Waarom biologen niet twijfelen aan de evolutietheorie

Nico M. van StraalenVrije Universiteit

Amsterdam

Het verhaal in een notendop

Hoe belangrijk evolutie is voor een bioloog

Drie sooorten bewijsmateriaal De uniformiteit van het leven Het historie in het DNA De fossiele gegevens

Discussie over evolutie in het onderwijs Evolueert de mens nog?

Bischop Samuel Wilberforce in discussie met Thomas Huxley (1860):“Als ik van de aap afstam, is het dan via mijn grootvader of of mijn grootmoeder?”

Het aloude debat

Wetenschap en religie: twee gescheiden magisteria?

Encycliek Humani Generis, Paus Pius XII (1950) Er is geen conflict tussen wetenschap

en religie; elk heeft zijn magisterium

Toespraak Paus Johannes Paulus II (1996): Truth cannot contradict truth “...new knowledge has led to the

recognition of the theory of evolution as more than a hypothesis.”

Vaticaanse conferentie over biologische evolutie (2009) “Peace between creation and evolution

now appears more solid”

Stephen J. Gould1941- 2002

De hele biologie is doortrokken van evolutie

Th. Dobzhansky (1976):“Nothing makes sense in biology

except in the light of evolution.”

M. Carrier (1995):

“De theorie van Darwin speelt in de biologie een rol die vergelijkbaar is met

die van de theorie van Newton in de mechanica van hemellichamen.”

De hele biologie is doortrokken van evolutie

De evolutie: een theorie, een systeem, een hypothese? – Volstrekt niet; veel meer dan dat: een algemene voorwaarde waarnaar voortaan alle theorieën, alle hypothesen, alle systemen zich moeten voegen, waaraan zij moeten beantwoorden, willen zij denkbaar en waar zijn.”

P. Teilhard de Chardin: Le Phénomène humain (1947)

“It is interesting to contemplate an entangled bank, clothed with many plants of many kinds, with birds singing on the bushes, with various insects flitting about, and with worms crawling through the damp earth, and to reflect that these elaborately constructed forms, so different from each other, and dependent upon each other in so complex a manner, have all been produced by laws acting around us.”

Het milieunatuurlijke selectie, overleving van de best aangepaste

Het inwendigetoevallige veranderingen in

het DNA, mutaties, erfelijkheid

EVOLUTIE

Drie argumenten

De uniformiteit van het levenFrappante overeenkomst in de structuur van

cellen en het gebruik van macromoleculen

De historie in ons lichaamHet menselijk lichaam draagt nog een

evolutionair verleden met zich mee

De fossiele gegevensUitgestorven ontbrekende schakels tussen

diverse diergroepen

Uiterlijke diversiteit aan levensvormen

De organisatie-eenheid in elk organisme: de cel

Bacteriën en Archaea: geen mitochondriën, geen kernmembraanPlanten: celwand, chloroplastenSchimmels: chitineuse celwand

Overeenkomst in moleculaire structuren

DNA (polymeer van desoxyribonuclëinezuren) Vastleggen van genetische informatie

RNA (polymeer van ribonucleïnezuren) Omzetting van genetsiche informatie naar eiwitten

Eiwitten (polymeer van aminozuren) Structuur, omzettingen, reacties, signalering

Koolhydraten (polymeer van suikers) Omzettingen, energiedrager

Vetzuren Structuur, energiedrager, signalering

De “universele boom van het

leven”, gebaseerd op vergelijkingen tussen genen die

voorkomen bij alle soorten, bijv. SSU

rRNA

Fylogenie van de

mensapen afgeleid uit

globine-genen en mitochon-

driale genen

Er schuilt een vis in ons lichaam

Het merkwaardige verloop van de strottehoofdzenuw bij de mens

Het GULO pseudogen

Het enzym gulon-lacton-oxidase katalyseert de laatste stap in de synthese van vitamine C (ascorbinezuur)

Vrijwel alle zoogdieren hebben dit enzym en kunnen vitamine C zelf maken

Apen van de Nieuwe Wereld, mensapen, vleermuizen en cavia kunnen geen vitamine C maken doordat het gen GULO gemuteerd is

Verlies van vermogen om vitamine C te synthetiseren is bij apen niet weggeselecteerd door frugivore levenswijze

Evolutie van GULO binnen de primaten

Het gen is op verschillende lukrake posities onafhankelijk van elkaar gemuteerd

De consequenties van het verlies van een functioneel GULO-gen bij de mens

Evolutie van de vissen

De eerste (fossiele) amfibieën lijken sterk op vissen

Ichthyostega(Devoon)

Tiktaalik roseae (Daeschler et al. 2006)

Een voorspelde en gevon-den ontbrekende schakel

Fylogenie van de homininen volgens Ian Tattersall (2000)

• Homininen: aapmensachtige wezens die op twee benen liepen

• Ontstaan 5 - 8 My BP• In totaal 8 Homo-soorten

en 14 niet-Homo’s• Sommige leefden

tegelijkertijd• Allemaal uitgestorven

behalve Homo sapiensHomo sapiens ontstond in

Afrika, ± 200.000 jaar geleden

Discussies over evolutiebiologie in de onderwijspraktijk aan de VU

De evolutiebiologie appeleert sterk aan wezensvragen en levensovertuiging

Bezwaren worden alleen gehoord bij het stellen van een open essay-vraag

Verzet komt vooral van studenten met een islamitische achtergrond

Men richt zich op het internet en bronnen die in eigen kring bekend zijn

Men heeft over het algemeen weinig moeite met microëvolutie, wel met afstamming van soorten

http://www.salaam.nl/evo.html

Verzet tegen evolutie vanuit orthodox-islamitische achtergrond

Terug naar de jaren

vijftig?

J. Lever (1958) “De essentie van het levensaspect ligt in zijn specifieke gestructureerdheid, deze is “in den beginne” geschapen en is, voortdurend onder Gods leiding, langs een lijn van voor ons onwaarschijnlijke, maar wel natuurlijke processen, daar zij als mogelijkheid (noodzakelijkheid zou men ook kunnen zeggen) in de schepping gegeven was, gerealiseerd”

en het debat gaat voort...

Dawkins (2005):De God-hypothese is irrationeel en evident onwaar; religie gaat gepaard met geweld en onderdrukking; het zou beter zijn als iedereen atheïst was

Collins (2006): Geloof in God is niet strijdig

met de wetenschap; God is overal in de natuur en maakt evolutie mogelijk

Conclusies

Het idee van de twee gescheiden magisteria lost het conflict tussen evolutie en religie slechts gedeeltelijk op

Biologen zijn zeer overtuigd van de feitelijke correctheid van evolutie

Bewijsmateriaal komt uit verschillende bronnen (DNA, bouwplannen, fossielen)

Desondanks blijft het onderwerp evolutie discussies oproepen en weerstand onder gelovigen

Verschillende wetenschappers verzoenen religie en evolutie (Lever, Collins, Dekker)