- Song song với việc chuyển giao kỹ thuật tiến bộ cần tập huấn tuyên
truyền để cho người dân, cán bộ địa phương nắm được cách làm, cách ứng dụng,
những khó khăn có thể gặp trong quá trình chuyển giao kỹ thuật.
- Cách tiếp cận trong hoạt động chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào miền núi
cần được điều chỉnh: thay việc thực hiện các chương trình, dự án theo kế hoạch
từ trên xuống bằng việc xây dựng các nội dung chuyển giao dựa vào yêu cầu
thực tế của người dân mỗi địa phương.
120
- Nhà nước và các cấp chính quyền cần có chính sách khuyến khích, tạo
mọi điều kiện để đưa nhanh kỹ thuật tiến bộ vào sản xuất, đặc biệt ưu tiên cho
miền núi.
b. Tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm
Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về sử dụng, cải tạo đất dốc và đất đồi
núi được các cơ quan quản lý công nhận là tiến bộ kỹ thuật và cho phép áp dụng
vào sản xuất nông lâm nghiệp. Tuy nhiên, tỷ lệ được áp dụng vào sản xuất chưa
nhiều do khả năng tiếp cận kỹ thuật mới của của người dân còn rất thấp. Tỷ lệ
các hộ áp dụng các biện pháp canh tác để bảo vệ đất, chống xói mòn còn thấp,
cần tạo điều kiện để người nông dân tiếp cận các kỹ thuật mới về bón phân, hạn
chế xói mòn bảo vệ đất,… thông qua tập huấn kỹ thuật. Coi trọng phương pháp
“nông dân hướng dẫn nông dân” kết hợp với tăng cường đội ngũ khuyến nông
viên cấp xã. Lực lượng khuyến nông, khuyến lâm này phải là người am hiểu
phong tục, tập quán canh tác của cư dân, có khả năng tiếp thu và chuyển tải
những tiến bộ kỹ thuật đến người dân thông qua tập huấn, mô hình mẫu. Đồng
thời cần đẩy nhanh công tác xã hội hóa khuyến nông, khuyến công bằng việc
tăng cường xây dựng hệ thống này từ tỉnh đến cơ sở.
* Đào tạo, sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực tại chỗ và nâng cao nguồn
nhân lực
Hiện nay ở khu vực nông thôn tỷ lệ lao động là thuần nông vẫn chiếm tỷ
lệ lớn, còn lại là các ngành nghề khác và dịch vụ. Vì vậy trong thời gian tới cần
tập trung đào tạo nguồn lực cho các cấp, các địa phương trong tỉnh, đáp ứng yêu
cầu nhiệm vụ, trong đó đặc biệt ưu tiên đào tạo cán bộ tại chỗ, cán bộ là người
dân tộc thiểu số; trong đó tập trung đào tạo về ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ
thuật trong sản xuất đặc biệt là canh tác trên đất dốc.
Đồng thời với việc đào tạo tại chỗ cần tiến hành điều chuyển có tổ chức
một bộ phận lao động vùng đồng bằng lên công tác và lao động ở những ngành,
lĩnh vực có nhu cầu, nhất là vùng sâu, xa. Củng cố và mở thêm các trường cao
đẳng, trung học chuyên nghiệp và các cơ sở dạy nghề; đổi mới cơ cấu đào tạo
theo ngành nghề và trình độ nhằm đáp ứng sát nhu cầu nhân lực phục vụ sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhu cầu cán bộ cho các địa phương.
121
2.1.4. Các giải pháp về đầu tư
Trước hết, xây dựng chính sách ưu đãi đặc biệt để thu hút các nguồn vốn đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu. Tỉnh cần đẩy mạnh việc huy động, lồng ghép các nguồn lực để phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Huy động, lồng ghép các nguồn lực từ ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương và các nguồn vốn ngoài ngân sách, đặc biệt là nguồn vốn của doanh nghiệp và trong nhân dân. Thực hiện quy định một số nội dung về quản lý đầu tư và xây dựng trên địa bàn tỉnh.
Xây dựng các chương trình, dự án và chính sách cụ thể để phát triển các ngành, sản phẩm, lĩnh vực quan trọng, nhất là các chính sách thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bảo vệ và phát triển vốn rừng. Phát triển sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa, tập trung, quy mô lớn; triển khai thực hiện hình thành các chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp thông qua các mô hình kinh tế như Hợp tác xã, Tổ hợp tác, kinh tế trang trại. Rà soát, điều chỉnh, bổ sung một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất...
Đặc biệt là tập trung các nguồn đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp như các công trình thủy lợi, cơ sở chế biến nông sản. Tạo môi trường sống sản xuất thuận lợi để người dân không chặt phá rừng, hạn chế đến mức tối đa tình trạng khai hoang bừa bãi. Mặt khác, nếu giải quyết tốt vấn đề thủy lợi mà trọng tâm là tưới sẽ tạo điều kiện nâng cao hệ số sử dụng đất; ổn định và phát triển sản xuất nông nghiệp, trước hết là sản xuất lương thực, đồng thời tạo điều kiện góp phần thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác như: định canh định cư, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ và cải tạo môi trường, xây dựng nông thôn mới.
Tăng vốn tín dụng, trợ giá cho người dân, đặc biệt quan tâm đầu tư, tạo sinh kế bền vững, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập của đồng bào dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó cần định hướng chính sách trong giai đoạn tới theo hướng “giảm cho không, tăng cho vay ưu đãi, hỗ trợ có điều kiện”, trong đó tín dụng từ Ngân hàng Chính sách xã hội là một kênh huy động vốn quan trọng nhất. Đặc biệt, ngân hàng cần nghiên cứu tăng định mức vay của một hộ trong khoảng 100 triệu đồng, ban hành cơ chế cho vay theo dự án vừa và nhỏ, tạo sản phẩm theo chuỗi giá trị. Nhà nước cần thực hiện việc bảo hộ sản xuất đối với các mặt hàng nông sản để giúp nông dân ổn định có thu nhập thỏa đáng để tăng khả năng sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả. Cung cấp kiến thức bảo vệ vốn đất đến người nông dân; nghiên cứu và áp dụng các mô hình kinh tế thích hợp nhằm sử dụng hợp lý vừa đảm bảo hiệu quả phát triển kinh tế, vừa bảo vệ môi trường đất. Có chế tài sử phạt kinh tế nghiêm minh đối với những đối tượng và hành vi gây thoái hóa đất.
Tiếp tục đầu tư tài chính để thực hiện các giải pháp kỹ thuật nhằm bảo vệ, cải tạo, giảm thiểu thoái hóa đất. Đồng thời tiếp tục đầu tư kinh phí cho việc nghiên cứu, xây dựng, nhân rộng các mô hình có hiệu quả cao trong việc bảo vệ đất, ngăn ngừa giảm thiểu thoái hóa đất.
122
2.1.5. Giải pháp về tổ chức thực hiện
- Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt kết quả thực hiện dự án
- Các Sở, ban ngành có liên quan sử dụng kết quả của dự án trong các hoạt động có liên quan.
* Đối với sở Nông nghiệp và Nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường sử dụng kết quả thực hiện dự án làm một trong các căn cứ xây dựng quy hoạch, trong đó cần lưu ý một số vấn đề sau: ưu tiên các khu vực có mức độ thoái hóa nặng để chuyển đổi mục đích sử dụng trong đề xuất quy hoạch, ưu tiên phát triển các mô hình có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa, giảm thiểu thoái hóa đất.
* Đối với các hoạt động sản xuất nông nghiệp:
Tăng cường đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới. Trong đó, tập trung ưu tiên đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn; đổi mới cơ cấu đầu tư đảm bảo động lực thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng chú trọng đến tăng năng suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp; có chính sách phù hợp khuyến khích các thành phần kinh tế tự bỏ vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng sau đó trực tiếp vận hành khai thác đáp ứng nhu cầu sản xuất và dịch vụ.
Đổi mới, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp; Tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi từ sản xuất nguyên liệu đến chế biến, tiêu thụ; Thu hút tối đa nguồn lực đầu tư xã hội vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; Nghiên cứu, chuyển giao và áp dụng khoa học công nghệ, cơ giới hóa nông nghiệp, đào tạo phát triền nguồn nhân lực; Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản, từng bước chuyển đổi cơ cấu thị trường, tạo sự gắn kết giữa các doanh nghiệp với nhau, giữa doanh nghiệp với nông dân nhằm nâng cao nội lực, hướng tới mục tiêu liên kết.
Khuyến khích tích tụ đất đai với quy mô hợp lý (tùy vào đối tượng và công nghệ sản xuất) để làm cơ sở cho quá trình hiện đại hoá nông nghiệp, nhất là cơ giới hóa, thủy lợi hóa, ứng dụng công nghệ cao, nhằm nâng cao sức cạnh tranh của nền nông nghiệp hàng hóa hướng ra xuất khẩu.
Sắp xếp hợp lý tổ chức bộ máy, cán bộ ở các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội ở nông thôn; nâng cao trình độ chính trị, quản lý, trình độ chuyên môn cho cán bộ, công chức. Các tổ chức trong hệ thống chính trị căn cứ chức năng nhiệm vụ, xây dựng chương trình hành động và tổ chức các hoạt động nhằm thực hiện tốt các nội dung quy hoạch.
Nâng cao năng lực quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cho các cấp chính quyền và các ngành chức năng về việc thực thi Luật Bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, chăn nuôi và lâm nghiệp; Xây dựng mới, nâng cấp các công trình thủy lợi, phục vụ tốt cho việc phòng chống thiên tai và đảm bảo nước tưới cho sản xuất nông nghiệp và dân sinh…
123
2.2. Giải pháp về kỹ thuật
Phần lớn diện tích đất tỉnh Yên Bái là đất dốc và nông dân vẫn phải canh tác trên đất dốc; việc canh tác không đúng kỹ thuật, không quan tâm tới việc duy trì và cải thiện môi trường đất khiến cho nguồn tài nguyên này lại tiếp tục bị thoái hoá và thời gian canh tác sử dụng đất bị rút ngắn.
Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác trên đất dốc là hữu ích và thiết thực để chống xói mòn, hạn chế thoái hóa đất. Canh tác bền vững trên đất dốc cần thực hiện các biện pháp để làm giảm tối đa tác hại của mưa và dòng chảy do mưa tạo ra, đồng thời làm tăng độ phì nhiêu của đất. Để thực hiện điều này cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật tổng hợp như sinh học, nông học, hóa học, cơ học,… và đầu tư thâm canh sử dụng đất theo chiều sâu. Tái tạo lớp phủ thực vật bằng cây rừng hoặc tổ hợp cây nông - lâm kết hợp để bảo vệ độ phì nhiêu của đất và sử dụng bền vững đất dốc, thực hiện tuần hoàn hữu cơ trong đất. Trồng cây lâu năm có giá trị kinh tế, thương mại cao kết hợp nuôi trồng các loại cây con một cách hợp lý nhằm một mặt sử dụng hiệu quả tài nguyên đất, mặt khác vẫn đảm bảo việc bảo vệ và phục hồi tài nguyên đất dốc.
2.2.1. Áp dụng các biện pháp quản lý, bảo vệ đất dốc nhằm chống xói mòn đất
- Đầu tư mở rộng diện tích nương định canh với hệ thống canh tác cải tiến. Những nơi có điều kiện thích hợp (nguồn lao động, tầng dày đất, có nước tưới) tiến hành chuyển đổi thành ruộng bậc thang để trồng lúa nước.
- Nhân rộng các mô hình canh tác đất dốc bền vững đã được sản xuất chấp nhận như phủ đất bằng xác thực vật kết hợp làm đất tối thiểu, nương tiểu bậc thang, trồng xen cây họ đậu với các cây lương thực và cây công nghiệp như mô hình lạc xen sắn, đậu tương xen mía…
- Áp dụng kỹ thuật canh tác phù hợp điều kiện đất dốc là điều bắt buộc trong sử dụng đất nông nghiệp. Hạn chế cày, xới bề mặt đất (nhất là trong thời gian mùa mưa), hạn chế khai thác trắng (với rừng sản xuất).
- Kết hợp sản xuất nông - lâm trong sử dụng đất, với đất dốc trên 80 đảm bảo luôn phủ xanh bề mặt đất, không để đất trống.
- Tăng cường sử dụng bền vững quỹ đất đai ở tất cả các cấp và đối với tất cả các chủ sử dụng đất trên nguyên tắc “tiết kiệm đất”, bảo vệ và tăng độ phì nhiêu của đất, đảm bảo cân bằng sinh thái và phát triển bền vững. Trong đó vấn về môi trường đất phải được quan trắc, phân tích và cập nhật thường xuyên vào cơ sở dữ liệu.
- Đa dạng hóa cây trồng dưới nhiều hình thức: trồng xen, trồng gối, trồng cây theo đường đồng mức, áp dụng các công thức luân canh, trong đó có cây họ đậu để tăng tính đa dạng sinh học về giống, loài theo thời gian và không gian, qua đó né tránh được rủi ro của cây trồng và thời vụ, tăng độ che phủ đất, chống xói mòn, rửa trôi, hạn chế cỏ dại, sâu bệnh,…
Phát triển hệ thống canh tác trên cơ sở nông lâm kết hợp với nhiều hình
124
thức đa dạng: Trồng cây rừng hoặc cây lâu năm có tán che phủ tốt trên đỉnh đồi, trên sườn núi có độ dốc cao hoặc trồng cây theo đường đồng mức để hạn chế xói mòn và rửa trôi đất thông qua giảm dòng chảy trên mặt đất và tốc độ gió.
2.2.2. Áp dụng các biện pháp công trình
a. Xây dựng ruộng bậc thang
Ruộng bậc thang là biện pháp chống xói mòn tích cực và triệt để nhất được áp dụng ở nhiều vùng đất dốc trên thế giới bởi chúng có khả năng biến mặt dốc liên tục thành mặt dốc không liên tục và do đó giảm nhẹ tốc độ dòng chảy, chống xói mòn, rửa trôi; mòn nên phân bón không bị trôi, lý hóa tính của đất được cải thiện, tăng khả năng thấm và giữ nước, cải thiện lâu dài độ phì của đất.
Đối với những nơi có tầng đất dày và độ dốc thấp, có nguồn nhân lực chủ động thì thiết kế bậc thang trồng cây hàng năm (lúa) vừa đảm bảo nhu cầu lương thực vừa bảo vệ đất đai. Đối với những sườn núi có độ dốc cao, tầng đất mỏng thì tạo tiểu bậc thang kết hợp che phủ đất và chọc lỗ gieo thẳng mà không làm đất là một kỹ thuật rất có hiệu quả, nâng cao năng suất cây trồng, bảo vệ và tăng độ phì cho đất. Tiểu bậc thang được kiến tạo bề mặt từ 30 - 40 cm và nên trồng các loại cây thích hợp để bảo vệ bờ bậc thang, có thể kết hợp trồng cỏ để làm thức ăn gia súc, trồng cây họ đậu để bảo vệ và cải tạo đất.
b. Trồng băng cây xanh
Các băng cây xanh tốt nhất là cây họ đậu được trồng theo đường đồng mức cách nhau 4 - 10 m. Tùy thuộc độ dốc càng lớn thì khoảng cách băng càng hẹp. Phần trong băng tùy thuộc vào yêu cầu canh tác của mỗi hộ gia đình mà bố trí các loại cây trồng ngắn ngày khác nhau. Nguyên tắc của phần này là phải có độ che phủ tối đa trong mùa mưa để hạn chế xói mòn và trong mùa khô hạn chế bốc hơi nước. Các băng cây xanh có tác dụng tăng thêm độ che phủ của đất trong mùa mưa, ngăn chặn các dòng chảy trên bề mặt đất khi mưa lớn, bảo vệ đất chống xói mòn, cành lá để phủ cho đất trong mùa nắng hạn tăng cao độ ẩm cho đất, chống thoái hoá đất trong các phương thức canh tác trên đất dốc. Một số loài cây trồng trong các băng xanh còn là nguồn thức ăn cho gia súc từ lá, ngọn non và hạt hoặc làm thực phẩm cho người như dứa, chè.
c. Đắp bờ giữ nước ở sườn dốc
Là một trong những biện pháp công trình thủy lợi cơ bản và đơn lẻ để phòng chống xói mòn, lũ quét trên đất dốc. Ở nơi dốc thoải, đất nhẹ, có sức thấm nước tốt hoặc trung bình mà dòng chảy không lớn lắm có thể đắp những bờ ngang dốc theo đường đồng mức, trên thân và mặt bờ trồng cỏ. Bờ cao độ 34 - 42 cm, đáy bờ rộng 1,0 - 1,5 m. Có thể làm theo hình thức bờ mềm (đắp không nện chặt) hoặc bờ nửa cứng (nện chặt nửa dưới và không nện chặt nửa trên). Nếu mưa lớn bờ cỏ không giữ hết nước nên nước vẫn có thể tràn qua bờ. Trong trường hợp này có thể đào mương cạnh bờ (mương trên bờ dưới) hoặc đào hố chứa nước ở cạnh bờ để tăng cường giữ nước.
d. Đào hố giữ nước ở sườn dốc
Là biện pháp chống xói mòn và lũ quét giản đơn, dễ làm và có tác dụng lớn đối với những vùng đất sâu thấm nước tốt, tốc độ và lượng mưa không cao lắm. Nếu lượng mưa cao quá thì hiệu năng chống xói mòn của nó bị giảm, nó
125
cũng không thích ứng với những khu vực sản xuất cơ giới hóa. Đào hố giữ nước ở sườn dốc có tác dụng làm gián đoạn dòng chảy và giữ nước, lắng đọng bùn cát tại mặt dốc nhưng tác dụng cải biến địa hình không rõ rệt. Có nhiều cách đào hố giữ nước như đào hố hình chữ nhật nằm ngang trên đường đồng mức, đào hố theo kiểu úp bát, đào hố theo hình vảy cá.
2.2.3. Các biện pháp kỹ thuật canh tác
a. Hạn chế canh tác đất nương rẫy, cây trồng cạn hàng năm trên đất dốc
Hầu hết đất có độ dốc trên 250 đều không nên tiến hành các loại hình sản xuất nông nghiệp. Đất canh tác cây trồng cạn hàng năm ở độ dốc trên 30 đã phải có các biện pháp chống xói mòn tùy thuộc vào độ dốc và loại đất, cụ thể như sau:
- Không làm đất hoặc làm đất tối thiểu: Trên bề mặt đất dốc không nhất thiết phải cày bừa, nhất là trong mùa mưa. Trong sản xuất nông, lâm nghiệp ở vùng trung du và miền núi, biện pháp cuốc hố theo đường đồng mức và bố trí hình nanh sấu cũng là cách làm đất tối thiểu thường được áp dụng. Biện pháp làm đất tối thiểu chủ yếu áp dụng cho trồng cây lâm nghiệp, do tác hại của cỏ dại ảnh hưởng không nhiều đến cây lâm nghiệp. Ngoài ra, cỏ dại còn có tác dụng hạn chế xói mòn và rửa trôi, giữ ẩm cho đất. Hơn nữa đất còn nhận một lượng không nhỏ chất hữu cơ từ tàn dư thực vật, nó có tác dụng tích cực trong công tác cải tạo và bồi dưỡng đất, tiết kiệm được nguồn nhân lực, tạo được điều kiện tốt cho cây trồng mới phát triển tốt trên cơ sở giữ được độ ẩm, chắn ánh nắng trực xạ khi cây còn nhỏ, chắn được dòng chảy, giảm xói mòn rửa trôi.
b. Canh tác theo đường đồng mức
Đường đồng mức là một đường vòng quanh sườn đồi có cùng độ cao tại mọi điểm. Trồng cây theo đường đồng mức cũng có thể trồng đơn nhưng tốt nhất vẫn là trồng xen với các cây họ đậu trong thời kỳ kiến thiết cơ bản.
c. Bón phân cân đối
Khi tiến hành bón phân cho cây trồng nông nghiệp, đặc biệt là cây hàng năm cần lưu ý bón cân đối các loại phân và cân đối các thành phần N, P, K. Bón cân đối các loại phân vô cơ và hữu cơ với mức độ bón phân phụ thuộc vào loại đất, loại và đặc điểm cây trồng, có tính toán tới lượng chất dinh dưỡng bị mất do xói mòn, rửa trôi.
Mặc dù việc bón phân hoá học và vôi không phổ biến trên vùng đất dốc nhưng khi đã chuyển sang canh tác liên tục thì việc bón phân mới đảm bảo cân bằng được dinh dưỡng trong đất góp phần làm tăng năng suất cây trồng, hiệu quả kinh tế của loại sử dụng đất và nâng cao độ phì nhiêu của đất.
d. Trồng cây phân xanh và cây họ đậu
Nguyên nhân chính làm đất bị suy thoái như hiện nay là do bị khai phá mất lớp thảm thực vật ban đầu; sử dụng triệt để các nguồn và các sản phẩm hữu cơ trong sản xuất mà không trả lại cho đất lượng hữu cơ nào, không bón hoặc bón rất ít phân hữu cơ cho cây trồng, không đủ lượng hữu cơ đã lấy đi của đất. Do vậy, trên các vùng đất đã bị thoái hóa cần sử dụng các loại cây có khả năng cố định đạm để nâng cao độ phì của đất như lạc dại, đậu mèo, đậu gạo, các loại muồng, ….
126
e. Xây dựng và phát triển mô hình nông lâm kết hợp
Nông lâm kết hợp là một phương thức sản xuất kinh doanh có khoa học, kết hợp một cách hài hoà giữa cây nông nghiệp và cây lâm nghiệp, giữa trồng trọt và chăn nuôi, sử dụng đất một cách đầy đủ nhất, hợp lý nhất để sản xuất ra nhiều sản phẩm mà không ảnh hưởng đến đất đai, môi trường sinh thái bền vững, ít tốn chi phí, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Thông thường cây lâm nghiệp được bố trí trồng ở phần đỉnh đồi từ 30 - 60% diện tích như các loại cây bản địa. Tiếp theo bố trí băng xanh rộng 1m theo đường đồng mức như: cốt khí, keo dậu, đậu thiều hoặc trồng cỏ, dứa vừa có hiệu quả kinh tế, chống xói mòn. Phần sườn đồi bố trí trồng cây công nghiệp như còn phần chân đồi bố trí cây ăn quả vải, nhãn, cam, chanh, mơ, mận, xoài… Dưới cùng là ao cá, ruộng lúa nước, rau màu các loại.
f. Dùng tàn dư thực vật và các vật liệu nhân tạo che phủ bề mặt đất
Phủ đất là biện pháp hữu hiệu chống xói mòn đất thông qua việc tránh tiếp xúc trực tiếp của hạt mưa với mặt đất và hạn chế dòng chảy bề mặt; chống khô hạn đất do giảm thiểu lượng bốc thoái hơi nước qua bề mặt đất. Nếu dung tàn dư thực vật che phủ bề mặt đất còn làm tăng hàm lượng chất hữu cơ cho đất qua sự phân huỷ lớp vật liệu phủ đất. Độ xốp của đất được cải thiện nhanh từ đó làm tăng khả năng hấp thụ và giữ nước của đất, tăng cường hoạt tính sinh học của đất, tạo điều kiện cho bộ rễ cây trồng phát triển tốt. Một tác dụng quan trọng nữa là hạn chế gần như tuyệt đối cỏ dại cạnh tranh với cây trồng, từ đó giảm công lao động làm cỏ và góp phần tăng năng suất cây trồng. Vật liệu dùng để che phủ rất đơn giản và dễ kiếm: sản phẩm phụ sau thu hoạch (rơm, rạ, thân cây…), các loại cỏ, cây hoang dại, ưu tiên các loại cây hoang dại, bán hoang dại,.... từ thực nghiệm kỹ thuật biện pháp che phủ đất bằng tàn dư thực vật đã và đang được phổ biến rộng rãi, được bà con các dân tộc áp dụng có hiệu quả.
* Một số mô hình, loại sử dụng đất trên địa bàn tỉnh có khả năng phát triển bền vững, ngăn ngừa giảm thiểu thoái hóa đất trên địa bàn tỉnh
- Đất trồng cây hàng năm Cánh đồng lúa Mường Lò Mô hình canh tác lúa cải tiến SRI tại huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái Mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật canh tác ngô vụ thu đông bền vững
trên đất dốc tại huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái - Đất trồng cây lâu năm Cây chè Huyện Văn Chấn là huyện có diện tích vùng chè nguyên liệu lớn nhất,
năng suất cao nhất của tỉnh. Năm 2013 diện tích chè đạt 4.354 ha, sản lượng chè búp tươi đạt trên 44.000 tấn, năng suất bình quân đạt khoảng 9,95 tấn búp/ ha. Huyện Văn Chấn cũng là huyện có nhiều cơ sở chế biến chè và công suất chế biến cao nhất tỉnh, hiện có 57 cơ sở sản xuất và chế biến chè. Định hướng phát triển công nghiệp chế biến chè trên địa bàn tỉnh đến năm 2020: Ổn định diện tích chè, không tăng thêm diện tích trồng mới, tiếp tục tập trung đầu tư thâm canh, cải tạo phần diện tích chè giống cũ năng suất thấp bằng các giống chè mới có chất lượng và năng suất cao.
127
Cây cam
Bên cạnh chè thì cam Yên Bái cũng là một trong các cây trồng chủ lực. Vùng đất nổi tiếng trồng cam của Yên Bái là Văn Chấn. Hiện toàn huyện này có gần 1.000 ha cam, quýt, tập trung chủ yếu ở một số xã, thị trấn vùng ngoài như: Nghĩa Tâm, Minh An, Thượng Bằng La và thị trấn Nông trường Trần Phú. Đây chính là một trong những cây mũi nhọn đã và đang được tỉnh Yên Bái chú ý, nhân rộng và đầu tư.
Cây bưởi (Bưởi Đại Minh)
Bưởi Đại Minh được phát hiện cách đây khoảng 300 năm về trước. Hiện ở thôn Khả Lĩnh, xã Đại Minh còn một một số cây bưởi cổ có tuổi đời khoảng 200 năm tuổi. Giống bưởi Đại Minh được mở rộng diện tích ở 26 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Bình với tổng diện tích 350 ha, chủ yếu được trồng tập trung ở xã Đại Minh.
- Đất lâm nghiệp
Ngoài diện tích rừng tự nhiên đặc thù của vùng đồi núi miền Bắc Việt Nam, Yên Bái có rừng chè Shan tuyết cổ thụ nằm ở hai thôn Làng Mảnh và Giàng Pằng tại xã Sùng Đô (huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái), trên độ cao từ 1.500 đến 1.700 m so với mực nước biển, giáp với khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Rừng có gần 40 cây chè cổ thụ từ 1 đến 2 người ôm, đường kính gốc từ 0,8 từ 1,2 m phân bố trên diện tích hơn 70 ha. Đây là rừng chè cổ thụ rất quý hiếm chưa hề bị tác động bởi con người đã bị lãng quên từ nhiều năm, gần đây mới được phát lộ. Ngoài ra còn có vùng chè cổ thụ: Sùng Đô, Suối Quyền, Nậm Lành, Nậm Mười... (huyện Văn Chấn), Phình Hồ, Xà Hồ... (huyện Trạm Tấu). Cây chè shan tuyết hợp với khí hậu, đất đai và nguồn nước ở đây nên xanh tốt, đồng bào không bao giờ phải bón phân hay phun thuốc trừ sâu.
Cây dược liệu
Tập trung phát triển các chủng loại dược liệu hàng hóa, trong đó ưu tiên phát triển các chủng loại dược liệu có lợi thế cạnh tranh lớn nhờ phù hợp các tiểu vùng khí hậu, đặc biệt là các sản phẩm có thế mạnh của địa phương.
Phát triển các loại cây dược liệu trong định hướng và quy hoạch gồm 29 loại: Ba kích, Đinh lăng, Địa liền, Giảo cổ lam, Ích mẫu, Kim tiền thảo, Quế, Sả, Sa nhân tím, Ý dĩ, Bạch chỉ, Bạch truật, Địa hoàng, Hoài sơn (củ mài), Bình vôi, Hà thủ ô đỏ, Atiso, Cà gai leo, Sơn tra, Thảo quả, Nhân trần, Lá khôi, Đảng sâm, Sâm cau, Sâm Ngọc Linh, Cây dây gắm, Bách bộ, Đương quy, Gấc.
2.2.4. Giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực bị thoái hóa
Kết quả đánh giá thoái hóa đất tỉnh Yên Bái cho thấy diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra, trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha. Để ngăn ngừa, giảm thiểu thoái hóa đất cần thiết phải đưa ra các giải pháp phù hợp với từng vùng thoái hóa (Bảng 43),việc lựa chọn các biện pháp tùy thuộc vào mức độ thoái hóa cũng như điều kiện của từng địa phương.
128
Bảng 43: Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực đất bị thoái hóa tỉnh Yên Bái
Mức độ thoái hóa Đề xuất giải pháp
Thoái hóa nhẹ
Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa theo khu vực phân bố:
- Phân bố ở độ dốc < 80: đối với khu vực trồng cây hàng năm cần tăng
cường sử dụng các loại phân hữu cơ trong canh tác (để tăng độ phì của
đất); luân canh tăng vụ (tăng thời gian che phủ trong năm để giảm thiểu
mức độ xói mòn và khô hạn đất).
- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: đối với khu vực trồng cây lâu năm cần bổ
sung phân hữu cơ theo chu kỳ. Đối với khu vực rừng trồng trong thời kỳ
kiến thiết cơ bản cần trồng xen các loại cây trồng hàng năm; các khu
vực rừng đã đến thời kỳ kinh doanh cần chặt tỉa, chặt kết hợp trồngmới
đảm bảo không để đất trống
- Phân bố ở độ dốc > 150: không khuyến khích trồng các loại cây hàng
năm. Khuyến khích trồng rừng, khoanh nuôi phục hồi rừng, đặc biệt cần
bảo vệ rừng tư nhiên, rừng phòng hộ đầu nguồn.
Thoái hóa trung bình
Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa theo khu vực phân bố:
- Phân bố ở độ dốc < 80: duy trì thảm thực vật, hạn chế tình trạng đất bị
luân phiên khô ẩm. Khuyến khích áp dụng cơ cấu canh tác đa canh, luân
canh, xen canh (đối với cây hàng năm).
- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: có thể xây dựng các mô hình nông lâm súc
kết hợp. Nếu có điều kiện khuyến khích xây dựng ruộng bậc thang đối
với các khu vực phù hợp.
- Phân bố ở độ dốc > 150: khuyến khích trồng rừng (đối với đất trống),
phục hồi rừng (đối với khu vực đất khoanh nuôi phục hồi rừng), duy trì
thảm thực vật che phủ (đối với khu vực rừng tự nhiên, rừng phòng hộ
đầu nguồn). Không trồng các loại cây hàng năm, đặc biệt sắn, ngô, …
Thoái hóa nặng
Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa theo khu vực phân bố:
- Phân bố ở độ dốc < 80: duy trì thảm thực vật, độ ẩm đất nhằm ngăn
chặn tình trạng kết von đất bị trầm trọng thêm. Khuyến khích đầu tư xây
dựng hệ thống thủy lợi, áp dụng công nghệ trong sản xuất, giảm thiểu
các tác động tiêu cực của sản xuất đến đất đai.
- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: khuyến khích xây dựng các mô hình nông
lâm kết hợp, xây dựng ruộng bậc thang đối với các khu vực phù hợp.
- Phân bố ở độ dốc > 150: Cấm tuyệt đối trồng độc canh cây hàng năm
trên đất dốc. Bắt buộc trồng rừng (đối với khu vực đất trống), tăng
cường khoanh nuôi bảo vệ rừng (đối với khu vực rừng khoanh nuôi,
phục hồi), bảo vệ nghiêm ngặt diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ
đầu nguồn, đóng cửa rừng không cho khai thác.
129
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN
Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng Trung du và miền núi phía
Bắc,là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi Hoàng Liên - Púng Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ. Các dãy núi đều
chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam nên địa hình phức tạp, bị chia cắt mạnh. Đặc điểm phân bố mưa cực đoan với lượng mưa tăng dần từ vùng thấp đến vùng
cao, 85% lượng mưa trong năm tập trung vào mùa mưa. Trong năm còn xuất hiện sương muối, mưa đá. Trong khi đó trên địa bàn tỉnh có số lượng đồng bào dân tộc chiếm tỷ lệ tương đối lớn với tập quán sinh hoạt và sản xuất đặc thù.
Tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng của năm 2016 là 0,32%. Cơ cấu kinh tế năm 2017 đang có sự chuyển dịch theo
chiều hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản giảm; khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực dịch vụ tăng.
Thành phần dân tộc đa dạng, ngoài người Kinh chiếm đa số thì còn có người Tày (chiếm 17%), Dao (chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường, Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sản xuất của đồng bào dân tộc ít người chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, chưa chú trọng đầu tư về chi phí và kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.
Hiện trạng sử dụng đất: tổng diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái là 688.767 ha, trong đó: đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên; đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên; đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh. Như vậy diện tích đất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn nhất;
Trên địa bàn tỉnh hiện nay, hệ thống sử dụng đất nông nghiệp được phân chia thành 02 hệ thống: hệ thống canh tác có tưới (khu vực tưới chủ động và bán chủ động) và hệ thống canh tác nhờ mưa (khu vực không được tưới). Loại sử dụng đất chuyên lúa nước có diện tích lớn nhất trong hệ thống sử dụng đất có tưới, tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên, Văn Chấn, Trấn Yên, huyện Văn Yên và Yên Bình.... Phần lớn diện tích đất chuyên lúa nước được tưới chủ động nên hạn chế khả năng đất bị khô hạn. Loại sử dụng đất rừng tự nhiên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong hệ thống sử dụng đất nhờ mưa, tập trung nhiều tại các huyện Văn Chấn, Mù Cang Chải, Văn Yên, Trạm Tấu.
Dự án đã hoàn thành được các mục tiêu đặt ra khi xây dựng dự án, các nội dung trọng tâm của dự án đã được hoàn thành: xác định được diện tích đất bị thoái hóa, nguyên nhân thoái hóa đất, đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất.
130
1. Thực trạng thoái hóa đất
Các loại hình thoái hóa xuất hiện trên địa bàn tỉnh bao gồm: đất bị xói mòn do mưa; đất bị khô hạn; đất bị kết von và đất bị suy giảm độ phì.
* Đất bị xói mòn do mưa
Kết quả tính toán lượng đất mất, xác định mức độ xói mòn đất của tỉnh cho thấy diện tích đất bị xói mòn là 352.499 ha, chiếm 55,71% diện tích điều tra,
trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh có 105.932 ha, chiếm 16,74% diện tích điều tra, tập trung chủ yếu ở huyện Mù Cang Chải 37.660 ha, huyện Văn Chấn
21.356 ha, huyện Trạm Tấu 22.033 ha, … trên đất lâm nghiệp, đất đồi núi chưa sử dụng; đất bị xói mòn trung bình có 61.195 ha, chiếm 9,67% diện tích điều tra,
tập trung nhiều ở huyện Văn Chấn 19.263 ha, huyện Mù Cang Chải 11.213 ha, huyện Trạm Tấu 10.482 ha; diện tích đất bị xói mòn yếu có 185.372 ha, chiếm
29,30% diện tích điều tra, nhiều nhất ở huyện Văn Yên 60.539 ha, huyện Văn Chấn 37.869 ha, Mù Cang Chải 24.847 ha, Trạm Tấu 22.424 ha, …..
* Đất bị khô hạn
Diện tích đất bị khô hạn là 599.970 ha, chiếm 94,82% diện tích điều tra, trong đó: đất bị khô hạn trung bình có diện tích lớn với 419.977 ha, chiếm
66,38% diện tích điều tra, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 53.170 ha, đất lâm nghiệp 324.075 ha, đất chưa sử dụng 42.732 ha; đất bị khô hạn nhẹ có
179.992 ha, chiếm 28,45% diện tích điều tra, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 35.588 ha, đất lâm nghiệp 142.523 ha, đất chưa sử dụng 1.881 ha.
* Đất bị kết von, đá ong hóa
Diện tích đất bị kết von là 2.169 ha (chiếm 0,34% diện tích điều tra).
* Đất bị suy giảm độ phì
Tỉnh Yên Bái có 547.420 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 86,52% diện tích điều tra của tỉnh và 79,48% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó diện tích
đất bị suy giảm độ phì nặng là 79.510 ha, chiếm 12,57% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất chưa sử dụng 38.043 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.575
ha, đất lâm nghiệp 11.913 ha; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 165.050 ha, chiếm 26,09% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm
nghiệp 135.543 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.096 ha, diện tích còn lại xuất hiện trên đất chưa sử dụng; đất bị suy giảm độ phì nhẹ là 302.860 ha, chiếm
47,87% diện tích điều tra. Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ xuất hiện nhiều trên đất lâm nghiệp 252.183 ha, đất sản xuất nông nghiệp 44.549 ha, đất chưa sử dụng 6.129 ha.
131
* Đất bị thoái hóa
Tổng hợp đánh giá các yếu tố thoái hóa trên địa bàn tỉnh đã xác định được
tổng diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra, trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, chiếm 17,54% diện tích
điều tra, phân bố nhiều trên địa bàn huyện Văn Yên, huyện Văn Chấn; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, chiếm 14,09% diện tích điều tra; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha, chiếm 41,69% diện tích điều tra.
2. Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất
a) Nguyên nhân thoái hóa đất
* Nguyên nhân tự nhiên
Khí hậu, địa hình, đất đai, thủy văn, nguồn nước có mối liên hệ trực tiếp đến loại hình và mức độ thoái hóa đất trên địa bàn tỉnh. Khí hậu và biến đổi khí
hậu biểu hiện thông qua các yếu tố khí tượng (lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi, …) theo đặc trưng về địa hình. Yếu tố đất đai cũng phản ánh đặc
trưng địa hình, khí hậu và địa chất. Với những khu vực đất mùn trên núi cao (nhóm đất A) thì đất thường ít bị thoái hóa, đối với các khu vực đất đỏ vàng khả
năng xảy ra thoái hóa dễ dàng hơn tùy theo thảm thực vật che phủ và địa hình phân bố. Cùng với đó là yếu tố thủy văn nguồn nước cũng ảnh hưởng đến quá
trình thoái hóa đất. Sức chứa của hệ thống thủy văn liên quan đến khả năng trữ nước tưới cho mùa khô và tiêu nước cho mùa mưa. Lượng nước mưa của mùa
mưa được tiêu thoái kịp thời sẽ giảm động năng dòng nước từ đó giảm mức độ bào mòn đất do dòng nước. Lượng nước mưa được tích trữ không đủ cung cấp cho mùa khô sẽ gây ra tình trạng đất bị khô hạn.
* Nguyên nhân từ quản lý, khai thác tài nguyên đất đai
Việc quản lý, khai thác tài nguyên đất một cách có hiệu quả tài nguyên đất có ý nghĩa quan trọng trong sử dụng, bảo vệ và cải tạo đất.
Công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được tiến hành thường xuyên theo định kỳ song chất lượng chưa cao.
b) Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất: giải pháp về quản lý, sử dụng đất; giải pháp về kỹ thuật.
132
II. KIẾN NGHỊ
Trên cơ sở kết quả đánh giá thoái hóa đất, đề nghị UBND tỉnh Yên Bái
chỉ đạo:
- Công bố kết quả thoái hóa đất trên cổng thông tin điện tử của tỉnh, gửi
công văn thông báo về kết quả đánh giá thoái hóa đất tới các huyện (thành phố/
thị xã) để các huyện (thành phố/ thị xã) nắm rõ tình hình thoái hóa đất của huyện
(thành phố/ thị xã) mình.
- Tuyên truyền các Sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện làm tốt
công tác khuyến nông, tuyên truyền người sử dụng đất triển khai các mô hình sử
dụng đất kết hợp, trồng cây theo đường đồng mức, trồng cây hàng năm có các
đai rừng che chắn; điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch chuyển đổi cơ
cấu cây trồng nhằm bảo vệ, cải tạo đất, phòng chống suy thoái đất.
Ngoài việc kiểm soát chặt chẽ về diện tích đất lúa, đất rừng phòng hộ và
đất rừng đặc dụng, cần tăng cường kiểm soát về chất lượng, trữ lượng rừng để
đảm bảo hệ số che phủ của đất.