Biologia Komórka

1

Komórka – poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 30.


2 Egzamin maturalny z biologii Arkusz II

Zadanie 28. (3 pkt) Celuloza, skrobia, glikogen, chityna są to związki należące do polisacharydów (wielocukrów). Pełnią one w komórkach organizmów żywych różne funkcje. Skonstruuj tabelę, w której przedstawisz podział wymienionych polisacharydów na strukturalne i zapasowe, oraz podasz przykłady miejsc ich występowania w organizmach żywych.

Zadanie 29. (1 pkt) Zapis fragmentu cząsteczki białka: Gly – Ala – Leu – Phe – Asp - Ser – ... przedstawia strukturę

A. pierwszorzędową białka. C. trzeciorzędową białka. B. drugorzędową białka. D. czwartorzędową białka.

Zadanie 30. (2 pkt) Schemat przedstawia cykl życiowy haploidalnej komórki dzielącej się mitotycznie.

Obok komórek przedstawionych przy fazach G2 i M wpisz liczbę chromosomów i liczbę cząsteczek DNA właściwą dla tych faz cyklu życiowego komórki.

Egzamin maturalny z biologii 3 Arkusz II

Zadanie 31. (1 pkt) Proces powstawania ATP z ADP nazywamy fosforylacją.

2 cząsteczki kwasu 1,3-difosfoglicerynowego 2ADP

2ATP 2 cząsteczki kwasu 3-fosfoglicerynowego

Określ, jaki rodzaj fosforylacji przedstawia powyższy schemat fragmentu procesu glikolizy. .................................................................................................................................................... Zadanie 32. (2 pkt) Schemat przedstawia współpracę chloroplastów i mitochondriów w komórce roślinnej.

a) Ustal, w którym z tych organelli zachodzą procesy anaboliczne, a w którym zachodzą

procesy kataboliczne. b) Wyjaśnij, jakie korzyści ma komórka ze współpracy chloroplastów

i mitochondriów.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2



Zadanie 5. (1 pkt) Źródło: CKE 11.2006 (PR), zad. 6.


Zadanie 33. (1 pkt) Komórki nabłonka gruczołowego gruczołów trawiennych (ślinianek, trzustki itp.) produkują i wydzielają enzymy trawienne. Wykaż zależność między syntezą enzymów a obfitością siateczki śródplazmatycznej szorstkiej w komórkach tych gruczołów. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt) W komórkach roślinnych wakuole (wodniczki) są zwykle duże i nieliczne. Są one otoczone tonoplastem i wypełnione sokiem wakuolarnym (komórkowym). Wymień dwie funkcje, jakie mogą pełnić wakuole w komórkach roślinnych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (2 pkt) Schemat przedstawia przekrój poprzeczny przez liść podwodny przetacznika bobownika.

Podaj dwie zależności między środowiskiem życia tej rośliny a budową skórki jej liścia podwodnego. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


Zadanie 33. (1 pkt) Komórki nabłonka gruczołowego gruczołów trawiennych (ślinianek, trzustki itp.) produkują i wydzielają enzymy trawienne. Wykaż zależność między syntezą enzymów a obfitością siateczki śródplazmatycznej szorstkiej w komórkach tych gruczołów. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt) W komórkach roślinnych wakuole (wodniczki) są zwykle duże i nieliczne. Są one otoczone tonoplastem i wypełnione sokiem wakuolarnym (komórkowym). Wymień dwie funkcje, jakie mogą pełnić wakuole w komórkach roślinnych. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (2 pkt) Schemat przedstawia przekrój poprzeczny przez liść podwodny przetacznika bobownika.

Podaj dwie zależności między środowiskiem życia tej rośliny a budową skórki jej liścia podwodnego. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

4 Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

Zadanie 5. (2 pkt)Na rysunkach przedstawiono przebieg pewnego doświadczenia.

Do każdego z naczyń (A, B i C) włożono probówkę z 5 cm3 1% roztworu skrobi. We wszystkich naczyniach (A, B i C) umieszczono również probówki z 1 cm3 świeżo pobranej śliny. Naczynia umieszczono w łaźniach wodnych o różnych temperaturach i po wyrównaniu się temperatur w naczyniu oraz w probówkach, przelano ślinę do roztworu skrobi. Następnie co minutę pipetą pobierano po kropli każdej z mieszanin i przy pomocy jodyny testowano na obecność skrobi. Dla każdego zestawu (A, B i C) notowano czas, po jakim kropla mieszaniny już nie zmieniała barwy na czarno-niebieską, co oznaczało strawienie skrobi (negatywny test skrobiowy). Podaj: a) w którym z naczyń badawczych najszybciej nastąpi strawienie skrobi. b) w którym z naczyń, po zakończeniu eksperymentu, test skrobiowy będzie pozytywny. Każdy wybór uzasadnij jednym argumentem. a) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono budowę komórki zwierzęcej.

Próbny egzamin maturalny z biologii 5 Poziom rozszerzony

Podaj numery oraz nazwy dwóch organelli komórki spośród 1 – 4, które są ograniczone dwiema błonami lipidowo – białkowymi.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt) Podczas prac wykopaliskowych w pozostałościach południowoafrykańskiej wioski z XI w. znaleziono szkielet mężczyzny, który fizycznie różnił się od szkieletów innych mieszkańców tej wioski. Jednak analiza izotopów zawartych w tym szkielecie wykazała, że stosunek różnych izotopów węgla jest w nim podobny do stwierdzonego u innych mieszkańców tej wioski. Skład izotopów węgla w szkielecie uzależniony jest od spożywanego pokarmu. Archeolodzy, którzy dokonali tego odkrycia sformułowali wniosek, że mężczyzna ten przybył do wioski z innego obszaru, a następnie spędził w niej większość swojego życia. Podaj dwa argumenty potwierdzające wniosek archeologów. 1. ..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono cztery sposoby przenikania substancji przez błonę komórkową.

Przedstawione na rysunku sposoby przenikania substancji przez błonę komórkową podziel na dwie grupy – uzupełnij poniższą tabelę.

Grupa Sposoby przenikania Przenikanie w stosunku do gradientów stężeń

I

II

3




Próbny egzamin maturalny z biologii 5 Poziom rozszerzony

Podaj numery oraz nazwy dwóch organelli komórki spośród 1 – 4, które są ograniczone dwiema błonami lipidowo – białkowymi.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt) Podczas prac wykopaliskowych w pozostałościach południowoafrykańskiej wioski z XI w. znaleziono szkielet mężczyzny, który fizycznie różnił się od szkieletów innych mieszkańców tej wioski. Jednak analiza izotopów zawartych w tym szkielecie wykazała, że stosunek różnych izotopów węgla jest w nim podobny do stwierdzonego u innych mieszkańców tej wioski. Skład izotopów węgla w szkielecie uzależniony jest od spożywanego pokarmu. Archeolodzy, którzy dokonali tego odkrycia sformułowali wniosek, że mężczyzna ten przybył do wioski z innego obszaru, a następnie spędził w niej większość swojego życia. Podaj dwa argumenty potwierdzające wniosek archeologów. 1. ..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono cztery sposoby przenikania substancji przez błonę komórkową.

Przedstawione na rysunku sposoby przenikania substancji przez błonę komórkową podziel na dwie grupy – uzupełnij poniższą tabelę.

Grupa Sposoby przenikania Przenikanie w stosunku do gradientów stężeń

I

II


Zadanie 30. (1 pkt) Woda jest substancją o szczególnych właściwościach. Jej gęstość osiąga wartość maksymalną w 4°C i maleje wraz ze wzrostem temperatury. Tworząc lód podczas zamarzania, woda zwiększa swoją objętość, co powoduje, że powstający lód jest lżejszy od wody, z którą się styka. Wykaż na jednym przykładzie, że dwa opisane powyżej stany skupienia wody mają istotne znaczenie dla życia w zbiornikach wodnych.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 31. (2 pkt) W cytoplazmie komórek eukariotycznych znajduje się sieć struktur białkowych tworząca przestrzenną konstrukcję zwaną cytoszkieletem. Przyporządkuj każdej z podanych struktur cytoszkieletu wszystkie odpowiednie dla niej funkcje. 1. Filamenty aktynowe 2. Filamenty pośrednie

A. Wchodzą w skład rzęsek, wici, włókienek wrzeciona kariokinetycznego.

B. Odpowiadają za zmianę kształtu komórki. C. Mogą pełnić rolę w transporcie wewnątrzkomórkowym.D. Zapewniają komórce wytrzymałość mechaniczną oraz

mogą decydować o lokalizacji organelli.

1. …….....……, 2. ………........…

Zadanie 32. (1 pkt) Nukleotydy będące organicznymi składnikami komórki pełnią głównie rolę monomerów budujących kwasy nukleinowe, ale mogą również pełnić inne funkcje w komórce. Podaj przykład takiego nukleotydu oraz jego rolę w komórce. ....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................


Zadanie 33. (1 pkt) Rysunek przedstawia schemat budowy – A i model przestrzenny – B pewnej struktury komórkowej, zbudowanej z dwóch podjednostek.

Podaj nazwę tej struktury oraz funkcję, jaką pełni ona w komórce. ..............................................................................................................................................

Zadanie 34. (1 pkt) Rysunki przedstawiają mechanizm otwierania się i zamykania aparatów szparkowych u roślin.

Na podstawie analizy rysunków przedstaw zależność między stężeniem jonów K+ w komórkach szparkowych a ruchami szparek.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (2 pkt) Cały transport gazów oddechowych dokonuje się przy ścisłym współdziałaniu składników krwi. Opisz sposób transportu tlenu i dwutlenku węgla we krwi, uwzględniając postać, w jakiej transportowany jest każdy z tych gazów.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

A

B

4



Zadanie 38. (3 pkt) Schemat ilustruje przepływ energii w komórce roślinnej.

Na podstawie analizy powyższego schematu uzupełnij brakujące nazwy związków chemicznych i procesów oznaczonych literami A–D oraz podaj przykład wykorzystania przez organizm roślinny energii zgromadzonej w ATP. ......................................................................................................................................................

Zadanie 39. (2 pkt) Działające w przewodzie pokarmowym enzymy mają różne właściwości. Podaj jedno podobieństwo i jedną różnicę między amylazą ślinową i amylazą trzustkową wynikające z ich właściwości enzymatycznych.

Podobieństwo: ............................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Różnica: ......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

5


Egzamin maturalny z biologii Arkusz II 2

mitoza

faza

G2 faza G

1

faza S

Zadanie 30. (1 pkt) W cyklu komórkowym wyróżniamy fazę podziału oraz okres międzypodziałowy (interfazę). Interfaza trwa dłużej niż mitoza, a w jej przebiegu możemy wyodrębnić charakterystyczne fazy G1, S, G2. Dobierz opisy do procesów zachodzących w fazach G1, S, G2.

Zadanie 31. (2 pkt) Poniższy rysunek przedstawia schematycznie budowę mitochondrium, w którym zachodzi m.in. proces oddychania wewnątrzkomórkowego. Podaj nazwy struktur oznaczonych na schemacie jako X oraz Y i podaj, jakie etapy oddychania komórkowego zachodzą w ich obrębie.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Faza Numer opisu

G1

S

G2

Opis I W tej fazie zachodzi replikacja DNA. Opis II W tej fazie ilość DNA jest podwojona. Opis III W tej fazie ilość DNA jest na poziomie 2c.



mitoza

faza

G2 faza G

1

faza S

Zadanie 30. (1 pkt) W cyklu komórkowym wyróżniamy fazę podziału oraz okres międzypodziałowy (interfazę). Interfaza trwa dłużej niż mitoza, a w jej przebiegu możemy wyodrębnić charakterystyczne fazy G1, S, G2. Dobierz opisy do procesów zachodzących w fazach G1, S, G2.

Zadanie 31. (2 pkt) Poniższy rysunek przedstawia schematycznie budowę mitochondrium, w którym zachodzi m.in. proces oddychania wewnątrzkomórkowego. Podaj nazwy struktur oznaczonych na schemacie jako X oraz Y i podaj, jakie etapy oddychania komórkowego zachodzą w ich obrębie.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Faza Numer opisu

G1

S

G2

Opis I W tej fazie zachodzi replikacja DNA. Opis II W tej fazie ilość DNA jest podwojona. Opis III W tej fazie ilość DNA jest na poziomie 2c.

6




Zadanie 34. (2 pkt) Komórki żywych organizmów są bardzo różnorodne. Poniższe rysunki przedstawiają komórkę bakteryjną (A) oraz roślinną (B). Podaj nazwy dwóch widocznych na rysunkach struktur wspólnych dla obu komórek i zaznacz je na rysunkach.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (1 pkt) Poniższe zdania zawierają informacje o fazie fotosyntezy niezależnej od światła. Zaznacz zdanie zawierające błędną informację i uzasadnij swój wybór. 1. Reakcje niezależne od światła przebiegają w stromie chloroplastów. 2. Faza niezależna od światła, czyli tzw. cykl Calvina, składa się z trzech etapów –

karboksylacji, redukcji i regeneracji. 3. W stromie chloroplastów, w wyniku cyklu przemian CO2 zostaje przekształcony

w produkt fotosyntezy. 4. W procesie redukcji dwutlenku węgla wykorzystywane są produkty fazy świetlnej – ATP

i NADP.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


Zadanie 47. (2 pkt) Gen warunkujący barwę oczu u Drosophila melanogaster znajduje się w chromosomie X, przy czym allel warunkujący oczy białe jest recesywny – a, a allel warunkujący oczy czerwone jest dominujący – A. Natomiast recesywny gen zredukowanych skrzydeł (b) nie jest sprzężony z płcią. Dziedziczenie płci u muszki owocowej odbywa się według podobnych zasad jak u człowieka. Zapisz wszystkie możliwe genotypy samicy muszki owocowej o czerwonych oczach i normalnie wykształconych skrzydłach oraz wszystkie możliwe genotypy samca o tych samych cechach. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 48. (1 pkt) Kolchicyna jest alkaloidem występującym w roślinie zwanej zimowitem jesiennym. Ten związek chemiczny ma silny wpływ na przebieg podziału mitotycznego: hamuje wytwarzanie i funkcjonowanie wrzeciona podziałowego powodując, że chromosomy nie rozchodzą się do biegunów komórki. W takim przypadku nie dochodzi również do podziału cytoplazmy, czyli cytokinezy. Podaj nazwę rodzaju mutacji, jaka zajdzie po zadziałaniu kolchicyną na dzielące się, diploidalne komórki. .......................................................................................................................................................

Zadanie 49. (1 pkt) Według najnowszych badań, w co najmniej 16 organizmach z oddzielnych gałęzi ewolucyjnych kodonom są przypisane aminokwasy inne niż standardowo. Wiele gatunków glonu Acetabularia odczytuje kodony UAG i UAA, powszechnie oznaczające „stop”, jako glicynę. Kodon CUG, który normalnie oznacza leucynę, w komórkach grzybów z rodzaju Candida jest tłumaczony jako seryna. Podaj cechę kodu genetycznego, od której odstępstwa zostały przedstawione w tekście. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

7





Zadanie 52. (2 pkt) Zjawisko melanizmu przemysłowego zaobserwowano po raz pierwszy u motyla zwanego włochaczem nabrzozakiem (Biston betularia). W czasach, gdy przemysł nie był jeszcze tak rozwinięty jak obecnie, podstawowe ubarwienie tego motyla było jasne. Osobniki z mutacją powodującą ciemne zabarwienie były rzadkością, gdyż siadając na korze brzóz pokrytej porostami były łatwiej dostrzegane i częściej zjadane przez ptaki. Obecnie w rejonach uprzemysłowionych kora drzew jest pozbawiona porostów i ciemna, a osobniki ciemno ubarwione – częściej spotykane. Określ, jaki mechanizm ewolucji spowodował częstsze występowanie form ciemnych motyla i wyjaśnij, jakie znaczenie dla nich ma fakt, iż obecnie kora drzew w rejonach uprzemysłowionych jest ciemna. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 53. (2 pkt) Teoria endosymbiozy zakłada, że mitochondria i plastydy są przekształconymi w procesie ewolucji mikroorganizmami, które dostały się do wnętrza komórki praeukariotycznej drogą fagocytozy, przy czym nie uległy strawieniu, lecz przekształciły się w wymienione wcześniej organella. Spośród podanych niżej zdań zaznacz dwa, które stanowią argumenty przemawiające za teorią endosymbiozy. 1. Plastydy są spotykane w komórkach roślinnych i bakteryjnych. 2. Mitochondria są spotykane we wszystkich komórkach oddychających tlenowo. 3. Mitochondria i plastydy zawierają własną informację genetyczną w postaci DNA. 4. Jedynie mitochondria zawierają enzymy umożliwiające przeprowadzanie oddychania

tlenowego. 5. Komórka eukariotyczna potrafi sama wytwarzać nowe mitochondria na drodze syntez

potrzebnych składników. 6. Niektóre formy plastydów mogą być bezbarwne. 7. Analiza sekwencyjna białek mitochondrialnych i plastydowych wskazuje na ich bliskie

pokrewieństwo z prokariontami.

6 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

Zadanie 10. (2 pkt) Woda jest związkiem chemicznym, którego jest najwięcej w komórkach organizmów roślinnych i zwierzęcych. Podaj dwie wspólne funkcje wody pełnione przez nią zarówno u roślin, jak i u zwierząt.

1. ..................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................

Zadanie 11. (1 pkt) Na podstawie analizy przedstawionych niżej fragmentów opisów (A-C) różnych rodzajów komórek, zaznacz ten, który przedstawia opis komórki rośliny lądowej. Wybór uzasadnij jednym argumentem. A. Ściana komórkowa tej komórki ma budowę warstwową, a jedną z jej głównych substancji

budulcowych jest mannan. Cytoplazma jest jednolita, ale w starszych komórkach występują wodniczki. Materiałem zapasowym jest głównie glikogen, rzadziej lipidy i fosforany. Występuje jedno jądro komórkowe zawierające materiał genetyczny komórki.

B. Ściana komórkowa tej komórki zbudowana jest, między innymi, z celulozy i mureiny. Na jej powierzchni występuje otoczka śluzowa. W cytoplazmie występują wakuole gazowe. Błona komórkowa tworzy liczne wpuklenia – tylakoidy, na których są barwniki fikobilinowe i chlorofil a. Materiałem zapasowym jest głównie glikogen. Materiał genetyczny zlokalizowany jest w nukleoidzie.

C. Ściana komórkowa tej komórki zbudowana jest głównie z celulozy. Dużą część wnętrza komórki zajmuje wakuola. W cytoplazmie występują liczne chloroplasty z rozbudowanymi tylakoidami tworzącymi grana, na których umieszczone są barwniki (głównie chlorofil a i b). Materiałem zapasowym jest skrobia asymilacyjna. Występuje jedno jądro komórkowe zawierające materiał genetyczny komórki.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 12. (1 pkt) Wzrost i naprawa mięśni są kontrolowane przez sygnały chemiczne, których pojawienie się zależy między innymi od aktywności dwóch genów: jeden z nich koduje białkowy czynnik wzrostu IGF1, a drugi miostatynę. Białko IGF1 pobudza występujące w pobliżu włókien mięśniowych komórki satelitarne (satelitowe) do podziałów, natomiast miostatyna zatrzymuje podziały tych komórek. Dzielące się komórki satelitarne (satelitowe) łączą się z uszkodzonymi włóknami mięśniowymi by pomóc w ich naprawie, co w efekcie daje większe i silniejsze mięśnie. Na podstawie analizy tekstu, uzupełnij tabelę, wpisując do niej odpowiednie określenia spośród wymienionych w nawiasach tak, aby ilustrowały zależność pomiędzy ilością obu białek, liczbą komórek satelitarnych (satelitowych) i szybkim przyrostem masy mięśni.

Ilość białka IGF1 (mała / duża)

Ilość miostatyny (mało / dużo)

Liczba komórek satelitarnych (maleje / rośnie) Przyrost masy mięśni

szybki



1. ..................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................





.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................





szybki

8






1. ..................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................





.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................





szybki

Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 2

Zadanie 1. (1 pkt) Na schematach przedstawiono wzory dwóch związków czynnych biologicznie. Podaj, który z tych związków (A czy B) to grupa hemowa hemoglobiny oraz określ funkcję hemoglobiny w organizmach. .......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (2 pkt) W komórkach eukariotycznych występują następujące rodzaje błon: I. błona otaczająca komórkę, II. błony znajdujące się wewnątrz komórki.

Podaj po jednej funkcji błony I i błon II.

I. ..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

II. ..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

Zadanie 3. (2 pkt) U roślin wyższych śmierć niektórych komórek warunkuje powstanie funkcjonalnych systemów, mających istotne znaczenie w życiu rośliny. W prawidłowym rozwoju roślin takie zmiany zachodzą w końcowym etapie różnicowania się komórek i tkanek.

Podaj dwa przykłady tkanek roślinnych zbudowanych z komórek martwych. Określ rolę każdej z tych tkanek.

1. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony

3

Zadanie 4. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono lizosom.

a) Wyjaśnij, na czym polega rola przedstawionego tu lizosomu w komórce zwierzęcej.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) Określ, jaki mechanizm utrzymuje niskie pH wewnątrz lizosomu.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 5. (3 pkt) Wykonano badania dotyczące wpływu enzymów na energię aktywacji rozkładu różnych substancji. Okazało się, że energia aktywacji rozkładu 1 mola H2O2 bez udziału enzymu wynosi 75600 J, a z udziałem enzymu katalazy – 23100 J. Hydroliza 1 mola kazeiny bez udziału enzymu wymaga 86520 J, a w obecności enzymu trypsyny – 50400 J.

a) Wyniki uzyskane w badaniach przedstaw w tabeli. b) Sformułuj wniosek wynikający z uzyskanych danych.

.................................................................................................................................................

................................................................................................................................................. Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. Maks. liczba pkt 1 2 2 2 3 Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

9


3

Zadanie 4. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono lizosom.

a) Wyjaśnij, na czym polega rola przedstawionego tu lizosomu w komórce zwierzęcej.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

b) Określ, jaki mechanizm utrzymuje niskie pH wewnątrz lizosomu.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 5. (3 pkt) Wykonano badania dotyczące wpływu enzymów na energię aktywacji rozkładu różnych substancji. Okazało się, że energia aktywacji rozkładu 1 mola H2O2 bez udziału enzymu wynosi 75600 J, a z udziałem enzymu katalazy – 23100 J. Hydroliza 1 mola kazeiny bez udziału enzymu wymaga 86520 J, a w obecności enzymu trypsyny – 50400 J.

a) Wyniki uzyskane w badaniach przedstaw w tabeli. b) Sformułuj wniosek wynikający z uzyskanych danych.

.................................................................................................................................................

................................................................................................................................................. Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. Maks. liczba pkt 1 2 2 2 3 Wypełnia





3

Zadanie 3. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono substraty i produkty przemian w mitochondrium.

Zaznacz zestaw związków oznaczonych jako X i Y.

X Y A ADP i Pi glukoza i ATP B kwas pirogronowy, ADP i Pi ATP C ATP kwas pirogronowy, ADP i Pi D glukoza, ADP i Pi ATP

Zadanie 4. (1 pkt) Mitochondrium otoczone jest dwiema błonami. Błona wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy grzebienie. Liczba grzebieni i ich rozmiary zwiększają się w mitochondriach występujących w komórkach narządów o intensywnym metabolizmie. Na rysunkach przestawiono schematycznie mitochondria pochodzące z dwóch różnych narządów.

A. B.

Podaj, który schemat przedstawia mitochondrium pochodzące najprawdopodobniej z mięśnia szkieletowego. Wybór uzasadnij jednym argumentem, uwzględniając funkcję mięśni i mitochondriów.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt) Komórki nabłonka jelita szczura wytwarzają śluz (glikoproteinę). Przeprowadzono następujące doświadczenie. Najpierw do komórek nabłonka jelita szczura wprowadzono radioaktywnie oznakowane aminokwasy. Ustalono, że zostały one wbudowane w białka, które pojawiały się najpierw w siateczce wewnątrzplazmatycznej, a potem w cysternach aparatu Golgiego. Następnie do tych samych komórek wprowadzono oznakowaną radioaktywnie glukozę i zaobserwowano, że trafiała ona od razu do cystern aparatu Golgiego z pominięciem siateczki wewnątrzplazmatycznej. Na koniec stwierdzono, że wytwarzany przez badane komórki śluz jest radioaktywny. Na podstawie opisu powyższego doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący funkcji aparatów Golgiego w komórkach nabłonkowych jelita szczura.

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. Maks. liczba pkt 1 3 1 1 1 Wypełnia


MITOCHONDRIUM O2 CO2, H2O

X Y


3





A. B.


.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................




X Y

10



Zadanie 24. (2 pkt) Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 28


3





A. B.


.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................




X Y


4

Zadanie 6. (1 pkt) Uczniowie otrzymali polecenie zaobserwowania zjawiska plazmolizy. W tym celu: Uczeń 1 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki zwierzęce, następnie dodał dwie krople stężonego roztworu chlorku sodu i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 2 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki zwierzęce, następnie dodał dwie krople wody destylowanej i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 3 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki roślinne, następnie dodał dwie krople stężonego roztworu chlorku sodu i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 4 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki roślinne, następnie dodał dwie krople wody destylowanej i rozpoczął obserwację pod mikroskopem.

Wymień ucznia, który ma szansę zaobserwować zjawisko plazmolizy. Podaj argument uzasadniający ten wybór, uwzględniając w nim badany obiekt oraz mechanizm obserwowanego zjawiska. Uczeń: ..........................., ponieważ .............................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono widmo absorpcji barwników fotosyntetycznych.

Przeprowadzono następujące doświadczenie. Siewki rzeżuchy podzielono na 3 grupy i umieszczono w jednakowych warunkach (wilgotność, temperatura, stężenie CO2). Każdą grupę naświetlano światłem o innej barwie przez okres dwóch tygodni: grupę I – światłem niebieskim o długości fali 440 nm grupę II – światłem żółtozielonym o długości fali 560 nm grupę III – światłem czerwonym o długości fali 660 nm. Następnie zmierzono w każdej grupie wysokość wszystkich siewek. Na podstawie powyższych danych podaj, w której grupie siewek rośliny uzyskały najwyższy wzrost. Odpowiedź uzasadnij.

.......................................................................................................................................................

…...................................................................................................................................................


14

Zadanie 28. (2 pkt) Długość poszczególnych faz cyklu komórkowego może się różnić w zależności od rodzaju komórek. Na schemacie przedstawiono cykl komórkowy.

Podaj nazwę fazy cyklu komórkowego oznaczonej na schemacie literą X oraz określ, na czym polega zachodzący w niej proces.

Faza ....................................... polega na .....................................................................................

....................................................................................................................................................... Zadanie 29. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku bakterii (dzikiej i zmutowanej) od stężenia antybiotyku w pożywce.

stężenie antybiotyku w jedn. umownych (skala logarytmiczna)

Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii.

......................................................................................................................................................

11




2

Zadanie 1. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono podział komórki macierzystej i dalsze losy komórek potomnych.

Opisz dwie możliwe drogi dalszego rozwoju komórek powstałych z podziału komórki macierzystej.

1. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Zadanie 2. (2 pkt) Erytropoeza, czyli proces powstawania krwinek czerwonych (erytrocytów), zachodzi w czerwonym szpiku kostnym. W początkowych jej etapach w erytroblaście intensywnie syntetyzowane są kwasy rybonukleinowe niezbędne do produkcji hemoglobiny. Erytroblasty stopniowo wypełniają się hemoglobiną, tracąc niektóre organella komórkowe. Ostatni etap dojrzewania erytrocytów ssaka polega na usunięciu jądra komórkowego.

Podaj dwa argumenty na rzecz tezy, że zmiany zachodzące podczas dojrzewania erytrocytów służą ich specjalizacji do transportu tlenu. 1. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................


2

Zadanie 1. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono podział komórki macierzystej i dalsze losy komórek potomnych.

Opisz dwie możliwe drogi dalszego rozwoju komórek powstałych z podziału komórki macierzystej.

1. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Zadanie 2. (2 pkt) Erytropoeza, czyli proces powstawania krwinek czerwonych (erytrocytów), zachodzi w czerwonym szpiku kostnym. W początkowych jej etapach w erytroblaście intensywnie syntetyzowane są kwasy rybonukleinowe niezbędne do produkcji hemoglobiny. Erytroblasty stopniowo wypełniają się hemoglobiną, tracąc niektóre organella komórkowe. Ostatni etap dojrzewania erytrocytów ssaka polega na usunięciu jądra komórkowego.

Podaj dwa argumenty na rzecz tezy, że zmiany zachodzące podczas dojrzewania erytrocytów służą ich specjalizacji do transportu tlenu. 1. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

12



5

Zadanie 9. (2 pkt) Przygotowano sok z liści czerwonej kapusty. Miał on barwę ciemnoniebieską spowodowaną występowaniem barwników – antocyjanów. Antocyjany w środowisku kwasowym zmieniają barwę z niebieskiej na czerwoną i dlatego mogą być stosowane jako wskaźnik kwasowości. Do dwóch probówek, oznaczonych A i B, wlano po 100 ml przygotowanego soku z kapusty. Do probówki A nie dodano nic, a do probówki B dodano trochę drożdży i trochę cukru. Obydwie probówki szczelnie oklejono folią. Po godzinie sprawdzono wyniki: – w probówce A nic się nie zmieniło, – w probówce B zaobserwowano zmianę zabarwienia soku z niebieskiego na czerwone.

a) Podaj nazwę (lub wzór chemiczny) substancji, powstającej w opisanym doświadczeniu, która po rozpuszczeniu się w wodzie spowodowała zmianę zabarwienia soku w probówce B.

....................................................................................................................................................... b) Wyjaśnij, jaki proces chemiczny spowodował zmianę barwy soku.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 10. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono udział przenośnika fosforanowego w transporcie fosfotrioz i fosforanu. Pominięto zewnętrzną błonę chloroplastu i przestrzeń międzybłonową.

Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, uwzględniając kierunki transportu, jakie znaczenie dla efektywnego przebiegu procesu fotosyntezy ma sprzężenie transportu fosfotrioz i fosforanu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania 5. 6. 7. 8. 9a 9b 10. Maks. liczba pkt 2 1 1 1 1 1 2 Wypełnia

egzaminator Uzyskana liczba pkt

Documents

Biologia Komórka