BİLGİEKONOMİSİ

BİLGİEKONOMİSİ

bilgi toplumu ve özellikleri

• BilgiToplumunaGidenDüşünselveTeknolojikSüreç

• BilgiveBilgiToplumununTanımı

• BilgiToplumununTemelAlanlarınınYapılanışı

• BilgiyeDayalıToplumdaMekânsalBoyut

bilgi ekonomisinin ölçülmesi

• BilgiSektörününÜretimdekiPayınınHesaplanması

• BilgiSektörününİstihdamdakiPayınınHesaplanması

• BilgiEkonomisininEndekslerleÖlçülmesi

bilgi ekonomisinDe rekAbet, piYAsA ve Ar-ge

• RekabetinTanım,İşlevveÖnKoşulları

• RekabetTeorisindeTemelYaklaşımlar

• UlusalEkonomininRekabetçiGelişimi

• RekabetçiFirmaStratejilerİ

• RekabetciEndüstrilerinCoğrafikKümelenmesİ

• BilgiEkonomisindeYenilikçilikveAr-Ge

e-Devlet

• e-DevleteGenelBakış

• ElektronikDevletinUygulanması

• e-DevletEngelleri

• e-DevletinEkonomikveToplumsalEtkileri

• Türkiye’dene-Hizmete(Kamusal)YönelikÖnemliKamuProjesiÖrnekleri

bilgi ekonomisinin tAnımı ve özellikleri

• TemelÜretimFaktörüOlarakBilgi

• BilgininTeknolojidenFarkı

• BilgiEkonomisininÖzellikleri

• BilgiEkonomisindeİşletmeOrganizasyonu

bilgi ekonomisinin iktisADi etkileri

• BilgiEkonomisininMikroEkonomikEtkileri

• Bilgi’ninGelişmekteOlanÜlkelerAçısındanTaşıdığıÖnem

• BilgiTabanlıEkonomi,BilgiÜretimiveBilgiİleÜretimİlişkisi

• BilgiEkonomisi-Tüketiciİlişkisi

bilgi ekonomisi ve eğitim

• BilgiEkonomisindeEğitim

• EğitiminTanımıveÖzellikleri

• EğitiminEkonomikEtkileri

bilgi ekonomisi ve türkiYe

• BilgiÜretimiveTürkiye

• BilgiSektörününTürkEkonomisindekiİstihdamPayı

• BilgiEkonomisiEndeksleriveTürkiye

• BilgiveİletişimTeknolojileriSektörününTürkEkonomisindekiPayı

3

ÜNİTE

1BİLGİ TOPLUMU VE ÖZELLİKLERİ

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Bilgi Toplumunun tanımı, ilk bilim-sel devrimi, bilgi ekonomisinin temel alanlarını ve yapılanışını dikkat-le çalışınız.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

5 1 - 2

BİLGİ TOPLUMU VE ÖZELLİKLERİUygarlık ve toplumların bugün için ulaşmış olduğu son aşamayı “Bilgi Çağı” toplumsal yapılanmayıda

“Bilgi Toplumu” olarak ifade ediyoruz. Bu olguyu yaratan süreçler 20. yy’ın başından beri farklı alan-larda gerçekleşen bilimsel ve teknolojik birikimler, doğa algısı ve dünya görüşündeki köklü deği-şimleri ile uygarlık yolundaki paradigmal sıçrama Bilgi Toplumu olarak şekillendi.

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna doğru yaşanan dönüşümün temelinde de teknolojik paradigmal kaymadan yola çıkılması gerekir. Esasen geçmişin ilkel toplumlarından bugünün bilgi toplumuna uza-nan süreç insanların düşünme, dünya görüşü, bilgi birikimi ve teknolojik algılarında köklü değişim ve pa-radigmal sıçramalara dayalı olarak yapılandı. Yaşanan her köklü paradigmal kayma ile birlikte farklı top-lumsal yapılanmalar şekillendi. Bu yapılanış ve işleyişin ana unsurları;

BİLGİ TOPLUMUNA GİDEN DÜŞÜNSEL VE TEKNOLOJİK SÜREÇİnsan genetiği %99 şempanzelerle aynıdır. Her ikisi de sosyal gruplar olarak yaşarlar. Yüksek zeka

ve sorun çözme yeteneğine sahiptirler. Bununla birlikte Mithen’e göre aralarında üç önemli fark vardır; ➣ İNSAN• Bilgiyibiriktirebilir,kendidüşüncesiüzerindedüşünebilir.• Bulduğuçözümleriiyileştirebilir,değiştirebilir,yenifikirlerüretebilir.• Gelişkindilkullanımıileişbirliğiiçindeekipolarakdüşünebilir.• İnsanzihni:Doğadakendiiçeriğiüzerindeetkidebulunabilentekşeydir.

➣ ŞEMPANZE• İnsanaenyakınolanvarlıktır.• Ancaköğrendikleriüzerindedüşündükleri,bunlarüzerineekleyipgeliştirdiklerivesosyalgrupüyelerinebilinçliolarakaktarıppaylaştıklarınailişkinkanıtlaryoktur.

• Davranışlarıstatik,kısıtlıvebüyükölçüdekişiselyaniasosyaldir.

Rose’a göre insanın eşsizliği bir pentatloncu gibi çok yönlülüğünde gizlidir. ➣ Doğadabellivetekilalanlardainsandandahaiyidurumdaolancanlılarvardır. ➣ Ancakbirçokişibiraradayapansadeceinsandır. ➣ Empati,dayanışma,acımagibiderinduygularyaşarlar. ➣ İnsanbilinçveönsezisahibidir. ➣ Buözelliklerisebebiyleinsandoğadafarklıbirkonumdadır.

BİLGİ BİRİKİMİ, DÜNyA GÖRÜŞÜ VE TEKNOLOJİ İLİŞKİSİ ➣ Doğadafarklıkonumdakiinsanınbuözelliğisüreklibirevrimiçindedir.Buevrimsürecindeinsan-lığındüşüncesistemivebundakideğişimlerinsanlarıdünyagörüşüolarakşekillendi.

➣ İnsandüşüncevebilgisininsistematikvebirikimliolarakdoğayauygulanmasıteknolojiolarakşekillendi.

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

4

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

➣ Teknoloji:İnsanzihnindebirikenbilgininorganizebiçimdedoğayauyarlanmasıolaraközdedü-şüncedir.• Teknolojibilgiolarakinsanzihninde;diğeryandandabubirikmişbilgimizinyurtlanmışolduğualetveedavatlariçindeveonlarlabirliktedonanımşeklindeyeralır.

• Teknolojisistematikveyabilimselbilgininbelliamaçlariçinorganizeolmuşvebirikmişduru-mudur.

• Teknoloji,yenibilgininüretilipkullanılabileceğiortamvealtyapıyıoluşturur.• Teknoloji birikmiş bilgi olarak bir stok büyüklük; bilgi ise buna eklenen bundan çıkan akımbüyüklüktür.

Drucker’e göre; teknoloji doğa değil insandır. Teknoloji aletlerle ilgili değildir, insanın çalışma biçi-mi ile ilgilidir.

Düşünsel ve teknolojik paradigmadaki köklü kayma ve sıçramalar, yaşam biçimimizi yeni baştan ör-gütler ve düzenler. Teknoloji başlangıçta, tekerleğin veya ateşin bulunması gibi doğanın dıştan gözlen-mesi ile pratik bilgi olarak birikti. Teknoloji doğaya ve yaşama uygulanabilir ve aktarılabilir olan bilimsel bilgidir. Bu nedenle alet ve edevatlar teknolojinin kendisi olmayıp ancak bilimsel bilgiye maddi biçim ve şekil veren unsurdur. Teknoloji bilimsel bilginin alet ve edevatta yurtlanarak donanım durumuna dönüş-müş biçimidir.

İNSAN, DOğA VE TEKNOLOJİ BAğLAMıNDA “İLK-EL” VE “GELENEKSEL” PARADİG-MALARİlkel insanın doğaya egemenliği iki önemli gelişme ile başlar;

➣ Homoerectusolarakikiayaküstündeyürümesi;elveparmaklarınıdoğayamüdahaleyönündekullanması,sistematikolarakkullandığıilkaraçeliveparmaklarıdır.

➣ İnsanelvebeyinfaaliyetlerinininteraktifetkileşimivebirlikteevrimiyoluylagerçekleştirdiğisen-tez sayesinde doğa üzerinde egemenlik kurma uğraşında başarı kazandı. İnsanın ürettiği ilkteknoloji “el teknolojisi” olup ilkel toplum yapısının şekillenişini yönlendirdi. İnsanlığın doğayamüdahaleetmeveonaegemenolmayönündekullandığıilktemelteknolojikparadigma“El”tek-nolojisidir.İnsanınel,insanındüşüncevebilgisiniuygulamakiçinkullandığıilkaktarımaracıdır.

➣ İnsanınuzunevrimsürecindezamanladoğaya ilişkinkazandığıbilgibirikimivedeneyimi,elinuzantısıolanyenialetveedevatlarıngeliştirilemesineyolaçtı.Geliştirilenbuyeniteknolojikpa-radigmatarımtoplumununşekillenişiniyaşamageçirdi.

Geleneksel Teknolojik Pradigma: Tarım toplumunda kullanılan teknolojik bilgi birikiminin kuşaktan kuşağa hemen hemen hiç değişti-

rilmeden aktarılmasıdır.İlkel ve geleneksel teknolojilerin kullanıldığı dönemlerde insanların doğa ile ilişkisi, doğanın pratik

gözlemlenmesine dayanır.

LOGOS’UN EVRİMİNDEN BİLİMSEL PARADİGMALARADoğanın insan aklı ile açıklama arayışı ilk çağların Ege Uygarlığında, İyonya’da başlar. Miletli doğa

filozofları ile başlayan doğanın insan aklı ile açıklama çabası uygarlık tarihinde mitolojik düşünceden ak-li düşünceye yani “mitos”tan “logos”a geçiştir.

İnsanlığı mitolojik düşünceden, akli düşünceye, yani “mitos”tan “logos”a taşıyan düşünürler; ➣ Thales ➣ Anaksimondros ➣ Anaksimanes ➣ EfesliHeraklit ➣ SisamlıPisagor

Urlalı (Klazomenai) Anaksegoras’nı izinden giden Abderalı Demokrit ise gözlenen doğadaki en kü-çük parçacık olan “atom” kavramını bize kazandırdı.

Mitolojik düşünce (Mitos): Vahşi doğa karşısındaki çaresiz insanın aczini yansıtır.Logos: İnsanın kendi aklı ile doğanın işleyişini açıklama ve anlama girişimidir.Ortaçağı, Akadeniz ve Avrupa coğrafyasında Hristiyanlık inancı ve insan aklının kötüye ve günaha

işlediği düşüncesi yaygınlaştı ve “soylu ve erdemli yaşam; insan aklına itaat etmekten değil; onu kont-rol edecek bir ilahi güçten; yani Tanrı buyruğundan geçer görüşünün yerleşmesi sonucu insan aklı bu kez Teos’un kontrolüne girdi.

5

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İnsan aklının yeniden, ikinci kez keşfi bu defa, yeniden doğuş anlamına gelen Rönesans ile gerçek-leşti.

Rönesans ➣ 14.yysonlarındabaşlayıp,15.yy’dagelişip16.yy’auzanır. ➣ Aklınyenidenkeşfiaynızamandainsanınvehümanizmanınkeşfianlamınagelir. ➣ *İnsanisterseherşeyiyapabilir”(L.B.Alberti)Rönesan’ınidealinsanınınifadeeder. ➣ YerküremerkezlievrendüşüncesindenKopernik’in(1473-1543)güneşmerkezlievrenanlayışı-nageçildi.

➣ Keepler,GalileiveF.BaconRönesansdüşüncesininyaratıcılarıydı. ➣ 16.yy’ınilkçeyreğindeBatıKilisesindeMartinLutherveJeanCalvin’inönderliğinde,dinseldev-rimingerçekleşmesüreciyaşandı.

➣ Rönesans’ıngetirdiğidüşünceler,17.yyfelsefidüşünceleriiçindederleniptoplanıpsistemleşti-rildi.BusüreciyaratandüşünürlerinbaşındaDescartes,ThomasHobbes,Leibniz,Spinozagibiünlüdüşünürlergelir.

➣ Asılaydınlanmaçağı18.yy’dır. ➣ AydınlanmanınsondönemfilozofuKant“Kendiaklınızıkullanmacesaretinizolsun;kendiaklınıkullanmayan,insanolamaz,başkasınınparçacığıolur”demiştir.

➣ İnsanınkendiaklıyla“bilmeyecesaretetmesi”aydınlanmanınsloganıoldu.

İLK BİLİMSEL DEVRİM: NEwTONGİL PARADİGMA VE SANAyİ TOPLUMUSanayi toplumunun temelinde, doğa ve evrenini işleyiş yasaları olarak, akıl ürünü, nedenselliğe da-

yalı Newtongil mekanik mantık ilişkileri yatar. Newton’un Principia (1687) adıl eseri Mekaniğin 3 temel yasası ile bilim tarihinde ilk bilimsel devrimi ve ilk bilimsel paradigmayı ortaya çıkardı. Çağ artık insan aklının ürünü olan bilim ve teknoloji çağıydı.Newton yasaları, doğanın mekanik işleyişini açıklayan do-ğa yasalarıyla, tüm bilimleri anası olan mekanik bilimin doğmasını sağladı. Mekanik Bilim, yaşam bütü-nünden aldığı bir parçayı, soyutlayıp basite indirgeyerek, kurguladığı model içindeki neden-sonuç ilişki-sini mantıksal tutarlılık içinde sunan bir yaklaşım olarak şekillendi. Doğa, evren veya toplum bütünü; ke-sin, değişmez, statik, mekanik ve tek yönlü neden-sonuç ilişkisi içindeki işleyişe dayalı yasalarla açık-lanır oldu.

Sanayi toplumunda; ➣ Ekonomiküretimevden,makineparkışeklindeorganizeolanfabrikalarataşındı ➣ Özgürleşen insanaklıbireyciliği;özgürvebağımsız insandavranışınadayalıkararsüreçleriniyarattı

➣ Kapalıvemutlakçıtoplumsaldeğerleryerineakılverasyonelliğedayalıbireycideğerlerağırlıkkazandı.

➣ Üretimle birlikte gerçekleşen iş bölümü, uzmanlaşma, üretilenmal ve hizmetlerle iş gücününhareketliliğini,yenimesleklerin,yenimalveihtiyaçlarındoğmasını,kentleşmeyi,çekirdekaileninyapılanışını,işçisınıfıveburjuvazininyükselişinivenihayetpolitikalandayükselenyenisınıflarınülkeyönetimineağırlığınıkoymasınayolaçanparlamenterdemokrasiyidoğurdu.

Newtongil mekanik paradigmada; ➣ Doğavetoplumunişleyişmodeli“makine”imajındasomutlaşır. ➣ Mekanik işleyiş:tekyönlüvemutlakçı(determinist)neden-sonuçilişkisiiçindeelealınankapalıbirsistemoluşturur.Bukapalısistemalgısınıntemelinde,evreninrasyonelişlediğialgısıvardır.

➣ Doğa,evrenveya toplumbütünü;kesin,değişmez,statik,mekanikve tekyönlüneden-sonuçilişkisiiçindekiişleyişedayalıyasalarlaaçıklanıroldu.

➣ Dinamikişleyişesahiptoplumsalyapılanmavesüreçlerinanalizininmekanikyaklaşımlariçindeyeterlidüzeydeaçıklanmasıyetersizkaldı.

➣ Bilimsel gelişmeninbuyöndeki cevabı, İkinciBilimsel devrimolarakKuantumparadigmasıylageldi.

BİLGİ EKONOMİSİ

6

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İKİNcİ BİLİMSEL DEVRİM: KUANTUM PARADİGMASıYirminci yüzyılın başında başlayıp ilk çeyreğinde şekillenen kuantum devrimi, doğa ve evrenin algı-

layış, analiz ve araştırma yöntemlerinin İkinci Bilimsel Devrim olarak, değişmesine neden oldu. Bu geliş-me, hem doğa bilimlerinin hem de sosyal bilimlerin araştırma yöntemlerini değiştirdi. Gerek termodina-miğin mekanik düşünceye sığmayan bulguları gerekse Einstein’ın İzafiyet Teorisi ile başlayıp; parçacık fiziğinde gündeme gelen gelişmeler, yeni paradigmanın yolunu açtı.

➣ Atomdanatomaltınınyapıveişleyişiniçözümlemeyeyönelenbilimanlayışıgelişti. ➣ Yenibilimanlayışı,klasikstandartvemekaniketkileşimalgısından;süreksizlik,belirsizlikveola-sılıköğeleriningeçerliolduğudinamikbiretkileşimsistemineoturtuldu.Statiknoktaanlayışıye-rine,kuantumparadigmasınınzamanvemekânboyutlarıiçindeolayveolgular,dinamiksistemvesüreçlerolarakalgılandı.

➣ Kuantumparadigmasında,çoksayıdakikarmaşıkilişkilerin,karşılıklıinteraktifetkileşimlibirbü-tünolarakelealınması,karşılıklıetkileşimilişkilerininbirağvesistemoluşturmasını;busisteminzamanvemekânboyutlarındakazandığıişlerlikisesüreçdüşüncesinigündemegetirdi.Noktadurumundan;sistemvesüreçdurumlarınageçişiberaberindegetirirken,toplumsalveekonomikolgulardasistemvesüreçolarakyenivebütüncületkileşimşemasıiçindeelealınıroldu.

➣ Kuantumdüşüncesinedayalıolarakyaşamımızagirensözkonusuyeniteknolojilerveuygula-malar,insanlığıBilgiToplumu’nataşıyantemeliveortamıbelirledi.Kuantumdüşüncesinedayalıbilimselbilgininilkuygulamaalanımikroelektronikoldu.Mikroelektroniktekibuuygulamalarönce-liklebilgisayarlarbaştaolmaküzere,enformasyonveiletişimalanındakendinigösterdi.

➣ Enformasyon teknolojisi devrimi yarı bilinçli biçimde toplumlarınmaddi kültürüne1960 sonra-sında girdi. Teknoloji tek başına toplumubelirlemez, toplumda teknolojik gelişmenin yönünüçizemez,ancakkarmaşıkbelirlenmeleriyleşekillenir.

BİLGİ VE BİLGİ TOPLUMUNUN TANıMı Bilgi Toplumu; Bilginin temel üretim faktörü durumunu gelmesiyle, toplumsal bütünün organi-

zasyon, yapılanış ve işleyiş süreçlerinin bilginin işlev ve özelliklerine göre şekillendiği yeni toplum biçi-midir.

➣ Bukavramayakınbirkullanımolarak(BilgiToplumu) kavramıilkolarak1966’daRobertE.Lanetarafındankullanıldı.

➣ M.Polanyi(1967)örtükveaçıkbilgisorunungündemetaşıdı. ➣ PolanyiveNonaka’yagörebilgi,örtük(tacit)veyaaçıkbilgiolarakgündemegelir. ➣ Açık Bilgi; Kitap, kaynak, belge, rapor ve veri tabanlarında işlenip kaydedilerek aktarılabilenbilgidir.

➣ Örtük Bilgi iseçalışanlarınbeynindeuzmanlıkbilgisiolarakvarolanbilgidir. ➣ İnsanlarbununancakbirkısmınıaçıkbilgiyedönüştürerekbaşkasınaaktarabilir. ➣ Örtükbilgininbelgevekayıtlarageçirilebilmesizorolduğuiçinancakbirlikteçalışanlarzamanlabunuöğrenipiçselleştirebilirler.

➣ BilgikurumlardauygulanabilirolanvedeğeryaratanNasıl’ınbilgisi (Know-How)olarakortayaçıkar.

➣ Bilgiyeuzananyoldaöncesinyallerveduyumlaryeralır. ➣ Bunlarınderleniptoparlanması“verileri”oluşturur. ➣ Verilerpotansiyelenformasyonlardır.

Bilgi, işe yaramak için harekete geçmiş olan bilişsel bir geçmiş olan bilişsel bir bağlam ve sistema-tik kazandırılmış enformasyondur.

➣ Bilgi, her zaman için insanla ve insan davranışı ile ilgilidir. ➣ Bilgi bilende yurtlanmıştır ve bilenden kaynaklanır.

Enformasyon ise henüz bir bağlam, bağlantı kazanmadığı için ayrı, tekil ve pasiftir. Bilgi çalışanlara davranış yetisi ve becerisi kazandırır.

Bilenlerin bu bilgilerinin yayılması ve çevreye aktarılması, entelektüel sermayenin genişlemesi-ne yol açar.

7

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Bilgi Toplumu: Enformasyon ve bilişim altyapı donanımlı ve insan merkezli, sosyal ağ örgütlenme-si içinde, bilişsel bilginin yoğun kullanımı ile teknolojik, ekonomi, politik, sosyal ve kültürel, sistem , ya-pı ve süreçlerin; küresel, ulusal ve yerel ölçekte interaktif etkileşimli olarak şekillenip örgütlendiği top-lum biçimidir.

BİLGİ TOPLUMUN yAPıLANıŞı: ORGANİK AğLARDA ETKİLEŞİMToplumsal analizler hangi düzeyde ele alınırsa alınsın, bunların merkezinde insan unsuru yer alır.

Sistem analizi bütüncül bir bakış açısına sahiptir. Bütün tek tek parçaların toplamından fazladır.Bir sistem analizde temel unsurlar olarak;

➣ Sistembütünü ➣ Sistemunsurları(elemanları), ➣ Unsurlararasıbağlantılar(ilişkiler), ➣ Açıksistemolarakçevreileilişkileri, ➣ Sistemdavranışıgündeme gelir.

İçsel tutarlılık, sistemin başarısında ön koşul niteliğindedir.

Tasarlanmış, yani organize edilmiş sosyal sistemlerin belli bir amacı, somut insan kurgusu bir ya-pılanışı ve işleyişine ilişkin kuralları vardır. Buna karşın insan dışı doğada, amaç ve planlanmış bilinç-li yönelimler yoktur.

➣ Tasarlanmış yapılar, örgütlerin daha çok şekil yapılanması olup, resmî (formel) organizasyonşemasıolarakyeralır.

➣ Tasarlanmışyapılar,örgütünetkinişleyişiiçinihtiyaçduyulankuralverutinişleyişleriiçingerek-lidir.Organizasyoniçindeistikrarısağlar.

Kendiliğinden oluşmuş yapılanmalar örgütün resmi olmayan (informel) ağ sistemi ve toplumsal ya-şam pratiği olarak şekillenir. Kendiliğinden oluşan yapılanma, örgüte yenilik, yaratıcılık ve esneklik geti-rir. Yapılanma içinde uyum, değişim ve gelişimi belirler.

Biyolojik sistemlerin aksine, toplumsal sistemlerin amaç ve işlevleri vardır. Amaçlar ve işlevler, sis-temleri varoluş gerekçeleridir.

➣ Malvehizmetleriüretim,dağıtımvetüketimiyoluylainsanihtiyaçlarınıkarşılamayayönelikişlev-ler,ekonomiktir.

➣ İnsanlarveinsangruplarıarasındakiilişkivebiraradayaşamaihtiyacınıkarşılamaişlevisosyal-dir.Sosyalağlar,insangruplarıarasındakibütünleşmeyisağlar.

➣ Yaşamıkolaylaştırabilmekiçinbirarayagelmişinsantopluluklarınınyönetimiveortakamaçlarıgerçekleştirmeyeyönelikişlevlerpolitiktir.

➣ İnsanlarpsikolojikdoyumaihtiyaçduyarlarvebunusağlayanyaşamunsurlarınıkorumakister-ler.Onlarladuygusalbağlarıvardır.İnsanınbuihtiyaçlarınıkarşılamaişlevikültüreldir.

➣ Doğaileilişkisindeinsan,onaegemenolmaihtiyacıduyar.Buihtiyacıkarşılamaişlevibilgibiri-kimiyleoluşanteknolojiyeaittir.

“Toplumsal bütün”, insan ihtiyaçlarını karşılama işlevini üstlenmiş; birbiri içinde yurtlanık; interaktif etkileşimli; ekonomik, politik, sosyal, kültürel ve teknolojik olmak üzere beş sistemin bütünleştiği bir ya-pılanmadır.

➣ Geçmiştengelensosyalnormlarlahukuknormlarınadayalıolarakorganizeolma,sistemleşmeyi, ➣ Zamanboyutundakitarihselbirikimlerlefarklıunsurlaradayalıçeşitlenme,yapılanmayı ➣ Sistemveyapılarınbirlikteoluşturduğuortamınbelirlediğiçokluetkileşimilişkisiiçindekidinamikakışveişleyişsüreçlerioluşturur.

Bilgi ve enformasyonun, toplum ve ekonomik süreçlerde kullanımı ağ yapılandırmalarına dayalı bir sosyal örgütlenme içinde gerçekleşir.

Bilimsel ve teknolojik yeniliklerin sürüklediği yeni toplum ve uygarlık düzeyinde; her şey yeniden ya-pılanırken toplumsal bütün tüm alanları ve içeriği ile yeniden yapılanıyor.

➣ Bilimsel-teknolojik alan;mekanikdüşünceveteknolojilerdenatomaltınınçokluağetkileşiminedayalıkuantumdüşüncesiyledoğrusalolmayan,organikişleyişlikarmaşıklıkteorilerine,

BİLGİ EKONOMİSİ

8

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

➣ Ekonomik alan;atomikvemekanikkapitalistpiyasaekonomisinden,ağetkileşimiiçindeişleyenbilgiekonomisine,

➣ Politik alan;bireycilikyerinegrupsalçıkarlarınyapılandırdığı,siviltoplumkuruluşlarıyla,parla-menterdemokrasiden,tabandanbaşlayankatılımcıdemokrasiye,

➣ Sosyal alan; bağımsız-bağlantısız bireysellikten, iş birliğine dayalı, sosyal ağlarda şekillenensinerjitoplumsalyapılanmaya,

➣ Kültürel alan;kapalı-mutlakçıkültüreldeğerlerden,farklılıklarınhoşgörüiçindealgılanmasıge-rektiğikozmopolitkültürelçeşitliliğe,

➣ Küresel alan;ulusalşirketveilişkileryerinetransnasyonelşirketvekurumların(küreselblokla-rın)oluşturduğuçokkutuplubirküreselyapılanmayayöneldi.

➣ Yeni teknolojilerin getirdiği yapılanma;ekonomikalandahız,verimlilik,kaliteverekabetanla-yışıiledinamikkoşullardayaşanandeğişim,belirsizlikvegüvensorununuöneçıkardı.

BİLGİ TOPLUMUNU YARATAN TEKNOLOJİLER1. Mikroelektronik1990’lara gelindiğinde Naisbitt ve Aburdene (1990: 11) yaşanan çağı; insanlık tarihinde akıllara dur-

gunluk veren bir teknolojik yenilenme, benzeri görülmemiş ekonomik olanaklar ve şaşırtıcı siyasi geliş-meler ile kültürel yeniden doğuşlardan dolayı 2000’li yılları “büyük yönelimler” (Megatrends) çağı ola-rak ilan ettiler.

Yaşanan gelişmeler, bir “bilgi patlaması” yaratarak, bilgi toplumuna gidişi inanılmaz ölçüde hız-landırdı.

Görüntü sentezleme; tıpta, kimyada, jeolojide ve diğer bilim dallarında, doğrudan doğruya ele alınıp incelenemeyen maddeleri, ekran üzerinde görünür duruma getirmek bakımından başarılı sonuçlar verdi.

Reklamcılık, televizyon yayıncılığı ve çizgi filmlerde uygulama olanağı bulduğu gibi, bildiğimiz hiç-bir biçime uymayan üç boyutlu evrene ait her türlü nesneleri, tasarlamak ve yaratma olanağı sağladı.

Mikroelektroniğin etkin kullanıldığı diğer bir alan robotlardır. Bir robotta 3 temel nitelik beklenir.

➣ Aritmetikhesaplaryapabilenhafızayasahipolma,öğrenme,ayırtetmegücü,“çıkarımyapma”yeteneğişeklindebiryapayzeka,

➣ Ağırlık,büyüklük,sıcaklık,ses,şekil,renk,tatvb.özelliklerialgılayanbir“algılamaelemanı”, ➣ El,parmak,kol,ayaklarvebenzerietkinbirmekanikelemandanoluşur.

Mikroelektronikteki gelişme ile birlikte, iletişim (telekomünikasyon) teknolojisi yenilendi.Uydu teknolojiisi ile uzay çalışmaları hız kazandı.2. Mikrobiyolojiİnsanların yararlanabileceği ürün ve hizmetlerin mikroorganizmalar, mikrobiyal parçacıklar ve diğer

biyolojik materyaller kullanarak endüstriyel işlem yolu ile sağlanması biyoteknolojinin alanıdır. ABD’li Cohen ve Boyer 1973’te, yabancı genleri bakterilerin içine sokma tekniğini keşfettiler.

Genetik işleme tekniklerindeki ve uygulamadaki hızlı gelişme, biyoteknoloji sanayinin doğmasına yol açtı.

3. Yeni malzemelerFiberoptik bazlı bilişim ve iletişim ağları bilgi toplumunun altyapı donanımını oluşturur.

➣ Yeni fiberoptik;bakırkablolaragöreçokdahaucuz,kullanımıkolayvehızlı iletişimsağlıyor.Fiberoptik;ses,görüntüvebilgiyiaynıandaveyüksekhızdataşıyor.

➣ İnsanyaşamınınvesağlığınınkorunmasındaönemlikatkılarsağlayanyenimaddimalzemeya-nında,“biyomateryaller”üretimiileyenibirdevrimsözkonusudur.

4. Nanoteknoloji ➣ Nanoteknolojiler,atomikvemolekülerölçekteişleyişveetkileşimlerikonuedinir. ➣ Atomlar,bakterilerinonbindebirikadardır.BirDNAmolekülü2nanometreçapındadır. ➣ Nanoteknolojide,atomikvemolekülerdüzeydekifiziksel,kimyasalvebiyolojiksüreçlerinvereak-siyonlarınaraştırılması,kontrolüveüretimiyapılır.

5. Teknolojide Yeni BeklentilerBilgisayar bilimi, biyoteknoloji, yapay zekâ ve nanoteknolojinin hepsi özünde kuantum teorisinden

yararlandı. Elektronikte ışığın kullanılması “optoelektroniği” yarattı. Optoelektronik, bilgisayarlarda mik-roskobik lazer ışığı içeren çiplerin kullanımı söz konusudur.

Yapay zekâya sahip bilgisayarların gelişmesi, akıllı robotların üretimini sağlıyor. Gen ve teknolojile-ri sayesinde yapay organlarla, doğal organların katılımıyla uyum yetersizliğini giderici gelişmeler bek-leniyor.

9

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ TOPLUMUNUN BİLİŞİM ALTyAPıSı ➣ Bilişimaltyapısı,bilişimteknolojisinin,bilgiyitoplamak,iletmek,işlemek,değerlendirmek,dağıt-makveyaymakiçinoluşturduğuağsistemleridonanımınıkapsar.

➣ Bilgi toplumununbilişimağlarınınyapılanışı,bir yandanuydu iletişimsistemleri,diğeryandan1990’lıyıllardawww’ninbilgiotoyollarıolarakdevreyegirmesiileoldu.

BİLGİ TOPLUMUNUN TEMEL ALANLARıNıN yAPıLANıŞı ➣ Toplumsalbütünüoluşturanteknolojik,ekonomik,sosyal,politikvekültürelalanlarbirbiriilevebunlarınçevresinioluşturanküreselyapılanmaileyinekarşılıklıetkileşimilişkisiiçindeyenidenyapılandı,örgütlendiveşekillendi.

Sermaye; tasarrufa dayalı biriktirilebilen ve yatırım olarak kısmi akışkanlığa sahip; fabrikada ma-kine donanımı şeklinde akışkanlığı olmayan maddi bir stok büyüklük olarak kapalı bir sistem oluşturur.

Bilgi; Üretirken de tüketirken de paylaşırken de çoğalan, paylaşımla sinerji yaratan, kapalılığı kabul etmeyen, akışkanlığı yüksek, üretim sürecinde insanın yabancılaşmasına değil, tam aksine insanla bü-tünleşik olarak, insanın kendini geliştirmesine ve kendini aşmasına hizmet eden bir üretim faktörüdür.

Sürekli yeni bilgi üretimi, sürekli yenilik demektir. Bu nedenle bilgi topumu, yaratıcı insanlara daya-nırken sürekli yenilik üreten, yenilikçi girişimciliğe dayalı, Yenilikçi Piyasa Ekonomisi ortaya çıktı. Ekono-mik alanda; ortaklaşa rekabete dayalı yenilikçi piyasa sistemi; politik alanda örgütlü, katılımcı demokra-si; kültürel alanda çok kültürlü kozmopolit postmodernist kültürel sistem; sosyal alanda iş birliğine daya-lı, sinerji yaratmaya yönelik sosyal sistem devreye girdi.

Böylesi bir sistemin etkinliği için; ➣ Etkinbirağiletişimaltyapısınınmekânsalözellikleregöreyapılanması, ➣ Bunaparalelolarakbilimselbilginintoplanması,işlenmesi,paylaşımı,iletişimivekullanımınısağ-layanyatayörgütlenmeninyaygınlığı,

➣ Etkinbireğitimveöğrenimsistemininömürboyuöğrenimiçindevreyesokanörgütlenme,kurum-sallaşmaveişleyişininoluşturulması,

➣ Yeniliküreten,Ar-Ge,teknoparkveüniversitelerinetkinişbirliğiiçindedevreyegirmesi, ➣ Küreselbağlantılarıgüçlübirulusalyeniliksistemininyaratılması, ➣ Bilgiçağınınkültür,değervedavranışlarınıözümsemeyedayalıörgütkültürününkurumsallaş-ması,

➣ Toplumda,hersosyalbiriminkendiiçindevedışında,etkinişbirliğininsağlamayayönelikaçık,paylaşımcıvekatılımcısosyalörgütlenmeyeveyapılanmanındevreyegirmesigerekir.

EKONOMİK ALANDA yENİLENME: BİLGİ EKONOMİSİ ➣ Bilgiçağıdasermayeninöneminiikinciplanaiterek,bilgibazlıbirekonomikörgütlenmeveyapı-lanmayıöneçıkardı.

➣ Bilgi,artıkenönemliüretimfaktörüdür. ➣ Bilgidinamiktir,yenilikçidir. ➣ Bilgitoplumuyüksekdeğişimesnekliğinesahipbirekonomiksistemgerektirir. ➣ Bilgitüketirkenvepaylaşırkendahisürekliartan;buyüzdenazalandeğil,artanverimyasalarınadayalıüretimözelliğigösterenbirüretimfaktörüdür.

➣ Bilgininbuözelliklerinedeniyle,bilgininanaüretimfaktörüolduğuekonomiksistemintemelözel-liğiyenilikçiolmasıdır.

➣ Günümüzdeetkinişlerlikgösterenekonomiksistem,piyasaekonomisidir.Bilgi toplumunun yenilikçi piyasa sistemi, bireysel inisiyatif, girişimcilik özgürlüğü ve yenilikçi reka-

beti esas aldığı için “serbest”; kişisel çıkarlar yanında iş birliği ve ekip çalışmasını ile grupsal çıkarları devreye soktuğu için “sosyal”; hatta yenilikçilikle “çevre” sorunlara daha kolay çözüm ürettiği için “eko-lojik” bir sistemdir.

Bilgiyi, bilişim teknolojileriyle kazandığı için yenilikçi, girişimci tipinin, bilişimci girişimci olarak adlan-dırılması da mümkündür.

BİLGİ EKONOMİSİ

10

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Bilgi toplumunda yeniliklerin, her alanda, özellikle de bilgi ve teknoloji üretiminde sürekli olması ne-deniyle;

➣ Verimlilik, ➣ Hız, ➣ Kalite, ➣ Esneklik ➣ Çeşitlenmevefarklılaşma, ➣ Yerelveküreselrekabet, ➣ Bağlıvedestekendüstrilerarasıdayanışmanıngetirdiğiortaklaşarekabetekonomik faaliyetinniteliklerinbelirliyor.

➣ Verimlilikvetoplamkaliteanlayışının,bireyselaktiviteden,örgütselvekurumsaldüzeylerekadargeçerlilikkazanmasıgerekir.

SOSyAL ALANDA yENİLENME: SİNERJİK TOPLUMBilgi toplumunun eğitimli insan kişiliği, bilişsel (cognitive) öğrenme ile kendi kendini sürekli yenileye-

bilen, kendi aklını kullanabilme yeteneğine sahip bir insan tipidir.Böylesi bir sistemin etkinliği için:

➣ Etkinbirağiletişimaltyapısınınmekânsalözellikleregöreyapılanması, ➣ Bunaparalelolarakbilimselbilginintoplanması,işlenmesi,paylaşımı,iletimivekullanımınısağ-layanyatayörgütlenmeninyaygınlığı,

➣ Etkinbireğitimveöğretimsisteminiömürboyuöğrenimiçindevreyesokanörgütlenme,kurum-sallaşmaveişleyişininoluşturulması,

➣ Yeniliküreten,Ar-Ge,teknoparkveüniversitelerinetkinişbirliğiiçindedevreyegirmesi ➣ Küreselbağlantılarıgüçlübirulusalyeniliksistemininyaratılması, ➣ Bilgiçağınınkültür,değervedavranışlarınıözümsemeyedayalıörgütkültürününkurumsallaş-ması,

➣ Toplumda,hersosyalbiriminkendiiçindevedışında,etkinişbirliğininsağlamayayönelikaçık,paylaşımcıvekatılımcısosyalörgütlenmeveyapılanmanındevreyegirmesigerekir.

POLİTİK ALANDA yENİLENME: KATıLıMcı DEMOKRASİParlementer demokrasi, egemenliğin tek elde toplanmasını önleyerek, kuvvetler ayrılığı içinde yasa-

ma, yürütme ve yargının bir birbirinden ayrılarak ve bir birini dengeleyerek örgütlendiği; yürütme ve ya-samanın seçimlerle belirlendiği; ayrıca yönetilenlerle belli temel hak ve özgürlüklerin tanındığı bir yöne-tim biçimidir. Demokrasi fikrinin altında yatan en öncelikli değerler kişisel özgürlük ile seçme özgürlüğü-dür. Bunları güvence altına almanın temel yönetimi de demokrasidir. Seçim bir karar mekanizması; de-mokrasi ise eşit ve özgür insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen bir yöntemdir.

Bilgi toplumunun daha örgütlü bir yapılanmaya sahip olması; katılım, karar, seçme ve seçilme gibi süreçleri, sadece parlemento düzeyinde ve parlemento için değil; toplumsal örgütlenmenin daha alt kat-manlarında özgür insanların, kendileriyle ilgili her düzeydeki süreçlere, örgütlü olarak daha yoğun katı-lımı; temsili parlamenter demokrasiyi katılımcı demokrasiye dönüştürdü.

KÜLTÜREL ALANDA yENİLENME: KOZMOPOLİT KÜLTÜRBilişim teknolojileri ile dünyanın bir “Küresel Köye”e dönüşmesi, kültürler arası ilişki ve geçişliliği ar-

tırdı. Kültürel çatışmaları giderebilmek için, insan eğitiminin temelinde değerlerde çoğulculuğun ve fark-lılığın olabileceği düşüncesini vermek ve eğitimi ağırlıklı olarak bilgi aktarımına kaydırmak gereklidir.

TOPLUMSAL ALANLARıN BİRLİKTELİğİ VE İNTERAKTİf ETKİLEŞİMİYenilikçi sürecin, amaç-araç ilkesinin sinerjik ileri bağlantısı, ortak amaçların başarılması şeklinde

iş birliğini ve sosyal ağlarda ortak çalışmayı getirdi. Toplumsal yaşamda, sinerji ve sosyal yarar ilkele-ri ağırlık kazandı.

Bilgi sektörü, kendi altyapısı, üstyapısı ve fonksiyonel etkileriyle birlikte tarım, sanayi ve hizmet sek-törlerini etkilediği gibi, üretim, tüketim, kaynak dağılımı ve bölüşümü etkiler.

11

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİyE DAyALı TOPLUMDA MEKâNSAL BOyUTBilgi toplumunun ağ sistemini baz alması ve yatay örgütlenişi, merkezî karar alma mekanizması ye-

rine önceliği, katılımcı biçimde yerel birimlere kaydırarak, yaratıcılık, yenilikçilik ve bilimsel bilginin çok sayıdaki kişi, kurum ve örgütlere, yani mikro birimlere dayandırması, “yerel-coğrafik potansiyelleri” harekete geçiren mekansal sistem ve yapıları gündeme taşıdı.

Mekân olarak Kent ve Bölge düzeyinde konu ele alındığında şu noktalar özellikle önem kazanır: ➣ Bölgeninheterojenyapılanışı,kentlerinzamanboyutuiçindekitarihselgelişmedüzeyvepotan-siyelleri,

➣ İçerikolarakbutarihselbirikimebağlıolarakkentlerdekiekonomikaktivitelerin,kültüreldokularınvesosyalyapılarınbirbiriylekarşılıklıilişkiyoğunluğu,

➣ Kentlerarasıağetkileşimininiçeriğiylebirlikteulaştığıdüzey(insan,sermaye,mal-hizmet,bilgihaberleşme-iletişimilişkisivekültürelbütünlük,davranışsalözellikleri,

➣ Kentlerde,Ar-Gebirim,teknolojiveeğitimkurumlarınınvetekno-parklarınulaştığıetkinlikdüzeyiilebununsağladığıkentselimaj,rekabetvecazibeavantajı,

➣ Kentinkendialtyapısının(doğal,maddi,personel,kurumsal,teknolojik)birliktevarlığıvekarşı-lıklıetkileşimparadigmasıiçindebirbirleriylesüreklikarşılıklıetkileşiminyarattığıkentselgelişmedinamiği.Bunedenle; kentsel sistem,kentsel yapı ilebusistemveyapılanışın içeriğinegörekentselsüreçlerolaraktoplumsalsüreçlerinşekillenişi.

➣ Karşılıklıetkileşiminyarattığısinerjikortamınbir“mükemmeliyetortamı”veiklimiyaratması ➣ Bilgi toplumunda kentler arası ilişkinin yenilikçi kent ağlarışeklindebütünleştirilmesigerekir.Busayedebilgibazlıaraştırma,eğitim,öğretim,yenilikçiveyaratıcıaktiviteleröncelikkazanır.Kenttekikurumlararası ilişkilervekarşılıklıetkileşim,öğrenen kent veöğrenen örgüt ilişkisiolarakgelişir.

DÜNyADA BİLGİ TOPLUMUNA GEÇİŞ ARAyıŞLARıBugün her ülke bilgi toplumu yönünde, geri kalmamak için tüm potansiyellerini, “küresel sistemde

Bilgi Toplumu olmaya” harcıyor.Küresel sistemde bilgi toplumu olmanın öncülüğünü Japonya ve ABD yaptı.

➣ Japonya’daAR-GE’yemilligelirdenayrılanpay%3’ünüzerindeolupJaponlariçineğitim-öğre-nimoldukçaönemlivegeleceğeyatırımdır.

➣ ABD’ninAR-GEharcamalarımilligelirinin%2,7’si(2009)düzeyindedir. ➣ BilgitoplumunabaşarılıvehızlıgeçişleryapanİrlandaveFinlandiya’nın,bilişimteknolojileriala-nındahızlıçıkışlarını,eğitimveöğrenmedekigüçlüatılımlarladesteklediklerigörülür.

➣ Finlandiyamilligelirlerinden%4AR-GE’yepayayırıyor. ➣ GüneyKore, bir “kalkınmadiktatörünün” iddialı ve kararlı çıkışı ile azgelişmişlikten sanayi vegiderekbilgitoplumuolmasürecinegirdi.

➣ GüneyKore’deAR-GE’yemilligelirdenayrılanpay%3,7’dir. ➣ Çin,kapitalizmvesosyalizmarasındayenibirsentezyarattı. ➣ Çinekonomisihızlıbiryapısaldönüşümiçindedir. ➣ Çinotomotiv,demir-çelik,petro-kimya,telekomünikasyon,enerjivebeyazeşyayı6temelsektörolarakseçipihracatveistihdamiçinbunlaraağırlıkverdi.

➣ İstikrarlıbirhükûmet,yüksektasarrufveyatırımoranı,devletdestekliaktifbirdışticaretvesana-yileşmepolitikasıileailebağlarınadayalıdisiplinliişahlakıhızlıgelişmedeetkiliolanunsurlardır.

➣ Hindistan’dayeniileriteknolojilereyönelmedahaçokyazılımalanındankaynaklanıyorveABDileişbirliğiiçindeyürütülüyor.

➣ AB2000LizbonStratejisi’ndenberibilgitoplumunageçişiçinpolitikalarüretmişolupE-AvrupaEylemPlanları’nı(2002ve2005)uygulamayakoymuşve2005değerlendirmesisonucundaLiz-bonStratejisi’ni(2010)yenilemiştir.

➣ ABprojesi,birbilgitoplumunageçişprojesideğil,birentegrasyonprojesidir. ➣ Buradadeğinilenlerdışındaİsrail,Singapur,Malezya,GüneyAfrikaveBrezilyaözellikledikkatiçekenülkelerinbaşındageliyor.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

12

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ TOPLUMUNUN KARANLıK yÜZÜHer yeniliğin olumlu ve yararlı yönleri yanında olumsuz yönleri de bulunur.

➣ Bilgitoplumundaheralandayaşananhızlıdeğişim,çeşitlenmevebelirsizlik,insanlarıvetoplum-larınriskalgısınıarttırmıştır.

➣ Yeniteknolojilerinyarattığıhızveotomasyon,teknolojikişsizliğeyolaçarkenişsizliktümtoplum-larıngündemindeilksırayayükseldi.

➣ Sendikaları,toplumsaldüzenfaktörüolaraketkisininazalması,çalışmakoşullarınındüzeltilmesiyönündekibaskıyıdaazalttı.

➣ Küreselpolitikdengelerinyenidenyapılanmavekurulmasüreci,geleceğinçokkutupluküreseldüzenininmuhtemelaktörleriarasındakirekabeti,yeraltızenginliklerindenpayalmasavaşınadönüştürüyor.

➣ İletişim,medyavebilişimağlarınınsağladığıbilgiveakışkanlık,nüfusvegöçhareketlerinitetik-lerkenönemlisosyalsorunlarıberaberindetaşıyor.

➣ Bilgi toplumundamultimedyanınöneçıkması, kontrolsüz,açıkbilgininkolaycaaktarılabillirliği,kişsel,grupsalvepolitikamaçlariçinkullanılabilirliği,gerçeklerisaptıranveyanıltıcıveyaekono-mikvetoplumsaldeğerveyararıolmayanenformasyonkirliliğineyolaçabilir.

➣ İnternet ağları, biryandanuzaktakiinsanlararasındailetişimveişbirliğisağlarken;diğeryandansoğukcamınkarşısındaoturmayamahkûmetmekteveinsanıpsikolojik yalnızlığa itmektedir.

DÖNÜŞÜM SANcıLARıNDAN ÇÖZÜME GİDEN SÜREÇ ➣ Bilgiçağınıngetirdiğiçeşitlenme,karmaşıkvedinamikortamlardakararvermeyivestratejige-liştirmeyigerektirir.

➣ Sanayileşmesürecininilk100yılındaçalışanlardüşükücret,uzunçalışmasüresivehiçbirsosyalhakvegüvenliksistemiolamadanvahşi kapitalizmeyolaçtığıgibi;küreselleşmeninilkdönemidekuralsızvekontrolsüzolarak“vahşi küreselleşmeyi” gündemegetirdi.

➣ Bilgitoplumununyapılanmasındamerkezîunsurolarak,eğitimliinsan,yanientelektüelsermayebulunur.

13

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Doğanın pratik gözlemlemesi yerine do-ğayı insan aklıyla açıklama arayışı aşağı-dakilerden hangisinde başlamıştır?

A) İyonyaB) UraC) KazomeniaD) AbderalırE) Akdeniz

AÇIKLAMADoğanın insan aklı ile açıklama arayışı ilk çağla da Ege Uygarlığında İyonya’da başlar.

YANIT: A

2. Geleneksel paradigmaların ardından, bi-lim tarihinde ilk bilimsel devrimi ve ilk bi-limsel paradigmayı ortaya çıkaran kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) NewtonB) Graham BellC) ArşimetD) SocratesE) Demoklis

AÇIKLAMANewton’un Principia (1687) adlı eseri Mekaniğin 3 temel yasası ile bilim tarihinde İlk bilimsel devrimi ve ilk bilimsel paradigmayı ortaya çıkardı.

YANIT: A

3. “Doğa, evren veya toplum bütünü; kesin, de-ğişmez, statik, mekanik ve tek yönlü neden-sonuç ilişkisi içindeki işleyişe dayalı yasalar-la açıklanır” görüşünü ifade eden paradig-madır?

A) El teknolojisiB) Geleneksel paradigmaC) Logos’un evrimiD) Newtongil paradigmaE) Kuantum paradigması

AÇIKLAMADoğa, evren veya toplum bütünü; kesin, değiş-mez, statik, mekanik ve tek yönlü neden-sonuç ilişkisi içindeki işleyişe dayalı yasalarla açıklanır” görüşünü Newtongil paradigmanın bir ürünüdür.

YANIT: D

4. İnsanlığı Bilgi toplumuna taşıyan temeli ve ortamı belirleyen paradigma aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Newtongil paradigmaB) Logos’un evrimiC) Kuantum paradigması D) Geleneksel paradigmaE) El teknolojisi

AÇIKLAMAKuantum düşüncesine dayalı olarak yaşamımıza giren söz konusu yeni teknolojiler ve uygulamalar, insanlığı Bilgi Toplumu’na taşıyan temeli ve orta-mı belirledi.

YANIT: C

BİLGİ EKONOMİSİ

14

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

5. Bilgi için aşağıda ifade edilenlerden han-gisi yanlıştır?

A) Bilginin kaynağında sinyal ve duyumlar bulunur.

B) Her türlü enformasyonun bilgi değeri var-dır.

C) Bilgi, açık ve örtük olarak iki sınıfa ayrıla-bilir.

D) Enformasyonların kullanılabilir kısmı bil-giyi oluşturur.

E) Bilimsel ve bilişsel çerçeveye oturtulmuş enformasyon bilgiyi oluşturur.

AÇIKLAMAEnformasyonlar, ancak bilişsel bir çerçeve çizile-rek ya da bağlam oluşturularak bilgiye dönüştü-rülebilir. Dolayısı ile bilişsel bir çerçeve çizileme-yen ya da bağlamsız enformasyonların bilgi değe-ri yoktur.

YANIT: B

6. İnsanın doğaya egemen olma ihtiyacını karşılaması işlevleri aşağıdakilerden han-gi türe girmektedir?

A) EkonomikB) SosyalC) TeknolojikD) PolitikE) Kültürel

AÇIKLAMADoğa ile ilişkisinde insan, ona egemen olma ihti-yacı duyar. Bu ihtiyacı karşılama işlevi bilgi biriki-miyle oluşan teknolojiye aittir.

YANIT: C

7. Bilgi toplumu yapılanmasında, geçmişten gelen sosyal normlarla hukuk normlarına dayalı olarak organize olmak aşağıdaki kısmi sistemlerden hangisini oluşturur?A) SistemleşmeB) YapılanmaC) DenklemD) SüreçE) Devinim

AÇIKLAMAGeçmişten gelen sosyal normlarla, hukuk normla-rına dayalı olarak organize olma biçimi sistemleş-meyi oluşturur.

YANIT: A

8. Bilgi toplumu yapılanması, kısmi sistem-ler, alt sistemler ve genel sistem bakış açısı ile analiz edildiğinde aşağıdaki ifa-delerden hangisi doğrudur?A) Bilgi toplumunda “ağ” etkileşimi mevcut-

tur.B) Bilgi toplumu, bireyselliği ön plana çıka-

rır.C) Bilgi toplumu, statik ve tek yönlü bir ne-

densellik ilişkisi mevcuttur.D) Bilgi toplumunda, sistem analizi kullanı-

lamaz.E) Bilgi toplumuna geçiş öncesi Newtongil

paradigma hakimdir.

AÇIKLAMADeğinilen temel unsurlarıyla birlikte “Toplumsal Bütün”, canlı sistemler gibi, birbiriyle organik ola-rak bütünleşmiş ve birbiri içinde yurtlanık alt sis-temler olarak; çoklu, dinamik, doğrusal olmayan, çapraz ilişkileri de içeren “ağ” etkileşimine dayalı bir yapılanma gösterir.

YANIT: A

15

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplumu-nu yaratan teknolojiler arasında gösteril-mez?A) BilgisayarB) Genetik kod okumaC) Atom parçalanmasıD) Yapay seramiklerE) Buhar makinesi

AÇIKLAMABilgisayar, Genetik kod okuma, Atom parçalan-ması ve yapay seramikler bilgi toplumunu yaratan teknolojiler iken buhar makinesi sanayi devriminin bir ürünüdür.

YANIT: E

10. Aşağıdakilerden hangisi, bilgi toplumunu yaratan teknolojiler açısından yanlıştır?A) 2000’li yılları “büyük yönelimler” çağının

temelinde “bilişim teknolojisi” yatmakta-dır.

B) Bilgi toplumuna geçişi bilişim teknolojisi-nin temelindeki bilgisayarlar tetikledi.

C) Mikroelektronik diğer faydalarına rağ-men, robot tasarımında kullanılamamış-tır.

D) Bilgisayar destekli öğretim, bilgisayar-lı dizgi, bilgisayarlı tasarım, bilgisayarlı üretim, bilgisayarlı tomografi hatta bilgi-sayarlı müzik ve sanat, bilgisayardan ya-rarlanılan alanlar arasındadır.

E) Görüntü sentezleme; incelenemeyen maddeleri, ekran üzerinde görünür duru-ma getirmek bakımından başarılı sonuç-lar verdi.

AÇIKLAMAMikroelektroniğin etkin kullanıldığı diğer bir alan robotlardır.

YANIT: C

11. Aşağıdakilerden hangisi, bilgi toplumunu yaratan teknolojiler açısından yanlıştır?A) Mikroelektronikteki gelişim, iletişim tek-

nolojisini etkilemiştir.B) Bilgisayar ve iletişim teknolojisindeki hızlı

gelişme üretime hız, etkinlik ve verimlilik katmıştır.

C) Uydu teknolojisi ile uzay çalışmaları hız kazanmıştır.

D) Basın multimedya teknolojilerinden ya-rarlanarak köklü değişimler yaşamıştır.

E) Bilgi toplumunun merkezinde imalat sa-nayi sektörü yer almaktadır.

AÇIKLAMASanayi toplumunun merkezinde imalat sanayi, bu-günün bilgi toplumunun merkezinde multimedya sektörü vardır.

YANIT: E

12. Bilgisayar bilimi, biyoteknoloji, yapay zekâ ve nanoteknoloji bilgi toplumunu ya-ratan teknolojiler aşağıdaki paradigmalar-dan hangisinin bir sonucu olarak görüle-bilir?

A) El teknolojisiB) Geleneksel paradigmaC) Logos’un evrimiD) Newtongil paradigmaE) Kuantum paradigması

AÇIKLAMABilgisayar bilimi, biyoteknoloji, yapay zekâ ve na-noteknolojinin hepsi özünde kuantum paradigma-sından (teorisinden) yararlanmıştır.

YANIT: E

BİLGİ EKONOMİSİ

16

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplumu-nun yönetim şeklidir?

A) Parlementer demokrasiB) Halk demokrasisiC) Katılımcı demokrasiD) JüristokrasiE) Teknokrasi

AÇIKLAMABilgi toplumunun, kendileriyle ilgili her düzeydeki süreçlere, örgütlü olarak daha yoğun katılımı; tem-sili parlamenter demokrasiyi katılımcı demokrasi-ye dönüştürdü.

YANIT: C

çıkmıŞ soru 2015-ArA sınAv

14. Aşağıdakilerden hangisi Rönesans’ın ge-tirdiği düşünceleri 17 yy’da felsefi düşün-celer içinde derlenip toparlanıp sistem-leştirilmesi süreci içerisinde yer alma-maktadır?

A) Spinoza B) KopernıkC) Hobbes D) DescartesE) Leibniz

AÇIKLAMARönesansın getirdiği felfsefi düşüncelerin temsilci-si düşünürlerin başında Descartes, Hobbes, Leib-niz, Spinoza gibi isimler gelir.

YANIT: B

çıkmıŞ soru 2013-ArA sınAv

15. Doğal kaynaklar açısından yoksul olma-nın yarattığı zayıflık ve dezavantajı tekno-lojisini geliştirerek aşan, bu nedenle sü-rekli olarak AR-GE’ye ağırlık veren, bil-gi toplum projesini daha 1970’li yıllarda başlatan ve gelişmiş önemli teknokentleri olan ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) İngiltere B) PolonyaC) Çin D) JaponyaE) ABD

AÇIKLAMAJaponya, doğal kaynaklar açısından yoksul olma-nın yarattığı zayıflık ve dezavantajı teknoljide güç-lenerek aştı. Bu nedenle sürekli olarak AR-GE’ye ağırlık verdi.

YANIT: D

17

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. I. Dünya görüşündeki değişim II. Teknolojik algılardaki değişim III. Paradigmal sıçramalar Yukarıdakilerden hangisi geçmişin ilkel

toplumlarından bugünün bilgi toplumuna uzanan süreci açıklamakta kullanılabilir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

2. I. Sistematik veya bilimsel bilginin belli amaçlar için organize olmuş ve birikmiş durumudur.

II. Doğaya ve yaşama uygulanabilir ve ak-tarılabilir olan organize bilimsel bilgidir.

III. Bilimsel bilginin alet ve edevatta yurtla-narak, donanım durumuna dönüşmüş bi-çimidir.

Yukarıdaki ifadelerden hangisi “Teknoloji” olgusunu tanımlamak için kullanılabilir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

3. I. Düşünsel paradigmadaki köklü kaymalar II. Teknolojik paradigmadaki sıçramaları III. Duygusal zekanın gelişmesi Yukarıdakilerden hangisi toplumun ya-

şam biçimini yeni baştan düzenleyen ve örgütleyen etmenler arasında yer alır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

4. Hristiyanlık inancı ile tanrının kontrolü-ne giren insan aklının yeniden, ikinci kez keşfi aşağıdaki düşünce hareketlerinden hangisi ile gerçekleşmiştir?

A) Teizm B) RönesansC) Agnostisizm D) PanteizmE) Hedonizm

5. Bilgi ve bilgi toplumunun tanımları dik-kate alındığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bilgi, işe yaramak için harekete geçmiş olan bilişsel bir bağlam ve sistematik ka-zandırılmış enformasyondur.

B) Bilenlerin bu bilgilerinin yayılması ve çev-reye aktarılması, entelektüel sermayenin genişlemesine yol açar.

C) Bilgi toplumu, bilişsel bilginin yoğun kul-lanımı ile küresel, ulusal ve yerel ölçekte interaktif etkileşimli toplum biçimidir.

D) Bilgi herhangi bir insanda yurtlanmamış olup doğadan kaynaklanır.

E) Bilgi toplumunda sosyal ağların altyapısı enformasyon ve bilişim ağlarıdır.

6. I. Sistem unsurları (elemanları), II. Unsurlar arası bağlantılar (ilişkiler), III. Açık sistem olarak çevre ile ilişkileri, Yukarıdakilerden hangisi, “Toplum” gibi

karmaşık bütünlerin analiz ve açıklaması için geliştirilen temel bilimsel yöntemlerin en başında gelen sistem analizinin temel unsurları arasında yer alır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

BİLGİ EKONOMİSİ

18

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. Toplumsal sistemin, mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım ve tüketimi yoluyla insan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik işlevleri aşağıdakilerden hangi türe girmektedir?

A) EkonomikB) SosyalC) TeknolojikD) PolitikE) Kültürel

8. I. Sistem II. Yapı III. Denklem IV. Süreç Yukarıdakilerden hangisi, toplumsal site-

min alt sitemlerini oluşturan kısmi sistem-lerden biridir?

A) I ve IIB) III ve IVC) II, III ve IVD) I, II ve IIIE) I, II ve IV

9. Bilgi toplumunun yapılanışı ele alındığın-da aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?A) Bütün tek tek parçaların toplamından

farklıdır.B) Sosyal sistemlerin belli bir amacı, somut

insan kurgusu bir yapılanışı ve işleyişine ilişkin kuralları vardır.

C) İnsan dışı doğadaki tüm hareketler bir kurgu ve etkileşim ile tasarlanmıştır.

D) Toplumsal bütün, ekonomik, politik sos-yal, kültürel ve teknolojik olmak üzere beş sistemin bütünleştiği bir yapılanma-dır.

E) Bilgi ve enformasyonun, toplum ve eko-nomik süreçlerde kullanımı ağ yapılan-malarına dayalı bir sosyal örgütlenme içinde gerçekleşir.

10. I. Bilgi ekonomisi II. Tabandan başlayan katılımcı demokrasi III. Sinerjik toplumsal yapılanma Yukarıdakilerden hangisi Bilgi toplumu-

nun işlevleri sonucunda ortaya çıkan alanlardaki yeniden yapılanmaya örnek-tir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

11. I. Ulusal şirketler II. Kültürel çeşitlilik III. Doğrusal olmayan, organik işleyişli kar-

maşıklık teorileri Yukarıdakilerden hangisi Bilgi toplumu-

nun işlevleri sonucunda ortaya çıkan alanlardaki yeniden yapılanmaya örnek-tir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) II ve IIIE) I, II ve III

12. I. Yapay insan hormonunun üretilmesi II. Dev farelerin elde edilmesi III. Klonlama Yukarıdakilerden hangisi bilgi toplumunu

yaratan teknolojilerden mikrobiyoloji ala-nındaki gelişmelerden biridir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

19

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. I. Atomik işleyiş ve etkileşim II. Moleküler işleyiş ve etkileşim III. Hücresel işleyiş ve etkileşim Nanoteknolojiler yukarıdakilerden hangi-

sini konu edinir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) I ve IIIE) I, II ve III

14. I. Kalite, II. Esneklik, III. Çeşitlenme ve farklılaşma, Bilgi ekonomisinde yukarıdaki rekabet

unsurlarından hangisi ekonomik faaliye-tin niteliğini belirlemektedir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) I ve IIIE) I, II ve III

15. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplumun-da yaşanabilecek olumsuzluklar arasında yer almaz?

A) Hızlı yeniliklerle gelen risk alma arzusun-daki artış

B) Tarımsal üretimin tasfiyesiyle oluşabile-cek gıda sıkıntısı

C) Teknolojik işsizlikD) Rekabet baskısı sonucu oluşabilecek de-

regülasyonlarE) Ülkelerin bilgiye dayalı çatışmacı zıt ku-

tuplar oluşturması

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. E Geçmişin ilkel toplumlarından bugünün bilgi toplumuna uzanan süreç; insanla-rın düşünme, dünya görüşü, bilgi birikimi ve teknolojik algılarında köklü değişim ve paradigmal sıçramalara dayalı olarak ya-pılanmıştır.

2. E Teknoloji, sistematik veya bilimsel bilgi-nin belli amaçlar için organize olmuş ve birikmiş durumudur. Ayrıca, teknoloji do-ğaya ve yaşama uygulanabilir ve aktarı-labilir olan organize bilimsel bilgidir. Do-layısıyla bilimsel bilginin alet ve edevatta yurtlanarak, donanım durumuna dönüş-müş biçimi teknoloji olarak tanımlanır.

3. D Düşünsel ve teknolojik paradigmadaki köklü kayma ve sıçramalar, yaşam biçi-mimizi yeni baştan düzenler ve örgütler.

4. B Teizm (Tanrıcılık), Agnostisizm (Biline-mezcilik), Panteizm (Tüm tanrıcılık) ve Hedonizm (Hazcılık) düşünce akımları değil, “insanın keşfedilmesi” olarak özet-lenen Rönesans ile insan aklının yeni-den, ikinci kez keşfi gerçekleşmiştir.

5. D Bilgi, her zaman için insanla ve insan davranışı ile ilgilidir. Bu nedenle bilgi bi-lende yurtlanmıştır ve bilenden kaynakla-nır.

6. E Bir sistem analizde temel unsurlar ola-rak; sistem bütünü, sistem unsurları (ele-manları), unsurlar arası bağlantılar (ilişki-ler), açık sistem olarak çevre ile ilişkileri ve sistemin davranışı sayılabilir.

7. A Mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım ve tü-ketimi yoluyla insan ihtiyaçlarını karşıla-maya yönelik işlevler, ekonomiktir.

BİLGİ EKONOMİSİ

20

M

URAT

YA

YINLA

RI

8. E Toplumsal bütünü oluşturan sosyal, poli-tik, ekonomik, teknolojik ve kültürel alan-ların her biri, kısmi sistem olarak kendi iç-lerinde sistem, yapı ve süreç olmak üze-re 3 yapı içerir.

9. C Tasarlanmış, yani organize edilmiş sos-yal sistemlerin belli bir amacı, somut in-san kurgusu bir yapılanışı ve işleyişine ilişkin kuralları vardır. Buna karşın insan dışı doğada, amaç ve planlanmış bilinçli yönelimler yoktur.

10. E Bilgi toplumunda ekonomik alan; atomik ve mekanik kapitalist piyasa ekonomi-sinden, ağ etkileşimi içinde işleyen bilgi ekonomisine, Politik alan; bireycilik yeri-ne grupsal çıkarların yapılandırdığı, si-vil toplum kuruluşlarıyla, parlamenter de-mokrasiden, tabandan başlayan katılım-cı demokrasiye, Sosyal alan; bağımsız-bağlantısız bireysellikten, iş birliğine da-yalı, sosyal ağlarda şekillenen sinerjik toplumsal yapılanmaya yönelmektedir.

11. D Bilgi toplumunda bilimsel-teknolojik alan; mekanik düşünce ve teknolojilerden atom altının çoklu ağ etkileşimine daya-lı kuantum düşüncesiyle doğrusal olma-yan, organik işleyişli karmaşıklık teorileri-ne, Kültürel alan; kapalı-mutlakçı kültürel değerlerden, farklılıkların hoşgörü için-de algılanması gerektiği kozmopolit kül-türel çeşitliliğe yönelirken; Küresel alan; ulusal şirket ve ilişkiler yerine transnas-yonel şirket ve kurumların (küresel blok-ların) oluştuğu çok kutuplu bir küresel ya-pılanmaya yöneldi.

12. E Sınai amaçla insan hormonunun genetik yoldan üretilmesi insan insülinin ve en-terferonun, bağışıklık maddesi interle-kin-2 maddesinin ve dev farelerin gene-tik yoldan elde edilmesi, koyunlarda klon-lama ile ikiz doğurma gibi biyoteknolojide önemli adımlar atılmıştır.

13. C Nanoteknolojiler, atomik ve moleküler öl-çekte işleyiş ve etkileşimleri konu edinir.

14. E Bilgi toplumunda yeniliklerin, her alanda, özellikle de bilgi ve teknoloji üretiminde sürekli olması nedeniyle, Verimlilik, Hız, Kalite, Esneklik, Çeşitlenme ve farklılaş-ma, Yerel ve küresel rekabet, Bağlı ve destek endüstriler arası dayanışma un-surlarının getirdiği ortaklaşa rekabet eko-nomik faaliyetin niteliklerini belirlemekte-dir.

15. B Bilgi toplumunda yaşanabilecek olum-suzluklara örnek olarak tarımsal üreti-min tasfiyesiyle oluşabilecek gıda sıkın-tısı verilemez.

Bilgi toplumunda yaşanabilecek olum-suzluklar;

• Hızlı yeniliklerle gelen risk alma arzusun-daki artış

• Teknolojik işsizlik• Rekabet baskısı sonucu oluşabilecek de-

regülasyonlar• Ülkelerin bilgiye dayalı çatışmacı zıt ku-

tuplar oluşturması

21

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Bilgi toplumunun tanımını, bilgi eko-nomisinin temel özelliklerini, bilgi üretim sürecinin aşamalarını ve bilgi yönetiminin kısıtlarını dikkatle çalışınız.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

5 1 - 2

BİLGİ EKONOMİSİNİN TANıMı VE ÖZELLİKLERİ

GELENEKSEL TOPLUM ➣ Temelüretimfaktörütopraktır. ➣ Toprağadayalıüretimtarımekonomisidir.

SANAyİ TOPLUMU ➣ Temelüretimfaktörüsermaye(kapital)dir. ➣ Kapitalmerkezliüretimkapitalizmvesosyalizmiyarattı. ➣ Kapitalizmvesosyalizmsanayitoplumununzıtikizleridir.

Kapitalizm; Bireysel sermaye mülkiyetine dayanır. Kapitalist ekonominin yapılanışı çok sayıda bire-ye ekonomik özgürlük veren piyasa örgütlemesine dayanır.

Sosyalizm; Toplum adına devletin veya kominal birimlerin mülkiyetini temel alan bir ekonomik sis-tem yarattı. Merkezden yönetimli bir mekanizmayı esas alır.

BİLGİ TOPLUMU ➣ Temelüretimfaktörlübilgidir. ➣ Bilgideğeryaratmaküzereorganizevesistematizeolmuşenformasyondur. ➣ Bilgiyedayalıüretimilişkilerininşekillendirdiğiekonomibilgiekonomisidir. ➣ Sanayiekonomisininürünleribilgiekonomisininorganizasyonyapısıiçindeüretimedevameder. ➣ Gösterdiğiorganizasyonbiçiminedeniyle,bilgitoplumuağtoplumuveağekonomisiolarakad-landırılır.

BİLGİNİN TANıMı VE ÇEŞİTLERİBilgi toplumu ve bilgi ekonomisinin temel üretim faktörü bilgidir. Bilimsel bilgi doğruluğu, verili nes-

nel ve öznel koşullarda gerekli ve yeterli sayılan kanıtlarla temellendirilmiş önermeler biçiminde dile ge-tirilebilen bilinç içeriğidir.

Büyük Larousse göre bilgi; ➣ Çalışma,soruşturma,gözlemvedeneysonucundaeldeedilenyadaöğrenilenlerinbütünü ➣ Düşünmeakılyürütme,yargılamagibiişlemlersonucundaeldeedilendüşünselürün ➣ Belirlibiralandaöğrenilenlerintümü ➣ Birşeyvekimsehakkındaeldeedilenbilgiyadayapılanaçıklama

şeklinde geniş bir tanımlama yapar.Amrit Tiwanaya göre, konumuza uygun ve geniş tanım;

➣ Bilgiöğrenenlerinakıllarındandoğandeneyimler,değerlerbirleştirilmişenformasyonlar,uzman-laşmışiçeriklerveköklüsezgilerinakışkanbileşimlerininhayatageçirilmişbiçimidir.

➣ Bilgideğeryaratmaküzereorganizevesistematizeolmuşenformasyondur. ➣ Değer yaratanbilgi; her zamanaçık, yalın vemutlak olmak yerine karmaşık kısmen yapısal,

BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 2

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

22

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

kısmentemelsizveiçgüdüselolupinsanlarınbeyinlerindebulunur.Açık Bilgi: Çok az bir kısmı yazıya dökülerek veri tabanlarına, kitaplara, belgelere, sunumlara ge-

çen ve dijital ağlar üzerinden aktarılabilen bilgidir. Gerek arşivlerde yer alan enformatik bilgi (malumat) gerekse aktarılabilir bilimsel bilgidir.

Örtük (Gizil Bilende Yurtlanık) Bilgi: Kurumları oluşturan insanların karşılıklı ilişkileri ve yarattığı kurum kültürü ortamında insanların beyninde şekillenmiş olup orada kalan deneylere, sezgilere dayalı olan kişilere özgü organize bilgidir.

Örtük (Tacit) Bilgi: Kişinin kendi hüner ve becerileri olarak kendine ait olan ve kodlanıp kaydedile-mediği için aktarılamayan bilgi, ancak değer yaratma niteliğine sahip sistematize bilgidir.

➣ Kodlanamadığıiçinbaşkalarınaaktarılamayanbilgi,ancakilişkidegörerekyaşayarakusta-çırakilişkisindekazanılmaşansıolanbilgidir.

➣ Gizliyadabilendeyurtlanıkveonunhüneriolanorganizebilgidir.Değer yaratan bilgi oluşumu bir süreçtir. Bilgi neyin, niçinin, nasılın ve kimin bilgisini açığa çıkarma

süreçleri ve sentezleri içinde açık ve örtük bilgiye ulaşılır. ➣ NeİçinBilgi (Know-What):Olgularhakkındaki tümtemelbilgilerdir.Enformasyonolarakkabuledilenbilgilerbutürbilgilerdir.

➣ NiçininBilgisi(Know-Why):Bilimselbilgininkarşılığıdır.Bilgibazlıekonominintemelbilgiunsu-rudur.

➣ NasılınBilgisi(Know-How):Bazışeylerinyapılabilirliğineimkanverenvevarolanbilgibirikimidir.Hemaçıkhemdeörtükbilgininbileşimvekarışımıdır.

➣ KiminBilgisi(Know-Who):Özellikleüretimsürecindeortayaçıkacakaksaklığınveyaolumsuzluk-larınnasılgiderileceğiveyakimlertarafındanönleneceğineilişkindir.

Kurumlar açısından niçinin bilgisi (know why) ile nasılın bilgisi (know how) birlikte sentezlenerek da-ha üst veya daha yeni yaratılacak know how bilgiye doğru bir süreç devreye girer.

VERİDEN ÖRTÜK BİLGİyE UZANAN SÜREÇTemel Veriler → Sistematize (kullanılabilir hale gelir) edilir → Enformasyona dönüşme → Bilgi(İstatistiki rakamlar .

ve veriler ham veriler) Verileri enformasyona dönüştürücü yöntemle ilişkilendirme, sınıflandırma, hesaplama, düzeltme ve özetleme aşamaları içerir. ➣ Bilgi Yaratma Süreci:Örtükbilgininaçıkbilgiyedönüştürülmesiyanikişiyeözgübilginindışsal-laşmasısüreciylegerçekleşir.

➣ Kurumiçiyararlıolanbilgininaçığaçıkarılmasıiçinenformasyondışındagerekliolanörtükbilgiyesahipinsanlarileuygunkurumsalortamvebağlamdır.Buortam(JaponlarınBaolaraktanımla-dığı)pozitifsinerjikkültürelortamdır.

➣ Bilgi Sarmalı:Örtükveaçıkbilgininbuortamiçindebirbiriylekarşılıklıetkileşimilişkisindebirbi-rinedönüşmesidir.Busüreçşöyleişler;• Örtük Bilgiden Örtük Bilgiye Geçiş:Sosyalleşme:birkimseninörtükbilgisinibirbaşkasıylapaylaşmasıylagerçekleşir.ÖRN:Çırakların-ustalarınbilgileriniögrenmeleri.

• ÖrtükBilgidenAçıkBilgiyeGeçiş:Dışsallaşma:Ustaveuzmanlarınörtükbilgilerinintemellerinidiğerekipüyelerineaçıklayarakveyabunadayalıaçıklanabiliryöntemlergeliştirmeleridir.

• AçıkBilgidenÖrtükBilgiyeGeçiş:İçselleşme:Yeniaçıkbilgikurumveyaekipiçindepaylaşıl-dıkçabubilgibaşkalarıtarafındandaiçselleştirmeye,buyollakendiörtükbilgisinioluşturmaya,genişletmeyeveyaymayayönelikyenidenbağlantıkurulur.

• AçıkBilgidenAçıkBilgiyeGeçiş:Birleştirme:Birkimseaçıkbilgisininayrıayrıparçalarınıyenibirbütündebirleştirerekdahagenelveaçıkbilgiyeulaşılır.

Tiwana’ya göre bilgi öğrenme üzerindeki sürecindeki 3 temel adım; ➣ Bilginin edinimi: Enformasyonedinimindenfarklıolaraksezgilerinbecerilerinveilişkilerinyara-tılıpvegeliştirilmesinikapsar.Biruzmanlaşmasürecindekazanılandeneyimleoluşur.

23

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

➣ Bilgi paylaşımı:Zatenbilinenvevarolanbilgidüzeyinde,bunaihtiyaçduyanlaraaktarımısağ-lar.Çoğukurumuvarolanbilgibirikimiileyetinirkenyenilikçikurumlaryenihedeflerbelirleyerekniçininbilgisine(knowwhy)yönelir,vevarolanbilgibirikiminidahayukarılarataşımakister.Ekipçalışmasıkültürününyüksekolduğukurumlardakendiliğindengerçekleşir.Kurumiçivekurumdışıişbirliğinedayanır.Bilgininpaylaşımı,onunkullanımsürecinidevreyesokar.Erişilebilirolanbilgikullanımaaçılmıştır.

➣ Bilginin kullanımı:Bilişimteknolojilerininsağladığıortamvearaçlarlagerçekleşirerişilebilirolanbilgikullanımaaçılmıştır.

BİLGİNİN TEKNOLOJİDEN fARKıKurumların sermaye ve maddi ürün merkezli olmaktan çok bilgi merkezli olmaları, onların giderek in-

san sosyal ağ ve kültür merkezli örgütlenmelere yol açar. Başarı ve rekabet açısından dinamik belirleyi-ci unsur “bilgi”dir. Fark yaratıcı bilgi sosyal ağ paylaşımı ile etkin duruma gelir.

Bilgi ➣ Bilgisüratlediğergirdilerinyerineikameedilebilir. ➣ Belirsizlikortamındadoğrukararverebilmeksahipolduğumuzbilgidonanımınabağlıdır. ➣ Bilgiyenilikvedeğişimiçinfırsatsağlar. ➣ Bilgigüçtür,paylaşıldıkçaçoğalırvesinerjikyenilenmehızıartar. ➣ Açıkbilgibirikimiüretiminaltyapısınıveönkoşuluolanunsurdur. ➣ Akımdeğişkendir. ➣ Bilgideğeryaratıcıözelliğesahiptir. ➣ Bilgininkurumiçindekullanımı,mevcutteknolojikortamdabellibirakışveişleyişeodaklanmışinsanzihnininürünüdür.

➣ Bilgitoplumununyaratıcızihinlerientellektüelsermayeveyauzmanbilgiüreticileridir.

Teknoloji ➣ Teknolojikullanılabilirbilgininbelliamaçlariçinorganizeolmuşvebirikmişdurumudur. ➣ Açıkbilgininyöntemvealettesomutlaşarakbirikmişbiçimidir. ➣ Teknolojistokbirdonanımdır. ➣ Teknolojibilgiüretmeninönkoşuluolandonanımdır. ➣ Teknolojibirkısmıinsanbeynindevebirkısmıaletveedavattayurtkanlıkdurumadönüşmüşyolveyöntemlerintümüdür.

➣ Kurumlarda,enyeni teknolojiyedayalıüretim,üretimdeetkinliksağlayabilirvekaynaklaretkinkullanılabilir.

➣ Etkinlikvefarkyaratmakveönegeçmekyenidenbilgiüretimiilemümkünolabilir. ➣ Kurumlarınbaşarıverekabetyeteneğininartması,kurumiçiuzmanlıklarınvebilgininkurumdışıbilgiileentegreedilmesinigerektirir.Bilgivebilişimteknolojilerininuyumluveetkinkullanımıiledoğru uzmanlara, doğru zamanlama ile ulaşmak başarıyı arttırır. Rekabette kalıcı olmak içinkurumiçibilgiüretmesarmalınınsürekliyukarıtaşımasıgerekir.

BİLGİ EKONOMİSİNİN İÇERİK fARKıSanayi toplumunun kapitalist ve sosyalist ekonomileri fiziksel üretime odaklıyken bilgi ekonomisi bil-

gi üretimine odaklıdır. Üretim, mekanik teknoloji donanımına sahip alanlarda gerçekleşir.Bilgi ekonomisi: İnsana ait bilimsel, sistematik ve organize bilginin üretime, tüketime ve paylaşıma

uygulamasını konu alan faaliyet biçimi olarak tanımlanabilir. ➣ Üretimbeyingücünedayanır. ➣ Bilgiekonomisininbilgisi,üniversitelerde,teknoparklarda,Ar-Gemerkezlerindeveinternetağla-rındagerçekleşir.

➣ Bilgifizikiürünleriniçinesızarvefizikiürünlerinnitelik,dizayn,kaliteveözelliklerinideğiştirir. ➣ Refahıarttırmakiçinyenifikirvebilgiüretilmelidir. ➣ Kullandığımızherürününbilgiiçeriğigiderekasılparaödediğimizunsurolurkenürünlerinfizikikısmınaödenenönemsizleşiyor.

Tapscott’a göre, Bilgi ekonomisinin merkezi sektörü interaktif multimedya endüstrisidir.

BİLGİ EKONOMİSİ

24

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İnteraktif Multimedyanın 3 ayağı (Bilişim Sektörü) ➣ Bilgisayar;Donanım, Yazılım, bunlara yönelik hizmetler ➣ İletişim; Telefon, kablolu yayın, uydu, uydu telsizi ➣ İçerik; Kişisel tatmini sağlayan eğlence, yayıncılık, Enformasyonun sağlayıcılarından oluşur.

BİLGİ EKONOMİSİNİN ALT yAPıSı BİLGİ OTOyOLU = İLETİŞİM AğLARıBilgi bazlı bir ekonominin ön koşulu ve alt yapı donanımı, bilgi taşıyan ve aktaran ağ donanımlardır.

Bilgiyi işlemek, üretmek, toplamak, değerlendirmek, dağıtmak, aktarmak ve iletmek için oluşturulan ağ sistemleri bilişim ağları ve bilgi otoyollarını gündeme getirdi. Databankları Ar-Ge merkezlerini, kurum-ları ve insanları bilgisayar ağları yapılandıran internet ağları, bilgi ekonomisinin bilişim altyapısı ve bili-şim altyapı donanımlarıdır.

Günümüzde en ucuz ve hızlı iletişim araçlarının başında e-posta gelir. E-postanın kullanılabilir ol-ması yani aktarımını sağlayan Word Wide Web ağıdır. İnternet ağlarının ticari kullanımı ancak 1990’lı yıllarda gerçekleşti. İnternet ağlarının insanların ve ekonominin hizmetine girmesi ve bunun küresel bo-yutta gerçekleşmesi “dünyanın düz” olduğunu veya dünyanın bir “küresel köy’e dönüştüğü düşüncesi-ni gündeme taşıdı.

Bilgi çağı anlayışı içinde işletmeler yeniden yapılırken sadece maliyetlerini düşürmeye değil uzun dönemli pazar, vergi, gelir, ürün ve hizmet kalitesi ile müşteri memnuniyeti gibi dinamik rekabet gücünü belirleyen unsurları gözden kaçırmamak durumundadır. Kısa dönemli statik avantajları yerine, yenilikle-rin uzun dönemli stratejik rekabet avantajlarına odaklanması gerekir.

BİLGİ EKONOMİSİNİN ÖZELLİKLERİTapscott’a göre bilgi ekonomisinin temel özellikleri;

➣ Bilgitoplumununekonomisibilgiyedayanır. ➣ Bilgigiderekdiğerüretimfaktörleriniikameederekekonomininenbaşatüretimfaktörüolmuştur. ➣ Bilgiekonomisidijitaldir. ➣ Bilgiekonomisiağ’dayapılanır. ➣ Ağ yapılanması: Ürettiğibütünleşmekurumvebirimiçindesinerjiyaratırkenetkinlikveverimli-liğinanakaynağıolur.

➣ Bilgiekonomisiküreselbirekonomidir. ➣ Bilgiekonomisisanalbirekonomidir. ➣ Bilgiekonomisimolekülerbirekonomidir. ➣ Moleküler işleyiş:Herüyesikendialanıncauzmanolanorkestranıngüzeleserlerseslendirme-sinebenzer.

➣ Bilgiekonomisiaracısızbirekonomikyapılanmayayöneliktir. ➣ Bilgiekonomisikendiiçerisindebütünleşenbirekonomidir. ➣ Sanayiekonomisininmerkezisektörüimalatsanayidir.İmalatınsondönemdekilitsektörüotomo-tivdir. Bilgi toplumunun merkezi sektörü ise multimedyadır.

➣ Bilgiekonomisiüreticivetüketiciyibütünleştirir. ➣ Bilgi,hemüretirkenhemtüketirkenyenilenmesiningetirdiğiöğrenmesüreçlerininkarşılıklıakta-rımıüreticiiletüketiciyibirbirinedahabiryakınlaştırır.Tüketiciyiüretimsürecininbirparçasıvekonubirimidurumunagetirir.

➣ Bilgiekonomisihızlıişler. ➣ Bilgiekonomisiyenilikçibirekonomidir. ➣ Yenilikçiiçinyaratıcıkişileryetiştirenbireğitimsistemineihtiyaçvardır. ➣ Bilgiekonomisiyenisorunlaryaratanbirekonomidir. ➣ Bilgigücünündengesizkullanımıbilgierişim,kişiselyetenekveimkanlarınsorumsuzkullanımıile değişim ve yeniliklerden doğan yeni risklerin yarattığı güvenlik sorunları bilgi ekonomisineeşlikeder.

25

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ ÜRETİM STRATEJİLERİKurumların bilgiye odaklı olmaları ile bilgi sayesinde amaçları gerçekleştirmeye yönelik süreç odaklı

olmaları birlikte dikkate alınmalıdır. Bu durumda; riski en aza indirgemek, verimliliği arttırmak ve yenilik-çilik seçenekleri öne çıkar. Kurumda söz konusu olan amaçlar ve süreçler, bilgi üretimi;

➣ Riskazaltmakiçinvarolanbilgininkullanımı ➣ Verimlilikiçinbilgininkurumbütünündeyaygınlaştırılması ➣ Yenilikçilikiçinbilgiüretiminindesteklenmesiaşamalarınıiçerir:Bilgiüretiminidesteklemek,bilgiveyenilikvizyonubelirlemek,iletişimağınıoluşturmakbilgiçalışanlarınıhareketegeçirmekuy-gunortamoluşturmakvegenelbilgininküreselleşmesinisağlamaklagerçekleşir.

BİLGİ ÜRETİMİ → BİLGİNİN DESTEKLENMESİBilgi üretimi, öğrenmeye değer veren ve öğrenme arzusunun sürekli olduğu bir kültür ortamında ger-

çekleşir. Bilgi insan beyninde yurtlanmış durumdadır. Bilgi üretimi, bütüncül bir ortam ve süreçleri yara-tabilen kurumların işidir.

Bilgi üretimi, insan zihnini baskı altına alan zorlayıcı ortamlar yerine, onlara düşünce özgürlüğü ve-ren ortam ve iklimlerde gerçekleşir.

Bilgi üretiminin sürekli duruma dönüşmesi bilgi toplumunun eşitler arası yatay örgütlenme biçimi olan orkestra tipi yapılanma ve ortamlarda gerçekleşebilir. Sürekli bilgi üretimi yenilik anlamına gelir. Bil-gi üretiminin belirleyicileri Von Krogh ve diğerlerine göre 5 koşula dayalı olarak gerçekleşir;

➣ Bilgiyidesteklemekişibirvizyonolarakbenimsenmelidir. ➣ İletişimağıetkinyönetilmeli ➣ Buişiüstlenenbilgiişçileri(çalışmaekibi)hareketegeçirilmeli ➣ Uygunortamoluşturulmalı ➣ Üretilenyerelbilgiküreselleşmelidir.

Bilgi üretim sürecinin aşamalarıÖrtük bilginin Yeni bilgi konsepti Yeni bilgi konseptinin İlk örnek üretilmesi Bilgininpaylaşılması doğrulanması yayılması

➣ Kurumiçindekiiyiilişkilerinyarattığıgüvenortamısayesindekişiselveörgütselengellerortadankaldırılabilir.Kurumiçindekietkiniletişim,bilgiüretimsürecinintümaşamalarıiçinönemlidir.

➣ Bilgi üretimini destekleyici bir ortamın varlığı bilgiyi destekleyenmerkezi unsurdur.Uygun birortamastratejiileuyumunbirlikteliğibilgiüretiminihayatageçirir.

Sosyal Sermaye Olarak Bilgi Üretici EkipSosyal sermaye olarak bilgi üretici ekip akışkan bir kaynaktır. Günümüzde bilgi üretimi kişisel olmak-

tan çok bilgi ekiplerinin işidir. Yenilikçi bilgi ekibinin oluşması, örtük bilgilerin paylaşılması ile devreye gi-rer, belli bir süreç içinde yüz yüze etkileşim içinde şekillenerek kendi ortak dil norm ve değerde sistemi-ni yani grup kültürünü oluşturur.

Bilgi Yönetiminin Kısıtlarıİnsan merkezli kısıtlar ötesinde, örgütsel ve kurumsal kısıtlar bulunur.İnsani Kısıtlar

➣ İnsanlarınyenibilgiyikabullenmektedirençlerivardır ➣ İnsanınolayveolgularıanlamlandırılmasıvealgılaması“benzeşim”süreciüzerindengerçekleşir.Ancakalışılmışındışındabiryenidurumalışılmışvebilinençözümlerizorasokar

➣ Yenigirdiyebağlıalgıuyumsürecinedönüşür.Uyumsürecininzorluğuinsanıtedirgineder.

Organizasyonel Kısıtlarİnsanların inanç ve bilgilerini gerekçelendirmelerinin önündeki engeller;

➣ Kabuledilebilirbirdilkullanmazorunluluğu ➣ Kuruluştadahaönceyaşanmışdurumlar ➣ Yürürlüktekiprosedürler ➣ Şirketparadigması,yenibilginindevreyegirmesindeenbüyükengelkurumparadigmasındankaynaklanır.Mevcut paradigmaya uygun bilgi ve fikirler kolayca kabul görürken yeni bilgi isekuşkuilekarşılanır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

26

Bilgi üretiminde karşılaşılan kısıt ve engelleri aşmada şunlara önem verilmelidir; ➣ Bilgi üretiminin desteklenmesi için sadece enformasyona değil, örtük bilginin açığa çıkarılmasüreçlerinefırsattanınmasıylabilgiüretimininözüneilişkinnitelikolarakdikkatealınmışolur.

➣ Bilgibakışaçısınaveortamagöredeğişir.Gözlemölçeğideğiştikçebilgidedeğişir. ➣ Bilgiüretimi,bilimolmaktançoksanattır.Bilgiekipleri,bilgiüretimsanatındanortaklaşaçalışırlar.

Bilgi Üretiminde Uygun Ortam YaratmakBilgi üretimi için gerekli ortam sinerjik ortamdır. Japonlar bilgi üretimini destekleyici özene sahip ve

karşılıklı güven veren ortama “ba” adı verir.Ekibin etkin biçimde süreçleri yaşaması için gerekli olan aşamalar;

➣ Bilgivizyonugözdengeçirilmeli ➣ Örtükbilgininkaynaklarıbelirlenmeli(müşteriler,tedarikçiler,stratejiliortaklarvb.) ➣ Örtükbilgininvizyonaetkişansıveilişkilikaynaklaraerişebilirliğibelirlenmeli ➣ Örtükbilgininkaynağıileözenlibirilişkikurulmalı ➣ Kaynaklarileortakzeminoluşturulmalı ➣ Kaynaklarlaözenliilişkiveortakdeneyimdefalarcagözdengeçirilmeli ➣ İşbirliğisürecininsonuçlarıdeğerlendirilmelidir.

Özenli bir ortam yaratarak bilgi üretiminin desteklenmesi için ekipte ve kurumda; ➣ Güvenyaratması ➣ Aktifempatininartırılmasına ➣ Karşılıklıyardımdavranışınıniçselleştirilip,yerleşmesine ➣ Yargılamadaölçülüdavranmaya ➣ Cesaretlendirmeveteşviketmeye ➣ Üstyönetiminözenliveakıllıbiryolgöstericiliğineihtiyaçgösterir.

Bilgi Ekonomisinde İşletme OrganizasyonuBilgi toplumunda işletmelerin başarılı olabilmesi, dinamik avantajların devreye sokulabilmesi için

kendi vizyon ve misyonlarını yenilikçi unsurlar üzerine oturtması gerekir. Bilgi ekonomisi tüketim odak-lı ve tüketicinin yönlendirildiği bir ekonomidir. Bilgi ekonomisinde başarı hız ve kaliteyi öne çıkaran ye-nilikçilikle mümkün olur.

İşletmeler aynı anda hem Japonların kaizen (sürekli iyileşme) hem de buluşçuluk ile yeniliklere odaklaması gerekir. Bilgi çağında şirketler; hiyerarşik örgütlenme yapısı yerine orkestrasyona fırsat ve-ren, uzman çalışanların yoğun işbirliğine dayalı yatay örgütleme yapısına sahip olması gerekir.

Bilgi ekonomisinde işletmeler karmaşık süreçle kararlı ilerleyebilmek için net bir yenilikçi stratejiye, ağ bağlantısı içindeki işbirliği ve iletişime, yatay örgütlenme içinde ortak kültürle sağlanan güvene, sü-rekli bilimsel bilgiyi öğrenmeye ihtiyaç duyarlar. Böylesi bir işleyişin merkezinde de iletişim, bilişim ve in-ternet ağları yer alır.

Bilgi Ekonomisinin Stratejik Öncelikleri ➣ Bilgiekonomisineuygunortamveyapılanmayaratmak ➣ Bilgitoplumundaeğitim,öğrenmeodaklıveyaşamboyusürecekbiretkinliktir. ➣ Bilgiekonomisiiçinbeşerisermaye(entellektüelsermaye)oluşturmak.Bilgitoplumundaeğitimöğrenmeodaklıveyaşamboyusürecekbiretkinliktir.

➣ Ulusalbilişim-enformasyonaltyapısıoluşturmak. ➣ Güçlüveetkinaynızamandaküreselbağlantılıulusalyenilik,sistemioluşturmak.

27

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

AÇIKLAMALI SORULAR

çıkmıŞ soru 2013-ArA sınAv

1. Aşağıdakilerden hangisi bilginin tanımla-rından biri değildir?

A) Çalışma, soruşturma, gözlem ve deney sonucunda elde edilen ya da öğrenilen-lerin bütünüdür.

B) Değer yaratmak üzere organize olmuş sistematik olmayan enformasyondur.

C) Düşünme, akıl yürütme, yargılama gibi işlemler sonucunda elde edilen düşünsel üründür.

D) Bir şey ve kimse hakkında elde edilen bil-gi ya da yapılan açıklamadır.

E) Belirli bir alanda öğrenilenlerin tümüdür.

AÇIKLAMABilgi değer yaratmak üzere organize ve sistemati-ze olmuş enformasyondur.

YANIT: B

2. Açık ve örtük bilgi dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Açık bilgi, arşivlerde yer alan enformatik bilgidir

B) Açık bilgi, aktarılabilir ancak bilimsel ol-mayan bilgidir.

C) Örtük bilgi, kodlanamaz.D) Örtük bilgi, doğrudan aktarılamaz.E) Örtük bilgi, bilenin hüneridir.

AÇIKLAMA• Açık bilgi, aktarılabilir bilimsel bilgidir.• Açık bilgi, arşivlerde yer alan enformatik bilgi-

dir.• Örtük bilgi, kodlanamaz.• Örtük bilgi, doğrudan aktarılamaz.• Örtük bilgi, bilenin hüneridir.

YANIT: B

3. Bilgi yaratma süreci aşağıdakilerden han-gisi ile tam olarak ifade edilir?

A) Sinyallerin toplanmasıB) Verilerin enformasyona dönüştürülmesiC) Enformasyonların kişiselleştirilmesiD) Örtük bilginin açık bilgiye dönüştürülmesiE) Açık bilginin anlamlı sinyallere dönüştü-

rülmesi

AÇIKLAMABilgi yaratma süreci, örtük bilginin açık bilgiye dö-nüştürülmesi, yani kişiye özgü bilginin dışsallaş-ması süreciyle gerçekleşir.

YANIT: D

4. Örtük ve açık bilginin uygun pozitif siner-jik kültürel ortam içinde birbiriyle karşılık-lı etkileşim ilişkisinde birbirine dönüşme-si olarak ifade edilen kavram aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Bilgi edinimiB) Bilgi paylaşımıC) Bilgi yapılanmasıD) Bilgi sunumuE) Bilgi sarmalı

AÇIKLAMABilgi sarmalının süreçleri şöyledir;• Örtük bilgiden örtük bilgiye geçiş (sosyalleş-

me)• Örtük bilgiden açık bilgjye geçiş (Dışsallama)• Açık bilgiden örtük bilgiye geçiş (İçselleme)• Açık bilgiden açık bilgiye geçiş (Birleştirme)

YANIT: E

çıkmıŞ soru 2014-ArA sınAv

5. Bilgi bazlı ekonominin temel bilgi unsuru aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nasılın bilgisiB) Açık bilgiC) Niçinin bilgisiD) sistematik bilgiE) Teknolojik bilgi

AÇIKLAMANiçinin bilgisi (Know-why) bilimsel bilginin karşılı-ğıdır. Bilgi bazlı ekonominin temel bilgi unsurudur.

YANIT: C

BİLGİ EKONOMİSİ

28

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. Aşağıda bilgi hakkındaki ifadelerden han-gisi yanlıştır?

A) Bilgi, süratle diğer girdilerin yerine ikame edilebilir.

B) Belirsizlik ortamında bilgi donanımı önemsizdir.

C) Bilgi yenilik ve değişim için fırsat sağlar.D) Bilgi güçtür, paylaşıldıkça çoğalır ve si-

nerjik etkileşimle yenilenme hızı artar.E) Rekabette kalıcı olmak için, kurum içi bil-

gi üretme sarmalının sürekli yukarı taşın-ması gerekir.

AÇIKLAMABilgi, süratle diğer girdilerin yerine ikame edilebi-lir. Belirsizlik ortamında bilgi donanımı önemlidir. Bilgi yenilik ve değişim için fırsat sağlar. Bilgi güç-tür, paylaşıldıkça çoğalır ve sinerjik etkileşimle ye-nilenme hızı artar. Rekabette kalıcı olmak için, ku-rum içi bilgi üretme sarmalının sürekli yukarı taşın-ması gerekir.

YANIT: B

7. Bilgi ekonomisinin özellikleri dikkate alın-dığında aşağıdakilerden hangisi yanlış-tır?

A) Bilgi ekonomisi sanal bir ekonomidir.B) Bilgi ekonomisi moleküler bir ekonomidir.C) Bilgi ekonomisi üretici ve tüketiciyi ayrış-

tırır.D) Bilgi ekonomisi aracısız bir ekonomik ya-

pılanmaya yöneliktir.E) Bilgi ekonomisi kendi içerisinde bütünle-

şen bir ekonomidir.

AÇIKLAMA• Bilgi Ekonomisi üretici ve tüketiciyi bütünleştiir.• Bilgi ekonomisi sanal bir ekonomidir.• Bilgi ekonomisi moleküler bir ekonomidir.• Bilgi ekonomisi aracısız bir ekonomik yapılan-

maya yöneliktir.• Bilgi ekonomisi kendi içerisinde bütünleşen bir

ekonomidir.YANIT: C

8. Bilgi ekonomisinde verimlilik arttırma-yı amacındaki bir kurum aşağıdakilerden hangisini uygular?

A) Veri depolama, sistem ve denetimlerine ağırlık verir.

B) Sermaye stokunu arttırarak istihdamı art-tırır.

C) En iyi deneyim ve uygulamaları kurumda yaygınlaştırır.

D) Kurum yeni bilgi üretiminin desteklenme-sine yönelir.

E) Bilgi üretimine geçici süre ile ara verilir.

AÇIKLAMABilgi ekonomisinde verimliliği arttırmayı amaçla-yan kurum, en iyi deneyim ve uygulamaları kurum-da yaygınlaştırır.

YANIT: C

9. Bilgi üretimi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Öğrenmeye değer veren ve öğrenme arzusunun sürekli olduğu bir kültür orta-mında gerçekleşir.

B) İnsan beyninde yurtlanmış durumdadır.C) Nihai olarak belli konulara odaklanmış

insanların interaktif etkileşimli beyin ve zihin süreçlerinin sonucunda şekillenir.

D) Bütüncül bir ortam ve süreçleri yaratabi-len kurumların işidir.

E) Bilgi üretimi sanayi toplumlarının hiyerar-şik yapısı içinde gerçekleşir.

AÇIKLAMABilgi üretimi insan zihnini baskı altına alan zorlayı-cı ortamlar yerine onlara düşünce özgürlüğü veren ortam ve iklimlerde gerçekleşir.

YANIT: E

29

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

10. Aşağıdakilerden hangisi bilgi üretiminin sürekli duruma dönüşmesi için gerekli olan ortamdır?

A) Hiyerarşik yapılarB) Orkestra tipi yapılanmaC) Eşitler arası dikey örgütlemeD) Moleküler işleyiş yapılarındaE) İnteraktif multimedya

AÇIKLAMABilgi üretiminin sürekli duruma dönüşmesi bilgi toplumunun eşitlerarası yatay örgütlenme biçimi olan orkestra tipi yapılanma ve ortamlarda gerçek-leşir.

YANIT: B

11. Aşağıdakilerden hangisi bilgi üretim süre-cinin aşamalarından biri değildir?

A) Örtük bilginin paylaşılmasıB) Yeni bilgi konseptinin üretilmesiC) Yeni bilgi konseptinin gerekçelendirilmesiD) Bilginin yayılmasıE) Bilginin kullanılması

AÇIKLAMABilginin kullanılması, bilgi üretim sürecinin aşama-larından biri değildir.

YANIT: E

12. Yeni bilginin devreye girmesinde en bü-yük engel aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeni bilgiye karşı gösterilen dirençB) Kabul edilebilir bir dil kullanma zorunluluğuC) Kuruluşta daha önce yaşanmış durumlarD) Yürürlükteki prosedürlerE) Şirket paradigması

AÇIKLAMAYeni bilginin devreye girmesinde en büyük engel, kurum paradigmasından kaynaklanır. Mevcut pa-radigmaya uygun bilgi ve fikirler kolayca kabul gö-rürken yeni bilgi ise kuşku ile karşılanır.

YANIT: E

13. Japonlar, bilgi üretimini destekleyici öze-ne sahip ve karşılıklı güven veren ortama ne ad verir?

A) Ba B) Ka C) LaD) Sa E) Ta

AÇIKLAMAJaponlar, bilgi üretimini destekleyici özene sahip ve karşılıklı güven veren ortama “ba” adını verir.

YANIT: A

14. Aşağıdakilerden hangisi bilgi üretimin-de karşılaşılan kısıt ve engelleri aşmada önemli değildir?A) Sadece enformasyona değil örtük bilgi-

nin açığa çıkarılma süreçlerinede fırsat verilmelidir.

B) Bilgi bakış açısına ve ortama göre deği-şir.

C) Gözlem ölçeği değiştikçe bilgide değişir.D) Örtük bilgi önemsizdir.E) Bilgi üretimi bilim olmaktan çok sanattır.

AÇIKLAMABilgi üretiminde karşılaşılan kısıt ve engelleri aş-mada;• Sadece enformasyona değil örtük bilginin açı-

ğa çıkarılma süreçlerinede fırsat verilmelidir.• Bilgi bakış açısına ve ortama göre değişir.• Gözlem ölçeği değiştikçe bilgide değişir.• Bilgi üretimi bilim olmaktan çok sanattır.

YANIT: D

15. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomi-sinde işletme organizasyonu için gerek-li değildir?

A) Kendi misyon ve vizyonunu yenilikçi un-surlar üzerine oturmalıdır.

B) Orkestrasyona fırsat veren yatay örgüt-lenme yapısına sahip olmalıdır.

C) Ağ bağlantısı içindeki işbirliği ve güvene sahip olmaldır.

D) Sürekli bilimsel bilgiyi öğrenmeyeE) Hiyerarşik örgüt yapısına sahip olmalıdır.

AÇIKLAMAHiyerarşik örgüt yapısına sahip olmak, bilgi eko-nomisinde işletme organizasyonu için gerekli de-ğildir.

YANIT: E

BİLGİ EKONOMİSİ

30

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Bilgi hakkında aşağıda verilenlerden han-gisi yanlıştır?

A) Bilgi ve enformasyon farklı kavramlardır.B) Bilgi hayata geçirilmiş enformasyondur.C) Bilgi akım, enformasyon ise stok bir bü-

yüklüktür.D) Bilgi, değer yaratmak üzere organize ve

sistematize olmuş enformasyondur.E) Bilgi açık ve örtük olmak üzere iki katego-

riye ayrılır.

2. Örtük bilgi hakkında aşağıdakilerden han-gisi yanlıştır?

A) Örtük bilgi, kodlanamaz.B) Örtük bilgi, doğrudan aktarılamaz.C) Örtük bilgi, usta-çırak ilişkisinde kazanıl-

ma şansı olan bilgidir.D) Örtük bilgi, gizil olmayan bilgidir.E) Örtük bilgi, bilenin hüneridir.

3. Değer yaratan bir bilgi oluşumu sürecin-de aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?

A) Ne için BilgiB) Niçinin BilgisiC) Nasılın BilgisiD) Nerenin BilgisiE) Kimin Bilgisi

4. Veriden örtük bilgiye uzanan süreçte aşa-ğıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sinyaller, duyumlar ve işaretler derlenip istatistikî rakamlar ve verilere dönüşürler.

B) Verilerin azlığı kadar aşırı olması da so-run yaratır.

C) Verilerin enformasyona dönüştürülmesi gerekir.

D) Bilgi yaratma süreci, örtük bilginin açık bilgiye dönüştürülmesidir.

E) Bilgilerin toplamı setine enformasyon adı

verilir.

5. Verileri enformasyona dönüştürücü yön-temler aşağıdaki aşamalardan hangisini içermez?

A) AyrıştırmaB) SınıflandırmaC) HesaplamaD) DüzeltmeE) Özetleme

6. I. Bilgi yaratma süreci, örtük bilginin açık bilgiye dönüştürülmesidir.

II. Örtük bilgi, usta-çırak ilişkisinde kazanıl-ma şansı olan bilgidir.

III. Bilgi ekonomisinde temel üretim faktörü bilgidir.

Yukarıda bilgi hakkında söylenenlerden hangisi doğrudur?

A) Yalnız IB) I, II ve IIIC) Yalnız IIID) I ve IIE) Yalnız II

7. I. Bilginin edinimi, II. Bilginin paylaşımı, III. Bilginin kullanımı, Yukarıdakilerden hangisi Tiwana’ya göre

bilgi ve öğrenme sürecinde temel adımlar arasında bulunur?

A) Yalnız IB) I, II ve IIIC) Yalnız IIID) I ve IIE) Yalnız II

8. I. Erişilebilir olan bilgi kullanıma açılmıştır. II. Kurumlar için örtük bilgi birikimi nihai he-

deftir. III. Bilginin kullanımı, bilgisayar ağları, web

siteleri ve telefon ile gerçekleşir. Bilgi öğrenme sürecine ilişkin aşağıdaki-

lerden hangisi doğrudur?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) I ve IIIE) I, II ve III

31

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Diğer üretim faktörlerini ikame ederek ekonominin en başat üretim faktörü aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) TeknolojiB) EmekC) SermayeD) İnternetE) Bilgi

10. I. Riski en aza indirgemek II. Maliyeti arttırmak III. Yenilikçilik IV. Verimliliği artırmak Bilgi üretim sürecini belirleme aşama-

sındaki bir kurum yukarıdaki amaçlardan hangisini belirleyebilir?A) Yalnız IB) I, III ve IVC) Yalnız IIID) I ve IVE) Yalnız II

11. I. Etkin iletişim II. Sinerji III. Güven ortamı IV. Ortak vizyon Yukarıdakilerden hangisi bilgi üretimi için

önemli etkenlerden biridir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve II E) I, III ve IV

12. Bilgi ekonomisinin temel çıktısı “bilgi” ise, temel girdisi olan sosyal sermaye aşağı-dakilerden hangisidir?A) Sermaye sahipleriB) Toprak sahipleriC) Bilgi üretici ekipD) Teknoloji sahipleriE) Kar amacı gütmeyen kuruluşlar

13. “Kaizen” ne demektir?

A) Sürekli iyileşmeB) Sürekli modernleşmeC) Sürekli personelD) Sürekli tüketimE) Sürekli üretim

14. I. Japonların kaizen II. Buluşçuluk ile yeniliklere odaklanması III. Sermaye tasarrufu Yukarıdakilerden hangisi bilgi ekonomi-

sindeki işletmelerin rekabeti için gerekli unsurlardan biridir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve II E) I, II ve III

15. I. Bilgi ekonomisi için beşerî sermaye (en-telektüel sermaye) oluşturmak,

II. Ulusal bilişim-enformasyon altyapısı oluşturmak,

III. Güçlü ve etkin, aynı zamanda küresel bağlantılı ulusal yenilik sistemi oluştur-mak,

Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin stratejik öncelikleri arasında yer alır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve II E) I, II ve III

BİLGİ EKONOMİSİ

32

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. C Bilgi stok, enformasyon ise akım bir bü-yüklüktür.

2. D • Örtük bilgi, gizil bilgidir. • Örtük bilgi, kodlanamaz.• Örtük bilgi, usta-çırak ilişkisinde kazanıl-

ma şansı olan bilgidir.• Örtük bilgi, doğrudan aktarılamaz.• Örtük bilgi, bilenin hüneridir.

3. D Ne için Bilgi, Niçinin Bilgisi, Nasılın Bilgisi ve Kimin Bilgisi soruları değer yaratan bir bilgi oluşumu sürecinde bulunurken, bu süreçte Nerenin Bilgisi şeklinde bir soru kalıbı bulunmamaktadır.

4. E Sinyaller, duyumlar ve işaretler derlenip istatistikî rakamlar ve verilere dönüşürler. Verilerin azlığı kadar aşırı olması da so-run yaratır. Verilerin enformasyona dö-nüştürülmesi gerekir. Bilgi yaratma süre-ci, örtük bilginin açık bilgiye dönüştürül-mesidir.

5. A Verileri enformasyona dönüştürücü yön-temler; ilişkilendirme, sınıflandırma, he-saplama, düzeltme ve özetleme aşama-larını içerir.

6. B Bilgi yaratma süreci, örtük bilginin açık bilgiye dönüştürülmesidir. Örtük bilgi, us-ta-çırak ilişkisinde kazanılma şansı olan bilgidir. Bilgi ekonomisinde temel üretim faktörü bilgidir.

7. B Tiwana’ya göre bilgi ve öğrenme sürecin-de üç temel adım: Bilginin edinimi, payla-şımı ve kullanımıdır.

8. D Bilginin paylaşımı, onun kullanım süre-cinin devreye sokar. Erişilebilir olan bil-gi kullanıma açılmıştır. Bilginin kullanımı, bilişim teknolojilerinin sağladığı ortam ve araçlarla gerçekleşir. Başta bilgisayar ağları, web siteleri ve telefon gelir.

9. E Bilgi Ekonomisi “Dijital”dir. Bilgi Ekonomi-si, Ağ’da Yapılanır. Bilgi Ekonomisi Kü-resel Bir Ekonomidir.

10. B Bilgi üretim sürecini belirleme aşamasın-daki bir kurum için riski en aza indirge-mek, verimliliği artırmak ve yenilikçilik üç ayrı seçenek olarak öne çıkar.

11. E Kurum içindeki iyi ilişkilerin yarattığı gü-ven ortamı sayesinde kişisel ve örgütsel engeller ortadan kaldırılabilir. Kurum için-deki etkin iletişim, bilgi üretim sürecinin tüm aşamaları için önemlidir. Ortak viz-yon, kuruluş üyelerinin, yaratılan konsep-tin daha etkin biçimde ortaya konup ger-çekleştirilmesinde etkendir.

12. C Bilgi üretici ekip bir “sosyal sermaye” ola-rak bilgi üretimini sürdürebilir.

13. A Kaizen, sürekli iyileşme demektir.

14. D Bilgi ekonomisinde rekabet, yalnızca ra-kipten değil, her yerden gelir.

Bilgi ekonomisinin işletmelerin rekabeti için gerekenler;

• Japonların kaizen • Buluşçuluk ile yeniliklere odaklanma

15. E Bilgi ekonomisinin stratejik öncelikleri;• Bilgi ekonomisi uygun ortam ve yapılan-

ma yaratmak,• Bilgi ekonomisi için beşerî sermaye (en-

telektüel sermaye) oluşturmak,• Ulusal bilişim-enformasyon altyapısı

oluşturmak,• Güçlü ve etkin, aynı zamanda küresel

bağlantılı ulusal yenilik sistemi oluştur-mak

33

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Bilgi ekonomisinin ulusal gelir için-deki payına, bilgi sektörünün istihdamdaki payına Porat ve OECD’nin analizlerine dikkat ediniz.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

5 1 - 2

BİLGİ SEKTÖRÜNÜN ÜRETİMDEKİ PAyıNıN HESAPLANMASıBilgi ekonomisinin ulusal gelir içindeki payı iki farklı yöntemle belirlenir.İlk Yöntem

➣ FritzMachluptarafındangeliştirilmiş(1962) ➣ Bilgiekonomisininsınırlarıçizilmiştir. ➣ BilgiekonomisininABD’ninGSYİH’nakatkısıhesaplanmayaçalışmıştır.

İkinci Yöntem ➣ MarcUriPorattarafındangeliştirilmiştir.(1977) ➣ Bilgisektörükavramınıkullanmıştır. ➣ BusektörünABD’ninGSYİH’sıiçindekipayıhesaplanmıştır.

BİLGİ ENDÜSTRİSİNİN ÜRETİMDEKİ PAyı

Machlup’a göre; ➣ UlusalGelirHesabıSisteminiyenidenyapılandırarakhesaplamalarısağlamıştır. ➣ Gayrisafimillihasılanınölçüsünihaitalebikullanmıştır.

Machlup’a göre;Bilgi: Birey tarafından bilinen herşeydir.Bilgi üretimi: Birisinin daha önce bilmediği birşeyi öğrenme faaliyetidir.Bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetleri;

➣ Eğitim ➣ Araştırma-Geliştirme(AR-GE) ➣ İletişimmedyası ➣ Bilgimakineleri ➣ Bilgihizmetleri

Eğitim ➣ MachlupEğitimfaaliyetlerini“okuliçi”eğitimve“okuldışı”eğitimolarakayırır. ➣ Toplameğitimharcamaları;okulöncesieğitim,ilkveortaöğretim,yüksekokulveüniversiteeği-timi,kiliseeğitimi,askerieğitim,firmalarıneğitimfaaliyetleri,federalhükümetineğitimfaaliyetlerivekamukütüphaneleriiçinyapılanharcamalardanoluşmaktadır.

Araştırma ve GeliştirmeAr-Ge harcamaları üç alt unsurdan oluşmaktadır.

➣ Temel Araştırma: Pratik ve uygulanabilen bilgilerin dayanacağı, temel bilgiyi oluşturmak içinyapılangenişvekapsamlıaraştırmalardır.• Temelaraştırmalarınfederalhükümet,sanayisektörü,üniversitelerilekârdışıkurumlartara-fındanyapıldığıvefinanseedildiğiortayaçıkmıştır.

➣ Uygulamalı Araştırma: Direktolarakuygulanabilenbilgiüretenaraştırmalardır. ➣ Geliştirme:Tüketicilerinkullanabileceğinihaibirürüneyolaçanuygulamalıaraştırmalardır.

BİLGİ EKONOMİSİNİN ÖLÇÜLMESİ 3

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

34

İletişim Medyası ➣ Kitaplar,dergiler,gazetelerbaştaolmaküzeretümbasılıeserler ➣ Fotoğrafçılıkvestenografi ➣ Tiyatrovesinema ➣ Radyo,televizyonvekablolutelevizyondadahilolmaküzereyayıncılık ➣ Reklam ➣ Telefon,telgrafvepostahizmetleri ➣ Toplantıvekongreler

Bilgi Makineleriİletişim sektöründe kullanılan çeşitli teçhizata yapılan yatırımlar, iletişim araçlarına yapılan harcama-

lar, ölçüm ve kontrol araçlarının satış gelirleri, bilgisayarlar ile iş yerlerinde kullanılan daktilo ve hesap makineleri gibi techizatın satış gelirleri bu grupta yer alan kalemlerdir.

Bilgi HizmetleriProfesyonel bilgi hizmetleri, finansal hizmetler, toptan ticaret, bilgi ve veri işleme, diğer bilgi hizmet-

leri ve kamu sektörü bilgi hizmetlerinden oluşmaktadır.

BİLGİ SEKTÖRÜNÜN ÜRETİMDEKİ PAyıMarc Uri Porat bilgi sektörünün üretimdeki payını hesaplamıştır. Porat, bilgi ekonomisini ölçerken

Machlup tarafından yapılan çalışmalardan esinlenmiştir. ➣ UlusalGelirHesabıSisteminikullanmıştır. ➣ Gayrisafimillihasılanınölçüsükatmadeğerdir. ➣ Bilgisektörünübirinci (üretim)bilgisektörüve ikinci (tüketim)bilgi sektörüolmaküzere ikialtsektöreayırmıştır.

Machlup ise bilgi endüstrisinin üretimdeki payını hesaplamıştır. ➣ UlusalGelirHesabısisteminiyenidenyapılandırarakhesaplamalarıgerçekleştirmiştir. ➣ Gayrisafimillihasılanınölçüsünihaitalebinkullanımıdır. ➣ Birinci (üretim) bilgi sektörü: Piyasadaalışverişiyapılanbilgimallarıvehizmetleriniüretenfirmalardan oluşan sektördür. Bilgi sektörünün ABD’nin gayri safi milli hasılası içindeki payı1929’da%8iken,1967’de%25,1’eyükselmiştir.

Porat, birinci bilgi sektörünü sekiz alt endüstriye ayırmıştır:Bunlar:

➣ Bilgiüretimivebuluşendüstrileri ➣ Bilgidağıtımıvehaberleşmeendüstrileri ➣ Riskyönetimiendüstrileri ➣ Araştırmavekoordinasyonendüstrileri ➣ Bilgiişlemevedağıtımhizmetleri ➣ Bilgimalıendüstrileri ➣ Çeşitlikamufaaliyetleri ➣ Bilgisektörünüdestekleyicihizmetler ➣ İkinci (tüketim) bilgi sektörü:Piyasadadeğişimekonuolmayan,kamukurumlarıvebilgisektö-ründefaaliyetgöstermeyenfirmalartarafındaniçtüketimdekullanmakamacıylaüretilenbilgileriifadeetmektedir.

1970’li yıllarda bilgi sektörünün ekonomideki payını belirlemeye çalışan başka bir yazar Daniel Bell’dir. Bell’e göre, bilgi üretiminin toplam üretim içindeki payını belirlemek amacıyla yapılacak bir he-saplama; araştırma, yükseköğretim ve zihni bir mülkiyet olarak bilgi üretimiyle sınırlı olmalıdır. Bell, bilgi sektörünün üretimdeki payını topluca hesaplama yoluna gitmeden tek tek unsurların ulusal üretim için-deki payını belirlemiştir.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

35

Bilgi Üretimi ve Meslek YapısıBilgi üretimi yapan mesleklerin belirlenmesi ve bu mesleklerde istihdam edilenlerin toplam istihdam

içindeki paylarının hesaplanması gerekir.Bilgi sektörünün istihdamdaki payını belirlemeye yönelik ilk çalışma, Machlup tarafından yapılmış-

tır. Machlup beş meslek grubundaki işgücünü bilgi üreten ve bilgi üretmeyen olmak üzere iki gruba ayır-mıştır. Bilgi üreten meslekler;

➣ Meslekiveteknikpersonel ➣ Müteşebbis,direktör,üstkademeyöneticileri

Bilgi Sektörünün İstihdamdaki PayıABD’de istihdam edilen işgücünü tarım, sanayi, hizmetler ve bilgi olmak üzere dört sektörde topla-

mıştır. Machlup ve Porat’ın analizleri esas olarak ABD ekonomisi ile ilgilidir. Ülkelerarasında karşılaştır-ma yapılmasına olanak tanıyan ilk çalışma OECD tarafından yapılmıştır. (1981)

PORAT’ıN ANALİZLERİNDE yER ALAN BİLGİ İŞÇİLERİ

Ana Grup Ana Gruplarda İstihdam EdilenlerBilgi üreticileri • Bilimsel ve teknik elemanlar

• Özel bilgi hizmetlerinde çalışanlarBilgi dağıtıcıları • Eğitimciler

• Kamu sektörü bilgi dağıtıcıları• İletişim personeli

Piyasa araştırması ve koordinasyon uz-manları

• Bilgi toplayıcılar• Araştırma ve koordinasyon uzmanları• Planlama ve kontrol elemanları

Bilgi işlemciler • Elektronik temele dayalı olmayan bilgi işleme araçlarını kullananlar• Elektronik temele dayalı bilgi işleme araçlarını kullananlar

Bilgi makinesi işçileri • Elektronik olmayan makine operatörleri• Elektronik makine operatörleri• Telekomünikasyon işçileri

OEcD’yE GÖRE BİLGİyE DAyALı MESLEKLERİN SıNıfLANDıRıLMASı

Meslek Grubu MesleklerBilgi üreticileri Bilimsel ve teknik elemanlar, piyasa araştırması ve koordinasyon uzman-

ları, bilgi toplayanlar, danışmanlık hizmetleriBilgi işlemciler İdari ve yönetimsel süreç kontrolü ve danışmanlığı, büro personeliBilgi dağıtıcılar Eğitimciler ve iletişim işçileriBilgi altyapısı ile ilgili meslekler

Bilgi makinelerini kullanan işçiler, posta ve telekomünikasyon işçileri

Bell ise sadece bilim adamları ile mühendislerden oluşan iki meslek grubunu ele almıştır. Ve bilim adamları ile mühendislerin dağılımını üç temel sınıflamaya dayanarak belirlemiştir. Bunlar; bilim alanı, sektör ve fonksiyon itibariyle yapılan sınıflamalardır.

Bilgi sektörünün istihdamdaki payını ölçmeye yönelik başka bir çalışma, Japonya ile ilgili olup 1982 yılında Uno tarafından yapılmıştır.

Uno’ya göre bilgi sektörü şu meslek gruplarından oluşmalıdır: ➣ Araştırmacılar,mühendislerveteknisyenlerdahilolmaküzerefenbilimlerindeçalışanlar ➣ Sosyalbilimlerdeçalışanlar ➣ Öğretmenler ➣ Tıpuzmanları ➣ Sanatçılar,yazarlar,muhabirler,editörler,tasarımcılar,fotoğrafçılar ➣ Büropersoneli

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

BİLGİ EKONOMİSİ

36

RAUL LUcİANO KATZ ➣ Çalışmalargelişmekteolanülkeleriçinyapılmıştır. ➣ Uluslararasıçalışmaörgütü(ILO)tarafındanUluslararasıStandartMeslekGruplamasını(ISCO)esasalarakyapılanmeslekistatistiklerindenyararlanmıştır.

➣ Kantz’agörebilgiişgücüolarakkabuledilenler; ➣ Meslekiveteknikelemanlarveilgiliçalışan ➣ İdaripersonel,üstdüzeyyöneticiler ➣ Büropersoneli ➣ Buyöntemkarmaşıkhesaplamalargerektirmemesinedeniyledahakolaydır. ➣ Bilgisektörünün istihdampayı ISCO’yagöre istatistikleriniyayımlayan tümülkelerdehesapla-nabilir.

BİLGİ EKONOMİSİNİN ENDEKSLERLE ÖLÇÜLMESİİlk olarak Japonya’da Haberleşme ve Ekonomi Araştırma Kurumu (RITE) tarafından yapılmış bu-

nu Japonya Bilgi İşleme ve Geliştirme Merkezi (JIPDEC), Dünya Bankası, Dünya Ekonomik Formu ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından hazırlanan endeksler izlemiştir.

Bilgi OranıBir bireyin ya da ailenin bilgi ile ilgili harcamalarının toplam harcamalar içindeki payıdır.

➣ Bilgiilebağlantılıolmayanharcamalartoplamharcamalardançıkartılarakbilgiharcamalarıhe-saplanır.

➣ Kişibaşınagelirarasındadoğruyönlübirilişkivardır.

Engel Oranı ➣ Biraileningıdamaddelerineyaptığıharcamalarınailebütçesiiçindekipayınıgösterir. ➣ Kişibaşınagelirletersyönlübirilişkivardır. ➣ Gelirseviyesi↑Engeloranı↓ ➣ Yüksekgelirgruplarındakifertlergelirlerininküçükbiroranınıtüketimeharcarlar. ➣ Kişibaşınagelirseviyesibirbirineyakınaolanülkelerdebilgiveengeloranları farklılıkgöster-mektedir.

➣ Ülkelerinsahipolduğuzevkvetercihler,buoranlarınbelirlenmesindeetkiliolur.

HABERLEŞME VE EKONOMİ ARAŞTıRMA KURUMU ENDEKSİ

Bilgi endeksinden yer alan parametreler, bilgi miktarı, haberleşme araçlarının dağılımı, bilgi faaliyet-lerinin kalitesi ve bilgi oranı olmak üzere dört gruba toplanır:

Temel Gruplar Temel Grupları Oluşturan GöstergelerBilgi Miktarı • Kişi başına yıllık telefon konuşmalarının sayısı

• Her 100 kişiye düşen günlük gazete sayısı• Her 1000 kişiye düşen yayınlanmış kitap sayısı• Nüfus yoğunluğu

Haberleşme Araçlarının Dağılımı • Her 100 kişiye düşen telefon alıcısı• Her 100 aileye düşen radyo sayısı• Her 100 aileye düşen televizyon sayısı

Bilgi Faaliyetlerinin Kalitesi • Hizmet sektöründe istihdam edilenlerin toplam nüfusa oranı

• Öğrencilerin öğretim çağındaki nüfusa oranıBilgi Oranı • Bilgi harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

37

Japon Bilgi İşleme ve Geliştirme Merkezi Endeksi (JIPDEC) ➣ Bilgitoplumununbaşkaparametreleriniiçerenbirendekstir ➣ 1986yılındageliştirilmiştir. ➣ Endeks,donanımoranı,yazılımoranıveiletişimoranıolmaküzereüçgöstergedenoluşur.• Donanım: Birbilgisayarsistemininyazıcı,terminalveişlembirimigibitümmaddiunsurlardır.

➣ Donanım oranı; Birendüstridekibilgisayardonanımındeğeri, ilgiliendüstride istihdamedilenişgücüsayısınabölünerekhesaplanandeğerdir.• Yazılım: Belirlibirfonksiyonugerçekleştirmekiçingerekliolantalimatlardanoluşanmaddiol-mayanunsurlardır.

➣ Yazılım oranı; Birendüstridesonbeşyıllıkdönemdekullanılanyazılımprogramlarınınparasaldeğeriilgiliendüstridekiişgücüsayısınabölünerekhesaplanandeğerdir.

➣ İletişim Oranı: Birendüstridekibilgitaşımakapasitesiçalışansayısınabölünerekhesaplanır.• Bilgitaşımakapasitesi;Çalışanlararasındakibilgiakışıdır.

Dünya Bankası Tarafından Geliştirilen EndekslerBilgi Değerlendirme Metodolojisi geliştirmişlerdir. Metodoloji dört temel unsur altında toplanan 83

göstergeden oluşur: ➣ Ekonomik teşvik ve kurumsal rejim;bilgininetkinbirşekildeüretilmesi,dağıtımıvekullanımınaolanaksağlayaniyiekonomipolitikalarıvekurumlarınvarlığınısağlar.

➣ Eğitilmiş ve yetenekli işgücü; bilgiyietkinbirşekildeüretmekvekullanmakiçinkendinisürekliolarakgeliştirenbireyleriifadeeder.

➣ Etkin bir inovasyon sistemi; Firmaların, araştırma kurumlarının, üniversitelerin ve diğer ku-rumlarınglobalbilgistokunakatkıdabulunduklarıvebustokuyerelihtiyaçlariçinadapteettikleriinovasyonsistemidir.

➣ Modern ve yeterli bir bilgi altyapısı: Bilgininetkinbirşekildeişlenmesivedağıtılmasıiçinzo-runluunsurlardır.• Bu dört temel unsur ekonomik ve kurumsal rejim endeksi, eğitim endeksi, yenilik endeksi,enformasyonve iletişim teknolojisiendeksiolarakdörtendeksedönüştürülmüştür.Ülkelerinbilgitoplumuolmayolundakaydettiklerigelişmeyiölçmekamacıylabilgiekonomisiendeksivebilgiendeksieldeedilmiştir.Bilgiekonomisidörtendeksikapsarkenbilgiendeksiekonomikvekurumsalrejimendeksidışındakalanendekslerikapsar.

Dünya Ekonomi Forumu Endeksi ➣ Ağahazırlıkendeksi2002yılındaDünyaEkonomikForumuöncülüğündeyapılançalışmalarlageliştirilmiştir.

➣ Ağahazırlıkendeksi;ülkelerin,ekonomikrefahıyakalamadaveartanrekabetortamında,rekabetgücünüarttırmada,bilgiveiletişimteknolojilerininkaldıraçgücündenyararlanmakapasiteleriniölçmektedir.

➣ Ağahazırlıkendeksininüçaltbileşenivardır:• Çevrealtendeksi• Hazırlıkaltendeksi• Kullanımaltendeksi

Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişme EndeksiBit gelişme endeksin genel amaçları şu şekildedir:

➣ BİTalanındazamaniçerisindeyaşanangelişimvedüzeyinölçülmesivediğerülkelerilekıyas-lanması

➣ GelişmişvegelişmekteolanülkelerdeBİTalanındakigelişiminölçümü ➣ Dijitalfarklılığınortayakonulması

BİT Gelişme Endeksi BİT Erişimi, BİT Kullanımı ve BİT Yetenekleri olmak üzere üç alt endeksten oluşmaktadır.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

BİLGİ EKONOMİSİ

38

BİT gelişme süreci ve ülkelerin bilgi toplumuna dönüşmeleri üç aşamalı açıklanabilir: ➣ Birinciaşama;ağaltyapıseviyesiniveBİT’egirişikapsar. ➣ İkinciaşama;BİT’lerintoplumdakikullanımdüzeyiniyansıtmaktadır. ➣ Üçüncüaşama;BİTkullanımınınsonuçlarınıgösterir.

Avrupa Birliği Dijital Ekonomi ve Toplum EndeksiAB’nin üye ülkelerin dijital ekonomiye dönüşüm sürecinde kaydettikleri gelişmeyi ölçtüğü endekstir.

Endeks beş grup göstergeden oluşur: ➣ Bağlayıcılık• Sabitgenişbantinternet• Mobilgenişbantinternet• Genişbantinternethızıvefiyatları

➣ Beşerisermaye• Temelyeteneklerveinternetkullanımı• Üstdüzeyyeteneklervegelişme

➣ İnternetkullanımı• Vatandaşlarıninternetkullanımiçeriği• İletişimveon-lineişlemler

➣ Dijitalteknolojininentegresyonu• İşaleminindijitalleşmesiveelektronikticaret

➣ Dijitalkamuhizmetleri• E-devlet

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

39

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi Machlup tarafın-dan tanımlanan bilgi endüstrisindeki üre-tim faaliyetleri arasında bulunmamakta-dır?A) EğitimB) Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge)C) Gıda üretimiD) Bilgi MakineleriE) Bilgi Hizmetleri

AÇIKLAMAEğitim, Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge), İletişim Medyası, Bilgi Makineleri, Bilgi Hizmetleri Machlup tarafından tanımlanan bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetleri arasında yer almaktadır.

YANIT: C

2. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin ulusal gelir içindeki payını belirleyen ilk yönteme ilişkin söylenemez?A) Fritz Machlup tarafından geliştirilmiştir.B) Bilgi sektörü kavramını kullanmıştır.C) 1962 yılında geliştirilmiştir.D) Bilgi ekonomisinin sınırları çizilmiştir.E) Bilgi ekonomisinin ABD’nin GSYH’na

katkısı hesaplanmaya çalışılmıştır.

AÇIKLAMAİkinci yöntem bilgi sektörü kavramını kullanmıştır

YANIT: B

çıkmıŞ soru 2014-ArA sınAv

3. Bilgi ekonomisinin ölçülmesinde Fritz Machlup tarafından yapılan çalışmalarda bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetlerini topladığı gruplar içerisinde aşağıdakiler-den hangisi yer almaz?A) İletişim medyasıB) Bilgi makineleriC) Araştırma ve geliştirmeD) Bilgi sektörüE) Eğitim

AÇIKLAMAMachlup, bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetlerini;• Eğitim• Ar-Ge• İletişim medyası• Bilgi Makineleri• Bilgi hizmetleri altında toplamıştır.

YANIT: D

4. Direkt olarak uygulanabilen bilgi üreten araştırmalara ne ad verilir?

A) Temel araştırmaB) Nitel araştırmaC) Nicel araştırmaD) Uygulamalı araştırmaE) Geliştirme

AÇIKLAMADirekt olarak uygulanabilen bilgi üreten araştırma-lar uygulamalı araştırmalardır.

YANIT: D

5. Piyasada değişime konu olmayan, ka-mu kurumları ve bilgi sektöründe faaliyet göstermeyen firmalar tarafından iç tüke-timde kullanmak amacıyla üretilen bilgile-re ne ad verilir?

A) Birinci bilgi sektörüB) İkinci bilgi sektörüC) Üçüncü bilgi sektörüD) Dördüncü bilgi sektörüE) Beşinci bilgi sektörü

AÇIKLAMAPiyasada değişime konu olmayan, kamu kurumla-rı ve bilgi sektöründe faaliyet göstermeyen firmalar tarafından iç tüketimde kullanmak amacıyla üreti-len bilgilere İkinci bilgi sektörü denir.

YANIT: B

6. Bilgi sektörünün istihdamdaki payını be-lirlemeye yönelik ilk çalışma aşağıdakiler-den hangisi tarafından yapılmıştır?

A) BellB) MachlupC) PoratD) BenoitE) Huber

AÇIKLAMAMachlup’a aittir.

YANIT: B M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

40

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

çıkmıŞ soru 2016-ArA sınAv

7. Aşağıdakilerden hangisi OECD’ye göre bilgi altyapısı ile ilgili mesleklerden biri-dir?

A) Danışmanlık hizmetleriB) EğitimcilerC) Posta ve telekomünasyon işçileriD) İletişim işçileriE) Büro personeli

AÇIKLAMAOECD’ye göre bilgi altyapısı ile ilgili meslekler; bil-gi makinelerini kullanan işçiler, pasta ve telekomü-nasyon işçileridir.

YANIT: C

8. Katz’a göre, Uluslararası Meslek Gruplaması’nda yer alan hangi meslekler-de istihdam edilenler bilgi iş gücü olarak kabul edilmemektedir?

A) Mesleki ve teknik elemanlarB) İdari personelC) Tarım endüstrisi işçileriD) Üst düzey yöneticilerE) Büro personeli

AÇIKLAMAKatz’a göre, Uluslararası Meslek Gruplaması’nda yer alan, mesleki ve teknik elemanlar, idari perso-nel, üst düzey yöneticiler ve büro personeli mes-leklerinde istihdam edilenler bilgi iş gücü olarak kabul edilmektedir.

YANIT: C

9. Gelişmekte olan ülkeler için bilgi sektörü-nün istihdamdaki payını belirlemeye yö-nelik çalışmayı aşağıdakilerden hangisi yapmıştır?

A) BellB) MachlupC) PoratD) UriE) Katz

AÇIKLAMAKatz’ın çalışmalarının diğer çalışmalardan farklı olması gelişmekte olan ülkeler için bilgi sektörü-nün istihdamdaki payını incelemesidir.

YANIT: E

10. Bilgi ekonomisinin endekslerle ölçülmesi, ilk olarak aşağıdakilerden hangisi tarafın-dan yapılmıştır?

A) Dünya BankasıB) Dünya Ekonomik ForumuC) Japon Bilgi İşleme ve Geliştirme MerkeziD) Haberleşme ve Ekonomi Araştırma Kuru-

muE) Uluslararası Telekomünikasyon Birliği

AÇIKLAMABilgi ekonomisinin endekslerle ölçülmesi, ilk ola-rak Japonya da Haberleşme ve Ekonomi Araştır-ma Kurumu tarafından yapılan çalışmalarla baş-lamıştır.

YANIT: D

11. Bir endüstrideki bilgisayar donanımın de-ğeri, ilgili endüstride istihdam edilen iş gücü sayısına bölünerek hesaplanan de-ğere ne ad verilir?

A) Bilgi oranıB) Altın oranC) Donanım oranıD) İletişim oranıE) Yazılım oranı

AÇIKLAMADonanım oranı: Bir endüstrideki bilgisayar donanı-mın değeri, ilgili endüstride istihdam edilen iş gücü sayısına bölünerek hesaplanan değerdir.

YANIT: C

12. Bilginin elde edilmesini sağlayan, insan-lar arasında, insanlarla elektronik sistem-ler arasında ve elektronik sistemlerin ken-di aralarında farklı iletişim tarzlarını kolay-laştıran teknolojilere ne ad verilir?

A) Bilgi teknolojisiB) İletişim teknolojisiC) Üretim teknolojisiD) Bilgi ve iletişim teknolojisiE) Enformasyon teknolojisi

AÇIKLAMABilginin elde edilmesini sağlayan, insanlar ara-sında, insanlarla elektronik sistemler arasında ve elektronik sistemlerin kendi aralarında farklı ileti-şim tarzlarını kolaylaştıran teknolojilere bilgi ve ile-tişim teknolojisi adı verilir.

YANIT: D

41

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. Aşağıdakilerden hangisi Uno’ya göre bil-gi sektörünü oluşturan meslek grupların-dan biri değildir?

A) Fen bilimlerinde çalışanlarB) ÖğretmenlerC) Esnaf ve benzeri çalışanlarD) Tıp uzmanlarıE) Üniversite öğretim elemanları

AÇIKLAMAUno’ya göre bilgi sektörü şu meslek gruplarından oluşmalıdır:• Araştırmacılar, mühendisler ve teknisyenler

dahil olmak üzere fen bilimlerinde çalışanlar• Sosyal bilimlerde çalışanlar• Öğretmenler ve üniversite öğretim elemanları• Tıp uzmanları• Sanatçılar, yazarlar, muhabirler, editörler, ta-

sarımcı ve fotoğrafçılar• Büro personeli

YANIT: C

14. Aşağıdakilerden hangisi Porat’ın birinci bilgi sektörünü ayırdığı endüstriler ara-sında yer almaz?

A) Eğitilmiş işgücü endüstrileriB) Bilgi üretimi ve buluş endüstrileriC) Bilgi dağıtımı ve haberleşme endüstrileriD) Risk yönetimi endüstrileriE) Araştırma ve koordinasyon endüstrileri

AÇIKLAMAPorat birinci bilgi sektörünü sekiz alt endüstriye ayırmıştır:• Bilgi üretimi ve buluş endüstrileri• Bilgi dağıtımı ve haberleşme endüstrileri• Risk yönetimi endüstrileri• Araştırma ve koordinasyon endüstrileri• Bilgi malı endüstrileri• Çeşitli kamu faaliyetleri• Bilgi sektörünü destekleyici hizmetler

YANIT: A

15. Aşağıdakilerden hangisi bilgi endüstrisi-nin üretimdeki payı hesaplanırken dikkate alınan unsurlardan biri değildir?

A) Eğitim harcamalarıB) Ar-Ge harcamalarıC) Bilgi hizmetleri için yapılan harcamalarD) Yol-su-elektrik yatırımlarıE) İletişim araçları için yapılan harcamalar

AÇIKLAMABilgi endüstrisinin üretimdeki payı hesaplanırken dikkate alınan unsurlar;• Eğitim harcamaları• Ar-Ge harcamaları• Bilgi hizmetleri için yapılan harcamalar• İletişim araçları için yapılan harcamalar

YANIT: D

BİLGİ EKONOMİSİ

42

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi iletişim araçlar-dan biri değildir?

A) Kitaplar B) TiyatroC) Reklam D) CDE) Toplantı

2. I. Mesleki ve teknik personel II. Bilgi dağıtıcıları III. Müteşebbis, direktör, üst kademe yöneti-

cileri IV. Büro personeli Yukarıdakilerden hangisi, Machlup’un

ABD için yaptığı çalışma dikkate alındı-ğında, bilgi üreten meslekler arasında gösterilmez?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I, II ve IVE) Yalnız IV

3. I. Tarım II. Sanayi III. Bilgi Yukarıdakilerden hangisi Porat’ın ABD’de

istihdam edilen iş gücünü incelediği sek-törler arasında yer almaktadır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I ve IIE) I, II ve III

4. I. Bilgi üreticileri II. Bilgi işlemciler III. Bilgi makinesi işçileri IV. Büro personeli Yukarıdakilerden hangisi Porat’ın ABD

için kullandığı bilgi sektörü meslekleri arasında yer almaz?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) Yalnız IVE) I, II ve III

5. Raul Luciano Katz (1986) tarafından bilgi sektöründe istihdam edilenlerin incelen-diği çalışmada, hangi sınıflama esas alı-narak yayınlanan meslek istatistiklerin-den yararlanmıştır?

A) Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması – ISCO

B) Merkezi Meslek Sınıflaması – CPCC) Ulusal Meslek ve İş Sınıflaması-USD) Tüm Mesleklerin Uluslararası Sınıflama-

sı - ISICE) Avrupa Meslekler Listesi – EJL

6. I. Çok sayıda değişkenin bireysel izlenme-si yerine tek bir değişkende bir çok bilgi-nin izlenmesi

II. Farklı şekillerde ölçülen göstergeleri tek bir değişkene indirgemesi

III. Sürekli artması Yukarıdakilerden hangisi bilgi ekonomi-

sinin endekslerle ölçülmesinin getirdiği avantajlardan biridir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I ve IIE) I, II ve III

7. I. Donanım oranı II. İletişim oranı III. Yazılım oranı JIPDEC 1986 yılında geliştirilen Japon Bil-

gi İşleme ve Geliştirme Merkezi Endeksi kapsamında yukarıdakilerden hangisi bu-lunmaktadır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I ve IIE) I, II ve III

8. Aşağıdakilerden hangisi Uno’ya göre bil-gi sektörünü oluşturan meslek grupların-dan biri değildir?

A) Sanatçılar, yazarlarB) Tıp uzmanlarıC) TasarımcılarD) FotoğrafçılarE) Büro personeli

43

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Aşağıdakilerden hangisi Porat’ın birinci bilgi sektörünü ayırdığı endüstriler ara-sında yer almaz?

A) Bilgi sektörünü destekleyici hizmetlerB) Çeşitli kamu faaliyetleriC) Bilgi işleme ve dağıtım hizmetleriD) Gıda endüstrileriE) Araştırma ve koordinasyon endüstrileri

10. Ülkelerin ekonomik refahı yakalamada ve artan rekabet ortamında, rekabet gücünü artırmada, bilgi ve iletişim teknolojilerinin kaldıraç gücünden yararlanma kapasite-lerini ölçen endeks aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Ağa hazırlık endeksiB) BİT gelişme endeksiC) Bilgi saklama endeksiD) Sanayi endeksiE) Teknoloji endeksi

11. I. Çevre alt endeksi II. Hazırlık alt endeksi III. Kullanım alt endeksi IV. Dönüşüm alt endeksi Yukarıdakilerden hangisi veya hangile-

ri ağa hazırlık endeksinin bileşenlerinden biri değildir?

A) I ve II B) II ve IIIC) Yalnız II D) Yalnız IVE) I ve III

12. Aşağıdakilerden hangisi BİT gelişme en-deksinin amaçlarından birisi değildir?

A) BİT alanında yaşanan gelişim ve düzeyin ölçülmesi

B) BİT alanında yaşanan değişimlerin diğer ülkeler ile kıyaslanması

C) Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde BİT alanındaki gelişimin ölçümü

D) Dijital farklılığın ortaya konulmasıE) Ülkelerin ekonomik refahı yakalamada

bilgi ve iletişim teknolojilerinin kaldıraç gücünden yararlanma kapasitelerini ölç-me

13. BİT gelişme sürecinde ülkelerin bilgi top-lumuna dönüşmesinde BİT’lerin toplum-daki kullanım düzeyini yansıtan aşama aşağıdakilerden hangisidir?

A) Birinci aşamaB) İkinci aşamaC) Üçüncü aşamaD) Dördüncü aşamaE) Beşinci aşama

14. Bilgi işçileri arasında yer alan “iletişim per-soneli” aşağıdaki faaliyetlerden hangisini yerine getirmektedir?

A) Bilgi dağıtımıB) Bilgi üretimiC) Bilginin işlenmesiD) Bilginin toplanmasıE) Planlama ve kontrol

15. “Bilgi akışı”, iş yerindeki çalışanlar ele alın-dığında aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifade edilir?

A) Bilgi oranıB) Bilgi taşıma kapasitesiC) Donanım oranıD) İletişim oranıE) Yazılım oranı

BİLGİ EKONOMİSİ

44

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. D İletişim Araçları• Kitaplar, dergiler, gazeteler başta olmak

üzere basılı eserler• Fotoğrafçılık ve stenografi • Tiyatro ve sinema• Radyo, televizyon ve kablolu televizyon-

da dahil olmak üzere yayıncılık• Telefon, telgraf ve posta hizmetler• Toplantı ve kongreler

2. B Mesleki ve teknik personel, Müteşebbis, direktör, üst kademe yöneticileri, Büro personeli, Satış personeli, Esnaf ve ben-zeri çalışanlar Machlup’un ABD için yap-tığı çalışma dikkate alındığında, bilgi üre-ten meslekler arasında gösterilebilir.

3. E Porat, ABD’de istihdam edilen iş gücü-nü tarım, sanayi, hizmetler ve bilgi olmak üzere dört sektörde toplamıştır.

4. D Porat’ın ABD için kullandığı bilgi sektörü meslekleri; Bilgi üreticileri, Bilgi dağıtıcı-ları, Piyasa araştırması ve koordinasyon uzmanları, Bilgi işlemciler ve Bilgi maki-nesi işçileri olarak 5 adettir. Büro perso-neli Machlup’un analizinde yer alır.

5. A Raul Luciano Katz (1986) tarafından bilgi sektöründe istihdam edilenlerin incelen-diği çalışmada, ISCO sınıflaması esas alınarak yayınlanan meslek istatistikle-rinden yararlanmıştır.

6. D Bilgi ekonomisinin endekslerle ölçülme-sinin getirdiği avantajlar, Çok sayıda de-ğişkenin bireysel izlenmesi yerine tek bir değişkende birçok bilginin izlenmesi, Farklı şekillerde ölçülen göstergeleri tek bir değişkene indirgemesidir.

7. E JIPDEC 1986 yılında geliştirilen Japon Bilgi İşleme ve Geliştirme Merkezi En-deksi kapsamında, donanım oranı, ile-tişim oranı ve yazılım oranı şeklinde üç gösterge bulunmaktadır.

8. E Uno’ya göre bilgi sektörü şu meslek gruplarından oluşmalıdır:

• Araştırmacılar, mühendisler ve teknis-yenler dahil olmak üzere fen bilimlerinde çalışanlar

• Sosyal bilimlerde çalışanlar• Öğretmenler ve üniversite öğretim ele-

manları• Tıp uzmanları• Sanatçılar, yazarlar, muhabirler, editör-

ler, tasarımcı ve fotoğrafçılar• Büro personeli

9. D Porat birinci bilgi sektörünü sekiz alt en-düstriye ayırmıştır:

• Bilgi üretimi ve buluş endüstrileri• Bilgi dağıtımı ve haberleşme endüstrileri• Risk yönetimi endüstrileri• Araştırma ve koordinasyon endüstrileri• Bilgi malı endüstrileri• Çeşitli kamu faaliyetleri• Bilgi sektörünü destekleyici hizmetler

10. A Ağa hazırlık endeksi 2002 yılında Dünya Ekonomik Forumu öncülüğünde geliştiril-miştir.

11. D Ağa hazırlık endeksi; çevre alt endeksi, hazırlık alt endeksi, kullanım alt endeksi olmak üzere üç alt bileşeni vardır.

12. E BİT gelişme endeksinin; • BİT alanında yaşanan gelişimin ölçülme-

si ve diğer ülkeler ile kıyaslanması• Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde

BİT alanındaki gelişimin ölçümü• Dijital farklılığın ortaya konulması gibi

amaçları sözkonusudur.

13. B BİT gelişme sürecinde ikinci aşama BİT’lerin toplumdaki kullanım düzeyini yansıtır.

14. A Bilgi işçileri arasında yer alan “iletişim personeli” Bilgi dağıtımı faaliyetini yerine getirir.

15. B Bir iş yerindeki çalışanlar arasındaki “bil-gi akışı” Bilgi taşıma kapasitesi ile ifade edilebilir.

45

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI BİLGİ EKONOMİSİNİN İKTİSADİ ETKİLERİ

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Bilgi ekonomisinin makroekonomik etkilerine ve ölçek ekonomisinden ağ ekonomisine geçişe dikkat edi-niz.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

5 1 - 2

BİLGİ EKONOMİSİNİN MAKROEKONOMİK ETKİLERİBilgi Ekonomisi: Bilgi yoğun üretimin gerçekleştirildiği ve üretim organizasyonu bilgi temelli kuru-

lan ekonomilerdir.Emek yoğun işlerin düşük gelir grubundaki ülkelere kaydırılmasıyla sanayileşmiş ülkeler know-how

ve yaratıcılık temeline dayalı değer ekleyen bilgi yoğun faaliyetlere geçmesi sonucunda oluşan bilgi eko-nomilerinin en önemli özellikleri;

➣ Süreklihızlananteknolojikgelişmeler, ➣ Artanbilişimvebilgiyoğunfaaliyetler, ➣ Kısalanpazaragirmeveüründönüşümsüreleri ➣ Küreselleşenpazarlar, ➣ Tüketicilerinüretimsürecinekatılması, ➣ Malüretimindenhizmetüretiminedeğişim, ➣ Bilgisınıfınınartması, ➣ Fizikivarlıklarınsanalhalegelmesi, ➣ Analogyerinedigitalhatlarınkullanılması ➣ Sürekliyeniürüngeliştirmedir.

Bilginin Ekonomik Büyüme Üzerindeki EtkileriBilgi teknolojileri ekonomik büyüme üzerinde iki olumlu etki meydana getirmektedir;

➣ Bilgiteknolojilerindekiyenigelişmelerbilgisayarüretiminiartırarakendüstrilerdekiverimliliğiaynızamandaekonominingenelindetoplamfaktörverimliliğiniartırır.

➣ Bilgisayarsayısındakiartışbirçoksektördebilgisayarkullanımkapasitesindeartışsağlayacağın-dançalışanlardahafazlavedahakalitelibilgisayarekipmanlarıileçalışırlar.

ABD ekonomisi başta olmak üzere gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bilgi teknolojileri ile büyü-me arasında ilişki incelendiğinde bilgi ekonomisine yapılan yatırımlarla ekonomik performans gösterge-leri arasında pozitif ilişki gözlemlenmiştir. Ayrıca teknolojik yatırımlar maliyeti azaltarak verimlilik artışı-na bununla birlikte üretilen ürünlerin kalitesini artırmaktadır.

Bilginin İstihdam Üzerindeki EtkisiElektronik ticaretin istihdam üzerinde iki farklı etkisi sözkonusudur;

➣ Elektronikticaretyeniişolanaklarınınortayaçıkmasınanedenolmasıylaolumluetkisi ➣ Varolanişsahalarındagörevlerinyenidenoluşturulmasısürecindebazısahalarınortadankalk-masınedeniyleolumsuzetkisi

4

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

46

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Bilgi İletişim teknolojileri ve istihdama etkisi iki durumda gerçekleşir; ➣ Emekgücününuzundönemdeüretkenliğiartıranteknolojikdeğişimeyapısaluyumunuelealanlar ➣ Teknolojikdeğişimeuyumsağlayacakemekgücününyüksekmaliyetinedeğinenler

OECD’ye göre firmalar yeni ticaret biçimini uygularken kısa dönemde istihdam artışları, orta dönem-de istihdam düşüşleri yaşarlar. Uzun dönemde ise yeni ürünlerin ortaya çıkması ile gelirin ve üretkenli-ğin artması sonucu olarak fiyatları düşmesi ile istihdam artacaktır.

Bilginin Verimlilik Üzerindeki EtkileriVerimlilik artışı; birim işgücünün ürettiği ürün miktarının artmasıdır. Bir başka ifade ile aynı miktar gir-

di ile daha çok ve daha kaliteli çıktı elde edilmesidir.Teknolojik yenilikler işgücü verimliliğini iki kanaldan yükseltebilir. Birincisi işgücüne nazaran artan

bilgi ve iletişim teknolojisi yatırımlarının daha çok çıktı sağlaması; ikincisi toplam faktör verimliliğini artı-rarak kullanılan işçi ve sermaye miktarı sabit iken üretim artışı sağlamaktadır.

2000-2002 yılları arasında OECD tarafından yapılan çalışmaya göre 1990-2000 yılları arasında OECD ülkelerinde son 50 yılın en yüksek performansı gösterilmektedir. Bu dönemde GSMH’sını en çok artıran ülke %7’lik büyüme oranıyla İrlandadır. Finlandiya, Kanada, ABD, Avustralya, İspanya ve Hol-landa aynı dönemde %2’den fazla büyüme gerçekleştiren ülkelerdir. Kişibaşına milli gelirin artma ora-nında 1996-2000 yılları arasında İrlanda ilk sırada yer almaktadır. %4,5’luk büyüme oranı ile Kore, %3,8 ile Finlandiya izlemektedir.

Bilginin Gelir Dağılımı Üzerindeki EtkisiYeni ekonomi ile ekonomik kazancın eşit olarak dağıtılamadığı görülmüştür. Elde edilen en yük-

sek gelir yoğun teknoloji kullanılan üretim, modern hizmetler AR-GE gibi sektörlerden sağlanmaktadır.Yeni ekonominin enformasyon hareketi kendi haline bırakılırsa zengin ve fakir ülkeler arasındaki

açık artacaktır. Teknolojik gücü elinde bulunduranların aynı zamanda küresel bir eşitsizliğe yol açtığı dü-şüncesine dayanan Dijital Bölünme bu düşünceyi daha net ortaya koymaktadır.

Dijital Bölünme: Bilgi ekonomilerinin kurulumu bağlamında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ara-sındaki uçurumun büyümesini ifade eder.

Bilginin Dış Ticaret Üzerindeki EtkileriBilgi ve iletişim teknolojileri iletişim hızını artırıp maliyetleri düşürerek daha hızlı ve ucuz etkileşim

sağlayarak birçok ürün ve hizmeti bölgeselleştirip entegre ağlar sayesinde dağıtımı kolaylaştırarak kü-reselleşmeyi mümkün kılmıştır.

Küreselleşmenin ve bilgi ekonomilerinin yaygınlaşması coğrafi sınırları ortadan kaldırmakta, doğru-dan yabancı yatırımlarda artış sağlamaktadır. Yeni ekonomide bilginin taşınması ve dağıtımındaki ko-laylık dış ticareti daha cazip hale getirmektedir.

BİLGİNİN GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER AÇıSıNDAN TAŞıDığı ÖNEMSosyal AçıdanGünümüzde GOÜ’ler sanayi toplumlarının çeşitli teknolojilerini hızla ithal ettiği için buna karşılık kül-

türel değişim aynı hızda gelişmediğinden uyumsuzluk ve dengesizlik oluşmaktadır.GOÜ’ler sanayileşmiş ülkelerden yönetim, eğitim-öğretim sosyal örgütlenme gibi alanlarla ilgili sos-

yal buluşları alırlarsa bu durumdan kazançlı çıkabilirler.Ekonomik AçıdanTeknolojinin iktisadi büyüme analizinde aktif rol alması bu faktörün model içinde içselleştiği büyü-

me modelidir.İçsel büyüme modelini geliştiren Paul Romer, ekonomik büyümenin yakın zamanda yalnızca bil-

gi ile alacağını ve 21. yüzyılda ancak beyin gücü sermayesine yatırım yapanların rekabet edebileceği-ni savunmuştur.

Y = F (L, H, K, A)L: İş gücü, H: Beşeri sermaye, K: Fiziksel sermaye, A: TeknolojiPaul Romer İçsel Büyüme Modeli’nde ekonomik büyümenin arkasındaki temel güç fiziksel sermaye

yatırımları ve bu yatırımlar yoluyla oluşan bilgi birikimi, ekonominin ölçeğe göre artan getiriyle çalışma-sına ve ekonomik gelişmenin aynı zamanda büyüme etkisine sahip olmasına yol açmaktadır.

47

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ TABANLı EKONOMİ, BİLGİ ÜRETİMİ VE BİLGİ İLE ÜRETİM İLİŞKİSİÖlçek Ekonomisinden Ağ Ekonomisine GeçişEkonomik faaliyetler temelde dört çeşit bilgiyi kapsar;

➣ Bilinenşey(Know-what) ➣ Bilmenedeni(Know-why) ➣ Bilgibirikimi(Know-how) ➣ Bilgininkimdeolduğu(Know-who)

Know what ile ilgili olarak bilginin nasıl veriler ile tanımlandığını görmek kolaydır.Know why ise doğanın, insan zihninin ve toplumun nasıl geliştiğine ilişkin yasaların neden bilimsel

bilgiye atıfta bulunduğunu bize gösteren bilgi türüdür.Know how bir üretim sürecine ilişkin bilgi birikiminin ifade edilmesine yarayan kavramdır. Know how

kişinin yetenek ve tutumlarının gelişimidir.Know who giderek artan toplumsal eylem imkânı da dahil olmak üzere birtakım kişisel becerilere

dayalı bir bilgi türüdür.Bilgi Temelli Ekonomide Ağ Dışsallıkları ve Bunların Rekabet-Tekelleşme Çekişmesine EtkisiAğ Dışsallıkları: Bir teknoloji, ürün ya da hizmetin kullanıcı sayısında görülen artış o teknoloji, ürün

ya da hizmetten elde edilen faydayı artıracağını ifade eden kavramdır.Ağ dışsallıkları; aynı teknoloji, ürün ya da hizmetin kullanıcı sayısı arttıkça, bir teknoloji, ürün ya da

hizmet kullanıcısının toplam faydasında, sosyal faydanın özel faydayı aşarak oluşturduğu artışı ifade eder. Etkileşimlere bağlı olarak ağ dışsallıkları olumlu veya olumsuz olabilir.

Ağ ekonomileri üç büyük gruba ayrılır; ➣ Doğrudanağdışsallıkları ➣ Dolaylıağdışsallıkları ➣ Öğrenmeağıdışsallıkları

Doğrudan ağ dışsallıkları, bağlantı sayısı arttıkça kullanıcının ağ kullanımının arttığına işaret eder.Dolaylı dışsallıklar, ürünün kullanıcı sayısı arttıkça, piyasa aracılığı ile fiyatların, maliyetlerin düştü-

ğünü ve verimliliğin arttığını gösteren parasal dışsallıklardır.Öğrenme ağı dışsallıkları ağın bağlantı noktaları arttıkça belirlenen bir uzman bilginin diğerleriyle

bir araya getirilmesiyle ilgilidir.Ağ temelli ekonomilerde değer yaratmanın dijital pazarlarda yerine getiren kural Metcalfe Yasasıdır.Metcalfe Yasası: Bir aktör içerisindeki aktör ve düğümlerin sayısında görülecek artışların o ağı da-

ha verimli hale getireceğini ileri süren kavramdır.Eski (Endüstriyel Ekonomi) ve Yeni (Bilgi Ekonomisi) Geçişi

➣ Endüstriyel(geleneksel)ekonomideekonomikgelişmedüzenlivetahminedilebilirolurkenbilgiekonomisindedurumunolağanüstühızlıbiçimdeyaşanabileninişli-çıkışlıbiryapıiçindegerçek-leşmesibeklenir.

➣ Endüstriyelekonomilerdeekonomininikincigücübüyükendüstriyelşirketlerdenbilgiekonomile-rindeyenilikçivegirişimcibilgitabanlıişletmelerdir.

➣ Endüstriyelekonomiderekabet,öncelikleyereldüzeydeelealınırkenbilgiekonomisindeyoğunküreselrekabetelealınmaktadır.

➣ Endüstriyelekonomilerdeorganizasyonlarınbaşarıölçütükârileölçülürken,bilgiekonomisindeişletmelerinbaşarısıpiyasadeğeriileölçülmektedir.

➣ İkisistemdekienönemlifarkbilgiekonomisininkaynağınımalisermayeyerineinsandanalmak-tadır.

➣ Endüstriyelekonomidekilitteknolojialanlarımekanizasyonveotomasyonikenbilgiekonomisin-debilgiteknolojileri,yazılım,nanoteknolojivebiyoteknolojidir.

BİLGİ EKONOMİSİ

48

Bilgi Ekonomisi-Tüketici İlişkisiİletişim teknolojilerinin yaygınlaşması ile coğrafi sınırlar ortadan kalkmış pazarlar farklı bir boyut ka-

zanmış satıcılar tüm dünyayı müşteri kabul ederek en ticari faaliyetlerini web tabanlı sistemlere kaydır-mıştır. Küreselleşen dünya ekonomisinin bu yeni ticaret biçimi e-ticaret olarak adlandırılmaktadır.

➣ Yenitüketicininaraştırmamaliyetleriçokdüşüktür. ➣ İletişim teknolojiningelişmesi ileberaber tüketicilerinmalhakkındaenformasyonedinebilmesikolaylaşmış,toplumsalfarklılaşmavebireyselleşmeönplanaçıkmıştır.

➣ Bilgiveteknolojidekigelişmelerinhızıtüketicilerinkullandığıürünlerinekonomikömrünükısalt-maktavebudurumyeniürünlerinpiyasayaçıkmasınıhızlandırmaktadır.

➣ Bilişimteknolojilerindekigelişimtüketicilerinfizikselpiyasaveşirketlereolanihtiyaçlarınıazalt-maktadır.

➣ Tüketicilerinfizikselmağazaziyaretlerininazalması,ürünlerinkısasüredeteslimi,güvenliöde-me,zamandantasarrufbilgiekonomisivetüketiciarasındakibağlarıgüçlendirmiştir.

➣ İnternetveyeniteknolojilertüketiciaraştırmasınınparasalolmayanmaliyetleriniazaltmaktadır.Buazalmatüketicilerindahafazlaaraştırmayapmasınısağlayarakperakendecilerindahadüşükkârmarjlarıileçalışmalarınanedenolmaktadır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

49

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Bilgi yoğun üretimin gerçekleştirildiği ve üretim organizasyonu bilgi temelli kuru-lan ekonomilere ne ad verilir?

A) Bilgi ekonomisiB) Ölçek ekonomisiC) Ülke ekonomisiD) İçsel ekonomilerE) Dışsal ekonomiler

AÇIKLAMABilgi ekonomisi bilgi yoğun üretimin gerçekleştiril-diği ve üretim organizasyonu bilgi temelli kurulan ekonomilerdir.

YANIT: A

2. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin özelliklerinden biri değildir?

A) Sürekli hızlanan teknolojik gelişmelerB) Artan bilişimC) Kısalan pazara girme ve ürün dönüşüm

süreleriD) Yerel pazarlarE) Tüketicilerin üretim sürecine katılması

AÇIKLAMABilgi ekonomilerinde küreselleşen pazar yapıları sözkonusudur.

YANIT: D

3. Aşağıdakilerden hangisi bilginin ekono-mik büyüme üzerindeki etkisi bakımından doğru bir ifade değildir?

A) Bilgi teknolojileri yeni gelişmelerle bilgi-sayar üretiminde artış sağlamaktadır.

B) Aynı girdilerle daha yüksek bilgisayar teknolojileri geliştirmek mümkündür.

C) Bilgisayar sayısındaki artış çeşitli sek-törlerde bilgisayar kullanım kapasitesini artırır.

D) Bilgi teknolojilerindeki gelişme ekonomi-de toplam faktör verimliliğini arttırır.

E) Teknolojik yatırımlar maliyet artırarak ve-rimlilik artışına neden olur.

AÇIKLAMATeknolojik yatırımlar maliyetleri azaltarak bir taraf-tan verimlilik artışına bir taraftan da üretilen yeni ürünün kalitesinin artmasına neden olur.

YANIT: E

4. 2000-2002 yılları arasında OECD tarafın-dan yapılan bilgi ve iletişim teknolojile-rinin büyümeye etkisini inceleyen çalış-maya göre GSMH’sını en çok artıran ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) FinlandiyaB) KanadaC) ABDD) İrlandaE) Avustralya

AÇIKLAMABu dönemde GSMH’sınıen çok artıran ülke %7’lik büyüme oranı ile İrlandadır.

YANIT: D

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

50

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

5. İşgücünün nitelik ve yeteneklerinin düze-yini ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Beşeri sermayeB) Toplam faktör verimliliğiC) EnformasyonD) Artı değerE) Sosyal sermaye

AÇIKLAMABeşeri sermaye, işgücünün nitelik ve yetenekleri-nin düzeyini ifade eder.

YANIT: A

6. Paul Romer ekonomik büyümenin yakın zamanda yalnızca bilgi ile mümkün olaca-ğını ve 21. yüzyılda ancak beyin gücü ser-mayesine yatırım yapanların rekabet ede-bileceğini hangi model ile açıklamıştır?

A) Ekonomik büyüme modeliB) Ağ dışsallıklarıC) İçsel büyüme modeliD) İktisadi büyüme modeliE) Dışsal büyüme modeli

AÇIKLAMANeoklasik büyüme modellerinde teknolojik geliş-me dışsal bir faktör iken içsel büyüme modelinde içselleşmiştir.

YANIT: C

7. Aşağıdakilerden hangisi içsel büyüme modelinin bileşenlerinden biri değildir?

A) İşgücüB) Beşeri sermayeC) Finansal sermayeD) TeknolojiE) Fiziksel sermaye

AÇIKLAMAY = F (L, H, K, A)L: İşgücü, K: Fiziksel sermaye, H: Beşeri serma-ye, A: Teknoloji

YANIT: C

8. Aşağıdakilerden hangisi bilme nedenini anlatan bir kavramdır?

A) Know-whatB) Know-whyC) Know-howD) Know-whoE) Know-where

AÇIKLAMAKnow-why doğanın, insan zihninin ve toplumun nasıl geliştiğine ilişkin yasaların neden bilimsel bil-giye atıfta bulunduğunu bize gösteren bilgi türü-dür.

YANIT: B

9. Aşağıdakilerden hangisi kişisel becerile-re dayalı bilgi türüdür?

A) Know-whatB) Know-whyC) Know-howD) Know-whoE) Know-where

AÇIKLAMAKnow-Who bilginin kimde olduğunu ifade eden kavramdır.

YANIT: D

10. I. Doğrudan ağ dışsallıkları II. Dolaylı ağ dışsallıkları III. Öğrenme ağı dışsallıkları IV. Talep yönlü ağ dışsallıkları Yukarıdakilerden hangisi ağ ekonomileri

gruplandırmasında yer almaz?

A) I ve IIB) II ve IIIC) Yalnız IID) I, II ve IIIE) Yalnız IV

AÇIKLAMAAğ ekonomileri üç büyük gruba ayrılır:• Doğrudan ağ dışsallıkları• Dolaylı ağ dışsallıkları• Öğrenme ağı dışsallıkları

YANIT: E

51

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

11. Ürünün kullanan sayısı arttıkça piyasa aracılığı ile fiyatların, maliyetlerin düş-tüğünü ve verimliliğin arttığını gösteren kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğrudan ağ dışsallıklarıB) Dolaylı ağ dışsallıklarıC) Öğrenme ağı dışsallıklarıD) Negatif ağ dışsallıklarıE) Artan ağ dışsallıkları

AÇIKLAMADolaylı dışsallıklar ürünün kullanıcı sayısı arttıkça, piyasa aracılığı ile fiyatların, maliyetlerin düştüğü-nü ve verimliliğin arttığını gösteren parasal dışsal-lıklardır.

YANIT: B

12. Aşağıdakilerden hangisi yeni ekonomiler-de tüketicilerin sahip olduğu avantajlar-dan biri değildir?

A) Üretim sürecine katkıda bulunurlar.B) Fiyatları kolayca karşılaştırabilirlerC) Araştırma maliyetleri düşüktür.D) İletişim çift yönlüdür.E) Homojen mallarda fiyat farklılaştırması

yapılabilir.

AÇIKLAMAE-ticaret sisteminde tüketiciler fiyatları kolayca karşılaştırabildiklerinden homojen ürünlerde fiyat farklılaştırması yapılamaz.

YANIT: E

13. Coğrafi sınırların ortadan kalktığı, satıcı ile alıcının buluştuğu, satıcıların tüm dün-yayı müşteri kabul ederek ticari faaliyetle-rini web tabanlı sistemlere kaydırdığı yeni ticaret biçimine ne ad verilir?

A) Geleneksel ticaretB) e-ticaretC) Dış ticaretD) Yüz yüze ticaretE) Teknolojik ticaret

AÇIKLAMAe-ticaret satıcıların tüm dünyayı müşteri kabul ederek ticari faaliyetlerini web tabanlı sistemlere kaydırdığı ticaret biçimidir.

YANIT: B

14. Aşağıdakilerden hangisi endüstriyel eko-nomi ile bilgi ekonomisi arasındaki en önemli fark aşağıdakilerden hangisidir?

A) Endüstriyel ekonomide ekonomik geliş-melerin tahmin edilebilir, bilgi ekonomi-sinde kaotik bir yapıda olması

B) Endüstriyel ekonomilerde ekonominin itici gücü endüstriyel şirketler iken bilgi ekonomisinde bilgi tabanlı işletmelerdir.

C) Endüstriyel ekonomilerde rekabet yerel düzeyde iken, bilgi ekonomilerinde küre-sel düzeydedir.

D) Bilgi ekonomisinin kaynağı mali sermaye yerine insandır.

E) Bilgi ekonomisinde işletmelerin piyasa değeri işletmelerin başarısıdır.

AÇIKLAMAİki sistemdeki en önemli fark bilgi ekonomisinin kaynağını mali sermaye yerine insandan alması-dır.

YANIT: D

15. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ve iletişim teknolojilerinin ekonomik büyümeye olan katkılarından biri değildir?

A) Faiz oranlarının düşürülmesiB) İşgücü verimliliğinin arttırılmasıC) Mal stoklarının azaltılmasıD) Mal ve hizmet talebindeki değişmelere

anında cevap verilmesiE) Bilgisayar üretiminin artırılması

AÇIKLAMABilgi ve iletişim teknolojilerinin faiz oranlarını dü-şürmek gibi bir amacı yoktur.

YANIT: A

BİLGİ EKONOMİSİ

52

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin özelliklerinden biri değildir?

A) Sürekli yeni ürün geliştirmeB) Analog hatların kullanılmasıC) Bilgi sınıfının artmasıD) Mal üretiminden hizmet üretimine erişimE) Fiziki varlıkların sanal hale gelmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi bilginin temel süreçlerinden biri olarak ifade edilemez?

A) Bilginin sorgulanmasıB) Bilginin dağıtımıC) Bilginin dönüştürülmesiD) Bilginin işlenmesiE) Bilginin elde edilmesi

3. Aynı miktar girdi ile daha çok ya da daha kaliteli çıktı elde edilmesine ne ad verilir?

A) Toplam üretim fonksiyonuB) Ekonomik büyümeC) Verimlilik artışıD) Ölçeğe göre sabit getiriE) Pozitif dışsallık

4. Bilgi ekonomilerinin kurulumu bağlamın-da gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki uçurumun büyümesini ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ağ dışsallıklarıB) Dijital bölünmeC) Verimlilik artışıD) Network ekonomilerE) İçsel büyüme

5. Bilginin dış ticaret üzerindeki etkisi ince-lendiğinde aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir?

A) Bilgi ve iletişim teknolojileri iletişim hızını artırıp maliyetleri düşürmektedir.

B) Coğrafi sınırlar ortadan kalkmaktadır.C) Doğrudan yabancı yatırımlar azalmakta-

dır.D) Dış ticaretin koordinasyonu için gereken

zamandan tasarruf sağlanmaktadır.E) Bilginin taşınması ve dağıtımındaki ko-

laylıklar dış ticareti daha cazip hale ge-tirmektedir.

6. İçsel Büyüme modelinde büyümenin kay-naklarından hangisi birinci sırada yeralır?

A) Teknolojik yeniliklerB) İşgücüC) Fiziksel sermayeD) Beşeri sermayeE) Toprak

7. Aşağıdakilerden hangisi bilgi birikimini ifade eder?

A) Know-whatB) Know-whyC) Know-whereD) Know-howE) Know-who

8. Bilginin nasıl veriler ile tanımlandığını görmek aşağıdakilerden hangisi ile müm-kündür?

A) Know-whatB) Know-whyC) Know-whereD) Know-howE) Know-who

53

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Bir teknoloji ürün ya da hizmetin kullanıcı sayısında görülen artışın o teknoloji, ürün ya da hizmetten elde edilen faydayı arttır-cağını ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Verimlilik artışıB) İçselleştirmeC) Marjinal sosyal faydaD) Toplam faydaE) Ağ dışsallıkları

10. Bilgisayar kullananların sayısı ve kulla-nım süreleri arttıkça yazılım kullanımının artması aşağıdakilerden hangisine örnek gösterilebilir?

A) Dolaylı ağ dışsallıklarıB) Doğrudan ağ dışsallıklarıC) Öğrenme ağı dışsallıklarıD) Negatif ağı dışsallıklarıE) Tamamlayıcı ağ dışsallıkları

11. Ağın bağlantı noktaları arttıkça belirlenen bir uzman bilginin diğerleriyle bir araya getirilmesi aşağıdakilerden hangisi ile il-gilidir?

A) Dolaylı ağ dışsallıklarıB) Doğrudan ağ dışsallıklarıC) Öğrenme ağı dışsallıklarıD) Negatif ağı dışsallıklarıE) Tamamlayıcı ağ dışsallıkları

12. Bir ağ içerisindeki aktör ve düğümlerin sayısında görülecek artışların o ağı daha verimli hale getireceğini ileri süren kav-ram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mahreçler yasasıB) King kanunuC) Metcalfe yasasıD) Soy yasasıE) Örümce ağı teoremi

13. Aşağıdakilerden hangisi endüstriyel eko-nomi ve bilgi ekonomisi arasındaki fark-lardan birisi değildir?

A) Endüstriyel ekonomide ekonomik geliş-me düzenli ve tahmin edilebilirdir.

B) Endüstriyel ekonomilerde itici güç büyük şirketler iken bilgi ekonomisinde yenilikçi ve girişimci bilgi tabanlı işletmelerdir.

C) Endüstriyel ekonomide rekabet küresel düzeydedir.

D) Endüstriyel ekonomide organizasyonla-rın başarısı kâr marjı ile ölçülür.

E) Bilgi ekonomisinde işletmelerin başarısı piyasa değeri ile ölçülür.

14. Alıcı ve satıcıların üzerinde uzlaşılan ürün hakkında farklı düzeyde bilgiye sahip ol-malarından ötürü ortaya çıkan rekabet bo-zucu etkiye ne ad verilir?

A) Dijital bölünmeB) Finansal yenilikC) Ağ dışsallıklarıD) Eksik rekabetE) Bilgi asimetrisi

15. İçsel büyüme modelinin öncülüğünü ya-pan iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Paul RomerB) Adam SmithC) Peter DruckerD) J. M. KeynesE) Thomas Malthus

BİLGİ EKONOMİSİ

54

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. B Bilgi ekonomilerinde analog yerine dijital hatlar kullanılmaktadır.

2. A Bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve dö-nüştürülmesi ile birlikte dağıtımı süreçle-rinin kapsamı yeni ekonomi olarak adlan-dırılır.

3. C Verimlilik artışı birim işgücünün ürettiği ürün miktarının artmasıdır.

4. B Dijital bölünme teknolojik gücü elinde bu-lunduran aynı zamanda küresel bir eşit-sizliğe yol açtığı düşüncesine dayanmak-tadır.

5. C Küreselleşme ve bilgi ekonomilerinin yaygınlığı coğrafi sınırları ortadan kaldı-rarak doğrudan yabancı yatırımlarda ar-tış sağlamaktadır.

6. A İçsel büyüme modelleri büyümenin kay-nakları arasında birinci sıraya teknolojik yenilikleri yerleştirir.

7. D Know-how kişinin yetenek ve tutumları-nın gelişimidir.

8. A Know-what bazı üretim alanlarında tek-nolojik gelişme için son derece önemli bir bilgi türüdür.

9. E Ağ dışsallıkları temel olarak, aynı ürünün kullanılan miktarı arttıkça ürünün değeri-nin arttığı tespitidir.

10. A Dolaylı dışsallıklar ürünün kullanıcı sayı-sı arttıkça fiyatların, maliyetlerin düştüğü-nü ve verimliliğin arttığını gösteren para-sal dışsallıklardır.

11. C Öğrenme ağının dışsallıkları, ağın bağ-lantı noktaları arttıkça belirlenen bir uz-man bilginin diğerleriyle biraraya getiril-mesi ile ilgilidir.

12. C Değer yaratmanın ağ etkilerinin bulundu-ğu dijital pazarlarda yerine getiren kural Metcalfe Yasası’dır.

13. C Endüstriyel ekonomide rekabet yerel dü-zeyde iken, bilgi ekonomilerinde rekabet global düzeydedir.

14. E Bilgi asimetrisi alıcı ve satıcıların ürün veya hizmetin özelliklerine ilişkin sahip oldukları bilgi düzeyleri arasında farklılık olmasıdır.

15. A İçsel büyüme modelinin ilk akla gelen is-mi Paul Romer’dir.

55

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ARA DENEME SINAVI - 1

1. Sistematik veya bilimsel bilginin, belli amaçlar için organize olmuş ve birikmiş durumuna ne ad verilir?

A) EnformasyonB) TeknolojiC) Alet ve edevatD) DonanımE) Bilgisayar

2. Aşağıdaki düşünürlerden hangisi insan-lığı mitolojik düşünceden akli düşünceye yani “mitos” tan “logos”a taşıyanlardan bi-ri değildir?

A) ThalesB) AnaksimandrosC) Efesli HeraklitD) Sisamlı PisagorE) Germen Kuhn

3. Doğa ve evrenin işleyiş yasaları olarak, akıl ürünü, nedenselliğe dayalı Newtongil mekanik mantık ilişkileri aşağıdaki top-lum biçimlerinden hangisine temel oluş-turmuştur?

A) Tarım toplumuB) Hizmet toplumuC) İnşaat toplumuD) Sanayi toplumuE) Bilgi toplumu

4. İnsanların psikolojik doyumu sağlama ve bunu sağlayan yaşam unsurlarının korun-ması işlevleri aşağıdakilerden hangi türe girmektedir?

A) EkonomikB) SosyalC) TeknolojikD) PolitikE) Kültürel

5. I. Verimlilik II. Hız III. Kalite Bilgi ekonomisinde yukarıdaki rekabet

unsurlarından hangisi ekonomik faaliye-tin niteliğini belirlemektedir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) I ve IIIE) I, II ve III

6. Kişiye özgü bilginin dışsallaşması süre-ci sonunda aşağıdakilerden hangisi orta-ya çıkar?

A) BilgiB) EnformasyonC) VeriD) SinyalE) Duyum

7. Tapscott’a göre bilgi ekonomisinin mer-kezi sektörü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnteraktif MultimedyaB) E-postaC) DatabankE) Ar-GeE) Bilgisayar ağları

8. Bilgi ekonomisinin özellikleri dikkate alın-dığında aşağıdakilerden hangisi yanlış-tır?

A) Bilgi Ekonomisi “Bilgi”ye Dayalıdır.B) Bilgi Ekonomisi “Dijital”dir.C) Bilgi Ekonomisi Yavaş İşler.D) Bilgi Ekonomisi, Ağ’da Yapılanır.E) Bilgi Ekonomisi Küresel Bir Ekonomidir.

BİLGİ EKONOMİSİ

56

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Ağ yapılanmasının yarattığı, kurum ve bi-rim içinde sinerji yaratırken etkinlik ve verimliliğin ana kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

A) BüyümeB) BütünleşmeC) AyrışmaD) SosyalleşmeE) İçselleştirme

10. Sürekli bilgi üretimi aşağıdakilerden han-gisini ifade eder?

A) YenilikB) YapısalcılıkC) İlerlemeD) ÜretimE) Tasarım

11. Pratik ve uygulanabilen bilgilerin dayana-cağı, temel bilgiyi oluşturmak için yapılan geniş ve kapsamlı araştırmalara ne ad ve-rilir?

A) Temel araştırmaB) Nitel araştırmaC) Nicel araştırmaD) Uygulamalı araştırmaE) Geliştirme

12. Aşağıdakilerden hangisi Porat’ın ABD’de istihdam edilen iş gücünü topladığı sek-törlerden biri değildir?

A) TarımB) SanayiC) TurizmD) HizmetlerE) Bilgi

13. Aşağıdakilerden hangisi OECD’nin kul-landığı bilgi sektörü meslekleri arasında yer almaz?

A) Bilgi üreticileriB) Bilgi işlemcilerC) Bilgi dağıtıcılarıD) Bilgi altyapısı ile ilgili mesleklerE) Piyasa araştırması ve koordinasyon uz-

manları

14. Aşağıdakilerden hangisi RITE’nin bilgi altyapısını belirlemek amacıyla kullandığı parametrelerden biri değildir?

A) Bilgi miktarı B) Engel oranıC) Haberleşme araçlarının dağılımıD) Bilgi oranıE) Bilgi faaliyetlerinin kalitesi

15. Bir ailenin gıda maddelerine yaptığı har-camaların, aile bütçesi içindeki payı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Bilgi oranıB) Teknoloji oranıC) Yazılım oranıD) Donanım oranıE) Engel oranı

57

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

16. I. Sermaye II. Toprak III. İş gücü IV. Bilgi Yukarıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi

için geçerli bir üretim fonksiyonunda üre-tim faktörü olarak değerlendirilir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I, III ve IVE) I, II ve III

17. Bir birim işgücünün ürettiği ürün miktarı-nın artmasına ne ad verilir?

A) Azalan verimlerB) Pozitif dışsallıkC) Verimlilik artışıD) Negatif dışsallıkE) Ölçeğe göre getiri

18. Bir üretim sürecine ilişkin bilgi birikimi-nin ifade edilmesine yarayan kavram aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Know-whatB) Know-howC) Know-whoD) Know-whereE) Know-why

19. Aynı teknoloji, ürün ya da hizmetin kul-lanıcısı arttıkça, bir teknoloji, ürün ya da hizmet kullanıcısının toplam faydasında, sosyal faydanın özel faydayı aşarak oluş-turduğu artışı aşağıdaki kavramlardan hangisi ifade eder?

A) Dijital bölünmeB) Pozitif getiriC) Verimlilik artışıD) Ağ dışsallıklarıE) Birleştirme

20. Değer yaratmanın, ağ etkilerinin bulundu-ğu dijital pazarlarda yerine getiren kural aşağıdakilerden hangisidir?

A) Say YasasıB) Mahreçler YasasıC) Metcalfe YasasıD) Örümce Ağı YasasıE) Ağ Dışsallıkları Yasası

1. B2. E3. D4. E5. E

6. A7. A8. C9. B

10. A

11. A12. C13. E14. B15. E

16. D17. C18. B19. D20. C

YANITLAR

BİLGİ EKONOMİSİ

58

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ARA DENEME SINAVI - 2

1. İnsanlığın doğaya müdahale etme ve ona egemen olma yönünde kullandığı ilk te-mel teknolojik paradigma aşağıdaki tek-nolojilerden hangisidir?

A) TekerlekB) AteşC) BaltaD) ElE) Göz

2. İnsanın kendi aklı ile doğanın işleyişini açıklama ve anlama girişimine ne ad ve-rilir?

A) MitosB) LogosC) Pre-mitosD) Post-logosE) Los Mitos

3. Bilgiye uzanan yolda ilk adım aşağıdaki-lerden hangisinde doğru olarak verilmiş-tir?

A) Veri B) EnformasyonC) SinyalD) İpucuE) Analiz

4. Aşağıdakilerden hangisinde bilgiye ula-şan yol doğru olarak sıralanmıştır?

A) Sinyal → Veri → Enformasyon → BilgiB) Veri → Enformasyon → Sinyal → BilgiC) Enformasyon → Sinyal → Veri → BilgiD) Veri → Sinyal → Enformasyon → BilgiE) Sinyal → Enformasyon → Veri → Bilgi

5. I. Mikroelektronik II. Mikrobiyoloji III. Nanoteknoloji Yukarıdakilerden hangisi bilgi toplumunu

yaratan dallardan biridir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

6. Kurumları oluşturan insanların karşılık-lı ilişkileri ve yarattığı kurum kültürü or-tamında insanların beyninde şekillenmiş olup orada kalan, deneylere sezgilere da-yalı olan kişilere özgü organize bilgi aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Örtük bilgiB) Açık bilgiC) Bilimsel bilgiD) Yapısal bilgiE) Sosyal bilgi

7. “Bilgi sarmalı” aşağıdaki süreçlerden han-gisini kapsamaz?

A) SosyalleşmeB) DışsallaşmaC) TekelleştirmeD) İçselleşmeE) Birleştirme

8. Açık bilginin yöntem ve alette somutlaşa-rak birikmiş biçimi aşağıdakilerden han-gisidir?

A) SarmalB) TeknolojiC) İletişimD) BilgiE) İnternet

59

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Bilgi ekonomisinin özellikleri dikkate alın-dığında aşağıdakilerden hangisi yanlış-tır?

A) Bilgi ekonomisi kendi içerisinde bütünle-şen bir ekonomidir.

B) Bilgi ekonomisi üretici ve tüketiciyi bütün-leştirir.

C) Bilgi ekonomisi hızlı işler.D) Bilgi ekonomisi yenilikçi bir ekonomidir.E) Bilgi ekonomisi sorun yaratmayan bir

ekonomidir.

10. Aşağıdakilerden hangisi Von Krogh ve di-ğerlerine göre bilgi üretiminin belirleyici-lerinden biri değildir?

A) Bilgiyi destekleme işi bir vizyon olarak benimsenmelidir.

B) İletişim ağı etkin yönetilmelidir.C) Ücretler üzerindeki vergi arttırılmalıdır.D) Bilgi üretimi için uygun ortam oluşturul-

malıdır.E) Üretilen yerel bilgi küreselleşmelidir.

11. Tüketicilerin kullanabileceği nihai bir ürü-ne yol açan uygulamalı araştırmalara ne ad verilir?

A) Temel araştırmaB) Nitel araştırmaC) Nicel araştırmaD) Uygulamalı araştırmaE) Geliştirme

12. Piyasada alış verişi yapılan bilgi malları ve hizmetlerini üreten firmalardan oluşan sektöre ne ad verilir?

A) Birinci bilgi sektörüB) İkinci bilgi sektörüC) Üçüncü bilgi sektörüD) Dördüncü bilgi sektörüE) Beşinci bilgi sektörü

13. Machlup ve Porat’ın analizlerinin ülkeler arasında karşılaştırma yapılmasına ola-nak tanıyan ilk çalışma aşağıdakilerden hangisi tarafından yapılmıştır?

A) WTOB) UNESCOC) OECDD) UNICEFE) FKÖ

14. Tek tek değişkenler yerine çok sayıda de-ğişkenin dikkate alındığı göstergelere ne ad verilir?

A) DeğişkenlerB) EndeksC) KatsayıD) ÇarpanE) Kitle

15. Ülkelerin ekonomik refahı yakalamada ve artan rekabet ortamında, rekabet gücünü artırmada bilgi ve iletişim teknolojilerinin kaldıraç gücünden yararlanma kapasite-lerini ölçen endeks aşağıdakilerden han-gisidir?

A) Büyüme endeksiB) Ağa hazırlık endeksiC) Kalkınma endeksiD) BİT gelişme endeksiE) Risk yönetme endeksi

BİLGİ EKONOMİSİ

60

M

URAT

YA

YINLA

RI

16. Aşağıdakilerden hangisi bünyesinde yo-ğun bir rekabet içermekle birlikte ekosis-tem bileşenleri bakımından tamamlayıcı-lık özelliklerine sahiptir?

A) Dışsal ekonomilerB) Bilgi ekonomileriC) Geleneksel ekonomilerD) Endüstriyel ekonomiE) Ülke ekonomileri

17. 1996-2000 yılları arasında kişi başına mil-li gelirin en çok arttığı ülke aşağıdakiler-den hangisidir?

A) İngiltereB) FinlandiyaC) ABDD) İrlandaE) İzlanda

18. Bağlantı sayısı arttıkça kullanıcının ağ kullanımının arttığına işaret eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ölçeğe göre artan getiriB) Negatif dışsallıkC) Doğrudan ağ dışsallıklarıD) Öğrenme ağı dışsallıklarıE) Ölçeğe göre getiri

19. İnsanlardaki beceri ve bilgi birikimi ya da bireye özgü kabiliyetlerin toplamına ikti-sadi olarak ne ad verilir?

A) YetenekB) Toplam kabiliyetC) Beşeri sermayeD) MütekabiliyetE) Sermaye birikimi

20. Alıcı ve satıcıların ürün veya hizmetin özelliklerine ilişkin sahip oldukları bilgi düzeyleri arasında farklılık olmasına ne ad verilir?

A) Dijital bölünmeB) Piyasa dengesiC) Tüketici rantıD) Bilgi asimetrisiE) Bilgi otoyolu

1. D2. B3. C4. A5. E

6. A7. C8. B9. E

10. C

11. E12. A13. C14. B15. B

16. B17. D18. C19. C20. D

YANITLAR

61

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI BİLGİ EKONOMİSİNDE REKABET, PİYASA VE AR-GE

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Rekabetin işlevlerini, temel varsa-yımlarını rekabetin avantajlarını sağladığı üstünlükleri dikkatle çalışı-nız.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

– 3 - 4

➣ Rekabet:Piyasaekonomisinin,birsistemolmasınısağlayanmerkeziunsurdur.• Piyasailişkisinikarşılıklıetkileşimsisteminedönüştürenunsurdur.• Piyasasistemi içinpiyasalarzorunlukoşul, rekabetonlarısistemedönüştürenunsurolarakyeterlikoşuldur.Rekabetinolmadığıpiyasaortamlarınıpiyasasistemiolaraktanımlayamayız.

Sanayi toplumunun piyasa ekonomisi; Daha çok meta üretimine ve bunların mübadelesine odak-lanmıştır.

Bilgi ekonomisinin piyasa ekonomisi; Bilgi üretimine ve bilgi kullanımına odaklanmıştır. ➣ Ekonomik Rekabet:Ekonomikbirimlerarasındazamaniçindeortayaçıkanbiryarışvekarşıtlıkşeklindekiilişkisürecidir.• Rekabet içindekiekonomikbirimlerkendisi içinen iyiolanekonomiksonucugerçekleştirmeyarışındadır.

• Rekabetinsürükleyiciunsurutaraflarınbireyselekonomikçıkaryararveavantajlarıdır.• Rekabetinvarlığıiçin,rekabetözgürlüğüönkoşuldur.• Rekabetsüreciiçindekitaraflarparalelsüreçyadakarşıtsüreçiçindebulunurlar.• Builişkiiçindeekonomikbirimlerinbazılarıyenilikçivesürükleyici;diğerleriisetaklitçiveizle-yicidir.

• Rekabetkonusuitibariylefiyatrekabeti,kaliterekabetiveürünrekabetiolarakortayaçıkar.• Rekabet,piyasaekonomisinin,birekonomiksistemolmasınısağlayanmerkeziunsurdur.

➣ Açık Rekabet:Rekabete katılanlarınbilgisi içindeyürütülmesi durumundaaçık, aksi takdirdegizli(örtülü)rekabetoluşur.

REKABETİN İŞLEVLERİ (fONKSİyONLARı) ➣ Toplumsalveekonomikolmaküzereikiyeayrılır.

Rekabetin Toplumsal FonksiyonuEkonomik davranış, karar ve seçme özgürlüğünü korumaya yöneliktir.Rekabetin Ekonomik FonksiyonuEkonomiyi yönlendirme fonksiyonu

➣ KaynakDağılımıFonksiyonu ➣ YenilikveTeknikGelişmeyiSağlamaFonksiyonu ➣ KonjonktürelGelişimlereUyumFonksiyonu ➣ GelirDağılımıFonksiyonu ➣ EkonomikGücünSınırlandırılmasıveKontrolüFonksiyonu ➣ Bufonksiyonlarıyerinegetirenrekabet türü“etkin”, “fonksiyonel”veya“başarı”rekabetiolarakadlandırılır.

Rekabetin Ön KoşullarıPiyasa ekonomisinde rekabetin ön koşulları 4 ana grupta toplanır:

➣ Rekabetdüzeninioluşturanşekli-yasaldüzenlemeler ➣ Rekabetinişlerliğinisağlayanmotivasyonveuyarıunsurları ➣ Rekabeteuygunortamveiklimin(özgürlükortamının)varlığı ➣ Rekabeteuygunpolitikalarınbulunması ➣ Piyasalarınyenigirişimlereaçıkolmasıgerekir.

5

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

62

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

REKABET TEORİSİNDE TEMEL yAKLAŞıMLARKlasik Teoride Rekabet Anlayışı

1. Serbest Rekabet: A. Smith ➣ Klasikiktisatçılarrekabeti,bireyselözgürlüğüamaçgösterenserbestrekabetolarakadlandırırlar. ➣ KlasikgörüşMerkantilizm’dekidevletin(hükümdarın)bireyüzerindekimutlakegemenliğininak-sine,bireyiöneçıkarır.

➣ Kendi kendine işleyenbu sistemdedevletin temel görevi özgürlük olarak ekonomik birimlerindavranışserbestisinikorumaktır.

2. Neo-Klasik Teoride Rekabet Anlayışı ➣ Tamrekabettir. ➣ WalrasveMarshall ➣ Klasikekonomininyeniversiyonudur. ➣ Tamrekabet,aşırıkârlarınolmadığımaliyetinbirunsuruolaraknormalkârınvarolduğu,statikbirdengedurumuolaraktanımlanır.

➣ Tamrekabette;• Fiyatveridir→Fiyatrekabetiyoktur.• Mallarhomojendir→Kaliterekabetiyoktur.• Tambilgi→reklamyapmakgereksizdir.

Eksik-Aksak Rekabet: Tam rekabetin belli varsayımlarının geçersiz olduğu durumdur.

3. Modern Rekabet Anlayışı ➣ Etkinrekabet;dahakalitelibirürünüdahaucuzasunmayarışıdır. ➣ J.M.Clarkbununiçinfirmalarrekabetbaskısıyaratanortamdabaşarıveyeniliğeyönelirler. ➣ Schumpeter’inyenilikçiliktezinedayanır.

4. Yeni Klasik (Neo klasik) Rekabet Anlayışı ➣ Almanya’daVonHayekveHoppmann,ABD’deChicagoOkulu(Stigler) ➣ Rekabetözgürlüğüsavunulmuştur. ➣ Rekabet;ekonomiközgürlükleringerçekleştirildiğitüketicitercihlerininkarşılandığıbiraramavebulmasürecidir.Rekabetçiruhgereklidir.

➣ Rekabet politikasının amacı doğal ya da yapay rekabeti engelleyici unsurların kaldırılmasıylasınırlıdır.

REKABETİN DEğİŞEN ROTASıRekabetin rotası ulusal sınırlar içinde konuyu ele almaktan çok küresel düzlemdeki rekabet konula-

rına yöneldi. Bunda yeni üretim süreçlerinde özellikle teknoloji ve bilgi temel üretim faktörleri etkili oldu.Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki köklü ve sürekli değişim, bilgi ekonomisi yönünde yeni yapıları ge-

tirirken piyasaların yapı ve işleyişin köklü olarak etkiledi. İnternet kullanımı, telsiz telefon, elektronik ha-berleşme ve elektronik bankacılık gibi alanlardaki gelişmeler bir yandan firma faaliyetlerini ve ekonomik gelişmeyi yeniden yapılandırdı.

Teknolojik açıdan gelişmiş ekonomiler ile bilişimde hızlı atılım yapan gelişmekte olan ekonomiler, ekonomik yapılarını 21. yy’ın Bilgi Temelli Ekonomilerine dönüştürmüşlerdir. Elektronik, bilgisayar, ile-tişim, enformasyon ve medya sektörü ekonominin sürükleyici sektörleri konumuna yükseldi. Ve ekono-milerin en hızlı büyüyen sektörleri oldular. Hükümetler bu sektörlerin dinamizminden yararlanarak eko-nomide etkinlik ve verimliliği yükseltmek amacıyla sürdürülebilir, büyümeyi teşvik ettiler. Yaşanan deği-şimler sanayi toplumunu bir bütün olarak bilgi toplumuna dönüştürdü. 20. yy ilk çeyreğinde kuantum dü-şünce sistemi aynı yy. ikinci yarısında enformasyon toplumu 20. yy.’ın son çeyreği bilgisinin teknolojile-ri ve genetikteki dönüşümlerle bilgi temelli ekonomik yapılanmaları gündeme taşıdı. Bilgi çağında reka-betin dinamik ve en etkin kaynağı bilgi ve yenilik üretimine odaklanmaktan geçiyor. Küresel rekabet or-tamında dinamik rekabet avantajları öne çıkmaktadır.

63

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ULUSLARıN REKABET ÜSTÜNLÜKLERİA. Smith mutlak üstünlük tezini ortaya sürdü daha sonra Ricardo ve diğerleri tarafından karşılaştır-

malı üstünlükler tezi ortaya konuldu. Karşılaştırmalı üstünlükler tezi daha sonra, “faktör donanım teorisi” olarak Hecksher ve Ohlin ile Samuelson tarafından yeniden yorumlanmıştır.

Günümüz endüstrileri, işgücü veya sermaye yoğun teknolojilerden bilgi yoğun teknolojilere yöneldi. Ulusal verimliliğin kaynağını oluşturan ileri teknoloji ile nitelikli işgücü ve yenilikler ağırlık kazanmıştır.

➣ KarşılaştırmalıAvantajlar:Artanölçüdeteknolojikgelişmeveyenilikleredayanmaktadır.Rekabet üstünlüğünü açıklayan yeni yaklaşımlar daha çok yenilik ve teknolojik gelişmelere dayanır.

Teknolojik gelişmeye ve yeniliğe dayalı bilgi yoğun üretimin biçiminde mikro elektronik, genetik ve nano ürünler ile nitelikli materyal ve bilgi sistemleri önem kazandı. Yaşanan bu gelişmeler sonucu ülkenin sa-hip olduğu karşılaştırmalı avantaj ve üstünlükler hızla değişti. Kalıcı değil, esnek bir içerik kazandı. Es-nek üstünlükler sisteminde, fiyat rekabetinden çok yenilik rekabeti, kalite rekabeti ve ürün çeşitlendirme-si ve modern dizayn ve görüntü artan ölçüde önem kazandı. Rekabette üstünlük ve avantajları, teknolo-jik yenilik, bilgi üretimi ve küreselleşen rekabete dayanır.

Porter’ın (1990) ulusların rekabet avantajları teorisi ➣ Rekabetavantajlarınıülkelerdençokfirmalaryaratır. ➣ Anaülkeninrolüçokönemlidir.Rekabetüstünlüğününtemelinde,anaülkeninsahipolduğutek-nolojivenitelikliişgücüveyenilikçilikdüzeyiyatar.

➣ Birülkeninrekabetçiolmasındafirmayöneticilerinindesorumluluğubüyüktür. ➣ Firmafarklıvedahaiyistratejiseçmeli. ➣ Firmaküreselbirstratejioluşturmalı. ➣ Rekabetküreselleştikçerekabetüstünlüğündeulusaletkilerinönemiazalacağınaartar. ➣ Statikyaklaşımlarınaksineyenilikçidinamikyaklaşımlarölçeğegöreartangetiriyeyolaçar. ➣ Porterulusalrekabetavantajlarınıdörttemeldebelirler;• Faktörkoşulları• Talepkoşulları• Bağlantılıvedestekendüstriler• Firmastratejisiendüstriyelyapıverekabet

➣ Budörtunsurarasındakietkileşim“ElmasModeli” ileaçıklanır.Ulusalrekabetinavantajlarınındeğişimindedevletinuyguladığıpolitikalarilekarşılaşılanfırsatlarveşanslaretkilidir.

Rekabet unsurları açısından faktörlerPasif Unsurlar = Temel Faktörler

➣ DoğalKaynak ➣ İklim ➣ Kuruluşyeri ➣ Niteliksizişgücü

İleri düzeydeki faktörler ➣ Moderniletişimveulaşımsistemi ➣ Uzmanlaşmışnitelikliişgücü ➣ Üniversitearaştırmakurumları ➣ Mühendisdonanımıvebilgisayarmühendisleri ➣ Rekabetavantajıortayaçıkarır.

Rekabet avantajının sürekli yenilenebilmesi nitelikli insan kaynağı ve bilgi kaynağının iki temel unsu-ru eğitim ve bilimdeki yenilenmeye bağlıdır.

ULUSAL EKONOMİNİN REKABETÇİ GELİŞİMİRekabet avantajları yaklaşımı, teknolojik değişim ve yenilikten kaynaklanan verimlilik artışıyla, aynı

zamanda ekonomik gelişme ve refah artışını da beraberinde getirir. Rekabet avantajlarının yaratılma-sı, rekabet yarışı içinde rekabetçi pozisyonun geliştirilerek daha üst düzeylere aktarılmasıyla sağlanır.

Endüstrileşme ve rekabetin daha üst düzeylere taşınabilmesi ihracat ve ithalatı endüstrileşme ve re-kabetin daha üst düzeylere taşınabilmesi ihracat ve ithalatı zorunlu kılar. Porter rekabetçi gelişme aşa-maları olarak 4 dönemi birbirinden ayırır.

BİLGİ EKONOMİSİ

64

Faktör Güdümlü Gelişme Aşaması: Ekonomik gelişme, ülkenin temel üretim faktörleri donatımı-na dayalıdır.

➣ Rekabetavantajıbazıüretimfaktörleriningöreceliucuzluğudur. ➣ Avantajınkaynağıtemelüretimfaktörleridir. ➣ Üretimsüreciveteknolojiaçısındanrekabetavantajlarıyoktur. ➣ Fiyatrekabetinegirişilebilir. ➣ Teknolojiülkeiçindeüretilmezdışardanithaledilir. ➣ Yabancısermayeyeihtiyaçduyulur. ➣ Gelişmişüründizaynıtaklitleveileriteknolojiveancakyatırımlarlaülkeleregirer. ➣ Sektörlerdeverimlilikdüşüktür.

Yatırım Güdümlü Gelişme Aşaması: Dış kaynaklı teknolojilerin özümsenmesi ve geliştirilmesi ye-teneği, yatırım güdümlü gelişme aşamalarına ulaşmak için temel unsurdur.

➣ Modern,etkinveçoğukezbüyükölçekliüretimiçingereklidonatımayatırımyapılır. ➣ Faktörgüdümlügelişmeaşamasındanayrıldığınoktateknolojiyiözümsemevegeliştirmeyete-neğidir.

➣ Rekabetavantajıyaratmadadevletinönceliklikonumuvardır. ➣ Türkiye1963ithalikamecisanayileşmestratejisinibenimsemiştir.

Yenilik Güdümlü Gelişme Aşaması: Porter’ın Elmas modelinin tüm elemanları arasında en et-kin ve en yoğun işlerlik kazandığı gelişme aşaması yeniliğe dayalı aşamadır.

➣ Firmalarrekabetetmeşansıyakalar. ➣ Asılrekabetavantajlarınitelikliişgücüveileriteknolojininyarattığıverimliliktenkaynaklanır.

Refah Güdümlü Gelişme Aşaması ilerlemeye değil aksine çöküşe yöneliktir. Bu aşamanın sürük-leyici gücü geçmişte zaten gerçekleştirilmiş olan refah düzeyidir.

Rekabetçi Firma StratejileriRekabetçi stratejide iki nokta çok önemlidir;

➣ Endüstrininyapısı ➣ Firmanınendüstriyelyapıiçindekikonumu ➣ Bunlarsüreklideğişendinamikbirdurumdur.

Rekabet avantajı için düşük maliyet ve diğerlerinden farklı bir konum iki önemli unsurdur. Bunun için yapılması gereken yeniliklerdir. Yenilikler aşağıdaki sonuçları doğurur;

➣ Rekabetavantajlarınınsürdürülmesi,sürekliyenilikvedeğişimgerektirir. ➣ Eskiavantajlaryokolurken,yenileriyaratabilenfirmalardahaüstveavantajlıkonumayükselirler.

Rekabet Stratejisi; firmaların ulaşmaya çalıştığı sonuçlarla bu sonuçlara ulaşmak için kullandığı araçların, yeni politikaların kombinasyonudur.

➣ Porter’agörebirsektördefirmanınrekabetgücü5temelunsurabağlıdır.• Sektördemevcutfirmalararasındarekabetindurumu,yanirekabetyoğunluğu;• Tedarikçilerinpazarlıkgücü;• Alıcılarınpazarlıkgücü;• Sektöreyenigirecekfirmatehditlerive• İkameürünvehizmettehditleri.

Firma bütün bunları değerlendirdikten sonra kendi güçlü ve zayıf durumunu daha kolay belirleyebi-lir. Etkin bir rekabet stratejisi için yukarıdaki 5 unsur karşısında firma kendine bir konum belirlerken ya savunmacı ya da saldırgan bir stratejiye yönelebilir.

➣ Yeteneklerinisavunmacıbirkonumiçinkullanabilir. ➣ Stratejikhamlelerlekonumunuiyileştirmeyeyönelebilir. ➣ Yadasözkonusugüçlerintemelindeyatanfaktörlerindeğişiminedayalıbiröngörüileyenibirrekabetstratejisibelirleyebilir.

Firma bu stratejilerden birine yönelirken, rakipleri karşısında üstünlük sağlamak için üç temel değiş-kenden birini veya bir kaçını öne çıkarabilir. Bunlar;

➣ Toplammaliyetliderliğiiledüşükmaliyetesahipolmak, ➣ Firmanınsunduğuürünveyahizmetifarklılaştırmak, ➣ Özelbirgrubabellibirürünkesitineveyabellibircoğrafipazaraodaklanmak.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

65

Bilgi ekonomisinde yenilikçilik ve maliyet düşürücü teknik avantajlar öne çıkar. Burada, yenilikçi gi-rişimcilik, yaratıcılık ve başarıya odaklanmak esastır. Sürekli iyileştirme öğrenmeyi sürekli duruma geti-rir. Buluşlar ise yaratıcılığa süreklilik kazandırır.

➣ Sektöreilişkinvarsayım ➣ Firmaamaçları ➣ Firmanınsektördekendinebiçtiğikonum(performansgüdüsü) ➣ Belirlediğistratejiile ➣ Başarıölçütü

şeklinde beş değişken açısından 4 adet strateji modeli oluşturabilir.STRATEJİ MODELLERİ

Stratejiler Temel Değişkenler

SavunmacıStrateji

YetkinlikleriKullanmaStratejisi

OyunTeorisi

Eşikte Rekabet

Varsayımlar İstikrarlı SektörYapısı

YetkinliklerKümesi OlarakFirma

DinamikOligopol OlarakGörülen Sektör

Hızlı ve BeklenmedikŞekilde Değişen Sektör

Firma Amaçları

SavunulabilirKonum

SürdürülebilirÜstünlük

Geçici Üstünlük ÜstünlüklerinAralıksız Akışı

Başarı Güdüsü

Sektör Yapısındaki Konum

Benzersiz FirmaYetkinlikleri

Doğru Adımlar DeğişebilmeYeteneği

Strateji Bir Sektör veBir Stratejik Konum Seç ve Örgütü Bunlara Uydur

Bir Vizyon Geliştir,Bu Vizyonu Gerçekleştirmekİçin Yetkinlikler Geliştir ve Bunları Kullan

DoğruRekabetve İşbirliğiAdımları At

EşiklereTempoluDeğişime Ulaş,Yarı Tutarlı BirStratejikYönelim Oluştur

Başarı Ölçütü

Kâr Uzun VadeliÜstünlük

Kısa VadedeBaşarı

Sürekli Yeniden Yaratma

KAOSUN EŞİğİNDE REKABETBilgi çağında dünyanın en dinamik ve en hızlı gelişen sektörü bilişim sektörü oldu.

➣ Kaosuneşiğinderekabet,hızlısürekliyenidenyaratmayaodaklıdır. ➣ Kaosuneşiğinde rekabetin amacı, sürekli yeniden yaratmabaşarısı ile rekabet üstünlüğününaralıksızakışıdır.

➣ Kaosuneşiğinderekabetanlayışı,kuantumteorisiylegündemegelençokluvekarmaşıkinteraktifetkileşimsüreçlerinedayalıolarakortayaçıkandeğişimveevrimtezlerininsentezinedayanır.

➣ Eşikterekabet,değişimortamındaişeyarayanbirstratejidir.Brown-Eisenhard’a göre eşikte rekabet stratejisinin on ilkesi şunlardır:

➣ Avantajıgeçicidir,bunedenlestratejilerdegeçicidir. ➣ Stratejipazaratekvebasitbiryaklaşımdeğil,gevşekbağlantılıfarklılaşan,belirenvekarmaşıkbirsüreçtir.

➣ Eşikterekabetinamacıyenidenyaratmaktır. ➣ Örgütgeçmişvegelecektuzaklarınadüşmedenbugünüyaşamalıdır. ➣ Geçmişin başarılı ve sağlanan rekabet üstünlükleri geleceğe uzatılmalıdır. Deneyim geçmişetakılıpkalmayıdeğil,geçmişiuzatarakeşiktekalmayadevameder.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

BİLGİ EKONOMİSİ

66

➣ Eşikterekabetgeleceğeuzanır;dahagenişbirzamanufkuyönetilir. ➣ Eşikterekabetgündemegelenolaylarkadar,geçenzamanıdadikkatealarakdeğişimizamanaayarlar.

➣ Eşikterekabetstratejisininliderleri,stratejiyisüreklibüyütürler.Mevcutişlerdenbaşlarkengeç-mişkapsanırvegelecektekifırsatlarlabağkurularak,bundansonrazamanaayarlıbirdeğişimiyönetirler.

➣ Eşikte rekabetstratejisi işbirimidüzeyindegötürürler.Busayedestratejidehesapverilebilirlikvardır.Nereyevenasılvarılacağısorularınanetyanıtverilir.

➣ Eşikterekabet, işleriparçalayıppiyasalaragöreyenidendenkleştirirkenaynızamandabütünüyönetirler.

REKABETÇİ ENDÜSTRİLERİN cOğRAfİK KÜMELENMESİRekabetçi endüstrilerin, dikey ve yatay yoğunlaşmasının coğrafi kümelenmesi rekabet avantajları

yaratmak açısından önemlidir. Kümelenme daha çok ulusal avantajlardan ve bunların sistematik özel-liklerinden kaynaklanır.

Porter’e göre küme elmasın işlerlikteki ifadesidir. Endüstri kümeleri, firmaların yenilik yaratma ve üretkenlik kapasitelerini artırır. Küme gelişimi, daha çok bilgi temelli bölgesel ekonomik büyüme ile iliş-kilidir. Küme olmanın iki temel boyutu rekabet ve iş birliği şansı yaratmasıdır.

Endüstriyel kümeler yenilikçi metropol kentlerle daha bir bütünleşik olarak gündeme gelirler. Kentsel rekabet ve yenilik kapasitesi yaratabilmek için;

➣ Yenilikçi ve rekabetçi kentlerin iddialıekonomikhedeflerle, yüksekveartanyaşamkalitesininamaçlanması

➣ Üretkenlikveyenilikçiliğiarttıranveözendirenyüksekkaliteliişçevresininyaratılması, ➣ Güçlüverekabetçiendüstriyelkümelersayesindeyenilikveüretkenliğinyaygınlaştırılması, ➣ Mevcutendüstrilerinüretkenliğiylekentselrefahartışınınsağlanması ➣ Kentselvebölgeselolduğukadarkümeninüretkenliğiiledinamiksüreçlerinverekabetstratejile-rininoluşturulmasıvebunlarlabirlikteyönetebilmesinigerektirir.

Örtük bilgi, deneyimli çalışanların zihinlerinde ya da öğrenen örgütün işleyişinde yurtlanık olarak bu-lunan bilgidir.

KENTSEL GELİŞME VE REKABET ➣ Bölgeninheterojenyapılanışı,kentlerinzamanboyutuiçindekitarihselgelişmedüzeyvepotan-siyelleri,

➣ İçerikolarakbutarihselbirikimebağlıolarakkentlerdekiekonomikaktivitelerin,kültüreldokularınvesosyalyapılarınbirbiriylekarşılıklıilişkiyoğunluğu,

➣ Kentlerarasıağetkileşimininiçeriğiylebirlikteulaştığıdüzey(insan,sermaye,mal-hizmet,bilgi,haberleşme-iletişimilişkisivekültürelbütünlük,davranışsalözellikler),

➣ Kentlerde,Ar-Gebirim,teknolojiveeğitimkurumlarınınveteknoparklarınulaştığıetkinlikdüzeyiilebununsağladığıkentselimaj,rekabetvecazibeavantajı,

➣ Kentinkendialtyapısının(doğal,maddi,personel,kurumsal,teknolojik)birliktevarlığıvekarşılıklıetkileşimparadigmasıiçindebirbiriylesüreklikarşılıklıetkileşiminyarattığıkentseldinamiği.Bunedenlekentselsistem,kentselyapı ilebusistemveyapılışın içeriğinegörekentselsüreçlerolaraktoplumsalsüreçlerinşekillenişi.

➣ Karşılıklıetkileşiminyarattığısinerjikortamınbir“mükemmeliyetortamı”veiklimiyaratması.Bütün bu özellikler kentsel gelişme ve rekabet avantajları yaratmada, kentin diğer kent, bölge ve ül-

ke karşısında ve küresel ilişkilerinde avantajlı konumda olmasını sağlar.Kentsel gelişmede insan ögesi ve insan ilişkileri daha yoğun biçimde öne çıkar.

➣ Bilgitoplumundakentlerarasıilişkininyenilikçikentağlarışeklindebütünleştirilmesigerekir. ➣ Bilgiçağındaölçekekonomileriyerineyeniliklerinsürüklendiğidışsalekonomilerönegeçer.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

67

BİLGİ EKONOMİSİNDE yENİLİKÇİLİK VE AR-GEBilgi ekonomisi sürdürülebilir yenilik ve bilgi üretimine odaklıdır.Yaratıcılık, yeniliğin zihinsel boyutu olarak yer alırken, yenilikçilik ekonomik ve ticari değer olarak ci-

simleşmiş sonuçtur.Yenilik buluşun ekonomik duruma dönüşmüş biçimidir. Barker’e göre yenilik çok boyutlu ve zengin bir faaliyet karışımının sonucudur ve stratejik planla-

ma, Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge), pazarlama, proje yönetimi, eğitim ve yaratıcı düşünce bunların ba-şında gelir.

➣ Yenilikçiekonomidedeğişimgetirir. ➣ Buluşlarıekonomikdurumadönüştürmesüreci,Ar-Gesürecidir. ➣ Ar-Getümüyleişbirliğiiçindeçalışanbirekipişidir. ➣ Yenilikçilikkültürüiçin;sosyal,ekonomik,politikveteknolojikkoşulveortamınyaratılmasıgere-kir.

➣ Kentselyaşamınkaotikortamıyenilikleriçinfırsatlaryaratır. ➣ Metropolitankentlerdeoluşanendüstriyelbölgelervekümeleryenilikçilikiçinenuygunortamlarısunarlar.

➣ Bilinçlioluşturulmuşbilimveteknolojiparklarıbilgitoplumununyeniliküretmemerkezleridir.Bugün dünyada çok sayıda kurulmuş olan ve ilk örneği Silikon Vadisi (Silicon Valley) olan tekno-

parkları artık üçlü sarmal modelini esas alarak Cambridge Teknopark’dır. Cambridge artık bir “tekno-kente” dönüşmüş bulunuyor. Ülkemizde yeni yeni gelişen teknoparklar içinde ODTÜ Teknoparkı şimdi-lik en başarılı örnek olarak öne çıkıyor.

Yenilikçi süreci “araştır-keşfet-geliştir-fizibilite açısından teyit et-araştır” çevrimine dayalıdır.Ortak ve açık bilginin birbirine dönüşümü, öğrenme konusunda çok bilinen Davit A. Kolb’un öğrenme

çevriminin dört aşaması olarak gördüğü somut ve aktif deney yapma aşamalarıdır.Kolb’un Öğrenme Çevrimi

ÖRTÜK

Anlayış-tanışıklık yoluyla bilgi edinme

ÇağrıştırmaUzaklaşan düşünme

Yakınlaşan düşünmeDoğrudan işaret etme

Kavrama - teorileştirmeyoluyla bilgi edinme

AÇIK

UyarlayıcıDüşünme

ÖzümleyiciDüşünme

Gözlem ve düşünme: niyetlenme

Somut deneyim:anlayış

Soyut kavramlaştırma:kavrama

Aktif deneyyapma: uzatma

KÜRESEL REKABET PİyASALARıNDA VAR OLMAKBilgi teknolojilerinin piyasa yapılarını küreselleştirdiği gibi bir ortamda, bu piyasalarda var olmak ye-

nilikçiliğe ve yenilikçilik için uygun çevresel koşulların yaratılmasına bağlı bulunuyor. Bilgi Toplumuna Hazır Olma Endeksine göre ilk 10 ülke şöyledir: İsveç, Singapur, Finlandiya, İsviçre, ABD, Tayvan, Da-nimarka, Kanada, Norveç ve Güney Kore. Türkiye’nin bu endeks açısından 5 yıldaki konumu göreli ge-rilemeye işaret ediyor. 2007’deki 52/122. sırada 2010-2011’de 71/138. sıraya gerilemiş bulunuyoruz. Bu kıyaslamada, endeks üzerinde etkili olan Çevresel Unsurlar, Hazırlık Unsurları Kullanım Unsurları üst başlıkları içinde gruplandırılarak oluşturulmuştur.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

BİLGİ EKONOMİSİ

68

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

AÇIKLAMALI SORULAR

çıkmıŞ soru 2014-tek Ders

1. Ekonomik birimler arasında, zaman için-de ortaya çıkan bir yarış ve karşıtlık şek-lindeki ilişki sürecine ne ad verilir?A) Tam rekabetB) Eksik rekabetC) Ekonomik rekabetD) Piyasa rekabetiE) Serbest rekabet

AÇIKLAMAEkonomik rekabet, ekonomik birimler arasında, zaman içinde ortaya çıkan bir yarış ve karşıtlık şeklindeki ilişki sürecidir.

YANIT: C

2. Aşağıdakilerden hangisi piyasa ekonomi-sinde rekabetin ön koşullarından biri de-ğildir?A) Rekabet düzenini oluşturan şekli- yasal

düzenlemelerB) Rekabet işlerliğini sağlayan motivasyon

ve uyarı unsurlarıC) Rekabete uygun ortam ve iklimin varlığıD) Rekabete uygun politikaların bulunmasıE) Etkin rekabet

AÇIKLAMAEtkin rekabet piyasa ekonomisinde rekabetin ön koşulu değildir.

YANIT: E

3. Bir rekabetin, “etkin”, “fonksiyonel” veya “başarı” rekabeti olarak adlandırılabilmesi için aşağıdaki işlevlerden hangisini yeri-ne getirmesi gerekir?A) Toplumsal FonksiyonuB) Ekonomik FonksiyonuC) Firmasal FonksiyonuD) Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-

yonu,E) Gelir Dağılım Fonksiyonu

AÇIKLAMABir rekabetin, “etkin”, “fonksiyonel” veya “başarı” rekabeti olarak adlandırılabilmesi için ekonomik fonksiyonlarının tamamını yerine getirmesi gerek-lidir.

YANIT: B

4. Üretim faktörleri ve teknolojinin etkin bi-çimde dağılımı ile rasyonelleşmeyi sağla-maya yönelik olarak gerçekleşen rekabe-tin ekonomik fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ekonomiyi Yönlendirme FonksiyonuB) Kaynak Dağılım FonksiyonuC) Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama

FonksiyonuD) Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-

yonuE) Gelir Dağılım Fonksiyonu

AÇIKLAMAKaynak Dağılım Fonksiyonu; üretim faktörleri ve teknolojinin etkin biçimde dağılımı ile rasyonelleş-meyi sağlamaya yöneliktir.

YANIT: B

69

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

5. İşletmelerin, ekonominin iç ve dış neden-lerle gündeme gelen değişime hızlı uyum esnekliğini artırması ve ekonomik krizle-rin daha hafif atlatılabilmesi için aşağıda verilen rekabetin ekonomik fonksiyonla-rından hangisinin işlevsel olması gerekir?

A) Ekonomiyi Yönlendirme FonksiyonuB) Kaynak Dağılım FonksiyonuC) Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama

FonksiyonuD) Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-

yonuE) Gelir Dağılım Fonksiyonu

AÇIKLAMAKonjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksiyonu; re-kabet sayesinde işletmeler, ekonominin iç ve dış nedenlerle gündeme gelen değişime hızlı uyum esnekliğini artırır ve ekonomik krizler daha hafif at-latılabilir.

YANIT: D

6. Neo-Klasik Teoride Rekabet Anlayışı aşa-ğıdakilerden hangisi ile özetlenebilir?

A) Serbest RekabetB) Tam RekabetC) Etkin RekabetD) Rekabet ÖzgürlüğüE) Kısmi Rekabet

AÇIKLAMANeo-Klasik Teoride Rekabet Anlayışı tam rekabet ile özetlenebilir.

YANIT: B

7. I. Firma, rakiplerinden farklı ve daha iyi bir firma stratejisi seçmelidir.

II. Firma, fiyat politikasını değiştirmeyerek, tüketici taleplerini göz ardı etmelidir.

III. Firma, uluslararası ticaret ve dış yatırım-larını birlikte kavrayan küresel bir strateji oluşturmalıdır.

Porter’e göre, rekabet üstünlüğü yaratıp koruyabilmek için firma yukarıdakilerden hangisini yapmalıdır?A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

AÇIKLAMAPorter’e göre, rekabet üstünlüğü yaratıp koruyabil-mek için; Firma, rakiplerinden farklı ve daha iyi bir firma stratejisi seçmelidir ve uluslararası ticaret ve dış yatırımlarını birlikte kavrayan küresel bir stra-teji oluşturmalıdır.

YANIT: D

çıkmıŞ soru 2013-ArA sınAv

8. Daha kaliteli bir daha ucuza sunmak yarı-şı olarak tanımlanan kavram aşağıdakiler-den hangisidir?A) Tam rekabetB) Eksik rekabetC) Monopolcü rekabetD) Kısmi rekabetE) Etkin rekabet

AÇIKLAMAEtkin rekabet; daha kaliteli bir ürünü daha ucuza sunma yarışıdır.

YANIT: E

BİLGİ EKONOMİSİ

70

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Ekonomik gelişmenin, ülkenin temel üre-tim faktörleri donatımına dayalı olduğu re-kabetçi gelişme aşaması aşağıdakilerden hangisidir?A) Faktör güdümlüB) Kârlılık güdümlüC) Yatırım güdümlüD) Yenilik güdümlüE) Refah güdümlü

AÇIKLAMAFaktör Güdümlü Gelişme Aşaması: Ekonomik ge-lişme, ülkenin temel üretim faktörleri donatımına dayalıdır.

YANIT: A

10. Aşağıdakilerden hangisi rekabetçi firma stratejileri açısından yanlıştır?

A) Rekabet avantajlarının sürdürülmesi, sü-rekli yenilik ve değişim gerektirir.

B) Eski avantajlar yok olurken, yenilerini yaratabilen firmalar daha üst ve avantajlı konuma yükselirler.

C) Rekabetçi strateji ülke içinde olduğu ka-dar, uluslararası düzeyde de geçerlidir.

D) Rekabet avantajı yaratabilmek için “orta yol stratejisi” başarılı bir stratejidir.

E) Rekabetçi yapı sürekli değişirken reka-betçi pozisyon da kaymalar gösterir.

AÇIKLAMARekabet avantajı yaratabilmek için “orta yol strate-jisi” başarılı bir strateji değildir.

YANIT: D

11. Aşağıdakilerden hangisi Porter’a göre bir sektörde firmanın rekabet gücünün bağlı olduğu temel unsurlardan değildir?

A) Sektörde mevcut firmalar arasında reka-betin durumu

B) Tedarikçilerin pazarlık gücüC) Satıcıları fiyat taktikleriD) Sektöre yeni girecek firma tehditleriE) İkame ürün ve hizmet tehditleri

AÇIKLAMAPorter’a göre, bir sektörde firmanın rekabet gücü 5 temel unsura bağlıdır: Sektörde mevcut firma-lar arasında rekabetin durumu, Tedarikçilerin pa-zarlık gücü, Alıcıların pazarlık gücü, Sektöre ye-ni girecek firma tehditleri ve İkame ürün ve hizmet tehditleri.

YANIT: C

12. I. Yeteneklerini savunmacı bir konum için kullanabilir.

II. Stratejik hamlelerle konumunu iyileştir-meye yönelebilir.

III. İzle ve gör politikası ile zaman kazanabi-lir.

Porter’a göre firmanın, rekabet gücü un-surlarına karşı izleyebileceği stratejiler yukarıdakilerden hangisidir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIIC) I ve IID) II ve IIIE) I, II ve III

AÇIKLAMAFirma; Yeteneklerini savunmacı bir konum için kullanabilir. Stratejik hamlelerle konumunu iyileş-tirmeye yönelebilir. Ya da söz konusu güçlerin te-melinde yatan faktörlerin değişimine dayalı bir ön-görü ile yeni bir rekabet stratejisi belirleyebilir.

YANIT: C

71

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. Aşağıdakilerden hangisi rekabet avantajı yaratılmak adına yanlıştır?

A) Bilgi çağında ölçek ekonomileri yerine yeniliklerin sürüklediği dışsal ekonomiler öne geçer.

B) Bilgi toplumunda kentler arası ilişkinin yenilikçi kent ağları şeklinde bütünleştiril-mesi gerekir.

C) Rekabet avantajı yaratabilmek için “orta yol stratejisi” başarılı bir stratejidir.

D) Bilgi ekonomisi sürdürülebilir yenilik ve bilgi üretimine odaklıdır.

E) Yenilik, buluşun ekonomik duruma dö-nüşmüş biçimidir.

AÇIKLAMARekabet avantajı yaratabilmek için “orta yol strate-jisi” başarılı bir strateji değildir.

YANIT: C

14. Yenilikçilik kültürü için aşağıdaki koşul ve ortamlardan hangisinin yaratılmasına ge-rek yoktur?

A) SosyalB) EkonomikC) KültürelD) PolitikE) Teknolojik

AÇIKLAMAYenilikçilik kültürü için; sosyal, ekonomik, politik ve teknolojik koşul ve ortamın yaratılması gerekir.

YANIT: C

15. Aşağıdakilerden hangisi yatırım güdümlü gelişmenin özelliklerinden biridir?

A) Dış kaynaklı teknolojilerin özümsenmesi ve geliştirilmesi

B) Ekonomik gelişme temel üretim faktörle-rine dayalıdır.

C) İşgücünün önemli kısmı vasıfsızdır.D) Sermaye birikimi yetersiz düzeydedir.E) Yenilik yaratmak esastır.

AÇIKLAMAYatırım güdümlü gelişmenin özelliği dış kaynaklı teknolojilerin özümsenmesi ve geliştirilmesidir.

YANIT: A

BİLGİ EKONOMİSİ

72

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Rekabetin sürükleyici unsuru aşağıdaki-lerden hangisidir?A) Piyasadaki fiyatlara devlet müdahalesiB) Bireysel ekonomik çıkar, yarar ve avan-

tajlarıC) Firmaların maliyet minimizasyonuD) Devletin uyguladığı sübvansiyonlarE) Hanehalklarının tercihleri

2. I. Ekonomiyi Yönlendirme Fonksiyonu II. Kaynak Dağılım Fonksiyonu III. Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama

Fonksiyonu Yukarıdakilerden hangisi rekabetin eko-

nomik fonksiyonunun çeşitleri arasında gösterilir?A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

3. Aşağıda verilen rekabetin ekonomik fonk-siyonlarından hangisinin işlevsel olması durumunda monopol durumu sona erer?A) Ekonomiyi Yönlendirme FonksiyonuB) Kaynak Dağılım FonksiyonuC) Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama

FonksiyonuD) Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-

yonuE) Gelir Dağılım Fonksiyonu

4. Faktör piyasalarında, ekonomik başarı-ya göre ücret alınmasını sağlayan ve ka-raborsa, haksız kazanç vb. gelirlerin orta-dan kalkmasına yol açan rekabetin eko-nomik fonksiyonu aşağıdakilerden han-gisidir?A) Ekonomiyi Yönlendirme FonksiyonuB) Kaynak Dağılım FonksiyonuC) Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama

FonksiyonuD) Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-

yonuE) Gelir Dağılım Fonksiyonu

5. Aşağıdakilerden hangisi piyasa ekonomi-sinde rekabetin ön koşulları arasında yer almaz?

A) Rekabet düzenini oluşturan şekli-yasal düzenlemeler

B) Piyasalarda mükemmel düzeyde tam re-kabet olması

C) Rekabetin işlerliğini sağlayan motivas-yon ve uyarı unsurları

D) Rekabete uygun ortam ve iklimin (özgür-lük ortamının) varlığı

E) Rekabete uygun politikaların bulunması

6. Modern Rekabet Anlayışı aşağıdakilerden hangisi ile özetlenebilir?

A) Serbest RekabetB) Tam RekabetC) Etkin RekabetD) Rekabet ÖzgürlüğüE) Eksik Rekabet

7. I. Faktör koşulları II. Talep koşulları III. Bağlantılı ve destek endüstriler IV. Firma stratejisi, endüstriyel yapı ve reka-

bet Yukarıda verilen ulusal rekabet avantajla-

rını belirleyen temellerin birbiri ile etkile-şim içinde olmasıyla ortaya çıkan ve Por-ter tarafından ortaya atılan model aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Altın modeliB) Elmas modeliC) Ametist modeliD) Akik modeliE) Zümrüt modeli

8. Aşağıdakilerden hangisi Porter tarafından tanımlanan rekabetçi gelişme aşamaların-dan biri değildir?

A) Faktör güdümlüB) Kârlılık güdümlüC) Yatırım güdümlüD) Yenilik güdümlüE) Refah güdümlü

73

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Elmas modelinin tüm elemanları arasın-da en etkin ve yoğun işlerlik kazandığı re-kabetçi gelişme aşaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Faktör güdümlüB) Kârlılık güdümlüC) Yatırım güdümlüD) Yenilik güdümlüE) Refah güdümlü

10. I. Alıcıların pazarlık gücü, II. Sektöre yeni girecek firma tehditleri, III. İkame ürün ve hizmet tehditleri, Yukarıdakilerden hangisi Porter’a göre bir

sektörde firmanın rekabet gücünün bağlı olduğu temel unsurlardandır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIIC) I ve II D) II ve IIIE) I, II ve III

11. I. Toplam maliyet liderliği ile düşük maliye-te sahip olmak

II. Firmanın sunduğu ürün veya hizmeti farklılaştırmak

III. Özel bir gruba belli bir ürün kesitine veya belli bir coğrafi pazara odaklanmak

IV. Alıcıların pazarlık gücü Firma rekabet gücü unsurlarına karşı iz-

leyebileceği stratejilerden birine yönelir-ken, rakipleri karşısında üstünlük sağla-mak için yukarıdaki değişkenlerden han-gisini öne çıkarabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIIC) I ve IV D) II ve IIIE) I, II ve III

12. Bilgi ekonomisinde yenilikçilik ve Ar-Ge hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlış-tır?

A) Yenilik çok boyutlu ve zengin bir faaliyet karışımının sonucudur.

B) Yaratıcı düşünme, hayal gücümüz ve çağrışımların ürünüdür.

C) Yaratıcılık yeni fikirler yaratma yeteneği-dir.

D) Yenilik yaratıcılığı getiren; yaratıcılık ise yeniliğin somutlaşmış sonucudur.

E) Yaratıcılık ancak yenilikçiliğe dönüşerek ekonomik değer kazanır.

13. “Araştır- keşfet-geliştir-fizibilite açısından te-yit et-araştır” çevrimine dayalı olan süreç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yenilik süreciB) Günlük çalışma süreçC) Rekabet süreciD) Değişim süreciE) İyileştirme süreci

14. Aşağıdakilerden hangisi firma rekabet stratejisi modellerinden değildir?

A) Savunmacı StratejiB) Yetkinlikleri Kullanma StratejisiC) Oyun Teorik StratejiD) Eşikte RekabetE) Agresif Strateji

15. Aşağıdakilerden hangisi eşikte rekabetin unsurlarındandır?

A) Eşik değerin altında kalınmasıB) Eşik değerine ulaşmaC) Eşik değerinin aşılmasıD) Eşik değerlerin belirlenmesiE) Kaosun eşiği

BİLGİ EKONOMİSİ

74

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. B Rekabetin sürükleyici unsuru, tarafların bireysel ekonomik çıkar yarar ve avantaj-larıdır.

2. E Ekonomiyi Yönlendirme Fonksiyonu, Kaynak Dağılım Fonksiyonu, Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama Fonksiyonu, Konjonktürel Gelişmelere Uyum Fonksi-yonu, Gelir Dağılım Fonksiyonu, Ekono-mik Gücün Sınırlandırılması ve Kontrolü Fonksiyonu

3. C Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama Fonksiyonu; yenilik baskısı yaratan reka-bet ile bilgi ve teknik gelişmenin yayılma-sı ile gerçekleşir. Bu sayede monopol du-rumu sona erer.

4. E Gelir Dağılım Fonksiyonu; faktör piyasa-larında, ekonomik başarıya göre ücret alınmasını sağlayan rekabet, karaborsa, haksız kazanç vb. gelirlerin ortadan kalk-masına yol açar.

5. B Piyasa ekonomisinde rekabetin ön koşul-ları 4 ana grupta toplanır. Rekabet düze-nini oluşturan şekli-yasal düzenlemeler, Rekabetin işlerliğini sağlayan motivas-yon ve uyarı unsurları, Rekabete uygun ortam ve iklimin (özgürlük ortamının) var-lığı, Rekabete uygun politikaların bulun-masıdır.

6. C Modern Rekabet Anlayışı etkin rekabet ile özetlenebilir.

7. B Ulusal rekabet avantajlarını belirleyen te-mellerin birbiri ile etkileşim içinde olma-sıyla ortaya çıkan ve Porter tarafından ortaya atılan model “Elmas modeli” ola-rak adlandırılır.

8. B Porter tarafından tanımlanan rekabetçi gelişme aşamaları, Faktör güdümlü, Ya-tırım güdümlü, Yenilik güdümlü, Refah güdümlü.

9. D Elmas modelinin tüm elemanları arasın-da en etkin ve yoğun işlerlik kazandığı rekabetiçi gelişme aşaması yenilik gü-dümlü gelişme aşamasıdır.

10. E Porter’a göre, bir sektörde firmanın reka-bet gücü 5 temel unsura bağlıdır: Sek-törde mevcut firmalar arasında rekabetin durumu, yani rekabet yoğunluğu; Teda-rikçilerin pazarlık gücü; Alıcıların pazarlık gücü; Sektöre yeni girecek firma tehditle-ri ve İkame ürün ve hizmet tehditleri.

11. E Firma rekabet gücü unsurlarına karşı iz-leyebileceği stratejilerden birine yönelir-ken, rakipleri karşısında üstünlük sağla-mak için, toplam maliyet liderliği ile dü-şük maliyete sahip olmak, firmanın sun-duğu ürün veya hizmeti farklılaştırmak, özel bir gruba belli bir ürün kesitine ve-ya belli bir coğrafi pazara odaklanmak gi-bi değişkenleri öne çıkarabilir.

12. D Yaratıcılık yeniliği getiren; yenilik ise ya-ratıcılığın somutlaşmış sonucudur.

13. A Yenilik süreci, “araştır- keşfet-geliştir-fizi-bilite açısından teyit et-araştır” çevrimine dayalıdır.

14. E Firma rekabet stratejisi modelleri;• Savunmacı Strateji• Yetkinlikleri Kullanma Stratejisi• Oyun Teorik Strateji• Eşikte Rekabet

15. E Kaosun eşiği, eşikte rekabetin unsurla-rındandır.

75

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI BİLGİ EKONOMİSİ VE EĞİTİM

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Bilgi ekonomisinde eğitimin önemine yarattığı yeniliklere eğitim tiplerine dikkat ediniz.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

– 3 - 4

BİLGİ EKONOMİSİNDE EğİTİMİN ÖNEMİBilgi ekonomisinin temel kaynağı olan bilgi ve iletişim teknolojileri ülkeler arasında mevcut olan dijital

(sayısal) uçurumu derinleştirerek bilgiyi elinde bulunduran ülkelere avantaj kazandırmaktadır. Bilgi top-lumunda “bilgi” toplumun stratejik kaynağını oluşturmaktadır. Bilgiyi üreten insan olduğu için, insana ya-tırım, dolayısıyla eğitim bir toplumun varlığını sürdürebilmesinin olmazsa olmaz koşulu hâline gelmiştir. Eğitim, bilgi toplumu olma ve bunu sürdürülebilir kılmanın anahtarıdır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yay-gınlaşmasıyla ve ulaşım konusunda yaşanan gelişmelerle dünya adeta küresel bir köy haline gelmiştir.

Bilgi toplumu ile insanların elleri yerine daha ziyade beyinleri ile çalıştıkları bir dünya ifade edilir. Fi-ziksel sermaye ve doğal kaynaklar pasif üretim faktörleridir. İnsanoğlu ise; sermayeyi çoğaltan, doğal kaynakları işleten, sosyal, ekonomik ve politik kurumları oluşturan ve ulusal kalkınmayı geleceğe taşı-yan aktif üretim faktörüdür. Adam Smith eğitimin iş gücünün üretkenlik kapasitesini artırmaya yardım et-tiğine işaret etmiştir. Peter Drucker “Kapitalist Ötesi Toplum” adını verdiği bilgi toplumunda sermayeyi, doğal kaynakları hatta emeği üretim faktörleri olarak saymamakta, bilgiyi ve bilgi ile donatılmış insanı ise üretimin temel faktörü olarak kabul edilmektedir.

İLKEL TOPLUMLARDAN BİLGİ TOPLUMUNA EğİTİM ALANıNDAKİ DÖNÜŞÜM

İlkel Toplum Tarım Toplumu Sanayi Toplumu Bilgi Toplumu• Deneme yanılma

yöntemi ile öğren-me

• Klan içi eğitim• Avcılık ve toplayıcı-

lık

• Tarıma dayalı iş-başında eğitim

• Hızlı okullaşma• Belirli yaşlarda zorun-

lu eğitim• Eğitim sistemi endüst-

riyel düzenin ihtiyaç-larına göre biçimlenil-miştir.

• Mavi yakalı iş gücü

• Yaşayarak öğrenme• Öğrenmeyi öğrenme• Kendi kendini eğitme zo-

runluluğu• Okul duvarlarını aşan her

zaman ve her yerde eğitim• Yaşam boyu öğrenme

Y. Masuda bilgi toplumunda eğitim hususunda ortaya çıkabilecek gelişmeleri şu şekilde sı-ralamaktadır:

➣ Formelokulsınırlamalarıbilgitoplumundaortadankalkacaktır. ➣ Şimdikikapalıeğitimsistemleriyerlerinibilginetworklerinebırakacaktır. ➣ Budurumgelişmişbölgelerilegelişmemişbölgelerarasındakiboşluğuortadankaldıracaktır. ➣ Kendikendineöğrenmeeğitiminanaşekliolacaktır.Formeleğitimöğretmendenöğrenciyedoğrutektaraflı,edilgenbireğitimsistemidir.Bilgi toplumundaöğretmen,özelliklebilgisayardesteğisayesindebirdanışman işlevigörecek,öğrenciöğrenmesürecindeetkinbir roloynayacaktır.Öğretmeningöreviöğrenciye“öğrenmeyiöğretmek”olacaktır.

➣ Günümüzdeeğitimzorunluvegençyaştatamamlanmaktadır.Bilgininsürekliliğigereğibilgitop-lumundayetişkinlerineğitimidebüyükönemkazanmaktadır.

➣ Kitleeğitimiyerinibireyselyeteneklerevetercihlereuygunbireğitimanlayışınabırakacaktır.Birbaşkadeyişle,kişiseltarzdaeğitimsistemiuygulamayakonacaktır.

6

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

76

Ölçütler Sanayi Toplumu Eğitim Modeli

Bilgi Toplumu Eğitim Modeli

• Öğretmenin rolü

• Öğrencinin rolü

• Öğrenme yöntemi• Öğrenme şekli• Eğitim programları• İşgören geliştirme• Başarı ölçütü

• Herşeyi bilen öğretmen, bil-gi artırıcı

• Dinleyici, edilgen, bireysel çalışma

• Sınıfta öğrenme• Bireysel• Standart• Hizmet içi eğitim• Ezberlenmiş bilgi aktarımı-

nın esas alınması

• Yönlendirici, yol gösterici

• Aktif, işbirliğine dayalı takım çalışması

• Kişisel araştırma• Takımsal• Değişken• Örgütsel öğrenme• Kavramları çok boyutlu ta-

nımlayabilme

Endüstri 4.0 ve Eğitimdeki DönüşümTarihte üretim süreçlerini kökten değiştiren dört büyük endüstriyel devrim yaşanmıştır.Birinci Sanayi Devrimi (Endüstri 1.0): İlk endüstriyel devrim su ve buhar gücünün daha verimli kul-

lanılmasını sağlayan mekanik tezgahların 18. yüzyılın sonunda başlamıştır. ➣ Demiryoluinşasıvebuharmakinesiylemekaniküretimbaşlamıştır. ➣ 1784 yılında buharmakinelerinin dokuma tezgahlarında kullanılmasıyla birinci sanayi devrimiolarakkabuledilmektedir.

➣ Endüstri1.0üretiminmakineleşmesiveüretilenürünlerindemiryolları ile tüketimmerkezlerinetaşınmasıolaraktanımlanır.

İkinci Sanayi Devrimi (Endüstri 2.0): ➣ HenryFord’unüretimbandıtasarımıilebaşlamıştır. ➣ 19.yüzyılınsonlarıile20.yüzyılınbaşlarındabaşlayanikincisanayidevrimielektriğinsağladığıdestekleseriüretimmümkünkılınmıştır.

➣ Elektrikledevamedenüretimhattıilkkezhayvankesimişlemleriiçin1870yılındaABD’demez-bahalardabaşlamıştır.

➣ BusisteminasılkullanılışıFordmotorfabrikalarındakurulanseriüretimhattıileotomobilüretimi-neuygulanaraküretimölçeğibüyütülmüşböylecemaliyetvefiyatlardüşmüştür.

➣ İkincisanayidevrimininyarattığıekonomikverimliliğinyaygınlaşmasındakarayoluağınınyaygın-laşmasıönemlibiretkidir.

➣ Endüstri2.0üretiminmakineleşerekseriüretimegeçilmesiveüretilenmallarınkarayoluağıyladatüketimmerkezlerineulaştırılmasıdır.

Üçüncü Sanayi Devrimi (Endüstri 3.0): ➣ Üçüncüsanayidevrimi1970’lerbaşındamekanikveelektronikteknolojilerinyerinidijitaltekno-lojilerinalmasıdır.

➣ Kişiselbilgisayarve internetinönderliğisözkonusuolduğuiçin“bilgisayardevrimi”yadadijitaldevrimolarakadlandırılmıştır.

➣ İletişimveulaşımdakigelişmelerticaretiküreselleşmiştir. ➣ Endüstri3.0üretimdeinsanemeğininenazaindirilmesiveüretiminotomasyonuolaraktanım-lanmaktadır.

Dördüncü Sanayi Devrimi (Endüstri 4.0): ➣ İlkkez2011yılındaHannoverFuarındagündemegelmiştir. ➣ Endüstri4.0imalatsanayiindebilgisayarlaşmanınenüstdüzeyeçıkarılmasıylaüretiminyüksekteknolojiilegerçekleştirilmesinihedefleyenyaklaşımdır.Sözkonusuolanüçtemelamaçgüdül-mektedir.• Üretimdeinsanemeğininenazaindirilmesiyleüretimdekihatalarınortadankaldırılması• Üretiminenüstdüzeydeesnekliğekavuşturulmasıylatüketiciyeözelürünyapabilmeimkanınıneldeedilmesi

• Üretiminhızlandırılması

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

77

➣ Akıllıfabrikalarilesanalvefizikselimalatsistemlerininküreselplandabirbirleriyleesnekbirşekil-deişbirliğiyaptığıbirdünyayaratılmaktadır.

➣ Endüstri4.0imalatsanayindekidijitalleşmeninyenievresidir.Buevreyisürükleyendörtiticikuv-vettensözedilir:• Verihacmindevehesaplamagücündekiartış• Analitikyeteneklerinveişdünyasıyetenekleriningeliştirilmesi• Dijitalbilgilerinilerirobotlarve3boyutluyazıcılargibifizikseldünyayaçevrimi• İnsanmakineetkileşimlerininyenişekilleriningeliştirilmesi

➣ Endüstri4.0siber-fiziksistemlerinfabrikalarınfizikisüreçleriniizlediğivekararlaraldığıakıllıfab-rikasistemininyeraldığıfizikselsistemlere“Nesnelerinİnterneti”olarakadlandırılır.

➣ Birsistemin4.0olaraktanımlanabilmesiiçinşuözellikleresahipolmasıgerekmektedir:• Makine,alet,sensörveçalışanlarınbirbirleriylebağlanabilmeleriveiletişimkurabilmesi• Sisteminbilgiyibellibirkonteksteçevirebilmekiçinfizikidünyanınsanalbirkopyasınıoluştu-rabilmesi

• Sisteminkişilerikararalmaveproblemçözmede,insanlariçinçokzorveyatehlikeligörevlerdedesteklemesi

• Sisteminbasitkararlarıalmasıvemümkünolduğuncaotonomolabilmesi

EğİTİMİN TANıMı VE TÜRLERİEğitim

➣ Sadeceokulilesınırlıbirkavramdeğil, ➣ Yaşamboyudevamedenbirsüreçtir. ➣ Eğitim,iktisatçılariçin,insansermayesineyapılanbiryatırımdır.

Eğitim bilimleriyle uğraşanlara göre ise eğitim bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve ka-sıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci olarak tanımlanmaktadır.

Eğitim informel eğitim ve formel eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. ➣ İnformel eğitim;birplanabağlıolmaksızın,bireyinkendiyaşantısıyoluylayapılaneğitimetkin-liğidir.Bueğitimtüründeeğitim;• Bireyfarkındaolmadanaileiçinde,• Arkadaşgruplarında,• Usta-çırakilişkisisonucugerçekleşir.Eğitimetkinliğininolumlubirdeğişmegöstermesigerek-mektedir.

➣ Formel eğitim; eğitiminöncedenhazırlananplanveprogramlaragöreyürütülmesidir.Bueğitimtüründe• Bireyindavranışlarındakasıtlıolarakistendikdeğişmemeydanagetirilebilir.• Formaleğitimsüreciörgüneğitimveyaygıneğitimolmaküzereikitürdeverilir:

Örgün eğitim; bireylerin yaşama atılmadan, diğer bir deyişle iş ve meslek kollarında çalışmaya baş-lamadan önce okul ya da okul özelliği taşıyan kurumlarda genel ve özel bilgilerle donanmalarını sağla-mak amacıyla belli yasalara göre düzenlenen eğitimdir. Okul öncesi eğitim (kreş ve anaokulları), ilköğ-retim, ortaöğretim ve yükseköğretim örgün eğitimin yapıldığı yerlerdir.

Yaygın eğitim ise örgün eğitim sistemi içinde yer almayan, örgün eğitimin herhangi bir aşamasında bulunan ya da örgün eğitimini tamamlamış bireyler için, örgün eğitimin yanında ya da dışında düzenle-nen eğitim, öğretim ve rehberlik uygulama etkinliklerinden oluşur.

Son yıllarda örgün eğitim alanında öne çıkan bir diğer eğitim türü ise açık ve uzaktan eğitimdir. Tek-nolojinin hızla gelişmesiyle, açık ve uzaktan eğitim 1980’lerin başından itibaren eğitimin en hızlı büyü-yen türü olmuştur.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

78

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

EğİTİMİN ÖNEMİ VE AMAÇLARıBeşeri sermaye unsurlarından biri olan eğitimin en temel özelliği birey, firma ve toplumların gele-

ceğine yatırım yapmasıdır. Eğitim, refah düzeyi ve yaşam kalitesinin artırılmasında kritik bir rol üstlen-mektedir.

Beşeri sermaye (insana yatırım): Üretime katılan bireyin sahip olduğu ve genel anlamda insanın niteliğini vurgulayan bilgi, beceri, deneyim ve dinamizm gibi pozitif değerler olarak tanımlanabilir. Beşe-ri sermaye unsurları eğitim, sağlık ve beslenme olarak sıralanabilir.

Eğitimin, temel kazanımları; ➣ Çalışmakapasitesiileemeğinverimliliğinigeliştirir. ➣ Teknolojikgelişmeolanağısağlarsermayeninverimliliğinietkiler. ➣ İyibireğitim,işolanaklarındaistikrarvedüzensağlamayayardımcıolur.

Eğitimin genel amaçları; ➣ İnsangücünügeliştirmeamacı ➣ Sosyaleşitlikamacı ➣ Ulusalkimliğigeliştirmeamacı ➣ Eğitimveöğretimkalitesininveetkinliğininartırılmasıamacı

EğİTİMİN ÖZELLİKLERİ1. Eğitimin Yatırım ve Tüketim ÖzelliğiEğitimin başladığı tarihten tamamlandığı tarihe kadar yapılan bütün harcamalar kısa dönemde bir

getirisi olmayacağından tüketim harcaması, uzun dönemde ise kişisel kazanç ve ulusal gelir üzerindeki pozitif etkisi nedeniyle yatırım unsurudur.

Adam Smith, eğitim ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin temellerini atmıştır.Diğer klasik iktisatçılar eğitime yapılan harcamaların gelecekte fayda sağlayacak bir yatırım biçimi

olarak kabul edilebileceğini ileri sürmüşlerdir.Bireyler açısından eğitim yatırımları:

➣ Eğitimyatırımlarısürekliyatırımlardır. ➣ Eğitimsüresinegöreeldeedilengelirdefarklılıkgöstermektedir.Altdüzeydeeğitimkategorisin-denüstdüzeyeçıkıldıkça,bireylerdahafazlagelireldeetmektedir.

➣ Eğitimyatırımlarıinsanyaşamınınsonunakadarsürebilmektedir. ➣ Eğitimyatırımlarıinsanyaşamısüresincefarklılaştırılabilir.

Singer (1964), eğitim yatırımlarının makroekonomik bakımdan, toplum açısından iki önemli özelliği-ne dikkat çekmektedir: Eğitim yatırımlarında azalan verimler yasasının değil; aksine artan verimler ya-sasının geçerli olmasıdır. İkincisi ise değişik alanlara yapılan eğitim ve araştırma yatırımlarının birbiri-ne sıkı sıkıya bağlı oluşudur.

Eğitim yatırımları, sağlık ve beslenme gibi öteki beşeri sermaye yatırımlarının ikamesi değil, tamam-layıcısı olan yatırımlardır.

2- Eğitim DışsallıklarıDışsallık; üretim ve tüketim birimleri arasında pazarlanamayan fayda ve maliyet ilişkisidir. Dışsallık,

negatif ve pozitif dışsallık olarak ikiye ayrılmaktadır. Le Grand ve Robinson, eğitimin dışsallıklarını iki kategoriye ayırmaktadır. Eğitimli bir kişi, kendi ve-

rimliliğini artırmanın yanı sıra, kendisiyle birlikte çalışan kişilerle kurduğu iletişimle onların verimliliğini de yükseltir. Eğitimin istihdama ilişkin dışsallıkları;

➣ Eğitimliinsanlarçeşitlieğitimkademelerindealdıklarıbilimselveteknikbilgiyiçalışmaktaolduk-larıüretimbirimlerineaktarmaktadır.

➣ Eğitimliinsanlardeğişençalışmakoşullarına,özellikleyeniteknolojileribenimseyipbunlarıuygu-lamavegeliştirmeyedahayatkındır.

➣ Eğitimliinsanlararasındaetkileşim(bilgipaylaşımı)dahagüçlüdür.Weisbrod (1962), eğitimin bu dışsallıklarına ek olarak özellikle az gelişmiş ülkeler açısından eğitim-

li iş gücünün iktisadi kalkınma yolunda karşılaşılan darboğazları aşabilmek için önemli dışsallıklar yara-tacağını ve bunun yanında eğitimin uzun dönemde en güçlü gelir dağılımı düzeltme aracı olduğunu be-lirtmektedir.

79

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Bloug, eğitimin taşma etkileri (spill-over effects) yaratarak oluşturduğu dışsallıkları şu şekil-de sıralamaktadır:

➣ İlaveeğitimsonucundageliriartankişilerindışındakilereyayılangelirakımları, ➣ Dahaiyieğitilmişkuşağın,kendisindensonrakikuşağasağlayacağıgelirakımları, ➣ Potansiyel yeteneklerinkeşfedilipgerçekleştirilebilmesi içinuygunbirmekanizmanınhazırlan-ması,

➣ İşgücününmeslekimobilitesininartmasıveböylecebüyüyenbirekonominin ihtiyaçduyduğunitelikliişgücününkarşılanması,

➣ Bilimselveteknolojikaraştırmalarınyapılmasıiçinteşvikedicibirortamınsağlanması.3- Yarı Kamusal Mal ÖzelliğiKamusal mal ve hizmet, genel bütçe ile sunulan ve finansmanı vergilerle karşılanan savunma, ada-

let, güvenlik ve diplomasi gibi hizmetleri kapsamaktadır. ➣ Faydalarıbölünemez ➣ Bedelödemeyenlerhizmetintüketiminden,faydasındandışlanamaz.

Aynıandahemözelmalhemdekamumalıniteliğitaşıyaneğitimvesağlıkgibimalvehizmetlereiseyarıkamusalmallar(karmamallar) ➣ Sadecekişiyeözelfaydasağlamaklakalmaztoplumadadışsalfaydasağlar. ➣ Bölünebilme ➣ Pazarlanabilme, ➣ Fiyatlandırılabilme ➣ Birliktetüketimolanağıyarıkamusalmallardabedeliniödemeyenlerhizmetinfaydasındandış-lanabilir.

Tüketiciler arasında karşılıklı bağımlılık vardır. Bir bireyin aldığı eğitim, diğer bireyler için de fayda sağlar. Ancak bir başkasının aldığı eğitim, kişinin eğitimden elde edeceği faydayı ikame edemez. Buna ikame edilemeyen dışsallıklar denir.

4- Erdemli Mal Özelliği Kamu malları ve erdemli malların her ikisi de devlet tarafından finanse edilmesine rağmen, erdem-

li malları kamusal mallardan ayıran temel özellik, erdemli malların sağlanmasının tüketici tercihine mü-dahaleyi içermesidir. Örneğin çocuklara süt dağıtılması veya aşı kampanyaları yapılması, erdemli mal-lar arasında sayılabilir.

EğİTİMDE MALİyET VE GETİRİLEREğitimin hem maliyetlerini yüklenen hem de getirilerini elde eden iki kesim bulunmaktadır. Bunlar bi-

reyler ve toplumdur.

EğİTİME yÖNELİK ÖZEL HARcAMALAREğitimin özel maliyeti parasal maliyet ve fırsat maliyeti olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Eğitimin pa-

rasal (doğrudan) maliyetleri bireyin ya da ailesinin eğitim süresince katlanmak zorunda olduğu okul üc-retleri ve harçlar, kitap ve kırtasiye giderleri, ulaşım, barınma ve haberleşmeye yönelik tüm harcamaları-nı içermektedir. Eğitimin fırsat (dolaylı) maliyeti ise eğitim sırasında çalışma çağında (15 yaş üstü) olan-ların, eğitim aldıkları süre boyunca vazgeçtikleri ücret tutarıdır. Eğitimin özel maliyeti işte bu doğrudan maliyet ve fırsat maliyetinin toplamına eşittir.

EğİTİME yÖNELİK KAMU HARcAMALARıCari harcamalar kısa dönemde üretimi doğrudan artırıcı etkisi olmayabilen ve faydası bir dönemle

sınırlı sayılabilecek harcamalardır. ➣ Eğitimvesağlıkharcamaları ➣ Personelgiderleri,yolluklar ➣ Tüketimmallarıvemalzemealımlarıile ➣ Isınma,elektrik,telefonvesugiderleriyeralmaktadır.

BİLGİ EKONOMİSİ

80

Yatırım harcamaları; üretim faktörlerinin verimliliğini artıran, kaynakların daha etkin kullanılması-nı sağlayan, dayanıklı mal niteliğinde bulunan ve faydası birden fazla yılı kapsayan, bu nedenle yıllar sonra yenilenmesine gereksinme duyulan mal ve hizmetlere yapılan harcamalardır. Yatırım harcamala-rı ekonominin üretim gücünü doğrudan artırmaya yöneliktir. Derslik, laboratuvar, okul inşası veya yapı-tesis ve büyük onarım giderleri, mobilya, bilgisayar alımına yönelik harcamaları ile makine-donanım ve taşıt alım giderleri, yurtlar ve öğrenci hastaneleri gibi kapasiteyi doğrudan artırmaya yönelik ve gelecek dönemlerde kalıcı olacak varlıklara kaynak tahsis etmesi yatırım niteliği taşır.

Transfer harcamaları; satın alma gücünün özel şahıslar ve sosyal tabakalar arasında karşılıksız olarak el değiştirmesidir. Devlet bütçesinden okullara yapılan hazine yardımı, barınma ve yemek yardı-mı ile burslar yer almaktadır.

ÖZEL MALİYETLER SOSYAL MALİYETLER

DOĞRUDANMALİYETLER

Öğrenci ya da ailesi tarafından ya-pılar harcamalar:• Okul ücreti ve harçlar• Ulaşım harcamaları• Kitap, kırtasiye ve okul giysisi için

yapılan harcama

Eğitim sürecinde kullanılan tüm harcamalar:• Öğretmenler ve diğer tüm okul personeli-

nin zamanı (maaşları ve ek ödemelerle öl-çülür).

• Değişken maliyetler (ısınma, elektrik, su, telefon)

• Sabit maliyetler (bina ve donanım, değeri kira bedeli ile ölçülür)

DOLAYLIMALİYETLER

Aile ya da öğrencinin vazgeçtiği vergi sonrası (net) gelir:• Vazgeçilen gelir• Aile işinde vazgeçilen üretimin de-

ğeri

Vazgeçilen vergi dâhil gelirlerToplumsal dolaylı maliyetler, kişisel dolaylı maliyetlerden vergi tutarı kadar yüksektir. Bi-rey çalışmış olsaydı gelir elde edecek, devlet de bunu vergilendirebilecekti.

EğİTİMİN GETİRİLERİMincer’e göre, daha yüksek düzeyde eğitim almış kişilerin sağlayacağı üç tip avantaj bulunmakta-

dır. Daha yüksek gelir, daha az işsiz kalma riski, yüksek gelir dilimlerine doğru daha yüksek mobilitedir. ➣ Düşükveyüksekeğitimdüzeyinesahipkişileringelirseviyelerikarşılaştırılmıştır. ➣ Bireylernekadareğitimalırsakatlandıklarımaliyetdekişiselgelirdeokadarartar. ➣ Lisemezununun elde ettiği getiri üniversitemezununun her zamanaltında kalmaktadır. Yaş-kazançprofilikarşılaştırmalarındançıkarılabileceksonuçlar:• Eğitimdüzeyiilekişiselgelirarasındasıkıbirilişkibulunmaktadır.• Eğitimdüzeyiyüksekbireylerdemaliyetlerdebunaparalelolarakyüksektir.• Tümeğitimdüzeyleriiçinçalışanlarınortalamagelirinigöstereneğriler,yaşvedeneyimebağlıolarakartmaktadır.

• Dahayüksekbireğitimdüzeyinesahipolmak,çalışmahayatınınbaşlangıcındagelirindahahızlıyükselmesinenedenolurkendahayüksekbirbaşlangıçgelirineerişilmesinidesağlamak-tadır.

• Dahayüksekbireğitimdüzeyinesahipolmak,emeklilikteeldeedilengelirindeyüksekolma-sınısağlamaktadır.

Bernet, Glennerster ve Nevison (1992) sosyal sınıf ile yükseköğretime katılım arasında önemli bir ilişki bulunduğunu ortaya koymuştur. Eğitim bireysel kazanç farklılıklarının en önemli belirleyicisidir. De-nison (1967) eğitimin kazanç farklılıklarının %60’ını etkilediğini ileri sürmüştür.

EğİTİM-İŞ GÜcÜ PİyASASı İLİŞKİLERİBeşeri sermaye daha iyi eğitilmiş ve beceri kazandırılmış insan kaynağıdır. Schultz, beşeri sermaye

yatırımlarını beş temel gruba ayırmıştır. Bunlar; ➣ Genişanlamdainsanoğlununyaşamsüresibeklentisini,güçvedayanıklılığını,kuvvetiniveyaşa-mınıetkileyenbütünsağlıkhizmetlerineilişkinharcamalar,

➣ Firmalartarafındandüzenlenen,eskiusulçıraklıkdadâhilolmaküzereişbaşındayetiştirme, ➣ İlk,ortaveyükseköğretimikapsayanformaleğitim, ➣ Firmalartarafındandüzenlenmeyenyetişkinlereyönelikeğitimprogramları, ➣ Bireyveailenindeğişenişolanaklarındanyararlanabilmekiçinyaptığıgöçlerdir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

81

Bireylerin farklı nitelikte olduğuna, bu nitelik farklarının verimliliklerinde farklılıklara neden olduğu ya-ni iş gücü piyasasının homojen bir yapıda olmadığı görüşüne dayanmaktadır. Bu nedenle firmalar fark-lı verimlilikteki işçilere farklı ücret öderler.

Esnek bir piyasa olan iş gücü piyasasında farklı meslekler için oluşan ücret düzeyi, iş gücü arzı ve talebi tarafından belirlenmektedir.

Beşeri sermaye teorisi insana yatırım düzeyi arttıkça ulusal gelir ve kişisel kazanç düzeyinin de art-tığını ileri sürmektedir

Eleme Hipotezi ➣ İkitaraflıbirekonomikdeğişimsürecinde,birtarafdiğerinegörebuişlemveyaalışverişleilgiliola-rakdahafazlabilgisahibiisebilgiyesahipolmakonusundakibudengesizliksonucundaortayabilgiasimetrisi(asimetrikenformasyon)çıkar.

➣ Akerlof’unbilgiasimetrisiileilgiliaçıklamaları,1970’lerdenitibaren,ElemeHipotezi’ningelişme-sineyolaçmıştır.

➣ Spence’in1973yılındaoluşturduğumodel,işealmasürecinihemişçilerhemdeözellikleişveren-leriçin,bir“piyango”olaraktanımlamıştır.

➣ ElemeHipotezi’negöre,eğitimsisteminintemelamacıbireylerifarklıverimlilikdüzeylerinegöretanımlamaktır.Eğitim,bireyleriyeteneklerinegöresınıflandıranvebuyetenekleriçeşitlieğitimbelgeleri(diploma,sertifikagibi)ileetiketleyenbirmekanizmadır.

Kuyruk Hipotezi ➣ ThurowveLucas’ın1970’lerdeyaptıklarıçalışmalaradayananKuyrukHipotezi,“eğitiminişçininpotansiyelverimliliğininbelirlenmesindeönemlibiretkisininolmadığınıçünküverimliliğin‘iş’inbirözelliğiolduğugörüşünüsavunur”.Kuyruktakilerişlere,kuyruktakikonumlarınagöredağıtırlar.

İKİLİ İŞ GÜcÜ PİyASASı TEORİSİ ➣ Beşerisermayeteorisindeişgücüpiyasasındaiyidurumdaolmayanlarıntemelsorunueğitimye-tersizliğidir.İkiliİşgücüPiyasasıTeorisi’ne(DualLaborMarketTheory)göreiseişgücüpiyasa-sındasektörlerbirincilveikincilsektörolarakikiyeayrılırvesektörlerarasındamobilitesınırlıdır.

➣ Birincilsektör;ücretlerinyüksekveçalışmakoşullarınıniyiolduğu,işçilerinterfiedebilecekleri,istihdamınistikrarlıolduğuişlerdenoluşmaktadır.

➣ İkincilsektörücretveçalışmakoşullarınınkötüolduğu,işçilerarasındaayrımcılığınuygulandığı,terfişansınınolmadığı,işdisiplinininzayıfolduğuişlerinoluşturduğusektördür.İkincilpiyasalar-dayeralansektörlerdahaçokemek-yoğunverekabetçisektörlerdeyeralmaktadır.

➣ İkiliİşGücüPiyasasıTeorisinegöre,göre,ikincilsektördeçalışanlar,eğitimalsalarbileonlarınbirincilsektöregeçmelerizordur.

➣ İkiliişgücüpiyasasıteorisindeişgücüpiyasasındaücretlerinbelirlenmesiveişgücününişleredağılımındaeğitiminvediğerbeşerisermayeunsurlarınınönemigözardıedilmektedir.

EğİTİMİN EKONOMİK KALKıNMAyı ETKİLEME MEKANİZMASı ➣ Beşerisermayekuramcıları,birulusunekonomikvesosyalkalkınmasınınniteliğinivehızınıbe-lirleyennihaiunsurun,insankaynağıolduğunusavunmaktadır.

➣ Harbison’agöre,uluslarınzenginliğinioluşturannihaifaktör,insankaynağıyanibeşerisermayestokudur.

➣ AlfredMarshalldaulusalbiryatırımolarakeğitiminöneminivurgulamışvebütünsermayeçeşit-leriiçerisindeenönemlisinininsanoğlunayapılanyatırımolduğunubelirtmiştir.

➣ BirleşmişMilletlerKalkınmaProgramı ise2010yılındayayınladığı İnsaniGelişmeRaporu’nuntemasınıUluslarınGerçekZenginliği:İnsanolarakbelirlemiştir.

➣ Sermayevedoğalkaynaklarpasifüretimfaktörleridir.İnsanoğlu;sermayeyiçoğaltan,doğalkay-nakları işleten,sosyal,ekonomikvepolitikkurumlarıoluşturanveulusalkalkınmayıgeleceğetaşıyanaktifüretimfaktörüdür.

➣ Eğitim,ekonomikvesosyalboyutlarıylaiktisadikalkınmasürecininenönemlikaynaklarındanbiri-dir.Eğitim,herülkenin21.yüzyılınküreselleşmesürecindeayaktakalmasıverekabetedebilmesiiçinönemvermesigerekenkonularınbaşındayeralmaktadır.

➣ İktisadikalkınmasürecininentemelözelliklerindenbiri,kaynaklarındüşükverimlilikalanlarındanyüksekverimlilikalanlarınaaktarılmasıdır.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

BİLGİ EKONOMİSİ

82

➣ Gerekgelişmekteolangereksegelişmişülkelerdeeğitim,kalkınmayıüçşekildeetkilemektedir:• Eğitimkalkınmaiçingerekeneğilimleriyarataraktoplumukalkınmahavasınasokar.• Eğitimgereksinimlereuygunnitelikliinsangücünüyetiştirir.• Eğitimtoplumungereksinimlereuygun,dinamikbirelitsınıfvegirişimcisınıfyaratır.

➣ Azgelişmişülkelereğitimsektörünüöncüsektörolarakkabuletmelidirler.Çünküyüksekeğitimdüzeyinesahipolanülkeleryeniteknolojileridahaçabuközümseyipdahahızlıbüyümektedirler.

➣ Geneleğitim,kalkınmanınbaşlangıçevrelerindekalkınmayısağlamakiçinbiraltyapıoluşturur.Sanayileşmeyebaşlayantoplumlardameslekiveteknikeğitiminönemiartmaktadır.

➣ DoğuAsyaülkelerininkalkınmasındakitemelunsuruneğitimeverdikleriönemolduğubilinmekte-dir.Böylelikle,GüneyKoreveUzakDoğuAsyaülkelerininekonomikbüyümedesağladıklarıhız,nitelikliinsangücüsermayesinin,dolayısıylaeğitiminnedenliönemliolduğunugöstermektedir.

➣ Eğitimbirekonomidebeşerisermayebirikiminiartırarakekonomikbüyümeyihızlandırır. ➣ Eğitiminekonomikkalkınmayısağlamanınyollarındanbazılarıiseişgücününverimliliğini,niteliği-niveteknolojikdeğişmelereuyumsağlamahızınıartırması,adilgelirdağılımınısağlaması,nüfusartışıüzerindekietkilerindenkaynaklanmaktadır.

Yüksek İş Gücü Verimliliği ➣ Eğitimin beşeri sermayesi artışına yol açması, iş gücünün beceri ve verimliliğini artırması ilemümkünolabilir.

➣ Üretim sürecine katılan iş gücününeğitim yoluyla bilgi, beceri ve yeteneklerinin geliştirilmesi,onlarınyüksekvasıflıveyüksekdüzeydeverimlilikleçalışmasına,budaüretimveverimliliğinartmasınanedenolmaktadır.

➣ McMahon(1984)hemilkveortaöğretimehemdeyükseköğretimekatılımın,işgücüverimliliğineönemlikatkısıolduğunuilerisürmüştür.KnightveSabot(1990)ortaöğretimitamamlayanöğren-cilerin,akılyürütmevekavramabecerilerininilköğretimibitirenlereoranlaarttığınıtespitetmiştir.

Teknoloji Yaratma ve Yeni Teknolojilere Uyum ➣ Teknolojiyekolayuyumsağlayannitelikliişgücüdahaüretkenhâlegelir. ➣ Teknolojininişgücüverimliliğiniartırarakekonomikbüyümeyihızlandırdığınıifadeedenbugö-rüş,Harrod’ın 1946 yılında yaptığı “emek-yoğun teknolojik gelişme” ve daha sonraSolow’un1956yılındaemek-yoğunteknolojiyidahilettiğibeşerisermayemodelindeortayakonmuştur.

➣ Jones’a (1998)göre, işgücününniteliği;kişinin formaleğitimdeyada formaleğitimindışındaöğrenmeyeayırdığızamanavedünyanınteknolojidegeldiğinoktayabağlıdır.

Adil Gelir Dağılımı ➣ Azgelişmişülkelerdekişibaşınadüşengelirdüşükolmaklabirliktegelirdağılımıdaoldukçaada-letsizdir.Gelirdağılımındaeşitsizliğinentemelnedenlerindenbirieğitimdüzeyinindüşükolması,diğeridenitelikliişgücününsondereceazolmasıdır.

Eğitimingelirdağılımınaetkileriniaçıklayanüçfarklıgörüşbulunmaktadır. ➣ Birincisi,eğitimingelirdağılımınıiyileştirmesiveekonomikkalkınmayıgerçekleştirmesidir. ➣ İkincigörüşünsavunucularındanolanBeckerveChiswic’e(1966)göre,eğitimsadecegelirdağı-lımındaeşitlikyaratmaz,aynızamandaeşitsizlikdeyaratabilir.

➣ Üçüncügörüşegöre iseeğitim,gelir dağılımındadoğrusalolmayanbiretki yaratır.Knight veSabot(1983)’egöreeğitimbaşlangıçtageliradaletsizliğiniartırabilirancakdahasonraazaltır.

➣ Genelolarakhemkamuhemdeözeleğitimingelir dağılımındakiadaletsizliği önlediği vekişibaşınagelirartışhızınıyükselttiğisöylenebilir.

Düşük Doğum Oranları ➣ Eğitimdüzeyiyükseldikçedoğurganlıkazalmaktadır.Budurumdaekonomikkalkınmayıpozitifyöndeetkilemektedir.Bilindiğigibinüfusartışhızınıbelirleyenüçunsurvardır.Bunlardoğumoranı,ölümoranıvenetgöçoranıdır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

83

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Bilgi toplumunu “Kapitalist Ötesi Toplum” olarak tanımlayan iktisatçı aşağıdakiler-den hangisidir?

A) V. Neumann B) P. DruckerC) A. Downs D) A. MarshallE) A. Smith

AÇIKLAMAPeter Drucker “Kapitalist Ötesi Toplum” adını ver-diği bilgi toplumunda sermayeyi, doğal kaynakları ve hatta emeği üretim faktörleri olarak saymamak-ta, bilgiyi ve bilgi ile donatılmış insanı ise üretimin temel faktörü olarak kabul etmektedir.

YANIT: B

2. Y. Masuda’ya göre aşağıdakilerden hangi-si bilgi toplumunda eğitim hususunda or-taya çıkabilecek gelişmelerden biri değil-dir?

A) Formel okul sınırlamaları kalkacakB) Kapalı eğitim sistemleri yerlerini bilgi net-

worklerine bırakacakC) Gelişmiş bölgeler ile gelişmemiş bölgeler

arasındaki boşluk artacakD) Kendi kendine öğrenme eğitimin ana

şekli olacakE) Yetişkinlerin eğitimi de büyük önem ka-

zanmaktadır.

AÇIKLAMAY. Masuda’ya göre bilgi toplumunda eğitim husu-sunda ortaya çıkabilecek gelişmeler;• Formel okul sınırlamaları bilgi toplumunda or-

tadan kalkacak• Kapalı eğitim sistemleri yerlerini bilgi network-

lerine bırakacak• Gelişmiş bölgeler ile gelişmemiş bölgeler ara-

sındaki boşluğu ortadan kaldıracak• Kendi kendine öğrenme eğitimin ana şekli ola-

cak• Yetişkinlerin eğitimi de büyük önem ka-

zanacak• Kişisel tarzda eğitim sistemi uygulamaya ko-

nacak• Öğretmenin görevi öğrenciye “öğrenmeyi öğ-

retmek” olacaktır.YANIT: C

3. Bir plana bağlı olmaksızın, bireyin kendi yaşantısı yoluyla yapılan eğitim etkinliği-ne ad verilir?

A) Örgün eğitim B) Yaygın eğitimC) Formal eğitimD) Uzaktan eğitimE) İnformal Eğitim

AÇIKLAMAİnformal eğitim; bir plana bağlı olmaksızın, bireyin kendi yaşantısı yoluyla yapılan eğitim etkinliğidir.

YANIT: E

4. Aşağıdakilerden hangisi Formal eğitim ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Formal eğitim, eğitimin önceden hazırla-nan plan ve programlara göre yürütülme-sidir.

B) Bu eğitim türünde eğitim; birey farkında olmadan aile içinde, arkadaş grupların-da, usta-çırak ilişkisi sonucu gerçekleşir.

C) Bu eğitim türünde bireyin davranışların-da kasıtlı olarak istendik değişme mey-dana getirilebilir.

D) Örgün eğitim Formal eğitiminin türlerin-den biridir.

E) Yaygın eğitim Formal eğitiminin türlerin-den biridir.

AÇIKLAMAInformal eğitimde, birey farkında olmadan aile içinde, arkadaş gruplarında, usta-çırak ilişkisi so-nucu gerçekleşir.

YANIT: B

5. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin amaçla-rından biri değildir?

A) İnsan gücünü geliştirme B) Sermayenin etkinliğini arttırmaC) Sosyal eşitlik D) Ulusal kimliği geliştirme E) Eğitim ve öğretim kalitesini arttırma

AÇIKLAMAEğitimin genel amaçları:• İnsan gücünü geliştirme amacı• Sosyal eşitlik amacı• Ulusal kimliği geliştirme amacı• Eğitim ve öğretim kalitesinin ve etkinliğinin ar-

tırılması amacıYANIT: B

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

84

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

çıkmıŞ soru 2013-Dönem sonu

6. Eğitimin uzun dönemde en güçlü gelir da-ğılımı düzeltme aracı olduğu aşağıdaki ik-tisatçılardan hangisi tarafından ifade edil-miştir?

A) Katz B) Le GrandC) A. Smith D) WeisbrodE) Robinson

AÇIKLAMAWekisrod, eğitimli işgücünün iktisadi kalkınma yo-lunda karşılaşılan dar boğazları aşabilmek için önemli dışsalıklar yaratacağını ve bunun yanında eğitimin uzun dönemde en güçlü gelir dağılımı dü-zeltme aracı olduğunu belirtmiştir.

YANIT: D

7. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin insan gücünü geliştirme amaçlarından biri de-ğildir?

A) Temel eğitimden her bireyin faydalanabi-leceği bir ortam yaratmak

B) Ekonomik kalkınma için sahip olunan ye-tenekleri arttırmak

C) Bilimsel ve teknolojik kapasitenin, tüm sektörlerde çalışanların bilgi ve yetenek-lerinin arttırmak

D) Okur yazarlığı yaygınlaştırmakE) Okur yazarlığın verimliliği artırmak

AÇIKLAMAİnsan gücünü geliştirme amacı; ekonomik kalkın-ma için sahip olunan yeteneklerin, bilimsel ve tek-nolojik kapasitenin, tüm sektörlerde çalışanların bilgi ve yeteneklerinin artırılması ile okuryazarlı-ğın yaygınlaştırılarak verimliliği artırmak hedefle-rini kapsamaktadır.

YANIT: A

8. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin yatırım ve tüketim özelliği ile ilgili yanlış bir ifa-dedir?

A) Eğitime yapılan harcamalar hem tüketim hem de yatırım özelliği taşımaktadır.

B) Eğitimin başladığı tarihten tamamlandığı tarihe kadar yapılan bütün harcamalar kısa dönemde bir getirisi olmayacağın-dan yatırım harcaması, uzun dönemde ise kişisel kazanç ve ulusal gelir üzerin-deki pozitif etkisi nedeniyle tüketim unsu-rudur.

C) Eğitim harcamaları bir yönüyle insan ih-tiyaçlarının giderilmesinde kullanıldığın-dan ve bireye kişisel tatmin sağladığın-dan tüketim harcamasıdır.

D) Eğitim hizmetlerini hâlihazırdaki tüketim ve gelecekteki tüketim şeklinde sınıflan-dırmak mümkündür.

E) Eğitimin bir tüketim malı olarak eğitim pek çok dayanıklı tüketim malından daha dayanıklıdır.

AÇIKLAMAEğitimin yatırım ve tüketim özelliği;• Eğitime yapılan harcamalar hem tüketim hem

de yatırım özelliği taşımaktadır. • Eğitimin başladığı tarihten tamamlandığı tari-

he kadar yapılan bütün harcamalar kısa dö-nemde bir getirisi olmayacağından tüketim harcaması, uzun dönemde ise kişisel kazanç ve ulusal gelir üzerindeki pozitif etkisi nedeniy-le yatırım unsurudur.

• Eğitim harcamaları bir yönüyle insan ihtiyaçla-rının giderilmesinde kullanıldığından ve bireye kişisel tatmin sağladığından tüketim harcama-sıdır.

• Eğitim hizmetlerini hâlihazırdaki tüketim ve gelecekteki tüketim şeklinde sınıflandırmak mümkündür.

• Eğitimin bir tüketim malı olarak eğitim pek çok dayanıklı tüketim malından daha dayanıklıdır.

• Eğitim yıpranmaz, tükenmez.YANIT: B

85

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Aşağıdakilerden hangisi yarı kamusal mallar ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Aynı anda hem özel mal hem de kamu malı niteliği taşıyan eğitim ve sağlık gi-bi mal ve hizmetlere karma mallar denir.

B) Bu tür mallar sadece kişiye özel fayda sağlamakla kalmaz topluma da dışsal fayda sağlar.

C) Bölünebilme ve pazarlanabilme, dolayı-sıyla fiyatlandırılabilme özelliğine sahip-tir.

D) Bedelini ödemeyenler hizmetin faydasın-dan dışlanamazlar.

E) Tüketiciler arasında karşılıklı bağımlılık sonucunda sosyal fayda yayarlar .

AÇIKLAMAYarı kamusal mallar(karma mallar);• Aynı anda hem özel mal hem de kamu malı ni-

teliği taşıyan eğitim ve sağlık gibi mal ve hiz-metlere karma mallar denir.

• Bu tür mallar sadece kişiye özel fayda sağla-makla kalmaz topluma da dışsal fayda sağlar.

• Bölünebilme ve pazarlanabilme, dolayısıyla fi-yatlandırılabilme özelliğine sahiptir.

• Tüketimde rekabetin yoktur.• Tüketiciler arasında karşılıklı bağımlılık sonu-

cunda sosyal fayda yayarlar • Bedelini ödemeyenler hizmetin faydasından

dışlanabilir.YANIT: D

10. Kısa dönemde üretimi doğrudan artırıcı etkisi olmayabilen ve faydası bir dönem-le sınırlı sayılabilecek harcamalara ne ad verilir?

A) Cari harcamalarB) Yatırım harcamalarıC) Transfer harcamalarıD) Alternatif harcamalarE) Özel harcamalar

AÇIKLAMAEğitime yönelik kamu harcamaları; cari harcama-lar, yatırım harcamaları ve transfer harcamaları ol-mak üzere üçe ayrılır. Bunlar kamunun katlanmak durumunda olduğu parasal yani doğrudan mali-yetlerdir. Cari harcamalar: Kısa dönemde üretimi doğrudan artırıcı etkisi olmayabilen ve faydası bir dönemle sınırlı sayılabilecek harcamalardır. Eğiti-min cari harcamaları: Eğitim hizmetlerinin gerek-tirdiği ve genellikle bir yıl içinde kullanılmakla tü-kenen mal ve hizmet alımlarından oluşmaktadır. Bu kalemler arasında personel giderleri, yolluk-lar, tüketim malları ve malzeme alımları ile ısın-ma, elektrik, telefon ve su giderleri yer almaktadır.

YANIT: A

11. Üretim faktörlerinin verimliliğini artıran, kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlayan, dayanıklı mal niteliğinde bulu-nan ve faydası birden fazla yılı kapsayan, bu nedenle yıllar sonra yenilenmesine ge-reksinme duyulan mal ve hizmetlere yapı-lan harcamalara ne ad verilir?

A) Cari harcamalarB) Yatırım harcamalarıC) Transfer harcamalarıD) Alternatif harcamalarE) Özel harcamalar

AÇIKLAMAYatırım harcamaları: Üretim faktörlerinin verimlili-ğini artıran, kaynakların daha etkin kullanılması-nı sağlayan, dayanıklı mal niteliğinde bulunan ve faydası birden fazla yılı kapsayan, bu nedenle yıl-lar sonra yenilenmesine gereksinme duyulan mal ve hizmetlere yapılan harcamalardır.

YANIT: B

12. Aşağıdakilerden hangisi dördüncü sana-yi dönemi olarak adlandırılan endüstri 4.0 yaklaşımının amaçlarından biri değildir?

A) Üretimde insan emeğinin en aza indiril-mesi

B) Üretimin en üst düzeyde esnekliğe ka-vuşturulmasıyla tüketiciye özel ürün ya-pabilme imkânının elde edilmesi

C) Üretimdeki hataların ortadan kaldırılmasıD) Üretimde işsizliğin azaltılmasıE) Üretimin hızlandırılması

AÇIKLAMAEndüstri 4.0 ile üç temel amaç güdülmektedir:• Üretimde insan emeğinin en aza indirilmesiyle

üretimdeki hataların ortadan kaldırılması• Üretimin en üst düzeyde esnekliğe kavuşturul-

masıyla tüketiciye özel ürün yapabilme imka-nının elde edilmesi

• Üretimin hızlandırılmasıYANIT: D

BİLGİ EKONOMİSİ

86

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. Aşağıdakilerden hangisi Schultz’un, Be-şeri Sermayeye Yapılan Yatırım adlı ma-kalesinde, ifade ettiği beşeri sermaye ya-tırımlarından biri değildir?

A) İnsanoğlunun yaşam süresi beklentisini, güç ve dayanıklılığını, kuvvetini ve yaşa-mını etkileyen bütün sağlık hizmetlerine ilişkin harcamalar

B) Firmalar tarafından düzenlenen, eski usul çıraklık da dâhil olmak üzere iş ba-şında yetiştirme

C) İnformal eğitimD) Firmalar tarafından düzenlenmeyen ye-

tişkinlere yönelik eğitim programlarıE) Birey ve ailenin değişen iş olanakların-

dan yararlanabilmek için yaptığı göçler

AÇIKLAMASchultz (1961), Beşeri Sermayeye Yapılan Yatı-rım adlı makalesinde, beşeri sermaye yatırımlarını beş temel gruba ayırmıştır. Bunlar;• İnsanoğlunun yaşam süresi beklentisini, güç

ve dayanıklılığını, kuvvetini ve yaşamını etki-leyen bütün sağlık hizmetlerine ilişkin harca-malar,

• Firmalar tarafından düzenlenen, eski usul çı-raklık da dâhil olmak üzere iş başında yetiştir-me,

• İlk, orta ve yükseköğretimi kapsayan formal eğitim,

• Firmalar tarafından düzenlenmeyen yetişkin-lere yönelik eğitim programları,

YANIT: C

14. Bireylerin farklı nitelikte olduğuna, bu ni-telik farklarının verimliliklerinde farklılık-lara neden olduğu yani iş gücü piyasası-nın homojen bir yapıda olmadığı görüşü-ne dayanan teori aşağıdakilerden hangi-sidir?

A) Beşeri sermaye teorisiB) Eleme hipoteziC) Kamu tercihi teorisi D) Kuyruk hipoteziE) İkili iş gücü piyasası teorisi

AÇIKLAMABeşeri sermaye teorisi: Bireylerin farklı nitelikte ol-duğuna, bu nitelik farklarının verimliliklerinde fark-lılıklara neden olduğu yani iş gücü piyasasının ho-mojen bir yapıda olmadığı görüşüne dayanan te-oridir.

YANIT: A

çıkmıŞ soru 2015-Dönem sonu

15. Eğitimin verimliliği artırmadığı ancak iyi işlere girebilmek için bilet görevi üstlen-diğini ileri süren düşünce aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Eğitim hipoteziB) Eleme hipoteziC) Beşeri sermaye teorisiD) Emek değer teorisiE) Mahreçler yasası

AÇIKLAMAEleme hipotezi, eğitimin bireyin verimliliğini etkile-meksizin, sadece bir sertifika ya da bir diploma ve-rerek daha iyi bir iş bulmasına imkan sağladığını ileri süren görüştür.

YANIT: B

87

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Eğitimin birey farkında olmadan aile için-de, arkadaş gruplarında, usta-çırak ilişki-si sonucu gerçekleşmesi durumu aşağı-dakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Örgün eğitim B) Yaygın eğitimC) İnformel EğitimD) Formel eğitimE) Uzaktan eğitim

2. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin getirile-rinden biri değildir?

A) Çalışma kapasitesi ile emeğin verimliliği-ni doğrudan doğruya etkileyerek gelişti-rir.

B) Teknolojik gelişme olanağı sağlar.C) Sermayenin verimliliğini azaltır.D) İyi bir eğitim, iş olanaklarında istikrar ve

düzen sağlamaya yardımcı olur.E) İş koşullarındaki değişmelere uyabilme

yeteneği, sosyal konum ve saygınlığın kazanılmasını sağlar.

3. Üretime katılan bireyin sahip olduğu ve genel anlamda insanın niteliğini vurgula-yan bilgi, beceri, deneyim ve dinamizm gi-bi pozitif değerler olarak tanımlanan kav-ram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Emek B) Doğal kaynaklarC) Fiziksel sermayeD) Finansal sermayeE) Beşeri sermaye

4. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin ulusal kimliği geliştirme amaçlarındandır?

A) Ekonomik kalkınma için sahip olunan ye-teneklerin artırılması,

B) Gelir farklılıklarını en aza indirmekC) Ulusal dili ve ideolojiyi yaymakD) Ders programlarını günün koşullarına

göre güncelleştirmek, E) Okula kaydolma sayısını arttırmak

5. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin sosyal eşitliği sağlama amaçlarından biri değil-dir?

A) Farklı bölgelerde yaşayan gruplar ara-sındaki eğitim farklarını azaltmak

B) Ekonomik kalkınma için sahip olunan ye-teneklerin arttırmak

C) Eğitimden yararlanmada fırsat eşitliğini sağlamak

D) Gelir farklılıklarını en aza indirmekE) Temel eğitimden her bireyin faydalanabi-

leceği bir ortam yaratmak

6. I. Eğitim yatırımlarında azalan verimler ya-sasının değil; aksine artan verimler yasa-sı geçerlidir.

II. Değişik alanlara yapılan eğitim ve araş-tırma yatırımlarının birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.

III. Eğitim yatırımlarında azalan verimler ya-sası geçerlidir.

Yukarıdakilerden hangisi makroekono-mik bakımdan eğitim yatırımlarının top-lum açısından özelliklerinden biri değil-dir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

7. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin istihda-ma ilişkin dışsallıklarından biri değildir?

A) Eğitimli insanlar çeşitli eğitim kademe-lerinde aldıkları bilimsel ve teknik bilgiyi çalışmakta oldukları üretim birimlerine aktarırlar.

B) Eğitimli insanlar değişen çalışma koşul-larına, özellikle yeni teknolojileri benim-seyip bunları uygulama ve geliştirmeye daha yatkındır.

C) Bir bireyin aldığı eğitim, diğer bireyler için fayda sağlamaz.

D) Eğitimli insanlar arasında etkileşim daha güçlüdür.

E) Eğitimli insanlar bilgi paylaşımı daha güçlüdür.

BİLGİ EKONOMİSİ

88

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. Aşağıdakilerden hangisi Bloug’a göre, eğitimin taşma etkileri yaratarak oluştur-duğu dışsallıklardan biri değildir?

A) İlave eğitim sonucunda geliri artan kişile-rin dışındakilere yayılan gelir akımları

B) Daha iyi eğitilmiş kuşağın, kendisinden sonraki kuşağa sağlayacağı gelir akımla-rı

C) Potansiyel yeteneklerin keşfedilip ger-çekleştirilebilmesi için uygun bir me-kanizmanın hazırlanması

D) Bilimsel ve teknolojik araştırmaların ya-pılması için uygun olmayan bir ortamın oluşumu

E) İş gücünün mesleki mobilitesinin artması ve böylece büyüyen bir ekonominin ihti-yaç duyduğu nitelikli iş gücünün karşılan-ması

9. Aşağıdakilerden hangisi eğitimin neden olduğu dışsallıklardan biri değildir?

A) Siyasal karar alma mekanizmasının daha etkin işlemesini sağlaması

B) Daha yüksek düzeyde doğum oranı C) İşsizlik desteği ve kamu sağlık maliyetle-

rinde azalmaD) Suç işleme oranının düşmesiE) Sağlık hizmetlerinin maliyetini düşürücü

etkisinin olması

10. Bireyin ya da ailesinin eğitim süresince katlanmak zorunda olduğu okul ücretle-ri ve harç-lar, kitap ve kırtasiye giderle-ri, ulaşım, barınma ve haberleşmeye yö-nelik tüm harcamalarını içeren maliyetle-re ne ad verilir?

A) Eğitimin parasal maliyetleriB) Eğitimin fırsat maliyetleriC) Eğitimin dolaylı maliyetleriD) Eğitimin sosyal maliyetiE) Eğitimin özel maliyeti

11. Satın alma gücünün özel şahıslar ve sos-yal tabakalar arasında karşılıksız olarak el değiştirmesi işlemine ne ad verilir?A) Cari harcamalarB) Yatırım harcamalarıC) Transfer harcamalarıD) Alternatif harcamalarE) Özel harcamalar

12. I. Daha yüksek gelir II. Daha çok işsiz kalma III. Daha istikrarlı istihdam olanağı Yukarıdakilerden hangisi Mincer’e göre,

daha yüksek düzeyde eğitim almış kişile-rin sağlayacağı avantajlardan biridir?A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIIE) I, II ve III

13. Tarihte buhar makinesinin dokuma tez-gahlarında kullanılarak üretimin makine-leştiği ve üretilen ürünlerin demiryolları ile tüketim merkezlerine taşındığı dönem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Endüstri 1.0B) Endüstri 2.0C) Endüstri 3.0D) Endüstri 4.0E) Endüstri 5.0

14. Ücretlerin yüksek ve çalışma koşullarının iyi olduğu, işçilerin terfi edebilecekleri, is-tihdamın istikrarlı olduğu işlerden oluşan sektör aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tarım sektörüB) Birincil sektörC) Beşincil sektörD) İkincil sektörE) Tali sektör

15. Az gelişmişliğin nedenini yoksulluğa bağ-layan ve “Az gelişmiş ülkeler yoksul oldukla-rı için yoksuldur” görüşünü savunan yakla-şım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kısır döngü kuramıB) Bertrand paradokduC) Stackellberg dengesizliğiD) Nurkse çıkmazıE) Mali yozlaşma

89

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. C İnformal eğitimde eğitim birey farkında olmadan aile içinde, arkadaş grupların-da, usta-çırak ilişkisi sonucu gerçekle-şir. Bu eğitim türünde eğitim planlı ve de-netimli olmadığı için birey farkında olma-dan olumlu davranışların yanı sıra, bazı olumsuz davranışlar da kazanabilir.

2. C Eğitim temel kazanımları:• Çalışma kapasitesi ile emeğin verimliliği-

ni doğrudan doğruya etkileyerek gelişti-rir.

• Teknolojik gelişme olanağı sağlar ve böylece dolaylı olarak sermayenin ve-rimliliğini etkiler.

• İyi bir eğitim, iş olanaklarında istikrar ve düzen sağlamaya yardımcı olur.

• İş koşullarındaki değişmelere uyabilme yeteneği, sosyal konum ve saygınlığın kazanılmasını sağlar.

3. E Beşeri sermaye (insana yatırım): Üretime katılan bireyin sahip olduğu ve genel an-lamda insanın niteliğini vurgulayan bilgi, beceri, deneyim ve dinamizm gibi pozitif değerler olarak tanımlanabilir.

4. C Eğitimin ulusal kimliği geliştirme amacı; ulusal dili ve ideolojiyi yaymak

5. B Sosyal eşitlik amacı; farklı bölgelerde ya-şayan gruplar arasındaki eğitim farkları-nı azaltıp, eğitimden yararlanmada fır-sat eşitliğini sağlayarak gelir farklılıkları-nı en aza indirmek ve temel insan hakla-rından biri olan temel eğitimden her bire-yin faydalanabileceği bir ortam yaratmak-tır. Ekonomik kalkınma için sahip olunan yeteneklerin artırılması, eğitimin insan gücünü geliştirme amaçları arasında yer alır.

6. C Makroekonomik bakımdan, eğitim yatı-rımlarının toplum açısından özellikleri:

• Eğitim yatırımlarında azalan verimler ya-sasının değil; aksine artan verimler yasa-sının geçerli olmasıdır.

• Değişik alanlara yapılan eğitim ve araş-tırma yatırımlarının birbirine sıkı sıkıya bağlı oluşudur.

7. C Eğitimin istihdama ilişkin dışsallıkları:• Eğitimli insanlar çeşitli eğitim kademele-

rinde aldıkları bilimsel ve teknik bilgiyi ça-lışmakta oldukları üretim birimlerine akta-rırlar.

• Eğitimli insanlar değişen çalışma koşulla-rına, özellikle yeni teknolojileri benimse-yip bunları uygulama ve geliştirmeye da-ha yatkındır.

• Eğitimli insanlar arasında etkileşim daha güçlüdür.

• Eğitimli insanlar bilgi paylaşımı daha güçlüdür.

BİLGİ EKONOMİSİ

90

M

URAT

YA

YINLA

RI

8. D Bloug’a göre, eğitimin taşma etkileri ya-ratarak oluşturduğu dışsallıklar:

• İlave eğitim sonucunda geliri artan kişile-rin dışındakilere yayılan gelir akımları,

• Daha iyi eğitilmiş kuşağın, kendisinden sonraki kuşağa sağlayacağı gelir akımla-rı,

• Potansiyel yeteneklerin keşfedilip ger-çekleştirilebilmesi için uygun bir meka-nizmanın hazırlanması,

• İş gücünün mesleki mobilitesinin artması ve böylece büyüyen bir ekonominin ihti-yaç duyduğu nitelikli iş gücünün karşılan-ması,

• Bilimsel ve teknolojik araştırmaların ya-pılması için teşvik edici bir ortamın sağ-lanması.

9. B Eğitimin neden olduğu dışsallıklar; daha düşük düzeyde doğum oranı, siyasal ka-rar alma mekanizmasının daha etkin iş-lemesini sağlaması, yoksullara yardım, sağlık yardımı, işsizlik desteği ve kamu sağlık maliyetlerinde azalma, suç işle-me oranının düşmesi, sağlık hizmetleri-nin maliyetini düşürücü etkisinin olması ve kültür-sanata olan etkisi de eklenebi-lir.

10. A Eğitimin özel maliyeti parasal maliyet(doğrudan maliyet ) ve fırsat ma-liyeti (dolaylı -alternatif maliyet) olmak üzere ikiye ayrılır. Eğitimin parasal (doğrudan) maliyetleri: Bireyin ya da aile-sinin eğitim süresince katlanmak zorun-da olduğu okul ücretleri ve harçlar, kitap ve kırtasiye giderleri, ulaşım, barınma ve haberleşmeye yönelik tüm harcamalarını içerir.

11. C Transfer harcamaları: Satın alma gücü-nün özel şahıslar ve sosyal tabakalar arasında karşılıksız olarak el değiştirme-sidir. Transfer harcamaları; devlet bütçe-sinden okullara yapılan hazine yardımı, barınma ve yemek yardımı ile burslar yer almaktadır.

12. E Eğitime Mincer’e göre, daha yüksek dü-zeyde eğitim almış kişilerin sağlayacağı üç tip avantaj bulunmaktadır. Bunlar; da-ha yüksek gelir, daha az işsiz kalma riski (daha istikrarlı istihdam olanağı) ve yük-sek gelir dilimlerine doğru daha yüksek mobilitedir.

13. A Birincil sanayi devrimi olarak adlandırılan endüstri 1.0 1784 yılında buhar makine-lerinin dokuma tezgahlarında kullanılma-sıyla başlar.

14. B Birincil sektör: Ücretlerin yüksek ve ça-lışma koşullarının iyi olduğu, işçilerin ter-fi edebilecekleri, istihdamın istikrarlı oldu-ğu işlerden oluşan sektördür.

15. A Kısır döngü kuramı: Az gelişmişliğin ne-denini yoksulluğa bağlayan ve “Az geliş-miş ülkeler yoksul oldukları için yoksul-dur” görüşünü savunan teoridir.

91

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI E-DEVLET

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; e-devletin tanımına, e-devletin top-lumsal ve ekonomik etkilerine dikkat ediniz.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

– 3 - 4

Bilgi toplumunda devletin vatandaşlarına sunacağı hizmetlerde hızlı, tatminkâr, adil ve sorumlu dav-ranışı sunma gereği doğru kurgulanan e-Devlet yapısıyla mümkündür.

e-Devlet TanımıElektronik devlet: Devletlerin vatandaşlara, iş ortaklarına, çalışanlara, diğer ajanslara ve devlet ku-

rumlarına ve onların bilgi ve servislerine erişim ve ulaşımı artırmak için devletin teknolojiyi özellikle de web tabanlı internet uygulamalarını kullanmasını ifade eder.

Günümüzde ise e-Devlet kavramı, kamu yönetimindeki yenilikler ve modernleşme çabaları için ya-pılan çeşitli çalışmalar ve teşebbüsler için genel bir kavramdır.

e-Devlet uygulamaları diğerlerinin yanı sıra daha hızlı ve daha kolay hizmet maliyet düşürme ve mevcut devlet faaliyetlerinin etkinliğini artırma fırsatı yaratmaktadır.

1980 Sonrası Dünyadaki Dönüşüm ile e-Devlet İlişkisi ➣ 1980’liyıllardansonrayeniliberalpolitikalarıngelişmesi,globalleşmehareketleri,ekonomikveteknolojikalanlardakidönüşümülkelerdekikamusalyöneticileriülkenindevletyönetimyapısındadüzenlemelereyönlendirmiştir.

➣ II.DünyaSavaşınıtakipedenve1980’lerekadaruzanandönemdeKeynesyenbüyümepolitika-larınınyaygınolmasısebebiilehemenhementümdünyadevletleriekonomiyemüdahaleetmekistemişlerdir.Fakattümdünyaülkelerindedevletyapısı içerisindeağırçalışangüçlübürokrasiyapılarıortayaçıkmıştır.

➣ 1970’liyıllardayaşananpetrolkrizleriveBrettonWoodsSistemininçöküşüilebirliktedevletlerinhantalyapılarıgündemegelmiştir.

➣ Tümbusorunlarabirdeenflasyoneklenincedevletilevatandaşarasıgiderekaçılmaktaydı. ➣ SovyetBloku’ndameydanagelençöküşleliberalpolitikalartekrarivmekazandı. ➣ 1980’lerden itibarenbaşlayan liberaldönüşümlebirlikteyönetişim,kamuyönetimindeegemenolanmerkeziyetçianlayışı,yerinigiderek toplamkalitevemüşterimemnuniyetihedefleriyle işgörenvepaydaşlarınkatılımınadayananyönetimanlayışınabırakmıştır.

➣ Globalleşme ve bilişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler, yönetişimmodelinde kendinie-Yönetişimolarakgöstermiştir.

e-Yönetişim: Bilgi teknolojilerinin etkisi altında ahlaki, hesap ve cevap verebilir bir yönetim tarzı ön-gören, şeffaflığı ve yönetsel becerileri artırmayı hedefleyen bir yönetişim anlayışının idari fonksiyonla-ra uygulanmasıdır.

➣ e-yönetişimdekigelişmelerilekamuhizmetlerinindahaetkinverilebilmesiiçine-DevletSistemiortayaatılmıştır.

➣ ABDe-DevletSisteminiilkuygulayanülkeolmuştur.

7

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

92

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

e-Devletin Amaçları ➣ e-Devletilekamuhizmetlerineerişiminkolaycasağlanması,halkınbilgiyeucuzvekolayyoldanerişebilmesi;devletinvatandaşadahaiyihizmetsunabilmesiveonakarşıolansorumluluklarınıdahaiyiyerinegetirmesihedeflenmektedir.

➣ e-Devletinüçanaamacıtespitedilmiştir:• Vatandaşlarınveişletmelerindevletlereolangüveniniartırmak;kullanıcılarımerkeziyönetimrolündetutarak,yönetimlerinartmışcevapvermeveerişilebilirliklerindenyararlanmalarınısağ-lamaktır.

• Yönetimintümkademelerindeon-lineolaraksağlananbilgiveverilerindikeyveyataykombi-nasyonu

• İşletmelerinvevatandaşlarınyönetişimfaaliyetlerineetkileşimiveelektronikkatılımıdır.

ELEKTRONİK DEVLETİN UyGULANMASıe-Devlet projeleri, yalnızca internette çevrim içi vatandaşları değil, henüz çevrim içi olmayan tüm va-

tandaşları da çekmelidir. Devlet entegre Servis ağı projeleri geliştirmelidir. Bu projelerde başarılı olabil-mek için; proje yönetimi becerileri, analitik ve teknik beceriler, bilgi ve bilgi yönetimi becerileri ve iletişim ve sunum becerileri gibi yeteneklere ihtiyaç vardır.

Proje Yönetimi BecerileriBir projeyi yönetmek; planlama, organizasyon, tahmin etme, kaynak yönetimi ve dağıtma, müzakere

etme, ilerlemeleri izleme, sonuçları ölçme ve daha da önemlisi iletişim kurma sanatıdır.Analitik ve Teknik BecerilerAnalitik beceriler; problemleri görselleştirme, ifade etme, çözme karar alma ve yapma becerisini ifa-

de eder.Bilgi ve Bilgi Yönetimi BecerileriBaşarılı e-Devlet projeleri geliştirmek için iyi bir bilgi yönetimi oluşturulmalıdır. Bu kavram, metodo-

lojik, yapısal ve fiili unsurları içerir. Veri modelleme, yapay zekâ gibi.İletişim ve Sunum Becerileriİletişim, proje süresince süreklilik arz eden bir gerekliliktir. Süreç boyunca hedefler, gelişmeler, so-

nuçlar hakkında toplantı ve sunumlar düzenlenmelidir. Günümüzde e-posta listeleri, bültenler gibi ileti-şim için birçok farklı araç bulunmaktadır.

e-Devlete Güven ve Güvenlike-Devlet Güvenliği: e-Devlet hizmetlerinin kullanıcılara güvenli bir platformda sunulmasıdır.Antik çağdan beri birçok devlet ajanı hassas bilgileri güvence altına almaya çalışmıştır. Onları kötü-

ye kullanma, değiştirme imha etme, yetkisiz erişime karşı korumak istemiştir. Güvenlik konularının ya-nında kullanıcıların güvenliği ve bilgi sorunları gizlidirler. Bunlar e-Devletin benimsenmesinde temel kri-tik engeller olarak tanımlanır. Bu engellerin üstesinden gelmek için e-Devlette güvenlik beş kritere uy-gun olarak değerlendirilir. Bunlar;

➣ Gizlilik/Erişilebilirlik ➣ Dürüstlük ➣ Hesapverilebilirlik/Reddetme ➣ Doğrulama ➣ Güven

e-Devlete GüvenGüven, e-Devlet hizmetlerinin uygulanması, kullanımı, etkililiği ve başarı üzerinde büyük etkilere sa-

hiptir. Güven konusunda mümkün olan en iyi anlayışa sahip olmak için şu üç kritere göre analiz edil-melidir.

➣ Bilgigizliliğivevatandaşlardaoluşangüvenunsurları;çevrimiçietkileşimleringüvenliği,e-Devlethizmetlerineduyulangüvenvevatandaşlarınınhayatınahaksızyeresaldırıyapmaözgürlüğü

➣ Bilgininoluşturduğugüvenalanları;bilgisistemleri,e-ticaretveçevrimiçiilişkiler ➣ Güveninşaetmeönlemlerindealanagöreharitalanmışfarklıönlemleryeralmaktadır.

93

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Güvenlik ve Güvene-Devlet güvenliği ile ilgili kişiler iki gruba ayrılır; iç organizasyon ve dış kamuoyu. İç organizasyon

BİT altyapısı ve bilgi, sistem ve yönetmelikleri, denetimleri, yasama organları, organizasyonel politika-ları, eğitimi vb. birleştiren yumuşak yönetim faktörlerini korumak için gerekli uygulamaları bütünleştiren katı teknolojik faktörlerle uygulanan gerçek güvenliği temsil eder. Dış kamuoyu, iç organizasyonun uy-guladığı güvenlik konusunda belli bir algıya sahiptir.

e-Devlet Engellerie-Devlet engelleri; AB düzeyinde e-Devletin geliştirilmesine karşı çalışan hukuksal, sosyal, teknolo-

jik ya da kurumsal bağlamda gerçek ya da algılanan özelliklerdir.e-Devlet Engellerinin Kategorilerie-Devltlerin başarılı olabilmek için kaydedilen hedefleri sınırlayan çeşitli engeller vardır. Bu engeller;

➣ Liderlikbaşarısızlığı ➣ Maliengeller ➣ Dijitalbölünmeler ➣ Zayıfkoordinasyon ➣ İşyeriveörgütselesneklik ➣ Güvensizlik ➣ Zayıftekniktasarımı

e-Devlet Engellerinin Hukuki Temellerie-Devlet önündeki ana engellerin bazılarına ilişkin yasal boyutlar sözkonusudur. Bunlar;

➣ İdarehukuku ➣ Kimlikdoğrulamavetanımlama ➣ FikriMülkiyetHakları(IPR) ➣ Yükümlülük ➣ Gizlilikveverikorunması ➣ Kamuyönetimininşeffaflığı ➣ Kamuidareleri,vatandaşlarvediğerBİTaktörleriarasındakiilişkiler ➣ Kamukesimibilgilerininyenidenkullanımı

Çözümlerin Geliştirilmesi1. Liderlik Başarısızlığı Çözümü: Liderdeki fakir bir stratejik vizyon ve planlama gibi eksikliklerden

kaçınmak için e-Devletler bir şampiyonlar ağı oluşturmalı, bilgi genel müdürlüğü pozisyonunda olmalı-dır.

2. Finansal Engelleyiciler Çözümü: Finansal engelleyiciler e-Devletin, gelişim, uygulama ve ba-kım maliyetleridir. e-Devlet sadece açık ve kısa vadeli maliyetlere odaklanmamalı, etkilerin neler olaca-ğını bilmelidir.

3. Dijital Çözümler: Dijital bölünmelerin üstesinden gelmek için yapılması gereken kullanıcıları be-lirli gruplara bölmek ve böylece onları farklı şekilde düşünmektir. Diğer yandan e-hizmetleri kullanma im-kanı sağlamak için çevrimiçi hizmetlerin kalite ve kullanılabilirliği artırılmalıdır.

4. Zayıf Koordinasyon Çözümü: Kötü koordinasyonu azaltmak için kullanıcıları köprüler vasıtasıy-la bir dizi farklı kaynağı yönlendiren bir web sitesi oluşturmak ve böylece çeşitli organizasyonlardan çe-şitli bilgi kaynaklarını yalnızca tek bir sanal konuma getirmek olacaktır.

5. İşyeri ve Organizasyonel Esneklik Çözümleri: Bazı kamu yönetimi ve bazı personellerin yeni-lik ve değişikliklere karşı direncini gidermek için personelin teknolojik yeniliği çalışmalarının her alanına entegre etmesi teşvik edilmelidir.

6. Güven Eksikliği Çözümü: Etkin ve verimli e-Devlet hizmetlerini sağlamak için güven hükümleri-ne uymalı ve vatandaşlara mülkiyet hakları verilmelidir.

7. Kötü Teknik Tasarım Çözümü: Hizmet ve sistemlerin düşük teknik, verimsiz ve etkin olmayan tasarımları için devletler web sitelerinin tasarımında özel sektör ile aynı kaynakları kullanmalıdır.

BİLGİ EKONOMİSİ

94

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

E-DEVLETİN EKONOMİK VE TOPLUMSAL ETKİLERİEtkin bir e-Devletin olabilecek sosyal ve ekonomik etkileri; şeffaflık ve kolaylığın artması, daha az

yolsuzluk daha az maliyet ve bunun sonucunda daha yüksek gelir, daha iyi hizmet sunumu ve daha az idari yüktür.

Ekonomik Etkileri ➣ İşletmeleresunulangelişmişhizmet ➣ Devletalımlarındakolaylıklar ➣ Maliyetlerinazaltılması ➣ Devletharcamalarınındahaiyikontrolü ➣ Dahaiyiidarisüreçler ➣ Yönetimiçinartangelirler

Maliyet Azaltma ve Bütçe Tasarrufları ➣ e-Devletuygulamalarıidarisüreçleriçinişlemlerinmaliyetlerininazaltılmasıvedahaiyibirharca-makontrolüyoluylaekonomikfaydasağlayabilir.

➣ Elektroniksistemegeçişlekağıdınazkullanıldığıofislerinuygulanmasıdevletharcamalarındamaliyetleridüşürebilecekbirdiğerolasılıktır.

➣ e-Devletbelirlibirülkedekitümsiyasimaliyetlerindahaiyiyönetilmesineyardımcıolur.

Vergi Gelirlerie-Devlet hizmetleri vasıtasıyla verimli bir vergi sistemi oluşturmak örneğin çevrimiçi vergi dosyalama

ve işleme sistemleri devletlere şeffaflığın artırılmasında ve yolsuzluğun azalmasında yardımcı olabilir.İdari SüreçlerDevletler daha iyi bir süreç sayesinde halkla daha iyi bir iletişim sağladıklarını ve gelişmiş bir müşte-

ri hizmetleri olduğunu doğrulamışlardır.Ekonomik KonumYetkili mercilerden sağlanan elektronik hizmetler bir bölgenin veya ülkenin tamamına fayda sağlaya-

caktır. Devletin sunmuş olduğu hizmetlerde verimlilik artışının firmalara etkileri işletmelerin kümelenme-sinin yaratılmasına, artan rekabet edilebilirlik, yeni istihdam ve sonuçta ülkenin cazibesini artıracaktır.

TOPLUMSAL ETKİLERİŞeffaflık ve YolsuzlukYeni devletler şeffaflığı amaçlarına dahil ettiklerinde daha az yolsuzluk yaşandığını gözlemlemişler-

dir. e-Devletler kullanıcılarına bazı bilgileri netleştirdiğinde, bu uygulamanın yolsuzlukların azalmasıy-la sonuçlanmıştır.

Hizmet Sunumu ve Dijital Bölünmee-Devlet sistemi işlem tamamlanırken daha az zaman daha az aracı ve daha hızlı işlem, vatandaş-

ların devlet dairelerine ulaşım için katlandıkları maddi ve manevi yükü azaltma, devlet dairelerine daha iyi erişim, daha verimli bilgi ve belgeler, daha büyük bir nüfus kesimine hizmet sunumu gibi kazanım-lar sağlamaktadır.

Hizmet sunumu geliştikçe e-Devlet uygulamalarının devlete erişimi sınırlı olan topluluklara hizmet ve bilgi sağlamaya izin verilmektedir. Ancak dijital bölünme bu erişimin önünde hâlâ bir engel teşkil et-mektedir.

Dijital bölünme: İnternette erişimi olan kişilerle olmayan kişilerin arasındaki boşluğun tanımıdır.

95

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

TÜRKİyE’DEN E-HİZMETE (KAMUSAL) yÖNELİK ÖNEMLİ KAMU PROJESİ ÖRNEKLERİ

➣ e-Devlettemeldedörtaşamadagerçekleştirilir;Birinciaşama,oluşturulanwebsayfalarındabilgisunulması, ikinciaşamabazıhizmetlerindevlet tarafındansağlanması,üçüncüaşama tekbirdevletanakapısıoluşturarakhizmetlerinhepsininburadatoplanaraktekkaynaktansunulmasıvedördüncüaşamaiseyenihizmetlerinortayaçıkması

➣ e-Devlettenönceki kamuyönetimindevatandaşlar ve kurumların iş süreçleri yüz yüzeveev-raklarlafizikselboyuttaiken,yenidönemdebuişlemlerortadankaldırılarakzamanvenakittentasarrufsağlanmıştır.

➣ 2006yılındae-DönüşümTürkiyeProjesi ile2006-2010BilgiToplumuStratejisiveeylemplanıhazırlanmışveuygulamayakonulmuştur.“VatandaşOdaklıHizmetDönüşümü”ve“KamuYöne-timindeModernizasyon”ilee-Devletuygulamalarınayönelikplanlaroluşturulmuştur.

➣ 2011yılındayürürlüğegirenKHKilee-DevletpolitikalarınayönelikgörevDenizcilikveHaberleş-meBakanlığınaverilmiştir.

➣ 2005yılındanitibaren35devletkurumundae-Devletsisteminegeçilerekhizmetlersunulmuştur. ➣ 2014yılındaikincibilgitoplumustratejisiveeylemplanıiçinhazırlıkçalışmalarıtamamlanmışve2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanı(BİTS)olarakuygulamayaalınmıştır.

e-Devlet Kapısı18 Aralık 2008 tarihinde e-Devlet Kapısı hizmete açılarak vatandaşlar hizmet vermeye devam et-

mektedir.e-Devlet Kapısı: Kamu hizmetlerine tek bir noktadan erişim imkanı sağlayan bir internet sitesidir.

e-Devlet Kapısının amacı kamu hizmetlerini vatandaşlara, işletmelere, kamu kurumlarına bilgi ve ileti-şim teknolojileriyle, etkin ve verimli bir şekilde sunmaktır.

➣ 2016yılıitibarıile28,5milyonayakınkayıtlıkullanıcı,256kamukurumunaait1532entegreelekt-ronikhizmetleenbüyükBİTprojelerindendir.6milyonunüzerindekullanıcıylae-devletkapısımobilplatformdadahizmetvermektedir.

➣ e-Devletkapısısayesindevatandaşlare-DevletKapısı’nındiğerkurumkapılarınasunmuşoldu-ğutekşifrehizmetindenyararlanarakşifrekarmaşasındankurtulmuşlardır.

➣ e-Devletkapısıbaşvuruişlemleri,ödemeişlemleriiçerenhizmetlersunarakkamukaynağındantasarrufedilmesinisağlamıştır.

e-Nabız Projesie-Nabız sistemi sayesinde mükerrer tetkiklerin önemli oranda azaldığı öngörülmüştür.Orman Yangınlarını Havadan İzleme, Değerlendirme ve Yönetme Platformu Projesi (ORDEP)ORDEP ile yangına ortalama müdahale süresi 2000’li yıllarda 40 dakika iken proje ile birlikte 15 da-

kikayla indirilmiştir.ORDEP ayrıca sel, deprem, heyelan, göç ve sığınmacılık takibi, sanayi yangını, av-yaban hayatının

korunması, ekosistem haritalarının yapılması, erozyon alanlarının, tarihi ve kültürel varlıkların tespiti, ha-vadan belgesel çekimi birçok alanda hizmet verebilir.

e-Noter UygulamalarıKamudan vatandaşa yönelik sunulan e-Devlet hizmetlerinden birisi çevrimiçi araç tescil uygulama-

sıdır.Ticari işlemlerin noterliklerde onaylanan işletme defterleri ve belgeleri 2011 yılında T.C. Maliye Ba-

kanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda bildirilmektedir.Tüketici Bilgi Sistemi (e-Tüketici)e-Devlet kapısı üzerinden erişilen tüketici şikayetlerinin alındığı bir uygulamadır. PTT, UYAP,

e-Devlet Kapısı ile bütünleşik çalışmaktadır.

BİLGİ EKONOMİSİ

96

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Devletlerin vatandaşlara, iş ortaklarına, çalışanlara, diğer ajanslara ve devlet ku-rumlarına ve onların bilgi ve servislerine erişim ve ulaşımı arttırmak için devletin teknolojiyi, özellikle web tabanlı internet uygulamalarını kullanmasını ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dijital devletB) Kamu yönetimiC) Elektronik devletD) Siyaset bilimiE) Sosyal devlet

AÇIKLAMAe-Devlet kavramı kamu yönetimindeki yenilikler ve modernleşme çabaları için yapılan çeşitli çalışma-lar ve teşebbüsleri genelleyen bir kavramdır.

YANIT: C

2. Bilgi teknolojilerinin etkisi altında ahlaki, hesap ve cevap verebilir bir yönetim tar-zı öngören şeffaflığı ve yönetsel becerile-ri arttırmayı hedefleyen bir yönetişim an-layışının idari fonksiyonlara uygulanma-sına ne ad verilir?

A) EntegrasyonB) Tüketici bilgi sistemiC) e-YönetişimD) İdare yönetimiE) Globalleşme

AÇIKLAMAGloballeşme ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler yönetişim modelinde farklı bir boyut or-taya çıkararak kendisini e-Yönetim olarak göster-miştir.

YANIT: C

3. Aşağıdakilerden hangisi başarılı bir e-devlet sisteminin uygulanabilmesi için gerekli becerilerden biri değildir?

A) Bilgi ve bilgi yönetimi becerileriB) Proje yönetimi becerileriC) Analitik ve teknik becerilerD) Politik becerilerE) İletişim ve sunum becerileri

AÇIKLAMAe-Devleti geliştirebilmek için proje yönetimi bece-rileri, analitik ve teknik beceriler, bilgi ve bilgi yö-netimi becerileri, iletişim ve sunum becerileri ge-rekli olanlardır

YANIT: D

4. Aşağıdakilerden hangisi e-devlet uygula-malarının projelerini geliştirebilmek için gerekli olan analitik becerilerden biri de-ğildir?

A) Kaynak yönetimi ve dağıtmaB) Problemleri görselleştirmeC) İfade etmeD) ÇözmeE) Karar alma

AÇIKLAMAAnalitik beceriler; problemleri görselleştirme, ifa-de etme, çözme, karar alma ve yapma becerisi-ni ifade eder.

YANIT: A

5. Aşağıdakilerden hangisi başarılı bir e-Devletin önündeki engellerden biri de-ğildir?

A) Liderlik başarısızlığıB) Döviz kurlarıC) Mali engellerD) Dijital bölünmelerE) Zayıf koordinasyon

AÇIKLAMABaşarılı bir e-Devletin önündeki engeller; liderlik başarısızlığı, mali engeller, dijital bölünmeler ve seçimler, zayıf koordinasyon, işyeri ve örgütsel es-neklik, güvensizlik, zayıf teknik tasarımdır.

YANIT: B

97

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. e-Devlet uygulamasında yavaş ilerleme, düzensiz ilerleme aşağıdakilerden hangi-sinden kaynaklanır?

A) Zayıf koordinasyonB) Mali engellerC) Liderlik başarısızlığıD) Dijital bölünmeE) Güvensizlik

AÇIKLAMAe-Devlette yavaş ve düzensiz ilerleme, gelişmele-rin başlatılması, uygulanması, tanıtımı ve devam etmekte olan herhangi bir aşamada liderlik yeter-sizliğinden kaynaklanabilir.

YANIT: C

7. e-Devleti sınırlayan veya parçalayabi-len “becerilerdeki ve erişimdeki eşitsizlikler” hangisi ile ifade edilir?

A) Zayıf koordinasyonB) Mali engellerC) Liderlik başarısızlığıD) Dijital bölünmeE) Güvensizlik

AÇIKLAMADijital bölünme, internete erişimi olan kişiler ile ol-mayan kişilerin arasındaki boşluktur.

YANIT: D

8. e-Devletler gelişmelerinin önündeki kötü teknik tasarımını çözmek için aşağıdaki-lerden hangisini yapmalıdırlar?

A) Web sitesi oluşturmakB) Liderler ağı oluşturmakC) Web tasarımında özel sektör ile aynı kay-

nakları kullanmakD) Vatandaşlara mülkiyet hakkı vermekE) Kullanıcıları belli gruplara bölmek

AÇIKLAMADevletler zayıf bir web sitesi tasarımında özel sek-tör ile aynı kaynakları kullanmaları önemlidir.

YANIT: C

9. Aşağıdakilerden hangisi e-devlet uygula-masının neden olduğu ekonomik etkiler-den değildir?

A) Maliyet artırmaB) Vergi toplanmasında şeffaflığın artmasıC) Daha iyi bir idari süreçD) Ülkenin cazibesini arttırmaE) Şeffaflığın artması

AÇIKLAMABaşarılı bir e-devlet uygulaması maliyetlerde azal-ma, bütçede tasarruf meydana getirir.

YANIT: A

10. Aşağıdakilerden hangisi e-devlet uygula-masının meydana getirdiği toplumsal et-kilerden biridir?

A) Daha iyi idari süreçB) Artan vergi gelirleriC) ŞeffaflıkD) Bütçede tasarrufE) Maliyet azaltma

AÇIKLAMAe-Devlet uygulamasının; şeffaflık ve yolsuzluk hiz-met sunumu gibi toplumsal etkileri mevcuttur.

YANIT: C

11. e-Devlet uygulamalarının, devlete erişi-mi sınırlı olan topluluklara hizmet ve bil-gi sağlamaya izin verildiği söylense de aşağıdakilerden hangisi bu duruma engel teşkil eder?

A) ŞeffaflıkB) Dijital bölünmeC) VergilendirmeD) Zayıf teknik tasarımE) Organizasyonel esneklik

AÇIKLAMADijital bölünme; internete erişimi olan kişilerle ol-mayan kişilerin arasındaki boşluktur.

YANIT: B

BİLGİ EKONOMİSİ

98

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

12. Aşağıdakilerden hangisi e-devletin ger-çekleştirildiği aşamalardan biri değildir?

A) Oluşturulan web sayfalarında bilgi sunul-ması

B) Bazı hizmetlerin devlet tarafından çevri-miçi sağlanması

C) Tek bir devlet ana kapısı oluşturmaD) Geleneksel hizmetlere bağlı kalmakE) Tek portal oluşturarak hizmetlerin hepsini

tek kaynaktan sunmak

AÇIKLAMAYeni hizmetlerin ortaya çıkması dördüncü aşama olarak gerçekleşir.

YANIT: D

13. Aşağıdakilerden hanisi e-devlet kapısının amaçlarından birisi değildir?

A) İşletmelere kamu hizmetlerini sunmakB) Kamu hizmetlerini yabancı ülkelere du-

yurmakC) Bilgi ve iletişim teknolojileriyle etken hiz-

metler sunmakD) Vatandaşlara hizmet vermekE) e-Devlet hizmetlerini kamu kurumlarına

sunmak

AÇIKLAMAe-Devlet kapısının amacı, kamu kurumlarının e-Devlet hizmetlerini, vatandaşlara, işletmelere, kamu kurumlarına güvenli, tek noktadan ve etkin bir şekilde sunmaktır.

YANIT: B

14. Problemleri görselleştirme, ifade etme, çözme, karar alma gibi beceriler e-devlet uygulamasının sahip olduğu hangi özelli-ği ifade eder?

A) Analitik ve teknik becerilerB) Proje yönetimi becerileriC) Bilgi yönetimi becerileriD) İletişim becerileriE) Sunum becerileri

AÇIKLAMAAnalitik beceriler problemleri görselleştirme, ifade etme, çözme, karar alma ve yapma becerisini ifa-de eder.

YANIT: A

15. Aşağıdakilerden hangisi e-Devletin amaç-larından biri değildir?

A) Vatandaşların devlete olan güveni artır-mak

B) Kullanıcıları merkezi yönetim rolünde tut-mak

C) Kullanıcıları yönetimlerin artmış cevap verme ve erişilebilirliklerinden yararlan-malarını sağlamak

D) Yönetimin tüm kademelerinde on-line sağlanan bilgilerin kombinasyonu

E) Vatandaşların devlet dairelerine ulaşımı-nı kolaylaştırmak

AÇIKLAMAİşletmelerin ve vatandaşların yönetişim faaliyet-lerine elektronik katılımı e-Devlet uygulamasının amacıdır.

YANIT: E

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi devletin bilgisi ve hizmetlerinin vatandaşlara erişimi ve sunumunu ve aynı zamanda devlet vatan-daş ilişkilerini geliştiren bir yapıdır?

A) e-DevletB) e-TüketiciC) ORDEPD) TÜBİTAKE) Siyaset bilimi

2. Aşağıdakilerden hangisi e-Devletin amaç-larından biri değildir?

A) Kamu hizmetlerine erişimin kolaylaşmasıB) Halkın bilgiye kolay ve ucuz yoldan ulaş-

masıC) Devletin vatandaşa daha iyi hizmet suna-

bilmesiD) Devletin vatandaşlarına olan sorumluluk-

larını yerine getirmesiE) Devletin piyasaya müdahale etmesi

99

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

3. Aşağıdakilerden hangisi e-devlet uygula-malarının proje aşamasında gerekli olan proje yönetimi becerilerinden biri değil-dir?

A) PlanlamaB) Tahmin etmeC) Problemleri görselleştirmeD) Kaynak yönetimi ve dağıtmaE) Müzakere etme

4. Aşağıdakilerden hangisi e-devlette gü-venliğin değerlendirildiği kriterlerden bi-ri değildir?

A) GizlilikB) PlanlamaC) Hesap verilebilirlikD) DoğrulamaE) Güven

5. Aşağıdakilerden hangisi e-devletin başa-rılı olabilmesini önleyen engellerden biri değildir?

A) Zayıf teknik tasarımB) GüvensizlikC) İşyeri ve örgütsel esneklikD) Zayıf koordinasyonE) Düşük faiz oranları

6. e-Devlet sistemlerinin önündeki engeller-den hangisi “eşgüdüm ve uyum eksikliği” olarak ifade edilir?

A) Zayıf teknik tasarımB) GüvensizlikC) İşyeri ve örgütsel esneklikD) Zayıf koordinasyonE) Düşük faiz oranları

7. Aşağıdakilerden hangisi e-devlet sistem-lerine yönelik engellerin hukuki temelle-rinden biri değildir?

A) İdare hukukuB) Kimlik doğrulamaC) Fikri mülkiyet haklarıD) Zayıf koordinasyonE) Yükümlülük

8. Bazı kamu yönetimi ve farklı personelle-rin yenilik ve değişikliğe karşı direnci or-tadan kaldırmak için e-Devletler aşağıda-kilerden hangisini yapmalıdır?

A) Web sitesi oluşturmaB) Vatandaşa mülkiyet hakkı vermeliC) Maliyet ve fayda hesabı yapılmalıD) Kullanıcıları belli gruplara bölmeliE) Personelin teknolojik yeniliği çalışma-

ların her alanına entegre etmesi teşvik edilmelidir.

9. Aşağıdaki uygulamalardan hangisi dev-letler için şeffaf bir ortam sağlayarak yol-suzluğu azaltmaktadır?

A) e-DevletB) e-TüketiciC) e-AlışverişD) e-NabızE) e-İşletme

10. Aşağıdakilerden hangisi e-Devletin eko-nomik çıktılarından biridir?

A) İdari işlerin esnek hale gelmesiB) Yönetimde verimliliği artmasıC) İdari işlem maliyetinin düşmesiD) İdari işlemlerde hızlanmaE) Daha erişilebilir idari işlemlerin olması

11. Dijital bölünmeyi aşağıdakilerden hangi-si açıklar?

A) İnternette erişimi olan kişilerle olmayan kişiler arasındaki boşluk

B) Elektronik ağlarda yetersizlikC) BİT sistemlerinde düşük ve verimsiz tek-

nikD) İdari personelin teknolojik yeniliğe enteg-

rasyonuE) Teknolojik problemleri görselleştirme

12. Aşağıdakilerden hangisi kamu hizmetleri-ne tek bir noktadan erişim imkanı sağla-yan bir internet sitesidir?

A) e-TüketiciB) e-İşletmeC) e-Devlet kapısıD) e-AlışverişE) e-Vatandaş

BİLGİ EKONOMİSİ

100

M

URAT

YA

YINLA

RI

13. e-Devlet kapısı ülkemizde hangi tarihte hizmet vermeye başlamıştır?

A) 2006 B) 2008 C) 2010D) 2012 E) 2014

14. Globalleşme ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin yönetişimde ortaya çıkardığı model aşağıdakilerden hangisi ile adlandırılır?

A) e-YönetişimB) KapitalizmC) Geleneksel yönetimD) Dijital devletE) Ulusal yönetim

15. Aşağıdakilerden hangisi e-Devlet hizmet-lerinin kamu yönetimine sağladığı yarar-lardan biri değildir?

A) ŞeffaflıkB) Katılımda artmaC) GüvenilirlikD) Hesap verilebilirlikE) Bürokraside genişleme

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. A e-Devlet vatandaşlarla daha düzgün, da-ha verimli etkileşim kurarak devletle top-lum arasında daha iyi ilişkiler kurmaya yardımcı olur.

2. E e-Devlet ile kamu hizmetlerine erişimin kolaylaşması, halkın bilgiye kolay ve ucuz ulaşması, devletin vatandaşlarına daha iyi hizmet sunması ve sorumluluk-larını yerine getirmesi amaçlanmaktadır.

3. C Bir projeyi yönetmek planlama, organi-zasyon, tahmin etme, kaynak yönetimi ve dağıtma, müzakere etme, ilerlemele-ri izleme, sonuçları ölçme ve iletişim kur-maktır.

4. B e-Devlette güven; gizlilik/erişilebilirlik, dürüstlük, hesap verilebilirlik/reddetme, doğrulama, güven şeklindeki kriterlere göre değerlendirilir.

5. E Başarılı bir e-Devletin önünde; liderlik başarısızlığı, mali engeller, dijital bölün-meler, zayıf koordinasyon, işyeri ve ör-gütsel esneklik, güvensizlik, zayıf teknik tasarım gibi engeller sözkonusudur.

6. D Eş güdüm ve uyum eksikliği şeklindeki bir engel zayıf koordinasyon olarak kabul edilir.

7. D e-Devlet sistemlerine yönelik engelle-rin hukuki temelleri; idare hukuku, kim-lik doğrulama ve tanımlama, fikri mülki-yet hakları yükümlülük, gizlilik ve verile-rin korunması, kamu yönetiminin şeffaf-lığı kamu idareleri-vatandaşlar ve diğer BİT aktörleri arasındaki ilişkileri, kamu kesimi bilgilerinin yeniden kullanımı.

8. E İşyeri ve örgütsel esnekliğe en iyi çözüm personelin teknolojik yeniliği çalışmala-rının her alanına entegre etmesi teşvik edilmelidir.

9. A e-Devletler farklı uygulamalar vasıtasıyla kullanıcıların sunduğu bilgileri daha açık ve anlaşılır hale getirdiğinde bu uygula-manın yolsuzlukları azaltabildiği sonucu-na ulaşılmıştır.

10. C e-Devlet uygulamaları idari süreçler için işlem maliyetlerinin azaltılması ve daha iyi bir harcama kontrolü yoluyla ekono-mik fayda sağlayabilir.

11. A Dijital bölünme; internette erişimi olan ki-şilerle olmayan kişilerin arasındaki boş-luktur.

12. C Kamu hizmetlerine tek bir noktada erişim imkânı sağlayan internet sitesi e-Devlet Kapısı’dır.

13. B e-Devlet kapısı 18 Aralık 2008 tarihinde hizmete açılarak vatandaşlara hizmet et-meye devam etmiştir.

14. A e-Yönetişim, bilgi teknolojilerinin etkisi al-tında, hesap ve cevap verilebilir bir yöne-tim tarzı öngören, şeffaflığı ve yönetsel becerileri artırmayı hedefleyen bir yöne-tim anlayışının idari fonksiyonlara uygu-lanmasıdır.

15. E e-Devlet uygulamasında vatandaş ve iş-letmelerin ekonomik katılımı sözkonusu olduğundan bürokratik işlemler en aza inmektedir.

101

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI BİLGİ EKONOMİSİ VE TÜRKİYE 8Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; bilgi ekonomisinin sektörler arasında-ki dağılımına dikkat ediniz.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

– 3 - 4

BİLGİ ÜRETİMİBilgi üretiminin bir ekonomideki boyutlarının belirlenmesi, gerekli istatistiksel verilerin varlığına ve

çeşitliliğine bağlıdır.Türkiye’de detaylı istatistiksel veriler bulunmadığı için Porat ve OECD tarafından hazırlanan Mach-

lup kullanılan yöntemlerden yararlanmak yerine Machlup ve Bell tarafından hazırlanan ve daha az de-taylı veriye ihtiyaç duyan yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Bilgi üretiminin boyutları, eğitim harca-maları, Ar-Ge harcamaları ve BİT harcamalarının ulusal üretimdeki payları incelenerek belirlenmektedir.

EğİTİM HARcAMALARı ➣ Bilgiekonomisinedönüşenülkelerdeenönemli faaliyetlerdenbiri eğitimdir.Eğitim faaliyetininbilgiekonomisindeönemkazanmasınınnedeni,bilgiveteknolojiüretebilecekişgücününyetişti-rilmesindeönemlibirkatkısağlamasıdır.

Ülkeler 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2011Belçika 5.99 – – – – – 6.55

Bulgaristan 3.88 3.94 4.4 4.04 4.44 4.1 3.82

Çek Cumhuriyeti 3.83 4.15 4.2 4.42 3.92 4.25 4.51

Danimarka 8.28 8.44 8.43 7.97 7.68 8.81 8.75

Almanya 4.45 4.72 4.62 4.43 4.57 5.08 4.98

İrlanda 4.29 4.27 4.66 4.73 5.67 6.41 6.15

Yunanistan 3.71 3.57 3.83 .. .. .. ..

İspanya 4.28 4.25 4.25 4.26 4.62 4.98 4.82

Fransa 6.04 5.9 5.8 5.61 5.62 5.86 5.68

İtalya 4.52 4.6 4.56 4.67 4.56 4.5 4.29

Hollanda 4.98 5.22 5.5 5.5 5.5 5.98 5.93

Avusturya 5.66 5.68 5.48 5.4 5.47 5.91 5.8

Polonya 4.87 5.41 5.41 5.25 5.08 5.17 4.94

Portekiz 5.42 5.33 5.1 5.07 4.89 5.62 5.27

Romanya 2.88 3.51 3.28 .. .. 3.53 3.07

Finlandiya 5.89 6.22 6.42 6.18 6.1 6.85 6.76

İsveç 7.16 7.36 7.09 6.75 6.76 6.98 6.82

İngiltere 4.64 5.06 5.12 5.38 5.28 6.15 5.98

Türkiye 3.48 2.82 3.12 2.86 .. .. 4.07

ABD 4.94 5.32 5.14 5.24 5.26 5.32 5.13

Japonya 3.82 3.6 3.59 3.46 3.46 3.85 3.78

Türkiye’de ve Bazı Ülkelerde Kamu Eğitim Harcamalarının GSYİH Payı. Yüzde Olarak. (2000-2011)

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

BİLGİ EKONOMİSİ

102

Tabloda 2011 yılında sözkonusu ülkelerde eğitim harcamalarının GSYİH payı %8.75 Danimarka ve %3.07 ve Romanya arasında değişmektedir.

➣ BilgiekonomisinedönüşmüşolanülkelerdeeğitimharcamalarınınGSYİHpayı%5’inüzerindedir. ➣ 2011yıllarıitibariyleTürkiye’deeğitimharcamalarınınGSYİHpayı%4.07’yeulaşmıştır.

ARAŞTıRMA GELİŞTİRME HARcAMALARıBilgi ekonomisinde teorik bilginin önem kazanması. bilginin temelini oluşturan Ar-Ge faaliyetlerinin

önemini artırmıştır. Bilgi ekonomisine dönüşen ülkeler. 1960’lı yıllardan itibaren ulusal gelirlerinin yakla-şık %3’ünü Ar-Ge faaliyetlerine ayırmışlardır. Bu oran daha sonra diğer ülkelerin de ulaşmayı hedefle-dikleri bir oran hâline gelmiştir.

Ülkeler 2004 2006 2008 2010 2012 2012Belçika 1.81 1.81 1.92 2.05 2.36 2.46Bulgaristan 0.47 0.45 0.45 0.56 0.6 0.79Çek Cumhuriyeti 1.15 1.23 1.24 1.34 1.78 1.97Danimarka 2.42 2.4 2.78 2.94 3 3.02Almanya 2.42 2.46 2.6 2.71 2.87 2.89İrlanda 1.18 1.2 1.39 1.6 1.56 1.51Yunanistan 0.53 0.56 0.66 0.6 0.7 0.84İspanya 1.04 1.17 1.32 1.35 1.29 1.24Fransa 2.09 2.05 2.06 2.18 2.23 2.24İtalya 1.05 1.09 1.16 1.22 1.27 1.38Hollanda 1.81 1.76 1.64 1.72 1.94 2.00Avusturya 2.17 2.37 2.59 2.74 2.93 3.06Polonya 0.55 0.55 0.6 0.72 0.88 0.94Portekiz 0.73 0.95 1.45 1.53 1.38 1.29Romanya 0.38 0.45 0.57 0.45 0.48 0.38Finlandiya 3.31 3.34 3.55 3.73 3.42 3.17İsveç 3.39 3.5 3.5 3.22 3.28 3.15İngiltere 1.55 1.59 1.64 1.68 1.61 1.68Türkiye 0.52 0.58 0.73 0.84 0.92 1.01ABD 2.49 2.55 2.77 2.74 2.7 ..Japonya 3.13 3.41 3.47 3.25 3.34 3.59

Türkiye’de ve Bazı Ülkelerde Ar-Ge Harcamalarının GSYİH Payı. Yüzde Olarak. (2004-2014)

2014 yılı itibarı ile Japonya. İsveç ve Finlandiya’da Ar-Ge harcamalarına GSYİH’dan ayrılan pay %3’ün üzerindedir.

Tabloda yeralan İngiltere ve ABD gibi ülkelerde Ar-Ge’nin GSYİH’dan aldığı payın %3’ün altında ol-masının nedeni. Ar-Ge harcamalarında geçmişte hedeflenen %3’lük orana ulaşıldıktan sonra doyma durumuna ulaşılmasıdır.

Ar-Ge harcamalarının yapısı: Ar-Ge harcamalarının kamu sektörü. özel sektör. üniversiteler ve kâr dışı kurumlar arasında hangi oranlarda finanse edildiğini ve kullanıldığını ifade eder.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

103

Ülkeler Kamu Sektörü Özel Sektör Yüksek Öğrenim Kâr-Dışı SektörBelçika 28.5 56.9 1.0 0.4Bulgaristan 31.6 19.5 0.1 0.5Çek Cumhuriyeti 34.7 37.6 0.5 0.1Danimarka 29.9 59.0 .. ..Almanya 29.1 65.4 .. ..İrlanda 27.5 52.6 0.7 0.6Yunanistan 52.3 30.3 2.6 0.9İspanya 41.6 46.3 4.1 0.6Fransa 35.2 55.0 1.0 0.8İtalya 41.4 45.2 1.0 2.7Macaristan 35.9 46.8 .. 0.8Hollanda 33.4 51.1 0.3 3.1Avusturya 33.6 48.7 0.6 0.5Polonya 47.2 37.3 2.1 0.2Portekiz 46.4 42.3 3.9 1.3Romanya 52.3 31.0 1.1 0Finlandiya 26.0 60.8 0.2 1.4İsveç 28.3 61.0 1.0 3.1İngiltere 29.1 46.2 1.3 4.7Norveç 45.8 43.1 0.5 1.0Türkiye 26.6 48.9 20.4 3.3Bosna Hersek 25.9 16.4 3.7 0Rusya 67.6 28.2 1.0 0.1ABD 27.7 60.9 3.3 3.6Japonya 17.3 75.5 5.9 0.8Güney Kore 22.8 75.7 0.7 0.5

Türkiye’de ve Bazı Ülkelerde Ar-Ge Harcamalarının Yapısı. (% olarak). 2014

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ HARcAMALARıÜlkeler 2000 2005

Bulgaristan 3.9 3.8İngiltere 8.1 7.3Japonya 8.6 7.5Romanya 3.1 3.6Türkiye 7.9 7.9

Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde BİT Harcamalarının GSYİH Payı (2000 ve 2005). Yüzde olarak

BİLGİ SEKTÖRÜNDE İSTİHDAMBilgi iş gücü: Bilginin toplanması. üretilmesi ve dağıtılması ile ilgili mesleklerde çalışanlardır. Bilgi

sektörünün istihdam payı belirlerken dikkate alınan; mesleki ve teknik elemanlar ve ilgili çalışanlar. ida-ri personel ve üst düzey yöneticileri ile büro personeli olmak üzere üç meslek grubunun toplam istihdam payı hesaplanarak belirlenmiştir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

104

Ülkeler Bilgi Yoğun Mesleklerde Çalışanların Toplam İşgücü İçindeki Payı (%) 139 Ülke İçindeki Sıralama

Avusturya 40.4 22Belçika 46.2 10Bulgaristan 31.9 43Çek C. 37.9 28Danimarka 45.3 11Finlandiya 45.2 12Fransa 44.0 14Almanya 43.5 15Yunanistan 30.6 45Macaristan 35.3 36İrlanda 40.3 23İtalya 35.6 35Hollanda 46.4 9Portekiz 34.8 37İspanya 33.1 40İsveç 49.4 5Türkiye 19.7 72ABD 38.0 26Japonya 24.4 58

Seçilmiş Bazı Ülkelerde ve Türkiye’de Bilgi Yoğun Mesleklerde Çalışanların Toplam İşgücü İçindeki Payı. % Olarak. (2014)

2014 yılı itibariyle seçilen ülkelerde bilgi yoğun mesleklerde istihdam edilenlerin oranı %46.4 Hol-landa ve %19.7 ile Türkiye arasında değişmektedir. Bilgi toplumu olarak kabul edilen Avusturya, Finlan-diya, Danimarka ve Almanya gibi ülkelerde bilgi yoğun mesleklerde istihdam edilenlerin toplam işgücü içindeki payları %40’ın üzerindedir.

Ülkeler1999 2002 2005 2009

Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

Almanya 60.5 43.0 60.5 45.2 61.9 46.7 62.0 46.6

Avusturya 51.2 38.7 53.1 39.4 56.9 45.3 55.3 46.5

Finlandiya 61.9 36.0 54.1 44.0 55.6 44.0 56.4 44.8

Fransa .. .. 58.6 45.0 58.7 45.5 59.7 46.5

Hollanda 63.3 55.2 64.6 54.7 64.2 53.7 64.8 54.7

İngiltere .. .. .. .. .. .. .. 49.4

Polonya 48.8 27.7 48.6 28.1 50.5 29.8 51.0 30.6

Türkiye 14.7 .. 20.9 26.0 25.1 27.0 31.4 28.0

Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde Kadın ve Erkek İşgücünün Bilgi Sektöründeki İstihdam Oranı. Yüzde Olarak. (1999-2009)

➣ Hollandadışındakiülkelerdeerkekişgücününyarısındanazıbilgisektöründedir. ➣ KadınişgücününaksineerkekişgücününbilgiekonomisiolarakadlandırılanAlmanya,Fransa,Finlanda,İngilteregibiçoğuülkedebilgisektöründekiistihdamoranı%50’ninaltındadır.Bununnedenierkekişgücününtarım.sanayisektörlerindedahayoğunistihdamedilmesidir.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

105

BİLGİ EKONOMİSİ ENDEKSLERİ VE TÜRKİyETürkiye’nin durumunu ortaya koymak amacıyla ele alınan endeksler; bilgi endeksi. bilgi ekonomisi

endeksi. ağa hazırlık endeksi ve BİT gelişim endeksi.Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Endeksi

ÜlkelerBİLGİ EKONOMİSİNİN ENDEKSİ BİLGİ ENDEKSİ

1995 2000 2012 1995 2000 2012

Avustralya 9.27 9.27 8.88 9.43 9.27 8.98

Avusturya 8.86 8.88 8.61 8.64 8.65 8.39

Belçika 8.94 8.86 8.71 9.06 8.98 8.68

Kanada 9.19 9.07 8.92 9.44 9.21 8.72

Şili 6.87 7.18 7.21 6.53 6.97 6.61

Çek Cum. 7.77 7.46 8.14 7.67 7.56 8.00

Danimarka 9.48 9.32 9.16 9.46 9.38 9.00

Estonya 7.94 8.15 8.40 7.83 8.00 8.26

Finlandiya 9.33 9.22 9.33 9.30 9.12 9.22

Fransa 8.67 8.53 8.21 8.74 8.55 8.36

Almanya 8.91 8.84 8.90 8.88 8.78 8.83

Yunanistan 7.85 7.60 7.51 7.73 7.46 7.74

Macaristan 7.50 7.81 8.02 7.72 7.81 7.93

İzlanda 8.18 8.68 8.62 8.50 8.41 8.54

İrlanda 8.95 8.90 8.86 8.87 8.82 8.73

İsrail 8.79 8.80 8.14 8.73 8.79 8.07

İtalya 8.04 7.98 7.89 8.04 7.96 7.94

Japonya 8.77 8.81 8.28 8.97 8.87 8.53

Kore 8.16 8.42 7.97 8.56 8.95 8.65

Letonya 6.51 7.20 7.41 6.26 7.04 7.15

Lüksemburg 8.42 8.51 8.37 8.15 8.15 8.01

Meksika 5.74 5.43 5.07 5.79 5.53 5.13

Hollanda 9.44 9.34 9.11 9.39 9.36 9.22

Y. Zelanda 9.39 9.19 8.97 9.22 9.20 8.93

Norveç 9.46 9.25 9.11 9.49 9.30 8.99

Polonya 6.85 7.23 7.41 7.06 7.30 7.20

Portekiz 7.83 7.74 7.61 7.55 7.56 7.34

Slovakya 7.22 7.03 7.64 7.43 7.20 7.46

Slovenya 7.89 7.90 8.01 7.80 8.05 7.91

İspanya 8.19 8.43 8.35 8.07 8.35 8.26

İsveç 9.45 9.65 9.43 9.64 9.73 9.38

İsviçre 9.28 9.28 8.87 9.20 9.14 8.65

Türkiye 5.46 5.42 5.16 5.20 5.18 4.81

İngiltere 9.09 8.89 8.76 8.99 8.83 8.61

ABD 9.53 9.28 8.77 9.61 9.35 8.89

OECD Ülkelerinde Bilgi Ekonomisi Endeksi ve Bilgi Endeksi Değerleri M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

106

➣ Bilgiekonomisideğerleriincelendiğinde2012yılında9,43’lükdeğerileİsveçbirinci,9.33’lükde-ğerleFinlandiyaikincisırada,5.07’likdeğerleMeksikaendüşüksıradayeralmaktadır.

➣ Bilgiendeksiaçısından incelendiğinde9.38’likdeğerle İsveç ilk,9.22’likdeğerleFinlandiyaveHollandaikincisıradayeralmaktadır.4.81’likdeğerleTürkiyeendüşüksıradadır.

Ağa Hazırlık Endeksi

Ülkeler2016 2015 2014 2013 2012

Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra

Finlandiya 6.0 2 6.0 2 6.04 1 5.98 1 5.81 3

İsveç 5.8 3 5.8 3 5.93 3 5.91 3 5.94 1

Norveç 5.8 4 5.8 5 5.70 5 5.66 5 5.59 7

ABD 5.8 5 5.6 7 5.61 7 5.57 9 5.56 8

Hollanda 5.8 6 5.8 4 5.79 4 5.81 4 5.60 6

İsviçre 5.8 7 5.7 6 5.62 6 5.66 6 5.61 5

İngiltere 5.7 8 5.6 8 5.54 9 5.64 7 5.50 10

Lüksemburg 5.7 9 5.6 9 5.53 11 5.37 16 5.22 21

Japonya 5.6 10 5.6 10 5.41 16 5.24 21 5.25 18

Danimarka 5.6 11 5.5 15 5.50 13 5.58 8 5.70 4

Kore 5.6 13 5.5 12 5.54 10 5.46 11 5.47 12

Kanada 5.6 14 5.5 11 5.41 17 5.44 12 5.51 9

Almanya 5.6 15 5.5 13 5.50 12 5.43 13 3.32 16

İzlanda 5.5 16 5.4 19. 5.30 19 5.31 17 5.33 15

Y.Zelanda 5.5 17 5.5 17 5.27 20 5.25 20 5.36 14

Avustralya 5.4 18 5.5 16 5.40 18 5.26 18 5.29 17

Avusturya 5.4 20 5.4 20 5.26 22 5.25 19 5.25 19

İsrail 5.4 21 5.4 21 5.42 15 5.39 15 5.24 20

Estonya 5.4 22 5.3 22 5.27 21 5.12 22 5.09 24

Belçika 5.4 23 5.3 24 5.06 27 5.10 24 5.13 22

Fransa 5.3 24 5.2 26 5.09 25 5.06 26 5.12 23

İrlanda 5.3 25 5.2 25 5.07 26 5.05 27 5.02 25

Portekiz 4.9 30 4.9 28 4.73 33 4.67 33 4.63 33

Letonya 4.8 32 4.7 33 4.58 39 4.43 41 4.35 41

İspanya 4.8 35 4.7 34 4.69 34 4.51 38 4.54 38

Çek Cum. 4.7 36 4.5 43 4.49 42 4.38 42 4.33 42

Slovenya 4.7 37 4.6 37 4.60 36 4.53 37 4.58 37

Şili 4.6 38 4.6 38 4.61 35 4.59 34 4.44 39

Polonya 4.5 42 4.4 50 4.24 54 4.19 49 4.16 49

İtalya 4.4 45 4.3 55 4.18 58 4.18 50 4.17 48

Slovakya 4.4 47 4.2 59 4.12 59 3.95 61 3.94 64

Türkiye 4.4 48 4.4 48 4.30 51 4.22 45 4.07 52

Macaristan 4.4 50 4.3 53 4.32 47 4.29 44 4.30 43

Yunanistan 4.1 70 4.1 66 3.95 74 3.93 64 3.99 59

Meksika 4.0 76 4.0 69 3.89 79 3.93 63 3.82 76

OECD Ülkelerinde Ağa Hazırlık Endeksi Performans Değer ve Sıralamaları M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

107

➣ 2016yılındaOECDülkeleriarasındaenyüksekendeksdeğeriFinlandiya’nındır. ➣ Türkiye2012yılında52.sırada2013yılında45.sıradayeralırken2016yılında48.sıradayeral-mıştır.Bununikinedenivardır;birincisibazıdeğişkenleriçinverilereulaşılamamasıveyagüncelolmayanverilerinkullanılması,ikincisiisebazıdeğişkenleriçinverileringörüşanketiiletoplan-masıdır.

BİT Gelişim Endeksi

Ülkeler2016 2015 2013 2012 2011

Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra Skor Sıra

Güney Kore 8.84 1 8.93 1 8.85 2 8.57 1 8.56 1

İzlanda 8.83 2 8.86 3 8.64 4 8.36 3 8.17 4

Danimarka 8.74 3 8.88 2 8.86 1 8.35 4 8.29 3

İsviçre 8.68 4 8.56 7 8.11 13 7.78 13 7.68 10

İngiltere 8.57 5 8.75 4 8.50 5 7.98 8 7.75 9

İsveç 8.45 7 8.67 5 8.67 3 8.45 2 8.34 2

Hollanda 8.43 8 8.53 8 8.38 7 8.00 7 7.82 6

Norveç 8.42 9 8.49 10 8.39 6 8.13 6 7.52 13

Japonya 8.37 10 8.47 11 8.22 11 7.82 12 7.76 8

Lüksemburg 8.36 11 8.59 6 8.26 10 7.93 9 7.76 7

Almanya 8.31 12 8.22 4 7.90 17 7.46 19 7.39 16

Yeni Zelanda 8.29 13 8.14 16 7.82 19 7.64 16 7.34 17

Avusturalya 8.19 14 8.29 13 8.18 12 7.90 11 7.05 21

ABD 8.17 15 8.19 15 8.02 14 7.53 17 7.48 15

Fransa 8.11 16 8.12 17 7.87 18 7.53 18 7.30 18

Finlandiya 8.08 17 8.36 12 8.31 8 8.24 5 8.04 5

Estonya 8.07 18 8.05 20 7.68 21 7.28 22 6.81 24

İrlanda 7.92 21 7.82 22 7.57 26 7.25 23 7.09 20

Belçika 7.83 22 7.88 21 7.57 25 7.16 25 6.89 23

Avusturya 7.69 23 7.67 25 7.62 24 7.36 21 7.10 19

Kanada 7.62 25 7.76 23 7.62 23 7.38 20 7.04 22

İspanya 7.62 26 7.66 26 7.38 28 6.89 27 6.62 28

İsrail 7.40 30 7.19 35 7.29 29 7.11 26 6.62 26

Çek Cum. 7.25 32 7.21 34 6.72 41 6.40 34 6.17 32

Slovenya 7.23 33 7.23 33 7.13 31 6.76 28 6.70 25

Yunanistan 7.13 36 7.09 39 6.85 39 6.45 32 6.14 33

İtalya 7.11 37 7.12 38 6.94 36 6.57 30 6.28 29

Letonya 7.08 40 71.6 37 7.03 33 6.36 35 6.06 36

Slovakya 6.96 42 6.82 47 6.58 45 6.05 43 5.86 39

Portekiz 6.94 44 6.93 43 6.67 43 6.32 36 6.05 37

Macaristan 6.72 48 6.82 48 6.52 46 6.10 42 5.77 41

Polonya 6.65 50 6.91 44 6.60 44 6.31 37 6.19 31

Şili 6.35 56 6.31 55 5.92 56 5.46 51 5.01 55

Türkiye 5.69 70 5.58 69 5.29 68 4.64 69 4.38 69

Meksika 4.87 92 4.68 95 4.29 95 3.95 83 3.79 79

OECD Ülkelerinde BİT Gelişim Endeksi Performans Değer ve Sıralamaları

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

108

➣ 2011-2016yıllarıarasında2013yılıdışındailksırayıGüneyKorealmıştır. ➣ 2016yılındaGüneyKorebirinci,İzlandaikinci,Danimarkaüçüncüsıradaİsviçredördüncüsıra-dadır.

➣ Türkiyedünyaülkeleriiçinde70.sıradadır. ➣ OECDiçindeensonsıradaMeksikayeralmaktadır.

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ SEKTÖRÜNÜN TÜRK EKONOMİSİNDEKİ yERİBİT sektörü. bazı özelliklerinden dolayı bilgi ekonomisine dönüşüm sürecinde stratejik bir sektördür.

Sektörün sahip olduğu bu özellikler; verimlilik artışı sağlaması. istihdam yaratma potansiyeli ve yüksek katma değere sahip olmasıdır.

BİT Sektörü Pazar Büyüklüğü (Milyon ABD Doları) 2007 2010• İletişim Teknolojileri 22.24 25.05

• Bilgi Teknolojileri 16.31 17.48

• Donanım 5.93 7.57

• Yazılım 0.49 0.58

• Hizmetler 0.64 0.91

BİT Sektörünün GSYİH İçindeki Payı (Yüzde) 3.43 0.40

• İletişim Teknolojileri 2.51 2.37

• Bilgi Teknolojileri 0.91 1.03

• Donanım 0.74 0.83

• Yazılım 0.08 0.08

• Hizmetler 0.10 0.12

Türkiye BİT Sektörü Pazarı

2003 2004 2005 2006 2007 2008Üretim 24.070 32.537 32.651 41.524 40.100 42.829Katma Değer

9.123 11.602 12.423 13.642 15.066 16.650

Türkiye BİT Sektörü Donanım Üretimi ve Katma Değeri

2003 2004 2005 2006 2007 2008BİT Sektörü İstihdamı 145.227 151.557 165.817 160.817 162.392 174.367

BİT a İstihdamının Toplam İstih-dama Oranı

(Yüzde)

2.2 2.0 1.9 1.7 1.7 1.7

Türkiye’de BİT Sektörü İstihdamı M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

109

AÇIKLAMALI SORULAR

1. Türkiye’de Porat ve OECD tarafından bilgi üretiminin ulusal üretim içindeki payının belirlenmesi amacıyla kullanılan yöntem-lerden yararlanılamamasının nedeni aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Detaylı istatistiksel verilerin bulunmama-sı

B) Kurumsallaşmış istatistik ofisinin yar al-maması

C) Analizi yapılacak bir programın bulunma-ması

D) İşgücü yetersizliğiE) Enformasyon sahibi eleman eksikliği

AÇIKLAMATürkiye’de detaylı istatistiksel verilerin bulunma-ması nedeniyle, Porat ve OECD tarafından bilgi üretiminin ulusal üretim içindeki payının belirlen-mesi amacıyla kullanılan yöntemlerden yararlanı-lamamıştır. Bunun yerine, daha az detaylı veriye ihtiyaç duyan ve Machlup ile Bell tarafından uygu-lanan yöntemlerin kullanılması yoluna gidilmiştir.

YANIT: A

çıkmıŞ soru 2015-Dönem sonu

2. Aşağıdaki ülkelerden hangisi bilgi ekono-mi olarak adlandırılan ülkelerden biri de-ğildir?

A) ABDB) AlmanyaC) Polonya D) AvusturyaE) Fransa

AÇIKLAMABilgi ekonomisi olarak kabul edilen ülkeler; ABD, Almanya, Avusturya, Fransa, İngiltere ve Japonya’dır. Polonya ise henüz bilgi ekonomisine dönüşmemiş olan bir ülkedir.

YANIT: C

3. Bilgi ekonomi olarak adlandırılan ülkeler-den hangisinde 2011 yılında kamu eğitim harcamalarının GSYİH payı en düşüktür?

A) ABDB) AlmanyaC) RomanyaD) AvusturyaE) Fransa

AÇIKLAMARomanya’nın 2011 yılındaki kamu eğitim harca-malarının GSYİH payı %3,07 ile diğer bilgi ekono-misi ülkelerine göre en düşük düzeydedir.

YANIT: C

4. 2014 yılında Ar-Ge harcamalarının GSYİH payı bakımından birinci sıradaki ülke aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) ABDB) AlmanyaC) JaponyaD) AvusturyaE) Fransa

AÇIKLAMA2014 yılında Ar-Ge harcamalarının GSYİH payı bakımından birinci sıradaki ülke Japonya’dır. Ja-ponya GSYİH’lerinin %3,59’unu Ar-Ge için ayır-maktadır.

YANIT: C

5. Ar-Ge harcamalarının kamu sektörü, özel sektör, üniversiteler ve kâr dışı kurumlar arasında hangi oranlarda finanse edildiği-ni ve kullanıldığını ifade eden kavram aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Ar-Ge harcama noktasıB) BİT işlemleriC) Bilgi iş gücüD) Ar-Ge harcamalarının yapısıE) Maliyet artı yatım dağılımı

AÇIKLAMAAr-Ge harcamalarının yapısı: Ar-Ge harcamaları-nın kamu sektörü, özel sektör, üniversiteler ve kâr dışı kurumlar arasında hangi oranlarda finanse edildiğini ve kullanıldığını ifade eder.

YANIT: D

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

110

6. Aşağıdakilerden hangisi 2014 yılı itibariy-le, özel sektörün Ar-Ge faaliyetlerini en çok finanse ettiği ülkeler arasında yer al-maz?

A) Güney KoreB) JaponyaC) Almanya D) İngiltereE) İsveç

AÇIKLAMA2014 yılı itibariyle, özel sektörün Ar-Ge faaliyetle-rini en çok finanse ettiği ülkeler; Güney Kore, Ja-ponya, Almanya ve İsveç’tir.

YANIT: D

7. 2014 yılı itibariyle, bilgi sektörünün istih-dam payı en yüksek olan ülke aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Türkiye B) Polonya C) İsveçD) Fransa E) Japonya

AÇIKLAMA2014 yılı itibariyle, İsveç % 49,4’lük oran ile bilgi sektörünün istihdam payı en yüksek olan ülkedir.

YANIT: C

8. 2009 yılı itibariyle, Kadın iş gücünün bil-gi sektöründeki istihdam payı en yüksek olan ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türkiye B) Polonya C) Hollanda D) Fransa E) Japonya

AÇIKLAMA2009 yılı itibariyle, Kadın iş gücünün bilgi sektörün-deki istihdam payı en yüksek olan ülke %64,8’lik pay ile Hollanda’dır.

YANIT: C

9. Bilgi ekonomilerinde erkek iş gücünün bilgi sektöründe kadın iş gücüne göre da-ha az oranda çalışmasının nedeni aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Toplam nüfus içindeki paylarının düşük olması

B) Tarım ve sanayi sektörlerinde daha yo-ğun olarak istihdam edilmeleri

C) Çoğunun çalışma çağı altında olmasıD) Erkeklerin yaşlılık oranının yüksek olma-

sıE) Savunma alanında istihdam edilmeleri

AÇIKLAMAErkek iş gücünün bilgi sektöründe kadın iş gücü-ne göre daha az oranda çalışması, tarım ve sana-yi sektörlerinde daha yoğun olarak istihdam edil-melerinden kaynaklanır.

YANIT: B

10. 2012 yılı itibarıyla, bilgi ekonomisi endek-si değerleri açısından birinci sırada yer alan ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) İngiltereB) İtalyaC) İsveçD) MeksikaE) Hollanda

AÇIKLAMA2012 yılında İsveç %9,43’lük değer ile birinci sı-rada yer alır.

YANIT: C

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

111

11. 2012 yılı itibarıyla, Bilgi endeksi birinci sı-rada olan ülke aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) ABD B) Belçika C) Fransa D) İngiltere E) İsveç

AÇIKLAMABilgi endeksi verileri açısından 9,38’lik değer ile bi-rinci sırada İsveç yer alır.

YANIT: E

12. 2016 yılı itibarıyla, Türkiye’de Ağa hazır-lık endeksinin açısından en yüksek değe-re sahip olduğu ülke aşağıdakilerden han-gisidir?

A) İsveçB) DanimarkaC) FinlandiyaD) NorveçE) Meksika

AÇIKLAMAAğa hazırlık endeksinin açısından bakıldığında OECD ülkeleri arasında en yüksek endeks ağa hazırlık endeks değerine Finlandiya yer almakta-dır.

YANIT: C

çıkmıŞ soru 2014-Dönem sonu

13. Devletin, bireylerin ve iş dünyasının BİT’i kullanmaya hazır olma durumlarını göste-ren endeks aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ağa hazırlık endeksiB) Kullanım endeksiC) Ekonomik ve kurumsal rejim endeksiD) Hazırlık alt endeksiE) Çevre endeksi

AÇIKLAMAHazırlık endeksi; devletin, bireylerin ve iş dünyası-nın BİT’i kullanmaya hazır olma durumlarını gös-termektedir.

YANIT: D

14. İş ortamı, politik ortam ve alt yapı ortamı bileşenlerinden oluşan endeks aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Ağa hazırlık endeksiB) Kullanım endeksiC) Ekonomik ve kurumsal rejim endeksiD) Hazırlık endeksiE) Çevre endeksi

AÇIKLAMAÇevre endeksi; iş ortamı, politik ortam ve alt yapı ortamı bileşenlerinden oluşmaktadır.

YANIT: E

15. I. Verimlilik artışı sağlaması II. İstihdam yaratma potansiyeli olması III. Yüksek katma değere sahip olması Yukarıdakilerden hangisi BİT sektörünün

özelliklerinden biridir?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III D) I ve IIE) I, II ve III

AÇIKLAMABİT sektörü, bazı özelliklerinden dolayı bilgi eko-nomisine dönüşüm sürecinde stratejik bir sektör-dür. Sektörün sahip olduğu bu özellikler; verimlilik artışı sağlaması, istihdam yaratma potansiyeli ve yüksek katma değere sahip olmasıdır.

YANIT: E

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

BİLGİ EKONOMİSİ

112

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI

1. I. Yatırım harcamaları II. Eğitim harcamaları III. Ar-Ge harcamaları IV. BİT harcamalarının ulusal üretimdeki

payları Detaylı verinin bulunmaması durumunda

bilgi üretiminin boyutları yukarıdakiler-den hangisi kullanılarak belirlenir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) II, III, IVE) I, II ve III

2. I. Finlandiya II. Türkiye III. Japonya Yukarıdaki ülkelerden hangisi GSYİH’ sı-

nın %3’inden fazlasını Ar-Ge harcamasına ayırmaktadır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIIE) I, II ve III

3. 2005 yılında Türkiye’nin BİT harcamaları-nın GSYİH payı aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) %3,8B) %7,3C) %3,6D) %7,5E) %7,9

4. Bilgi ekonomisinde kadın iş gücünün bil-gi sektöründeki istihdam payı aşağıdaki-lerden hangisinde doğru olarak verilmiş-tir?

A) %30’un altındadır.B) %30’dur.C) %40’dir.D) %50’nin altındadır.E) %50’ın üzerindedir.

5. 2009 yılı itibariyle Türkiye’de kadın iş gü-cünün bilgi sektöründeki istihdam payı aşağıdakilerden hangisidir?

A) % 31,4B) % 51C) % 64,8D) % 62E) % 56,4

6. Bilgi ekonomilerinin çoğunda erkek iş gü-cünün bilgi sektöründeki istihdam payı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğ-rudur?

A) %30’un altındadır.B) %30’dur.C) %40’dir.D) %50’nin altındadır.E) %60’ın üzerindedir.

7. 2009 yılı itibariyle, erkek iş gücünün bil-gi sektöründeki istihdam payı en yüksek olan ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türkiye B) Polonya C) Hollanda D) Fransa E) Japonya

113

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. 2012 yılı itibarıyla, Türkiye’nin sırasıy-la bilgi ekonomisi endeks değeri ve bilgi endeksi değeri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) 5.16 - 4.81B) 9,43 - 9,38C) 7,41 - 7,20D) 8,61 - 8,39E) 8,77 - 9,10

9. 2016 yılı itibarıyla, Türkiye ağa hazırlık en-deksi açısından kaçıncı sıradadır?

A) 48B) 69C) 3D) 28E) 36

10. 2012 yılı itibarıyla, Türkiye’de Ağa hazır-lık endeksinin alt endeksleri açısından en düşük değere sahip olduğu endeks aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Bilgi ve iletişim teknolojisi endeksiB) Kullanım endeksiC) Yenilik endeksiD) Hazırlık endeksiE) Ekonomik ve kurumsal rejim endeksi

11. 2010 yılı itibariyle, Türkiye’de BİT sektörü-nün GSYİH içindeki payı aşağıdakilerden hangisidir?

A) % 3,43B) % 5,1C) % 3,40D) % 2,06E) % 5,5

12. 2009 yılı itibarıyla, aşağıdaki ülkelerden hangisinde BİT ihracatı en yüksek sevi-yededir?

A) ABD B) Almanya C) Finlandiya D) İngiltere E) Türkiye

13. 2009 yılı itibarıyla, aşağıdaki ülkelerden hangisinde BİT ithalatı en yüksek seviye-dedir?

A) ABD B) Finlandiya C) Almanya D) İngiltere E) İsveç

14. 2009 yılı itibarıyla, hem en yüksek ihra-cat rakamına sahip olan hem de ithalatı-nın yaklaşık üç katı büyüklüğünde ihraca-ta sahip olan ülke aşağıdakilerden hangi-sidir?

A) ABD B) Finlandiya C) Almanya D) İngiltere E) İsveç

15. BİT sektörü istihdamı ile ilgili olarak aşa-ğıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) BİT sektörü istihdamı, bilgi sektörü istih-damının bir bölümünü oluşturur.

B) BİT sektörü istihdamı, iletişim teknolojile-ri sektörü istihdamını kapsar.

C) BİT sektörü istihdamı, donanım alt sektö-rü istihdamını kapsar.

D) BİT sektörü istihdamı bilgi sektörü istih-damını içerir.

E) BİT sektörü istihdamı, yazılım alt sektörü istihdamını kapsar.

BİLGİ EKONOMİSİ

114

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARI YANITLARI

1. D Detaylı verinin bulunmaması durumunda bilgi üretiminin boyutları; eğitim harcama-ları, Ar-Ge harcamaları ve BİT harcama-larının ulusal üretimdeki payları incelene-rek belirlenmektedir.

2. E Japonya, İsveç, Finlandiya’da Ar-Ge harcamalarına GSYİH’den ayrılan pay %3’ün üzerindedir.

3. E 2005 yılında Türkiye’nin BİT harcamala-rının GSYİH payı %7,9’dur.

4. E Bilgi ekonomilerinde bilgi iş gücünün top-lam istihdamdaki payı %50’ın üzerinde-dir.

5. A 2009 yılı itibarıyla, Türkiye’de kadın iş gücünün bilgi sektöründeki istihdam payı %31,4’tür. Türkiye ve Polonya (% 51) dı-şındaki ülkelerde, istihdam edilen kadın-ların en az %55’i bilgi sektöründe istih-dam edilmektedir.

6. D Bilgi ekonomilerinde erkek iş gücünün bilgi sektöründeki istihdam payı %50’nin altındadır.

7. C 2009 yılı itibariyle, erkek iş gücünün bil-gi sektöründeki istihdam payı en yüksek olan ülke %54,7’lik pay ile Hollanda’dır.

8. A 2012 yılı itibarıyla, Türkiye’nin bilgi eko-nomisi endeks değeri, 5.16, bilgi endeksi değeri ise 4.81’dir.

9. A Türkiye ağa hazırlık endeksi açısından 138 ülke arasında 4,4 endeks değeri ile 148. sırada yer almaktadır. Bilgi endeksi ve bilgi ekonomisi endeksinde olduğu gi-bi yine ilk sırada İsveç bulunmaktadır.

10. B Ağa hazırlık endeksinin alt endeksleri açısından bakıldığında, Türkiye en dü-şük değere (3,42) kullanım endeksinde sahiptir.

11. C Türkiye’de BİT sektörünün GSYİH için-deki payı, 2007’de %3,43 iken 2010’da %3,40’a gerilemiştir.

12. A 2009 yılı itibarıyla, aşağıdaki ülkelerden hangisinde BİT ihracatı 113.157 milyon dolar ile en yüksek seviyede olan ülke ABD’dir.

13. C 2009 yılı itibarıyla, aşağıdaki ülkelerden hangisinde BİT ithalatı 78.036 milyon do-lar ile en yüksek seviyede olan ülke Al-manya ve Japonya’dır.

14. A ABD hem en yüksek ihracat rakamına sahip olan hem de ithalatının yaklaşık üç katı büyüklüğünde ihracata sahip olan tek ülkedir.

15. D BİT sektörü istihdamı, bilgi sektörü istih-damının bir bölümünü oluşturur, iletişim teknolojileri sektörü istihdamını, donanım alt sektörü istihdamını, yazılım alt sektö-rü istihdamını kapsar.

115

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

DÖNEM SONUDENEME SINAVI - 1

1. “Doğa ve toplumun açıklanışı; tümüyle fark-lı bir içerik, işleyiş, karşılıklı bağlantı ve ilişki sistemleri içinde şekillenir ve sonuçların ola-sılıklar içinde gerçekleşir.” görüşünü orta-ya atan paradigma aşağıdakilerden han-gisinde doğru olarak verilmiştir?

A) El teknolojisiB) Geleneksel paradigmaC) Logos’un evrimiD) Newtongil paradigmaE) Kuantum paradigması

2. Bilgi toplumu yapılanmasında, sistem ve yapıların birlikte oluşturduğu ortamın be-lirlediği çoklu etkileşim ilişkisi içindeki di-namik aşağıdaki kısmi sistemlerden han-gisini oluşturur?

A) SistemleşmeB) YapılanmaC) DenklemD) SüreçE) Devinim

3. Aşağıdakilerden hangisi insanların inanç ve bilgilerini gerekçelendirmelerinin önündeki engeller arasında gösterile-mez?A) Şirketin mali olanaklarıB) Kabul edilebilir bir dil kullanma zorunlulu-

ğuC) Kuruluşta daha önce yaşanmış durumlarD) Yürürlükteki prosedürlerE) Şirket paradigması

4. Bilgi ekonomisinde işletmeler karmaşık süreçte kararlı ilerleyebilmek için aşağı-dakilerden hangisine ihtiyaç duymazlar?

A) İşbirliğiB) İletişimC) BilişimD) İnternet ağlarıE) Dikey örgütlenme

5. I. Hizmet sektöründe istihdam edilenlerin toplam nüfusa oranı

II. Öğrencilerin öğrenim çağındaki nüfusa oranı

III. Bilgi harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı

Yukarıdakilerden hangisi Japonya-RI-TE tarafından bilgi altyapısını belirlemek amacıyla kullanılan “bilgi faaliyetlerinin ka-litesi” kapsamındadır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

6. Aşağıdakilerden hangisi AB’nin üye eko-nomiye dönüşüm sürecinde kaydettikleri gelişmeyi ölçen endekstir?

A) AB Kullanım EndeksiB) AB Hazırlık EndeksiC) AB BİT Gelişme EndeksiD) AB Dijital Ekonomi ve Toplum EndeksiE) AB Finansal Yenilik Endeksi

7. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin özelliklerinden biri değildir?

A) Sürekli yeni ürün geliştirmeB) Dijital hatların kullanılmasıC) Bilgi sınıfının artmasıD) Mal üretiminde devamlılığın sağlanmasıE) Fiziki varlıkların sanal hale gelmesi

8. Teknolojik yeniliklerin birinci sırada yer aldığı büyüme modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Harrod-Domar Büyüme ModeliB) İçsel Büyüme ModeliC) İktisadi Büyüme ModeliD) Dışsal Büyüme ModeliE) Dolaylı Büyüme Modeli

BİLGİ EKONOMİSİ

116

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. 1990 yılında ortaya çıkan rekabet avantaj-ları teorisi kim tarafından geliştirilmiştir?A) A. SmithB) D. RicardoC) M. E. PorterD) J. M. KeynesE) A. Marshall

10. Firmaların ulaşmaya çalıştığı sonuçlar-la bu sonuçlara ulaşmak için kullandığı araçların, yeni politikaların kombinasyo-nuna ne ad verilir?

A) İletişim stratejisiB) İyi araç stratejisiC) Politika stratejisiD) Rekabet stratejisiE) Firma stratejisi

11. Aşağıdakilerden hangisi rekabetin ekono-mik fonksiyonlarından değildir?

A) Ekonomiyi yönlendirme fonksiyonuB) Kaynak dağılımı fonksiyonuC) Malların kıtlık derecesini gösterme fonk-

siyonuD) Ekonomi-Politik fonksiyonuE) Yenilik ve teknik gelişmeyi sağlama fonk-

siyonu

12. Peter Drucker’a göre üretimin temel faktö-rü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan B) Teknoloji C) BilgiD) Emek E) Makine

13. Aşağıdakilerden hangisi Formal eğitim ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğre-tim ve yükseköğretim örgün eğitimin ya-pıldığı yerlerdir.

B) Çeşitli merkezlerde açılan kurslar, resmi ve özel kurum ve iş yerlerinde düzenle-nen hizmet içi eğitim çalışmaları yaygın eğitim etkinliklerindendir.

C) Örgün eğitim alanında öne çıkan bir diğer eğitim türü ise açık ve uzaktan eğitimdir.

D) Aile içi eğitim bir örgün eğitimin yöntemi-dir.

E) Açık ve uzaktan eğitim, öğreten ve öğre-nenin fiziksel olarak farklı ortamlarda bu-lunarak öğrenme-öğretme etkinliklerinin düzenlenip yürütülmesine olanak sağlar.

14. Genel bütçe ile sunulan ve finansmanı vergilerle karşılanan, faydaları bölüneme-yen ve bedel ödemeyenlerin hizmetin tü-ketiminden, dışlanamadığı mallara ne ad verilir?

A) Tam kamusal mallarB) Yarı kamusal mallarC) Demerit mallarD) Ortak mallarE) Özel mallar

15. Mal ve hizmet satışlarından alınan kat-ma değer vergisinin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dolaysız vergiB) Dolaylı vergiC) İrat vergisiD) Toprak vergisiE) Kazanç Vergisi

117

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

16. Aşağıdakilerden hangisi İnternet’in bil-gi ve paylaşım amacıyla kullanılması aşa-masında yapılan faaliyetlerden biridir?

A) Elektronik posta ile bilgi gönderimiB) Online işlem tamamlamalarıC) Kullanıcılara bilgi sunmak amacıyla

kamu kurumlarına ait web siteleriD) Çeşitli vergilerin, sigorta primlerin öden-

mesi E) Belgelerin Internet yoluyla elde edilebil-

mesi

17. Bilginin taşıma işini üstlenmiş geniş bant-lı yüksek hızlı iletişim şebekeleri aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Bilgi hızıB) Bilgi otoyoluC) Bilgi yapılanmasıD) Bilgi paylaşımıE) Bilgi uygulaması

18. 2014 yılı itibariyle, kamu sektörünün Ar-Ge faaliyetlerini en çok finanse ettiği ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) ABDB) Polonya C) Finlandiya D) Fransa E) Japonya

19. 2014 yılı itibariyle Türkiye’nin bilgi sektö-rünün istihdam payı aşağıdakilerden han-gisidir?

A) %19,7B) %50C) %53,8D) %39,7E) %59,3

20. Bireysel kullanım, iş dünyası kullanımı ve kamu kullanımı bileşenlerinden oluşan endeks aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ağa hazırlık endeksiB) Kullanım endeksiC) Ekonomik ve kurumsal rejim endeksiD) Hazırlık endeksiE) Çevre endeksi

1. E2. D3. A4. E5. D

6. D7. D8. B9. C

10. D

11. D12. A13. D14. A15. B

16. C17. B18. B19. A20. B

YANITLAR

BİLGİ EKONOMİSİ

118

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

DÖNEM SONUDENEME SINAVI - 2

1. İşe yaramak için harekete geçmiş olan bi-lişsel bir bağlam ve sistematik kazandırıl-mış enformasyona ne ad verilir?

A) Veri B) EnformasyonC) SinyalD) İpucuE) Bilgi

2. I. Aritmetik hesaplar yapabilen hafızaya sahip olma, öğrenme, ayırt etme gücü, “çıkarım yapma” yeteneği şeklinde bir ya-pay zeka

II. Ağırlık, büyüklük, sıcaklık, ses, şekil, renk, tat vb. özellikleri algılayan bir “algı-lama elemanı”

III. El, parmak, kol, ayaklar ve benzeri etkin bir mekanik eleman

Yukarıdakilerden hangisi bir robottan beklenebilecek temel nitelikler arasında yer alır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

3. I. Şirketin mali olanakları II. Yürürlükteki prosedürler III. Şirket paradigması Yukarıdakilerden hangisi yeni bilginin

devreye girmesinde en büyük engeldir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve II E) I, II ve III

4. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomisi-nin stratejik öncelikleri arasında yer al-maz?

A) Bilgi ekonomisi uygun ortam ve yapılan-ma yaratmak

B) Bilgi ekonomisi için beşerî sermaye (en-telektüel sermaye) oluşturmak

C) Bilgi toplumuna hizmet edecek niteliksiz istihdam yaratmak

D) Ulusal bilişim-enformasyon altyapısı oluşturmak

E) Güçlü ve etkin, aynı zamanda küresel bağlantılı ulusal yenilik sistemi oluştur-mak

5. I. İletişim Medyası II. Bilgi Makineleri III. Bilgi Hizmetleri Yukarıdakilerden hangisi Machlup tarafın-

dan tanımlanan bilgi endüstrisindeki üre-tim faaliyetleri arasında bulunmaktadır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) I, II ve III

6. Aşağıdakilerden hangisi AB Dijital Eko-nomi ve Toplum Endeksi göstergelerin-den biri değildir?

A) BağlayıcılıkB) Beşeri sermayeC) İnternet kullanımıD) Dijital teknolojilerin entegresyonuE) Geleneksel kamu hizmetleri

7. Bilgi ekonomilerinin kurulumu bağlamın-da gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki uçurumun büyümesini aşağı-dakilerden hangisi ifade eder?

A) Ağ dışsallıklarıB) KorelasyonC) Birlikte değişimD) Dijital bölünmeE) Nedensellik

119

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. Know-how aşağıdakilerden hangisini ifa-de eder?

A) Bilgi birikimiB) Bilinen şeyC) Bilgi kimdeD) Bilme nedeniE) Bilgi otoyolu

9. Rekabetin rekabete katılanların bilgisi içinde yürütülmemesi durumunda ne tür bir rekabet ortaya çıkar?

A) Fiyat rekabetiB) Ürün rekabetiC) Bilgi rekabetiD) Açık rekabetE) Kapalı rekabet

10. Klasik Teoride Rekabet Anlayışı aşağıda-kilerden hangisi ile özetlenebilir?

A) Serbest RekabetB) Tam RekabetC) Etkin RekabetD) Rekabet ÖzgürlüğüE) Kısmi Rekabet

11. Dış kaynaklı teknolojilerin özümsenme-si ve geliştirilmesi yeteneği aşağıda veri-len rekabetçi gelişme aşamalarından han-gisidir?

A) Faktör güdümlüB) Kârlılık güdümlüC) Yatırım güdümlüD) Yenilik güdümlüE) Refah güdümlü

12. Bireylerin yaşama atılmadan, diğer bir de-yişle iş ve meslek kollarında çalışmaya başlamadan önce okul ya da okul özelliği taşıyan kurumlarda genel ve özel bilgiler-le donanmalarını sağlamak amacıyla belli yasalara göre düzenlenen eğitim aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Örgün eğitim B) Yaygın eğitimC) İnformel EğitimD) Formel eğitimE) Uzaktan eğitim

13. Aşağıdakilerden hangisi eğitimden bekle-nen amaçlara ulaşmak için gerekli finan-sal kaynakları sağlama, bunları eşitlik ve etkinlik ölçütlerine göre dağıtma süreci olarak tanımlanır?

A) Eğitimin maliyetleriB) Eğitim finansmanıC) Eğitim yatırımıD) Eğitim sektörüE) Eğitim alternatifleri

14. Eğitimin işçinin potansiyel verimliliği-nin belirlenmesinde önemli bir etkisinin olmadığını çünkü verimliliğinin ‘iş’in bir özelliği olduğu görüşünü savunan yakla-şım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Beşerî sermaye teorisiB) Eleme hipoteziC) Kamu tercihi teorisiD) Kuyruk hipoteziE) İkili iş gücü piyasası teorisi

15. Devletin ekonomide ağırlığının giderek artması aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Serbest ekonomiB) Karma ekonomiC) Kapitalist ekonomiD) Piyasa ekonomisiE) Denge ekonomisi

16. I. İnternet’in bilgi ve paylaşım amacıyla kul-lanılması

II. Online (çevrim içi) olarak işlem yapılması ve hizmetin sunulması

III. Web sitelerinin bütünleşmesi e-Devlet yapısının bugünkü konuma gel-

mesi sürecinde yukarıdaki aşamalardan hangisi gerçekleşmiştir?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) I ve IID) I ve IIIE) I, II ve III

BİLGİ EKONOMİSİ

120

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

17. Aşağıdakilerden hangisi bilgi ekonomi-sinde devlete düşen görevlerden biri de-ğildir?

A) Beşerî sermayenin kalitesini artırmakB) Bilişim altyapısını güçlendirmekC) Fikrî mülkiyet haklarını korumakD) Girişimciliği desteklemekE) Tarıma ayrılan bütçeyi azaltmak

18. İngiltere ve ABD gibi ülkelerde Ar-Ge har-camalarının GSYİH payının % 3’lük oranın altında kalmasının nedeni aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Ekonominin küçülmesiB) Doyma noktasına ulaşmış olmaC) Eğitim alanına yapılan yatırımlarD) Ekonomik krizE) 1929 Büyük bunalımı

19. BİT gelişim endeksi açısından 2011-2016 yılları arasında ilk sırada aşağıdakilerden hangisi yer alır?

A) Güney KoreB) MacaristanC) FransaD) MeksikaE) İsveç

YARARLANILAN KAYNAKLAR

Y Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Bilgi Ekonomisi ders kitabı.

20. Türkiye’de BİT sektörü istihdam payı ile ilgili olarak şunlardan hangisi doğrudur?

A) Toplam istihdam artışı oranında BİT sek-törü istihdam oranı artmıştır.

B) BİT sektöründe son yıllarda yüksek istih-dam artışı yaşanmıştır.

C) BİT sektörü alt sektörlerinden iletişim sektöründe istihdam artışı yaşanmıştır.

D) BIT sektörü alt sektörlerinden bilgi tek-nolojisi sektöründe istihdam artışı yaşan-mıştır.

E) Toplam istihdam artışı oranında BİT sek-törü istihdam oranı artmamıştır.

1. E2. E3. C4. C5. E

6. E7. D8. A9. E

10. A

11. C12. A13. B14. D15. B

16. E17. E18. B19. A20. A

YANITLAR