BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ - yenbai.gov.vn

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ DỰ ÁN ĐIỀU TRA DIỆN TÍCH ĐẤT BỊ THOÁI HÓA

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI

Yên Bái, năm 2020

i

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1

I. TÍNH CẤP THIẾT ....................................................................................................... 1

II. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA DỰ ÁN ................................................................................ 2

III. MỤC TIÊU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ SẢN PHẨM ........................................... 3

1. Mục tiêu ....................................................................................................................... 3

2. Phạm vi ........................................................................................................................ 4

3. Nội dung ...................................................................................................................... 4

4. Sản phẩm ..................................................................................................................... 5

IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN ................................................................................ 5

V. BỐ CỤC CỦA BÁO CÁO TỔNG HỢP .................................................................. 10

Chương 1 KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI ............. 11

I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ............................................................................................ 11

1. Vị trí địa lý ................................................................................................................. 11

2. Địa hình ..................................................................................................................... 11

3. Khí hậu ...................................................................................................................... 12

4. Thủy văn .................................................................................................................... 15

II. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI .............................................. 15

1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế .............................................................. 15

2. Thực trạng phát triển ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản ...................................... 16

3. Dân số, lao động ........................................................................................................ 17

III. NHẬN XÉT CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CÓ

TÁC ĐỘNG ĐẾN THOÁI HÓA ĐẤT ......................................................................... 19

1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................................... 19

2. Điều kiện kinh tế - xã hội .......................................................................................... 20

Chương 2 ....................................................................................................................... 21

HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ................................................ 21

I. TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ...................................................................... 21

1. Nhóm đất phù sa ........................................................................................................ 22

2. Nhóm đất đen............................................................................................................. 23

ii

3. Nhóm đất đỏ vàng ..................................................................................................... 23

4. Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi ................................................................................ 26

5. Nhóm đất mùn trên núi cao ....................................................................................... 27

6. Nhóm đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ ................................................................. 27

II. ĐỘ PHÌ NHIÊU HIỆN TẠI CỦA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ....................................... 28

1. Tính chất vật lý .......................................................................................................... 28

2. Tính chất hóa học ...................................................................................................... 30

3. Tổng hợp đánh giá độ phì nhiêu của đất ................................................................... 33

Chương 3HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT TỈNH

YÊN BÁI ....................................................................................................................... 37

I. HIỆN TRẠNG VÀ BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT .................................................. 37

1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nông nghiệp .................................................... 37

2. Hiện trạng và biến động đất chưa sử dụng ................................................................ 41

II. ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP ...................................................... 41

1. Hệ thống canh tác có tưới .......................................................................................... 43

2. Hệ thống canh tác nhờ mưa ....................................................................................... 45

III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM HỆ

THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT ............................................................................................. 50

1. Đánh giá chung về hiện trạng và biến động sử dụng đất .......................................... 50

2. Đánh giá chung về hệ thống sử dụng đất .................................................................. 50

Chương 4 THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI ............................... 52

I. ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT THEO LOẠI HÌNH THOÁI HÓA ....................... 52

1. Đất bị xói mòn do mưa .............................................................................................. 52

2. Đất bị khô hạn............................................................................................................ 69

3. Đất bị kết von, đá ong hóa ......................................................................................... 77

4. Đất bị suy giảm độ phì ............................................................................................... 80

II. THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT CỦA CÁC LOẠI ĐẤT (MỤC ĐÍCH SỬ

DỤNG ĐẤT) ................................................................................................................. 92

1. Đất sản xuất nông nghiệp .......................................................................................... 92

2. Đất lâm nghiệp........................................................................................................... 94

3. Đất nuôi trồng thủy sản ............................................................................................. 94

4. Đất nông nghiệp khác ................................................................................................ 94

iii

5. Đất chưa sử dụng ....................................................................................................... 96

III. TỔNG HỢP ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT ........................................................ 96

1. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo mức độ .......................................................... 97

2. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo đơn vị hành chính ....................................... 100

Chương 5 ..................................................................................................................... 106

NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP GIẢM

THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT ................................................................................... 106

I. NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT ........................................................... 106

1. Nguyên nhân tự nhiên.............................................................................................. 106

2. Nguyên nhân từ quản lý, sử dụng đất ...................................................................... 108

II. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ, CẢI TẠO, GIẢM THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT

..................................................................................................................................... 110

1. Quan điểm, mục tiêu chiến lược phòng chống suy thoái đất .................................. 110

2. Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất bền vững góp phần giảm thiểu thoái hóa đất

thích ứng với biến đổi khí hậu ..................................................................................... 111

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 129

I. KẾT LUẬN .............................................................................................................. 129

1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ......................................................................... 129

3. Thực trạng thoái hóa đất .......................................................................................... 130

4. Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất .................... 131

II. KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 132

iv

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng 1: Tổng sản phẩm trên địa bàn phân theo khu vực kinh tế .................................. 16

Bảng 2: Dân số và mật độ dân số năm 2017 phân theo đơn vị hành chính ................... 18

Bảng 3: Kết quả thống kê diện tích theo loại đất tỉnh Yên Bái ..................................... 21

Bảng 4: Kết quả đánh giá thành phần cơ giới đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử

dụng đất) ........................................................................................................................ 29

Bảng 5: Kết quả đánh giá dung trọng đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

....................................................................................................................................... 29

Bảng 6: Kết quả đánh giá độ chua đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất) . 30

Bảng 7: Kết quả đánh giá hàm lượng chất hữu cơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất

(mục đích sử dụng đất) .................................................................................................. 31

Bảng 8: Kết quả đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích

sử dụng đất) ................................................................................................................... 31

Bảng 9: Kết quả đánh giá hàm lượng Phốt pho tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục

đích sử dụng đất) ........................................................................................................... 32

Bảng 10: Kết quả đánh giá hàm lượng Kali tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục

đích sử dụng đất) ........................................................................................................... 32

Bảng 11: Kết quả đánh giá dung tích hấp thu đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử

dụng đất) ........................................................................................................................ 33

Biểu đồ 1: Cơ cấu giá trị % độ phì đất .......................................................................... 34

Bảng 12: Kết quả đánh giá độ phì đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất) . 35

Bảng 13: Diện tích điều tra thoái hóa đất tỉnh đất tỉnh Yên Bái năm 2017 phân theo

đơn vị hành chính .......................................................................................................... 37

Bảng 14: Hiện trạng và biến động các nhóm đất chính thời kỳ 2010 - 2017 ................ 37

Bảng 15: Hiện trạng và biến động diện tích nhóm đất nông nghiệp ............................. 38

thời kỳ 2010 - 2017 ....................................................................................................... 38

Bảng 16: Hiện trạng và biến động diện tích đất sản xuất nông nghiệp ......................... 38

thời kỳ 2010 - 2017 ....................................................................................................... 38

Bảng 17: Hiện trạng và biến động diện tích đất lâm nghiệp thời kỳ 2010 - 2017 ........ 40

Bảng 18: Hiện trạng và biến động diện tích đất chưa sử dụng thời kỳ 2010 - 2016 ..... 41

v

Bảng 19: Thống kê diện tích loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái theo hệ thống

tưới ................................................................................................................................. 43

Bảng 20: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính .......... 48

Bảng 21: Phân cấp đánh giá đất bị xói mòn .................................................................. 52

Bảng 22: Hệ số C cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái .................................................... 58

Bảng 23: Hệ số P cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái .................................................... 59

Biểu đồ 2: Cơ cấu (%) đất bị xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái ........................................ 62

Bảng 24: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo loại đất ............................................... 63

Bảng 25: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính.............................. 69

Biểu đồ 3: Cơ cấu (%) đất bị khô hạn tỉnh Yên Bái ...................................................... 70

Bảng 26: Diện tích đất bị khô hạn theo loại đất ............................................................ 70

Bảng 27: Diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính ........................................... 76

Biểu đồ 4: Cơ cấu (%) đất bị kết von tỉnh Yên Bái ....................................................... 77

Bảng 28: Diện tích đất bị kết von theo loại đất ............................................................. 78

Bảng 29: Diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính ............................................ 80

Bảng 30: Diện tích đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl) theo loại đất .............................. 81

Bảng 31: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số theo loại đất........ 82

Bảng 32: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số theo loại đất ................... 82

Bảng 33: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số theo loại đất ............ 83

Bảng 34: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số theo loại đất ................... 84

Bảng 35: Diện tích đất bị suy giảm dung tích hấp thu theo loại đất ............................. 85

Biểu đồ 5: Cơ cấu giá trị % đất bị suy giảm độ phì ....................................................... 86

Bảng 36: Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhiêu theo loại đất ..................................... 86

Bảng 37: Diện tích đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính .............................. 92

Bảng 38: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa ..... 93

Bảng 39: Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa ..................... 95

Bảng 40: Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa .................. 96

Biểu đồ 6: Cơ cấu giá trị % đất bị thoái hóa ................................................................. 97

Bảng 41: Diện tích đất bị thoái hóa theo loại đất ........................................................ 100

Bảng 42: Diện tích đất bị thoái hóa chia theo loại đất và loại hình thoái hóa ............. 105

Bảng 43: Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực đất bị thoái

hóa tỉnh Yên Bái .......................................................................................................... 128

1

MỞ ĐẦU

I. TÍNH CẤP THIẾT

Đất đai là một vùng đất có ranh giới, vị trí, diện tích cụ thể và có các

thuộc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi nhưng có tính chu kỳ, có thể dự đoán

được, có ảnh hưởng tới việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai của các yếu

tố tự nhiên, kinh tế - xã hội như: thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình, địa mạo, địa

chất, thuỷ văn, thực vật, động vật cư trú và hoạt động sản xuất của con người.

Trong các điều kiện vật chất cần thiết, đất đai giữ vị trí và ý nghĩa đặc biệt quan

trọng - là điều kiện đầu tiên, là cơ sở thiên nhiên của mại quá trình sản xuất, là

nơi tìm được công cụ lao động, nguyên liệu lao dộng và nơi sinh tồn của xã hội

lòai người. Vai trò của đất đai đối với từng ngành rất khác nhau: đối với ngành

phi nông nghiệp đất đai là cơ sở không gian và vị trí để hoàn thiện quá trình lao

động; đối với ngành nông-lâm nghiệp đất đai là yếu tố tích cực của quá trình sản

xuất, là điều kiện vật chất - cơ sở không gian, đồng thời là đối tượng lao

động(luôn chịu sự tác động của quá trình sản xuất như cày, bừa, xới xáo....) và

công cụ hay phương tiện lao động (sử dụng để trồng trọt, chăn nuôi...). Quá trình

sản xuất nông - lâm nghiệp luôn liên quan chặt chẽ với độ phì nhiêu quá trình

sinh học tự nhiên của đất.

Thực tế cho thấy trong quá trình phát triển xã hội loài người, sự hình

thành và phát triển của mọi nền văn minh vật chất - văn minh tinh thần, các tinh

thành tựu kỹ thuật vật chất - văn hoá khoa học đều được xây dựng trên nền tảng

cơ bản sử dụng đất. Kinh tế xã hội phát triển mạnh,cùng với sự tăng dân số

nhanh đã làm cho mối quan hệ giữa người và đất ngày càng căng thẳng, những

sai lầm liên tục của con người trong quá trình sử dụng đất đã dẫn đến huỷ hoại

mội trường đất, một số công năng nào đó của đất đai bị yếu đi, quá trình thoái

hóa đất xuất hiện và biểu hiện ngày càng rõ rệt với các biểu hiện bị xói mòn, bị

suy giảm độ phì, bị khô hạn, bị kết von.

Yên Bái là tỉnh miền núi nằm sâu trong nội địa thuộc vùng Trung du và

miền núi phía Bắc. Yên Bái có 9 đơn vị hành chính trong đó có 2 huyện vùng

cao Trạm Tấu, Mù Cang Chải (đồng bào Mông chiếm trên 80%) nằm trong 61

huyện nghèo, đặc biệt khó khăn của cả nước. Địa hình Yên Bái phức tạp, nhiều

khu vực bị chia cắt mạnh, đặc biệt khu vực dãy Hoàng Liên Sơn - Pú Luông.

Khí hậu Yên Bái phân mùa rõ nét, 85% lượng mưa tập trung vào mùa mưa (từ

tháng 4 đến tháng 10). Hoạt động sản xuất chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, chưa

ứng dụng rộng rãi công nghệ mới. Quá trình sử dụng đất chưa đi đôi với bảo vệ

2

cải tạo đất. Do đó nhiều nơi đã xuất hiện tình trạng đất bị xói mòn, khô hạn, suy

giảm độ phì, ...Vì vậy thực hiện dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên

địa bàn tỉnh Yên Bái” là cần thiết.

Kết quả điều tra, đánh giá thoái hóa đất tỉnh Yên Bái được thực hiện kỳ

đầu vào năm 2017 sẽ cung cấp thông tin số liệu cho hệ thống theo dõi quản lý sử

dụng đất và hệ thống chỉ tiêu thống kê Quốc gia; làm căn cứ lập, điều chỉnh quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021 - 2030 và phục vụ nhu cầu khai thác

thông tin về tài nguyên đất cho các hoạt động kinh tế, xã hội, nghiên cứu khoa

học và các nhu cầu khác của tỉnh.

Ngoài ra kết quả dự án sẽ cung cấp dữ liệu về thực trạng thoái hóa đất của

cấp tỉnh để tích hợp vào cơ sở dữ liệu đất đai của tỉnh và cả nước, góp phần

hoàn thiện hệ thống thông tin đất đai hiện đại, theo mô hình tập trung, thống

nhất, phục vụ đa mục tiêu.

II. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA DỰ ÁN

- Luật Đất đai năm 2013;

- Nghị quyết số 17/2011/QH13 ngày 22/11/2011 của Quốc hội nước

CHXHCN Việt Nam, Khóa XIII, Kỳ họp thứ 2 về Quy hoạch sử dụng đất đến

năm 2020 và Kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2011 - 2015) cấp quốc gia;

- Nghị định số 130/2013/NĐ-CP ngày 16/10/2013 của Chính phủ về sản

xuất và cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích;

- Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định

chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai;

-Quyết định số 204/2006/QĐ-TTg ngày 02/9/2006 của Thủ tướng Chính

phủ ban hành Chương trình hành động quốc gia chống sa mạc hóa giai đoạn

2006 - 2010 và định hướng đến năm 2020;

- Quyết định số 43/2010/QĐ-TTg ngày 02/6/2010 của Thủ tướng Chính

phủ về việc ban hành Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia;

- Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 12/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ

về phê duyệt Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020.

- Quyết định 2157/2013/QĐ-TTg ngày 11/11/2013 của Thủ tướng Chính

phủ ban hành Bộ chỉ tiêu giám sát, đánh giá phát triển bền vững địa phương giai

đoạn 2013-2020;

3

- Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ Tài nguyên

và Môi trường ban hành Quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất;

- Thông tư số 15/2012/ TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ Tài nguyên

và Môi trường ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật điều tra thoái hóa đất;

- Thông tư số 49/2013/TT-BTNMT ngày 26/12/2013 sửa đổi, bổ sung

một số quy định của Thông tư số 15/2012/ TT-BTNMT ngày 26/11/2012 của Bộ

Tài nguyên và Môi trường ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật điều tra thoái

hóa đất;

- Thông tư số 35/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ Tài nguyên và

Môi trường về việc quy định điều tra, đánh giá đất đai;

- Thông tư số 60/2015/TT-BTNMT ngày 25/12/205 của Bộ Tài nguyên và

Môi trường quy định kỹ thuật điều tra, đánh giá đất đai;

- Công văn số 5750/BTNMT-TCQLĐĐ ngày 27/12/2014 của Bộ Tài

nguyên và Môi trường về việc thực hiện Tổng điều tra, đánh giá tài nguyên đất

đai toàn quốc;

- Công văn số 223/UBND-TNMT ngày 03/02/2016 của UBND tỉnh Yên

Bái về việc triển khai xây dựng dự án Điều tra tỷ lệ diện tích đất bị thoái hóa và

dự án điều tra tỷ lệ diện tích đất được bảo vệ, duy trì đa dang sinh học trên địa

bàn tỉnh Yên Bái.

III. MỤC TIÊU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ SẢN PHẨM

1. Mục tiêu

- Đánh giá thực trạng thoái hóa đất, xác định cụ thể nguyên nhân cũng

như xu thế và các quá trình thoái hóa đất làm cơ sở đề xuất giải pháp cải tạo,

phục hồi và khai thác sử dụng đất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

- Đề ra các giải pháp bảo vệ, cải tạo đất và định hướng quản lý, sử dụng

đất bền vững; đồng thời giúp nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà

nước về đất đai, đảm bảo tài nguyên đất đai được quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu

quả phục vụ công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đánh giá kinh tế đất

và xây dựng chiến lược, định hướng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội

trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa của tỉnh Yên Bái.

- Giám sát chặt chẽ tình hình diễn biến chất lượng tài nguyên đất đai và

đánh giá tác động, ảnh hưởng của chính sách, pháp luật về đất đai đến tài

nguyên đất đai để đề xuất các cơ chế, chính sách, biện pháp nhằm bảo vệ, nâng

4

cao chất lượng tài nguyên đất đai, góp phần hoàn thiện hệ thống thông tin đất

đai hiện đại, tập trung, thống nhất.

- Cung cấp dữ liệu về tài nguyên đất để tích hợp vào cơ sở dữ liệu đất đai

của tỉnh nhằm giám sát chặt chẽ tình hình diễn biến chất lượng tài nguyên đất

đai; góp phần hoàn thiện hệ thống thông tin đất đai hiện đại, tập trung, thống

nhất và phục vụ đa mục tiêu.

- Cung cấp số liệu cho hệ thống theo dõi quản lý sử dụng đất và hệ thống chỉ

tiêu thống kê Quốc gia và phục vụ nhu cầu thông tin về tài nguyên đất cho các hoạt

động kinh tế, xã hội, nghiên cứu khoa học và các nhu cầu khác của Nhà nước.

2. Phạm vi

Theo Quyết định số 3277/QĐ-UBND ngày 01 tháng 12 năm 2016 của

UBND tỉnh Yên Bái về việc phê duyệt Đề cương, nhiệm vụ - dự toán Dự án

điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên địa bàn tỉnh Yên Bái, thực hiện dự án điều

tra thoái hóa đất trên toàn bộ phạm vi đất tỉnh Yên Bái, với các loại đất sau: đất

sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất nuôi trồng thủy sản, đất nông nghiệp

khác, đất chưa sử dụng (đất bằng chưa sử dụng và đất đồi núi chưa sử dụng).

Diện tích đất điều tra trong dự án này áp dụng cho tỉnh Yên Bái được xác

định như sau:

Diện tích đất điều tra =

Đất sản xuất nông nghiệp +Đất lâm nghiệp +Đất nuôi trồng thủy sản +Đất nông nghiệp khác + Đất chưa sử dụng (đất bằng chưa sử dụng và đất đồi núi chưa sử dụng)

= 119.057 + 466.603 + 2.342 + 95 + 44.618

= 632.715(ha)

3. Nội dung

- Điều tra thu thập thông tin tài liệu, khảo sát thực địa và lấy mẫu đất,

phân tích mẫu đất phục vụ đánh giá thực trạng thoái hóa đất tỉnh Yên Bái;

- Đánh giá thực trạng thoái hóa đất theo loại đất và loại hình thoái hóa

tỉnh Yên Bái;

- Xây dựng bản đồ đất bị thoái hóa kỳ đầu tỉnh Yên Bái ;

- Thống kê diện tích đất bị thoái hóa theo loại hình và loại đất;

- Xây dựng báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra thoái hóa đất tỉnh

Yên Bái” và báo cáo tổng kết Dự án.

5

4. Sản phẩm

- Báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa trên

địa bàn tỉnh Yên Bái” và báo cáo tổng kết Dự án.

- Bảng tổng hợp Hệ thống chỉ tiêu thống kê diện tích đất bị thoái hóa theo

loại hình thoái hóa và loại đất tỉnh Yên Bái.

- Báo cáo chuyên đề “Thực trạng và nguyên nhân thoái hóa đất tỉnh Yên Bái”.

- Bản đồ thoái hóa đất kỳ đầu tỉnh Yên Bái, tỷ lệ 1/100.000.

- Bản đồ chuyên đề: bản đồ đất bị suy giảm độ phì kỳ đầu; bản đồ đất bị

khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa kỳ đầu; bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa

kỳ đầu của của tỉnh Yên Bái, tỷ lệ 1/100.000.

IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN

Các phương pháp sử dụng trong Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa

trên địa bàn tỉnh Yên Bái”:

1. Phương pháp điều tra, thu thập thông tin tài liệu

- Phương pháp điều tra thu thập các số liệu thứ cấp: điều tra tại Sở Tài

nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái, các Sở, ban, ngành có liên quan, các Bộ,

ban, ngành Trung ương và các cơ quan nghiên cứu…

- Phương pháp điều tra phỏng vấn bao gồm: phỏng vấn theo nhóm và

phỏng vấn cá nhân các thông tin về phương thức sử dụng đất, cơ cấu cây trồng,

đầu tư đầu vào, thời vụ, đầu ra, tình hình sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực

vật tại điểm lấy mẫu.

+ Phỏng vấn cá nhân: đối tượng phỏng vấn là các chủ sử dụng đất nông

nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản… và những người có kinh nghiệm (cán bộ địa

chính xã, trưởng các thôn, bản…) để có thể thu thập được những tin tức quan

trọng và có độ tin cậy về các vấn đề có liên quan đến các vấn đề quản lý, sử

dụng đất của địa phương.

+ Phỏng vấn theo nhóm: có thể tiến hành một cách ngẫu nhiên bằng cách

trao đổi thông tin với những người gặp ngoài thực địa hoặc có thể phỏng vấn

chính thức có chuẩn bị trước. Các nhóm chính thức được lựa chọn theo các đối

tượng sử dụng đất khác nhau hoặc được lựa chọn hỗn hợp của các đối tượng này.

- Phương pháp điều tra nhanh nông thôn (RRA) theo mẫu phiếu được sử

dụng trong điều tra thu thập thông tin về mức độ đầu tư cho các loại sử dụng đất,

6

tình hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, diễn biến năng suất cây trồng trong 10

năm trở lại đây, các vấn đề có liên quan đến quá trình hình thành và nguyên

nhân thoái hóa đất.

- Phương pháp điều tra theo tuyến và điều tra điểm được áp dụng trong

điều tra phục vụ xây dựng các bản đồ chuyên đề: bản đồ đất bị suy giảm độ phì;

bản đồ đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa; bản đồ đất bị kết von, đá ong

hóa; bản đồ đất bị xói mòn.

2. Phương pháp lấy mẫu, bảo quản mẫu

* Phương pháp lấy mẫu đất: phương pháp lấy mẫu phân tích để đánh giá

môi trường đất được áp dụng theo quy định chung của phương pháp lấy mẫu

phân tích tính chất hóa học và vật lý của đất. Có 2 cách lấy mẫu chính là:

+ Mẫu cá biệt: mẫu được lấy tại một vị trí xác định. Những mẫu này là

mẫu duy nhất ban đầu, đồng thời là mẫu chung được xử lý để phân tích.

+ Mẫu hỗn hợp: mẫu được lấy hỗn hợp từ nhiều mẫu riêng biệt ban đầu

trộn thành mẫu chung đại diện cho một phạm vi đất được khảo sát. Tùy theo

hình dáng và địa hình mảnh đất, lấy ít nhất 5 điểm phân bố đều trên toàn diện

tích theo quy tắc đường chéo, đường vuông góc hoặc đường dích dắc. Tránh lấy

mẫu ở các vị trí đặc thù như nơi đổ phân, vôi hay những vị trí gần bờ và các vị

trí quá trũng hay quá cao.

* Bảo quản mẫu:

Mẫu đất được lấy sau đó cho vào túi vải hoặc nhựa ghi ký hiệu mẫu và có

phiếu ghi mẫu, độ sâu, địa điểm, tọa độ, ngày và người lấy mẫu.

3. Phương pháp phân tích đất trong phòng thí nghiệm

Phân tích các chỉ tiêu lý, hóa học của đất gồm: dung trọng, độ chua của

đất (pHKCl), chất hữu cơ tổng số (OM%), thành phần cơ giới (cát, cát mịn,

limon, sét), dung tích hấp thu (CEC), nitơ tổng số (N%), phốt pho tổng số

(P2O5%), kali tổng số (K2O%), lưu huỳnh tổng số và tổng số muối tan.

- Dung trọng: phương pháp ống đóng Copexki

- Độ chua (được thể hiện bằng chỉ số pHKCl): Đo bằng máy đo pH. Chiết

đất theo tỷ lệ đất: dung dịch KCl 1M = 1:5

- OM (%): phương pháp Walkley - Black, OM (%) = OC (%) *1,724

- Thành phần cơ giới: phương pháp ống hút Rôbinsơn

7

- CEC: phương pháp Amôn axetat (pH = 7)

- Nitơ tổng số (N%): phương pháp Kjendahl

- Phốt pho tổng số (P2O5%): phương pháp so màu (Spectro photometer)

- Kali tổng số (K2O%): phương pháp quang kế ngọn lửa (Flam

photometer)

4. Phương pháp xây dựng các loại bản đồ

* Bản đồ độ phì nhiêu đất và bản đồ đất bị suy giảm độ phì

Phân cấp từng nhóm chỉ tiêu dùng trong xây dựng bản đồ độ phì nhiêu của

đất được thể hiện theo các chỉ tiêu sau đây: loại đất; độ chua, dung tích hấp thu

(CEC), nitơ tổng số (N%), phốt pho tổng số (P2O5%), kali tổng số (K2O%).

Các chỉ tiêu này được chia thành các cấp khác nhau sau đó tổ hợp theo đa

số để phân ngưỡng ra các mức cao, trung bình và thấp. Các thông tin được

khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền sau đó được xây dựng thành các bản đồ

chuyên đề, tổng hợp các bản đồ chuyên đề này sẽ thành lập được bản đồ độ phì

nhiêu của đất.

Bản đồ đất bị suy giảm độ phì được xây dựng bằng cách: xác định được

sự thay đổi tăng hay giảm hàm lượng các chỉ tiêu trên so với tiêu chuẩn nền đã

được xác định đối với từng khoanh đất trên bản đồ ((∆s = ∆(t) - ∆nền)). Kết quả

xử lý so sánh thông tin được thực hiện trong trong cơ sở dữ liệu bằng phần mềm

ArcGIS sau đó chiết xuất thông tin về sự tăng giảm và biên tập thông tin như

thành lập bản đồ chuyên đề.

Kết quả tổng hợp đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo phương pháp đánh

giá đa chỉ tiêu (MCE) thể hiện theo các mức: không suy giảm, suy giảm nhẹ, suy

giảm trung bình và suy giảm nặng.

* Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp

Xây dựng bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp trên cơ sở:

- Lựa chọn các chỉ tiêu để xác định loại sử dụng đất nông nghiệp;

- Xác định phạm vi phân bố của các loại sử dụng đất nông nghiệp theo tài

liệu thu thập;

- Xử lý phiếu điều tra tình hình sử dụng đất nông nghiệp;

- Nhập kết quả điều tra thực địa về các loại sử dụng đất nông nghiệp lên

8

bản đồ hiện trạng sử dụng đất, xác định, bổ sung và chỉnh lý ranh giới của các

loại sử dụng đất nông nghiệp;

- Biên tập bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp;

- Thống kê và tổng hợp diện tích của các loại sử dụng đất nông nghiệp

theo cấp đơn vị hành chính tương ứng;

Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp được xây dựng bằng phương pháp

điều tra bổ sung trên thực địa theo tuyến lát cắt kết hợp tham vấn ý kiến chuyên

gia, cán bộ nông lâm nghiệp tại địa phương và phỏng vấn nông hộ để xác định

rõ ràng hơn từng loại sử dụng đất trên cơ sở các thông tin về hiện trạng sử dụng

đã có trên bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2015 cấp huyện và cấp tỉnh sau đó

khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền biên tập và hoàn thiện thông tin như thành

lập bản đồ chuyên đề.

* Bản đồ đất bị xói mòn

Bản đồ đất bị xói mòn được xây dựng theo phương pháp mô hình hóa

trong GIS và Viễn thám tính toán lượng đất xói mòn theo phương trình mất đất

phổ dụng của Wischmeier và Smith có dạng:

A = R.K.L.S.C.P

Trong đó: Mỗi một yếu tố đều được thể hiện và tính toán số liệu trên bản

đồ chuyên đề dưới dạng dữ liệu RASTER. Tổng hợp chồng ghép, phân tích các

lớp dữ liệu bản đồ RASTER đơn tính dưới đây để có bản đồ xói mòn.

A: Bản đồ xói mòn của năm xây dựng, thể hiện lượng đất mất trung bình năm chuyển tới chân sườn (kg/m2.năm),

R:

Bản đồ hệ số xói mòn do mưa thể hiện mức độ ảnh hưởng của lượng mưa hàng năm tới xói mòn đất. Bản đồ xói mòn đất được xây dựng từ số liệu quan trắc mưa (và các yếu tố liên quan đến mưa như cường độ mưa, động năng mưa) và bản đồ hiện lượng mưa trung bình đã có của vùng (KJ.mm/m2.h.năm),

K:

Bản đồ hệ số xói mòn của đất thể hiện ảnh hưởng của các tính chất vật lý (cấu trúc, kết cấu, thành phần cấp hạt) và hóa học của đất (hàm lượng chất hữu cơ trong đất) đến khả năng xói mòn của các loại đất khác nhau. Bản đồ hệ số xói mòn của đất được xây dựng từ các kết quả phân tích và xác định tính chất vật lý và hóa học của đất trong phòng thí nghiệm.(kg.h/KJ.mm),

9

L:

Bản đồ hệ số chiều dài sườn dốc thể hiện ảnh hưởng của yếu tố địa hình đến khả năng xói mòn của đất trên các khu vực địa hình sườn khác nhau. Bản đồ hệ số chiều dài sườn dốc được xây dựng từ mô hình số độ cao (DEM) trên cơ sở phân chia các lưu vực xác định các dòng phân thủy, tụ thủy và chiết tách độ dài sườn. Hoặc sử dụng ảnh viễn thám: giao thoa, 2 cặp ảnh hoặc phương pháp dùng dữ liệu LIDAR tùy vào điều kiện của dữ liệu đầu vào.

S:

Bản đồ hệ số độ dốc thể hiện ảnh hưởng của các cấp độ dốc đến lượng đất bị xói mòn. Bản đồ độ dốc được xây dựng từ mô hình số độ cao (DEM) hoặc sử dụng ảnh viễn thám: giao thoa, 2 cặp ảnh hoặc phương pháp dùng dữ liệu LIDAR tùy vào điều kiện của dữ liệu đầu vào, sau đó chiết tách thông tin độ dốc theo hai dạng đơn vị phần trăm và theo độ.

C:

Bản đồ hệ số che phủ thực vật, thể hiện khả năng che phủ của các loại thực vật khác nhau theo mức độ phát tán ở từng thời kỳ sinh trưởng của chúng và theo mùa từ đó ảnh hưởng đến khả năng ngăn ngừa các tác động của mưa lên quá trình xói mòn đất. Bản đồ hệ số che phủ thực vật được xây dựng trên cơ sở bản đồ hiện trạng sử dụng đất của năm 2014 kết hợp điều tra thực địa, phỏng vấn chuyên gia lâm nghiệp, phỏng vấn những người dân có kinh nghiệm (hoặc tư liệu viễn thám kết hợp điều tra thực địa để chọn mẫu giải đoán ảnh trong trường hợp sẵn có tư liệu ảnh viễn thám)

P:

Bản đồ hệ số canh tác bảo vệ đất thể hiện ảnh hưởng của việc áp dụng các kỹ thuật canh tác, các phương thức canh tác khác nhau đến khả năng xói mòn của đất. Bản đồ hệ số canh tác bảo vệ đất được xây dựng trên cơ sở điều tra khoanh vẽ theo tuyến trên thực địa và điều tra phỏng vấn chuyên gia lâm nghiệp, các số liệu điều tra thống kê khác để xác định chung cho toàn khu vực dự án.

* Bản đồ đất bị khô hạn, hoang hoá

Các khu vực bị hoang hoá được xác định trên cơ sở điều tra thực địa

khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010 và đưa lên bản

đồ nền.

Mức độ khô hạn được đánh giá qua chỉ số khô hạn, chỉ số này được xác

định cho từng trạm theo công thức

Chỉ số khô hạn tháng (Kth) = Lượng bốc hơi tháng (E(th))

Lượng mưa tháng (R(th))

Lượng bốc hơi (E) được xác định theo công thức thực nghiệm của Ivanốp,

nhà khí tượng học của Nga đề xuất, như sau:

E= 0,0018x(T+25)2x(100-U)

10

Trong đó, T là nhiệt độ không khí (0C), U là độ ẩm không khí tương đối

(%), 0,0018 là hệ số kinh nghiệm không đổi

Các dữ liệu khô hạn được xác định cho từng trạm theo từng tháng, căn cứ

vào số tháng khô hạn trong năm để xác định mỗi khu vực ở mức độ hạn nào sau

đó nội suy, có tính đến tác động của địa hình, xây dựng bản đồ khô hạn cho toàn

khu vực thực hiện dự án:

Kết hợp hai lớp thông tin khô hạn và hoang hóa biên tập thông tin như

thành lập bản đồ chuyên đề có được bản đồ đất bị khô hạn, hoang hóa.

* Bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa

Các thông tin cho bản đồ phân bố các khu vực xuất hiện kết von, đá ong

hóa được tổng hợp từ bản đồ đất kết hợp với kết quả điều tra lấy mẫu đất và mô

tả ngoài thực địa sau. Các thông tin được khoanh vẽ trực tiếp lên bản đồ nền sau

đó được xây dựng thành bản đồ đất bị kết von, đá ong hóa, biên tập thông tin

như thành lập bản đồ chuyên đề.

5. Các phương pháp khác

- Phương pháp kế thừa: kế thừa các tài liệu, bản đồ đã có liên quan đến

nội dung của dự án;

- Phương pháp chuyên gia: tham khảo các ý kiến của các chuyên gia có

kinh nghiệm trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường;

- Phương pháp phân tích, thống kê: đánh giá phân tích số liệu, thống kê số

liệu bằng phần mềm Excel và SPSS.

V. BỐ CỤC CỦA BÁO CÁO TỔNG HỢP

Báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra diện tích đất bị thoái hóa

trên địa bàn tỉnh Yên Bái” được trình bày ngoài phần Mở đầu, Kết luận được

chia thành 5 chương:

Chương 1: Khái quát điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội.

Chương 2: Hiện trạng tài nguyên đất và độ phì nhiêu hiện tại của đất tỉnh

Yên Bái.

Chương 3: Hiện trạng sử dụng đất và đặc điểm sử dụng đất tỉnh Yên Bái.

Chương 4: Thực trạng thoái hóa đất tỉnh Yên Bái.

Chương 5: Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu

thoái hóa đất.

11

Chương 1

KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ - XÃ HỘI

I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

1. Vị trí địa lý

Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng núi phía bắc nước ta, có tổng

diện tích tự nhiên là 688.767 ha; tọa độ địa lý của tỉnh là 21014’ đến 22017’ vĩ độ

Bắc, 103056’ đến 105003’ kinh độ Đông. Tỉnh có giáp ranh với vùng núi Tây

Bắc và vùng trung du Bắc Bộ:

Phía Bắc giáp tỉnh Lào Cai.

Phía Nam giáp tỉnh Phú Thọ.

Phía Đông giáp tỉnh Tuyên Quang.

Phía Tây giáp tỉnh Sơn La.

Toàn tỉnh có 9 đơn vị hành chính gồm 7 huyện là Văn Chấn, Văn Yên,

Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên, Trạm Tấu, Mù Cang Chải, 1 thị xã Nghĩa lộ và

thành phố Yên Bái. Vùng đất của tỉnh chia thành 3 lưu vực của 3 sông chính:

Sông Thao, sông Chảy và sông Đà nằm trong lưu vực sông Hồng.

2. Địa hình

Yên Bái là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi

Hoàng Liên - Púng Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ.

Đổng thời Yên Bái cũng là vùng tiếp giáp giữa vùng núi Tây Bắc và vùng núi

Đông Bắc. Các dãy núi đều chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Yên Bái

mang đặc trưng địa hình núi nên đất đai của tỉnh Yên Bái có địa hình phức tạp,

bị chia cắt bởi các dãy núi cao, sông suối và thung lũng hẹp, có thể phân thành

các đặc trưng địa hình như sau:

- Địa hình núi cao và cao nguyên: Nằm trong 3 hệ thống núi chính:

+ Hệ thống núi Hoàng Liên Sơn - Púng Luông chiếm toàn bộ diên tích hữu

ngạn sông Thao, hướng chính của dãy Hoàng Liên Sơn là Tây Bắc xuống Đông

Nam, độ cao trung bình từ 1.700 m - 2.800 m, núi thường bị chia cắt mạnh.

+ Hệ thống núi cổ Con Voi: chạy dọc theo đường phân thuỷ giữa sông

Thao và sông Chảy, hướng chính là Tây Bắc xuống Đông Nam, độ cao trung

bình từ 400 - 1.400 m, đỉnh tròn, độ dốc trung bình 30 - 400. Sườn thoải hơn và

độ chia cắt cũng yếu hơn dãy Hoàng Liên Sơn - Púng Luông.

12

+ Hệ thống núi đá vôi: vách dựng đứng, đỉnh nhọn, có độ cao trung bình

400 - 800 m xen kẽ với những đồi bát úp thấp nằm ở phía Đông Bắc và một

phần phía Đông của tỉnh.

- Địa hình đồi núi thấp: có đỉnh khum tròn, sườn thoải, có nhiều đồi bát

úp mang đặc trưng địa hình vùng trung du của miền bắc Viêt Nam. Đây là phần

cuối của dãy núi Con voi và một phần dãy Hoàng Liên Sơn. Độ cao bình quân

dưới 400 m, có tiềm năng phát triển nông nghiêp.

- Địa hình bồn địa: có kiểu đặc trưng theo kiểu hồ cạn vùng đứt gãy sông

Hồng, sông Chảy và thềm lục địa, đáng chú ý là bồn địa Lục Yên, Văn Chấn với

những đặc trưng: Ở giữa những dãy núi bao quanh, địa hình bằng phẳng của một

vùng hồ, vịnh biển được lấp đầy các thể trầm tích, trên đó nổi những dãy đồi

thấp thoải, độ dốc 150- 200 của nền phiến thạch sét hoặc các núi đá vôi dạng đảo

nổi lên rải rác giữa nền trầm tích hồ, điển hình là bồn địa Lục Yên.

- Địa hình thung lũng: là kiểu địa hình đặc trưng của các nếp đứt gãy sông

Hồng và sông Chảy. Ở đây hình thành các dải đất phù sa không liên tục ở hai

bên sông. Ngoài ra còn có những thung lũng nhỏ hẹp là kiểu đặc trưng của các

đường trũng ngòi giữa vùng đồi núi với các ngòi suối như ngòi Thia, ngòi Lâu...

3. Khí hậu

Đặc trưng của khí hậu Yên Bái là nhiệt đới gió mùa, nắng và mưa nhiều,

nền nhiệt cao. Nhiệt độ trung bình ít biến động trong năm (khoảng 18 - 200C),

cao nhất 37 - 390C, thấp nhất 2 - 40C. Gió thịnh hành là gió mùa đông bắc và gió

mùa đông nam. Mưa nhiều nhưng phân bố không đều, lượng mưa trung bình

1.800 - 2.000 mm/ năm, cao nhất tới 2.204 mm/ năm và thấp nhất cũng đạt

1.106 mm/ năm. Một số vùng tiểu khí hậu vào tiết xuân thường có mưa dầm

triền miên.

Các mùa chính trong năm

Khí hậu Yên Bái có 2 mùa rõ rệt gồm:

- Mùa lạnh: từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, vùng thấp lạnh kéo dài từ

115 - 125 ngày, vùng cao mùa lạnh đến sớm và kết thúc muộn nên dài hơn vùng

thấp, vùng cao từ 1.000 m trở lên hầu như không có mùa nóng, nhiệt độ trung

bình ổn định dưới 200C, cá biệt có nơi xuống 00C, có sương muối, băng tuyết;

thường bị hạn hán đầu mùa lạnh (tháng 12 - tháng 1), cuối mùa thường có mưa

phùn, điển hình là khu vực thành phố Yên Bái , Trấn Yên, Yên Bình.

13

- Mùa nóng: từ tháng 5 đến tháng 10 là thời kỳ nóng ẩm, nhiệt độ trung

bình ổn định trên 250 C, tháng nóng nhất 39 - 400C, mùa nóng cũng chính là mùa

mưa nhiều, lượng mưa trung bình từ 1.200 - 1.600 mm/ năm và thường kèm

theo gió xoáy, mưa lũ gây ra lũ quét ngập lụt. Sự phân bố ngày mưa, lượng mưa

tùy thuộc vào địa hình theo hướng giảm dần từ Đông sang Tây theo địa bàn tỉnh.

Theo thung lũng sông Hồng giảm dần từ Đông Nam lên Tây Bắc. Nhưng trong

vùng thung lũng sông Chảy lại giảm dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam.

Chế độ mưa:

Yên Bái thuộc vùng có lượng mưa trung bình, theo số liệu của khí tượng thủy

văn tỉnh, tổng lượng mưa trung bình tại Yên Bái là: 1.888,9 mm/ năm; Lục Yên

1.926,8 mm/ năm; Nghĩa Lộ 1.449,7 mm/ năm; Mù Cang Chải 1.713,7 mm/ năm.

Phân bố lượng mưa theo xu hướng tăng dần từ vùng thấp đến vùng cao và

lượng mưa phân bố không đồng đều các tháng trong năm, tháng mưa nhiều nhất

là tháng 5 đến tháng 9 (từ 161,84 đến 429,4 mm); các tháng mưa ít nhất là tháng

12 đến tháng 3 (từ 13,3 đến 72,7 mm).

Vào mùa mưa, nhiều nơi trong tỉnh Yên Bái xảy ra mưa lớn, nhất là các

khu vực phía Tây như Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Nghĩa Lộ, Văn Chấn, khi có

mưa lớn rất dễ gây ra lũ ống, lũ quét và sạt lở đất gây thiệt hại về người và tài

sản cũng như cơ sở hạ tầng.

Chế độ ẩm:

Theo số liệu khí tượng thì độ ẩm tương đối, trung bình năm tại các trạm:

Yên Bái là 86%; Văn Chấn 83%, Mù Cang Chải 81%. Sự chênh lệch về độ ẩm

giữa các tháng trong năm của các vùng trong tỉnh lệch nhau không lớn, càng lên

cao độ ẩm tương đối giảm xuống. Độ ẩm giữa các tháng có sự chênh lệch, do độ

ẩm phụ thuộc vào lượng mưa và chế độ bốc hơi (chế độ nhiệt và chế độ gió),

tháng có độ ẩm lớn nhất là tháng 2,3,4,5,6,7 từ 80% - 89%, những tháng có độ

ẩm thấp nhất là tháng 11,12, 1 có độ ẩm từ 77% - 85%.

Các hiện tượng thời tiết khác:

Sương muối: xuất hiện chủ yếu ở độ cao trên 600m, càng lên sao số ngày

có sương muối càng nhiều. Vùng thấp thuộc thung lũng sông Hồng, sông Chảy

ít xuất hiện.

Mưa đá: xuất hiện rải rác ở một số vùng, thường xuất hiện vào cuối mùa

xuân đầu mùa hạ và thường đi kèm với hiện tượng dông và gió xoáy cục bộ.

14

Ngoài ra ở các vùng cao trên 1.000 m thỉnh thoảng còn có băng tuyết vào

giữa mùa đông.

Các vùng khí hậu:

Với các nét đặc trưng trên có thể chia khí hậu Yên Bái thành hai vùng khí

hậu lớn, có ranh giới được xác định bởi đường phân thủy của dãy núi cao theo

hướng Tây Bắc - Đông Nam, dọc theo hữu ngạn sông Hồng.Trong hai vùng lớn

lại có tiểu vùng với những đặc biệt khác biệt.

Vùng phía Tây:

Phần lớn vùng này có độ cao trung bình trên 700 m, địa hình chia cắt

mạnh, mang tính chất khí hậu á nhiệt đới và ôn đới, ít chịu ảnh hưởng của gió

mùa Đông Bắc. Có gió Tây Nam nóng, khô nên khí hậu vùng này có nét đặc

trưng là nắng nhiều, ít mưa so với vùng phía Đông. Xuất phát từ các yếu tố địa

hình, khí hậu, đặc thù có thể chia vùng này thành 3 tiểu vùng sau:

Tiểu vùng Mù Cang Chải: vùng này có độ cao trung bình từ 900 m, có

nhiều nắng nhất tỉnh và chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam. Do độ cao địa

hình lớn nên nhiệt độ thấp, nhiệt độ trung bình 18 - 200C, về mùa đông lạnh có

khi xuống tới 00C.Tổng nhiệt độ năm 6.500 - 7.0000C, lượng mưa: 1.800 - 2.000

mm/ năm; độ ẩm 80%.

Tiểu vùng Tây Nam Văn Chấn: vùng này có độ cao trung bình 800m, phía

Bắc nhiều mưa, phía Nam là vùng ít mưa nhất tỉnh. Nhiệt độ trung bình là 18 -

200C, mùa đông nhiệt độ xuống tới 10C, lượng mưa 1.800 mm/ năm, độ ẩm 84%.

Tiểu vùng Văn Chấn - Tú Lệ: độ cao trung bình vùng này 250 - 300 m, có

thung lũng Mường Lò với diện tích trên 2.200 ha, nhiệt độ trung bình 22 - 230C,

tổng nhiệt độ cả năm 8.0000C, độ ẩm 83% thích hợp phát triển cây lương thực, cây

công nghiệp chè, đặc biệt chè tuyết vùng cao, quế, cây ăn quả và cây lâm nghiệp.

Vùng phía Đông:

Khí hậu này chịu ảnh hưởng nhiều của gió mùa Đông Bắc, mưa nhiều về

cả số ngày và lượng mưa. Mưa phùn kéo dài ở thành phố Yên Bái và huyện Trấn

Yên. Nhiệt độ trung bình 21 - 220C, lượng mưa bình quân 1.800 - 2.000 mm/

năm, có hai tiểu vùng sau:

Tiểu vùng Nam Trấn Yên - Văn Yên - Thành phố Yên Bái - Ba Khe; thuộc

thung lũng sông Hồng, dưới chân hệ thống núi Hoàng Liên Sơn - Pú Luông, nhiệt

độ trung bình 23 - 240C, tổng nhiệt độ 8.0000C, lượng mưa bình quân 1.800 -

15

2.200 mm/ năm và vùng có mưa phùn kéo dài trong thời kỳ đầu năm.

Tiểu vùng Lục Yên - Yên Bình: Thuộc thung lũng sông chảy- hồ Thác

Bà, là vùng có diện tích mặt nước nhiều nhất tỉnh (hồ Thác Bà diện tích 19.050

ha), có khí hậu ôn hòa.

4. Thủy văn

Tỉnh Yên Bái có hê thống sông suối khá dày đặc và phân bố tương đối đều;

trong đó có 2 hệ thống chính là sông Thao và sông Chảy.

- Sông Thao là dòng chảy chính của sông Hồng bắt nguồn từ Trung quốc

chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Sông Thao chảy qua địa phận tỉnh Yên

Bái dài 100 km bắt đầu từ Lang Thíp (Văn Yên) đến Văn Tiến (Trấn Yên) và diện

tích lưu vực là 2.700 km2.

- Sông Chảy bắt nguồn từ núi Tây Côn Lĩnh cao nhất trong khu Đông Bắc

(2.419 m) chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam dài 95 km; bắt đầu từ Minh

Chuẩn (Lục Yên) đến Thác Bà (Yên Bình), diện tích lưu vực 2.200 km2.

Hệ thống sông suối ở Yên Bái về mùa khô mực nước hạ thấp, lưu lượng ít

nên khả năng sử dụng nguồn nước cho sinh hoạt và cung cấp nước tưới cho cây

trồng gặp nhiều khó khăn. Về mùa mưa thì mực nước ở các sông suối dâng cao,

lưu lượng nước lớn đã làm ảnh hưởng tới giao thông đi lại trong vùng, nhưng

cũng tạo điều kiên thuận lợi bồi đắp một lượng phù sa đáng kể tạo nên những dải

đất phù sa ven sông suối.

II. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Theo kết quả tổng hợp trong Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2017

thì dự ước tổng sản phẩm (GRDP) trong tỉnh năm 2017 (theo giá so sánh) đạt

16.685.711 triệu đồng, tăng 6,19% so với năm trước. Trong đó nhóm Nông, lâm

nghiệp, thủy sản tăng 4,04%, đóng góp vào mức tăng chung 0,92 điểm phần

trăm; nhóm Công nghiệp, xây dựng tăng 8,44% đóng góp 2,22 điểm phần trăm;

nhóm Dịch vụ tăng 6,03% đóng góp 2,93 điểm phần trăm; nhóm Thuế sản phẩm

trừ trợ cấp sản phẩm tăng 3,41% và đóng góp 0,12 điểm phần trăm. Nhìn chung

tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng của năm

2016 là 0,32% chủ yếu do nhóm Công nghiệp - xây dựng có tốc độ tăng cao hơn

tốc độ tăng của năm trước là 3,06%. Còn lại mức tăng của nhóm Nông lâm

nghiệp, thủy sản thấp hơn năm trước là 0,72%; nhóm Dịch vụ thấp hơn 0,44%;

16

nhóm Thuế sản phẩm thấp hơn năm trước 3,12% đã làm ảnh hưởng đến tốc độ

tăng chung của tổng sản phẩm trong tỉnh.

Quy mô GRDP năm 2017 theo giá hiện hành đạt 23.985.964 triệu đồng;

GDP bình quân đầu người đạt 29,71 triệu đồng tương đương 1.306 USD, tăng

62 USD so với năm 2016. Về cơ cấu kinh tế năm 2017, khu vực Nông, lâm

nghiệp, thủy sản chiếm tỷ trọng 22,84%; khu vực Công nghiệp, xây dựng chiếm

25,61%; khu vực Dịch vụ tăng 48,14%; khu vực Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản

phẩm chiếm 3,41% (cơ cấu tương tự của năm 2016 là 24,08%; 25,40%; 47,02%;

3,50%). Như vậy cơ cấu kinh tế năm 2017 đang có sự chuyển dịch theo chiều

hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản giảm; khu vực công nghiệp

- xây dựng và khu vực dịch vụ tăng, song mức độ chuyển dịch còn chậm.

Bảng 1: Tổng sản phẩm trên địa bàn phân theo khu vực kinh tế

Đơn vị: triệu đồng

Chỉ tiêu Giá so sánh 2010 Giá hiện hành

Tổng sản phẩm (GDP) 16.685.711 23.985.964

Nông, lâm nghiệp và thuỷ sản 3.745.660 5.478.011

Công nghiệp, xây dựng 4.283.727 6.143.438

Dịch vụ 8.088.217 11.547.852

Thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm 568.107 816.663

(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2017)

2. Thực trạng phát triển ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản

Thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, các mô hình, chính sách hỗ trợ

sản xuất nông lâm nghiệp tiếp tục được triển khai đúng hướng; các sản phẩm nông, lâm nghiệp chủ lực được tập trung ưu tiên đầu tư phát triển, tăng lên đáng

kể cả về diện tích và quy mô: toàn tỉnh đã trồng mới được 1.730 ha quế; 1.168 ha sơn trà; 201,1 ha chè; 3.602 ha ngô đông trên đất 2 vụ lúa; đóng mới được

413 lồng cá, thẩm định cho 20 cơ sở đủ điều kiện nuôi cá bằng quây lưới eo ngách, có diện tích mặt nước từ 1 ha trở lên; thụ tinh nhân tạo trâu, bò cái sinh

sản theo đề án phát triển chăn nuôi được 3.100 liều phối.

- Về trồng trọt: Năm 2017 giá trị sản phẩm thu được trên 01 ha đất trồng

trọt ước đạt 57 triệu đồng (tăng 2,57% tương đương 1,43 triệu đồng so với năm 2016). Tổng sản lượng lương thực có hạt ước đạt 305.943 tấn (bằng 105,5% kế

hoạch, giảm 1,18% tương đương 3.657 tấn so với năm 2016). Sản lượng chè búp

17

tươi ước đạt 81.000 tấn thông thường (bằng 101,25% kế hoạch, tăng 0,41% tương đương 333 tấn so với năm 2016), trong đó sản lượng chè búp tươi chất

lượng cao đạt 11.000 tấn.

- Về chăn nuôi: Tổng đàn gia súc chính năm 2017 ước đạt 637.142 con

(bằng 93,01% kế hoạch năm, giảm 6,18% tương đương 41.989 con so với năm 2016). Tong đàn gia súc chính không đạt kế hoạch đề ra vì giá lợn hơi biến động

bất thường làm số lượng đàn lợn giảm đáng kể, Sản lượng thịt hơi xuất chuồng các loại ước đạt 48.514 tấn (bằng 117% kế hoạch, tăng 10,19% tương đương

4.486 tấn so với năm 2016). Trong năm 2017 đã thực hiện chuyển đổi cơ cấu giống vật nuôi, cải tạo giống đàn gia súc bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo

được 2.585 con trâu, bò; tỷ lệ đàn bò lai chiếm 45% tổng đàn; tỷ lệ đàn lợn lai,

lợn ngoại chiếm trên 70% tổng đàn.

- Về lâm nghiệp: Diện tích trồng rừng năm 2017 ước đạt 15.016 ha (bằng 100,1% kế hoạch, giảm 1,2% tương đương 161 ha so năm 2016). Khai thác và

tiêu thụ 450.000 m3 gỗ rừng trồng các loại, bằng 100% kế hoạch. Trong năm các địa phương đã tập trung thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về giống cây

trồng lâm nghiệp đảm bảo gieo ươm hơn 80 triệu cây giống/năm, trong đó các loài cây lâm nghiệp chính phục vụ cho trồng rừng chiếm 40%. Trong năm 2017

trên địa bản tỉnh đã xảy ra 01 vụ cháy rừng tại thôn Khe Nhao, xã Nghĩa Tâm,

huyện Văn Chấn làm thiệt hại 5,5 ha rừng sản xuất.

- Về thủy sản: Năm 2017, công tác khuyến ngư được tiếp tục tăng cường, nhất là nuôi trồng thủy sản theo phương pháp công nghiệp, bán công nghiệp, về

giá trị sản phẩm thu được trên 01 ha diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản năm 2017 ước đạt 120 triệu đồng (tăng 7,5% tương đương 8,35 triệu đồng so với nãm

2016). Diện tích nuôi trồng thủy sản năm 2017 ước đạt 2.412 ha (bằng 104,8% kế hoạch năm); sản lượng thủy sản ước đạt 7.577 tấn (bằng 88,1% kế hoạch,

tăng 13,2% tương đương 883 tấn so năm 2016).

3. Dân số, lao động

3.1. Dân số, dân tộc

Theo số liệu thống kê dân số trung bình năm 2017 tỉnh Yên Bái đạt

807.287 người, tăng 6.966 người, tương đương tăng 0,87% so với năm 2016, bao gồm dân số thành thị 166.022 người, chiếm 20,57%; dân số nông thôn

641.265 người chiếm 79,43%. Trong đó dân số nam 403.300 người, chiếm 49,96%, dân số nữ 403.987 người, chiếm 50,04% dân số toàn tỉnh. Dân cư phân

bố không đồng đều giữa các huyện, thị xã, thành phố. Mật độ dân số trung bình

18

toàn tỉnh năm 2017 là 117 người/ km2, cao nhất là thị xã Nghĩa Lộ 1.010

người/km2, thấp nhất là huyện Trạm Tấu 44 người/ km2.

Tỉnh Yên Bái là một tỉnh miền núi đa dân tộc, trong đó có 12 dân tộc bản địa cùng sinh sống lâu đời gồm: Kinh (chiếm 54%), Tày (chiếm 17%), Dao

(chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường, Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sự phân bố dân cư các dân tộc ở Yên Bái không có lãnh thổ

tộc người rõ rệt, họ sống xen kẽ với nhau. Tuy vậy, mỗi dân tộc đều có những vùng quần tụ đông đảo của mình. Tại các vùng này dân số dân tộc đó chiếm tỷ

lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú. Tiêu biểu là người Mông cư trú tập trung ở hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải; người Thái, người Mường ở

huyện Văn Chấn; người Dao ở hai huyện Văn Yên, Văn Chấn; người Sán Chay ở huyện Yên Bình; người Kinh ở thành phố Yên Bái, thị xã Nghĩa Lộ; người

Tày, người Nùng ở huyện Lục Yên; người Khơ Mú ở xã Nghĩa Sơn, huyện Văn

Chấn; người Phù Lá ở xã Châu Quế Thượnghuyện Văn Yên...

Các dân tộc cư trú ở những độ cao khác nhau nên phân thành vùng cao, vùng thấp và rẻo giữa. Nhà ở, tập quán sản xuất, đời sống văn hóa của đồng bào

ở mỗi vùng có những nét đặc thù riêng. Người Mông ở vùng cao có ngôi nhà truyền thống là nhà đất, làm lúa nương; người Tày, Nùng, Thái, Mường ở nhà

sàn với nền văn minh lúa nước; người Dao cư trú rẻo giữa trồng lúa nương và

lúa nước, có 3 loại hình nhà ở: nhà sàn, nhà đất, nhà nửa sàn nửa đất...

Bảng 2: Dân số và mật độ dân số năm 2017 phân theo đơn vị hành chính

TT Đơn vị hành chính Dân số trung bình

(người) Mật độ dân số (người/ km2)

Tổng số 807.287 117

1 Thành phố Yên Bái 102.425 959

2 Thị xã Nghĩa Lộ 30.610 1.010

3 Lục Yên 108.918 134

4 Văn Yên 124.153 89

5 Mù Cang Chải 59.240 49

6 Trấn Yên 84.355 134

7 Trạm Tấu 32.380 44

8 Văn Chấn 153.806 127

9 Yên Bình 111.400 144

Nguồn: Niên giám thống kê năm 2017 tỉnh Yên Bái

19

3.2. Lao động và việc làm

Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên năm 2017 có 525.834 người, chiếm

65,14% dân số tăng 6.448 người so với năm 2016; trong đó lực lượng lao động

có việc làm là 523.507 người, chiếm 64,85% dân số.

Lao động đang làm việc trong khu vực Nhà nước có 44.107 người, chiếm

8,39% tổng số lao động; khu vực ngoài Nhà nước 477.910 người, chiếm 90,89%

tổng số lao động; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài 1.490 người, chiếm 0,28%

tổng số lao động.

Tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng từ 11,17% năm 2010 lên 16,20% năm 2017.

Tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong độ tuổi năm 2017 là 0,49%

giảm 1,41% so với năm 2010, trong đó khu vực thành thị là 2,04%; khu vực

nông thôn là 0,18%. Tỷ lệ thiếu việc làm của lực lượng lao động trong độ tuổi

năm 2017 là 0,60% (giảm 1,31% so với năm 2010), trong đó khu vực thành thị

đã giảm từ 1,69% (năm 2010) xuống 0,70% năm 2017; khu vực nông thôn đã

giảm từ 1,96% (năm 2010) xuống 0,50% (năm 2017).

III. NHẬN XÉT CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ

HỘI CÓ TÁC ĐỘNG ĐẾN THOÁI HÓA ĐẤT

1. Điều kiện tự nhiên

Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng Trung du và miền núi phía Bắc,

là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi Hoàng Liên - Púng

Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ. Đồng thời Yên Bái

cũng là vùng tiếp giáp giữa vùng núi Tây Bắc và vùng núi Đông Bắc. Các dãy

núi đều chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam nên địa hình phức tạp, bị chia cắt

mạnh. Đặc điểm phân bố mưa cực đoan với lượng mưa tăng dần từ vùng thấp

đến vùng cao, 85% lượng mưa trong năm tập trung vào mùa mưa. Trong năm

còn xuất hiện sương muối, mưa đá. Trong khi đó trên địa bàn tỉnh có số lượng

đồng bào dân tộc chiếm tỷ lệ tương đối lớn với tập quán sinh hoạt và sản xuất

đặc thù. Tổng hợp điều kiện tự nhiên có tác động qua lại gây ảnh hưởng không

nhỏ đến đất đai, cụ thể:

- Mưa theo mùa trong điều kiện địa hình phức tạp, chia cắt mạnh dễ gây

ra xói mòn ở khu vực đồi núi và lũ lụt ở khu vực hạ lưu.

- Thiếu nước vào mùa khô dễ gây ra tình trạng đất bị khô hạn

- Nhiều nơi địa hình bị chia cắt phức tạp là địa bàn cư trú của đồng bào

20

dân tộc, điều này có thể gây ra tình trạng suy giảm diện tích rừng phòng hộ,

rừng đầu nguồn, kết quả là làm cho đất bị xói mòn.

2. Điều kiện kinh tế - xã hội

Tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng

của năm 2016 là 0,32% chủ yếu do nhóm Công nghiệp - xây dựng có tốc độ

tăng cao hơn tốc độ tăng của năm trước là 3,06%. Còn lại mức tăng của nhóm

Nông lâm nghiệp, thủy sản thấp hơn năm trước là 0,72%; nhóm Dịch vụ thấp

hơn 0,44%; nhóm Thuế sản phẩm thấp hơn năm trước 3,12% đã làm ảnh hưởng

đến tốc độ tăng chung của tổng sản phẩm trong tỉnh. Cơ cấu kinh tế năm 2017

đang có sự chuyển dịch theo chiều hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp,

thủy sản giảm; khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực dịch vụ tăng, song

mức độ chuyển dịch còn chậm. Quá trình phát triển kinh tế của tỉnh đã mang đến

các thành tựu tuy nhiên cũng gây ra một số ảnh hưởng đến đất đai như giảm diện

tích đất nông nghiệp bình quân đầu người do một số diện tích đất nông nghiệp

được chuyển sang phi nông nghiệp. việc giảm diện tích đất nông nghiệp, tăng

dân số gây ra tình trạng khai thác đất quá mức, đất bị suy giảm độ phì, …..

Thành phần dân tộc đa dạng, ngoài người Kinh chiếm đa số thì còn có

người Tày (chiếm 17%), Dao (chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường,

Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sản xuất của đồng bào dân tộc ít

người chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, chưa chú trọng đầu tư về chi phí và kỹ thuật

trong sản xuất nông nghiệp nên khả năng đầu tư phân bón và các kỹ thuật sản

xuất mới còn hạn chế dẫn đến suy giảm độ phì hoặc phát rừng để sản xuất gây ra

tình trạng giảm độ che phủ rừng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng xói mòn ở

vùng đồi núi, lũ lụt ở vùng hạ lưu.

21

Chương 2

HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI

I. TÀI NGUYÊN ĐẤT TỈNH YÊN BÁI

Kết quả chỉnh lý bản đồ đất tỉnh Yên Bái đã xác định được toàn tỉnh có 18

loại đất thuộc 6 nhóm. Trong đó nhóm đất đỏ vàng có diện tích lớn nhất với

414.285 ha (chiếm 60,15% diện tích tự nhiên), nhóm đất đen có diện tích nhỏ

nhất với 261 ha (chỉ chiếm 0,04% diện tích tự nhiên), kết quả thống kê diện tích

chi tiết theo các loại đất và nhóm đất tại Bảng 3:

Bảng 3: Kết quả thống kê diện tích theo loại đất tỉnh Yên Bái

TT Tên đất Việt nam Ký

hiệu Diện tích

(ha) Tỷ lệ

(%DTTN) I Nhóm đất phù sa P 5.407 0,79 1 Đất phù sa được bồi trung tính ít chua Pbe 1.022 0,15 2 Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua Pe 346 0,05 3 Đất phù sa không được bồi chua Pc 2.072 0,30 4 Đất phù sa ngòi suối Py 1.966 0,29 II Nhóm đất đen R 261 0,04

5 Đất đen Cácbonát Rv 180 0,03

6 Đất đen trên sản phẩm bồi tụ Cácbonát Rdv 81 0,01

III Nhóm đất đỏ vàng F 414.285 60,15

7 Đất nâu đỏ trên đá mac mabazơ và trung tính Fk 1.449 0,21

8 Đất đỏ nâu trên đá vôi Fv 4.348 0,63 9 Đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất Fs 366.157 53,16

10 Đất vàng đỏ trên đá macma axít Fa 14.317 2,08

11 Đất vàng nhạt trên đá cát Fq 13.031 1,89

12 Đất nâu vàng trên phù sa cổ Fp 10.237 1,49

13 Đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước Fl 4.746 0,69

IV Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi H 157.846 22,92

14 Đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất Hs 97.462 14,15

15 Đất mùn vàng đỏ trên đá macma axít Ha 58.742 8,53

16 Đất mùn vàng nhạt trên đá cát Hq 1.642 0,24

V Nhóm đất mùn trên núi cao A 41.260 5,99

17 Đất mùn vàng nhạt trên núi cao A 41.260 5,99

VI Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ D 3.776 0,55

18 Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ D 3.776 0,55 Núi đá Núi đá 9.879 1,43 Diện tích điều tra 632.715 91,86 Tổng diện tích tự nhiên 688.767 100,00

Nguồn: Kết quả thực hiện dự án

22

1. Nhóm đất phù sa

Toàn tỉnh có 5.407 ha chiếm 0,79% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố

tập trung chủ yếu dọc theo sông Hồng, sông Chảy và suối lớn như ngòi Thia.

Nhóm đất phù sa gồm 4 loại đất: đất phù sa được bồi trung tính ít chua, đất phù

sa không được bồi trung tính ít chua, đất phù sa không được bồi chua và đất phù

sa ngòi suối. Toàn bộ diện tích nhóm đất phù sa phân bố ở dộ dốc dưới 30.

1.1. Đất phù sa được bồi trung tính ít chua (Pbe)

Diện tích 1.022 ha chiếm 0,15% diện tích tự nhiên, phân bố dọc theo sông

Hồng và sông Chảy ở các huyện Trấn Yên, Văn Yên và Yên Bình. Hàng năm về

mùa mưa thường được bồi đắp một lớp phù sa mới dày hay mỏng tuỳ thuộc vào

điều kiện địa hình và động năng dòng chảy. Hình thái phẫu diện thường có màu

nâu hay nâu vàng, phân lớp rõ theo thành phần cơ giới.

Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng cây hàng năm (lúa, đất bằng trồng

cây hàng năm).

1.2. Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua (Pe)

Diện tích 346 ha chiếm 0,05% diện tích tự nhiên, phân bố ở các huyện

Lục Yên, Trấn Yên, Văn Yên và Yên Bình.

Hình thái phẫu diện có sự phân hoá rõ, lớp đất canh tác thường có màu

nâu xám hay nâu vàng, lớp dưới có màu nâu vàng lẫn vệt đỏ. Thành phần cơ

giới từ thịt nhẹ đến thịt nặng và sét.

Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây

hàng năm, lúa).

1.3. Đất phù sa không được bồi chua (Pc)

Diện tích 2.072 ha chiếm 0,30% diện tích tự nhiên, phân bố tập trung ở

huyện Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ.

Đất được hình thành từ những sản phẩm phù sa từ hệ thống ngòi Thia.

Hình thái phẫu diện có sự phân hoá khá rõ, lớp đất canh tác có màu nâu xám,

lớp đế cày có màu xám xanh hay vàng nhạt. Thành phần cơ giới từ thịt trung

bình đến thịt nặng.

Hiện trạng sử dụng đất chủ yếu là lúa (1.799 ha).

1.4. Đất phù sa ngòi suối (Py)

Diện tích 1.966 ha chiếm 0,29% diện tích tự nhiên, phân bố hầu khắp ở

các huyện trong tỉnh.

23

Đất được hình thành do sự vận chuyển các sản phẩm phù sa không xa,

cộng thêm với những sản phẩm từ trên đồi núi đưa xuống, do đó sản phẩm mang

ảnh hưởng rõ của đất và sản phẩm phong hoá của các loại đá mẹ vùng đồi núi

xung quanh.

Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng lúa (1.286 ha).

2. Nhóm đất đen

Nhóm đất đen có diện tích 261 ha chiếm 0,04% diện tích tự nhiên của

tỉnh; phân bố tập trung ở huyện Lục Yên. Nhóm đất này có 2 loại đất: đất đen

cacbonat và đất đen trên sản phẩm bồi tụ của cacbonat.

2.1. Đất đen cacbonat (Rv)

Diện tích 180 ha chiếm 0,03% diện tích tự nhiên. Phân bố ở xã Vĩnh Lạc,

Tân Lĩnh, huyện Lục Yên.

Đất đen được hình thành ở địa hình cao trên sản phẩm của đá vôi. Đồng

thời có hai quá trình chính xảy ra đó là quá trình tích luỹ chất hữu cơ và quá

trình tích luỹ các chất kiềm trong điều kiện đá mẹ xung quanh là đá vôi phong

hoá giàu chất kiềm.

Hiện trạng sử dụng là đất trồng cây hàng năm và đất rừng sản xuất.

2.2.Đất đen trên sản phẩm bồi tụ cacbonat (Rdv)

Diện tích 81 ha chiếm 0,01% diện tích tự nhiên, phân bố ở các xã Lâm

Thượng, Khai Trung, huyện Lục Yên.

Đất được hình thành bởi sản phẩm rửa trôi bồi tụ cacbonat ở vùng núi đá

vôi và địa hình thung lũng.

Hiện trạng sử dụng là đất trồng cây hàng năm (lúa).

3. Nhóm đất đỏ vàng

Nhóm đất đỏ vàng có diện tích 414.285 ha chiếm 60,15% diện tích tự

nhiên và chia ra các loại đất như sau:

3.1. Đất nâu đỏ trên đá mác ma ba zơ và trung tính (Fk)

Diện tích 1.449 ha chiếm 0,21% diện tích tự nhiên, chỉ xuất hiện ở huyện

Trạm Tấu và huyện Văn Chấn. Đất có độ dốc trên 250 và có tầng dày trên 100 cm.

Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá mac ma trung tính.

Hình thái phẫu diện đất điển hình thường có màu nâu đỏ là chủ đạo, lớp đất mặt

thường có màu nâu thẫm, cấu trúc đất viên hạt, đất rất tơi xốp.

Hiện trạng sử dụng: cây hàng năm (lúa), lâm nghiệp (đất rừng sản xuất).

24

3.2. Đất đỏ nâu trên đá vôi (Fv)

Diện tích 4.348 ha chiếm 0,63% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, phân bố

tập trung chủ yếu ở huyện Lục Yên, Văn Chấn và Yên Bình. Trong đó:

Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất, chỉ có 31 ha, hiện trạng sử

dụng là nuôi trồng thủy sản và chưa sử dụng.

Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 286 ha, hiện trạng sử dụng là đất trồng cây

hàng năm.

Đất có độ dốc 8 - 150 chỉ có 654 ha, hiện trạng sử dụng là đất trồng cây

hàng năm (lúa, cây hàng năm khác), đất trồng cây lâu năm và đất chưa sử dụng.

Đất có độ dốc 15 - 250 có diện tích lớn nhất với 2.099 ha, hiện trạng sử

dụng là đất trồng cây hàng năm (nương rẫy trồng cây hàng năm), đất trồng cây

lâu năm và rừng sản xuất.

Đất có độ dốc trên 250 có 1.278 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất

trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ.

Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá vôi. Hình thái phẫu

diện đất thường có màu nâu đỏ là chủ đạo, lớp đất mặt thường có màu nâu hoặc

xám đen, cấu trúc lớp đất mặt viên hoặc cục nhỏ, độ tơi xốp của đất khá.

3.3. Đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (Fs)

Diện tích 366.157 ha chiếm 53,16% diện tích tự nhiên, đây là loại đất có

diện tích lớn nhất trên địa bàn tỉnh và phân bố ở hầu hết các huyện trong tỉnh

(nhiều nhất ở huyện Văn Yên với 113.659 ha), trong đó:

Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất với 3.396 ha, hiện trạng sử

dụng chủ yếu là nuôi trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).

Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 4.644 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất

trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây hàng năm).

Đất có độ dốc 8 - 150 có 13.043 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất

rừng sản xuất (7.028 ha) và đất trồng cây lâu năm (3.123 ha).



Đất có độ dốc trên 250 có diện tích lớn nhất với 225.111 ha, hiện trạng sử

dụng chủ yếu là đất rừng sản xuất (145.585 ha) và đất rừng phòng hộ (36.692 ha).

25

Đất được hình thành trên đá sét và biến chất. Hình thái phẫu diện đất có

màu đỏ vàng là chủ đạo, đôi chỗ có màu vàng nhạt hay vàng đỏ.

3.4. Đất vàng đỏ trên đá macma axit (Fa)

Diện tích 14.317 ha chiếm 2,08% diện tích tự nhiên, phân bố ở các huyện

Văn Chấn, Trạm Tấu, Mù Cang Chải và huyện Lục Yên. Trong đó 98,06% diện

tích loại đất phân bố ở độ dốc trên 250. Hiện trạng sử dụng chủ yếu ở loại đất

này là đất rừng sản xuát, đất nương rẫy trồng cây hàng năm và đất rừng phòng hộ.

Đất được hình thành trên sản phẩm phong hoá của đá granit, hình thái phẫu diện có

màu vàng đỏ là chủ đạo, trong các tầng đất thường hay lẫn sỏi sạn, thạch anh.

3.5. Đất vàng nhạt trên đá cát (Fq)

Diện tích 13.031 ha chiếm 1,89% diện tích tự nhiên. Phân bố ở các huyện

Trấn Yên, Văn Chấn, Văn Yên và môt số ít ở thị xã Nghĩa Lộ. Trong đó:

Đất có độ dốc dưới 80 có 178 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là nuôi

trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).

Đất có độ dốc 8 - 150 có 648 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất trồng

cây lâu năm (498 ha).


rừng sản xuất (3.286 ha).

Đất có độ dốc trên 250 có diện tích lớn nhất với 8.450 ha, hiện trạng sử

dụng chủ yếu là đất rừng sản xuất (5.914 ha) và đất rừng phòng hộ (1.289 ha).

Đất vàng nhạt trên đá cát ở tỉnh Yên Bái được hình thành trên đá mẹ cát

kết. Đất có màu chủ đạo là vàng nhạt hay vàng đỏ.

3.6. Đất nâu vàng trên phù sa cổ (Fp)

Loại đất này có diện tích 10.237 ha chiếm 1,49% diện tích tự nhiên toàn

tỉnh. Phân bố ở các huyện Trấn Yên, Văn Chấn, Văn Yên, Yên Bình, thị xã

Nghĩa Lộ và một ít ở thành phố Yên Bái. Trong đó:

Đất có độ dốc dưới 30 có diện tích nhỏ nhất với 506 ha, hiện trạng sử

dụng chủ yếu là nuôi trồng thủy sản và trồng cây hàng năm (lúa).

Đất có độ dốc 3 - 80 chỉ có 806 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất

trồng cây hàng năm (đất bằng trồng cây hàng năm - 686 ha).

Đất có độ dốc 8 - 150 có diện tích lớn nhất với 5.54 ha, hiện trạng sử dụng

chủ yếu là đất trồng cây lâu năm (2.301 ha) và đất rừng sản xuất (1.583 ha).

26



Đất được hình thành trên mẫu chất phù sa cổ, thường ở địa hình lượn

sóng. Hình thái phẫu diện thường có màu nâu vàng là chủ đạo, cấu trúc thường

là viên hoặc cục nhỏ.

3.7. Đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa nước (Fl)

Loại đất này có diện tích 4.746 ha chiếm 0,69% diện tích tự nhiên. Phân

bố hầu hết ở các huyện, riêng thành phố Yên Bái và thị xã Nghĩa Lộ là không

có, phân bố ở độ dốc dưới 150 là chủ yếu. Trong đó: đất có độ dốc dưới 30 có

diện tích 458 ha, đất có độ dốc 3 - 80 có diện tích lớn nhất với 2.955 ha, đất có

độ dốc 8 - 150 có 691 ha, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất cây hàng năm (lúa).

Đây là loại đất được hình thành trên nền đất feralit, trên các nền đá mẹ

khác nhau như đá sét, biến chất, đá cát... được con người khai phá thành ruộng

bậc thang để trồng lúa nước. Dưới tác động của con người đã biến đất đồi núi

thành ruộng bậc thang để trồng lúa nước và đã làm thay đổi các tính chất và hình

thái phẫu diện so với loại đất hình thành ban đầu.

4. Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi

Diện tích 157.846 ha chiếm 22,92% diện tích tự nhiên của tỉnh. Phân bố ở

các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn, Văn Yên. Nhóm đất mùn vàng

đỏ trên núi gồm 3 loại đất sau: Đất mùn vàng đỏ trên đá sét và biến chất (Hs),

đất mùn vàng đỏ trên đá mac ma a xít (Ha), đất mùn vàng nhạt trên đá cát (Hq).

4.1. Đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất (Hs)

Đất có diện tích 97.462 ha chiếm 14,15% diện tích đất tự nhiên của tỉnh,

phân bố ở các huyện Lục Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Trấn Yên, Văn Chấn,

Văn Yên và chủ yếu ở trên địa hình núi cao và dốc. Trong đó 99,29% diện tích loại

đất tập trung ở độ dốc trên 250, hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất lâm nghiệp.

Đất được hình thành do sản phẩm phong hoá đá sét và các loại đá biến

chất cùng với quá trình mùn hoá xảy ra ở độ cao từ 900 m trở lên, trên địa hình

núi cao, phần lớn có độ dốc trên 250.

Hình thái phẫu diện thường có màu đỏ vàng là chủ đạo. Tầng đất mặt

thường có màu xám đen, xám sẫm. Cấu trúc viên, tơi xốp, xuống các tầng dưới

có màu vàng đỏ hoặc đỏ vàng là chủ đạo.

Tầng đất hình thành dày hay mỏng tuỳ thuộc vào độ dốc địa hình và độ

che phủ của thảm thực vật.

27

4.2. Đất mùn vàng đỏ trên đá macma axít (Ha)

Đất có diện tích 58.742 ha chiếm 8,53% diện tích tự nhiên tỉnh. Đất phân

bố ở các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu và Văn Chấn. Hiện trạng sử dụng chủ

yếu là đất rừng phòng hộ (32.048 ha). Đất được hình thành do sản phẩm phong

hoá của đá mac ma axít kết hợp với quá trình mùn hoá xảy ra ở độ cao từ 900 m

trở lên, trên địa hình núi cao phần lớn có độ dốc >250.

4.3. Đất mùn vàng nhạt trên đá cát (Hq)

Đất có diện tích 1.642 ha chiếm 0,24% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân

bố ở các huyện Mù Cang Chải và Văn Chấn. Trong đó 93,49% diện tích loại đất

phân bố ở độ dốc trên 250. Đất được hình thành do sản phẩm phong hoá của đá

cát kết cùng với quá trình mùn hoá xảy ra ở đô cao từ 900 m trở lên. Hiện trạng

sử dụng chủ yếu là đất rừng phòng hộ.

Hìnhthái phẫu diện cho thấy đất có màu vàng nhạt hoặc vàng xám là chủ

đạo. Tầng đất mặt thường có màu xám đen, đen xám, cấu trúc viên hạt và cục

nhỏ, thành phần cơ giới là thịt nhẹ.

5. Nhóm đất mùn trên núi cao

Nhóm đất này chỉ có 1 loại đất (đơn vị chú dẫn bản đồ) là Đất mùn vàng

nhạt trên núi cao (A).

Diện tích 41.260 ha chiếm 5,99% diện tích tự nhiên của tỉnh. Đất phân bố

ở các huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn. Đất được hình thành do sản

phẩm phong hoá của đá biến chất và đá mac ma axít cùng với quá trình mùn hoá

ở đô cao từ 1.800 m trở lên, có độ dốc phần lớn trên 250. Hình thái phẫu diện có

màu đen và đen xám, tầng mặt là tầng thảm mục, tiếp đến là tầng tích luỹ hữu

cơ và tầng đá mẹ. Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đất rừng phòng hộ và đất rừng

đặc dụng.

6. Nhóm đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ

Đất có diện tích 3.776 ha chiếm 0,55% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân

bố ở các huyện trong tỉnh.

Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ thường có địa hình thung lũng được

bao bọc bởi các đồi núi xung quanh. Đất được hình thành do các sản phẩm rửa

trôi bồi tụ từ trên đổi núi xuống, tầng đất thường có lẫn đá, nơi thấp thường có

tầng glây.

28

Hiện trạng sử dụng chủ yếu là đấ trồng cây hàng năm (lúa) và đất trồng

cây lâu năm.

II. ĐỘ PHÌ NHIÊU HIỆN TẠI CỦA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI

Việc tổng hợp, xây dựng, đánh giá độ phì nhiêu hiện tại của đất được thực

hiện dựa trên cơ sở chồng xếp các lớp thông tin bao gồm: thông tin về đất (loại

thổ nhưỡng), lớp thông tin về nước (chế độ tưới) và lớp thông tin về tính chất lý

của đất (thành phần cơ giới, dung trọng) và tính chất hóa học (độ chua của đất,

hàm lượng chất hữu cơ tổng số, Nitơ tổng số, Phốt pho tổng số, Kali tổng số,

dung tích hấp thu).

Kết quả đánh giá độ phì nhiêu hiện tại của đất tỉnh Yên Bái thông qua các

chỉ tiêu vật lý và hóa học của đất chi tiết như sau:

1. Tính chất vật lý

Tính chất vật lý như thành phần cơ giới, dung trọng, ... ; tính chất cơ lý

như tính dính, dẻo, … thường được quyết định bởi các thành phần khoáng vật

(nguyên sinh, thứ sinh), thành phần các cấp hạt (cát, limon, sét), thành phần chất

hữu cơ có trong đất và tính liên kết giữa các thành phần trên để tạo ra kết cấu

của đất. Trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp những tính chất vật lý và cơ lý

luôn là những yếu tố chi phối trực tiếp đến quá trình canh tác như khả năng làm

đất cày, bừa, xới xáo, sức kéo của máy móc công cụ làm đất... ngoài ra các tính

chất trên còn đặc biệt có liên quan và ảnh hưởng đến một số đặc tính lý học khác

của đất như chế độ nước, chế độ không khí và khả năng sinh trưởng cũng như

phát triển của cây trồng.

1.1. Thành phần cơ giới

Thành phần cơ giới cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến tính

thấm của đất. Kết quả xác định thành phần cơ giới của đất tầng mặt trên địa bàn

tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có thành phần cơ giới ttrung bình. Cụ

thể diện tích đất có thành phần cơ giới nặng có tới 344.265 ha chiếm 54,41% diện

tích điều tra, trong khi đó đất có thành phần cơ giới nhẹ chỉ có 68.046 ha (chiếm

10,75% diện tích điều tra) và đất có thành phần cơ giới trung bình có 220.404 ha

(chiếm 34,84% diện tích điều tra).

29

Bảng 4: Kết quả đánh giá thành phần cơ giới đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại hình sử dụng đất

Phân cấp đánh giá thành phần cơ giới (ha) Tổng diện

tích (ha) Nhẹ (TPCG1)

Trung bình (TPCG2)

Nặng (TPCG3)

1 Đất sản xuất nông nghiệp 11.087 44.063 63.906 119.056 2 Đất lâm nghiệp 44.588 157.888 264.127 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng 12.370 16.016 16.232 44.618

Tổng diện tích 68.046 220.404 344.265 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 10,75 34,84 54,41 100


1.2. Dung trọng

Dung trọng của đất là khối lượng (g) của một đơn vị thể tích đất (cm3) ở

trạng thái tự nhiên (có khe hở) sau khi được sấy khô kiệt. Dung trọng ảnh hưởng

đến độ xốp của đất. Đất càng xốp quá trình canh tác càng thuận lợi.

Kết quả xác định thành phần cơ giới của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên

Bái như sau:

Đất có dung trọng thấp (giàu chất hữu cơ) 255.859 ha chiếm 40,44% diện

tích điều tra.

Đất có dung trọng trung bình (đất trồng trọt điển hình) 276.924 ha chiếm

43,77% diện tích điều tra.

Đất có dung trọng cao (đất bị nén chặt) 99.933 ha chiếm 15,79% diện tích

điều tra.

Bảng 5: Kết quả đánh giá dung trọng đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)


Phân cấp đánh giá dung trọng (ha)

Tổng diện tích (ha)

Đất có dung trọng thấp (giàu chất hữu

cơ)

Đất có dung trọng trung

bình (đất trồng trọt điển hình)

Đất có dung trọng cao

(đất bị nén chặt)

1 Đất sản xuất nông nghiệp 40.347 56.662 22.047 119.056 2 Đất lâm nghiệp 186.100 207.807 72.697 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng 29.412 10.016 5.189 44.618



30

2. Tính chất hóa học

2.1. Độ chua

Phản ứng của đất biểu thị mức độ chua hay kiềm của đất. Nó được đo và biểu hiện bằng giá trị pH. Độ chua của đất có ảnh hưởng đến khả năng sản xuất

của đất. Trong quá trình canh tác nếu đất quá chua cần bón vôi bổ sung để giảm

độ chua của đất.

Kết quả xác định độ chua của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có độ chua ở mức rất chua hoặc kiềm mạnh

với 502.520 ha (chiếm 79,42% diện tích điều tra), trong đó diện tích đất rất chua là 369.200 ha. Diện tích đất chua và ít chua có124.504 ha (chiếm

19,68% diện tích điều tra), và diện tích đất trung tính chỉ có 5.691 ha (chiếm

0,9% diện tích điều tra).

Bảng 6: Kết quả đánh giá độ chua đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại đất

Phân cấp đánh giá độ chua (pHKCl) (ha)

Diện tích điều tra (ha) Trung

tính Chua và ít

chua

Rất chua hoặc kiềm

mạnh 1 Đất sản xuất nông nghiệp 1.545 30.564 86.947 119.056 2 Đất lâm nghiệp 4.146 84.899 377.558 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản 0 2.342 0 2.342 4 Đất nông nghiệp khác 0 96 0 96 5 Đất chưa sử dụng - 6.603 38.015 44.618

Tổng số (ha) 5.691 124.504 502.520 632.715 Cơ cấu (% diện tích điều tra) 0,90 19,68 79,42 100


2.2. Chất hữu cơ tổng số

Dấu hiệu cơ bản làm đất khác đá mẹ là đất có chất hữu cơ. Số lượng và

tính chất của chúng tác động mạnh mẽ đến quá trình hình thành đất, quyết định

nhiều tính chất: lý, hoá, sinh và độ phì nhiêu của đất.

Kết quả xác định hàm lượng chất hữu cơ tổng số của đất tầng mặt trên địa

bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có hàm lượng chất hữu cơ tổng

số ở mức trung bình với 275.593 ha (chiếm 43,56% diện tích điều tra), diện tích

đất giàu chất hữu cơ có 179.632 ha (chiếm 28,39% diện tích điều tra; tập trung

nhiều nhất ở đất lâm nghiệp với 121.673 ha) và diện tích đất nghèo chất hữu cơ

có 177.490 ha (chiếm 22,27% diện tích điều tra).

31

Bảng 7: Kết quả đánh giá hàm lượng chất hữu cơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng chất

hữu cơ tổng số (ha) Tổng

diện tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo

1 Đất sản xuất nông nghiệp 38.038 54.434 26.583 119.056 2 Đất lâm nghiệp 121.673 197.501 147.429 466.604

3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342 4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96 5 Đất chưa sử dụng 19.922 21.219 3.477 44.618



2.3. Nitơ tổng số

Kết quả xác định hàm lượng Nitơ tổng số của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: phần lớn đất của tỉnh có hàm lượng Nitơ tổng số ở mức

trung bình với 376.692 ha (chiếm 58,35% diện tích điều tra), diện tích đất giàu Nitơ tổng số có 239.654 ha (chiếm 37,88% diện tích điều tra) và diện tích đất

nghèo Nitơ tổng số chỉ có 16.369 ha (chiếm 2,59% diện tích điều tra).

Bảng 8: Kết quả đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)


Phân cấp đánh giá hàm lượng Nitơ tổng số (ha) Tổng diện

tích (ha) Giàu

Trung bình

Nghèo

1 Đất sản xuất nông nghiệp 39.537 73.042 6.477 119.056 2 Đất lâm nghiệp 177.077 279.648 9.879 466.604 3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342 4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96 5 Đất chưa sử dụng 23.040 21.565 13 44.618



2.4. Phốt pho tổng số

Kết quả xác định hàm lượng Phốt pho tổng số của đất tầng mặt trên địa

bàn tỉnh Yên Bái cho thấy: hàm lượng Phốt pho tổng số ở mức giàu có261.914

ha (chiếm 41,40% diện tích điều tra), Phốt pho tổng số ở mức trung bình có

208.529 ha (chiếm 32,96% diện tích điều tra) và diện tích đất nghèo Phốt pho

tổng sốcó 162.272 ha (chiếm 25,65% diện tích điều tra).

32

Bảng 9: Kết quả đánh giá hàm lượng Phốt pho tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng

Photpho tổng số (ha) Tổng diện

tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo

1 Đất sản xuất nông nghiệp 66.000 40.235 12.820 119.056

2 Đất lâm nghiệp 169.525 160.767 136.311 466.604

3 Đất nuôi trồng thủy sản - 2.342 - 2.342

4 Đất nông nghiệp khác - 96 - 96

5 Đất chưa sử dụng 26.389 5.089 13.140 44.618

Tổng diện tích 261.914 208.529 162.272 632.715

Cơ cấu (% diện tích điều tra) 41,40 32,96 25,65 100


2.5. Kali tổng số

Kết quả xác định hàm lượng Kali tổng số của đất tầng mặt trên địa bàn

tỉnh Yên Bái cho thấy:

Đất nghèoKali tổng số chiếm tỷ lệ lớn nhất với 537.320 ha (chiếm

81,02% diện tích điều tra), tập trung ở đất lâm nghiệp.

Diện tích đất có hàm lượng Kali tổng số ở mức trung bình có 78.975 ha

(chiếm 12,48% diện tích điều tra)

Diện tích đất giàu Kali tổng số chỉ có 16.432 ha (chiếm 2,60% diện tích

điều tra).

Bảng 10: Kết quả đánh giá hàm lượng Kali tổng số đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng Kali

tổng số (ha) Tổng diện

tích (ha) Giàu Trung bình Nghèo


2 Đất lâm nghiệp 13.423 52.756 400.424 466.604



5 Đất chưa sử dụng 966 10.218 33.435 44.618

Tổng diện tích 16.423 78.972 537.320 632.715



33

2.6. Dung tích hấp thu (CEC)

Kết quả xác định dung tích hấp thu của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên

Báiđã xác định được toàn tỉnh có 334.992 ha đất có dung tích hấp thu ở mức thấp chiếm 52,90% diện tích điều tra, dung tích hấp thu ở mức trung bình có 251.061

ha (chiếm 39,70% diện tích điều tra) và dung tích hấp thu ở mức cao chỉ 46.662

ha (chiếm 7,40% diện tích điều tra).

Bảng 11: Kết quả đánh giá dung tích hấp thu đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại hình sử dụng đất Phân cấp đánh giá hàm lượng dung tích

hấp thu (ha) Tổng diện

tích (ha) Cao Trung bình Thấp


2 Đất lâm nghiệp 38.843 174.710 253.050 466.604



5 Đất chưa sử dụng 6.056 22.326 16.236 44.618

Tổng diện tích 46.662 251.061 334.992 632.715



3. Tổng hợp đánh giá độ phì nhiêu của đất

Bản đồ độ phì nhiêu đất được xây dựng tổng hợp nhóm chỉ tiêu về đất, nhóm chỉ tiêu về chế độ nước và nhóm các chỉ tiêu về tính chất hóa học của đất theo

phương pháp đánh giá đa chỉ tiêu (MCE). Trình tự thực hiện chi tiết ở phụ lục 1.

Kết quả đánh giá độ phì nhiêu của đất tầng mặt trên địa bàn tỉnh Yên Bái

theo mức độ phì như sau:

Độ phì trung bình có diện tích lớn nhất với 404.234 ha chiếm 63,89% diện

tích điều tra tập trung chủ yếu ở đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (220.850 ha),

đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất (82.514 ha), ….

Đất có độ phì thấp có diện tích lớn thứ hai có 156.056 ha chiếm 24,66% diện tích điều tra, tập trung chủ yếu ở đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất (145.307 ha), …

Đất có độ phì cao có diện tích nhỏ nhất với 72.425 ha (chiếm 11,45% diện tích điều tra), tập trung chủ yếu ở đất mùn vàng nhạt trên núi cao 34.411 ha, đất mùn vàng đỏ trên đá macma axit 19.480 ha, đất mùn đỏ vàng trên đá sét và biến chất 14.948 ha, …

34

Kết quả đánh giá mức độ phì theo loại đất (loại đất theo mục đích sử

dụng) như sau:

- Đất sản xuất nông nghiệp: Diện tích đất có độ phì cao là 7.021 ha. Diện tích đất có độ phì trung bình là 96.675 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 15.360 ha.

- Đất lâm nghiệp: Diện tích đất có độ phì cao là 59.524 ha. Diện tích đất

có độ phì trung bình là 270.085 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 136.995 ha.

- Đất nuôi trồng thủy sản: Diện tích đất có độ phì cao là 103 ha. Diện tích

đất có độ phì trung bình là 2.240 ha.

- Đất nông nghiệp khác: Diện tích đất có độ phì cao là 26 ha. Diện tích đất

có độ phì trung bình là 70 ha.

- Đất chưa sử dụng: Diện tích đất có độ phì cao là 5.752 ha. Diện tích đất

có độ phì trung bình là 35.164 ha. Diện tích đất có độ phì thấp là 3.701 ha.

Biểu đồ 1: Cơ cấu giá trị % độ phì đất

Kết quả đánh giá độ phì đất tỉnh Yên Bái theo mức độ và theo đơn vị hành

chính như sau:

Độ phì cao: Thành phố Yên Bái 161 ha, thị xã Nghĩa Lộ 46 ha, huyện

Lục Yên 997 ha, huyện Văn Yên 6.243 ha, huyện Mù Cang Chải 38.088 ha, huyện Trấn Yên 703 ha, huyện Trạm Tấu 24.202 ha, huyện Văn Chấn 1.923 ha

và huyện Yên Bình 62 ha.

Độ phì trung bình: Thành phố Yên Bái 3.558 ha, thị xã Nghĩa Lộ 2.301

ha, huyện Lục Yên 46.548 ha, huyện Văn Yên 74.025 ha, huyện Mù Cang Chải 76.919 ha, huyện Trấn Yên 22.292 ha, huyện Trạm Tấu 46.264 ha, huyện Văn

Chấn 98.978 ha và huyện Yên Bình 33.348 ha.

Độ phì cao72.425 ha11,45%

Độ phì trung bình404.234 ha

63,89% Độ phì thấp156.056 ha

24,66%

35

Độ phì thấp: Thành phố Yên Bái 3.409 ha, thị xã Nghĩa Lộ 3 ha, huyện Lục Yên 25.458 ha, huyện Văn Yên 52.537 ha, huyện Mù Cang Chải 2.458 ha,

huyện Trấn Yên 34.598 ha, huyện Trạm Tấu 2.419 ha, huyện Văn Chấn 13.516

ha và huyện Yên Bình 21.658 ha.

Bảng 12: Kết quả đánh giá độ phì đất tầng mặt theo loại đất (mục đích sử dụng đất)

STT Loại đất Phân cấp đánh giá độ phì (ha) Diện tích điều

tra (ha) Cao Trung bình Thấp

1 Đất sản xuất nông nghiệp

7.021 96.675 15.360 119.056

2 Đất lâm nghiệp 59.524 270.085 136.995 466.604

3 Đất nuôi trồng thủy sản

103 2.240 - 2.342

4 Đất nông nghiệp khác

26 70 - 96

5 Đất chưa sử dụng

5.752 35.164 3.701 44.618

Tổng số (ha) 72.425 404.234 156.056 632.715

Cơ cấu (% diện tích điều tra)

11,45 63,89 24,66 100,0

* Đánh giá chung về tài nguyên đất tỉnh Yên Bái

Tài nguyên đất của tỉnh Yên Bái đa dạng về loại đất với 18 loại đất thuộc 6 nhóm đất; trong đó nhóm đất đỏ vàng có diện tích lớn nhất với 414.285 ha (chiếm 60,15% diện tích tự nhiên), nhóm đất đen có diện tích nhỏ nhất với 261 ha (chỉ chiếm 0,04% diện tích tự nhiên).

Phần lớn diện tích đất tỉnh Yên Bái có độ phì nhiêu hiện tại ở mức trung bình và thấp, chiếm 88,55% diện tích điều tra. Độ phì ở mức trung bình và thấp thể hiện qua các chỉ tiêu đánh giá như: tỷ lệ diện tích có hàm lượng chất hữu cơ tổng số trung bình và nghèo là 71,61%; hàm lượng Nitơ tổng số ở mức trung bình và nghèo là 62,12% diện tích điều tra, hàm lượng Phốt pho tổng số mức trung bình và nghèo là 58,60% diện tích điều tra, hàm lượng Kali tổng số mức trung bình và nghèo là 97,40% diện tích điều tra.

Diện tích đất có độ phì hiện tại ở mức cao chỉ chiếm 11,40% diện tích điều tra của tỉnh. Diện tích đất có độ phì nhiêu cao tập trung chủ yếu ở đất mùn trên núi cao và nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi với loại hiện trạng là đất lâm nghiệp chiếm đa số.

36

Hình 1: Bản đồ độ phì đất tỉnh Yên Bái

37

Chương 3 HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT

TỈNH YÊN BÁI I. HIỆN TRẠNG VÀ BIẾN ĐỘNG SỬ DỤNG ĐẤT Theo số liệu thống kê đất đai năm 2017, tổng diện tích tự nhiên của tỉnh

Yên Bái là 688.767 ha, trong đó:

- Đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên; - Đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên;

- Đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh.

Bảng 13: Diện tích điều tra thoái hóa đất tỉnh đất tỉnh Yên Bái năm 2017 phân theo đơn vị hành chính

STT Đơn vị hành chính Tổng diện tích tự nhiên

Diện tích điều tra thoái hóa đất

Diện tích (ha) Cơ cấu (%) Diện tích (ha) Cơ cấu (%) Toàn tỉnh 688.767 100 632.715 91,86

1 Thành phố Yên Bái 10.678 1,55 7.128 1,03 2 Thị xã Nghĩa Lộ 3.031 0,44 2.350 0,34 3 Huyện Lục Yên 81.001 11,76 73.003 10,60 4 Huyện Văn Yên 139.034 20,19 132.803 19,28 5 Huyện Mù Cang Chải 119.788 17,39 117.465 17,05 6 Huyện Trấn Yên 62.914 9,13 57.593 8,36 7 Huyện Trạm Tấu 74.339 10,79 72.886 10,58 8 Huyện Văn Chấn 120.737 17,53 114.417 16,61 9 Huyện Yên Bình 77.235 11,21 55.069 8,00

Nguồn: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái

Trong thời kỳ từ năm 2010 - 2017 diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái tăng140 ha. Nguyên nhân tăng diện tích tự nhiên chủ yếu là do sự thay đổi

phương pháp kiểm kê, thống kê đất đai.

Bảng 14: Hiện trạng và biến động các nhóm đất chính thời kỳ 2010 - 2017

Đơn vị tính: ha

STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010 Năm 2017 Biến động

Tăng (+); giảm (-) Tổng diện tích tự nhiên 688.627 688.767 140 1 Đất nông nghiệp 583.718 588.096 4.378 2 Đất phi nông nghiệp 51.713 54.476 2.763 3 Đất chưa sử dụng 53.196 46.195 -7.001


1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nông nghiệp

38

Năm 2017, diện tích đất nông nghiệp của tỉnh Yên Bái có 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên. Trong giai đoạn 2010 - 2017, diện tích đất nông

nghiệp của tỉnh tăng thêm 4.378 ha, bình quân mỗi năm tăng 625 ha.

Bảng 15: Hiện trạng và biến động diện tích nhóm đất nông nghiệp

thời kỳ 2010 - 2017



Tăng (+); giảm (-)

Đất nông nghiệp, trong đó: 583.718 588.096 4.378 1 Đất sản xuất nông nghiệp 107.318 119.057 11.739 2 Đất lâm nghiệp 474.768 466.603 -8.165 3 Đất nuôi trồng thuỷ sản 1.574 2.342 768 4 Đất nông nghiệp khác 57 95 38


1.1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất sản xuất nông nghiệp

Năm 2017, diện tích đất sản xuất nông nghiệp của tỉnh là 119.057ha, chiếm 17,29% diện tích tự nhiên và 18,39% diện tích đất nông nghiệp, trong đó:

đất trồng cây hàng năm có diện tích 71.655 ha, chiếm 54,46% diện tích đất sản xuất nông nghiệp; đất trồng cây lâu năm là 47.401 ha, chiếm 35,68% diện tích

đất sản xuất nông nghiệp.

Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất sản xuất nông nghiệp tăng

11.739 ha. Hiện trạng và biến động diện tích các loại đất sản xuất nông nghiệp cụ thể như sau:

Bảng 16: Hiện trạng và biến động diện tích đất sản xuất nông nghiệp

thời kỳ 2010 - 2017


STT Mục đích sử dụng đất Năm 2010

Năm 2017

Biến động Tăng (+); giảm (-)

Đất sản xuất nông nghiệp 107.318 119.057 11.739

1 Đất trồng cây hàng năm 64.837 71.655 6.818

1.1 Đất trồng lúa 27.479 27.958 479

1.2 Đất trồng cây hàng năm khác 37.358 43.698 6.340

2 Đất trồng cây lâu năm 42.481 47.401 4.920


* Đất trồng lúa

39

Đất trồng lúa 27.958 ha, chiếm 23,08% tổng diện tích đất sản xuất nông

nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Lục Yên 5.350 ha, Văn Chấn 4.933 ha,

Mù Cang Chải 4.507 ha, Văn Yên 1.547 ha, Trấn Yên 3.074 ha, Yên Bình 2.842

ha. Diện tích đất trồng lúa chủ yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước

(GDC) sử dụng (26.898 ha chiếm 96,21% diện tích đất trồng lúa); một phần diện

tích giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước (TCN) 1.041 ha; còn lại 6 ha giao

cho tổ chức kinh tế sử dụng.

* Đất trồng cây hàng năm khác

Diện tích đất trồng cây hàng năm khác 43.698 ha, chiếm 7,43% tổng diện

tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn Yên 16.588 ha, Mù

Cang Chải 8.549 ha, Văn Chấn 7.929 ha, Trạm Tấu 3.654 ha. Diện tích đất trồng

cây hàng năm khác chủ yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước (GDC) sử

dụng (41.888 ha chiếm 95,86% diện tích đất trồng cây hàng năm khác); một

phần diện tích giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước (838) ha và tổ chức kinh tế

(611) ha sử dụng.

* Đất trồng cây lâu năm

Đất trồng cây lâu năm 47.401 ha, chiếm 8,06% tổng diện tích đất nông

nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn Chấn 19.783 ha, Yên Bình 6.924

ha, Văn Yên 5.819 ha, Lục Yên 4.590 ha. Diện tích đất trồng cây lâu năm chủ

yếu giao cho hộ gia đình, cá nhân trong nước (GDC) sử dụng (41.103 ha chiếm

86,71% diện tích đất trồng cây lâu năm); một phần diện tích giao cho tổ chức

trong nước (TCC) sử dụng (5.294 ha giao cho tổ chức kinh tế sử dụng và 133

ha giao cho cơ quan đơn vị của nhà nước sử dụng).

1.2. Hiện trạng và biến động sử dụng đất lâm nghiệp

Năm 2017, diện tích đất lâm nghiệp của tỉnh là 466.603 ha, chiếm 67,74%

diện tích tự nhiên, tăng 8.165 ha so với năm 2010, bình quân mỗi năm tăng

1.166 ha. Điểm khác biệt trong quản lý, sử dụng giữa đất sản xuất nông nghiệp

và đất lâm nghiệp là diện tích được giao theo đối tượng quản lý ở đất sản xuất

nông chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ (1,04% diện tích đất sản xuất nông nghiệp) trong

khi đó tỷ lệ diện tích được giao theo đối tượng quản lý ở đất lâm nghiệp tương

đối lớn (29,78% diện tích đất lâm nghiệp).

40

Bảng 17: Hiện trạng và biến động diện tích đất lâm nghiệp thời kỳ 2010 - 2017


STT Mục đích sử dụng

đất Năm 2010 Năm 2017

Biến động Tăng (+); giảm (-)

Đất lâm nghiệp 474.768 466.603 -8.165

1 Đất rừng sản xuất 257.715 291.516 33.801

2 Đất rừng phòng hộ 182.451 138.939 -43.512

3 Đất rừng đặc dụng 34.602 36.147 1.545


* Đất rừng sản xuất

Diện tích đất rừng sản xuất năm 2017 của tỉnh là 291.516 ha, chiếm

49,47% tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Văn

Yên 72.459 ha, Văn Chấn 82.649 ha, Lục Yên 45.037 ha, Yên Bình 39.503 ha,

Trấn Yên 37.574 ha..

Diện tích đất rừng sản xuất được giao theo đối tượng sử dụng và giao theo

đối tượng quản lý. Trong đó diện tích giao theo đối tượng sử dụng là 168.189 ha

chỉ chiếm 57,70% diện tích loại dất, còn lại 123.328 ha giao theo đối tượng quản

lý chiếm tới 42,30% diện tích loại đất.

* Đất rừng phòng hộ

Diện tích đất rừng phòng hộ năm 2017 của tỉnh là 138.939 ha, chiếm

23,63% tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện Mù

Cang Chải 44.671 ha, Trạm Tấu 36.800 ha, Văn Chấn 16.801 ha; đối tượng

quản lý và sử dụng cụ thể như sau:

- Diện tích đất rừng phòng hộ được giao theo đối tượng sử dụng là

123.334 ha

- Diện tích đất rừng phòng hộ được giao theo đối tượng quản lý là 16.606 ha.

* Đất rừng đặc dụng

Diện tích đất rừng đặc dụng năm 2017 của tỉnh là 36.147 ha, chiếm 6,15%

tổng diện tích đất nông nghiệp chỉ xuất hiện tại huyện Mù Cang Chải 20.108 ha

và huyện Văn Yên 16.039 ha.

Toàn bộ diện tích đất rừng đặc dụng được giao cho cơ quan đơn vị của

nhà nước sử dụng.

1.3. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nuôi trồng thủy sản

Năm 2017 diện tích đất nuôi trồng thuỷ sản là 2.342 ha, chiếm 0,40%

tổng diện tích đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu tại các huyện: Lục Yên 759 ha,

Trấn Yên 444 ha, Yên Bình 318 ha.

41

Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất nuôi trồng thủy sản tăng 768 ha,

bình quân tăng 110 ha/năm.

1.4. Đất nông nghiệp khác

Diện tích đất nông nghiệp khác năm 2017 của tỉnh là 95 ha chỉ chiếm

0,016% tổng diện tích đất nông nghiệp.

2. Hiện trạng và biến động đất chưa sử dụng

Năm 2017 toàn tỉnh còn 46.195 ha đất chưa sử dụng, chiếm 6,71% diện

tích tự nhiên, trong đó chủ yếu là đất đồi núi chưa sử dụng với diện tích 44.002

ha (chiếm 95,25% diện tích chưa sử dụng), núi đá không có rừng cây1.578 ha

(chiếm 3,42% diện tích chưa sử dụng). Diện tích đồi núi chưa sử dụng chủ yếu ở

các huyện Mù Cang Chải 25.043 ha, Trạm Tấu 13.821 ha.

Trong giai đoạn 2010 - 2017 diện tích đất chưa sử dụng giảm 7.001 ha, do

chuyển sang các loại đất khác để thực hiện các dự án phát triển kinh tế, phát

triển khu đô thị mới, phát triển hạ tầng cơ sở và do kỳ kiểm kê năm 2014 đã tính

lại một số diện tích đất theo ảnh vệ tinh. Bảng 18: Hiện trạng và biến động diện tích đất chưa sử dụng thời kỳ 2010 - 2016



Tăng (+); giảm (-) Đất chưa sử dụng 53.196 46.195 -7.001

1 Đất bằng chưa sử dụng 666 616 -50

2 Đất đồi núi chưa sử dụng 48.653 44.002 -4.651

3 Núi đá không có rừng cây 3.877 1.578 -2.299


II. ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP

Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp của tỉnh Yên Bái được xây dựng qua

4 bước: xây dựng dữ liệu đầu vào; điều tra khảo sát thực địa; tổng hợp xử lý và

biên tập bản đồ. Trình tự xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 2.

Trên địa bàn tỉnh hiện nay, hệ thống sử dụng đất nông nghiệp được phân

chia thành 02 hệ thống: hệ thống canh tác có tưới (khu vực tưới chủ động và bán

chủ động) và hệ thống canh tác nhờ mưa (khu vực không được tưới). Khu vực

được tưới chủ động thuộc các vùng sản xuất tập trung, khu vực không được tưới

chủ yếu là diện tích đất lâm nghiệp.

42

Hình 2: Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái

43

Bảng 19: Thống kê diện tích loại sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Yên Bái theo hệ thống tưới

Hệ thống tưới

Loại sử dụng đất Diện

tích (ha) Tỷ lệ (% DTDT)

Có tưới

1. Đất chuyên lúa nước 19.534 3,09

2. Đất 1 lúa + 1 màu 2.791 0,44

3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 2.698 0,43

3. Đất trồng cây ăn quả 4.185 0,66 4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác

0 0,00

5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 2.342 0,37

Nhờ mưa

1. Đất chuyên lúa nước 2.019 0,32

2. Đất lúa + màu 2.681 0,42

3. Đất nương rẫy 38.312 6,06

4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3.620 0,57

5. Đất trồng cây ăn quả 2.054 0,32 6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác

41.161 6,51

7. Đất rừng trồng 222.130 35,11

8. Đất rừng tự nhiên 240.410 38,00

9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 4.064 0,64

Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác)

44.687 7,07

Tổng diện tích điều tra 632.715 100,00

Nguồn: kết quả thực hiện dự án

1. Hệ thống canh tác có tưới

Tổng diện tích đất thuộc hệ thống canh tác có tưới là 31.551 ha chiếm

4,99% diện tích điều tra; bao gồm các loại sử dụng đất: đất chuyên lúa nước; đất

1 lúa + 1 màu; đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày; đất trồng cây ăn quả và đất

nuôi trồng thuỷ sản ngọt.

Đặc điểm của loại hình sử dụng đất thuộc hệ thống có tưới là được cung cấp

nước tưới đầy đủ từ các công trình thuỷ lợi, chủ động theo nhu cầu của cây trồng.

a) Đất chuyên lúa nước

Diện tích đất chuyên lúa nước của tỉnh là 19.534 ha chiếm 3,09% diện

tích điều tra. Loại sử dụng đất này tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên

(4.531 ha), Văn Chấn (3.945 ha), Trấn Yên (2.834 ha), huyện Văn Yên (2.591

44

ha) và Yên Bình (2.148 ha).Thuỷ lợi ở những khu vực trọng điểm lúa như ở Lục

Yên, Văn Yên... đã xây dựng hệ thống tưới tiêu chủ động. Ở những khu vực trồng

lúa hẹp bà con dân tộc đã làm thuỷ lợi với hình thức chắn phai ngang suối, đưa

nước vào ruộng theo kiểu tự chảy từ đầu đến cuối đổng bằng đường nước mương

cái và dùng ống để tháo nước tới từng ruộng. Hoặc sử dụng phương thức tưới tràn

đối với ruộng bậc thang canh tác lúa nước, nước mưa chảy từ bậc ruộng bên trên

xuống bên dưới theo những đưỡng rảnh đã được xẻ trước.

Đặc biệt Yên Bái có cánh đồng Mường Lò thuộc huyện Văn Chấn là cánh

đồng lớn ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc, đứng thứ 2 sau cánh đồng Mường

Thanh ở tỉnh Điện Biên. Nơi đây đã sản xuất ra nhiều lúa gạo cung cấp cho nhân

dân trong tỉnh cũng như trong vùng. Cánh đồng Mường Lò kéo dài từ xã Sơn

Lương đến xã Thanh Lương dài 15 km, nơi rộng nhất 5 km, nơi hẹp nhất 2 km.

Ngoài ra còn có các cánh đồng như Đông Cuông, Đại Phú thuộc huyên

Văn Yên và Mường Lai, Yên Thắng, Liễu Đô thuộc huyện Lục Yên là những

cánh đồng lớn có tiềm năng sản xuất lương thực lớn của tỉnh.

Đồng thời cũng phải kể đến đặc trưng lúa ruộng bậc thang của tỉnh ở Mù

Cang Chải. Do đặc thù của khí hậu, nên một năm, người dân ở đây chỉ trồng và

thu hoạch duy nhất một vụ lúa, tháng 5 - 6 là cày ải, gieo mạ, cấy lúa, tháng 9 -

10 là thu hoạch.

Một số giống lúa đang sử dụng trên địa bàn tỉnh

Giống lúa thuần gồm: Hương thơm 1; Thiên ưu 8; Bắc Thơm, Chiêm

Hương, HT1 và Nghi hương 305, ...

Một số giống lúa đặc sản: Tú Lệ, Séng Cù, ...

b) Đất 1 lúa + 1 màu

Toàn tỉnh có 2.791 ha đất 1 lúa + 1 màu chiếm 0,44% diện tích điều tra;

tập trung chủ yếu ở các huyện Mù Cang Chải (979 ha) và Yên Bình (495 ha).

Diện tích nhỏ còn lại phân bố rải rác ở các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh.

c) Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày

Diện tích đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày của tỉnh là 2.698 ha chiếm

0,43% diện tích điều tra của tỉnh. Các cây trồng cạn ngắn ngày của tỉnh chủ yếu

là rau, đậu, … thời gian sinh trưởng ngắn. Số vụ gieo trồng trong năm thường

lớn hơn 2 vụ. Một số khu vực tập trung diện tích lớn bao gồm các huyện: Lục

Yên (883 ha), Trấn Yên (492 ha), Yên Bình (209 ha), …

45

d) Đất trồng cây ăn quả

Cây ăn quả có tưới của Yên Bái chủ yếu là cây có múi, như cam, bưởi, ….

Diện tích cây ăn quả được tưới là 4.185 ha chiếm 0,66% diện tích điều tra của

tỉnh. Các huyện có diện tích đất trồng cây ăn quả có tưới lớn trên địa bàn tỉnh là

Văn Chấn (1.687 ha), Lục Yên (1.230 ha), Yên Bình (1.054 ha), ..

Trên địa bàn tỉnh hình thành một số vùng trồng cây ăn quả tập trung chủ

yếu ở cam Văn Chấn, bưởi Yên Bình.

Vùng đất nổi tiếng trồng cam của Yên Bái là Văn Chấn, tập trung chủ yếu

ở một số xã, thị trấn vùng ngoài như: Nghĩa Tâm, Minh An, Thượng Bằng La và

thị trấn Nông trường Trần Phú.

Bưởi Đại Minh (huyện Yên Bình) chủ yếu được trồng tập trung ở xã Đại

Minh, hiện đang được mở rộng phát triển trên địa bàn 26 xã.

đ) Đất nuôi trồng thủy sản

Nuôi trồng thủy sản không phải là thế mạnh sản xuất nông nghiệp trên địa

bàn tỉnh. Tổng diện tích đất nuôi trồng thủy sản ngọt là 2.342 ha, chiêm 0,37%

diện tích điều tra. Một số huyện có diện tích đất nuôi trồng thủy sản lớn trên địa

bàn tỉnh là Lục Yên (759 ha), Trấn Yên (444 ha), Yên Bình (318 ha), …

2. Hệ thống canh tác nhờ mưa

Phần lớn diện tích điều tra của tỉnh thuộc hệ thống canh tác nhờ mưa với

556.450 ha chiếm 87,95% diện tích điều tra; bao gồm các loại sử dụng đất: đất

chuyên lúa nước; đất lúa + màu; đất nương rẫy; đất chuyên màu và cây công

nghiệp hàng năm; đất trồng cây ăn quả; đất trồng cây công nghiệp lâu năm và

lâu năm khác; đất rừng trồng, đất rừng tự nhiên và đất khoanh nuôi, phục hồi

rừng. Trong đó đáng kể nhất là diện tích đất rừng tự nhiên 240.410 ha, đất rừng

trồng 222.130 ha, đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 41.161 ha.

a) Đất chuyên lúa nước

Đất chuyên lúa nước thuộc hệ thống canh tác nhờ mưa có diện tích nhỏ (chỉ có 2.019 ha), chủ yếu xuất hiện ở huyện Văn Yên (570 ha), Trạm Tấu (445 ha), huyện Văn Chấn (439 ha).

b) Đất lúa + màu

Diện tích đất lúa + màu không được tưới có 2.681 ha, chủ yếu xuất hiện ở Mù Cang Chải (1.799 ha), diện tích còn lại phân bố rải rác ở các huyện, thị xã và thành phố.

46

c) Đất nương rẫy

Toàn tỉnh có 38.312 ha đất nương rẫy chiếm 6,06% diện tích điều tra. Đất

nương rẫy tập trung chủ yếu ở các huyện là Văn Yên (1.5004 ha), Mù Cang

Chải 8.661 ha và Văn Chấn 7.673, diện tích nương rẫy còn lại phân bố rải rác ở

các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh. Nương rẫy chủ yếu canh tác lúa

nương, ngô nương, sắn nương, ...

d) Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm

Trên địa bàn tỉnh có 3.620 ha đất chuyên màu và cây hàng năm chiếm

0,57% diện tích điều tra, trong đó huyện Văn Yên 931 ha, Lục Yên 882 ha, Yên

Bình 7808 ha Trấn Yên 668 ha, ...

đ) Đất trồng cây ăn quả

Toàn tỉnh có 2.054 ha đất trồng cây ăn quả tưới nhờ mưa, tập trung nhiều

nhất ở huyện Văn Chấn 1.238ha.

e) Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác

Diện tích đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác tưới nhờ

mưa có 41.161 ha (chiếm 6,51% diện tích điều ta) tập trung chủ yếu ở các huyện

Văn Chấn 16.858 ha, Trấn Yên (5.973 ha), Yên Bình 5.858 ha, Văn Yên 5.540.

Đặc biệt trên địa bàn tỉnh có đặc sản chè shan tuyết. Rừng chè Shan tuyết

cổ thụ nằm ở hai thôn Làng Mảnh và Giàng Pằng tại xã Sùng Đô (huyện Văn

Chấn, tỉnh Yên Bái), trên độ cao từ 1.500 đến 1.700m so với mực nước biển,

giáp với khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Rừng có gần 40 cây chè cổ thụ từ 1

đến 2 người ôm, đường kính gốc từ 0,8 từ 1,2m phân bố trên diện tích hơn 70ha.

Đây là rừng chè cổ thụ rất quý hiếm chưa hề bị tác động bởi con người.

Ở tỉnh Yên Bái, nhiều xã vùng cao đều có chè cổ thụ như: Sùng Đô, Suối

Quyền, Nậm Lành, Nậm Mười... (huyện Văn Chấn), Phình Hồ, Xà Hồ... (huyện

Trạm Tấu).

g) Đất rừng trồng

Toàn tỉnh có 222.130 ha đất rừng trồng thuộc phạm vi điều tra, chiếm

35,11% diện tích điều tra. Đất rừng trồng tập trung chủ yếu ở các huyện Văn

Yên 55.534 ha, Trấn Yên 45.784 ha, Yên Bình 36.723 ha, ....

h) Đất rừng tự nhiên

Đất rừng tự nhiên thuộc phạm vi điều tra có 240.410 ha, chiếm 38,00%

47

diện tích điều tra; tập trung chủ yếu ở huyện Văn Chấn 54.701 ha, Mù Cang

Chải 54.679 ha, Văn Yên 48.877 ha, Trạm Tấu 40.636, ... Rừng Yên Bái có hệ

thống thực vật đa dạng. Hệ thực vật ở Yên Bái đã được ghi nhận có khoảng

1.479 loài thực vật bậc cao thuộc 170 họ, 715 chi trong đó có 91 loài thực vật

bậc cao có mạch thuộc diện cần phải bảo tồn theo tiêu chí đánh giá của Sách Đỏ

Việt Nam (2007), IUCN (2016) như: Lan Kim Tuyến, Củ rắn cắn, Pơmu, Lim,

Sến, Táu, Gù Hương… Trong khu vực rừng á nhiệt đới của tỉnh có nhiều loại

cây lá kim (như: pơmu, thông nàng, thông tre lá lớn, sa mộc) xen lẫn cây lá rộng

thuộc họ sồi dẻ, đỗ quyên. Ở độ cao trên 2.000 m, rừng hỗn giao giảm dần,

pơmu mọc thành rừng kín cao tới 40 - 50m, đường kính thân có cây tới 1,5m.

Cao hơn nữa là những cánh rừng thông xen kẽ các tầng cây bụi nhỏ rồi đến trúc

lùn, cậy họ cói, cây họ hoa hồng, cây họ thạch nam, cây họ cúc, cây họ hoàng

liên xen kẽ.

i) Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng

Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng thuộc phạm vi điều tra có 4.064 ha,

chiếm 0,64% diện tích điều tra; tập trung chủ yếu ở huyện Trạm Tấu 1.886 ha.

48

Bảng 20: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính

Đơn vị: ha


Loại sử dụng đất Diện tích

(ha) Tỷ lệ (% DTDT)

Đơn vị hành chính Thành phố

Yên Bái Thị xã

Nghĩa Lộ Huyện

Lục Yên Huyện

Văn Yên

Có tưới

1. Đất chuyên lúa nước 19.534 3,09 452 761 4.531 2.591

2. Đất 1 lúa + 1 màu 2.791 0,44 134 7 754 148

3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 2.698 0,43 227 27 883 752

3. Đất trồng cây ăn quả 4.185 0,66 51 10 1.230 130

4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 0 0,00 0 0 0 0

5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 2.342 0,37 218 53 759 266

Nhờ mưa

1. Đất chuyên lúa nước 2.019 0,32 49 7 53 570

2. Đất lúa + màu 2.681 0,42 7 2 11 140

3. Đất nương rẫy 38.312 6,06 4 295 1.073 15.004

4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3.620 0,57 104 36 882 931

5. Đất trồng cây ăn quả 2.054 0,32 47 7 7 150

6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 41.161 6,51 1.898 227 3.352 5.540

7. Đất rừng trồng 222.130 35,11 3.858 842 22.570 55.434

8. Đất rừng tự nhiên 240.410 38,00 0 32 35.335 48.877

9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 4.064 0,64 0 0 39 0

Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác)

44.687 7,06 79 44 1523 2274

Tổng diện tích điều tra 632.715 100,00 7.128 2.350 73.003 132.805 Nguồn: Kết quả thực hiện dự án

49

Bảng 27: Diện tích loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái phân theo đơn vị hành chính (tiếp)

Đơn vị: ha


Loại sử dụng đất Đơn vị hành chính

Huyện Mù Cang Chải

Huyện Trấn Yên

Huyện Trạm Tấu

Huyện Văn Chấn

Huyện Yên Bình

Có tưới

1. Đất chuyên lúa nước 1.352 2.834 919 3.945 2.148

2. Đất 1 lúa + 1 màu 979 134 3 137 495

3. Đất trồng cây trồng cạn ngắn ngày 0 492 0 108 209

3. Đất trồng cây ăn quả 13 11 0 1.687 1.054

4. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 0 0 0 0 0

5. Đất nuôi trồng thủy sản ngọt 10 444 22 252 318

Nhờ mưa

1. Đất chuyên lúa nước 265 102 445 439 88

2. Đất lúa + màu 1.796 3 335 277 110

3. Đất nương rẫy 8.661 175 4.233 7.673 1.194

4. Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm 3 668 6 282 708

5. Đất trồng cây ăn quả 27 523 44 1.238 12

6. Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và lâu năm khác 913 5.973 540 16.858 5.858

7. Đất rừng trồng 22.267 45.784 9.990 24.663 36.723

8. Đất rừng tự nhiên 54.679 47 40.636 54.701 6.102

9. Đất khoanh nuôi, phục hồi rừng 1.457 396 1.886 286 0 Diện tích điều tra còn lại (đất chưa sử dụng, đất nông nghiệp khác) 25043 5 13826 1844 49

Tổng diện tích điều tra 117.465 57.593 72.885 114.417 55.069 Nguồn: Kết quả thực hiện dự án

50

III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG ĐẤT VÀ ĐẶC

ĐIỂM HỆ THỐNG SỬ DỤNG ĐẤT

1. Đánh giá chung về hiện trạng và biến động sử dụng đất

- Về hiện trạng sử dụng đất: tổng diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái là

688.767 ha, trong đó: đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện

tích tự nhiên; đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên;

đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh.

Như vậy diện tích đất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn nhất;

- Về biến động tổng diện tích tự nhiên: trong thời kỳ từ năm 2010 - 2017

diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái tăng 140 ha do sự thay đổi phương pháp

kiểm kê, thống kê đất đai;

- Về biến động sử dụng đất các nhóm đất chính: giai đoạn 2010 - 2017,

diện tích đất nông nghiệp của tỉnh tăng thêm 4.378 ha, bình quân mỗi năm tăng

625 ha; nhóm đất phi nông nghiệp tăng 2.763 ha và đất chưa sử dụng giảm

7.001 ha do khai thác đưa vào sử dụng và do thay đổi phương pháp thống kê,

kiểm kê.

2. Đánh giá chung về hệ thống sử dụng đất

Hệ thống sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Yên Bái được phân theo hệ thống

tưới với 9 loại sử dụng đất.

Hệ thống sử dụng đất có tưới:

- Loại sử dụng đất chuyên lúa nước có diện tích lớn nhất trong hệ thống

sử dụng đất có tưới, tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên, Văn Chấn, Trấn

Yên, huyện Văn Yên và Yên Bình.... Phần lớn diện tích đất chuyên lúa nước

được tưới chủ động nên hạn chế khả năng đất bị khô hạn;

- Loại sử dụng đất trồng cây ăn quả có diện tích lớn thứ hai trong hệ thống

sử dụng đất có tưới.

Hệ thống sử dụng đất nhờ mưa:

- Loại sử dụng đất rừng tự nhiên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong hệ thống sử

dụng đất nhờ mưa, tập trung nhiều tại các huyện Văn Chấn, Mù Cang Chải, Văn

Yên, Trạm Tấu. Đất rừng tự nhiên phần lớn là các hệ sinh thái nguyên sinh,

thảm thực vật nhiều tầng lớp nên khả năng che phủ bảo vệ đất chống xói mòn,

khô hạn và suy giảm độ phì rất tốt.

51

- Loại sử dụng đất rừng trồng có diện tích lớn thứ hai trong hệ thống sử

dụng đất nhờ mưa, tập trung chủ yếu ở huyện Văn Yên, Trấn Yên, Yên Bình.

Loại sử dụng đất này tùy theo thời kỳ sinh trưởng, phương thức canh tác,

phương thức khai thác mà có hệ số che phủ bảo vệ đất khác nhau. Đối với khu

vực đất rừng trồng mới nếu không áp dụng biện pháp trồng xen các cây hàng

năm, cây bảo vệ đất trong thời kỳ kiến thiết cơ bản thì đất dễ bị khô hạn, xói

mòn, suy giảm độ phì.

52

Chương 4 THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT TỈNH YÊN BÁI

I. ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT THEO LOẠI HÌNH THOÁI HÓA

1. Đất bị xói mòn do mưa

Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11

năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Xói mòn đất là quá trình bào mòn làm mất dần các lớp đất trên mặt và phá hủy các tầng đất bên dưới do tác

động của nước mưa”.

Bản đồ đất bị xói mòn do mưa được xây dựng trên cơ sở tính toán lượng

mất đất theo phương trình mất đất phổ dụng của Wischmeier và Smith đề xuất:

A = R. K. L. S. C. P

Trong đó:

A: lượng đất mất trung bình hàng năm chuyển tới chân sườn (tấn/ha/năm)

R: hệ số xói mòn do mưa

K: hệ số xói mòn của đất L: hệ số chiều dài sườn dốc

S: hệ số độ dốc C: hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất

P: hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất

Lượng đất mất đi hàng năm của từng khoanh đất được xác định trên cơ sở

xây dựng và chồng xếp các bản đồ chuyên đề về hệ số trong phương trình mất

đất phổ dụng (Phương pháp xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 3).

Mức độ xói mòn được đánh giá thông qua lượng đất bị xói mòn cho từng

khoanh đất, phân cấp mức độ xói mòn theo lượng đất bị xói mòn cụ thể tại Bảng 21.

Bảng 21: Phân cấp đánh giá đất bị xói mòn

Cấp xói mòn Lượng đất bị xói mòn (tấn/ha/năm) Ký hiệu

Không xói mòn 0 XmN

Xói mòn yếu < 10 Xm1

Xói mòn trung bình ≥ 10 - 50 Xm2

Xói mòn mạnh ≥ 50 Xm3

Nguồn:Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT

53

1.1. Kết quả xây dựng bản đồ các hệ số

1.1.1. Hệ số xói mòn do mưa (R)

Sử dụng số liệu về lượng mưa bình quân hàng năm của các trạm đo trên địa bàn tỉnh và các tỉnh lân cận trong giai đoạn 2001 - 2016 được để tính toán hệ

số R cho từng trạm, sau đó sử dụng phương pháp nội suy để xác định các khu vực nằm trong phạm vi ảnh hưởng của các trạm. Kết quả tính toán đã xác định

được hệ số xói mòn do mưa của tỉnh Yên Bái nằm trong khoảng 747,27 đến

1.033,89.

Khu vực có hệ số xói mòn do mưa cao nhất là các khu vực thuộc huyện

Yên Bình, huyện Lục Yên.

Khu vực có hệ số xói mòn do mưa thấp nhất là các khu vực thuộc huyện

Trạm Tấu, thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn.

54

Hình 3: Lớp thông tin hệ số xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái

55

1.1.2. Hệ số xói mòn của đất (K)

Sử dụng kết quả phân tích các mẫu đất năm 2017 của dự án để tính toán

hệ số xói mòn của đất tại các điểm lấy mẫu sau đó sử dụng kết quả sao chuyển mạng lưới điểm lấy mẫu đất để xác định hệ số xói mòn của đất cho

từng khoanh đất.

Hệ số xói mòn của đất phụ thuộc nhiều vào thành phần cấp hạt (cấp hạt

cát, limon, sét), hàm lượng hữu cơ trong đất, kết cấu đất và khả năng tiêu thấm

của đất.

Kết quả tính toán hệ số xói mòn của đất tỉnh Yên Bái đã xác định được

giá trị K dao động từ 0,006 - 0,663. Trong đó:

- Các khu vực có hệ số xói mòn của đất có chiều hướng tăng dần (tiến dần lên 0,663) tương ứng với các loại đất có tính thấm nước kém; hàm lượng limon,

cát trong đất lớn, đất nghèo mùn, kết cấu kém. Trên địa bàn tỉnh Yên Bái các khu vực có hệ số K lớn phân bố rải rác ở các huyện trong tỉnh, trong đó một số

huyện có diện tích lớn như huyện Văn Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu.

- Các khu vực có hệ số xói mòn của đất giảm dần (tiến dần về 0,006)

tương ứng với các loại đất có khả năng thấm nước tốt, hàm lượng sét trong đất lớn, cấu trúc tơi xốp và giàu hữu cơ. Các khu vực có hệ số K nhỏ tập trung chủ

yếu ở huyện Lục Yên, thành phố Yên Bái, Yên Bình.

1.1.3. Hệ số chiều dài sườn dốc (L) và hệ số độ dốc (S)

Chiều dài sườn dốc và độ dốc tỷ lệ thuận với tốc độ dòng chảy bề mặt. Tốc độ dòng chảy càng lớn mức độ phá hủy bề mặt đất càng mạnh, lượng đất mất do

xói mòn càng lớn. Sử dụng phương pháp mạng ô vuông để tính toán chiều dài và độ dốc sườn. Hai hệ số này có liên quan mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau, do đó

trong dự án gộp hai hệ số L và S lại thành hệ số LS để tính toán.

Kết quả xác định hệ số chiều dài sườn dốc và độ dốc cho thấy hệ số LS

dao động từ 0 - 182,35.

56

Hình 4: Lớp thông tin hệ số xói mòn của đất tỉnh Yên Bái

57

Hình 5: Lớp thông tin hệ số chiều dài sườn dốc và độ dốc tỉnh Yên Bái

58

1.1.4. Hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất (C)

Từ kết quả xây dựng Bản đồ loại sử dụng đất nông nghiệp năm 2017 và

phân tích hệ thống sử dụng đất của tỉnh Yên Bái, có tham khảo bảng tra hệ số C của Hội khoa học đất quốc tế để xác định hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất

(C) cho các loại sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Yên Bái như sau: Bảng 22: Hệ số C cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái

Loại sử dụng đất

Loại hình sử dụng đất Đặc điểm sử dụng đất Tỷ lệ che phủ (%)

Hệ số C

1. Đất trồng lúa

2 vụ lúa Thời gian che phủ cao

nhất/1 vụ lúa là 2,5 tháng 40% 0,09

1 lúa - 1 màu Thời gian che phủ cao

nhất/1 vụ màu là 1,5 tháng 30% 0,17

2. Đất trồng cây hàng năm

khác

Nương rẫy Chủ yếu là trồng ngô

nương 40% 0,66

Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm

Chủ yếu là rau, màu 60% 0,056

3. Đất trồng cây lâu năm

Đất trồng cây ăn quả

Chủ yếu là bưởi, cam nhãn, vải,…thời gian khép tán trong năm là 12 tháng,

cây khoảng 2m

>70% 0,65

Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và cây lâu năm

khác

Chủ yếu là trồng chè, thời gian khép tán 12

tháng/năm, mật độ che phủ khoảng 70%

>70% 0,51

4. Đất lâm nghiệp

Rừng tự nhiên 70% 0,001

Rừng trồng Thời kỳ kiến thiết cơ bản 50% 0,75

Thời kỳ kinh doanh 80% 0,003

Rừng khoanh nuôi, phục hồi

Chiều cao cây từ 1m trở xuống

50% 0,65

5. Đất nuôi trồng thủy sản

0

6. Đất nông nghiệp khác

Chủ yếu là vườn ươm cây giống, chuồng trại, trồng

hoa, cây cảnh

Được che phủ quanh năm do có mái che của vật liệu

xây dựng 100% 0,0001

7. Đất chưa sử dụng

Chủ yếu là cây bụi và cỏ

dại, có chiều cao dưới 1,0m

10% 0,93


Kết quả xác định được hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất dao động từ

0 đến 0,93. Các khu vực hiện đang nuôi trồng thủy sản trên địa bàn các huyện, thành

phố trong tỉnh đều là các khu vực thấp, trũng bề mặt đất không được che phủ, hệ số C bằng 0.

Các khu vực có hệ số C = 0,0001 là rừng tự nhiên. Các khu rừng tại đây hầu như chưa bị tác động, độ che phủ xấp xỉ 100%.

59

Các khu vực có hệ số C = 0,93 là các đất chưa sử dụng, thảm thực vật chỉ có các loại cỏ dại, cây bụi thưa thớt.

1.1.5. Hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác, bảo vệ đất (P)

Từ kết quả điều tra, đánh giá hệ thống sử dụng đất đã xác định hệ số do áp

dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất tỉnh Yên Bái, có khảo tra bảng hệ số P của Hội khoa học đất quốc tế để xác định hệ số P cho từng loại sử dụng đất tỉnh

Yên Bái đến từng khoanh đất như sau: Bảng 23: Hệ số P cho loại sử dụng đất tỉnh Yên Bái

Loại sử dụng đất Loại hình sử dụng đất Phương thức canh tác, độ dốc Hệ số P

1. Đất trồng lúa 2 vụ lúa Trồng theo luống, độ dốc <80 0,1 1 lúa - 1 màu Trồng theo luống, độ dốc <80 0,1

2. Đất trồng cây hàng năm khác

Nương rẫy Trồng theo đường đồng mức, độ dốc >150

0,8

Đất chuyên màu và cây công nghiệp hàng năm

Chủ yếu là rau màu 0,6

3. Đất trồng cây lâu năm

Đất trồng cây ăn quả Trồng theo hàng 0,3

Đất trồng cây công nghiệp lâu năm và cây lâu năm khác

Trồng theo đường đồng mức và cây trồng theo băng

0,35


Rừng tự nhiên Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất, độ dốc >250

1

Rừng trồng

Không áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất

1

Có áp dụng trồng theo đường đồng mức và cây trồng theo băng, khai thác chặt tỉa cây

0,45

Rừng khoanh nuôi, phục hồi


1


0


Chủ yếu là vườn ươm cây giống, chuồng trại, trồng hoa, cây cảnh

Trồng theo luống 0,1



1


Qua bảng xác định hệ số do áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất cho thấy:

Các khu vực đất trồng lúa áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất có hệ số P = 0,1.

Các khu vực hiện đang là đất rừng trồng có hệ số P = 0,35 - 0,9 tùy thuộc khu vực có hay không áp dụng biện pháp canh tác, bảo vệ đất.

Các khu vực đất chưa sử dụng do không áp dụng biện pháp canh tác nên có hệ số P = 1.

60

Hình 6: Lớp thông tin hệ số lớp phủ thực vật và quản lý đất tỉnh Yên Bái

61

Hình 7: Lớp thông tin hệ số do áp dụng biện pháp canh tác bảo vệ đất tỉnh Yên Bái

62

1.2. Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa

a) Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo mức độ

Từ kết quả tính toán các hệ số của phương trình mất đất phổ dụng cho thấy trên địa bàn tỉnh tỷ lệ che phủ đất khá cao. Theo đó kết quả tính toán lượng đất mất, xác định mức độ xói mòn đất của tỉnh cho thấy diện tích đất không xói mòn và xói mòn yếu chiếm tỷ lệ lớn với 73,59% diện tích điều tra, kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa như sau:

Biểu đồ 2: Cơ cấu (%) đất bị xói mòn do mưa tỉnh Yên Bái

Diện tích đất không bị xói mòn là 280.216 ha, chiếm 44,29% tổng diện

tích điều tra và phân bố tập trung ở những khu vực có địa hình bằng phẳng (độ dốc < 80), hiện đang sử dụng vào mục đích trồng cây hàng năm, nuôi trồng thủy

sản, đất bằng chưa sử dụng và những khu vực có độ dốc lớn nhưng đang áp dụng các biện pháp canh tác bảo vệ đất như: trồng cây theo hàng, trồng cây theo

đường đồng mức và trồng cây có áp dụng các biện pháp che phủ đất (tàn thực vật, …) hoặc các khu vực đất rừng tự nhiên mà hệ sinh thái hầu như chưa bị tác

động của con người.

- Diện tích đất bị xói mòn là 352.499 ha, chiếm 55,71% diện tích điều tra

chiếm 51,18% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:

+ Diện tích đất bị xói mòn mạnh có 105.932 ha, chiếm 16,74% diện tích

điều tra và 15,38% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu trên địa bàn huyện Mù Cang Chải 37.660 ha, huyện Văn Chấn 21.356 ha, huyện Trạm Tấu

22.033 ha, … Đất bị xói mòn mạnh xuất hiện ở những khu vực có độ dốc > 150và trên các loại đất có kết cấu kém bền trong nước, khả năng xói mòn cao

như đất đỏ vàng;

Không xói mòn280.216 ha

44,29%

Xói mòn yếu185.372 ha

29,30%

Xói mòn trung bình61.195 ha

9,67%

Xói mòn mạnh105.932 ha

16,74%

63

+ Diện tích đất bị xói mòn trung bình có 61.195 ha, chiếm 9,67% diện tích điều tra và 8,88% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung nhiều ở huyện Văn Chấn

19.263 ha, huyện Mù Cang Chải 11.213 ha, huyện Trạm Tấu 10.482 ha; …

+ Diện tích đất bị xói mòn yếu có 185.372 ha, chiếm 29,30% diện tích

điều tra và 26,91% diện tích diện tích tự nhiên của tỉnh, nhiều nhất ở huyện Văn Yên 60.539 ha, huyện Văn Chấn 37.869 ha, Mù Cang Chải 24.847 ha, Trạm Tấu

22.424 ha, …..

- Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo mục đích sử dụng

đất cho thấy: diện tích đất bị xói mòn do mưa tập trung chủ yếu trên đất lâm nghiệp, đất đồi núi chưa sử dụng. Trong đó, đất lâm nghiệp có diện tích đất bị

xói mòn lớn nhất với 222.823 ha (chiếm 47,75% diện tích điều tra của loại đất), tiếp

đến là đất chưa sử dụng 43.999 ha (chiếm 98,61% diện tích điều tra của loại đất).

Bảng 24: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo loại đất

Loại đất Đất không bị xói mòn

Mức độ xói mòn (ha) Tổng diện tích đất bị xói

mòn

Diện tích điều tra

(ha) Xói mòn

yếu Xói mòn

trung bình Xói mòn

mạnh

1. Đất sản xuất nông nghiệp

33.378 16.939 33.664 35.075 85.677 119.056

2. Đất lâm nghiệp 243.781 168.433 21.455 32.934 222.823 466.604


2.342 - - - - 2.342


96 - - - - 96


619 - 6.076 37.923 43.999 44.618

Tổng số (ha) 280.216 185.372 61.195 105.932 352.499 632.715


44,29 29,30 9,67 16,74 55,71 100,00


b) Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính

Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của tỉnh Yên Bái đã xác

định được các huyện có diện tích đất bị xói mòn do mưa lớn bao gồm Văn Yên, Mù Cang Chải, Trạm Tấu. Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa

theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.

64

Hình 8: Bản đồ đất bị xói mòn do mưa kỳ đầu tỉnh Yên Bái

65

Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của các đơn vị hành

chính theo mức độ và theo mục đích sử dụng cụ thể như sau:

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của thành phố Yên Bái

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 2.293 ha chiếm 32,17%

DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 11 ha chiếm 0,15% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 277 ha

chiếm 3,89% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị xói mòn yếu là 2.004 ha

chiếm 28,11% DTĐT của thành phố;

- Theo mục đích sử dụng

Đất sản xuất nông nghiệp có 1.809 ha đất bị xói mòn, chiếm 25,38% diện

tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 84 ha (chiếm 1,18% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.725 ha (chiếm

24,2% DTĐT thành phố).

Đất lâm nghiệp có 452 ha đất bị xói mòn, chiếm 6,34% diện tích điều tra

của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của thị xã Nghĩa Lộ

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 11.932 ha chiếm 74,64% DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 5.254 ha chiếm

32,86% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 4.637 ha chiếm 29% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị xói mòn yếu là 2.041 ha chiếm 12,77%

DTĐT của thị xã.


Đất sản xuất nông nghiệp có 516 ha đất bị xói mòn, chiếm 21,95% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 296 ha (chiếm

12,6% DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 220 ha (chiếm 9,36% DTĐT thị xã).

Đất lâm nghiệp có 612 ha đất bị xói mòn, chiếm 26,05% diện tích điều tra

của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 589 ha (chiếm 25,07% DTĐT thị xã); đất

rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Lục Yên


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 2.664 ha chiếm 3,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 3.611 ha chiếm

66

4,95% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 15.921 ha chiếm

21,81% DTĐT của huyện.



tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.859 ha (chiếm 2,55% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.814 ha (chiếm 5,22%

DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 15.340 ha đất bị xói mòn, chiếm 21,01% diện tích điều

tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 8.112 ha (chiếm 11,11% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 7.189 ha (chiếm 9,85% DTĐT huyện); đất rừng

khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Văn Yên

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 84.895 ha chiếm 63,92% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 16.421 ha chiếm

12,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 7.935 ha chiếm 5,97% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 60.539 ha chiếm



Đất sản xuất nông nghiệp có 21.314 ha đất bị xói mòn, chiếm 16,05% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 98 ha (chiếm 0,07%

DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.685 ha (chiếm 11,81%

DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.531 ha (chiếm 4,16% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 61.486 ha đất bị xói mòn, chiếm 46,3% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 44.439 ha (chiếm 33,46% DTĐT

huyện); đất rừng tự nhiên có 17.047 ha (chiếm 12,84% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Mù Cang Chải


32,06% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 11.213 ha chiếm 9,55% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 24.847 ha chiếm




67

tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 115 ha (chiếm 0,1% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.546 ha (chiếm 7,28% DTĐT huyện);

đất trồng cây lâu năm có 920 ha (chiếm 0,78% DTĐT huyện).



khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Trấn Yên

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị xói mòn là 12.313 ha chiếm 21,38% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 951 ha chiếm

1,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 4.189 ha chiếm 7,27% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 7.174 ha chiếm 12,46%

DTĐT của huyện.


Đất sản xuất nông nghiệp có 6.561 ha đất bị xói mòn, chiếm 11,39% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 591 ha

(chiếm 1,03% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.970 ha (chiếm 10,37%

DTĐT huyện).


huyện); đất rừng khoanh nuôi có 378 ha (chiếm 0,66% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Trạm Tấu


30,23% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 10.482 ha chiếm 14,38% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 22.424 ha

chiếm 30,77% DTĐT của huyện.


Đất sản xuất nông nghiệp có 4.822 ha đất bị xói mòn, chiếm 6,62% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT

huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện);



68



* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Văn Chấn


18,67% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 19.263 ha chiếm 16,84% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 37.869 ha



Đất sản xuất nông nghiệp có 27.240 ha đất bị xói mòn, chiếm 23,81% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 134 ha (chiếm 0,12%

DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.657 ha (chiếm 6,69% DTĐT

huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.449 ha (chiếm 17% DTĐT huyện).


huyện); đất rừng tự nhiên có 27.968 ha (chiếm 24,44% DTĐT huyện); đất rừng


* Kết quả xác định diện tích đất bị xói mòn do mưa của huyện Yên Bình


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh là 4.500 ha chiếm 8,17% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn trung bình là 3.989 ha chiếm

7,24% DTĐT của huyện; diện tích đất bị xói mòn yếu là 14.030 ha chiếm




tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.639 ha (chiếm 2,98% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.523 ha (chiếm 11,84%

DTĐT huyện).


tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 13.606 ha (chiếm 24,71% DTĐT

huyện); đất rừng tự nhiên có 716 ha (chiếm 1,3% DTĐT huyện).

69

Bảng 25: Diện tích đất bị xói mòn do mưa theo đơn vị hành chính

STT Đơn vị hành

chính

Đất không bị xói mòn

Mức độ xói mòn (ha) Tổng diện tích đất bị xói mòn


(ha) Xói mòn yếu

Xói mòn trung bình

Xói mòn

mạnh

1 Thành phố

Yên Bái 4.835 2.004 277 11 2.293 7.128

2 Thị xã Nghĩa

Lộ 1.213 563 237 337 1.137 2.350

3 Huyện Lục

Yên 50.807 15.921 3.611 2.664 22.195 73.003

4 Huyện Văn

Yên 47.910 60.539 7.935 16.421 84.895 132.805

5 Huyện Mù Cang Chải

43.745 24.847 11.213 37.660 73.720 117.465

6 Huyện Trấn

Yên 45.280 7.174 4.189 951 12.313 57.593

7 Huyện Trạm

Tấu 17.946 22.424 10.482 22.033 54.940 72.885

8 Huyện Văn

Chấn 35.930 37.869 19.263 21.356 78.487 114.417

9 Huyện Yên

Bình 32.550 14.030 3.989 4.500 22.519 55.069


Tóm lại: Diện tích đất bị xói mòn mạnh của tỉnh Yên Bái hiện chủ yếu trên các khu vực có độ dốc lớn (> 250), thảm thực vật che phủ thấp (đất đồi núi chưa sử dụng, đất khoanh nuôi phục hồi rừng, đất rừng trồng chưa đến thời kỳ khép tán), trên các loại đất vàng đỏ trên đá macma axit, đất nâu tím trên đá sét màu tím, đất vàng nhạt trên đá cát, đất đỏ vàng trên đá sét và biến chất, đất mùn vàng đỏ trên đá macma axit, đất mùn vàng nhạt trên đá cát.

Các khu vực có độ dốc thấp (< 150), các khu vực có thảm thực vật che phủ thường không xuất hiện xói mòn hoặc bị xói mòn yếu đến trung bình.

2. Đất bị khô hạn

Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa được coi là sự thoái hóa đất trong điều kiện khô hạn, bán khô hạn hay vùng thiếu ẩm do các nguyên nhân khác nhau hoặc do sự thay đổi về khí hậu hoặc do hoạt động của con người”.

2.1. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo mức độ

Qua điều tra tính toán đã xác định được trên địa bàn tỉnh không xuất hiện hoang mạc hóa, sa mạc hóa. Trình tự xây dựng bản đồ đất bị khô hạn chi tiết ở phụ lục 4.

70

Từ kết quả xây dựng Bản đồ đất bị khô hạn, kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn như sau:

Biểu đồ 3: Cơ cấu (%) đất bị khô hạn tỉnh Yên Bái

- Diện tích đất không bị khô hạn là 32.745 ha chiếm 5,18% diện tích điều

tra và xấp xỉ 5,17% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu ở các khu vực có lượng mưa lớn hơn nhiều lần so với lượng bốc hơi hoặc tại các khu vực được

canh tác theo hệ thống có tưới.

Bảng 26: Diện tích đất bị khô hạn theo loại đất

Loại đất Đất

không bị khô hạn

Mức độ khô hạn (ha) Tổng diện tích đất bị

khô hạn

Diện tích điều tra (ha) Khô

hạn nhẹ

Khô hạn trung bình

Khô hạn

nặng

1. Đất sản xuất nông nghiệp 30.297 35.588 53.170 - 88.759 119.056

2. Đất lâm nghiệp 5 142.523 324.075 - 466.598 466.604

3. Đất nuôi trồng thủy sản 2.342 - - - - 2.342

4. Đất nông nghiệp khác 96 - - - - 96

5. Đất chưa sử dụng 5 1.881 42.732 - 44.613 44.618

Tổng số (ha) 32.745 179.992 419.977 - 599.970 632.715


5,18 28,45 66,38 - 94,82 100,00


Không khô hạn32.745 ha

5,18%

Khô hạn nhẹ179.992 ha

28,45%


419.977 ha66,38%

71

- Diện tích đất bị khô hạn là 599.970 ha, chiếm 94,82% diện tích điều tra và 87,11% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:

+ Đất bị khô hạn trung bình có diện tích lớn với 419.977 ha, chiếm 66,38% diện tích điều tra và 60,98% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 53.170 ha, đất lâm nghiệp 324.075 ha, đất chưa sử dụng 42.732 ha.

+ Đất bị khô hạn nhẹ có 179.992 ha, chiếm 28,45% diện tích điều tra và 26,13% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 35.588 ha, đất lâm nghiệp 142.523 ha, đất chưa sử dụng 1.881 ha.

72

Hình 9: Bản đồ đất bị khô hạn, hoang mạc hóa, sa mạc hóa kỳ đầu tỉnh Yên Bái

73

2.2. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính

Từ kết quả xây dựng bản đồ đất bị khô hạn của tỉnh Yên Bái cho thấy

không có diện tích đất bị khô hạn nặng, đất bị khô hạn trung bình xuất hiện nhiều nhất ở huyện Mù Cang Chải và huyện Văn Chấn; đất bị khô hạn nhẹ xuất

hiện nhiều nhất ở huyện Lục Yên và Yên Bình. Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.

Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn trên địa bàn của các các huyện, thành phố theo mức độ và mục đích sử dụng như sau:

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của thành phố Yên Bái

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 5.937 ha chiếm 83,29%

DTĐT của thành phố, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ;


Đất sản xuất nông nghiệp có 2.005 ha đất bị khô hạn, chiếm 28,13% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 107 ha

(chiếm 1,49% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.898 ha (chiếm 26,63% DTĐT thành phố).

Đất lâm nghiệp có 3.858 ha đất bị khô hạn, chiếm 54,13% diện tích điều tra của thành phố, toàn bộ là diện tích đất rừng trồng.

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của thị xã Nghĩa Lộ


DTĐT của thị xã, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn trung bình;


Đất sản xuất nông nghiệp có 558 ha đất bị khô hạn, chiếm 23,74% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 331 ha (chiếm 14,1%

DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 227 ha (chiếm 9,64% DTĐT thị xã).

Đất lâm nghiệp có 874 ha đất bị khô hạn, chiếm 37,19% diện tích điều tra

của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 842 ha (chiếm 35,83% DTĐT thị xã); đất rừng tự nhiên có 32 ha (chiếm 1,36% DTĐT thị xã).

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Lục Yên


DTĐT của huyện, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ.

- Theo mục đích sử dụng đất

Đất sản xuất nông nghiệp có 5.307 ha đất bị khô hạn, chiếm 7,27% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.955 ha

74

(chiếm 2,68% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 3.352 ha (chiếm 4,59% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 57.943 ha đất bị khô hạn, chiếm 79,37% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 22.570 ha (chiếm 30,92% DTĐT

huyện); đất rừng tự nhiên có 35.335 ha (chiếm 48,4% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Văn Yên


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 90.009 ha chiếm 67,78% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 38.457 ha



Đất sản xuất nông nghiệp có 21.936 ha đất bị khô hạn, chiếm 16,52% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 538 ha (chiếm 0,4% DTĐT

huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.833 ha (chiếm 11,92% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.565 ha (chiếm 4,19% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 104.310 ha đất bị khô hạn, chiếm 78,54% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 55.434 ha (chiếm 41,74%

DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 48.876 ha (chiếm 36,8% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Mù Cang Chải

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 115.109 ha chiếm 97,99% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 113.021 ha

chiếm 96,22% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 2.087 ha chiếm 1,78% DTĐT của huyện.


Đất sản xuất nông nghiệp có 11.664 ha đất bị khô hạn, chiếm 9,93% diện

tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.176 ha (chiếm 1,85% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.548 ha (chiếm 7,28% DTĐT

huyện); đất trồng cây lâu năm có 940 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 78.402 ha đất bị khô hạn, chiếm 66,75% diện tích điều



* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Trấn Yên


75

DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 38.059 ha chiếm 66,08% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 15.334 ha




huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 843 ha (chiếm 1,46% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 6.248 ha (chiếm 10,85% DTĐT huyện).


huyện); đất rừng tự nhiên có 47 ha (chiếm 0,08% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 396 ha (chiếm 0,69% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Trạm Tấu


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 71.115 ha chiếm 97,57% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 827 ha chiếm



Đất sản xuất nông nghiệp có 5.605 ha đất bị khô hạn, chiếm 7,69% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 1.368 ha (chiếm 1,88%

DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).


huyện); đất rừng tự nhiên có 40.635 ha (chiếm 55,75% DTĐT huyện); đất rừng khoanh nuôi có 1.886 ha (chiếm 2,59% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Văn Chấn


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị khô hạn trung bình là 106.297 ha chiếm 92,9% DTĐT của huyện; diện tích đất bị khô hạn nhẹ là 1.952 ha chiếm

1,71% DTĐT của huyện..




76

đất trồng cây lâu năm có 18.096 ha (chiếm 15,82% DTĐT huyện).




* Kết quả xác định diện tích đất bị khô hạn của huyện Yên Bình

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị khô hạn là 50.625 ha chiếm 91,93% DTĐT của huyện, toàn bộ là diện tích đất bị khô hạn nhẹ.


Đất sản xuất nông nghiệp có 7.760 ha đất bị khô hạn, chiếm 14,09% diện

tích điều tra của huyện. Trong đóđất trồng cây hàng năm khác có 1.902 ha (chiếm 3,45% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 5.858 ha (chiếm 10,64%

DTĐT huyện).


tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 36.723 ha (chiếm 66,68% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 6.102 ha (chiếm 11,08% DTĐT huyện).

Bảng 27: Diện tích đất bị khô hạn theo đơn vị hành chính

STT Đơn vị hành

chính

Đất không bị khô hạn

Mức độ khô hạn (ha) Tổng diện tích đất bị khô hạn

Diện tích

điều tra (ha)

Khô hạn nhẹ


Khô hạn nặng

1 Thành phố Yên

Bái 1.190 5.937 - - 5.937 7.128

2 Thị xã Nghĩa

Lộ 874 - 1.475 - 1.475 2.350

3 Huyện Lục Yên 8.230 64.773 - - 64.773 73.003

4 Huyện Văn

Yên 4.338 38.457 90.009 - 128.467 132.805


2.357 2.087 113.021 - 115.109 117.465

6 Huyện Trấn

Yên 4.200 15.334 38.059 - 53.393 57.593

7 Huyện Trạm

Tấu 943 827 71.115 - 71.942 72.885

8 Huyện Văn

Chấn 6.168 1.952 106.297 - 108.249 114.417

9 Huyện Yên

Bình 4.444 50.625 - - 50.625 55.069

Tổng số (ha) 32.745 179.992 419.977 - 599.970 632.715


77

3. Đất bị kết von, đá ong hóa


năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị kết von, đá ong hóa là quá trình hình thành kết von, đá ong xảy ra trong đất dưới tác động của các điều kiện

tự nhiên và hoạt động sử dụng đất không hợp lý của con người. Trong đó quá trình hình thành kết von, đá ong hóa trong đất là quá trình tích lũy tuyệt đối Fe,

Al. Ở mức độ nhẹ tạo thành những đốm loang lổ đỏ vàng hoặc các ổ kết von đỏ vàng mềm; ở mức độ điển hình, Fe2O3 và Fe2O3.nH2O tạo thành kết von cứng

dạng ôxít sắt; tập trung ở mức độ cao hình thành các tầng đá ong hóa hoặc các kết von lẫn trong đất mặt và các lớp đất bên dưới”. Qua điều tra trên địa bàn tỉnh

xác định chưa xuất hiện đá ong hóa, trình tự xây dựng bản đồ đất bị kết von chi

tiết ở Phụ lục 5.

3.1. Kết quả xác định diện tích đất bị kết von theo mức độ

Từ kết quả xây dựng Bản đồ đất bị kết von, kết quả xác định diện tích đất

bị kết von như sau:

- Diện tích đất không bị kết von là 630.546 ha, chiếm 99,66% diện tích

điều tra và 91,55% diện tích tự nhiên của tỉnh, tập trung chủ yếu ở các khu vực

không thuận lợi cho quá trình tích lũy tương đối và tuyệt đối sắt, nhôm.

Biểu đồ 4: Cơ cấu (%) đất bị kết von tỉnh Yên Bái

- Diện tích đất bị kết von là 2.169 ha, (chiếm 0,34% diện tích điều tra và

0,31% diện tích tự nhiên của tỉnh), phân bố tập trung ở vùng chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng và vùng núi cao, mực nước ngầm nông và có quá trình luân

Không kết von630.546 ha

99,66%

Kết von nhẹ2.169 ha0,34%

78

phiên khô ẩm. Trên địa bàn tỉnh chỉ xuất hiện kết von nhẹ, không xuất hiện kết von trung bình và nặng. Kết von xuất hiện ở đất sản xuất nông nghiệp và đất

chưa sử dụng. .

Bảng 28: Diện tích đất bị kết von theo loại đất

Loại đất Đất

không bị kết von

Mức độ kết von (ha) Tổng diện tích đất bị

kết von

Diện tích điều

tra (ha)

Kết von nhẹ

Kết von trung bình

Kết von

nặng

1. Đất sản xuất nông nghiệp 116.899 2.156 - - 2.156 119.056

2. Đất lâm nghiệp 466.604 - - - - 466.604



5. Đất chưa sử dụng 44.605 13 - - 13 44.618

Tổng số (ha) 630.546 2.169 0 0 2.169 632.715

Cơ cấu (% diện tích điều tra) 99,66 0,34 - - 0,34 100,00


3.2. Kết quả xác định diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính

Kết quả xác định diện tích đất bị kết von trên địa bàn các huyện, thành phố, thị xã của tỉnh cho thấy đất bị kết von chỉ xuất hiện trên địa bàn thị xã Nghĩa Lộ (745 ha) và huyện Văn Chấn (1.424 ha). (Chi tiết tại Phụ lục 8).

79

Hình 10: Bản đồ đất bị kết von kỳ đầu tỉnh Yên Bái

80

Bảng 29: Diện tích đất bị kết von theo đơn vị hành chính

STT Đơn vị hành chính Đất

không bị kết von

Mức độ kết von (ha) Tổng diện

tích đất bị kết von

Diện tích

điều tra (ha)

Kết von nhẹ

Kết von trung bình

Kết von

nặng

1 Thành phố Yên Bái 7.128 - - - - 7.128

2 Thị xã Nghĩa Lộ 1.605 745 - - 745 2.350

3 Huyện Lục Yên 73.003 - - - - 73.003

4 Huyện Văn Yên 132.805 - - - - 132.805

5 Huyện Mù Cang Chải 117.465 - - - - 117.465

6 Huyện Trấn Yên 57.593 - - - - 57.593

7 Huyện Trạm Tấu 72.885 - - - - 72.885

8 Huyện Văn Chấn 112.993 1.424 - - 1.424 114.417

9 Huyện Yên Bình 55.069 - - - - 55.069 Tổng số (ha) 630.546 2.169 - - 2.169 632.715


4. Đất bị suy giảm độ phì


năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường “Đất bị suy giảm độ phì được coi là sự thoái hóa đất do các nguyên nhân khác nhau hoặc do sự thay đổi về khí hậu

hoặc do hoạt động của con người làm cho đất ngày càng chua hơn, dung tích hấp thu giảm, hàm lượng mùn, các chất dinh dưỡng tổng số và dễ tiêu ngày càng suy

giảm hoặc tăng sự tích lũy các chất độc trong đất”. Trình tự xây dựng bản đồ đất bị suy giảm độ phì chi tiết tại Phụ lục 6. Kết quả xác định diện tích đất bị suy

giảm độ phì của các chỉ tiêu suy giảm pHKCl, suy giảm OM, suy giảm Nitơ, Phốt pho, Kali, CEC và tổng hợp đất bị suy giảm độ phì theo các huyện và thành phố,

thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.

4.1. Kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo các chỉ tiêu

a) Đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl)

So sánh giá trị độ chua (pHKCl) của các khu vực lấy mẫu (khoanh đất) hiện

tại (năm 2017) trên địa bàn tỉnh với giá trị về độ chua (pHKCl) của các khu vực

đó trong quá khứ (năm 2005) để xác định các khu vực đất bị suy giảm pHKCl,

sau đó phân cấp để xác định mức độ suy giảm độ phì (nhẹ, trung bình, nặng).

Kết quả đánh giá đất bị suy giảm pHKCl trên địa bàn tỉnh Yên Bái như sau:

81

Bảng 30: Diện tích đất bị chua hóa (suy giảm pHKCl) theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị chua hóa (suy giảm

pHKCl) (ha)

Diện

tích

điều tra

(ha)

Đất

không

bị suy

giảm

Đất bị

suy

giảm

nhẹ

Đất bị

suy

giảm

trung

bình

Đất bị

suy

giảm

nặng

Tổng

diện

tích đất

bị suy

giảm

pHKCl

1. Đất sản xuất nông nghiệp 19.974 64.136 4.336 30.610 99.082 119.056

2. Đất lâm nghiệp 149.528 266.719 37.653 12.702 317.075 466.604



5. Đất chưa sử dụng 399 6.105 4.173 33.942 44.219 44.618

Tổng số (ha) 172.339 336.960 46.162 77.254 460.376 632.715

Cơ cấu (% diện tích điều tra) 27,24 53,26 7,30 12,21 72,76 100,00


Tổng diện tích đất bị chua hóa là 460.376 ha, trong đó đất lâm nghiệp có diện tích đất bị chua hóa lớn nhất với 317.075 ha, tiếp đến là đất sản xuất nông nghiệp với 99.082 ha. Diện tích đất bị chua hóa còn lại ở đất chưa sử dụng.

b) Đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số

Chất hữu cơ tổng số là một trong các chỉ tiêu quan trọng để đánh giá độ phì nhiêu của đất. Sự suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số không chỉ làm cho đất nghèo dinh dưỡng mà còn làm cho kết cấu đất kém hơn, số lượng sinh vật, vi sinh vật hữu ích trong đất giảm đi,….

Kết quả đánh giá mức độ suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số trên địa bàn tỉnh Yên Bái đã xác định được có 420.760 ha đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số, trong đó có 61.515 ha đất bị suy giảm nặng, 239.573 ha bị suy giảm trung bình và 119.672 ha bị suy giảm nhẹ. Đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số nặng xuất hiện nhiều nhất ở đất lâm nghiệp với 50.461 ha, đất sản xuất nông nghiệp 4.040 ha, đất chưa sử dụng 7.015 ha.

82

Bảng 31: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng chất hữu cơ tổng số theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm OM (ha) Diện tích

điều tra (ha)

Đất không bị suy giảm

Đất bị suy

giảm nhẹ

Đất bị suy

giảm trung bình

Đất bị suy

giảm nặng

Tổng diện tích đất bị suy giảm

OM


2. Đất lâm nghiệp 180.028 83.316 152.800 50.461 286.576 466.604



5. Đất chưa sử dụng 196 5.743 31.664 7.015 44.422 44.618

Tổng số (ha) 211.955 119.672 239.573 61.515 420.760 632.715


33,50 18,91 37,86 9,72 66,50 100,00


c) Đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số

Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số của tỉnh Yên Bái

là 477.588 ha, chiếm 75,48% diện tích điều tra. Trong đó:

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số nặng là 20.038 ha, chiếm

3,17% diện tích điều tra; xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 14.055 ha, đất sản

xuất nông nghiệp 5.311 ha. Diện tích nhỏ còn lại xuất hiện ở đất chưa sử dụng.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số trung bình là 279.731

ha, chiếm 44,21% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp

187.008 ha, đất sản xuất nông nghiệp 55.097 ha,...

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số nhẹ là 177.820 ha,

chiếm 28,10% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng

đất: đất lâm nghiệp 145.977 ha, đất sản xuất nông nghiệp 25.895 ha, đất chưa sử

dụng 5.948 ha.

Bảng 32: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Nitơ tổng số theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Nitơ (ha) Diện tích điều tra

(ha)


Đất bị suy giảm

nhẹ


trung bình


nặng



2. Đất lâm nghiệp 119.563 145.977 187.008 14.055 347.040 466.604

83

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Nitơ (ha) Diện tích điều tra

(ha)



nhẹ


trung bình


nặng




5. Đất chưa sử dụng 373 5.948 37.625 673 44.245 44.618

Tổng số (ha) 155.127 177.820 279.731 20.038 477.588 632.715

Cơ cấu (% diện tích điều tra) 24,52 28,10 44,21 3,17 75,48 100,00


d) Đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số

Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số của tỉnh Yên

Bái là 310.240 ha, chiếm 49,03% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số nặng là 78.577 ha

chiếm 12,42% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng đất: đất lâm nghiệp 55.560 ha, đất sản xuất nông nghiệp 12.067 ha, đất chưa sử

dụng 10.950 ha.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số trung bình là

162.486 ha, chiếm 5,68% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 136.627 ha, đất sản xuất nông nghiệp 17.736 ha, diện tích nhỏ còn lại

xuất hiện ở đất nuôi trồng thủy sản.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số nhẹ là 69.178 ha,

chiếm 10,93% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng

đất: đất lâm nghiệp 47.728 ha, đất sản xuất nông nghiệp 17.016, ...

Bảng 33: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Phốt pho tổng số theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Phốt pho (ha) Diện tích

điều tra (ha)


Đất bị suy

giảm nhẹ

Đất bị suy

giảm trung bình

Đất bị suy

giảm nặng

Tổng diện

tích đất bị suy giảm


2. Đất lâm nghiệp 223.689 47.728 139.627 55.560 242.915 466.604



5. Đất chưa sử dụng 24.111 4.434 5.123 10.950 20.507 44.618

84

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Phốt pho (ha) Diện tích

điều tra (ha)


Đất bị suy

giảm nhẹ

Đất bị suy

giảm trung bình

Đất bị suy

giảm nặng

Tổng diện


Tổng số (ha) 322.475 69.178 162.486 78.577 310.240 632.715


50,97 10,93 25,68 12,42 49,03 100,00


đ) Đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số

Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số của tỉnh Yên Bái

là 533.974 ha, chiếm 84,39% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số nặng là 55.544 ha

chiếm 8,78% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng đất: đất lâm nghiệp 32.664 ha, đất sản xuất nông nghiệp 10.682 ha, đất chưa sử dụng

12.253 ha.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số trung bình là 291.616

ha, chiếm 46,09% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp

217.124 ha, đất sản xuất nông nghiệp 62.045 ha, đất chưa sử dụng 12.447 ha, ...

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số nhẹ là 186.814 ha, chiếm 29,53% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử dụng

đất: đất lâm nghiệp 150.721 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.597 ha,...

Bảng 34: Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng Kali tổng số theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm Kali (ha) Diện tích

điều tra (ha)


Đất bị suy

giảm nhẹ

Đất bị suy

giảm trung bình

Đất bị suy

giảm nặng

Tổng diện



2. Đất lâm nghiệp 66.094 150.721 217.124 32.664 400.509 466.604



5. Đất chưa sử dụng 13.423 6.496 12.447 12.253 31.195 44.618

Tổng số (ha) 98.741 186.814 291.616 55.544 533.974 632.715


15,61 29,53 46,09 8,78 84,39 100,00


85

e) Đất bị suy giảm dung tích hấp thu

Tổng diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu của tỉnh Yên

Bái là 398.604 ha, chiếm 63,00% diện tích điều tra của tỉnh. Trong đó:

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu nặng là 1.005 ha

chiếm 0,16% diện tích điều tra xuất hiện chủ yếu trên đất sản xuất nông nghiệp.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu trung bình là

109.237 ha, chiếm 17,26% diện tích điều tra xuất hiện trên đất lâm nghiệp

36.559 ha, đất sản xuất nông nghiệp 34.570 ha, đất chưa sử dụng 38.107 ha.

+ Diện tích đất bị suy giảm hàm lượng dung tích hấp thu nhẹ là 288.362 ha, chiếm 45,58% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên các mục đích sử

dụng đất: đất lâm nghiệp 227.231 ha, đất sản xuất nông nghiệp 55.413 ha,....

Bảng 35: Diện tích đất bị suy giảm dung tích hấp thu theo loại đất

Loại đất

Phân cấp đánh giá đất bị suy giảm CEC (ha) Diện tích

điều tra (ha)


Đất bị suy

giảm nhẹ

Đất bị suy

giảm trung bình

Đất bị suy

giảm nặng

Tổng diện



2. Đất lâm nghiệp 202.813 227.231 36.559 - 263.791 466.604



5. Đất chưa sử dụng 788 5.717 38.107 5 43.830 44.618

Tổng số (ha) 234.111 288.362 109.237 1.005 398.604 632.715


37,00 45,58 17,26 0,16 63,00 100,00


4.2. Kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì

4.2.1. Kết quả đánh giá theo mức độ

Tổng hợp kết quả đánh giá đất bị suy giảm độ phì theo mức độ cho thấy:

toàn tỉnh Yên Bái có 547.420 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 86,52% diện tích

điều tra của tỉnh và 79,48% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:

- Diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 79.510 ha, chiếm 12,57% diện tích điều tra và 11,54% diện tích tự nhiên của tỉnh, xuất hiện chủ yếu trên đất

chưa sử dụng 38.043 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.575 ha, đất lâm nghiệp

11.913 ha.

86

Biểu đồ 5: Cơ cấu giá trị % đất bị suy giảm độ phì

- Diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 165.050 ha, chiếm 26,09%

diện tích điều tra và 23,96% diện tích tự nhiên của tỉnh, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm nghiệp 135.543 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.096 ha, diện tích còn lại

xuất hiện trên đất chưa sử dụng.

- Đất bị suy giảm độ phì nhẹ là 302.860 ha, chiếm 47,87% diện tích điều

tra và 43,97% diện tích tự nhiên của tỉnh. Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ xuất hiện nhiều trên đất lâm nghiệp 252.183 ha, đất sản xuất nông nghiệp

44.549 ha, đất chưa sử dụng 6.129 ha.

Bảng 36: Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhiêu theo loại đất

Loại đất

Đất không bị suy

giảm độ phì

Mức độ suy giảm độ phì (ha) Tổng diện

tích đất bị suy

giảm độ phì

Diện tích điều tra (ha)

Đất bị suy giảm độ phì

nhẹ

Đất bị suy giảm độ phì trung bình

Đất bị suy

giảm độ phì

nặng 1. Đất sản xuất nông nghiệp

15.836 44.549 29.096 29.575 103.220 119.056

2. Đất lâm nghiệp 66.965 252.183 135.543 11.913 399.639 466.604


2.342 - - - - 2.342


5. Đất chưa sử dụng 56 6.129 411 38.023 44.562 44.618

Tổng số (ha) 85.295 302.860 165.050 79.510 547.420 632.715


13,48 47,87 26,09 12,57 86,52 100,00


Không suy giảm độ phì

85.295 ha13,48%

Suy giảm độ phì nhẹ

302.860 ha47,87%

Suy giảm độ phì trung bình165.050 ha

26,09%

Suy giảm độ phì nặng

79.510 ha12,57%

87

Hình 11: Bản đồ đất bị suy giảm độ phì kỳ đầu tỉnh Yên Bái

88

4.2.1. Đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính

Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì trên địa bàn tỉnh cho

thấy huyện Văn Yên là địa phương có diện tích đất bị suy giảm độ phì lớn nhất với 120.934 ha, tiếp đến là huyện Văn Chấn với 100.735 ha, huyện Mù

Cang Chải với 95.321 ha. Diện tích đất bị suy giảm độ phì còn lại phân bố

rải rác trên các huyện, thành phố, thị xã của tỉnh.

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của thành phố Yên Bái

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 6.056 ha chiếm

84,96% DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 79 ha chiếm 1,11% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung

bình là 2.566 ha chiếm 36% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị suy giảm độ

phì nhẹ là 3.411 ha chiếm 47,85% DTĐT của thành phố;

- Theo mục đích sử dụng:

Đất sản xuất nông nghiệp có 2.131 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm

29,9% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó, đất trồng lúa có 338 ha (chiếm 4,74% DTĐT thành phố); đất trồng cây hàng năm khác có 334 ha (chiếm 4,69%

DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.459 ha (chiếm 20,47% DTĐT

thành phố).

Đất lâm nghiệp có 3.858 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 54,13% diện

tích điều tra của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của thị xã Nghĩa Lộ


49,11% DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 233 ha chiếm 9,91% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là

413 ha chiếm 17,57% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ là

508 ha chiếm 21,62% DTĐT của thị xã;


Đất sản xuất nông nghiệp có 634 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 26,97%

diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất trồng lúa có 94 ha (chiếm 4,01% DTĐT thị xã); đất trồng cây hàng năm khác có 358 ha (chiếm 15,24% DTĐT thị

xã); đất trồng cây lâu năm có 181 ha (chiếm 7,72% DTĐT thị xã).

Đất lâm nghiệp có 477 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 20,28% diện tích

điều tra của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 454 ha (chiếm 19,31% DTĐT thị

89

xã); đất rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Lục Yên

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị suy giảm độ phì là 61.055 ha chiếm 83,63% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là

3.293 ha chiếm 4,51% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 20.746 ha chiếm 28,42% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ

phì nhẹ là 37.015 ha chiếm 50,7% DTĐT của huyện.


Đất sản xuất nông nghiệp có 9.063 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 12,41% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 2.507 ha (chiếm

3,43% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 2.837 ha (chiếm 3,89%


Đất lâm nghiệp có 50.469 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 69,13% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.522 ha (chiếm 29,48%

DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 28.909 ha (chiếm 39,6% DTĐT huyện); đất

rừng khoanh nuôi có 39 ha (chiếm 0,05% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Văn Yên


91,06% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 11.671 ha chiếm 8,79% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung

bình là 27.654 ha chiếm 20,82% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ




17,91% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 1.577 ha (chiếm 1,19% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 16.559 ha (chiếm 12,47%



tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 50.965 ha (chiếm 38,38%


* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Mù Cang Chải


81,15% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là

90

31.747 ha chiếm 27,03% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 16.175 ha chiếm 13,77% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy

giảm độ phì nhẹ là 47.399 ha chiếm 40,35% DTĐT của huyện.



3,67% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 8.548 ha (chiếm 7,28%

DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 953 ha (chiếm 0,81% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 56.466 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 48,07% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.059 ha (chiếm 17,93%

DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 33.950 ha (chiếm 28,9% DTĐT huyện); đất

rừng khoanh nuôi có 1.457 ha (chiếm 1,24% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đấ bịsuy giảm độ phì của huyện Trấn Yên


90,08% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị suy giảm độ phì nặng là 805 ha chiếm 1,4% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là

32.340 ha chiếm 56,15% DTĐT của huyện; diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ

là 18.736 ha chiếm 32,53% DTĐT của huyện.






tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 43.562 ha (chiếm 75,64% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 47 ha (chiếm 0,08% DTĐT huyện); đất


* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Trạm Tấu




91




DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện).


tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.651 ha (chiếm 13,24% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 31.890 ha (chiếm 43,75% DTĐT huyện);

đất rừng khoanh nuôi có 1.756 ha (chiếm 2,41% DTĐT huyện)..

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Văn Chấn






2% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.925 ha (chiếm 6,93% DTĐT huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.355 ha (chiếm 16,92% DTĐT

huyện).


tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 24.006 ha (chiếm 20,98% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 45.047 ha (chiếm 39,37% DTĐT huyện);

đất rừng khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị suy giảm độ phì của huyện Yên Bình






92

17,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 877 ha (chiếm 1,59% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 2.111 ha (chiếm 3,83%



tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 31.540 ha (chiếm 57,27%


Bảng 37: Diện tích đất bị suy giảm độ phì theo đơn vị hành chính

STT Đơn vị hành chính

Đất không bị suy

giảm độ phì

Mức độ suy giảm độ phì (ha) Tổng diện

tích đất bị suy

giảm độ phì


(ha)

Đất bị suy

giảm độ phì nhẹ

Đất bị suy giảm độ

phì trung bình

Đất bị suy

giảm độ phì nặng

1 Thành phố Yên Bái 1.071 3.411 2.566 79 6.056 7.128

2 Thị xã Nghĩa Lộ 1.196 508 413 233 1.154 2.350

3 Huyện Lục Yên 11.948 37.015 20.746 3.293 61.055 73.003

4 Huyện Văn Yên 11.871 81.609 27.654 11.671 120.934 132.805


22.144 47.399 16.175 31.747 95.321 117.465

6 Huyện Trấn Yên 5.712 18.736 32.340 805 51.881 57.593

7 Huyện Trạm Tấu 9.315 33.056 13.825 16.689 63.571 72.885

8 Huyện Văn Chấn 13.683 58.332 31.811 10.591 100.735 114.417

9 Huyện Yên Bình 8.355 22.793 19.519 4.402 46.714 55.069 Tổng số (ha) 85.295 302.860 165.050 79.510 547.420 632.715


II. THỰC TRẠNG THOÁI HÓA ĐẤT CỦA CÁC LOẠI ĐẤT (MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT)


Diện tích điều tra đất sản xuất nông nghiệp là 119.056 ha, trong phạm vi điều tra xuất hiện 4 loại hình thoái hóa và mức độ của từng loại hình thoái hóa

tại Bảng 38:

93

Bảng 38: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa

STT Loại hình thoái hóa Đơn vị tính Không thoái

hóa

Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra Thoái hóa nhẹ

Thoái hóa trung bình

Thoái hóa nặng

Diện tích đất thoái hóa

1 Đất bị xói mòn Diện tích (ha) 33.378 16.939 33.664 35.075 85.677 119.056

Tỷ lệ (%) 28,04 14,23 28,28 29,46 71,96 100,00

2 Đất bị khô hạn Diện tích (ha) 30.297 35.588 53.170 - 88.759 119.056

Tỷ lệ (%) 25,45 29,89 44,66 - 74,55 100,00

3 Đất bị kết von Diện tích (ha) 116.899 2.156 - - 2.156 119.056

Tỷ lệ (%) 98,19 1,81 - - 1,81 100,00

4 Đất bị suy giảm độ

phì

Diện tích (ha) 15.836 44.549 29.096 29.575 103.220 119.056

Tỷ lệ (%) 13,30 37,42 24,44 24,84 86,70 100,00

5 Đất bị thoái hóa Diện tích (ha) 31.959 17.770 31.233 38.093 87.096 119.056

Tỷ lệ (%) 26,84 14,93 26,23 32,00 73,16 100,00


94


Trong tổng số 466.604 ha đất lâm nghiệp, xuất hiện 4 loại hình thoái hóa

và mức độ của từng loại hình thoái hóa chi tiết tại Bảng 39.


Trong tổng diện tích 2.342 ha đất nuôi trồng thủy sản, không xuất hiện

loại hình thoái hóa nào.


Toàn tỉnh có 96 ha đất nông nghiệp khác, toàn bộ không bị thoái hóa.

95

Bảng 39: Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa

STT Loại hình thoái

hóa Đơn vị tính

Không thoái hóa

Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra Thoái hóa

nhẹ Thoái hóa trung

bình Thoái hóa

nặng Diện tích đất thoái

hóa

1 Đất bị xói mòn Diện tích (ha) 243.781 168.433 21.455 32.934 222.823 466.604

Tỷ lệ (%) 52,25 36,10 4,60 7,06 47,75 100,00

2 Đất bị khô hạn Diện tích (ha) 5 142.523 324.075 - 466.598 466.604

Tỷ lệ (%) 0,00 30,54 69,45 - 100,00 100,00

3 Đất bị kết von Diện tích (ha) 466.604 - - - - 466.604

Tỷ lệ (%) 100,00 - - - - 100,00

4 Đất bị suy giảm

độ phì

Diện tích (ha) 66.965 252.183 135.543 11.913 399.639 466.604

Tỷ lệ (%) 14,35 54,05 29,05 2,55 85,65 100,00

5 Đất bị thoái hóa Diện tích (ha) 134.012 245.817 51.896 34.878 332.591 466.604

Tỷ lệ (%) 28,72 52,68 11,12 7,47 71,28 100,00


96


Trong tổng diện tích 44.618 ha đất chưa sử dụng, xuất hiện 4 loại hình

thoái hóa (bị xói mòn, bị khô hạn, bị suy giảm độ phì và bị kết von) và mức độ

của từng loại hình thoái hóa, như sau:

- Có 44.999 ha đất chưa sử dụng bị xói mòn (chiếm 98,61% diện tích loại

đất), mức mạnh có 37.923 ha, mức trung bình có 6.076 ha.

- Có 44.613 ha đất chưa sử dụng bị khô hạn (chiếm 99,99% diện tích loại

đất), trong đó: có 42.732 ha ở mức mức trung bình và 1.881 ở mức nhẹ.

- Có 13 ha đất chưa sử dụng bị kết von (chiếm 0,03% diện tích loại đất),

mức nhẹ, toàn bộ ở mức nhẹ.

- Có 44.562 ha đất chưa sử dụng bị suy giảm độ phì (chiếm 98,87% diện tích loại đất), trong đó: có 38.023 ha ở mức nặng; 411 ha ở mức trung bình và

6.219 ha ở mức nhẹ.

Bảng 40: Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa theo loại hình thoái hóa

Stt Loại hình thoái hóa

Đơn vị tính

Không thoái hóa

Phân mức đánh giá thoái hóa tổng hợp Diện tích điều tra

Thoái hóa nhẹ

Thoái hóa

trung bình

Thoái hóa

nặng

Diện tích đất thoái

hóa

1 Đất bị xói

mòn

Diện tích (ha)

619 - 6.076 37.923 43.999 44.618

Tỷ lệ (%) 1,39 - 13,62 84,99 98,61 100,00

2 Đất bị khô

hạn

Diện tích (ha)

5 1.881 42.732 - 44.613 44.618

Tỷ lệ (%) 0,01 4,22 95,77 - 99,99 100,00

3 Đất bị kết

von

Diện tích (ha)

44.605 13 - - 13 44.618

Tỷ lệ (%) 99,97 0,03 - - 0,03 100,00

4 Đất bị suy giảm độ

phì

Diện tích (ha)

56 6.129 411 38.023 44.562 44.618

Tỷ lệ (%) 0,13 13,74 0,92 85,22 99,87 100,00

5 Đất bị

thoái hóa

Diện tích (ha)

453 165 6.007 37.992 44.165 44.618

Tỷ lệ (%) 1,02 0,37 13,46 85,15 98,98 100,00


III. TỔNG HỢP ĐÁNH GIÁ THOÁI HÓA ĐẤT

Theo quy định tại thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Đất bị thoái hóa là đất bị thay

97

đổi những đặc tính và tính chất vốn có ban đầu (theo chiều hướng xấu) do sự

tác động của điều kiện tự nhiên và con người, bao gồm các mức độ sau:

a) Thoái hóa nhẹ: có một vài dấu hiệu của thoái hóa nhưng vẫn đang ở trong giai đoạn đầu, có thể dễ dàng ngừng quá trình này và sửa chữa thiệt hại

mà không phải nỗ lực nhiều.

b) Thoái hóa trung bình: nhìn thấy rõ thoái hóa nhưng vẫn có thể kiểm

soát và phục hồi hoàn toàn vùng đất với nỗ lực vừa phải.

c) Thoái hóa nặng: sự thoái hóa rõ ràng, thành phần đất bị thay đổi đáng

kể và rất khó để hồi phục trong thời gian ngắn hoặc không thể hồi phục được.

Tổng hợp phân cấp mức độ thoái hóa bằng phương pháp đa chỉ tiêu

(MCE) theo các mức: không thoái hoá, thoái hoá nhẹ, thoái hoá trung bình, thoái

hoá nặng. Trình tự xây dựng bản đồ chi tiết tại Phụ lục 7.

1. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo mức độ

Tổng hợp đánh giá các yếu tố thoái hóa trên địa bàn tỉnh đã xác định được

tổng diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra và

67,35% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:

Biểu đồ 6: Cơ cấu giá trị % đất bị thoái hóa

- Diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, chiếm 17,54% diện tích

điều tra và 16,11% diện tích tự nhiên của tỉnh, phân bố nhiều trên địa bàn huyện

Văn Yên, huyện Văn Chấn.

+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa nặng là 38.093 ha,

chiếm 32,00% diện tích đất điều tra của loại đất.

+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa nặng là 34.878 ha, chiếm 7,47%

diện tích điều tra của loại đất.

Không thoái hóa168.863 ha

26,69%

Thoái hóa nhẹ263.753 ha

41,69%Thoái hóa trung

bình89.136 ha14,09%

Thoái hóa nặng110.963 ha

17,54%

98

+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa nặng là 37.992 ha, chiếm

85,15% diện tích điều tra của loại đất.

- Diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, chiếm 14,09% diện

tích điều tra và 12,94% diện tích tự nhiên của tỉnh.

+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa trung bình là 31.233 ha,

chiếm 26,23% diện tích điều tra của loại đất.

+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa trung bình là 51.896 ha, chiếm


+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa trung bình là 6.007 ha, chiếm


- Tổng diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha, chiếm 41,69% diện

tích điều tra và chiếm 38,29% diện tích tự nhiên của tỉnh. Trong đó:

+ Diện tích đất sản xuất nông nghiệp bị thoái hóa nhẹ là 17.770 ha, chiếm


+ Diện tích đất lâm nghiệp bị thoái hóa nhẹ là 245.817 ha, chiếm 52,68%


+ Diện tích đất chưa sử dụng bị thoái hóa nhẹ là 165 ha, chiếm 0,37%


99

Hình 12: Bản đồ thoái hóa đất kỳ đầu tỉnh Yên Bái

100

Bảng 41: Diện tích đất bị thoái hóa theo loại đất

Loại đất

Đất không

bị thoái hóa

Mức độ thoái hóa (ha) Tổng diện

tích đất bị thoái

hóa

Diện tích điều tra (ha)

Đất bị thoái

hóa nhẹ

Đất bị thoái hóa

trung bình

Đất bị thoái hóa

nặng


31.959 17.770 31.233 38.093 87.096 119.056

2. Đất lâm nghiệp 134.012 245.817 51.896 34.878 332.591 466.604



5. Đất chưa sử dụng 453 165 6.007 37.992 44.165 44.618

Tổng số (ha) 168.863 263.753 89.136 110.963 463.852 632.715


26,69 41,69 14,09 17,54 73,31 100,00


2. Tổng hợp đánh giá thoái hóa đất theo đơn vị hành chính

Tỉnh Yên Bái có 9 đơn vị hành chính cấp huyện (bao gồm 7 huyện và 01 thành phố và 01 thị xã). Kết quả đánh giá thoái hóa đất tổng hợp đã xác định

được huyện Văn Yên là địa phương có diện tích đất bị thoái hóa đất lớn nhất trên toàn tỉnh với 116.789 ha. Thị xã Nghĩa Lộ là địa phương có diện tích đất bị

thoái hóa nhỏ nhất trên địa bàn tỉnh. Nếu tính theo tỷ lệ diện tích điều tra bị thoái hóa thì xác định được huyện Văn Chấn là địa bàn có tỷ lệ diện tích điều tra

bị thoái hóa lớn nhất với 90,32% diện tích điều tra bị thoái hóa (tương đương 103.339 ha); thành phố Yên Bái là địa phương có tỷ lệ diện tích điều tra bị thoái

hóa là nhỏ nhất với 32,23% (tương đương 2.298 ha). Kết quả xác định diện tích

đất bị thoái hóa theo các huyện và thành phố, thị xã chi tiết tại Phụ lục 8.

Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa trên địa bàn của các các huyện,

thành phố theo mức độ và mục đích sử dụng như sau:

* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của thành phố Yên Bái

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 2.298 ha chiếm 32,24%

DTĐT của thành phố. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 11 ha chiếm 0,15% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 277 ha

chiếm 3,89% DTĐT của thành phố; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 2.009 ha

chiếm 28,18% DTĐT của thành phố.


101

Đất sản xuất nông nghiệp có 1.814 ha đất bị thoái hóa, chiếm 25,44% diện tích điều tra của thành phố. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 84 ha

(chiếm 1,18% DTĐT thành phố); đất trồng cây lâu năm có 1.729 ha (chiếm

24,26% DTĐT thành phố).

Đất lâm nghiệp có 452 ha đất bị thoái hóa, chiếm 6,34% diện tích điều tra

của thành phố, toàn bộ là đất rừng trồng.

* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của thị xã Nghĩa Lộ


DTĐT của thị xã. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 364 ha chiếm 15,49% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 325 ha chiếm

13,83% DTĐT của thị xã; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 701 ha chiếm 29,83%

DTĐT của thị xã;


Đất sản xuất nông nghiệp có 568 ha đất bị thoái hóa, chiếm 24,19% diện tích

điều tra của thị xã. Trong đó đất trồng cây hàng năm khác có 331 ha (chiếm 14,1%

DTĐT thị xã); đất trồng cây lâu năm có 237 ha (chiếm 10,09% DTĐT thị xã).

Đất lâm nghiệp có 777 ha đất bị thoái hóa, chiếm 33,07% diện tích điều tra của thị xã. Trong đó, đất rừng trồng có 754 ha (chiếm 32,1% DTĐT thị xã);

đất rừng tự nhiên có 23 ha (chiếm 0,97% DTĐT thị xã).

* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Lục Yên

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 22.332 ha chiếm 30,59% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 2.664 ha chiếm

3,65% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 3.611 ha chiếm 4,95% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 16.057 ha chiếm



Đất sản xuất nông nghiệp có 5.804 ha đất bị thoái hóa, chiếm 7,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.985 ha


DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 15.340 ha đất bị thoái hóa, chiếm 21,01% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 8.112 ha (chiếm 11,11% DTĐT


102


* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Văn Yên

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 116.789 ha chiếm 87,94% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 17.172 ha

chiếm 12,93% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 26.949 ha chiếm 20,29% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 72.669 ha



Đất sản xuất nông nghiệp có 21.662 ha đất bị thoái hóa, chiếm 16,31% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 98 ha (chiếm 0,07%

DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 15.908 ha (chiếm 11,98%


Đất lâm nghiệp có 92.961 ha đất bị thoái hóa, chiếm 70% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 51.448 ha (chiếm 38,74% DTĐT

huyện); đất rừng tự nhiên có 41.513 ha (chiếm 31,26% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Mù Cang Chải


32,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 11.412 ha chiếm 9,72% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 41.779 ha



Đất sản xuất nông nghiệp có 9.613 ha đất bị thoái hóa, chiếm 8,18% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 115 ha (chiếm 0,1% DTĐT



Đất lâm nghiệp có 56.548 ha đất bị thoái hóa, chiếm 48,14% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 21.141 ha (chiếm 18% DTĐT



* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Trấn Yên


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 1.400 ha chiếm

103




Đất sản xuất nông nghiệp có 6.883 ha đất bị thoái hóa, chiếm 11,95% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 699 ha


DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 34.805 ha đất bị thoái hóa, chiếm 60,43% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 34.412 ha (chiếm 59,75%

DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 16 ha (chiếm 0,03% DTĐT huyện); đất


* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Trạm Tấu


DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 23.598 ha chiếm 32,38% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 12.296 ha

chiếm 16,87% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 26.354 ha



Đất sản xuất nông nghiệp có 4.823 ha đất bị thoái hóa, chiếm 6,62% diện

tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 585 ha (chiếm 0,8% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 3.653 ha (chiếm 5,01% DTĐT huyện);


Đất lâm nghiệp có 43.599 ha đất bị thoái hóa, chiếm 59,82% diện tích

điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 9.655 ha (chiếm 13,25% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 32.188 ha (chiếm 44,16% DTĐT huyện); đất rừng


* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Văn Chấn

- Theo mức độ: tổng diện tích đất bị thoái hóa là 103.339 ha chiếm 90,32% DTĐT của huyện. Trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 23.244 ha

chiếm 20,32% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 24.444 ha chiếm 21,36% DTĐT của huyện; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 55.652 ha


104


Đất sản xuất nông nghiệp có 27.723 ha đất bị thoái hóa, chiếm 24,23%

diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng lúa có 134 ha (chiếm 0,12% DTĐT huyện); đất trồng cây hàng năm khác có 7.826 ha (chiếm 6,84% DTĐT

huyện); đất trồng cây lâu năm có 19.763 ha (chiếm 17,27% DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 73.787 ha đất bị thoái hóa, chiếm 64,49% diện tích

điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 24.471 ha (chiếm 21,39% DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 49.030 ha (chiếm 42,85% DTĐT huyện);

đất rừng khoanh nuôi có 286 ha (chiếm 0,25% DTĐT huyện).

* Kết quả xác định diện tích đất bị thoái hóa của huyện Yên Bình





Đất sản xuất nông nghiệp có 8.207 ha đất bị thoái hóa, chiếm 14,9% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất trồng cây hàng năm khác có 1.677 ha


DTĐT huyện).

Đất lâm nghiệp có 14.322 ha đất bị thoái hóa, chiếm 26,01% diện tích điều tra của huyện. Trong đó, đất rừng trồng có 13.606 ha (chiếm 24,71%

DTĐT huyện); đất rừng tự nhiên có 716 ha (chiếm 1,3% DTĐT huyện).

105

Bảng 42: Diện tích đất bị thoái hóa chia theo loại đất và loại hình thoái hóa Đơn vị tính: ha

Stt Loại đất

(Mục đích sử dụng đất)

Tổng diện tích đất bị thoái hóa Chia theo loại hình thoái hóa

Đất bị suy giảm độ phì

Nhẹ Trung bình Nặng Tổng Nhẹ Trung bình Nặng Tổng

Tổng 263.753 89.136 110.963 463.852 302.860 165.050 79.510 547.420

1 Đất sản xuất nông nghiệp 17.770 31.233 38.093 87.096 44.549 29.096 29.575 103.220

2 Đất lâm nghiệp 245.817 51.896 34.878 332.591 252.183 135.543 11.913 399.639

3 Đất nuôi trồng thủy sản - - - - - - - -

4 Đất nông nghiệp khác - - - - - - - -

5 Đất chưa sử dụng 165 6.007 37.992 44.165 6.129 411 38.023 44.562

Stt Loại đất

(Mục đích sử dụng đất)

Chia theo loại hình thoái hóa

Đất bị xói mòn Đất bị khô hạn Đất bị kết von

Yếu Trung bình Mạnh Tổng Nhẹ Trung bình Nặng Tổng Nhẹ Trung bình

Nặng Tổng

Tổng 185.372 61.195 105.932 352.499 179.992 419.977 - 599.970 2.169 - - 2.169

1 Đất sản xuất nông nghiệp 16.939 33.664 35.075 85.677 35.588 53.170 - 88.759 2.156 - - 2.156

2 Đất lâm nghiệp 168.433 21.455 32.934 222.823 142.523 324.075 - 466.598 - - - -

3 Đất nuôi trồng thủy sản - - - - - - - - - - - -

4 Đất nông nghiệp khác - - - - - - - - - - - -

5 Đất chưa sử dụng - 6.076 37.923 43.999 1.881 42.732 - 44.613 13 - - 13


106

Chương 5

NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

GIẢM THIỂU THOÁI HÓA ĐẤT

I. NGUYÊN NHÂN THOÁI HÓA ĐẤT

1. Nguyên nhân tự nhiên

Yên Bái nằm ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc với địa hình đặc

trưng của vùng là đồi núi chiếm ưu thế. Cùng với đặc điểm địa hình là sự phân

hóa khí hậu (lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi) và hệ thống thủy văn.

Sự tác động tổng hợp của những yếu tố trên là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình

trạng đất bị khô hạn, đất bị xói mòn, đất bị kết von, đất bị suy giảm độ phì và đất

bị thoái hóa. Việc xác định, đánh giá một cách chính xác nguyên nhân thoái

hóa đất là tiền đề cho việc xây dựng các giải pháp ngăn ngừa giảm thiểu thoái

hóa đất.

1.1. Ảnh hưởng của khí hậu và biến đổi khí hậu

Khí hậu và biến đổi khí hậu biểu hiện thông qua các yếu tố khí tượng

(lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi, …). Các yếu tố này có ảnh hưởng

mạnh mẽ đến mức độ thoái hóa đất, biểu hiện trực tiếp ở sự có mặt của các yếu

tố khí hậu trong phương trình mất đất phổ dụng, chỉ số khô hạn, … phản ánh

mức độ xói mòn, mức độ khô hạn của đất. Xu thế biến đổi khí hậu thể hiện qua

mức tăng lượng mưa, nhiệt độ qua các giai đoạn. Lượng mưa tăng trong các

tháng mùa hè, cường độ mưa lớn trong thời gian ngắn làm tăng động năng dòng

nước, dẫn đến làm tăng khả năng xói mòn đất; nhiệt độ tăng trong các tháng

mùa hè làm gia tăng cường độ khô hạn, giảm hoạt động của các vi sinh vật có

ích trong đất dẫn đến suy giảm độ phì nhiêu đất.

1.2. Ảnh hưởng của địa hình, đất đai

Yên Bái tiếp giáp giữa vùng Đông Bắc và Tây Bắc, đồng thời là vùng

chuyển tiếp giữa vùng trung du lên vùng cao. Địa hình của tỉnh Yên Bái khá

phức tạp, bị chia cắt bởi hai dãy núi Hoàng Liên Sơn và con Voi với các kiểu địa

hình khác nhau: vùng núi cao hiểm trở, vùng đồi bát úp lượn sóng nhấp nhô,

vùng đồi thoải lượn sóng mềm mại xen kẽ với các thung lũng và các cánh đồng

phù sa nhỏ hẹp ven sông. Sự chênh lệch địa hình giữa các vùng trong tỉnh rất

lớn, nơi cao nhất là đỉnh Pú Luông có độ cao 2.985 m; nơi thấp nhất tại xã Minh

Quân huyện Trấn Yên, độ cao chỉ có 20 m so với mặt nước biển. Địa hình của

107

tỉnh cao dần từ Đông sang Tây và từ Nam lên Bắc. Với các đặc trưng địa hình

như trên cùng với hệ địa chất đa dạng, phức tạp đã tạo thành trên địa bàn tỉnh

các loại thổ nhưỡng đặc trưng.

Vùng núi cao trên đỉnh: phân bố ở các đỉnh núi cao thuộc huyện Mù Cang

Chải; tập trung chủ yếu ở dãy núi Hoàng Liên Sơn - Pú Luông, có độ cao tuyệt

đối trên 1.700 m. Địa hình chia cắt mạnh, độ dốc lớn, thung lũng hẹp, đỉnh

nhọn, vách đứng. Vùng núi cao là nơi hình thành nhóm đất mùn trên núi cao với

đặc tính hàm lượng hữu cơ thô rất cao, lớp thảm mục rất dày, ở những khu vực

này quá trình thoái hóa đất thường bị hạn chế.

Vùng núi cao trung bình phía Đông dãy Hoàng Liên - Pú Luông, có độ

cao tuyệt đối từ 300 - 1.700 m, tập trung chủ yếu ở phía Tây Bắc huyện Văn

Yên, Trấn Yên. Là các dãy đồi núi liên tiếp chia cắt mạnh, độ dốc lớn, có các

bậc thềm cao, thấp khác nhau, có nơi địa hình thung lũng hẹp, vách dốc đứng.

Vùng đồi cao, núi thấp khu Văn Chấn, Trạm Tấu, phía Tây Văn Yên -

Trấn Yên: Vùng này núi đỉnh nhọn, sườn dốc, chia cắt mạnh, hợp thuỷ lũng sâu,

hẹp phát triển trên nền đá Macma axit.

Vùng đồi núi thấp trung lưu sông Chảy: vùng này bao gồm toàn bộ diện

tích đất của 2 huyện Yên Bình và Lục Yên, có địa hình thung lũng sông Chảy

mở rộng dần về phía hạ lưu và dãy đồi bát úp, đỉnh tròn, sườn thoải xen kẽ với

các dải đất phù sa hẹp ven sông. Dạng địa hình bồn địa Lục Yên với dải đồi thấp

xen kẽ với những dải bằng phẳng, ngoài ra còn có địa hình dải đồi cao núi thấp

thuộc dãy núi Con Voi, sườn chia cắt mạnh.

Vùng đồi thấp thung lũng sông Thao: vùng này bao gồm diện tích của các

xã vùng thấp huyện Văn Yên, Trấn Yên và các xã vùng ngoài của huyện Văn

Chấn. Có địa hình dạng đồi bát úp, đỉnh tròn, sườn thoải; độ cao tuyệt đối dưới

300 m.

Vùng địa hình kasrt: đây có nhiều đỉnh núi cao vách đứng, địa hình hiểm

trở, có các thung lũng nhỏ hẹp, mực nước ngầm sâu, khả năng giữ nước kém,

thường bị hạn. Đây là khu vực hình thành các loại đất trên đá vôi (đất đen trên

cacbonat, đất đỏ nâu trên đá vôi)

Như vậy, do ảnh hưởng của yếu tố địa hình, nhiều đồi núi cao, dốc,

thường xuyên có mưa to, lũ quét, đất đai bị xói mòn, sạt lở dẫn đến tình trạng

thoái hoá đất.

108

1.3. Ảnh hưởng của thủy văn, nguồn nước

Yên Bái có hai hệ thống sông chính là sông Thao (sông Hồng) và sông

Chảy, đều chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Ngoài hai con sông lớn còn

có suối Nậm Kim và khoảng 100 ngòi, suối lớn nhỏ khác cùng hệ thống hồ đầm.

+ Sông Thao bắt nguồn từ Vân Nam - Trung Quốc, chiều dài chảy qua

tỉnh Yên Bái là 100km. Các phụ lưu của sông Thao trên địa phận Yên Bái, có tới

48 ngòi, lớn nhất là ngòi Thia, diện tích lưu vực 1.563 km2, sau đó là ngòi Hút

(622 km2), ngòi Lao (445 km2), Ngòi Lâu (242 km2)...

+ Sông Chảy bắt nguồn từ vùng núi Tây Côn Lĩnh, tỉnh Hà Giang, với 32

chi lưu (trong đó lớn nhất là ngòi Biệc và ngòi Đại Cại), lượng nước đổ vào

trung bình là 5,3 tỷ m3nước/năm. Đoạn chảy qua địa phận Yên Bái có chiều dài

95 km.

+ Suối Nậm Kim có tổng diện tích lưu vực 600 km2 là chi nhánh hệ thống

sông Đà.

+ Hệ thống ao hồ với diện tích 20.913 ha.

Sức chứa của hệ thống thủy văn liên quan đến khả năng trữ nước tưới cho

mùa khô và tiêu nước cho mùa mưa. Lượng nước mưa của mùa mưa được tiêu

thoái kịp thời sẽ giảm động năng dòng nước từ đó giảm mức độ bào mòn đất do

dòng nước. Lượng nước mưa được tích trữ không đủ cung cấp cho mùa khô sẽ

gây ra tình trạng đất bị khô hạn.

2. Nguyên nhân từ quản lý, sử dụng đất

a) Công tác quản lý đất đai

Việc quản lý, khai thác một cách có hiệu quả tài nguyên đất có ý nghĩa

quan trọng trong sử dụng, bảo vệ và cải tạo đất. Sau khi Luật Đất đai năm 2013

và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai có hiệu lực, tỉnh đã tổ chức các

lớp tập huấn cho các cán bộ chủ chốt từ tỉnh đến cơ sở. Đồng thời tổ chức tuyên

truyền, tìm hiểu về Luật Đất đai trên các phương tiện thông tin đại chúng và

bằng nhiều hình thức. Tuy có tuyên truyền phổ biến về pháp luật đất đai nhưng

ở một số nơi vẫn chưa giám sát chặt chẽ việc thực hiện pháp luật đất đai, người

dân vẫn chưa hiểu đúng và đủ về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất. Tình

trạng chuyển mục đích sử dụng đất trái phép, xây dựng không phép, lấn chiếm

vẫn xảy ra. Việc xử lý các vi phạm ở một số cơ sở còn thiếu cương quyết.

Công tác xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai chưa được triển khai xây dựng

109

đồng bộ trên phạm vi toàn tỉnh do khó khăn chung về nguồn kinh phí của tỉnh

phân bổ hàng năm cũng như nguồn kinh phí hỗ trợ của trung ương còn hạn chế,

chỉ mới ưu tiên đầu tư thực hiện tại các địa phương có mức độ biến động đất đai

lớn và thực hiện cuốn chiếu theo từng xã.

Hiện nay cả nước nói chung và tỉnh Yên Bái nói riêng đang triển khai xây

dựng hệ thống thông tin đất đai nhằm đáp ứng yêu cầu về quản lý Nhà nước về

đai đai trên địa bàn ngày càng tốt hơn. Tuy nhiên cho đến nay hệ thống thông tin

đất đai vẫn chưa được hoàn thiện.

Công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được tiến hành thường

xuyên theo định kỳ song chất lượng chưa cao, mặt khác phát triển kinh tế xã hội

của tỉnh trong những năm gần đây đạt được tốc độ khá có ảnh hưởng nhiều tới

nhu cầu sử dụng đất dẫn đến thường xuyên phải điều chỉnh, bổ sung. Việc quản

lý thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa được chú trọng, phân cấp

trách nhiệm chưa rõ ràng, chưa xác định rõ nội dung, nhiệm vụ của từng cán bộ

quản lý quy hoạch.

Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật về đất đai và các quy định về

cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã có nhưng chưa phủ trùm, một số

nơi còn chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến nhân dân nhận thức về pháp

luật không đầy đủ. Đây là một trong những nguyên nhân khiếu kiện trong

việc đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tranh chấp đất đai, nhiều nơi đất đai

bị bỏ hoang.

Trình độ công chức địa chính ở cơ sở vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng

được công việc, nhiệm vụ được giao.

b) Đặc điểm sử dụng đất

Tỉnh Yên Bái là một tỉnh miền núi đa dân tộc, trong đó có 12 dân tộc bản

địa cùng sinh sống lâu đời gồm: Kinh, Tày, Dao, Mông, Thái, Mường, Nùng,

Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sự phân bố dân cư các dân tộc ở Yên

Bái không có lãnh thổ tộc người rõ rệt, họ sống xen kẽ với nhau. Tại các vùng

này dân số dân tộc đó chiếm tỷ lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú, ví dụ

người Mông cư trú tập trung ở hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải thì dân số

người Mông chiếm tỷ lệ cao hơn so với dân tộc khác cùng cư trú; người Thái,

người Mường ở huyện Văn Chấn; người Dao ở hai huyện Văn Yên, Văn Chấn;

người Sán Chay ở huyện Yên Bình; người Kinh ở thành phố Yên Bái, thị xã

Nghĩa Lộ; người Tày, người Nùng ở huyện Lục Yên; người Khơ Mú ở xã Nghĩa

110

Sơn, huyện Văn Chấn; người Phù Lá ở xã Châu Quế Thượng huyện Văn Yên...

Các dân tộc cư trú ở những độ cao khác nhau nên phân thành vùng cao,

vùng thấp và rẻo giữa. Nhà ở, tập quán sản xuất, đời sống văn hóa của đồng bào

ở mỗi vùng có những nét đặc thù riêng. Người Mông ở vùng cao, làm lúa

nương; người Tày, Nùng, Thái, Mường ở nhà sàn làm lúa nước; người Dao cư

trú rẻo giữa trồng lúa nương và lúa nước. Như vậy ở mỗi vùng đất, nơi cư trú

của các dân tộc thì đặc điểm sử dụng đất khác nhau vì thế các quá trình thoái

hóa đất cũng khác nhau. Đối với khu vực đất nương rẫy thì quá trình xói mòn,

suy giảm độ phì đất diễn ra rõ rệt, đối với khu vực canh tác lúa nước (ruộng bậc

thang) thì quá trình thoái hóa đất diễn ra không rõ rệt như khu vực đất nương

rẫy, cụ thể khu vực lúa nước canh tác ruộng bậc thang thường xảy ra quá trình

đất bị suy giảm độ phì.

Ở các vùng đất phù sa, tùy vào đặc điểm sử dụng đất mà ảnh hưởng của

quá trình khai thác, canh tác trên đất gây cho đất bị thoái hóa theo các loại hình

và mức độ khác nhau:

+ Đối với hệ thống sử dụng đất có tưới, đa phần đã được áp dụng các biện

pháp canh tác kỹ thuật chăm sóc bảo vệ đất và giữ ẩm cho đất, phần diện tích

này thường xuất hiện loại hình thoái hóa đất bị suy giảm độ phì.

+ Đối với hệ thống sử dụng đất nhờ mưa thường xuất hiện loại hình thoái

hóa đất bị khô hạn, đất bị suy giảm độ phì, đất bị kết von. Đặc biệt là diện tích

đất trồng cây hàng năm trên đất dốc và đất rừng trồng không áp dụng các biện

pháp bảo vệ đất.

II. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO VỆ, CẢI TẠO, GIẢM THIỂU

THOÁI HÓA ĐẤT

1. Quan điểm, mục tiêu chiến lược phòng chống suy thoái đất

Phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo vệ môi trường tự nhiên, bảo đảm

phát triển bền vững cả về kinh tế, xã hội và môi trường trên địa bàn tỉnh.

Khai thác tài nguyên đất sử dụng cho các mục đích theo hướng ưu tiên

giảm thiểu hoặc ngăn ngừa thoái hóa, giữ ổn định, bảo vệ tài nguyên, nhưng vẫn

đảm bảo đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó:

- Đối với đất sản xuất nông nghiệp: ưu tiên ứng dụng nông nghiệp công

nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ trong sản xuất hàng hóa đảm bảo chất lượng,

năng suất sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường và an ninh lương thực.

111

- Đối với đất lâm nghiệp: phát triển lâm nghiệp toàn diện ở cả 3 loại rừng

sản xuất, phòng hộ và đặc dụng. Trong đó, vùng sản xuất hình thành vùng

nguyên liệu gỗ và cây đặc sản, … phù hợp trên đất bị thoái hóa nhẹ do xói mòn

yếu, khô hạn nhẹ; đối với vùng đất bị thoái hóa nặng ưu tiên khoanh nuôi tái sinh

trồng mới rừng và bảo vệ phục hồi rừng, phục hồi đất, giảm thiểu thoái hóa đất.

Tiếp tục thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ cho vùng đồng bào các dân

tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn như chương trình mục

tiêu xoá đói giảm nghèo; hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho

đồng bào dân tộc thiểu số nghèo và hộ nghèo ở xã, thôn bản đặc biệt khó khăn.

- Đối với đất phi nông nghiệp: phát triển công nghiệp, đô thị, du lịch và

cho các mục đích khác với tiêu chí tận dụng tối đa lợi thế theo khu vực đặc thù,

hạn chế mức thấp nhất khai thác từ đất không bị thoái hóa, tập trung khai thác

những vùng đất bị thoái hóa nặng. Để đảm bảo phát triển bền vững ứng phó với

biến đổi khí hậu gắn với bảo vệ, phục hồi và giảm thiểu thoái hóa đất cần đảm

bảo phát triển một số ngành hỗ trợ cho sản xuất nông lâm nghiệp. Phát triển hệ

thống thủy lợi phục vụ đa mục tiêu, bảo vệ tài nguyên đất và nước, chú trọng

xây dựng hoàn chỉnh hệ thống tưới, tiêu chủ động.

- Đối với đất chưa sử dụng: đưa vào khai thác sử dụng theo hướng phù

hợp với điều kiện trồng, khoanh nuôi, tái sinh rừng; phục hồi rừng phòng hộ,

hoặc sản xuất phù hợp với sản xuất nông nghiệp: ưu tiên khai thác theo mô hình

nông lâm kết hợp hoặc cây hàng năm, cây lâu năm kết hợp đảm bảo khai thác

hiệu quả kinh tế từ đất nhưng vẫn phục hồi và bảo vệ đất.

2. Đề xuất giải pháp quản lý sử dụng đất bền vững góp phần giảm

thiểu thoái hóa đất thích ứng với biến đổi khí hậu

2.1. Giải pháp về quản lý, sử dụng đất

2.1.1. Giải pháp về cơ chế, chính sách

Về tổng thể, cần hoàn thiện hơn nữa các chính sách và pháp luật về quyền

sở hữu, sử dụng và quản lý nhà nước về đất đai; xây dựng và sử dụng hiệu quả

thông tin về tài nguyên đất. Quy hoạch và quản lý sử dụng tài nguyên đất đối với

các đối tượng sử dụng đất. Tiếp tục xây dựng và ban hành các chính sách và quy

định về quản lý đất dốc, đất lưu vực sông. Cần có kế hoạch hành động hợp tác

về việc chống thoái hóa đất và sử dụng đất bền vững. Phổ biến, nâng cao nhận

thức của người dân về Luật Đất đai, các chính sách pháp luật về đất đai, quyền

112

và nghĩa vụ của đối tượng sử dụng đất ... để các đối tượng sử dụng đất có ý thức

tự giác bảo vệ đất.

Các văn bản quy phạm pháp luậtcác nội dung quản lý nhà nước về đất đai

đã được hiện thực hóa. Ngoài ra còn có chính sách về đất sản xuất ở vùng dân

tộc thiểu số và miền núi, cụ thể: hộ chưa có đất sản xuất nếu có nhu cầu thì được

chính quyền địa phương trực tiếp giao đất hoặc hỗ trợ trực tiếp bằng tiền tối đa

15 triệu đồng/hộ từ ngân sách nhà nước và được vay vốn tại Ngân hàng Chính

sách xã hội quy định tại khoản 3 Điều 3 Quyết định 2085/QĐ-TTg ngày

31/10/2016 của Thủ tướng chính phủ về phê duyệt chính sách đặc thù hỗ trợ

phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2017 -

2020 để tạo quỹ đất sản xuất.

Trường hợp chính quyền địa phương không bố trí được đất sản xuất thì hộ

chưa có đất hoặc thiếu đất sản xuất được hỗ trợ chuyển đổi nghề từ ngân sách

nhà nước bằng tiền tối đa 05 triệu đồng/hộ và vay vốn tại Ngân hàng chính sách

xã hội quy định tại khoản 3 Điều 3 Quyết định này để làm dịch vụ hoặc làm

nghề khác tăng thu nhập.

Thông tư 02/2017/TT-UBDT ngày 22 tháng 5 năm 2017 của Ủy ban dân

tộc về việc Hướng dẫn thực hiện quyết định số 2085/ QĐ-TTg ngày 31 tháng 10

năm 2016 của thủ tướng chính phủ phê duyệt chính sách đặc thù hỗ trợ phát

triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2017 - 2020 đã

đưa ra các chính sách hỗ trợ người dân thuộc vùng dân tộc thiểu số về đất ở; đất

sản xuất; nước sinh hoạt;hỗ trợ bố trí, sắp xếp ổn định dân cư; hỗ trợ tín dụng ưu

đãicụ thể như sau:

- Điều 2. Hỗ trợ đất ở

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm chủ động cân đối quỹ đất và chủ

động bố trí ngân sách để giao đất ở cho các hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính

sách quy định tại Điểm a, Khoản 2 Điều 1 của Thông tư 02/2017/TT-UBDT.

Việc giao đất ở phải gắn phương án làm nhà ở trên diện tích đất được hỗ trợ,

tránh tình trạng các hộ được hỗ trợ đất ở nhưng lại không có nhà ở.

- Điều 3. Hỗ trợ đất sản xuất

Khoản 1. Đất sản xuất quy định tại Quyết định số 2085/QĐ-TTg là đất

nông nghiệp theo quy định tại Điều 10, Luật Đất đai số 45/2013/QH13 của

Quốc hội.

113

Khoản 2. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất, điều kiện thực tế

của địa phương để quy định mức bình quân diện tích đất sản xuất cho mỗi hộ gia

đình trên địa bàn tỉnh nhưng không được vượt quá hạn mức giao đất nông

nghiệp cho mỗi hộ gia đình, cá nhân theo quy định của pháp luật về đất đai để

làm cơ sở xác định hộ gia đình thiếu đất sản xuất.

Khoản 3. Mức hỗ trợ đất sản xuất:

a) Đối với hộ chưa có đất:

Mức hỗ trợ 15 triệu đồng/hộ từ ngân sách nhà nước và được vay vốn tại

Ngân hàng Chính sách xã hội quy định tại Điểm b, Khoản 3, Điều 3 Quyết định

số 2085/QĐ-TTg.

b) Đối với hộ thiếu đất:

Mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và vay vốn tại Ngân hàng Chính sách

xã hội tương ứng với diện tích đất còn thiếu so với mức bình quân diện tích đất

sản xuất cho mỗi hộ gia đình trên địa bàn tỉnh quy định tại Khoản 2 Điều này.

Khoản 4. Các hình thức hỗ trợ:

a) Trường hợp địa phương còn quỹ đất có khả năng sản xuất được mà

không cần phải thực hiện cải tạo đất thì Ủy ban nhân dân huyện, thị xã, thành

phố thuộc tỉnh (sau đây gọi tắt là Ủy ban nhân dân cấp huyện) căn cứ theo quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê

duyệt thực hiện giao đất hỗ trợ cho các hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách

chưa có đất sản xuất hoặc thiếu đất sản xuất theo quy định của pháp luật về đất

đai, Quyết định số 2085/QĐ-TTg và Thông tư 02/2017/TT-UBDT; Các hộ này

không được hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước và không được vay vốn từ

Ngân hàng Chính sách xã hội để tạo quỹ đất sản xuất. Trường hợp giao đất cho

hộ chưa đủ diện tích so với mức bình quân chung thì phần diện tích đất còn

thiếu được hỗ trợ theo quy định tại Điểm b, Điểm c, Khoản 4 Điều này;

b) Trường hợp địa phương còn quỹ đất sản xuất nhưng phải khai hoang,

phục hóa, cải tạo đất để có khả năng sản xuất được thì Ủy ban nhân dân cấp

huyện chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi tắt là Ủy ban

nhân dân cấp xã) hướng dẫn các hộ trực tiếp khai hoang, phục hóa, cải tạo đất

hoặc tổ chức lập và thực hiện dự án khai hoang, phục hóa, cải tạo đất theo quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê

duyệt để giao đất sản xuất cho hộ thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách theo

quy định của pháp luật về đất đai, Quyết định số 2085/QĐ-TTg và Thông tư

114

02/2017/TT-UBDT. Mức hỗ trợ và vay vốn thực hiện khai hoang, phục hóa, cải

tạo đất không vượt quá quy định tại Khoản 3 Điều này;

c) Trường hợp các hộ có nhu cầu tự nhận chuyển nhượng quyền sử dụng

đất sản xuất thì Ủy ban nhân dân cấp huyện hướng dẫn các hộ thuộc đối tượng

thụ hưởng chính sách thực hiện việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy

định của pháp luật đất đai; mức hỗ trợ và vay vốn theo số tiền giao dịch thực tế

nhưng không vượt quá quy định tại Khoản 3 Điều này;

d) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện bố trí

ngân sách địa phương và thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho

các hộ được hỗ trợ đất sản xuất theo quy định. Các hộ được hỗ trợ đất sản xuất

không được chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất đối với diện tích đất

được hỗ trợ trong thời gian 10 năm kể từ ngày được giao đất.

Khoản 5. Hỗ trợ chuyển đổi nghề

Đối với những địa phương không còn quỹ đất sản xuất để giao thì Ủy ban

nhân dân cấp xã căn cứ vào danh sách đăng ký hưởng chính sách để thực hiện

hỗ trợ chuyển đổi nghề thay thế đất sản xuất. Mức hỗ trợ bằng tiền tối đa 05

triệu đồng/hộ và được vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội theo quy định

tại Điều 6 Thông tư 02/2017/TT-UBDT. Kinh phí hỗ trợ và vay vốn ngân hàng

để chuyển đổi nghề được sử dụng đầu tư vào sản xuất, kinh doanh ngành nghề

không trái pháp luật (như: mua sắm máy móc, công cụ sản xuất, dịch vụ nông

nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi, tiểu thủ công nghiệp, buôn bán,...) để tạo thu nhập

ổn định, lâu dài thay thế thu nhập từ đất sản xuất.

Điều 4. Hỗ trợ nước sinh hoạt

Khoản 1. Hộ gia đình thiếu nước sinh hoạt quy định tại Điểm a, Khoản 2,

Điều 1 của Thông tư 02/2017/TT-UBDT được hỗ trợ bình quân 1,5 triệu

đồng/hộ để tạo nguồn nước phục vụ sinh hoạt. Kinh phí hỗ trợ nước sinh hoạt

được sử dụng linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng thôn, xã và điều

kiện sinh hoạt của hộ gia đình như: đào giếng; mua vật dụng dẫn nước, trữ nước

đảm bảo nguyên tắc các hộ được hỗ trợ kinh phí phải có nước sinh hoạt ổn định

và được bố trí ở khu vực thuận tiện cho sinh hoạt gia đình.

Khoản 2. Tùy theo tình hình thực tế của từng địa phương, có thể tiến hành

hỗ trợ theo nhóm hộ trên cơ sở mức hỗ trợ bình quân là 1,5 triệu đồng/hộ để xây

dựng những công trình sử dụng chung, nhóm hộ phải tự nguyện, cam kết bảo vệ

và duy trì công trình, đảm bảo có nguồn nước ổn định.

115

Điều 5. Hỗ trợ bố trí, sắp xếp ổn định dân cư

Khoản 1. Chính sách hỗ trợ bố trí sắp xếp ổn định dân cư cho hộ đồng bào

thiểu số còn du canh du cư thực hiện theo quy định tại Thông tư liên tịch số

06/2013/TTLT-UBDT-BTC ngày 27 tháng 12 năm 2013 của Ủy ban Dân tộc,

Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Quyết định số 33/2013/QĐ-TTg ngày 04 tháng

6 năm 2013 của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ di

dân thực hiện định canh định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số đến năm 2015;

Khoản 2. Đối với chính sách hỗ trợ nhân viên y tế và nhân viên khuyến

nông, khuyến lâm quy định tại Điểm c, Khoản 1, Điều 2 Thông tư liên tịch số

06/2013/TTLT-UBDT-BTC được thực hiện theo quy định tại Nghị định

47/2016/NĐ-CP ngày 26 tháng 5 năm 2016 của Chính phủ quy định mức lương

cơ sở đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang.

Điều 6. Hỗ trợ tín dụng ưu đãi

Khoản 1. Đối tượng vay vốn tín dụng quy định tại Điểm b, Khoản 2, Điều

1 Thông tư 02/2017/TT-UBDT có thể vay vốn một hoặc nhiều lần nhưng tổng

dư nợ cho vay không vượt quá mức cho vay tối đa áp dụng đối với hộ nghèo

trong từng thời kỳ, không phải dùng tài sản bảo đảm tiền vay, được miễn lệ phí

làm thủ tục hành chính khi vay vốn.

Khoản 2. Đối tượng chưa có hoặc thiếu đất sản xuất theo quy định tại

Điểm a, khoản 2, Điều 1 Thông tư 02/2017/TT-UBDT đã được hưởng chính

sách vay vốn từ các chương trình tín dụng chính sách khác vẫn được vay vốn tạo

quỹ đất sản xuất hoặc chuyển đổi nghề theo Quyết định số 2085/QĐ-TTg (trừ

trường hợp đã vay vốn theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 09 tháng 9 năm

2015 của Chính phủ).

Khoản 3. Hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo ở xã khu vực III, thôn đặc

biệt khó khăn có phương án sử dụng vốn vay sản xuất kinh doanh được vay vốn

để đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh và được hưởng chính cách ưu đãi quy

định tại Điểm b, Khoản 3, Điều 3 Quyết định số 2085/QĐ-TTg (trừ trường hợp

đã vay vốn theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 09 tháng 9 năm 2015 của

Chính phủ).

Khoản 4. Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện giải ngân cho vay theo

Quyết định số 2085/QĐ-TTg đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2020.

Công tác giao khoán chăm sóc, khoanh nuôi bảo vệ và trồng mới rừng,

đặc biệt là rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng đặc dụng cho các hộ gia đình, cá

116

nhân đã được quan tâm nhằm khai thác hiệu quả nhất quỹ đất của tỉnh.

Tập trung các nguồn đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất

nông nghiệp như các công trình thủy lợi, cơ sở chế biến nông sản. Hệ thống thủy

lợi sẽ cung cấp nguồn tưới, tiêu chủ động từ đó giảm thiểu tình trạng đất đai bị

khô hạn. Mặt khác việc cung cấp nước tưới chủ động sẽ là điều kiện để duy trì

thảm thực vật từ đó giảm thiểu tình trạng xói mòn, suy giảm độ phì đất, nguồn

nước được cung cấp liên tục sẽ hạn chế tình trạng luân phiên khô ẩm trong đất,

từ đó giảm thiểu quá trình hình thành kết von trong đất. Tạo môi trường sống

sản xuất thuận lợi để người dân không chặt phá rừng, hạn chế đến mức tối đa

tình trạng khai hoang bừa bãi. Mặt khác, nếu giải quyết tốt vấn đề thủy lợi mà

trọng tâm là tưới sẽ tạo điều kiện nâng cao hệ số sử dụng đất; ổn định và phát

triển sản xuất nông nghiệp, trước hết là sản xuất lương thực, đồng thời tạo điều

kiện góp phần thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác như:

định canh định cư, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ và cải tạo môi trường.

Tiến hành quy hoạch, sắp xếp dân cư giữa các vùng, miền, xây dựng các

cụm dân cư, thị trấn, thị tứ, trung tâm cụm xã gắn với việc bố trí lại dân cư trong

quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn,… nhằm giảm

áp lực của dân số đối với tài nguyên đất.

Xây dựng các chương trình, dự án và chính sách cụ thể để phát triển các

ngành, sản phẩm, lĩnh vực quan trọng, nhất là các chính sách thúc đẩy chuyển

dịch cơ cấu kinh tế, bảo vệ và phát triển vốn rừng; nâng cao hiệu quả hoạt động

của doanh nghiệp nhà nước và các thành phần kinh tế khác.

Tăng vốn tín dụng, trợ giá cho người dân, đặc biệt với nông dân vùng sâu,

vùng xa để họ có vốn đầu tư thâm canh cây trồng góp phần ổn định và duy trì

đời sống, hạn chế tình trạng du canh, du cư và tình trạng di cư tự do, chặt đốt

phá rừng đồng thời có giải pháp hợp lý nhằm bảo đảm an ninh lương thực cho

đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi. Nhà nước cần thực hiện việc bảo hộ

sản xuất đối với một số mặt hàng nông sản để giúp nông dân ổn định có thu

nhập thỏa đáng để tăng khả năng sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả.Cung cấp

kiến thức bảo vệ vốn đất đến người nông dân; nghiên cứu và áp dụng các mô

hình kinh tế thích hợp nhằm sử dụng hợp lý vừa đảm bảo hiệu quả phát triển

kinh tế, vừa bảo vệ môi trường đất. Có chế tài xử phạt kinh tế nghiêm minh đối

với những đối tượng và hành vi gây thoái hóa đất.

Cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Đất đai 2013, để

117

thực hiện tốt công tác quản lý đất đai Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái đã ban hành

06 Quyết định thuộc thẩm quyền liên quan đến việc triển khai thi hành Luật Đất

đai năm 2013, như sau:

- Quyết định số 24/2014/QĐ-UBND ngày 25 tháng 9 năm 2014 ban hành

quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa

bàn tỉnh Yên Bái.


“Bộ đơn giá bồi thường đối với tài sản khi Nhà nước thu hồi đất” trên địa bàn

tỉnh Yên Bái.


quy định diện tích tối thiểu được tách thửa đối với đất ở, hạn mức đất ở được bố

trí tái định cư tại chỗ, suất tái định cư tối thiểu.


quy định hạn mức giao đất ở mới, hạn mức công nhận đất ở cho hộ gia đình, hạn

mức giao đất chưa sử dụng cho hộ gia đình, cá nhân để sản xuất nông nghiệp,

lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản.

- Quyết định số 37/2014/QĐ-UBND ngày 25 tháng 12 năm 2014 ban

hành quy định bảng giá các loại đất năm 2015-2019 trên địa bàn tỉnh Yên Bái.

- Quyết định số 15/2015/QĐ-UBND ngày 02 tháng 6 năm 2015 về việc

ủy quyền cho UBND cấp huyện quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt

phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với các trường hợp đối tượng

thu hồi đất theo quy định tại Khoản 3 Điều 66 Luật Đất đai năm 2013.

2.1.2. Giải pháp về thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và quản lý

bảo vệ rừng

Cần tiến hành lập quy hoạch sử dụng đất các cấp một cách đồng bộ, giám

sát sát chặt chẽ việc lập và thực hiện quy hoạch sử dụng đất các cấp. Việc bố trí

đất đai cho các mục đích sử dụng trong quy hoạch sử dụng đất các cấp cần căn

cứ vào kết quả đánh giá thực trạng thoái hóa đất.

Trong quy hoạch bố trí sử dụng đất nông, lâm nghiệp trước hết phải gắn

liền với việc phát triển nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đẩy

nhanh việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi phù hợp với đặc điểm tự nhiên,

đất đai, nguồn nước để cải tạo, nâng cao chất lượng và giảm thiểu sự thoái hoá

đất. Đẩy mạnh trồng rừng mới, khoanh nuôi, tái sinh rừng để phủ xanh đất trống

118

đồi núi trọc để bảo vệ đất, môi trường sinh thái, nguồn nước cho sản xuất và

sinh hoạt. Bảo vệ hệ thống rừng phòng hộ đầu nguồn. Bên cạnh đó, khi đề xuất

các loại sử dụng đất nông, lâm nghiệp đối với từng khu vực cụ thể không chỉ

dựa vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà còn cần dựa vào kết quả đánh giá

chất lượng đất, tiềm năng đất đai, ô nhiễm đất, thoái hóa đất. Đặc biệt, đối với

phần diện tích bị thoái hóa nặng (theo kết quả điều tra, đánh giá thoái hóa đất

diện tích đất bị thoái hóa nặng là 4.141.309 ha chiếm 47,15% diện tích điều tra

của tỉnh), việc quy hoạch sử dụng đất cần ưu tiên mục tiêu cải tạo và bảo vệ đất,

môi trường và tùy điều kiện cụ thể từng nơi có thể đưa các loại sử dụng đất có

hiệu quả về cải tạo và bảo vệ đất môi trường như cây lâu năm, rừng trồng.

Ngoài ra, quy hoạch sử dụng đất phải chú ý tính hợp lý về sử dụng các

loại đất, phải cân nhắc rất kỹ các nội dung và nhiệm vụ bảo vệ tài nguyên đất,

nâng cao độ phì nhiêu và hệ số sử dụng đất; hạn chế tối đa việc chuyển đất trồng

lúa nước sang sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp. Cần phải nghiên cứu kỹ

các dự án phát triển và đánh giá tác động của các dự án này đối với môi trường

và xã hội, phát huy vai trò của quần chúng trong việc đánh giá các tác động này.

2.1.3. Các giải pháp về quản lý sử dụng đất tài nguyên đất đai

Để có thể sử dụng hợp lý tài nguyên đất của tỉnh đòi hỏi khắc phục tình

trạng bất hợp lý trong sử dụng đất hoặc ứng phó với các điều kiện sản xuất bất

lợi như hạn hán, thiếu nước,... Trong bối cảnh xu hướng hạn hán ngày một gia

tăng cần phát triển một số cây trồng có nhu cầu nước thấp, có khả năng chịu hạn

cao,…

Định hướng phát triển những cây trồng chính với quy mô lớn phù hợp với

điều kiện của tỉnh, đảm bảo đáp ứng được các nhu cầu về giống, chuyển giao

tiến bộ kỹ thuật về canh tác, thu mua và chế biến sản phẩm. Quan trọng là phải

gắn kết chặt chẽ giữa người sản xuất nguyên liệu với nhà máy chế biến, chuyển

giao tiến bộ kỹ thuật và làm các dịch vụ liên quan đối với việc sản xuất ra các

sản phẩm.

Trong những năm qua, diện tích rừng bị giảm sút, một số nơi trở thành đất

trống đồi núi trọc không còn khả năng sản xuất. Muốn ngăn ngừa và giảm thiểu

thoái hóa đất và sản xuất bền vững thì cần áp dụng một số biện pháp quản lý đất

bỏ hóa sau canh tác nương rẫy giúp đất nhanh được phục hồi, tăng khả năng

quay vòng của đất, nâng cao năng suất cây trồng. Đó là trồng các loại cây họ

đậu, cây công nghiệp, cây rừng, cây ăn quả hoặc biến đất bỏ hóa thành rừng,

119

nông lâm kết hợp,…

a. Tăng cường nghiên cứu và chuyển giao khoa học, công nghệ, tiến bộ kỹ

thuật phục vụ phát triển nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Hoạt động khoa học, công nghệ và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật đóng vai

trò rất quan trọng trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp và nông thôn. Để thúc

đẩy và tăng hiệu quả của công tác nghiên cứu và chuyển giao khoa học công

nghệ và tiến bộ kỹ thuật trong thời gian tới cần lưu ý những vấn đề như sau:

- Tập trung nghiên cứu tuyển chọn, lai tạo các giống cây trồng, vật nuôi

và nghiên cứu, ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến nông sản, lâm sản.

- Không áp dụng tràn lan tiến bộ kỹ thuật cho cả vùng rộng lớn mà trước

khi chuyển giao kỹ thuật tiến bộ nhất định phải tiến hành điều tra nghiên cứu địa

bàn để nắm thật vững tình hình cơ bản về đất đai, khí hậu, thời tiết, điều kiện về

kinh tế xã hội của từng huyện, xã.

- Thận trọng khi chuyển giao những công nghệ, kỹ thuật tiến bộ phức tạp,

yêu cầu đầu tư cao. Nhưng cũng tránh quan niệm miền núi là nơi khó khăn, trình

độ dân trí thấp mà chuyển giao tới đó những công nghệ, kỹ thuật tiến bộ lỗi thời,

lạc hậu và kém hiệu quả. Mỗi tiến bộ kỹ thuật được lựa chọn không những phải

thích ứng với điều kiện tự nhiên mà còn đặc biệt chú ý tới sự phù hợp của điều kiện

kinh tế, xã hội, phong tục tập quán của từng địa phương, từng nhóm dân tộc.

- Trước khi phổ cập rộng rãi các tiến bộ kỹ thuật cần xây dựng các mô

hình trình diễn trên từng tiểu vùng sinh thái. Mô hình nên thực hiện ngay tại hộ

nông dân và có sự tham gia trực tiếp của họ.

- Cùng với việc đẩy nhanh chuyển giao tiến bộ kỹ thuật mới cũng cần

phải quan tâm bảo tồn những kiến thức bản địa, những kinh nghiệm sản xuất

truyền thống của bà con đồng bào các dân tộc đã có từ nhiều đời nay, qua một

quá trình chọn lọc rất khắt khe của tự nhiên và đời sống lao động của con người.

- Song song với việc chuyển giao kỹ thuật tiến bộ cần tập huấn tuyên

truyền để cho người dân, cán bộ địa phương nắm được cách làm, cách ứng dụng,

những khó khăn có thể gặp trong quá trình chuyển giao kỹ thuật.

- Cách tiếp cận trong hoạt động chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào miền núi

cần được điều chỉnh: thay việc thực hiện các chương trình, dự án theo kế hoạch

từ trên xuống bằng việc xây dựng các nội dung chuyển giao dựa vào yêu cầu

thực tế của người dân mỗi địa phương.

120

- Nhà nước và các cấp chính quyền cần có chính sách khuyến khích, tạo

mọi điều kiện để đưa nhanh kỹ thuật tiến bộ vào sản xuất, đặc biệt ưu tiên cho

miền núi.

b. Tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm

Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về sử dụng, cải tạo đất dốc và đất đồi

núi được các cơ quan quản lý công nhận là tiến bộ kỹ thuật và cho phép áp dụng

vào sản xuất nông lâm nghiệp. Tuy nhiên, tỷ lệ được áp dụng vào sản xuất chưa

nhiều do khả năng tiếp cận kỹ thuật mới của của người dân còn rất thấp. Tỷ lệ

các hộ áp dụng các biện pháp canh tác để bảo vệ đất, chống xói mòn còn thấp,

cần tạo điều kiện để người nông dân tiếp cận các kỹ thuật mới về bón phân, hạn

chế xói mòn bảo vệ đất,… thông qua tập huấn kỹ thuật. Coi trọng phương pháp

“nông dân hướng dẫn nông dân” kết hợp với tăng cường đội ngũ khuyến nông

viên cấp xã. Lực lượng khuyến nông, khuyến lâm này phải là người am hiểu

phong tục, tập quán canh tác của cư dân, có khả năng tiếp thu và chuyển tải

những tiến bộ kỹ thuật đến người dân thông qua tập huấn, mô hình mẫu. Đồng

thời cần đẩy nhanh công tác xã hội hóa khuyến nông, khuyến công bằng việc

tăng cường xây dựng hệ thống này từ tỉnh đến cơ sở.

* Đào tạo, sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực tại chỗ và nâng cao nguồn

nhân lực

Hiện nay ở khu vực nông thôn tỷ lệ lao động là thuần nông vẫn chiếm tỷ

lệ lớn, còn lại là các ngành nghề khác và dịch vụ. Vì vậy trong thời gian tới cần

tập trung đào tạo nguồn lực cho các cấp, các địa phương trong tỉnh, đáp ứng yêu

cầu nhiệm vụ, trong đó đặc biệt ưu tiên đào tạo cán bộ tại chỗ, cán bộ là người

dân tộc thiểu số; trong đó tập trung đào tạo về ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ

thuật trong sản xuất đặc biệt là canh tác trên đất dốc.

Đồng thời với việc đào tạo tại chỗ cần tiến hành điều chuyển có tổ chức

một bộ phận lao động vùng đồng bằng lên công tác và lao động ở những ngành,

lĩnh vực có nhu cầu, nhất là vùng sâu, xa. Củng cố và mở thêm các trường cao

đẳng, trung học chuyên nghiệp và các cơ sở dạy nghề; đổi mới cơ cấu đào tạo

theo ngành nghề và trình độ nhằm đáp ứng sát nhu cầu nhân lực phục vụ sự

nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhu cầu cán bộ cho các địa phương.

121

2.1.4. Các giải pháp về đầu tư

Trước hết, xây dựng chính sách ưu đãi đặc biệt để thu hút các nguồn vốn đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu. Tỉnh cần đẩy mạnh việc huy động, lồng ghép các nguồn lực để phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Huy động, lồng ghép các nguồn lực từ ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương và các nguồn vốn ngoài ngân sách, đặc biệt là nguồn vốn của doanh nghiệp và trong nhân dân. Thực hiện quy định một số nội dung về quản lý đầu tư và xây dựng trên địa bàn tỉnh.

Xây dựng các chương trình, dự án và chính sách cụ thể để phát triển các ngành, sản phẩm, lĩnh vực quan trọng, nhất là các chính sách thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bảo vệ và phát triển vốn rừng. Phát triển sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa, tập trung, quy mô lớn; triển khai thực hiện hình thành các chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp thông qua các mô hình kinh tế như Hợp tác xã, Tổ hợp tác, kinh tế trang trại. Rà soát, điều chỉnh, bổ sung một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất...

Đặc biệt là tập trung các nguồn đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp như các công trình thủy lợi, cơ sở chế biến nông sản. Tạo môi trường sống sản xuất thuận lợi để người dân không chặt phá rừng, hạn chế đến mức tối đa tình trạng khai hoang bừa bãi. Mặt khác, nếu giải quyết tốt vấn đề thủy lợi mà trọng tâm là tưới sẽ tạo điều kiện nâng cao hệ số sử dụng đất; ổn định và phát triển sản xuất nông nghiệp, trước hết là sản xuất lương thực, đồng thời tạo điều kiện góp phần thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội khác như: định canh định cư, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ và cải tạo môi trường, xây dựng nông thôn mới.

Tăng vốn tín dụng, trợ giá cho người dân, đặc biệt quan tâm đầu tư, tạo sinh kế bền vững, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập của đồng bào dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó cần định hướng chính sách trong giai đoạn tới theo hướng “giảm cho không, tăng cho vay ưu đãi, hỗ trợ có điều kiện”, trong đó tín dụng từ Ngân hàng Chính sách xã hội là một kênh huy động vốn quan trọng nhất. Đặc biệt, ngân hàng cần nghiên cứu tăng định mức vay của một hộ trong khoảng 100 triệu đồng, ban hành cơ chế cho vay theo dự án vừa và nhỏ, tạo sản phẩm theo chuỗi giá trị. Nhà nước cần thực hiện việc bảo hộ sản xuất đối với các mặt hàng nông sản để giúp nông dân ổn định có thu nhập thỏa đáng để tăng khả năng sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả. Cung cấp kiến thức bảo vệ vốn đất đến người nông dân; nghiên cứu và áp dụng các mô hình kinh tế thích hợp nhằm sử dụng hợp lý vừa đảm bảo hiệu quả phát triển kinh tế, vừa bảo vệ môi trường đất. Có chế tài sử phạt kinh tế nghiêm minh đối với những đối tượng và hành vi gây thoái hóa đất.

Tiếp tục đầu tư tài chính để thực hiện các giải pháp kỹ thuật nhằm bảo vệ, cải tạo, giảm thiểu thoái hóa đất. Đồng thời tiếp tục đầu tư kinh phí cho việc nghiên cứu, xây dựng, nhân rộng các mô hình có hiệu quả cao trong việc bảo vệ đất, ngăn ngừa giảm thiểu thoái hóa đất.

122

2.1.5. Giải pháp về tổ chức thực hiện

- Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt kết quả thực hiện dự án

- Các Sở, ban ngành có liên quan sử dụng kết quả của dự án trong các hoạt động có liên quan.

* Đối với sở Nông nghiệp và Nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường sử dụng kết quả thực hiện dự án làm một trong các căn cứ xây dựng quy hoạch, trong đó cần lưu ý một số vấn đề sau: ưu tiên các khu vực có mức độ thoái hóa nặng để chuyển đổi mục đích sử dụng trong đề xuất quy hoạch, ưu tiên phát triển các mô hình có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa, giảm thiểu thoái hóa đất.

* Đối với các hoạt động sản xuất nông nghiệp:

Tăng cường đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới. Trong đó, tập trung ưu tiên đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn; đổi mới cơ cấu đầu tư đảm bảo động lực thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng chú trọng đến tăng năng suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp; có chính sách phù hợp khuyến khích các thành phần kinh tế tự bỏ vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng sau đó trực tiếp vận hành khai thác đáp ứng nhu cầu sản xuất và dịch vụ.

Đổi mới, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp; Tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi từ sản xuất nguyên liệu đến chế biến, tiêu thụ; Thu hút tối đa nguồn lực đầu tư xã hội vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; Nghiên cứu, chuyển giao và áp dụng khoa học công nghệ, cơ giới hóa nông nghiệp, đào tạo phát triền nguồn nhân lực; Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản, từng bước chuyển đổi cơ cấu thị trường, tạo sự gắn kết giữa các doanh nghiệp với nhau, giữa doanh nghiệp với nông dân nhằm nâng cao nội lực, hướng tới mục tiêu liên kết.

Khuyến khích tích tụ đất đai với quy mô hợp lý (tùy vào đối tượng và công nghệ sản xuất) để làm cơ sở cho quá trình hiện đại hoá nông nghiệp, nhất là cơ giới hóa, thủy lợi hóa, ứng dụng công nghệ cao, nhằm nâng cao sức cạnh tranh của nền nông nghiệp hàng hóa hướng ra xuất khẩu.

Sắp xếp hợp lý tổ chức bộ máy, cán bộ ở các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội ở nông thôn; nâng cao trình độ chính trị, quản lý, trình độ chuyên môn cho cán bộ, công chức. Các tổ chức trong hệ thống chính trị căn cứ chức năng nhiệm vụ, xây dựng chương trình hành động và tổ chức các hoạt động nhằm thực hiện tốt các nội dung quy hoạch.

Nâng cao năng lực quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cho các cấp chính quyền và các ngành chức năng về việc thực thi Luật Bảo vệ môi trường trong sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, chăn nuôi và lâm nghiệp; Xây dựng mới, nâng cấp các công trình thủy lợi, phục vụ tốt cho việc phòng chống thiên tai và đảm bảo nước tưới cho sản xuất nông nghiệp và dân sinh…

123

2.2. Giải pháp về kỹ thuật

Phần lớn diện tích đất tỉnh Yên Bái là đất dốc và nông dân vẫn phải canh tác trên đất dốc; việc canh tác không đúng kỹ thuật, không quan tâm tới việc duy trì và cải thiện môi trường đất khiến cho nguồn tài nguyên này lại tiếp tục bị thoái hoá và thời gian canh tác sử dụng đất bị rút ngắn.

Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác trên đất dốc là hữu ích và thiết thực để chống xói mòn, hạn chế thoái hóa đất. Canh tác bền vững trên đất dốc cần thực hiện các biện pháp để làm giảm tối đa tác hại của mưa và dòng chảy do mưa tạo ra, đồng thời làm tăng độ phì nhiêu của đất. Để thực hiện điều này cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật tổng hợp như sinh học, nông học, hóa học, cơ học,… và đầu tư thâm canh sử dụng đất theo chiều sâu. Tái tạo lớp phủ thực vật bằng cây rừng hoặc tổ hợp cây nông - lâm kết hợp để bảo vệ độ phì nhiêu của đất và sử dụng bền vững đất dốc, thực hiện tuần hoàn hữu cơ trong đất. Trồng cây lâu năm có giá trị kinh tế, thương mại cao kết hợp nuôi trồng các loại cây con một cách hợp lý nhằm một mặt sử dụng hiệu quả tài nguyên đất, mặt khác vẫn đảm bảo việc bảo vệ và phục hồi tài nguyên đất dốc.

2.2.1. Áp dụng các biện pháp quản lý, bảo vệ đất dốc nhằm chống xói mòn đất

- Đầu tư mở rộng diện tích nương định canh với hệ thống canh tác cải tiến. Những nơi có điều kiện thích hợp (nguồn lao động, tầng dày đất, có nước tưới) tiến hành chuyển đổi thành ruộng bậc thang để trồng lúa nước.

- Nhân rộng các mô hình canh tác đất dốc bền vững đã được sản xuất chấp nhận như phủ đất bằng xác thực vật kết hợp làm đất tối thiểu, nương tiểu bậc thang, trồng xen cây họ đậu với các cây lương thực và cây công nghiệp như mô hình lạc xen sắn, đậu tương xen mía…

- Áp dụng kỹ thuật canh tác phù hợp điều kiện đất dốc là điều bắt buộc trong sử dụng đất nông nghiệp. Hạn chế cày, xới bề mặt đất (nhất là trong thời gian mùa mưa), hạn chế khai thác trắng (với rừng sản xuất).

- Kết hợp sản xuất nông - lâm trong sử dụng đất, với đất dốc trên 80 đảm bảo luôn phủ xanh bề mặt đất, không để đất trống.

- Tăng cường sử dụng bền vững quỹ đất đai ở tất cả các cấp và đối với tất cả các chủ sử dụng đất trên nguyên tắc “tiết kiệm đất”, bảo vệ và tăng độ phì nhiêu của đất, đảm bảo cân bằng sinh thái và phát triển bền vững. Trong đó vấn về môi trường đất phải được quan trắc, phân tích và cập nhật thường xuyên vào cơ sở dữ liệu.

- Đa dạng hóa cây trồng dưới nhiều hình thức: trồng xen, trồng gối, trồng cây theo đường đồng mức, áp dụng các công thức luân canh, trong đó có cây họ đậu để tăng tính đa dạng sinh học về giống, loài theo thời gian và không gian, qua đó né tránh được rủi ro của cây trồng và thời vụ, tăng độ che phủ đất, chống xói mòn, rửa trôi, hạn chế cỏ dại, sâu bệnh,…

Phát triển hệ thống canh tác trên cơ sở nông lâm kết hợp với nhiều hình

124

thức đa dạng: Trồng cây rừng hoặc cây lâu năm có tán che phủ tốt trên đỉnh đồi, trên sườn núi có độ dốc cao hoặc trồng cây theo đường đồng mức để hạn chế xói mòn và rửa trôi đất thông qua giảm dòng chảy trên mặt đất và tốc độ gió.

2.2.2. Áp dụng các biện pháp công trình

a. Xây dựng ruộng bậc thang

Ruộng bậc thang là biện pháp chống xói mòn tích cực và triệt để nhất được áp dụng ở nhiều vùng đất dốc trên thế giới bởi chúng có khả năng biến mặt dốc liên tục thành mặt dốc không liên tục và do đó giảm nhẹ tốc độ dòng chảy, chống xói mòn, rửa trôi; mòn nên phân bón không bị trôi, lý hóa tính của đất được cải thiện, tăng khả năng thấm và giữ nước, cải thiện lâu dài độ phì của đất.

Đối với những nơi có tầng đất dày và độ dốc thấp, có nguồn nhân lực chủ động thì thiết kế bậc thang trồng cây hàng năm (lúa) vừa đảm bảo nhu cầu lương thực vừa bảo vệ đất đai. Đối với những sườn núi có độ dốc cao, tầng đất mỏng thì tạo tiểu bậc thang kết hợp che phủ đất và chọc lỗ gieo thẳng mà không làm đất là một kỹ thuật rất có hiệu quả, nâng cao năng suất cây trồng, bảo vệ và tăng độ phì cho đất. Tiểu bậc thang được kiến tạo bề mặt từ 30 - 40 cm và nên trồng các loại cây thích hợp để bảo vệ bờ bậc thang, có thể kết hợp trồng cỏ để làm thức ăn gia súc, trồng cây họ đậu để bảo vệ và cải tạo đất.

b. Trồng băng cây xanh

Các băng cây xanh tốt nhất là cây họ đậu được trồng theo đường đồng mức cách nhau 4 - 10 m. Tùy thuộc độ dốc càng lớn thì khoảng cách băng càng hẹp. Phần trong băng tùy thuộc vào yêu cầu canh tác của mỗi hộ gia đình mà bố trí các loại cây trồng ngắn ngày khác nhau. Nguyên tắc của phần này là phải có độ che phủ tối đa trong mùa mưa để hạn chế xói mòn và trong mùa khô hạn chế bốc hơi nước. Các băng cây xanh có tác dụng tăng thêm độ che phủ của đất trong mùa mưa, ngăn chặn các dòng chảy trên bề mặt đất khi mưa lớn, bảo vệ đất chống xói mòn, cành lá để phủ cho đất trong mùa nắng hạn tăng cao độ ẩm cho đất, chống thoái hoá đất trong các phương thức canh tác trên đất dốc. Một số loài cây trồng trong các băng xanh còn là nguồn thức ăn cho gia súc từ lá, ngọn non và hạt hoặc làm thực phẩm cho người như dứa, chè.

c. Đắp bờ giữ nước ở sườn dốc

Là một trong những biện pháp công trình thủy lợi cơ bản và đơn lẻ để phòng chống xói mòn, lũ quét trên đất dốc. Ở nơi dốc thoải, đất nhẹ, có sức thấm nước tốt hoặc trung bình mà dòng chảy không lớn lắm có thể đắp những bờ ngang dốc theo đường đồng mức, trên thân và mặt bờ trồng cỏ. Bờ cao độ 34 - 42 cm, đáy bờ rộng 1,0 - 1,5 m. Có thể làm theo hình thức bờ mềm (đắp không nện chặt) hoặc bờ nửa cứng (nện chặt nửa dưới và không nện chặt nửa trên). Nếu mưa lớn bờ cỏ không giữ hết nước nên nước vẫn có thể tràn qua bờ. Trong trường hợp này có thể đào mương cạnh bờ (mương trên bờ dưới) hoặc đào hố chứa nước ở cạnh bờ để tăng cường giữ nước.

d. Đào hố giữ nước ở sườn dốc

Là biện pháp chống xói mòn và lũ quét giản đơn, dễ làm và có tác dụng lớn đối với những vùng đất sâu thấm nước tốt, tốc độ và lượng mưa không cao lắm. Nếu lượng mưa cao quá thì hiệu năng chống xói mòn của nó bị giảm, nó

125

cũng không thích ứng với những khu vực sản xuất cơ giới hóa. Đào hố giữ nước ở sườn dốc có tác dụng làm gián đoạn dòng chảy và giữ nước, lắng đọng bùn cát tại mặt dốc nhưng tác dụng cải biến địa hình không rõ rệt. Có nhiều cách đào hố giữ nước như đào hố hình chữ nhật nằm ngang trên đường đồng mức, đào hố theo kiểu úp bát, đào hố theo hình vảy cá.

2.2.3. Các biện pháp kỹ thuật canh tác

a. Hạn chế canh tác đất nương rẫy, cây trồng cạn hàng năm trên đất dốc

Hầu hết đất có độ dốc trên 250 đều không nên tiến hành các loại hình sản xuất nông nghiệp. Đất canh tác cây trồng cạn hàng năm ở độ dốc trên 30 đã phải có các biện pháp chống xói mòn tùy thuộc vào độ dốc và loại đất, cụ thể như sau:

- Không làm đất hoặc làm đất tối thiểu: Trên bề mặt đất dốc không nhất thiết phải cày bừa, nhất là trong mùa mưa. Trong sản xuất nông, lâm nghiệp ở vùng trung du và miền núi, biện pháp cuốc hố theo đường đồng mức và bố trí hình nanh sấu cũng là cách làm đất tối thiểu thường được áp dụng. Biện pháp làm đất tối thiểu chủ yếu áp dụng cho trồng cây lâm nghiệp, do tác hại của cỏ dại ảnh hưởng không nhiều đến cây lâm nghiệp. Ngoài ra, cỏ dại còn có tác dụng hạn chế xói mòn và rửa trôi, giữ ẩm cho đất. Hơn nữa đất còn nhận một lượng không nhỏ chất hữu cơ từ tàn dư thực vật, nó có tác dụng tích cực trong công tác cải tạo và bồi dưỡng đất, tiết kiệm được nguồn nhân lực, tạo được điều kiện tốt cho cây trồng mới phát triển tốt trên cơ sở giữ được độ ẩm, chắn ánh nắng trực xạ khi cây còn nhỏ, chắn được dòng chảy, giảm xói mòn rửa trôi.

b. Canh tác theo đường đồng mức

Đường đồng mức là một đường vòng quanh sườn đồi có cùng độ cao tại mọi điểm. Trồng cây theo đường đồng mức cũng có thể trồng đơn nhưng tốt nhất vẫn là trồng xen với các cây họ đậu trong thời kỳ kiến thiết cơ bản.

c. Bón phân cân đối

Khi tiến hành bón phân cho cây trồng nông nghiệp, đặc biệt là cây hàng năm cần lưu ý bón cân đối các loại phân và cân đối các thành phần N, P, K. Bón cân đối các loại phân vô cơ và hữu cơ với mức độ bón phân phụ thuộc vào loại đất, loại và đặc điểm cây trồng, có tính toán tới lượng chất dinh dưỡng bị mất do xói mòn, rửa trôi.

Mặc dù việc bón phân hoá học và vôi không phổ biến trên vùng đất dốc nhưng khi đã chuyển sang canh tác liên tục thì việc bón phân mới đảm bảo cân bằng được dinh dưỡng trong đất góp phần làm tăng năng suất cây trồng, hiệu quả kinh tế của loại sử dụng đất và nâng cao độ phì nhiêu của đất.

d. Trồng cây phân xanh và cây họ đậu

Nguyên nhân chính làm đất bị suy thoái như hiện nay là do bị khai phá mất lớp thảm thực vật ban đầu; sử dụng triệt để các nguồn và các sản phẩm hữu cơ trong sản xuất mà không trả lại cho đất lượng hữu cơ nào, không bón hoặc bón rất ít phân hữu cơ cho cây trồng, không đủ lượng hữu cơ đã lấy đi của đất. Do vậy, trên các vùng đất đã bị thoái hóa cần sử dụng các loại cây có khả năng cố định đạm để nâng cao độ phì của đất như lạc dại, đậu mèo, đậu gạo, các loại muồng, ….

126

e. Xây dựng và phát triển mô hình nông lâm kết hợp

Nông lâm kết hợp là một phương thức sản xuất kinh doanh có khoa học, kết hợp một cách hài hoà giữa cây nông nghiệp và cây lâm nghiệp, giữa trồng trọt và chăn nuôi, sử dụng đất một cách đầy đủ nhất, hợp lý nhất để sản xuất ra nhiều sản phẩm mà không ảnh hưởng đến đất đai, môi trường sinh thái bền vững, ít tốn chi phí, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Thông thường cây lâm nghiệp được bố trí trồng ở phần đỉnh đồi từ 30 - 60% diện tích như các loại cây bản địa. Tiếp theo bố trí băng xanh rộng 1m theo đường đồng mức như: cốt khí, keo dậu, đậu thiều hoặc trồng cỏ, dứa vừa có hiệu quả kinh tế, chống xói mòn. Phần sườn đồi bố trí trồng cây công nghiệp như còn phần chân đồi bố trí cây ăn quả vải, nhãn, cam, chanh, mơ, mận, xoài… Dưới cùng là ao cá, ruộng lúa nước, rau màu các loại.

f. Dùng tàn dư thực vật và các vật liệu nhân tạo che phủ bề mặt đất

Phủ đất là biện pháp hữu hiệu chống xói mòn đất thông qua việc tránh tiếp xúc trực tiếp của hạt mưa với mặt đất và hạn chế dòng chảy bề mặt; chống khô hạn đất do giảm thiểu lượng bốc thoái hơi nước qua bề mặt đất. Nếu dung tàn dư thực vật che phủ bề mặt đất còn làm tăng hàm lượng chất hữu cơ cho đất qua sự phân huỷ lớp vật liệu phủ đất. Độ xốp của đất được cải thiện nhanh từ đó làm tăng khả năng hấp thụ và giữ nước của đất, tăng cường hoạt tính sinh học của đất, tạo điều kiện cho bộ rễ cây trồng phát triển tốt. Một tác dụng quan trọng nữa là hạn chế gần như tuyệt đối cỏ dại cạnh tranh với cây trồng, từ đó giảm công lao động làm cỏ và góp phần tăng năng suất cây trồng. Vật liệu dùng để che phủ rất đơn giản và dễ kiếm: sản phẩm phụ sau thu hoạch (rơm, rạ, thân cây…), các loại cỏ, cây hoang dại, ưu tiên các loại cây hoang dại, bán hoang dại,.... từ thực nghiệm kỹ thuật biện pháp che phủ đất bằng tàn dư thực vật đã và đang được phổ biến rộng rãi, được bà con các dân tộc áp dụng có hiệu quả.

* Một số mô hình, loại sử dụng đất trên địa bàn tỉnh có khả năng phát triển bền vững, ngăn ngừa giảm thiểu thoái hóa đất trên địa bàn tỉnh

- Đất trồng cây hàng năm Cánh đồng lúa Mường Lò Mô hình canh tác lúa cải tiến SRI tại huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái Mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật canh tác ngô vụ thu đông bền vững

trên đất dốc tại huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái - Đất trồng cây lâu năm Cây chè Huyện Văn Chấn là huyện có diện tích vùng chè nguyên liệu lớn nhất,

năng suất cao nhất của tỉnh. Năm 2013 diện tích chè đạt 4.354 ha, sản lượng chè búp tươi đạt trên 44.000 tấn, năng suất bình quân đạt khoảng 9,95 tấn búp/ ha. Huyện Văn Chấn cũng là huyện có nhiều cơ sở chế biến chè và công suất chế biến cao nhất tỉnh, hiện có 57 cơ sở sản xuất và chế biến chè. Định hướng phát triển công nghiệp chế biến chè trên địa bàn tỉnh đến năm 2020: Ổn định diện tích chè, không tăng thêm diện tích trồng mới, tiếp tục tập trung đầu tư thâm canh, cải tạo phần diện tích chè giống cũ năng suất thấp bằng các giống chè mới có chất lượng và năng suất cao.

127

Cây cam

Bên cạnh chè thì cam Yên Bái cũng là một trong các cây trồng chủ lực. Vùng đất nổi tiếng trồng cam của Yên Bái là Văn Chấn. Hiện toàn huyện này có gần 1.000 ha cam, quýt, tập trung chủ yếu ở một số xã, thị trấn vùng ngoài như: Nghĩa Tâm, Minh An, Thượng Bằng La và thị trấn Nông trường Trần Phú. Đây chính là một trong những cây mũi nhọn đã và đang được tỉnh Yên Bái chú ý, nhân rộng và đầu tư.

Cây bưởi (Bưởi Đại Minh)

Bưởi Đại Minh được phát hiện cách đây khoảng 300 năm về trước. Hiện ở thôn Khả Lĩnh, xã Đại Minh còn một một số cây bưởi cổ có tuổi đời khoảng 200 năm tuổi. Giống bưởi Đại Minh được mở rộng diện tích ở 26 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Bình với tổng diện tích 350 ha, chủ yếu được trồng tập trung ở xã Đại Minh.

- Đất lâm nghiệp

Ngoài diện tích rừng tự nhiên đặc thù của vùng đồi núi miền Bắc Việt Nam, Yên Bái có rừng chè Shan tuyết cổ thụ nằm ở hai thôn Làng Mảnh và Giàng Pằng tại xã Sùng Đô (huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái), trên độ cao từ 1.500 đến 1.700 m so với mực nước biển, giáp với khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Rừng có gần 40 cây chè cổ thụ từ 1 đến 2 người ôm, đường kính gốc từ 0,8 từ 1,2 m phân bố trên diện tích hơn 70 ha. Đây là rừng chè cổ thụ rất quý hiếm chưa hề bị tác động bởi con người đã bị lãng quên từ nhiều năm, gần đây mới được phát lộ. Ngoài ra còn có vùng chè cổ thụ: Sùng Đô, Suối Quyền, Nậm Lành, Nậm Mười... (huyện Văn Chấn), Phình Hồ, Xà Hồ... (huyện Trạm Tấu). Cây chè shan tuyết hợp với khí hậu, đất đai và nguồn nước ở đây nên xanh tốt, đồng bào không bao giờ phải bón phân hay phun thuốc trừ sâu.

Cây dược liệu

Tập trung phát triển các chủng loại dược liệu hàng hóa, trong đó ưu tiên phát triển các chủng loại dược liệu có lợi thế cạnh tranh lớn nhờ phù hợp các tiểu vùng khí hậu, đặc biệt là các sản phẩm có thế mạnh của địa phương.

Phát triển các loại cây dược liệu trong định hướng và quy hoạch gồm 29 loại: Ba kích, Đinh lăng, Địa liền, Giảo cổ lam, Ích mẫu, Kim tiền thảo, Quế, Sả, Sa nhân tím, Ý dĩ, Bạch chỉ, Bạch truật, Địa hoàng, Hoài sơn (củ mài), Bình vôi, Hà thủ ô đỏ, Atiso, Cà gai leo, Sơn tra, Thảo quả, Nhân trần, Lá khôi, Đảng sâm, Sâm cau, Sâm Ngọc Linh, Cây dây gắm, Bách bộ, Đương quy, Gấc.

2.2.4. Giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực bị thoái hóa

Kết quả đánh giá thoái hóa đất tỉnh Yên Bái cho thấy diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra, trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha. Để ngăn ngừa, giảm thiểu thoái hóa đất cần thiết phải đưa ra các giải pháp phù hợp với từng vùng thoái hóa (Bảng 43),việc lựa chọn các biện pháp tùy thuộc vào mức độ thoái hóa cũng như điều kiện của từng địa phương.

128

Bảng 43: Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất đối với các khu vực đất bị thoái hóa tỉnh Yên Bái

Mức độ thoái hóa Đề xuất giải pháp

Thoái hóa nhẹ

Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa theo khu vực phân bố:

- Phân bố ở độ dốc < 80: đối với khu vực trồng cây hàng năm cần tăng

cường sử dụng các loại phân hữu cơ trong canh tác (để tăng độ phì của

đất); luân canh tăng vụ (tăng thời gian che phủ trong năm để giảm thiểu

mức độ xói mòn và khô hạn đất).

- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: đối với khu vực trồng cây lâu năm cần bổ

sung phân hữu cơ theo chu kỳ. Đối với khu vực rừng trồng trong thời kỳ

kiến thiết cơ bản cần trồng xen các loại cây trồng hàng năm; các khu

vực rừng đã đến thời kỳ kinh doanh cần chặt tỉa, chặt kết hợp trồngmới

đảm bảo không để đất trống

- Phân bố ở độ dốc > 150: không khuyến khích trồng các loại cây hàng

năm. Khuyến khích trồng rừng, khoanh nuôi phục hồi rừng, đặc biệt cần

bảo vệ rừng tư nhiên, rừng phòng hộ đầu nguồn.

Thoái hóa trung bình


- Phân bố ở độ dốc < 80: duy trì thảm thực vật, hạn chế tình trạng đất bị

luân phiên khô ẩm. Khuyến khích áp dụng cơ cấu canh tác đa canh, luân

canh, xen canh (đối với cây hàng năm).

- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: có thể xây dựng các mô hình nông lâm súc

kết hợp. Nếu có điều kiện khuyến khích xây dựng ruộng bậc thang đối

với các khu vực phù hợp.

- Phân bố ở độ dốc > 150: khuyến khích trồng rừng (đối với đất trống),

phục hồi rừng (đối với khu vực đất khoanh nuôi phục hồi rừng), duy trì

thảm thực vật che phủ (đối với khu vực rừng tự nhiên, rừng phòng hộ

đầu nguồn). Không trồng các loại cây hàng năm, đặc biệt sắn, ngô, …

Thoái hóa nặng


- Phân bố ở độ dốc < 80: duy trì thảm thực vật, độ ẩm đất nhằm ngăn

chặn tình trạng kết von đất bị trầm trọng thêm. Khuyến khích đầu tư xây

dựng hệ thống thủy lợi, áp dụng công nghệ trong sản xuất, giảm thiểu

các tác động tiêu cực của sản xuất đến đất đai.

- Phân bố ở độ dốc 80 - 150: khuyến khích xây dựng các mô hình nông

lâm kết hợp, xây dựng ruộng bậc thang đối với các khu vực phù hợp.

- Phân bố ở độ dốc > 150: Cấm tuyệt đối trồng độc canh cây hàng năm

trên đất dốc. Bắt buộc trồng rừng (đối với khu vực đất trống), tăng

cường khoanh nuôi bảo vệ rừng (đối với khu vực rừng khoanh nuôi,

phục hồi), bảo vệ nghiêm ngặt diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ

đầu nguồn, đóng cửa rừng không cho khai thác.

129

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

I. KẾT LUẬN

Yên Bái là một tỉnh miền núi thuộc vùng Trung du và miền núi phía

Bắc,là vùng chuyển tiếp từ vùng núi cao Tây Bắc thuộc dãy núi Hoàng Liên - Púng Luông và dãy Con voi xuống vùng đồi trung du Phú Thọ. Các dãy núi đều

chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam nên địa hình phức tạp, bị chia cắt mạnh. Đặc điểm phân bố mưa cực đoan với lượng mưa tăng dần từ vùng thấp đến vùng

cao, 85% lượng mưa trong năm tập trung vào mùa mưa. Trong năm còn xuất hiện sương muối, mưa đá. Trong khi đó trên địa bàn tỉnh có số lượng đồng bào dân tộc chiếm tỷ lệ tương đối lớn với tập quán sinh hoạt và sản xuất đặc thù.

Tổng sản phẩm trong tỉnh năm 2017 có tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng của năm 2016 là 0,32%. Cơ cấu kinh tế năm 2017 đang có sự chuyển dịch theo

chiều hướng khu vực sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản giảm; khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực dịch vụ tăng.

Thành phần dân tộc đa dạng, ngoài người Kinh chiếm đa số thì còn có người Tày (chiếm 17%), Dao (chiếm 9,1%), Mông (8,1%), Thái (6,1%), Mường, Nùng, Sán Chay, Giáy, Khơ Mú, Hoa, Phù Lá. Sản xuất của đồng bào dân tộc ít người chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, chưa chú trọng đầu tư về chi phí và kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp.

Hiện trạng sử dụng đất: tổng diện tích tự nhiên của tỉnh Yên Bái là 688.767 ha, trong đó: đất nông nghiệp có diện tích 588.096 ha, chiếm 85,38% diện tích tự nhiên; đất phi nông nghiệp có 54.476 ha, chiếm 7,91% diện tích tự nhiên; đất chưa sử dụng có diện tích 46.195 ha, chiếm 6,71% diện tích tự nhiên của tỉnh. Như vậy diện tích đất nông nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn nhất;

Trên địa bàn tỉnh hiện nay, hệ thống sử dụng đất nông nghiệp được phân chia thành 02 hệ thống: hệ thống canh tác có tưới (khu vực tưới chủ động và bán chủ động) và hệ thống canh tác nhờ mưa (khu vực không được tưới). Loại sử dụng đất chuyên lúa nước có diện tích lớn nhất trong hệ thống sử dụng đất có tưới, tập trung chủ yếu ở các huyện Lục Yên, Văn Chấn, Trấn Yên, huyện Văn Yên và Yên Bình.... Phần lớn diện tích đất chuyên lúa nước được tưới chủ động nên hạn chế khả năng đất bị khô hạn. Loại sử dụng đất rừng tự nhiên chiếm tỷ lệ lớn nhất trong hệ thống sử dụng đất nhờ mưa, tập trung nhiều tại các huyện Văn Chấn, Mù Cang Chải, Văn Yên, Trạm Tấu.

Dự án đã hoàn thành được các mục tiêu đặt ra khi xây dựng dự án, các nội dung trọng tâm của dự án đã được hoàn thành: xác định được diện tích đất bị thoái hóa, nguyên nhân thoái hóa đất, đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất.

130

1. Thực trạng thoái hóa đất

Các loại hình thoái hóa xuất hiện trên địa bàn tỉnh bao gồm: đất bị xói mòn do mưa; đất bị khô hạn; đất bị kết von và đất bị suy giảm độ phì.

* Đất bị xói mòn do mưa

Kết quả tính toán lượng đất mất, xác định mức độ xói mòn đất của tỉnh cho thấy diện tích đất bị xói mòn là 352.499 ha, chiếm 55,71% diện tích điều tra,

trong đó diện tích đất bị xói mòn mạnh có 105.932 ha, chiếm 16,74% diện tích điều tra, tập trung chủ yếu ở huyện Mù Cang Chải 37.660 ha, huyện Văn Chấn

21.356 ha, huyện Trạm Tấu 22.033 ha, … trên đất lâm nghiệp, đất đồi núi chưa sử dụng; đất bị xói mòn trung bình có 61.195 ha, chiếm 9,67% diện tích điều tra,

tập trung nhiều ở huyện Văn Chấn 19.263 ha, huyện Mù Cang Chải 11.213 ha, huyện Trạm Tấu 10.482 ha; diện tích đất bị xói mòn yếu có 185.372 ha, chiếm

29,30% diện tích điều tra, nhiều nhất ở huyện Văn Yên 60.539 ha, huyện Văn Chấn 37.869 ha, Mù Cang Chải 24.847 ha, Trạm Tấu 22.424 ha, …..

* Đất bị khô hạn

Diện tích đất bị khô hạn là 599.970 ha, chiếm 94,82% diện tích điều tra, trong đó: đất bị khô hạn trung bình có diện tích lớn với 419.977 ha, chiếm

66,38% diện tích điều tra, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 53.170 ha, đất lâm nghiệp 324.075 ha, đất chưa sử dụng 42.732 ha; đất bị khô hạn nhẹ có

179.992 ha, chiếm 28,45% diện tích điều tra, phân bố trên đất sản xuất nông nghiệp 35.588 ha, đất lâm nghiệp 142.523 ha, đất chưa sử dụng 1.881 ha.

* Đất bị kết von, đá ong hóa

Diện tích đất bị kết von là 2.169 ha (chiếm 0,34% diện tích điều tra).

* Đất bị suy giảm độ phì

Tỉnh Yên Bái có 547.420 ha đất bị suy giảm độ phì, chiếm 86,52% diện tích điều tra của tỉnh và 79,48% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó diện tích

đất bị suy giảm độ phì nặng là 79.510 ha, chiếm 12,57% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất chưa sử dụng 38.043 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.575

ha, đất lâm nghiệp 11.913 ha; diện tích đất bị suy giảm độ phì trung bình là 165.050 ha, chiếm 26,09% diện tích điều tra, xuất hiện chủ yếu trên đất lâm

nghiệp 135.543 ha, đất sản xuất nông nghiệp 29.096 ha, diện tích còn lại xuất hiện trên đất chưa sử dụng; đất bị suy giảm độ phì nhẹ là 302.860 ha, chiếm

47,87% diện tích điều tra. Diện tích đất bị suy giảm độ phì nhẹ xuất hiện nhiều trên đất lâm nghiệp 252.183 ha, đất sản xuất nông nghiệp 44.549 ha, đất chưa sử dụng 6.129 ha.

131

* Đất bị thoái hóa

Tổng hợp đánh giá các yếu tố thoái hóa trên địa bàn tỉnh đã xác định được

tổng diện tích đất bị thoái hóa là 463.852 ha, chiếm 73,31% diện tích điều tra, trong đó diện tích đất bị thoái hóa nặng là 110.963 ha, chiếm 17,54% diện tích

điều tra, phân bố nhiều trên địa bàn huyện Văn Yên, huyện Văn Chấn; diện tích đất bị thoái hóa trung bình là 89.136 ha, chiếm 14,09% diện tích điều tra; diện tích đất bị thoái hóa nhẹ là 263.753 ha, chiếm 41,69% diện tích điều tra.

2. Nguyên nhân thoái hóa đất và đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất

a) Nguyên nhân thoái hóa đất

* Nguyên nhân tự nhiên

Khí hậu, địa hình, đất đai, thủy văn, nguồn nước có mối liên hệ trực tiếp đến loại hình và mức độ thoái hóa đất trên địa bàn tỉnh. Khí hậu và biến đổi khí

hậu biểu hiện thông qua các yếu tố khí tượng (lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, lượng bốc hơi, …) theo đặc trưng về địa hình. Yếu tố đất đai cũng phản ánh đặc

trưng địa hình, khí hậu và địa chất. Với những khu vực đất mùn trên núi cao (nhóm đất A) thì đất thường ít bị thoái hóa, đối với các khu vực đất đỏ vàng khả

năng xảy ra thoái hóa dễ dàng hơn tùy theo thảm thực vật che phủ và địa hình phân bố. Cùng với đó là yếu tố thủy văn nguồn nước cũng ảnh hưởng đến quá

trình thoái hóa đất. Sức chứa của hệ thống thủy văn liên quan đến khả năng trữ nước tưới cho mùa khô và tiêu nước cho mùa mưa. Lượng nước mưa của mùa

mưa được tiêu thoái kịp thời sẽ giảm động năng dòng nước từ đó giảm mức độ bào mòn đất do dòng nước. Lượng nước mưa được tích trữ không đủ cung cấp cho mùa khô sẽ gây ra tình trạng đất bị khô hạn.

* Nguyên nhân từ quản lý, khai thác tài nguyên đất đai

Việc quản lý, khai thác tài nguyên đất một cách có hiệu quả tài nguyên đất có ý nghĩa quan trọng trong sử dụng, bảo vệ và cải tạo đất.

Công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được tiến hành thường xuyên theo định kỳ song chất lượng chưa cao.

b) Đề xuất giải pháp giảm thiểu thoái hóa đất: giải pháp về quản lý, sử dụng đất; giải pháp về kỹ thuật.

132

II. KIẾN NGHỊ

Trên cơ sở kết quả đánh giá thoái hóa đất, đề nghị UBND tỉnh Yên Bái

chỉ đạo:

- Công bố kết quả thoái hóa đất trên cổng thông tin điện tử của tỉnh, gửi

công văn thông báo về kết quả đánh giá thoái hóa đất tới các huyện (thành phố/

thị xã) để các huyện (thành phố/ thị xã) nắm rõ tình hình thoái hóa đất của huyện

(thành phố/ thị xã) mình.

- Tuyên truyền các Sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện làm tốt

công tác khuyến nông, tuyên truyền người sử dụng đất triển khai các mô hình sử

dụng đất kết hợp, trồng cây theo đường đồng mức, trồng cây hàng năm có các

đai rừng che chắn; điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch chuyển đổi cơ

cấu cây trồng nhằm bảo vệ, cải tạo đất, phòng chống suy thoái đất.

Ngoài việc kiểm soát chặt chẽ về diện tích đất lúa, đất rừng phòng hộ và

đất rừng đặc dụng, cần tăng cường kiểm soát về chất lượng, trữ lượng rừng để

đảm bảo hệ số che phủ của đất.

Documents

BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ - yenbai.gov.vn