TTooppiikk 88XKomponen Wajib Kesusasteraaan Melayu dalam Bahasa Melayu (KOMSAS) HASIL PEMBELAJARANPada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:1.Menerangkan hubungan bahasa dengan Kesusasteraan Melayu; 2.MenghuraikankonsepKomponenWajibKesusasteraanMelayu dalam Bahasa Melayu (KOMSAS); 3.Menjelaskan objektif pengajaran dan pembelajaran KOMSAS; 4.Mengenal pasti genre dalam KOMSAS; dan 5.MenghuraikanbagaimanaKOMSASdilaksanakandidalambilikdarjah. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 182XPENGENALAN Kitatelahpunmempelajaripelbagaiperkarayangbersangkutpautdengan KesusasteraanMelayudaripadaTopik1hinggaTopik7.Hakikatnya,terdapat satulagiaspekpentingyangperluandaketahuisecaramendalamiaitu Komponen Wajib Kesusasteraan Melayu dalam Bahasa Melayu (KOMSAS).KitaakanmempelajaritentangKOMSASdenganlebihlanjutdariaspek hubunganbahasadenganKesusasteraanMelayu,konsep,objektifpengajaran danpembelajarannya,genredanbagaimanaiadilaksanakandidalambilik darjah. Ayuh mari kita teruskan! HUBUNGAN BAHASA DENGAN KESUSASTERAAN MELAYU Apabilakitaberbincangtentanghubungankesusasteraandenganbahasadalam konteks Alam Melayu, kita tidak boleh mengenepikan peranan agama Islam. Ini adalahkeranaagamaIslamsangatbesarperanannyadalamsejarah perkembangan bahasa, kebudayaan dan kesusasteraan Melayu. Sebelummelangkahlebihjauh,adabaiknyakitamelihatsejarahpenggunaan tulisan di Alam Melayu terlebih dahulu. Hakikatnya, hanya tulisan yang mampu membolehkanmanusiamembaca.Tanpatulisan,manusiahanyamampu berhubung melalui lisan.SebelumIslam,pendetadiistanaataupusatpengajianagamaHindu-Buddha bersama-samadenganpelajargolonganatasansahajayangbolehmenulisdan membaca.Merekamenggunakantulisanrencong,kawi(hurufJawakuno), nagaridanpallava.BahasayangdigunakanialahbahasaJawakuno,bahasa Melayu kuno dan bahasa Sanskrit. 8.1 Sejauh manakah pengetahuan anda tentang KOMSAS? Pernahkah andamembaca mana-mana karya dalam KOMSAS? AKTIVITI 8.1TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 183KedatanganIslamtelahmenganugerahkantulisanJawiyangberasaskanhuruf Arab.Tulisanitutelahditambahdenganhurufkhasbagimelambangkanbunyi yanghanyaterdapatdalambahasaMelayu.Maka,perbendaharaankatabahasa Melayupunsemakinbertambahdenganpesatnya.Haliniberlakukerana terdapatpercampuranantarabahasaMelayuyangasal,bahasaSanskritdan bahasa Arab.Olehitu,bermulalahsejarahbarubagibahasaMelayudanseterusnyamenjadi bahasadalamertiyangsebenarnya.Kitabolehmenganggapbahawaagama Islamlahyangmenjadipendorongkepadaperubahanitu;bahasayangkaku padamulanyatelahdiberinafasbarusebagaibahasapengantardalam penyebaranagamaIslam.Selainitu,bahasaArabturutmenjadibahasaasing yangterpentingdalamperkembanganbahasaMelayu.TulisanJawiyang bersistempadaBatuBersuratTerengganumembuktikanbahawahurufArab telahdigunakandalambahasaMelayusebelumtahun1303Masihiatau1387 Masihi. Sebelum bahasa Melayu berkembang pesat, bahasa Jawa sudah mula bertapak di KepulauanMelayu.Dengankatalain,ketikaitubahasaMelayumasihberada dalamkeadaansucimurni.Inibermakna,bahasaitubelumdipengaruhioleh sebarangunsursecarakeseluruhan.Keadaanyangsamajugaturutberlaku dalambahasaArabpadaZamanJahiliahiaituiajugabelumdicemari. Sebagaimana bahasa Arab dipilih menjadi bahasa agama, begitu jugalah keadaan yang berlaku kepada pemilihan bahasa Melayusebagai bahasaagamadi rantau ini.Olehitu,bahasaMelayudipilihmenjadibahasaagamalantaran kemurniannya.BahasaJawayangjauhlebihsempurnaterlalupekatdengan pengaruhkehinduan.Olehitu,penerimaanbahasaJawatentuakan mengelirukan kefahaman orang ramai tentang Islam. Selainitu,penerimaanbahasaMelayujugadapatmengelakkanberlakunya kekeliruandalamagamadandapatmenjaminIslamyangsantri.Dengan wujudnya sistem tulisan itu, bermulalah tradisi tulisan di Alam Melayu.Bahan-bahanbertulisyangawaldihasilkanialahkitabbercorakagamayang membicarakan tentang fikah, mentafsirkan al-Quran dan sebagainya. Setelah itu, muncullahpenulisandalambidangkesusasteraan.Bidanginibermuladengan kemunculanHikayatNabiBercukur,HikayatNurMuhammad,HikayatNabi Wafat dan lain-lain lagi. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 184KhazanahKesusasteraanMelayusemakinbertambahdanterusberkembang sejakitudengankemasukanceritamengenaipahlawanIslamyangberbentuk legendadaripadabahasaParsi.AntaranyaialahHikayatMuhammadHanafiah danHikayatAmirHamzah.SelainhasilkesusasteraanArab-Parsi,turutditulis ialahsasteraistanadalambahasaSanskrityangtelahdialihbahasakan.Ini membolehkankitamempelajaritentangHikayatAhmadMuhammad,Hikayat Seri Rama, Hikayat Pandawa Lima dan sebagainya. PerbendaharaankatabahasaMelayuterusbertambahapabilaMelakamuncul sebagaipusatperdaganganpadakurunke-14Masihi.Kehadiranpedagangdari ChinadanIndiamenyebabkanperkataandaripadabahasamerekameresapke dalambahasaMelayu.PerkataandaripadabahasaPortugisjugaturutmeresap kedalambahasaMelayuapabilaMelakajatuhketanganPortugispadatahun 1511.BegitujugasepanjangpentadbiranInggerisdiTanahMelayu;adabeberapa perkataandaripadabahasaInggerismeresapkedalambahasaMelayu.Proses peresapan atau penyerapan ini tidak terhad kepada bahasa sahaja, malahan turut memperkenalkansatusistemtulisanbaruiaitutulisanRumidanpercetakan. TulisanRumidanpercetakaninitelahmemberikandimensibaruterhadap KesusasteraanMelayu.Bahanbercetakmenjadisatudaripadaciriyang menandakankemodenandalamkesusasteraanMelayu.Selarasdenganitu lahirlah Kesusasteraan Melayu Moden yang diasaskan oleh Abdullah Munsyi.Kini,kitabolehmengkategorikanhasilKesusasteraanMelayukepadadua kategori,iaituKesusasteraanMelayuTradisionaldanKesusasteraanMelayu Moden.Kedua-duanyamenggunakanbahasaMelayu,tidakkirasamaada ditulisdalamtulisanJawimahupuntulisanRumi.Demikianlahhubungan kesusasteraan dengan bahasa. 1.NyatakanjenistulisanyangdigunakandiAlamMelayusebelumtulisan Jawi. 2.BincangkanbagaimanatulisanJawidantulisanRumimasukkeAlam Melayu. SEMAK KENDIRI 8.1TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 185 KONSEP KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) KementerianPelajaranMalaysiatelahmemutuskanbahawaKomponenWajib KesusasteraanMelayudalamBahasaMelayu(KOMSAS)dilaksanakandalam proses pengajaran dan pembelajaran bagi pelajar berikut:(a)Tingkatan 1 dan 4 pada tahun 2000;(b)Tingkatan 2 dan 5 pada tahun 2001; dan (c)Tingkatan 3 pada tahun 2002.Ini bermakna, KOMSAS mula dinilai pada tahun 2001 di peringkat Sijil Pelajaran Malaysia(SPM)dantahun2002diperingkatPenilaianMenengahRendah (PMR). Sehubunganitu,semuapelajarsekolahmenengah(aliransastera,sains,teknik, agamadanvokasional)diwajibkanmembacadanmendalamiteksKOMSAS yangdikhaskanuntuksetiaptingkatan.Olehsebabitu,penggunaanunsurataubahan sastera dalam mata pelajaran Bahasa Melayu dimansuhkan dan digantikan dengan KOMSAS. Setiaptingkatandiperuntukkansebuahnoveldansebuahkumpulankarya. Kumpulan karya ini mengandungi:(a)Enam buah Puisi Melayu Tradisional;(b)Enam buah sajak;(c)Enam buah Prosa Melayu Tradisional;(d)Enam buah cerpen; dan(e)Tiga buah drama.HarusdiingatbahawasekolahmenengahdiMalaysiadibahagikankepada empatzon.Setiapzondiperuntukkanlimabuahnovel,sebuahnoveluntuk setiaptingkatan(1,2,3,4dan5).Semuazoninidiperuntukkannovelyang berbeza. Ini bermakna, dalam peperiksaan PMR dan SPM, soalan yang diberikan adalahsamauntukkumpulankarya.Soalannovelyangdiberikanjugasama, tetapicalondimintauntukmemberijawapanberdasarkannovelyangdikaji mengikut zon yang telah dinyatakan tadi. 8.2 XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 186BerikutadalahsenaraikesemuakumpulankaryaKOMSASuntuksetiap tingkatan mengikut zon pada tahun 2012. (a)Tingkatan 1 Jadual8.1berikutmenyenaraikantajuknovelbagiTingkatan1mengikut zon.Jadual 8.1: Tajuk Novel bagi Tingkatan 1 Mengikut Zon Tajuk NovelZonNegeri Hikmah1Perlis, Kedah, Pulau Pinang dan Perak Sukar Membawa Tuah2Selangor, Negeri Sembilan, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya Bukan Duniaku3Melaka, Pahang, Terengganu dan Kelantan Istana Menanti4Johor, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan AntologiKOMSASbagiTingkatan1ialahKasutKelopakJantungoleh GhazaliLateh.Jadual8.2berikutmenyenaraikangenreKOMSASdalam antologi tersebut. Jadual 8.2: Genre KOMSAS bagi Tingkatan 1 dalamAntologi Kasut Kelopak Jantung GenreTajuk Puisi TradisionalxPantun dua kerat (Nasihat) xPantun empat kerat (Agama) xPantun empat kerat (Berjimat-cermat) xPantun empat kerat (Teka-teki) xSyair Wasiat Ayahanda Siti Zawiyah xSyair Kemangkatan Sultan Sulaiman SajakxKian Kita Lupa - Zulfazlan Jumrah xLebah dan Madu Siti Zaleha M. Hashim xHari Akhir Persekolahan Ahmad Bakhtiar Abdul Mutalib xJangan Sulastri Abadi xDiari Lama S. Mahadzir xAsap Maya Iza Azizan TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 187Prosa Tradisional xTajul Muluk xHikayat Marakarma xBudi Seorang Bapa Angkat CerpenxKasut Kelopak Jantung Ghazali Lateh xTempang Pitteriah Abdullah xTukang Lama Hasan Ali xYuran Omar Mamat xTrauma Embah Haryati Abu Nasir xSepucuk Surat daripada Kawan Kamalkhalid Kamarludin Drama xSurat Untuk Ina Amiruddin Ali xArah ke Mana Johan Jaaffar xMendung Hitam Beralih Jua Aripin Said (b)Tingkatan 2 Jadual8.3berikutmenyenaraikantajuknovelmengikutzonbagipelajar Tingkatan 2.Jadual 8.3: Tajuk Novel bagi Tingkatan 2 Mengikut Zon Tajuk NovelZonNegeri Erti Sebuah Pengorbanan 1Perlis, Kedah, Pulau Pinang dan Perak Wira Pesona Avatari2Selangor, Negeri Sembilan, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya Lestari Bukit Menghijau 3Melaka, Pahang, Terengganu dan Kelantan Di Sebalik Wajah4Johor, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 188AntologiKOMSASbagiTingkatan2adalahbertajukGemaSepiGadis Genius.Jadual8.4berikutmenyenaraikangenreKOMSASbagiantologi tersebut. Jadual 8.4: Genre KOMSAS bagi Tingkatan 2 dalam AntologiGema Sepi Gadis Genius GenreTajuk Puisi TradisionalxPantun dua kerat (Nasihat) xPantun empat kerat (Muhibah dan perpaduan) xPantun empat kerat (Agama) xSyair Nasihat (Penghujung Thamarat al-Muhimmah) xSyair Perang Saudara di Pahang xSyair Mendapat Gemala Naga SajakxPersahabatan xHari Guru xBurung-burung Pagi xKetenangan xSajak Laut xWarkah kepada Generasi Prosa TradisionalxRaja Muda xHikayat Opu Daeng Menambun xHikayat Inderaputera xHikayat Anggun Cik Tunggal CerpenxAnak Penggunting Rambut xCapa Rengat xDendam xMaaf Kupinta xGema Sepi Gadis GeniusxWarkah daripada Ibu DramaxHemodialisis xInflakasta xDi Sini Bakti Bersemadi TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 189(c)Tingkatan 3 Jadual8.5berikutmenyenaraikantigatajuknovelmengikutzonbagi silibus pelajar Tingkatan 3.Jadual 8.5: Tajuk Novel bagi Tingkatan 3 Mengikut Zon Tajuk NovelZonNegeri 6:20 oleh Siti Jasmina Ibrahim 1Perlis, Kedah, Pulau Pinang, Perak, Terengganu dan Kelantan Merenang Gelora oleh Ruslan Ngah 2Selangor, Negeri Sembilan, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya, Melaka dan Pahang Cempaka Putih Untukmu oleh Rohani Deraman 3Johor, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan AntologiKOMSASbagiTingkatan3ialahHargaSebuahLukisan.Genre yang terdapat dalam antologi tersebut disenaraikan dalam Jadual 8.6. Jadual 8.6: Genre KOMSAS bagi Tingkatan 3 dalam AntologiHarga Sebuah LukisanGenreTajuk Puisi TradisionalxPantun Berkait (Bekerja) xPantun Empat Kerat (Muafakat) xPantun Nasihat Syair li-Attar Gaib xSyair Berbuat Jasa xSyair Panduan untuk Para Remaja SajakxFragmen Sebuah Kehidupan xKata-Kata KeusanganxBudaya Pesan Buat Anak-Anak xMerdeka xRumput xSeorang Insan Istimewa Prosa TradisionalxKuda Janggi Gerdana xHikayat Marakarama xHikayat PatanixHikayat Seri Kelantan XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 190CerpenxBudi Semangkuk Daging xHarga Sebuah Lukisan xMencari Nafas BaruxMutiara Bonda xSegala yang Tercinta Ada di Sini DramaxCabaran xSebuah Perjuangan (d)Tingkatan 4 TerdapatempatnovelyangdiperuntukkanuntukpelajarTingkatan4 mengikut zon seperti yang disenaraikan dalam Jadual 8.7. Jadual 8.7: Tajuk Novel bagi Tingkatan 4 Mengikut Zon Tajuk NovelZonNegeri Asfa Hanani1Perlis, Kedah, Pulau Pinang dan Perak Papa ... (Akhirnya Kau Tewas Jua) 2Selangor, Negeri Sembilan, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya Renyah3Melaka, Pahang, Terengganu dan Kelantan Melunas Rindu4Johor, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan Antologi bagi Tingkatan 4 pula bertajuk Harga Remaja. Dalam antologi ini, terdapatbeberapatajuklainbagilimagenresepertiyangdisenaraikan dalam Jadual 8.8. TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 191Jadual 8.8: Genre KOMSAS bagi Tingkatan 4 dalam Antologi Harga RemajaGenreTajuk Puisi TradisionalxPantun Empat Kerat (Budi) xPantun Empat Kerat (Jenaka dan Sindiran) xSyair Definisi Orang BerakalxSyair Siti Sianah xGurindam 12 Fasal yang Keenam xSeloka Emak Si Randang SajakxHarga Remaja xMengintai Ruang Insaf xAdat SezamanxDi Perpustakaan xMahsuri xTiba Waktunya Prosa TradisionalxPelayaran yang Penuh Peristiwa xMerah Silu xKhoja MaimumxHikayat Indera Nata CerpenxIbu dan CeperxIsrakxMemori Seorang TuaxPemain CaturxMellisa BiarkanxSamudera DramaxGelanggang Tok Wali xForum Remaja 2020 xCempaka Berdarah XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 192(e)Tingkatan 5 Akhirsekali,marikitalihatempattajuknovelbagiTingkatan5mengikut zon (Jadual 8.9). Jadual 8.9: Tajuk Novel bagi Tingkatan 5 Mengikut Zon Tajuk NovelZonNegeri Kembara Amira1Perlis, Kedah, Pulau Pinang dan Perak Konserto Terakhir2Selangor, Negeri Sembilan, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Putrajaya Sutera dalam Lukisan3Melaka, Pahang, Terengganu dan Kelantan Kabus di Perbukitan4Johor, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan BagiantologiKOMSASTingkatan5,iabertajukDirgahayuBahasaku. Jadual8.10menyenaraikanlimagenredalamantologitersebutberserta tajuknya.Jadual 8.10: Genre KOMSAS bagi Tingkatan 5 dalam Antologi Harga RemajaGenreTajuk Puisi TradisionalxPantun empat kerat xPantun lapan kerat xSyair Makna Riak xSyair Pemberontakan Patani xGurindam Tonggak Dua BelasxSeloka Si Lunchai SajakxDirgahayu Bahasaku xKecek (V)xBangkitlah xPasar Perasaan xDi Bawah Langit yang Sama xArkitek Kota TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 193Prosa TradisionalxHikayat Langlang Buana xHikayat SiakxDua Geliga Hikmat xHikayat Daeng Upu Menambun CerpenxPahlawan BuntungxPungut Alias, Zahara Alias Yap Siew Hong xIdola xPenanggungan xHutan Rimba xTanggar Amanat DramaxTiang Cengal Dinding Sayung x1400 xDato Onn 8.2.1Objektif Pengajaran dan Pembelajaran KOMSAS MenurutZahirahAzizdanKamaruzzamanAbdul(dalamSharifahMaimunah SyedZin,2005),objektifpengajarandanpembelajaranKOMSASdisekolah menengah adalah untuk membolehkan pelajar: (a)Meningkatkandanmengukuhkanminatmembacapelbagaigenresastera sepertinovel,cerpen,drama,prosatradisional,puisimodendanpuisi tradisional; (b)Mengenaldanmenggunakanistilahsastera,iaitutemadanpersoalan, watakdanperwatakan,gayabahasa,latar,plot,sudutpandangan,serta nilai murni dan pengajaran; 1.Senaraikannamapenyairdannoveliswanitayangkaryanyadimasukkan ke dalam kumpulan karya untuk Tingkatan 1 dan 3. 2.Berapakah jumlah genre yang dipilih untuk membolehkan pelajarTingkatan 4 dan 5 mempelajari KOMSAS? SEMAK KENDIRI 8.2 XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 194(c)Mengenal,menghayatidanmenghargaikaryasasterabagimengukuhkan kemahiran bertutur, membaca dan menulis; (d)Mengenalpengarangberdasarkankaryayangtelahdiperakuiseperti sasterawan negara; (e)Mendapat nilai murni dan pengajaran daripada karya sastera yang dibaca; dan (f)Menghasilkan karya kreatif seperti novel, cerpen dan drama yang bermutu tinggi serta boleh dibanggakan. Enamobjektifyangdinyatakantadiadalahselarasdengankewajaran mempelajarikesusasteraan.Kesusasteraanmengungkapkanpengalamandan perasaanmanusia.Olehsebabitu,pelajarbolehmenghargaidanmenghayati nilai estetika yang terdapat dalam sesebuah karya. Melalui karya sastera, pelajar dapat: (a)Menyelamimasalahkehidupandanpengalamanoranglainmelalui sesebuah naratif; (b)Mencontohi penyelesaian masalah kemanusiaan dan kemasyarakatan yang terdapat dalam sesebuah cereka. Penyelesaian masalah secara positif dapat membantupelajarberhadapandenganmasalahyangdihadapidalam kehidupan mereka yang sebenar; (c)Memikirkannilai-nilaibaikdanmurniyangtersiratdalamceritayang dibaca; (d)Memberikepuasandankeseronokansetelahmenghayatiwatak-watak dalam plot sesebuah cereka; dan (e)Menambahperbendaharaankatadanmembantupelajarmenghasilkan karangan atau karya yang menggunakan pelbagai gaya bahasa yang baik. Walau bagaimanapun, Sharifah Maimunah Syed Zin (2005) berpendapat objektif pengajaran dan pembelajaran KOMSAS adalah untuk membolehkan pelajar: (a)Melibatkan diri dalam interaksi sosial melalui perbualan, perbincangan dan penulisan untuk menjalin serta mengeratkan hubungan dan berurus untuk mendapatkan barangan dan perkhidmatan; (b)Mendapatdanmemprosesmaklumatsecarakritisdaripadapelbagai sumber yang didengar dan dibaca untuk memperoleh ilmu dan maklumat; TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 195(c)Menggunakanmaklumatyangdiperolehuntuktujuanmenyelesaikan masalahdanmembuatkeputusan,sertamenyebarkanmaklumatdalam bentuk lisan dan tulisan; (d)Mendengar,membaca,menontondanmemberiresponskepadapelbagai bahan sastera dan bukan sastera; (e)Melahir idea dan pendapat dalam bentuk lisan dan penulisan secara kreatif dan berkesan; dan (f)Menghayatidanmengamalkannilaimurni,sikappositif,semangat patriotik dan perasaan cinta akan negara. Berdasarkanenamobjektifyangdinyatakantadi,dapatlahkitasimpulkan bahawa secara amnya, pengajaran dan pembelajaran KOMSAS adalah bertujuan untukmenyuburkanminatmembaca,membolehkanpelajarmengenaldan menggunakan istilah sastera untuk menguasai kemahiran mendengar, membaca, bertuturdanmenulis.Disampingitu,KOMSASjugamembolehkanpelajar mengetahuisejarahperkembangansasteraMelayusecararingkasmelaluikarya yang dibaca dan mengenal penulis ternama tanah air. Kedua-duapenyataantentangobjektifpengajaranKOMSAStaditelah dikemukakan mengikut perspektif yang berbeza. Oleh sebab itu, ada yang sama danadayangberbeza.Namundemikian,kitadapatmenerimasemuahasil pembelajaran yang telah dinyatakan tadi dan menyimpulkan objektif pengajaran KOMSAS adalah seperti berikut: (a)Menggunakanmaklumatuntukmembuatkeputusandanmenyelesaikan masalah dalam kehidupan seharian; (b)Mempraktikkan nilai murni dalam kehidupan bermasyarakat; (c)Menimbulkan keseronokan dan kepuasan setelah menghayati karya; (d)Menambah perbendaharaan kata; (e)Menyemai minat membaca dan menulis; (f)Memahami istilah sastera; (g)Mengetahui sejarah perkembangan Kesusasteraan Melayu; dan (h)Mengenali pengarang-pengarang mapan. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 196 8.2.2Genre dalam KOMSAS Sepertiyangdinyatakansebelumini,genreyangdipilihsebagaiteksKOMSAS ialahnovel,cerpen,drama,sajak,puisitradisionaldanprosatradisional.Karya yang dipilih perlulah dihasilkan oleh: (a)Penulis mapan; (b)Penulis yang pernah memenangi pelbagai anugerah sastera; dan (c)Penulis yang pernah memenangi sayembara sastera. PELAKSANAAN KOMSAS Terdapat tiga aspek yang perlu dipraktikkan dalam pelaksanaan KOMSAS. Tiga aspek tersebut ialah: (a)PengajarandanpembelajaranKOMSASyangberbezadaripada Kesusasteraan Melayu Elektif;(b)Peruntukan waktu dan aspek pembelajaran KOMSAS; dan(c)Pengujian KOMSAS.Kita pelajari ketiga-tiga aspek ini dengan lebih lanjut dalam subtopik seterusnya.8.3.1Perbezaan antara KOMSAS dengan Kesusasteraan Melayu Elektif Tahukahandaapabilaseseorangguruhendakmelaksanakanpengajarandan pembelajaranKOMSASdidalamkelas,diahendaklahmembezakannyadengan pengajarandanpembelajaranuntukmatapelajaranelektifKesusasteraan Melayu? 8.3 SEMAK KENDIRI 8.3 Bincangkanapakahyangdiharapkandaripadapelajaryangmempelajari KOMSAS.TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 197Sehubunganitu,ZahirahAzizdanKamaruzzamanAbdullah(dalamSharifah MaimunahSyedZin,2005)telahmenggariskanperbandinganpengajarandan pembelajaranKOMSASdenganKesusasteraanMelayu(Elektif)peringkatSPM. Perbandingantersebutmeletakkanbatasanyangjelasantarakedua-duaaspek itusebagaipanduan.MarikitalihatJadual8.11berikutuntukmengetahui perbandinganterhadaphasilpembelajaranbagiplot,gayabahasa,watakdan perwatakan antara KOMSAS dengan Kesusasteraan Melayu Elektif. Jadual 8.11: Perbandingan antara KOMSAS dengan Kesusasteraan Melayu Elektif sebagai Panduan Pelaksanaan KOMSASStruktur Perbandingan KOMSASElektif PlotPelajar menceritakan peristiwa yang mengejutkan pada akhir sesebuah novel. Pelajar menghuraikan cara pengarang membina plot sesebuah novel. Gaya Bahasa Pelajar menerangkan unsur personifikasi dan simile yang terdapat dalam sajak Duhai Pentafsir. Pelajar memberi maksud unsur personifikasi dan simile serta menghuraikan tujuan kedua-dua unsur itu digunakan dalam sajak Suasana. Watak dan Perwatakan Pelajar mengemukakan keistimewaan watak utama dalam sesebuah novel. Pelajar menghuraikan beberapa kekurangan masyarakat Melayu yang cuba diatasi menerusi watak utama dalam sesebuah novel. 8.3.2Peruntukan Waktu dan Aspek Pembelajaran Perkara kedua dalam pelaksanaan pengajaran dan pembelajaran KOMSAS ialah peruntukanwaktudanaspekpembelajaranyangperludiajarkepadapelajar. Mari kita lihat satu contoh iaitu peruntukan waktu dan aspek pembelajaran yang perlu diajar kepada pelajar Tingkatan 4 bagi semua genre. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 198(a)Novel Sebanyak11waktudiperuntukkanbagipembelajarannovelTingkatan4. Aspek yang dipelajari adalah seperti Jadual 8.12 berikut.Jadual 8.12: Waktu dan Aspek Pembelajaran Novel Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1Pengenalan Ciri novel (mewakili zaman) 2Sinopsis 3Sinopsis 4Tema dan persoalan 5Watak dan perwatakan Watak statis Watak dinamis 6Watak dan Perwatakan Sifat watak Gambaran watak 7Plot Binaan plot Permulaan Perkembangan Perumitan Puncak Peleraian 8Teknik plot Saspens Kejutan 9Latar Tempat Masa Masyarakat 10Nilai dan pengajaran 11Gaya bahasa Imejan Simbol Hiperbola TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 199(b)Cerpen Sebanyak11waktudiperuntukkanbagipembelajarancerpenTingkatan4. Aspek pembelajarannyaadalah sepertiyangdinyatakan dalam Jadual 8.13 berikut. Jadual 8.13: Waktu dan Aspek Pembelajaran Cerpen Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1 Sinopsis Watak dan perwatakan (Fokus utama) Nilai (Fokus sampingan 1) Sudut pandangan (Fokus sampingan 2) 2 Sinopsis Plot (Fokus utama) Latar (Fokus sampingan 1) Watak dan perwatakan (Fokus sampingan 2) 3 Sinopsis Gaya bahasa (Fokus utama) Latar (Fokus sampingan 1) Tema dan persoalan (Fokus sampingan 2) 4 Sinopsis Latar (Fokus utama) Tema dan persoalan (Fokus sampingan 1) Gaya bahasa (Fokus sampingan 2) 5 Sinopsis Tema dan persoalan (Fokus utama) Watak dan perwatakan (Fokus sampingan 1) Nilai (Fokus sampingan 2) 6 Sinopsis Nilai (Fokus utama) Pengajaran (Fokus sampingan 1) Sudut pandangan (Fokus sampingan 2) 7Biodata pengarang 8Perbandingan aspek sastera 9Perbandingan aspek sastera 10Mengarang 11Mengarang XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 200(c)Drama Sebanyak11waktudiperuntukkanbagipembelajarandramaTingkatan4. AspekyangdiajaradalahsepertiyangdinyatakandalamJadual8.14 berikut. Jadual 8.14: Waktu dan Aspek Pembelajaran Drama Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1Pengenalan Ciri drama Biodata penulis 2Pengenalan Struktur Teknik Sinopsis 3Latar masyarakat 4Watak Utama Sampingan 5Perwatakan Protagonis Antagonis 6Plot Binaan plot 7Plot Teknik 8Persoalan dan pemikiran 9Gaya bahasa 10Nilai Nilai murni Nilai negatif Nilai kemanusiaan 11Pengajaran Suruhan Larangan TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 201(d)Prosa Tradisional Sebanyak11waktudiperuntukkanbagipembelajaranprosatradisional Tingkatan 4. Aspek yang diajar adalah seperti yang dapat anda lihat dalam Jadual 8.15 berikut.Jadual 8.15: Waktu dan Aspek Pembelajaran Prosa Tradisional Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1Pengenalan Genre Ciri genre 2Sinopsis 3Watak 4Perwatakan 5Latar 6Plot 7Tema 8Persoalan 9Gaya bahasa 10Nilai 11Pengajaran (e)Sajak Sebanyakenamwaktudiperuntukkanbagipembelajarangenresajak Tingkatan4.Aspekpembelajaranyangdiajaradalahsepertiyang dinyatakan dalam Jadual 8.16 berikut. Jadual 8.16: Waktu dan Aspek Pembelajaran Sajak Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1Pengenalan Biodata penyair 2Maksud sajak 3Tema dan persoalan 4Unsur bunyi 5Gaya bahasa 6Nilai dan pengajaran XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 202(f)Puisi Tradisional Akhir sekali, sebanyak enam waktu diperuntukkan bagi pembelajaran puisi tradisional Tingkatan 4. Aspek yang diajar adalah seperti yang dinyatakan dalam Jadual 8.17 berikut. Jadual 8.17: Waktu dan Aspek Pembelajaran Puisi Tradisional Tingkatan 4 WaktuAspek Pembelajaran 1Pengenalan Pantun Syair Gurindam Seloka 2Maksud pantun 3Maksud syair 4Maksud gurindam dan seloka 5Gaya bahasa 6Nilai dan pengajaran 8.3.3Pengujian PerkaraketigadalampelaksanaanKOMSASialahpengujian.Sepertiyangtelah dinyatakansebelumini,KOMSASwajibdipelajaridandiujidalampeperiksaan matapelajaranBahasaMelayuperingkatPMRdanSPM.Jadual8.18berikut meringkaskan bentuk soalan pengujian bagi PMR dan SPM. TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 203Jadual 8.18: Bentuk Soalan Pengujian bagi PMR dan SPM PeperiksaanKertas 1Kertas 2 PMRSoalan Objektif Soalan 31 hingga Soalan 35 mengemukakan soalan berkaitan sama ada satu petikan cerpen atau petikan drama atau petikan prosa tradisional. Manakala soalan-soalan 33, 34 dan 35 merupakan soalan KOMSAS. Soalan 36 hingga Soalan 40 mengemukakan soalan, sama ada melalui sebuah sajak atau sebuah puisi tradisional. Soalan-soalan 38, 39 dan 40 merupakan soalan KOMSAS. Soalan Subjektif Soalan Bahagian D akan mengarahkan calon memberi jawapan berdasarkan satu atau dua buah novel yang telah mereka kaji. Arahan diikuti dengan senarai 12 buah novel berserta nama novelisnya. Selepas itu diberi satu soalan yang wajib dijawab oleh semua calon. Soalan itu sama ada berkaitan dengan elemen dalaman atau tema dan persoalan atau nilai dan pengajaran. SPMSoalan Subjektif Soalan 2(b) mengemukakan soalan berkaitan petikan cerpen atau drama. Soalan 2(b) iii merupakan soalan yang berkaitan dengan KOMSAS, biasanya satu aspek struktur atau mana-mana satu antara tema dengan persoalan atau mana-mana satu antara nilai dengan pengajaran. Soalan 2(c) mengemukakan soalan mengenai petikan prosa klasik. Soalan 2(c) i merupakan soalan yang berkaitan dengan pemahaman bahasa klasik. Soalan 2(d) mengemukakan soalan melalui sajak atau puisi tradisional. Ada kalanya Soalan 2(d) i merupakan soalan yang berkaitan dengan maksud rangkai kata dalam sajak. Walau bagaimanapun, Soalan 2(d) iii pasti berkaitan dengan KOMSAS. Soalan Objektif Soalan 5 di Bahagian B merupakan soalan karangan dikhaskan untuk pelbagai aspek kesusasteraan. Soalan 4 dikhaskan untuk novel. Arahan yang diberi ialah jawapan hendaklah berdasarkan novel yang telah dipelajari oleh calon. Arahan itu diikuti dengan senarai lapan buah novel berserta nama novelisnya. Selepas itu dikemukakan Soalan 4(a) dan Soalan 4(b). Soalan 4(a) mungkin meminta calon menyatakan pendapat atau mengulas satu aspek pembelajaran KOMSAS. Soalan 4(b) sepenuhnya tentang aspek kesusasteraan. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 204 xKesusasteraan Melayu mempunyai hubungan yang erat dengan bahasa. xBahasaMelayumunculsebagaibahasayanglengkapsetelahmenerima pengaruh Islam. xPadaperingkatawal,bahasaMelayudipengaruhiolehbahasaSanskritdan bahasa Arab. xBentuk tulisan sebelum Islam ialah rencong, kawi, nagari dan pallava. xIslam telah menganugerahkan tulisan Jawi terhadap kesusasteraan Melayu. xTulisan Jawi digunakan untuk menulis kitab agama dan karya kesusasteraan. xKOMSASialahsingkatankepadakomponenwajibKesusasteraanMelayu dalam Bahasa Melayu. xKOMSASmestidipelajariolehsemuapelajarsekolahmenengahdaripada tingkatan satu hingga tingkatan lima. xDalamKOMSASadagenrenovel,cerpen,drama,prosaklasik,sajakdan puisi tradisional. SEMAK KENDIRI 8.4 1.Nyatakan tigaaspekpentingdalampelaksanaanKOMSASdidalam bilik darjah. 2.Jelaskan perbezaan antara pengajaran dan pembelajaran KOMSASdengan Kesusasteraan Melayu Elektif. TOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASAW MELAYU (KOMSAS) 205xSetiaptingkatandiperuntukkansebuahkumpulankaryayangberisicerpen, drama, prosa klasik, sajak dan puisi tradisional. xSetiap tingkatan juga diperuntukkan sebuah novel untuk dikaji. xNovel KOMSAS dibahagi-bahagikan mengikut zon. xObjektif pengajaran dan pembelajaran KOMSAS adalah untuk meningkatkan minatmembaca,mengenaliistilahsastera,menghargaikaryasastera, mengenalipengarang,mempelajarinilaidanpengajaransertamenghasilkan karya kreatif.xGenreyangdipilihsebagaiteksKOMSASialahnovel,cerpen,drama,sajak, puisitradisionaldanprosatradisional.Karyayangdipilihadalahdaripada penulismapan,penulisyangpernahmemenangipelbagaianugerahsastera dan penulis yang pernah memenangi sayembara sastera. xTerdapattigaaspekpentingdalampelaksanaanKOMSAS.Tigaaspek tersebutialahaspekpembelajaranKOMSAStidaksamadengan KesusasteraanMelayu(Elektif),peruntukanwaktudanaspekpembelajaran serta pengujian.xPelajaryangmempelajariKOMSAStidakperlumenghurai,mentafsirdan menilai aspek yang dipelajari. xDidalambilikdarjah,sebanyak11waktudiperuntukkanbagipembelajaran novel, cerpen, drama dan prosa tradisional, manakala sebanyak enam waktu diperuntukkan bagi pembelajaran genre sajak dan puisi tradisional. xAspek pembelajaran KOMSAS diuji dalam peperiksaan PMR dan SPM. xSoalan KOMSAS dalam peperiksaan PMR berbentuk objektif dan subjektif. xSemua soalan KOMSAS dalam peperiksaan SPM berbentuk subjektif. XTOPIK 8KOMPONEN WAJIB KESUSASTERAAN MELAYU DALAM BAHASA MELAYU (KOMSAS) 206 Arab Cerpen Drama Elektif Hubungan Istilah sastera Kawi Komponen Wajib Kesusasteraan Melayu dalam Bahasa Melayu (KOMSAS) Nagari NovelObjektif pengajaran Pallava PelaksanaanPembelajaranPengujian Penilaian Menengah Rendah (PMR) Prosa klasik Puisi tradisional SajakSasterawan negara Sijil Peperiksaan Malaysia (SPM) Tulisan Jawi Ab.RahmanAb.Rashid,HarunJaafar,TalibSamat,Mohd.RosliSaludin& ZanariahMuhamad.(2000). Kajianintensifkomponenwajibkesusasteraan MelayudalambahasaMelayu,tingkatan4.PetalingJaya,Malaysia: Longman. HarunJaafar.(2005).ProsaMelayuklasikdalamkurikulumsekolah:Tumpuan kepadateksantologiKOMSAS.DidalamZaitonAjamain&Norazian Ahmad(Penyt),KesusasteraantradisionalAsiaTenggara:Prosiding seminarantarabangsakesusasteraanAsiaTenggarake-3,(ms.332-342). Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka. SharifahMaimunahSyedZin.(2005).Kesusasteraantradisionaldalam kurikulumsekolah.DidalamZaitonAjamain&NorazianAhmad(Penyt), KesusasteraantradisionalAsiaTenggara:Prosidingseminarantarabangsa kesusasteraan Asia Tenggara ke-3, (ms. 307-331). Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka.