Bliski Wschód i

bezpieczeństwo energetyczne

Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Ustronie, 12 stycznia 2007

Fakty

Szybki rozwój motoryzacji uczynił ropę naftową krytycznym pierwotnym zródłem energii

(w USA ponad 40% całości energii pochodzi z ropy. 2/3 zużycia ropy przypada na transport, ¼ na przemysł)

2/3 udokumentowanych światowych rezerw ropy i blisko połowa rezerw gazu przypada na Bliski Wschód

Za sprawą głównie Chin i Indii, zużycie w ostatniej dekadzie rosło znacznie szybciej niż identyfikacja nowych zródeł

Kurczeniu się rezerwowych możliwości podaży towarzyszy wzrost napięć politycznych w rejonie Bliskiego Wschodu

Czynniki pozaekonomiczne rzutują bardzo silnie na sytuację rynkową/ceny ropy naftowej

Ponad 75% światowych rezerw ropy znajduje się pod kontrolą rządów, co jeszcze bardziej upolitycznia sytuację rynkową

Istota wyzwania

• Największym wyzwaniem jakie stwarza sytuacja na rynku ropy naftowej nie jest:– ani wysoka cena surowca– ani stosunkowo niskie zapasy– ani fakt, że zużycie rośnie szybciej niż identyfikacja

nowych zródeł

• Lecz to, że rosnąca zależność od ropy zagraża bezpieczeństwu międzynarodowemu

Główni producenci i użytkownicy ropy(2005, mln. baryłek dziennie)

Producenci Konsumenci

Arabia Saudyjska* 11.1 USA 20.7

Rosja 9.5 Chiny 6.9

USA 8.2 Japonia 5.4

Iran* 4.2 Rosja 2.8

Meksyk 3.8 Niemcy 2.6

Chiny 3.8 Indie 2.6

Kanada 3.1 Kanada 2.3

Norwegia 3.0 Brazylia 2.2

Zj. Emiraty Arab.* 2.8 Pld. Korea 2.2

Wenezuela 2.8 Meksyk 2.1

Kuwejt* 2.7 Francja 2.0

Nigeria* 2.6 Arabia Saudyjska* 2.0

Algieria* 2.1

Brazylia 2.0 * Kraje OPEC

Główni eksporterzy i importerzy ropy netto

(mln. baryłek dziennie, 2005)

Eksporterzy

• Arabia Saudyjska (9.1)

• Rosja (6.7)• Norwegia (2.7)• Iran (2.6)• UAE (2.4)

Importerzy

• USA (12.4)

• Japonia (5.2)• Chiny (3.1)• Niemcy (2.4) • Płd. Korea (2.2)

OPEC

Powstał w 1960 roku: Iran, Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska i Wenezuela

Do końca 1971, dołączyły się Katar, Indonezja, Libia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Algieria i Nigeria

Od założenia OPEC do 1973 roku, kraje OPEC doświadczyły stałego spadku wartości nabywczej baryłki ropy

Embargo nałożone na eksport do USA w 1973 roku doprowadziło do wzrostu ceny o 400% w ciągu pół roku

Wśród 15 największych eksporterów netto ropy w 2005 roku tylko pięciu (Rosja, Norwegia, Meksyk, Angola i Kazachstan) nie należało do OPEC

OPEC a Zatoka Perska

• Na OPEC przypada dziś 40% światowej produkcji ropy

• 70% produkcji OPEC pochodzi z Zatoki Perskiej

• Japonia i Korea Południowa importują więcej ropy z Zatoki Perskiej niż USA i Europa razem wzięte

Udział Zatoki Perskiej w całości importu ropy

(II kwartał 2006, w procentach)

USA

17.0

OECD Europe

14.3

Japonia

82.9

Płd. Korea

76.1

Ceny ropy 1970-2006

Ceny ropy 1947 - 2006 w cenach stałych

Kronika wydarzeń: 1973-2006• Pazdziernik 1973 – OPEC nakłada embargo – cena baryłki skacze z $2 do >$10• 1979 – rewolucja w Iranie - cena rośnie do $26• Wrzesień 1980 – Saddam Hussein rozpoczyna wojnę z Iranem, cena sięga $40• 1981-1985 – wzrost podaży spoza OPEC. Cena spada do $11 w 1986 roku • Styczeń 1991 - Operacja „Dessert Storm” – cena po raz pierwszy od 1982

przekracza $30• 1991-1997 – w miarę stabilny rynek – cena waha się w przedziale $15-$22• 1998 – wzrost podaży, spadek popytu (kryzys w Azji) – cena spada poniżej $10• Styczeń 1999 – wrzesień 2000 – wzrost popytu, cięcia OPEC – cena z $10 do $30• Osłabienie koniunktury, a potem 9/11/2001 powodują spadek cen ropy poniżej $20• 2002 – strajki w Wenezueli i cięcia w eksporcie Rosji – cena wraca powyżej $30• 2003 – Straty wywołane huraganem Hugo popychają ceny powyżej $40• 2005 – Wysoki popyt, zakłócenia w dostawach z Iraku i Nigerii, huragany w Zatoce

Meksykańskiej, doprowadzają ceny powyżej $50• Luty 2006 – Próba ataku na rafinerię Abqaiq cena ropy zwyżkuje 4% w ciągu dnia• Kwiecień 2006 – Po raz pierwszy w historii cena przekracza $75• Lipiec 2006 – Konflikt w Libanie, napięcia w stosunkach z Iranem – cena ropy

sięga $78• Jesień 2006 – sezon huraganów mija spokojnie – ceny spadają do $60

IranProdukcja ropy 1973 – 2005

IrakProdukcja ropy 1973-2005

Produkcja ropy poza OPEC1973-2005

ZSRR i RosjaProdukcja ropy i pochodnych

Błogosławieństwo i przekleństwo

W poszukiwaniu radykalnych rozwiązań

Rośnie amerykański deficyt ropy

Rośnie amerykański deficyt gazu

USA - Zródła energii elektrycznej, 2000

USA – Zródła energii elektrycznej

Rośnie zależność USA od importu ropy

Nowi wielcy konsumenci

Perspektywa OPEC

OPEC nieustannie przypomina

OPEC na temat alternatywnych paliw

• OPEC przyznaje, że alternatywy dla ropy mogą odegrać pewną rolę, ale...

• Miną dekady zanim alternatywy zajmą liczącą się pozycję w bilansie energetycznym

• Bio-paliwa zyskują uwagę, ale mają wiele wad:– Przypada na nie zaledwie 1% płynnych paliw dla transportu

– Bodzce finansowe dla produkcji są bardzo wysokie i stanowią przejaw krótkowzrocznej polityki

– Bilans energetyczny nadal dyskusyjny

– Zastąpienie produkcji żywności przez produkcję bio-paliw może oznaczać poważną zwyżkę cen żywności

Mohammed Barkindo, Acting for the Secretary General, OPEC, Wiedeń, 12-13 września 2006

Rośnie rola narodowych kompanii naftowych

• I am pleased to note the growing profile of OPEC National Oil Companies (NOCs) in the global energy equation. With Member Countries controlling about 80 per cent of world oil reserves, OPEC can be proud of this growing profile achieved against some substantial odds.

• History has repeatedly shown that strong NOCs are essential for the creation of national wealth, ensuring equitable sharing of revenues and delivering economic and political development to producer nations.

• We welcome the tremendous strides made by most OPEC Countries, led by Saudi Arabia, Venezuela, Algeria, Kuwait, etc., to position their respective NOCs in controlling positions in their domestic energy scene.

Dr Edmund Maduabebe Daukoru, Przewodniczący konferencji OPEC, Minister Zasobów Naftowych Nigerii.

Abuja, Nigeria - 14 grudnia, 2006

Prognoza OPEC

Konkluzje OPEC

• Ropy nie brakuje – w dającej się przewidzieć przyszłości będzie ona dominować podaż energii

• Za 10 lat, niemal cały przyrost podaży będzie pochodzić z OPEC

• Wzrośnie rola narodowych firm naftowych

• Po to aby dokonać niezbędnych i wysoko-kapitałochłonnych inwestycji w wydobycie, potrzeba lepszego rozeznania rozmiarów efektywnego popytu

Determinanty przyszłości

• Czy inwestycje w wydobycie, transport i przetwórstwo ropy i gazu odpowiadają potrzebom?

• Czy rodzą się warunki dla renesansu energii nuklearnej?• Czy biopaliwa są w stanie złamać monopol ropy w

transporcie drogowym?• Czy 3 miliardy ludzi w krajach rozwijających się jest się w

stanie przestawić na nowoczesne zródła energii i bardziej wydajne sposoby jej użytkowania?

Czy cierpimy na deficyt wyobrazni czy

na deficyt odwagi?