Bildiriler Kitabı için tıklayınız

27-28-29 EYLL 2013

19.ULUSAL ERGONOM KONGRES

BLDRLER KTABI

27-28-29 EYLL 2013

19. ULUSAL ERGONOM KONGRES, BALIKESR

BALIKESR NVERSTES ENDSTR MHENDSL BLM & TRK ERGONOM DERNE

BLDRLER KTABI

27-29Eyll 2013

Editrler

KADRYE ERGN DEMET GNEN

OKAN KON i


BALIKESR NVERSTES MHENDSLK-MMARLIK FAKLTES

ENDSTR MHENDSL BLM BALIKESR

Bu Bildiri Kitabnn yayn hakk Balkesir niversitesine aittir. Bu kitapta yaynlanan bildirilerin aynen yaynlanmas, editrlerden yazl izin almak koulu ile mmkndr. Bildiri

kitabnda yer alan yazlarn sorumluluu yazarlara aittir.

Alnt iin kaynak gstermek yeterlidir.

Kapak Dzeni : Ali ORAL Kadriye ERGN

UEK Logo : Melike S. KARASU ANAZ

UEK Afi : Ali ORAL - T. Kerem DEMRCOLU

ii


NSZ Teknolojinin hzla gelimesi birok avantaj salarken baz koul ve ilikileri karmak hale getirerek olumsuz ynde etkilemekte ve bunun bir sonucu olarak insan ya da makine verimliliini drmektedir. Bu tr sorunlar zebilmek iin insanlar ile sistemin dier elemanlar arasndaki ilikileri incelemek gerekmektedir. Ergonomik almalarn k noktas da bu ihtiyatan kaynaklanmaktadr. Ergonomi, i ve insan ilikilerini alma koullar ve evresel koullar gibi boyutlarda incelemeyi kapsamaktadr. Sistemler aras ilikileri incelerken dikkate alnan en nemli kriterlerden biri, alma ortamnda salk ve gvenlik konusudur. Bu nedenle 19. Ulusal Ergonomi Kongresi'nin temas, Sal ve Gvenliinde Ergonomi olarak belirlenmitir. Ergonomik almalarn zellikle Sal ve Gvenlii kapsamnda incelenecei ve yaam standartlarmz belirlemede en nemli faktrlerden biri olmasnn konuulaca bu kongre, Balkesir niversitesi Endstri Mhendislii Blm ve Trk Ergonomi Dernei ibirliiyle 27-28-29 Eyll 2013 tarihlerinde gerekletirilecektir. Ev sahipliini yapacamz 19.Ulusal Ergonomi Kongresi ile Ergonomi alannda alan akademisyenleri ve kurulular ortak bir platformda buluturmay, yaplan almalar ve elde edilen sonular paylaarak daha iyi yaam ortamlar yaratabilmeyi amalyoruz. Bu yl kongrede 108si szl, 6s poster olmak zere toplam 114 bildirinin sunulmas beklenmektedir. Paralel olarak gerekletirilecek oturumlarda aratrmaclar/uygulayclar, bilgi ve tecrbelerini katlmclarla paylaacaklardr. Kongre sresince Trkiyede Ergonominin Gelecei ve Sal ve Gvenlii ve Ergonomi olmak zere iki adet panel yer alacaktr. BalkesirniversitesiEndstri Mhendislii Blm olarak kuruluumuzun 19.ylnda, 19.Ulusal Ergonomi Kongresine ev sahiplii yapmaktan byk mutluluk duymaktayz. Kongre Dzenleme Kurulu adna; bata Balkesir niversitesi Rektr Sayn Prof.Dr.Mahir ALKAN olmak zere; Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dekan Sayn Prof.Dr.Cengiz ZMETNe, bildiri zeti gnderenlere, bildiri zetlerini deerlendiren Bilim Kurulu yelerine, kongremize maddi ve manevi destek veren, bata ana sponsorlarmz BR Elektrik Sanayi A.. ve SALAM Orman-Metal rnleri naat Taahht San. ve Tic. A.. ile kongremizi destekleyen; Balkesir Valilii, Balkesir Belediye Bakanl, Balkesir Sanayi Odas, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, Erdil Ak Otomotiv San. Tic. Ltd.ti., Makine Tantm Grubu, Turya Gda San. ve Tic. A.., Yar Kabin San. ve Tic. A.. yetkililerine, etkinliklerin hazrlanmasnda emei geen retim Elemanlarna ve Endstri Mhendislii Blm rencilerine en iten teekkrlerimizi sunarz. Bu vesile ile Kongre Dzenleme Kurulu adna bir kere daha siz deerli katlmclarmza, 19. Ulusal Ergonomi Kongresine katlmnzdan dolay teekkr eder ve en derin sayglarmz sunarz. Yrd.Do.Dr. Demet GNEN Prof.Dr. Ramazan YAMAN Kongre E Bakan Kongre E Bakan

iii


19. ULUSAL ERGONOM KONGRES KURULLARI ONUR KURULU Prof.Dr. Mahir ALKAN (Balkesir niversitesi Rektr) Prof.Dr. Cengiz ZMETN (Balkesir niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dekan) Prof.Dr. Ahmet Fahri ZOK (Trk Ergonomi Dernei Bakan) Prof.Dr. Alaettin SABANCI (ukurova niversitesi retim yesi) Prof.Dr. Canan LNGR (Ortadou Teknik niversitesi retim yesi) Prof.Dr. aatay GLER (Hacettepe niversitesi retim yesi) Prof.Dr. Fatih C. BABALIK (Uluda niversitesi retim yesi) BLM KURULU Prof.Dr. A.hsan ACAR Prof.Dr. Ahmet PEKER Prof.Dr. Ahmet Fahri ZOK Prof.Dr. Behice DURGUN Prof.Dr. Birol ELEVL Prof.Dr. Burak BRGREN Prof.Dr. Devrim AKSEK Prof.Dr. Doan EROL Prof.Dr. Emel ZCAN Prof.Dr. Emin KAHYA Prof.Dr. Fatma ZTRK Prof.Dr. Fazilet N. ALAYUNT Prof.Dr. Fethi ALIIR Prof.Dr. Glseren KURUMER Prof.Dr. Hasan EFE Prof.Dr. Hulusi ACAR Prof.Dr. Memi ACAR Prof.Dr. Mustafa KURT Prof.Dr. Nazmi BLR Prof.Dr. Nilgn FILALI Prof.Dr. Serpil AYTA Prof.Dr. Serpil ACAR Prof.Dr. ule VTC Prof.Dr. Tun DEMRBLEK

Prof.Dr. Trkay DEREL Prof.Dr. Vedat DENZ Prof.Dr. Velittin KALINKARA Prof.Dr. Yasemin C. ERENSAL Do.Dr. Ali ORAL Do.Dr. idem ERBU Do.Dr. Emrullah DEMRC Do.Dr. Ergn ERASLAN Do.Dr. Mahmut EKOLU Do.Dr. Metin DADEVREN Do.Dr. Orhan ENGN Do.Dr. Saliha AA Do.Dr. Sarp K. SMER Do.Dr. Serap ULUSAM SEKNER Do.Dr. Sermin Demirhan ELEVL Do.Dr. Tlin GNDZ CENGZ Yrd.Do.Dr. Adem GLE Yrd.Do.Dr. Bayram Ali SU Yrd.Do.Dr. Demet GNEN Yrd.Do.Dr. Ercment N. DZDAR Yrd.Do.Dr. Osman ENGR Yrd.Do.Dr. mer AKGBEK Yrd.Do.Dr. Suat KASAP

iv


DZENLEME KURULU Yrd.Do.Dr. Demet GNEN (BA Endstri Mhendislii Blm Bakan &

Kongre Bakan) Prof.Dr. Ramazan YAMAN (BA Endstri Mhendislii Blm & Kongre

Bakan) Prof.Dr. Nihat KARAKO (Balkesir niversitesi) Do.Dr. Ali ORAL (Balkesir niversitesi) Do.Dr. Kadir AVDAR (Uluda niversitesi) Do.Dr. Tlin GNDZ CENGZ (Uluda niversitesi) Yrd.Do.Dr. imal YAKUT AYMANKUY (Balkesir niversitesi) Yrd.Do.Dr. zay Umut TRKAN (Balkesir niversitesi) Yrd.Do.Dr. Aslan Deniz KARAOLAN (Balkesir niversitesi) Yrd.Do.Dr. Sare ELK (Balkesir niversitesi) Yrd.Do.Dr. Glen YAMAN (Balkesir niversitesi) Yrd.Do.Dr. Alaaddin TOKTA (Balkesir niversitesi) r.Gr. Emine UMU (Balkesir niversitesi) Ara.Gr.Dr. Kadriye ERGN (Balkesir niversitesi) Ara.Gr.Dr. Beyazt OCAKTAN (Balkesir niversitesi) Ara.Gr. Melike S. KARASU ANAZ (Balkesir niversitesi) Ara.Gr. brahim KKKO (Balkesir niversitesi) Ara.Gr. Okan KON (Balkesir niversitesi) Ara.Gr. T. Kerem DEMRCOLU (Balkesir niversitesi)

v


NDEKLER NSZ .......................................................................................................................................................................................... iii

19. ULUSAL ERGONOM KONGRES KURULLARI ..................................................................................................... iv

ONUR KURULU ......................................................................................................................................................................... iv

BLM KURULU......................................................................................................................................................................... iv

DZENLEME KURULU ........................................................................................................................................................... v

NDEKLER ................................................................................................................................................................ ............ vi

TRK HALK OYUNLARININ SERGLENMESNDE SAHNENN ERGONOMK YAKLAIMLA DEERLENDRLMES ........................................................................................................................................................... 1

TYATRO VE AMF TYATRO YAPI TASARIMLARINA SOSYAL YAAMDAN YANSIMALAR ................... 12

MULA MERKEZDEK KRELERN ERGONOMK KRTERLER BAKIMINDAN DEERLENDRLMES ................................................................................................................................................................................................ ...... 23

ORMANCILIKTA FDANLIK-AALANDIRMA LERNN FZYOLOJK YKLERNN BELRLENMES ZERNE BR ARATIRMA .............................................................................................................. 32

KASTAMONU ORMAN BLGE MDRL ORMAN YANGIN LERNN ZOMETRK KAVRAMA KUVVETNN BELRLENMES .......................................................................................................................................... 44

ODUN HAMMADDES RETM FAALYETLERNDE ERGONOMK RSK DEERLENDRME YNTEMLERNE GRE NCELENMES ........................................................................................................................ 52

ERGONOMK AIDAN MOBLYADA MHENDSLK TASARIMI KAVRAMI VE SANDALYE ZERNDE RNEK BR UYGULAMA ..................................................................................................................................................... 64

ORMAN LERNN ALIMA DURULARININ ERGONOMK ANALZ ..................................................... 75

OFS ALIMA KOULLARININ FZKSEL VE PSKOLOJK BLEENLERNN ERGONOMK ANALZ ................................................................................................................................................................................................ ...... 84

HAZIR GYM SANAYNDE ALIMA ORTAMININ SALII VE GVENL AISINDAN NEMNN NCELENMES: BURSA RNE .............................................................................................................. 93

ANAOKULU VE KRE YAPILARININ MEKAN ORGANZASYONU AISINDAN RDELENMES: ISPARTA RNE ................................................................................................................................................................................... 116

ULAILABLRLK KAVRAMI ZERNDEN MEKANIN ENFORMATK DL K.T.. FARAB HASTANES OCUK POLKLN .............................................................................................................................. 140

MODEL VE DK ZELLKLERNN GYM KONFORUNA ETKS .................................................................. 150

KADINLARIN PANTOLON TARZLARININ VCUT EKLLERNE UYGUNLUUNUN NCELENMES ................................................................................................................................................................ .................................... 160

NVERSTE RENCLERNN ERGONOMK AIDAN GYSLERDEN BEKLENTLERNN BELRLENMES .................................................................................................................................................................... 166

BYK BEDEN KADIN GYSLERNDE TKETCLERN YAADII ERGONOMK SORUNLAR .......... 178

FARKLI KALIP SSTEMLERYLE HAZIRLANAN BAYAN PANTOLONUNUN TRK KADIN VCUDUNA UYUMU .................................................................................................................................................................................... 187

KAMUSAL MEKN-ERGONOM LKS: TRABZON MEYDAN PARKI RNE .......................................... 197

KENTSEL TASARIM VE ERGONOMK YAKLAIM ETKLEM: KARAKY KABATA AKSI RNE ................................................................................................................................................................ .................................... 209

KTAHYA KENT MERKEZNDE ENGELSZ FZKSEL EVRENN DEERLENDRLMES .................... 218 vi


KENTSEL DONATI ELEMANLARINDA ANTROPOMETR VE ANTALYA RNENDE BR ARATIRMA ................................................................................................................................................................ .................................... 229

ENGELLLER ve KENT ERGONOMS: KADIKY ve SKDAR MEYDANLARI RNEKLER ............... 239

MMARLIK ETMNDE ENGELLLER N EVRENSEL TASARIM VE ERLEBLRLK ............... 250

DERSLK TASARIM VE TEFRNN FARKLI KULLANICILAR TARAFINDAN VERMLLK VE MEMNUNYET KAPSAMINDA DEERLENDRLMES ......................................................................................... 259

YAPI MALZEMELER LABORATUVARINDA ERGONOMK TASARIM ............................................................ 265

MUTFAK ERGONOMS: FARKLI YA GRUBUNDAK KADINLARIN MUTFAKLARINA LKN DEERLENDRMELER .................................................................................................................................................... 275

TURZM LETMELERNDE YNETSEL ERGONOM: BALIKESR L RNE ......................................... 287

ESNAF VE SANATKRLARIN STHDAMA LKN SORUNLARININ NCELENMES: KUAFRLER RNE ................................................................................................................................................................................... 298

RGT KLTR VE ERGONOM ................................................................................................................................ 308

ERGONOM VE ETK .......................................................................................................................................................... 319

MOBLYA MALATINDA CNC ve NC MAKNE OPERATRLERNN GRLT MARUZYETNN ARATIRILMASI .................................................................................................................................................................. 322

OTOMOBL KOLTUU KILIFI MALATI YAPILAN BR FRMADA RWL, REBA VE RULA YNTEMLER KULLANILARAK YAPILAN YK KALDIRMA ANALZLER ................................................................................. 332

ERGONOMK YER DZENLEMESNDE 5S UYGULAMASI ............................................................................. 343

DEPOLARDA SALII VE GVENL ................................................................................................................... 350

SALII VE GVENL ALGISI: TBMYO RENCLER ZERNE BR UYGULAMA ......................... 359

ORMANCILIK SEKTRNDE RETM LERNDE BAZI POSTURAL PARAMETRELERNN DEERLENDRLMES; ARTVN RNE.................................................................................................................. 365

KAYNAKLI MALATTA SALII VE GVENL ............................................................................................... 374

ZMR (BAYINDIR) BLGES HAYVANCILIK LETMELERNDEK ERGONOMK SORUNLAR ........... 383

GRNT LEME TEKN LE YKLENMEYE BALI SIRT DURUUNUN BELRLENMES ............. 391

ORMANCILIKTA DKL AA DAMGA LERNDE ZAMAN ETD ............................................................. 397

PNMATK ETKL BUDAMA MAKASLARININ BALARDA ve NAR BAHELERNDE KULLANILMASI ZERNDE BR ARATIRMA .......................................................................................................................................... 406

MARKALAMI MOBLYALARDA ERGONOM FAKTR .................................................................................. 418

ZRAAT BANKASI BANKAMATK ARAYZ TASARIMININ YALI KULLANICI KTLESNE GRE YENDEN TASARLANMASI ............................................................................................................................................. 432

ENGELL TUVALETLERNN ERGONOM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES .................................... 439

ENGELL, YALI VE OCUK KULLANICILARIN KENTSEL ALANLARA ERMNDE ERGONOMNN ROL VE NEM ................................................................................................................................................................ .. 448

GNLK YAAM AKTVTELER - YAAM KALTES - PSKOLOJK VE FZKSEL YLK HAL LKS: TRKYEDE EMEKLLER AISINDAN BR NCELEME .................................................................... 458

MADENCLK SEKTRNDE ERGONOMK RSK DEERLENDRME YNTEMLERNE GENEL BAKI ................................................................................................................................................................ .................................... 476

SALII VE GVENL AISINDAN RSK DEERLENDRME N BULANIK TABANLI BR MODEL NERS .................................................................................................................................................................................. 495

MENTO TOZUNUN ALIANLARIN SALII ZERNE ETKLER ............................................................. 506

vii


RENC BLG SSTEMNN KULLANILABLRLNN DEERLENDRLMES .................................... 518

GENLERN NTERNET KULLANIM ALIKANLIKLARI VE KULLANILABLRLK ZERNE BR ALIMA: KTPHANE WEB SAYFALARININ KULLANILABLRL ......................................................... 525

KURUMSAL WEB STELERNDE BAVURU ARAYZNN KULLANILILIK AISINDAN NCELENMES : BST 100 RKETLER AISINDAN BR DEERLENDRME ............................................. 535

ALGILANAN STHDAM EDLEBLRLN YLK HAL VE YAAM DOYUMUNA ETKS .................... 546

KULLANICI DAVRANILARINI TAHMN AMALI NSAN DAVRANI MODEL ALIMALARI ........... 560

INVESTORS IN PEOPLE (IIP) KALTE STANDARDI VE TRKYEDEK UYGULAMALARI .................... 571

MOBBING KAVRAMININ KAZASI KAPSAMINDA DEERLENDRLEBLRLNN NCELENMES VE UYGULAMA RNEKLER ........................................................................................................................................... 582

KAZALARININ ALIANIN FZYOLOJK ZELLKLER AISINDAN DEERLENDRLMES .......... 594

KERESTE ENDSTRSNDE ERGONOMK TEHLKELERE YNELK YLETRME NERLER ....... 605

GR HATALARINDAN KAYNAKLI UAK KAZALARI VE KOKPT ERGONOMS ................................. 613

TRKYEDE KMR MADENLERNDE YAANAN GRZU PATLAMALARI VE ZM YOLLARI ..... 623

MONTAJ HATTI DENGELEME VE GC ATAMA PROBLEMNDE ERGONOMK RSK DEERLENDRME .............................................................................................................................................................. 634

YEL RNLERN ALIANLAR ZERNDEK FZYOLOJK VE PSKOLOJK ETKLER VE DOURDUU EKONOMK SONULAR ....................................................................................................................... 642

KENTSEL BOLUK ALANLARINI ESTETK DEER YKSEK ERGONOMK YEL NEFES NOKTALARINA DNTREBLR MYZ? ............................................................................................................. 647

EKOLOJK PEYZAJ TASARIM HEDEFNDE ERGONOMK TASARIM YAKLAIMLARI ............................. 654

ALIMA HAYATINDA DKKATTE DEVAMLILIK .................................................................................................. 663

ALIANLARIN STRES-DEPRESYON VE ANKSYETE DZEYLERNN TATMN VE TKENMEYLE LKS.................................................................................................................................................................................... 672

BTNSEL(HOLSTK) ERGONOM KAVRAMI VE PSKOLOJK OLARAK SALIKLI YER KRTERLER (PHWA)YAKLAIMININ BTNSEL ERGONOM AISINDAN NCELENMES .............. 679

EMEKLLERDE UYUM VE YAAM TATMN: BR ARATIRMA ....................................................................... 689

RN TASARIMINDA KULLANILABLRLN TES:DENEYM VE MEMNUNYET ............................. 698

YOZGAT TOK KONUTLARININ KULLANILILIK VE KULLANICI MEMNUNYET KAPSAMINDA DEERLENDRLMES ...................................................................................................................................................... 707

YALILAR N CEP TELEFONU KULLANILABLRL ..................................................................................... 715

TEZGAH: ERGONOMK BR ALIMA MASASI TASARIMI ................................................................................. 724

TCAR ARA KOLTUKLARINDA KONFOR VE ERGONOM PARAMETRELERNN OPTMZASYONU .................................................................................................................................................................................................... 729

DOA SPORLARIYLA LGLENEN BREYLERE YNELK TERMAL LK TASARIMLARININ GELTRLMES .................................................................................................................................................................. 735

SALIKTA ERGONOM Y RNEK UYGULAMASI BALIKESR AIZ VE D SALII MERKEZ ........ 743

112 ALIANLARINDA KIYAFETLERNN ERGONOMK AIDAN NCELENMES .............................. 750

PEYZAJ MMARLIINDA ANTROPOMETRK TASARIMIN NAMIK KEMAL NVERSTES YERLEKES RNENDE RDELENMES ................................................................................................................ 757

MULA MERKEZ LKRETM OKULLARINDA MOBLYA LLER LE RENC ANTROPOMETRK VERLERNN KARILATIRILMASI .................................................................................... 769

viii


BOYUTLU NSAN MODELLERNN ANTROPOMETRK TASARIMDA KULLANIMI: AMELYATHANEDE MODEL MERKEZL TASARIM............................................................................................... 780

MESLEK YKSEK OKULU RENCLERNN ATLYE ALIMASININ RENC PERFORMANSI ZERNE ETKS ................................................................................................................................................................ .. 790

OTOMOBL KABLO DEMET RETMNDE ERGONOMK RSK FAKTRLERN DKKATE ALAN MONTAJ HATTI DENGELEME ........................................................................................................................................ 799

OTOMOBL KOLTUU ISIL KONFOR YLETRME ALIMALARI ve TERMAL MANKEN KULLANIMI .................................................................................................................................................................................................... 807

KONFEKSYON ETMNE YNELK RNEK BR ERGONOMK ATLYE MODELNN TASARLANMASI .................................................................................................................................................................. 817

KOL HAREKET YETENE KISITLANMI HASTALARIN REHABLTASYONUNDA KULLANILACAK BR DI SKELET MEKANZMASININ TASARIMI VE RETM ........................................................................ 822

ALIMA ORTAMLARININ VE SRELERNN ERGONOMK AIDAN DEERLENDRLMES VE HEMRELER ZERNDE BR UYGULAMA ............................................................................................................... 834

ENGELSZ KENT YAAMI N SOKAK ANALZ VE NERLER ...................................................................... 841

POSTER BLDRLER ......................................................................................................................................................... 847

YEL EKONOM VE YEL LETME BALAMINDA LETMELERN EVREYE YNELK KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUKLARI ........................................................................................................................................... 848

ERGONOM VE SRDRLEBLRLK KAPSAMINDA FZKSEL EVRENN TASARIM LTLERNN DEERLENDRLMES ...................................................................................................................................................... 860

ix


TRK HALK OYUNLARININ SERGLENMESNDE SAHNENN ERGONOMK YAKLAIMLA DEERLENDRLMES

Hare KILIASLAN1, dris Ersan KK2 1Ar. Gr., Karadeniz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi Mimarlk Blm 61080

Trabzon,e-posta: [email protected] 2Ege niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Trk Halk Oyunlar Blm Yksek Lisans

rencisi,e-posta: [email protected]

ZET

Gsteri sanatlardan biri olan halk oyunlarnn sergilenmesinde, sahne kullanmnn verimli ileyebilmesi nemli rol oynamaktadr. Sahne tasarm, sergilenen oyunun kalitesini etkilemektedir. Dolaysyla sahne tasarm, sergilenecek halk oyununun ihtiyalar dorultusunda oluturulmaldr. Sahnenin boyutu, donat dzeni ve aydnlatma elemanlar, oyunun ve oyuncularn zellikleri ve ergonomik kriterler gz nnde bulundurularak dzenlenmelidir. Nitelikli bir halk oyununun sergilenebilmesi, sahne tasarmnda ergonomik dzenlemelere baldr. Sahne, oyuncu saysna ve hareket uzamna ve oyuncunun statik ve dinamik antropometrik boyutlarna bal olarak tasarlanmaldr. Sahnenin, oyuncular ve seyircilerin her trl isteklerine cevap verebilmesi, tasarm srecinde alnan kararlarla dorudan ilikilidir. almada, Trk halk oyunlarnn sergilenmesinde sahnenin genel zellikleri, hazrlanan anket formu yardmyla elde edilmeye allmtr. Bu balamda oyuncu says, oyuncularn hareket uzamlar ve seyircilerin sahne ile olan ilikisi ergonomik koullar asndan deerlendirilerek, halk oyunlarnn sahnelenmesi iin optimum sahne tasarm ile ilikili nerilere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Trk halk oyunlar, sahne tasarm, ergonomi

ABSTRACT Efficient use of stage plays a crucial role in performing folk dances, one of performing arts. Stage design has an impact on the quality of play being performed. Therefore, the stage must be designed in accordance with the requirements of folk dance which will be performed. Stage size, reinforcement layout and lighting equipment must be planned considering the characteristics of play and players and ergonomic criteria. Performing a qualified folk dance depends on ergonomic adjustments relating to stage design. The stage must be designed based on the number of players and their acting space, and their static and dynamic anthropometric dimensions. Whether the stage can meet all the requirements of players and audiences is directly associated with the decisions made during the design process. In the study, general characteristics of the stage for performing Turkish folk dances are tried to be determined with the help of a survey. In this regard, the number of players, their acting space, and audiences relationship with the stage are evaluated in terms of ergonomic conditions and some suggestions relating to optimum stage design are presented for performing folk dances.

Key words : Turkish folk dances, stage design, ergonomics

1

mailto:[email protected]:[email protected]


1. GR Niteliklerini belirli bir blgenin sosyal kltrnden ve tarihinden alan danslara halk dans denmektedir. lkemizde halkn kendi ifadesi olduu iin dans yerine oyun ifadesi kullanlmaktadr. Bu balamda Trkiye snrlar iersinde tanmlamamza uyan danslara genel olarak ulusal bir yaklamla Trk halk oyunlar denmektedir. Trk halk oyunlar iki ekilde icra edilmektedir;

I. Halkn oyun icras II. Halk oyuncularnn icras

Halkn oyun icrasnda oyunun ynergesi herhangi birinden gelebilir. Oyun iin zamann ve mekann halk tarafndan belirlenmesiyle halk oyununun doal yaam ortam da ortaya km olur.Halk oyuncularnn icrasnda ise oyunun ynergesi dardan bir eitmen araclyla verilir ve bir sre oyun icras iin allr. Bu almalarn sonunda asl performans olduu dnlen gsteri sergilenmektedir. Bu noktadan sonra Trk halk oyunlar adna sporun, kltrn ve sanatn i ie girdii bir boyut balar. Bu durum seyirci, oyuncu ve sahneyi kapsayan bir yap ihtiyacn dourmaktadr. Gnmzde Trk halk oyunlarnn doal ortamndan sahneye tanmas, seyirciye ulaabilmede etkili bir yoldur. Bu amala kltr merkezi, tiyatro, opera ve bale binas, konser salonu gibi eitli sahneler kullanlmaktadr. Her trl halk oyununun sergilenmesinde kullanlan sahne dzeninde asl oyun yeri olan sahne odak noktas konumundadr. Ancak nitelikli bir halk oyununun sergilenebilmesi, ergonomik kriterler dorultusunda sahne-seyirci ilikisi asndan gerekli dzenlemelere baldr.

Ergonomi, fizyoloji ve psikoloji gibi birimlerden yararlanarak alan insan hakknda aratrmalar destekleyen kendine zg bir bilim dal olarak tanmlanmaktadr (Il, 1991). Ergonomik mekanlar, kullanclar alma alannda gereksiz ve ar zorlamalardan koruyarak, eylemin etkinliini artrmaktadr. Dolaysyla sahne yaplarnn eylem alanlarnda kullanclarn fizyolojik ve psikolojik adan rahat olmalar ve daha az yorularak almalarna olanak salamaldr. Sahne yaplarnn tasarmnda en nemli unsur, eylem alanlarnn insan ve insan eylemlerine uygun olarak tasarlanmas ve dzenlenmesidir. Arcan ve Evci (1999) eylem alanlarn, insann yapt iin amacna bal olarak bir dizi hareketinin (eylemin) kaplad kulanm alanlar olarak tanmlamaktadr. Eylem alan, insann bir ii yapmas srecinde, hareketleri sonucunda oluturduu alandr. Dzenlenecek bir mekana ait ilevsel ve boyutsal zelliklerin saptanmas asndan eylem alanlar olduka nemlidir. Sahne yaplarnn tasarm iin ne kan ilevsel dzeyler ve eylem alanlar almlar aadaki gibi ematize edilebilmektedir (ekil 1).

2


ekil 1. Sahne Yaplarnda levsel Dzeyler ve Eylem Alanlar likisi

ekil 1den anlalaca zere, sahne tasarmlar seyirci ve oyuncu blm olmak zere iki temel bak asyla ilikilidir. Seyirci-oyuncu ilikisi, nitelikli bir sahne tasarm ile oyunun sahnelenmesi arasndaki uyuma baldr. Kullanclarn eylemlerini yerine getirebilmeleri iin mekanlarn sahip olmas gerekli olan koullar vardr. Kullanc gereksinmeleri olarak adlandrlan bu koullar, insann antropometrik, duyusal ve algsal boyutlarna baldr. Kullanclarn bulunduklar mekanda eylemlerini rahat bir biimde gerekletirmeleri, eylemlerin zellikleri, kullanc says ve mekanda yer alan donatm elemanlar ile ilikilidir. Bu balamda almada, halk oyunlarnn sahnelenmesi iin gerekli olan ergonomik koullar, oyuncularn eylem alanlar zerinden belirlenmeye allmtr.

2. YNTEM Her trl halk oyununun sergilenmesinde kendi ierisinde bir dzen ve buna bal olarak gerekli sahne dzeninin olduu grlmektedir. Bu aratrmada Trk halk oyunlarnn nitelikli bir biimde sergilenebilmesi iin sahne ana mekannda ve yardmc mekanlarda gerekli olan dzenlemeler belirlenmeye allmtr. Bu amala Trk halk oyunlarnn sergilenmesinde sahnenin genel zellikleri, hazrlanan anket formu yardmyla elde edilmeye allmtr. Anket formu Trkiyede eitim vermekte olan Trk Halk Oyunlar Blmleri (Dicle niversitesi, Ege niversitesi, Gaziantep niversitesi, Giresun niversitesi, stanbul Teknik niversitesi ve Sakarya niversitesi) 2012-2013 eitim-retim yl mezunlarndan rastgele seilen deneklere elektronik posta yoluyla ulatrlm ve doldurulmas iin bir hafta sre tannmtr. almaya Dicle niversitesi, Ege niversitesi, Gaziantep niversitesi, Giresun niversitesi ve Sakarya niversitesinden katlan deneklerin anket formuna verdikleri yantlar istatistik programnda analiz edilmi ve elde edilen sonular deerlendirilmitir.

3.BULGULAR VE TARTIMA Trk halk oyunlarnn sergilenmesinde sahne ana mekannda ve yardmc mekanlarda gerekli olan dzenlemelerin belirlenmesi amacyla yaplan incelemeler ve uygulanan anket formlarnn istatistiksel analiz sonucu elde edilen bulgular aadaki tablolarda gsterilmitir. Ankete katlan deneklerin % 63 bay, % 37si bayandr. Ankete katlanlarn

3


% 94 Trk halk oyunlar ekip eitmenlii yapmaktadr (Tablo 1). Ankete katlan deneklerin % 19uDicle niversitesi, % 12siEge niversitesi, % 19uGaziantep niversitesi, % 44 Giresun niversitesi ve % 6s Sakarya niversitesinin 2012-2013 eitim-retim yl mezunlarndan olumaktadr (Tablo 2).

Tablo 1. Katlmclarla lgili Genel Bilgiler Cinsiyet s % Trk Halk Oyunlar Ekip Eitmeni s %

Bay 10 63 Evet 15 94 Bayan 6 37 Hayr 1 6

Toplam 16 100 Toplam 16 100

Tablo 2. Mezun Olunan niversite s %

Dicle niversitesi 3 19 Ege niversitesi 2 12

Gaziantep niversitesi 3 19 Giresun niversitesi 7 44 Sakarya niversitesi 1 6

Toplam 16 100

Trk halk oyunlarnn istenen dzeyde sergilenmesinde gerekli olan sahne boyutunu belirlemek amacyla, oyuncularn oyun trlerine ynelik maksimum oyuncu saysna ilikin tercihlerine ihtiya duyulmutur. Bu amala elde edilen veriler incelendiinde, ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlar trlerine ynelik belirttikleri maksimum oyuncu saysnn32 kii olduu grlmtr (Tablo 3).

Tablo 3. Trk Halk Oyunu Trlerine Ynelik Maksimum Oyuncu Says Trk Halk Oyunu Tr Maksimum Oyuncu Says

Bar 16 Halay 16 Horon 16 Kafkas 24

Karlama 32 Zeybek 20

Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarn sergilemeleri srasnda sahnede geirdikleri ortalama sreler deerlendirildiinde, ankete katlan oyuncularn % 50sinin ortalama 1 saat, % 38inin ortalama 30 dakika ve % 12sinin 1 saatten fazla kaldklar belirlenmitir (Tablo 4).

4


Tablo 4. Sahnede Kalnan Sre s %

Ortalama 30 dakika 6 38

Ortalama 1 saat 8 50

1 saatten fazla 2 12

Toplam 16 100

Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarn sergilemeden nce yaptklar hazrlklar srasnda sahnenin yardmc mekanlarnda (kulis, wc, du) geirdikleri ortalama sreler deerlendirildiinde, oyuncularn % 50sinin sahnenin yardmc mekanlarnda ortalama 1 saat,% 31ininortalama 30 dakika ve % 19ununortalama 3 saat kaldklar belirlenmitir (Tablo 5).

Tablo 5. Sahnenin Yardmc Mekanlarnda Kalnan Sre s %

Ortalama 30 dakika 5 31 Ortalama 1 saat 8 50 Ortalama 3 saat 3 19

Toplam 16 100

Elde edilen bu veriler, oyuncularn sahnenin yardmc mekanlarnda en az sahnede geirilen sre kadar kaldklarn gstermektedir. Bu adan bakldnda, hazrlklarn gerekletirildii yardmc mekanlarn oyuncu saysna bal olarak yeterli sayda ve byklkte olmas olduka nemlidir.

Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarnn sahnelenmesi srasnda eksiklii ile karlatklar mekan/mekanlara ilikin veriler incelendiinde, oyuncularn % 56snn kulis-wc-du mekanlarn, % 19ununkulis, % 19ununkulis-du ve % 6snnwc-du mekanlarn yetersiz bulduklar belirlenmitir (Tablo 6).

Tablo 6. Eksiklii ile Karlalan Mekanlar s %

Kulis 3 19 Kulis-Du 3 19 Wc-Du 1 6

Kulis-Wc-Du 9 56 Toplam 16 100

5


Elde edilen veriler, Trk halk oyunlarnn sergilendii sahnelere ait yardmc mekanlarn, oyuncularn ihtiyalarna hizmet etmede yeterli olmadn gstermektedir. Dolaysyla wc ve du mekanlar, belirli standartlar (Neufert, 1998) gz nnde bulundurularaktasarlanmaldr. Tablo 3te gsterilen anket verilerinden elde edilen maksimum oyuncu says olan 32 kii iin; wclerde baylar iin 2 klozet, 3 pisuar, 2 lavabo ve bayanlar iin 3 klozet, 2 lavabonun yeterli olaca dnlmektedir. Dularda ise bay ve bayanlar iin 3er adet du kabini yer almaldr. Kostm ve makyaj ile ilgili hazrlklarn gerekletirildii kulis mekanlarnn bay ve bayan oyuncu saysna gre yeterli sayda ve byklkte olmas gerekmektedir. Kulis mekannda oyuncu bana gerekli olan alan ortalama 2 m olarak kabul edildiinde, 16s bay ve 16s bayan olan toplam 32 oyuncu iin yaklak 60mlik bir kulis mekannn yeterli olaca dnlmektedir. Sahne yardmc mekanlar arasnda ulam gvenli ve ksa srede gerekleebilmelidir. Ayrca kulis, wc ve du mekanlar sahneye ksa yoldan ulalabilir biimde konumlanmaldr.

Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarnn sahnelenmesi iin uygun olan zemin kaplama malzemesi/malzemelerine ilikin tercihleri incelendiinde, oyuncularn % 56snn zeminin ahap parke veya kauuk, % 38inin ahap parke ve % 6snnhal veya kauuk malzeme olmasn tercih ettikleri belirlenmitir (Tablo 7).

Tablo 7. Zemin Kaplama Malzemesi s %

Hal-Kauuk 1 6 Ahap Parke 6 38

Ahap Parke-Kauuk 9 56 Toplam 16 100

Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarnn sahnelenmesinde tiyatro, opera, bale ve kltr merkezi salonlarnn kullanlmasna ynelik grleri incelendiinde, % 94nn bu tr salonlarn halk oyunlarnn sahnelenmesi iin uygun bulmadklar belirlenmitir (Tablo 8). Sz edilen salonlarn halk oyunlarnn sahnelenmesine uygun bulunmama nedenleri incelendiinde; salonlarn yeterli aydnlatma ve ses sistemine sahip olmamalar ve sahne boyutlarnn yetersizliinin ne kt grlmtr. Ayrca kulis mekanlarnn yoksunluu/eksiklii de bu tr salonlarn halk oyunlarnn sergilenmesi iin uygun olmama nedenleri arasndadr.

Tablo 8. Trk Halk Oyunlarnn Sahnelenmesinde Tiyatro, Opera, Bale ve Kltr Merkezi Salonlarnn Kullanlmas

s %

Uygun 1 6

Uygun Deil 15 94

Toplam 16 100

6


Ankete katlan deneklerin Trk halk oyunlarnn sahnelenmesinde karlatklar sorunlara ilikin veriler incelendiinde, oyuncularn % 69unun sahne boyutu-sahne dekoru-aydnlatma sistemi-ses sistemi, % 25inin sahne boyutu-aydnlatma sistemi-ses sistemi ve % 6snn sahne boyutu-sahne dekoru-ses sistemi ile ilgili sorunlarla karlatklar belirlenmitir (Tablo 9).

Tablo 9. Sahnede Karlalan Sorunlar s %

Sahne Boyutu-Sahne Dekor-Ses Sistemi 1 6

Sahne Boyutu-Aydnlatma Sistemi-Ses Sistemi 4 25

Sahne Boyutu-Sahne Dekor-Aydnlatma Sistemi-Ses Sistemi 11 69

Toplam 16 100

Halk oyunlarnn sahnelenmesinde taraf kapal olup, bir taraf seyirciye ak olan tek ynl sahne modeli kullanlmaktadr. Bu sahne modeli ereve sahne olarak da adlandrlmaktadr (tken, 2011). Trk halk oyunlarnn en yaygn olarak sergilendii ereve sahnede oyunun oynand blme asal sahne denilmektedir. Bu alanda ereve sahne biimleniini destekleyen ve eitli ilevler iin kullanlan perdeler bulunmaktadr (Nutku, 2002). Portal st olarak adlandrlan erevenin st ksmnda bulunan n perde sistemleri ile sahne gr alan, sergilenecek oyuna gre daraltp geniletebilmektedir. Sahnede istenilen dzeyde performansn sergilenmesi esas hedeftir. Oyun eitmeni gsteriye kadar olan srete her eyi performans iin dzenlemektedir. Bu dzenlemelere cevap verebilmesi iin oyuncunun her eyden nce vcudunu tanyarak snrlarn bilmesi gerekmektedir. Kaltm, fiziksel yap, yetenek, dans gemii, fiziksel ve psikolojik gibi birok bileen, oyuncunun sahnedeki baarsn belirlemektedir. Sahne performansnda oyuncuya anatomik hareketleri yaptraneklemler ve kaslar nem tamaktadr.

Trk halk oyunlar meslek olarak yapldnda birok salk riskini de beraberinde getirmektedir. Bunlar herhangi bir spor dalnda karlalan salk sorunlar ile byk benzerlik gstermektedir. Halk oyunculardaki kas iskelet sistemine ait yaralanmalar iin birok hazrlayc neden mevcuttur. Bunlarn bir ksm oyuncunun kendisine (intrensik) bir ksm ise evresel ve alma koullarna (eksrinsik) bal nedenler olarak snflandrlmaktadr (Nalakan, 2011). Oyuncunun sahneyle direkt temasnn gerekletii zemin bu noktada ncelikli nem tamaktadr. Zeminin nitelii oyuncunun hareketlerini ve enerjisini ekonomik kullanarak gerekletirebilmesinde etkili olmaktadr. Anket verilerinden elde edilen bulgular da bu gr desteklemektedir. evresel ve alma koullarna bal salk risklerinin giderilmesi asndan sahne zemin kaplamas iin ahap parke veya kauuk esasl malzemeler tercih edilmelidir. Sahne zemini, sakatlanmalar en aza indirmenin yan sra oyuncunun bedenini gvende hissederek kullanmasna da olanak salamaldr.

Oyunun sergilenmesi srasnda oyuncunun bedeni mekanda belirli ynleri izler ve bu ynler mekan iinde belirli formlar oluturmaktadr (Kseler, 2006). Her bir halk oyunu tr iin karakteristik formlar oluturan baz temel vcut reaksiyonlar mevcuttur. Dolaysyla sahnenin ergonomik kriterlere gre tasarlanabilmesinde oyuncunun hareket uzam olduka nemlidir. Cismin kendisi ve hareketi ile birlikte uzay boluunda kaplad

7


alan olarak tanmlanan uzam, sahne sanatlar iin mekanda eyleme olarak ifade edilmektedir (Lefebvre, 1991).

Oyuncunun hareket uzam sahnedeki hareket alan, bedensel konumu ve vcudun temel reaksiyonlar ile ilikilidir. nsan anatomisini incelemede yardmc varsaym dzlemlerden yararlanlr. Ama-kapama ilemi yatay (transvers) dzlemde fleksiyon-ekstansiyon, dikey (sagital) dzlemde adduksiyon-abduksiyon olarak adlandrlr. Bu balamda bir dansnn hareket uzamnn belirlenmesinde gerekli olan kala ve omuz eklemlerinde uygulanan adduksiyon, adbuksiyon, fleksiyon ve ekstansiyonhareketleri aadaki gibidir (ekil 2, ekil 3).

ekil 2. Kala Eklemi Adduksiyon, Abduksiyon, Fleksiyon ve Ekstansiyon Hareketleri

(demi, 2012).

ekil 3. Omuz Eklemi Adduksiyon, Abduksiyon,Fleksiyon ve Ekstansiyon Hareketleri

(demi, 2012).

Trkiye statistik Kurumunun 2010 yl verileri, Trkiyede boy ortalamasnn erkeklerde 172,6 cm ve kadnlarda 161,4 cm olduunu gstermektedir (TK, 2010). Buna gre boy ortalamas 172,6 cm olan bir dansnn kol boyu mesafesi 87,3 cm olarak kabul edilebilmektedir (ekil 4).

8


ekil 4. Temel Vcut lleri (Neufert, 1998)

Dansnn sabit bir noktada kalarak, yatay (transvers) dzlemde gerekletirdii fuete1 hareketinde en geni uzama gerek duyulmaktadr. Trk halk oyunlarnda bu denli geni hareket, eski harmandaloyununda ve kafkas oyunlarnn baz solo blmlerinde mevcuttur.Kol-bacak oranna (Su, 2001)gre bir oyuncunun iinde bulunduu uzamn genilii yaklak olarak 1.8 m olarak hesaplanmtr. Buna gre bir oyuncunun uzam 2.4 mdir. Oyuncu bana den bu alan Trk halk oyunlarnda en geni alana ihtiya duyan kafkas ve zeybek trlerine de cevap verebilmektedir. Bu balamda sahnede yer alabilecek en fazla 32 oyuncu iin yaklak90 mnin yeterli olduu sylenebilmektedir (ekil 5).Sergilenecek halk oyunu trne gre hareketler ve uzam deiiklik gstermektedir. Ancak bir dansnn oyunu gerekletirecei uzamn maksimum alanna gre tasarlanan bir sahnenin, tm oyun trleri iin kullanlabilecei dnlmektedir.

4.SONU VE NERLER Bu almada, oyuncularn Trk halk oyunlarn salkl ve maksimum performansla sergileyebilmeleri iin sahnenin sahip olmas gereken ergonomik kriterler belirlenmeye allmtr. Sergilenecek halk oyunu trne gre oyuncu says ve oyunun sunu biimi deiiklikler gstermektedir. Ancak tm halk oyunu trlerinin sergilenmesinde sahnenin boyut, dekor ve teknik olanaklar asndan amaca ynelik tasarlanm olmas gerekmektedir.

Sahnede oyun alannn dnda estetik ve teknik gereksinimleri karlayacak bir alana da ihtiya vardr. Seyirci algsn sahneye younlatrmak iin seyirci gzyle bakldnda sahnenin iki yanna birer oyuncu uzam eklenerek ereve algs oluturulabilecei gibi, bu blge koreografn tercihine bal olarak farkl amalar iin de kullanlabilir. Sahne boyutu, oyunun etkisini glendirmek ve dekor gibi hizmetler iin nemli olan bu alan ile birlikte dnldnde yaklak 165m olarak hesaplanmtr (ekil 5).

1Bir bale terimi.

9


ekil 5. Asal Sahne

Halk oyunlarnda hareket, gndelik yaamdan farkl olarak yetenek ve performans gerektirmektedir. Allegro2 icra edilen halk oyunlarnda vcudun ihtiya duyduu enerji, kiinin ya ile doru orantl olarak solunum sklna baldr. Erkan (2000), bu esnada kii bana alnan oksijenin dakikada 0.002 m olduunu belirtmektedir. Buna gre 120 dakikalk bir performansta kii bana alnan oksijen 0.24 mtr. Tablo 3te gsterilen anket verilerinden elde edilen maksimum oyuncu says olan 32 kii ile sergilenen bir halk oyunlar gsterisinde alnan toplam oksijen 7.68 mtr. Dolaysyla halk oyunlar sahnesinin 6-8 m aralnda oksijen almn salayacak ekilde hava hacmine sahip olmas gerektii sylenebilmektedir (ekil, 6).

ekil 6. Salon Kesiti

Sahnede etkili bir performansn sergilenebilmesinde sahne yardmc mekanlar da oyuncularn sal asndannemlidir. Sahneye kmadan nce hazrlklarn gerekletirildii kulis, wc ve du gibi mekanlar oyuncu says dnlerek tasarlanmaldr.

Seyirci ile sahne arasndaki ban niteliini artrmada, ihtiya duyulan dier nemli unsurlar aydnlatma ve ses sistemidir. Oyunun engelsiz ve etkili bir ekilde izlenebilmesi iin sahnenin uygun bir aydnlk dzeyi salayan aydnlatma sistemine sahip olmas gerekmektedir. Ses, tm seyircilere eit ve dengeli dzeyde ulaabilmelidir.

2Mzikte dakika bana 120-168 aras vuru olan hz birimi.

10


KAYNAKA Arcan ve Evci (1999) Bina Bilgisi almalar Mimari Tasarma Yaklam, Tasarm Yayn

Grubu, stanbul.

Erkan, N. (2000) Verimlilik, Salk ve Gvenlik in nsan Faktr Mhendislii: Ergonomi, Milli Prodktivite Merkezi Yaynlar, 373, Ankara.

Il, B. (1991) Ergonomi, Yldz niversitesi Yaynlar, 228, zmit.

Kseler, K. (2006) Hareket-Sahne ve Boyutlar, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Sahne Sanatlar Anasanat Dal, Bale Sanat Dal, stanbul.

Lefebvre, H. (1991) The Production of Space, Blackwell Publishing, UK.

Nalakan, M. (2011) Dans Sal-Dans Hekimlii, Ege niversitesi Devlet Trk Musikisi Konservatuvar Dergisi, 1, Bornova, zmir.

Neufert, E. (1998) Yap Tasarm, Beta Basm A. ., stanbul.

Nutku, . (2002) Sahne Bilgisi, Kabalc Yaynevi, stanbul.

demi, S. (2012) Halk Oyunlar Notasyon Sistemi Denemesi-Hareket Portesi, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Trk Mzii Anasanat Dal, Trk Mzii Program, stanbul.

tken, N. (2011)Halk Oyunlarnn Sahnelenmesinde Dekor Tasarm ve Uygulama Yntemi, Akademik Bak Dergisi, 1-19.

Su, B. A. (2001) Ergonomi, Atlm niversitesi Yaynlar, 5, Ankara.

TK (2010) Salk Aratrmas, http://www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=223. Son eriim tarihi: 2 Austos 2013.

11

http://www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=223


TYATRO VE AMF TYATRO YAPI TASARIMLARINA SOSYAL YAAMDAN YANSIMALAR

Mustafa KAVRAZ Yrd.Do.Dr., Karadeniz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi Mimarlk Blm 61080

Trabzon, e-posta : [email protected]

ZET nsanlarn sosyal, kltrel ve elence yaantsnda gsteriler tarih boyunca nemli bir yer tekil etmitir. Gsteriler, zaman iinde teknik adan deiikliklere uramasna ramen yntem itibariyle antik dnemden gnmze kadar benzer zellikler tamaktadr. Tiyatrolar, hayvan ve insanlarn ierisinde yer ald spor msabakalar, ceza infazlar, gladyatrler, akrobatlar, cambazlar, vb. gsteriler deiik teknolojik grsellerin ve teknik cihazlarn yardmyla sunumlarndaki farkllklara ramen ou, gnmzde yaamn bir paras olarak zel tasarlanm mekanlarda varlklarn devam ettirmektedirler. Dier mekan tasarmlarnda olduu gibi, gsteri yaplan mekanlarn da yapl amacna uygun olarak ergonomik koullar dikkate alnarak tasarlanmalar gerekmektedir. Bu almada, antik dnemden gnmze kadar gsteri mekanlar arasnda en nemli yere sahip olan tiyatro ve amfi tiyatro yaplarnn fonksiyonel kullanmna uygun olarak yaplan tasarmlar ve tasarm etkileyen sosyal faktrler hakknda deerlendirmeler yaplmaktadr.

Anahtar Kelimeler: 1. tiyatro, 2.amfitiyatro, 3. tasarm, 4. sosyal yaam

ABSTRACT Performances has been important in social, cultural and entertainment life of people through historical period. Although the performances have changed in terms of techniques through the period, they have had similar features since ancient age as regards to practice. Although theatres, games, executions, gladiators, acrobats, stunters, etc. have had differents in their presentations by the help of different technologic devices, many of them have maintained to their existences as a part of the life in the special designed places. The places where the performances are performed should be designed at ergonomic conditions like other places. In this study, the evaluations were made about designs organized as suitable to functional usage of theatre and amphitheatre buildings having great importance among the performance places through historical period and social factors affecting to them.

Key words: 1. theatre, 2. amphitheatre, 3. design, 4. social life

1. LK TYATRO YAPILARI VE TOPLUMSAL YAPI Mitolojide arap ve dansn tanrs olduuna inanlan Dionysosa kar halkn byk ilgisi bulunmaktayd. Bunun bilincinde olan tccar snf halkn desteini almak iin Dionysos adna dini trenler dzenleyerek, Zeus ile Apollon adna dzenledikleri trenlerle kyller zerinde byk etki salayan soylularn kyller zerindeki dinsel gcnn etkisini dolaysyla ynetimsel etkisini ortadan kaldrmay planlamlardr (Nutku, 2000). Bylece profesyonel anlamda yaplan ilk tiyatro yaplar Dionysos adna yaplan dinsel ayinlerin

12

mailto:[email protected]


gerekletirilmesi amacyla, siyasal bir nedenden dolay tasarlanmaya balanmtr. Ama ibadet olduu iin tiyatro yaplar ibadethane grevi yapm bundan dolay da dorudan tapnak yaplaryla balantl olarak ina edilmitir. Bu yaplarda ilahiler syleyen koro nemli bir yer tekil etmi ve dairesel bir orkestra alanna yerletirilmitir. Yap; orkestra alan, seyirci alan (cavea) ve bu alanlara gre ikinci derecede neme sahip sahne (scene) alanndan olumutur. Bu dnem, tiyatro yaplarnn oluumu asndan nemli bir yere sahip olan Antik Yunan dnemidir (Kavraz, 2010).

Tiyatro yaplarndaki fonksiyonel kullanm her zaman toplumsal yap dikkate alnarak ekillenmi ve deiime uramtr. Dionysos adna trenler eklinde balayan gsteriler zaman ierisinde deiikliklere urayarak Antik Yunan dneminde trajedi ve komedi tarz tiyatro gsterilerine, Helenistik dnemde dini amal trenlerden ziyade tiyatro oyunlarnn hakim olduu gsterilere ve Antik Roma dneminde ise tiyatro gsterilerinden ziyade farkl spor aktivitelerinin ve gladyatr dvlerinin yapld arena tarz ilev grmeye balamtr. Ayrca bu dnemde sadece gladyatr dvleri, araba yarlar, hayvan dvleri ve atletizm gsterileri iin ok sayda amfi tiyatro yaplar ve hipodromlar da ina edilmitir (Teraman, 2007; Meijer, 2008; Kavraz, 2010).

Antik Yunan dneminde dinsel ayinler ve tiyatro gsterileri toplum tarafndan daha ok talep edilirken Antik Roma dneminde atletizm ve gladyatr dvleri gibi etkinlikler talep edilir olmutur (Meijer, 2008) (ekil 1).

Aspendos (M. Kavraz) Perge-Hipodrum (M. Kavraz) Roma-Colosseum (M. Kavraz)

ekil 1. Gladyatr, hayvan vb. dvleri ile yarlarn ve tiyatro gsterilerin dzenlendii amfi tiyatro, tiyatro ve hipodrum yaplar

Antik Roma dneminde yaplan tiyatro yaplarnn da bir ksmnn bitiiinde tapnaklar yaplmtr. Aristokrasinin ve halkn onurunu kazanmak iin sava zafer dl olarak Gnaeus Pompeius Magnus tarafndan yaptrlan Pompey Tiyatrosunun bitiiinde Pompey Venus Victrixe adadklar bir tapnak yer almtr (Turrill, 2011). Antik Roma dnemde zellikle imparator ve senatrlerin oyunlarda aktif olarak rol almalar da bu yaplarn geliiminde etkili olmutur. Nero, Circus Maximus sevdals bir imparator olmu, iddialara gre tekerlekli arabalar srm ve onuruna Neronian oyunlar yaptrmtr (Van Drew, 2009).

Tarih boyunca toplumsal yap tiyatro ve amfi tiyatro gibi yaplarnn kullanmnda nemli bir yer tutmutur. Antik Romada belirtilen yaplarda farkl snflardan insanlar farkl alanlardan gsterileri izlemilerdir. mparatorlar, vesta rahibeleri ve senatrlerden sonra normal halk, daha sonra ise fakir halk ve kleler ile kadnlar kendilerine ayrlan alanlardan gsterileri izlemilerdir (URL 1, 2010). Kadnlar ikinci snf vatandalar olarak deerlendirilmi ve gsteriler esnasnda caveann st blmnde oturmulardr (Turrill,

13


2011). Hatta imparator eleri dahi caveann st blmnden arenadaki gsterileri izlemilerdir. Baz istisnai durumlarn yaand da olmutur. Mesela, Circus Maximusun oturma alannda Colosseumun aksine kadnlar ve erkekler birlikte oturabilmilerdir (Van Drew, 2009).

Osmanl dnemindeki toplumsal yap gerei, bayanlarn yer ald alanlarn (localar) erkeklerin bulunduu alanlardan grlmemeleri iin bu alanlar tel rglerle kapatlmtr (And, 2011). Baz dnemlerde farkl kltrel etkilere sahip olan gsteriler birbirinden etkilenerek kendilerini yeni bir sahne alannda bulmulardr. Mesela, Tanzimat Dnemi ile yaplmaya balanlan Osmanl dnemi tiyatrolarnda Ermenilerin etkinlii dikkat ekmitir. Trke oyunlarn da etkili bir ekilde oynanmasn gerekletirmek iin yaplan szleme ile 1870-1880 yllar arasnda Gll Agopun Trke tiyatro oyunlarn tekeline almas ile dier baz tiyatro gruplarnn Orta oyununu yeniden yorumlamalar sonucu Tuluat tiyatrosu ortaya kmtr. Bylece orta oyunu kendini yeni yorumla yeni bir sahne alannda bulmutur (Karaboa, 2010).

Gnmzde yaplan tiyatro, amfi tiyatro ve hipodrum tarz yaplar bir yap btn iinde ana birimi tekil edip, insanlarn sosyal amal gereksinimi salayabilecek mekanlar ayn btn ierisinde yer alacak ekilde tasarlanmaktadr. Gnmzde kltr merkezi, kongre merkezi, spor kompleksi, stadyumlar, vb. olarak karmza kan yaplar genel olarak bu kapsamda deerlendirebiliriz.

2. FONKSYONEL KULLANIM Antik adan gnmze kadar deien ve gelien gnmzde hem i hem de d mekanlarda deiik amalar iin kullanlan etkinlik alanlar hem grsel hem de iitsel adan farkllklar iermektedir. Gnmzde; konser salonlarnda olduu gibi sahne alanlar, grsel etkinliin tm vcut iin gerekli olduu tiyatro, opera, bale, konferans salonu gibi mekanlardaki sahne alglarndan farkldr. Konser salonunda grsellikten daha ok iitsellik n planda olduu iin orkestra yerleiminin arka blmne seyirci alan tasarlanabilirken, sahnedeki etkinliin tam olarak alglanabilmesi iin tiyatro, opera, konferans amal yaplan salonlarda sahneyi seyirci alann karsna alacak bir tasarm yaklam tercih edilmektedir.

Gnmzdeki bu tasarm yaklamlar tarih boyunca benzer yaplar iin de geerli olmutur. Antik Yunan ve Helenistik dnem tiyatrolarnda, sahnedeki gsterinin algs asndan sahneyi karsna alan bir yerleim dzeni varken, Antik Roma dnemi amfi tiyatro ve hipodrom tarz yaplarnda, ortada arenann olduu bir yerleim dzeni tercih edilmitir. Yaplan etkinlikler gerei sahneyi kullananlar seyircilere gre srekli a deitirdiklerinden dolay her adan sahnenin izlenmesine imkan veren bir tasarm anlay n grlmtr. Yarlar ve dvler esnasnda tm hareketlerin alglanmas nem tarken, insan ve aralarn her durumda ayn adan alglanmasndan ziyade hareketin oluturduu heyecan n planda olmutur. Gladyatrlerin mimik hareketleri veya hayvanlarn ifadelerinden ziyade birbirleriyle olan kavgalar daha ok nem kazanmtr. Bu nedenle ortada yer alan sahne alan hareket halindeki bu canl ve cansz varlklarn seyirciler tarafndan grsel algsn tm oyunlar esnasnda salad iin arena veya hipodrum tarz alanlar yarlar iin ve bu tr grsel etkinlikler iin tercih edilen mekanlar olmutur.

Tm tasarmlar gerekletirilecek faaliyet gz nnde bulundurularak belirlenmitir. rnein; Colosseumda ncelikle hayvanlar arenann d cephesine komu olan 32 adet

14


hcrelerden alnp dairesel koridorlar boyunca ilerletilmi, buralardan st kotlara vinlerle kaldrlm ve arenann iine ulaan rampalara serbest braklmlardr. Bu yaklam msabakalarn heyecan asndan ve gsteri sunumu asndan insanlar en iyi ekilde etkileyebilecek bir yaklam olmutur (URL 1, 2010). Aslnda balangta Colosseumun sahne alan zemine oturan deme olarak ina edilmitir, daha sonra mparator Domitian dneminde zemin alt koridorlar eklenmitir (hypogeum) (Meijer, 2008) (ekil 2). Yine ayn yapda 76 adet aklk yardmyla kolayca seyirciler oturacaklar alanlara ulaabilmilerdir (URL 1, 2010). Gnmzde de zellikle spor salonlar ve stadyumlar giri ve klarn rahatlatlmas asndan ayn yaklamla tasarlanmaktadrlar.

Roma-Colosseum (M. Kavraz)

ekil 2. Colosseumun arena ve arena alt birimleri

Hipodrum yaplarnn arenalarnda hem seyircinin heyecann artrmak hem de arenaya derinlik katp estetik bir doku oluturmak amacyla arenay genel olarak ikiye ayrmak ve yarlar esnasnda akclnda kolaylkla salanp yar aralarnn ynlenmesini salamak amacyla obelikslerin de yerletirildii spina yer almtr URL 2 (2013).

lk tiyatro yaplarnda olduu gibi Ortaa dnemi tiyatrolar da ilk olarak dini yap bnyesinde (kilise) tekil etmitir. Yntem deiikliklerine ramen yine antik adaki gibi dini gsterilerin bir paras olmu ve zamanla dini yaplardan ayrlarak bamsz hale gelmitir (URL 3, 2011).

14. yyda ortaya karlan klasik Japon Tiyatrosu Node sahne alanna bir kpr ile ulalmaktayd. Kpr, bilinmeyen bir lkeden gelen bir yoldu ve hayaletleri, gemii ve anlar simgelemekteydi. Baoyuncu sahneye bu kprden gelmekteydi (Nutku, 2000). No tiyatrosunda tiyatro gsterisi alann biimleniinde byk rol oynamtr. Rnesans tiyatro yaplarnn en nemli bayaptlarndan biri olan Olympico Tiyatro binasnn sahne arkasnn biimleniinde ise Rnesansn en belirgin zelliklerinden biri olan perspektif etkisi byk rol oynamtr (Yldz, 2005; URL 4, 2010) (ekil 3).

Circus Maximus (Coletta, 2012) Circus Maximus (M. Kavraz)

15


Japon N Tiyatrosu (Nutku, 2000) Olimpico Tiyatrosu (URL 4, 2010)

ekil 3. Farkl yaplarda sahne biimleri

Gelien teknoloji, tasarm anlaynda kapsaml deerlendirmelerin yaplmas gereksinimini ortaya karmtr. Gnmzde tiyatro mekanlarnn tasarmnda nceki dnemlerden farkl olarak performans izleyen ya grubu da dikkate alnarak tasarmlar gerekletirilmektedir. rnein, 5-12 aras ya grubundaki ocuklar iin sahnelenen oyunlarda, sahnenin ortada olmas ocuklarn oyuna katlmlar asndan byk nem tamaktadr. zellikle de 5-7 ya grubundaki ocuklar seyretmeye kar sabrszdrlar, sahneyi izlemekten ziyade sahnede yer almak isterler. Bundan dolay, oyun srecine katlm engelleyen ereve sahne dzeni yerine ortada sahne dzeni tercih edilmektedir (Nutku 2002).

Antik ada ina edilen baz tiyatro ve amfi tiyatro yaplar, yapl amalarndan farkl olarak bulunduklar dnemin sosyal durumuna bal olarak zaman ierisinde farkl fonksiyonlar iin de kullanlmlardr. Colosseum baz dnemlerde insanlarn yaadklar mekan haline gelmitir. 20. yy a kadar baz dnemlerde kiralk iyeri ve konut olarak kullanlmtr (Van Drew, 2009). Nimes ve Arles gibi yaplar Ortaada dinsel amal tiyatro gsterileri iin kullanlmlardr (URL-1, 2010). Bu mekan tasarm anlaylar ve deiimleri toplumlardaki dnsel deiim nedeniyle meydana gelmektedir. Tanzimat sonras tiyatro yaplarnn bir ksm sre ierisinde farkl amalara hizmet edecek ekilde fonksiyonel deiime uramtr. Bazlar ise baka fonksiyonlardan tiyatroya dntrlmtr. Bunlarn en nemlilerinden biri Ses Tiyatrosudur. Balangta sirk olarak tasarlanan mekan at cambazhenesi olarak da adlandrlmtr. Daha sonra ierisinde tiyatro ve opera gsterileri yaplabilmesi amacyla tavan ykseltilmi, geni pencereler almtr. Ayn dnemde baz tiyatro yaplar ise ok amal olarak tasarlanmlardr. Bu tiyatro yaplar Galata ve Tnel (stanbul) blgesinde yer alrken ikili, dansl, konser ve sahne gsterilerinin olduu varyete tiyatro yaplarydlar. Bunlar genellikle toplumsal yap gerei aznlklarn bulunduu alanlarda yer almtr (Pekman, 2010).

3. YAPIM TEKN VE TEKNOLOJS Tarihsel sre boyunca, yaplarn fiziksel olarak ekillenmesinde inaat teknii byk rol oynamtr. Antik Yunan dneminde yapmna balanlan ilk tiyatro yaplarnn seyirci blm dorudan zeminle balantl olarak eimli bir araziye yerletirilmi, orkestra alan dzeltilmi zemin zerine dairesel olarak yerletirilmi, sahne alan ise genel olarak ahap malzeme ile yaplmtr. Kemer ve tonozun etkili ekilde kullanmyla birlikte Antik Yunan tiyatro yap geleneinin son dneminde sahne ta malzeme ile tek katl olarak yaplmaya balanmtr. Helenistik Dnem ile balayan tiyatro yapm teknii yapnn daha esnek ekilde kullanmna imkan tanmtr. Bu dnemde kemer ve tonozlar yapnn sahne ve

16


seyirci yerleim alannda kullanlmtr. Tonozlu yapm teknii, seyirci alannda diazoma olarak adlandrlan yatay ara geitlerden yap dna balanty salarken, sahnenin ok katl olarak yaplmasna da imkan tanmtr. Antik Roma dneminde ise, bu tekniklerin daha etkili olarak kullanlmasyla birlikte, eimli araziye ihtiya duyulmadan zemin dzleminden dorudan ykseltilmi bir yapm teknii uygulanmaya balanmtr (Kavraz, 2010; Long, 2006) (ekil 4).

Assos Tiyatrosu (M. Kavraz) Hierapolis Tiyatrosu (M. Kavraz) Perge Tiyatrosu (M. Kavraz)

ekil 4. Antik Yunan ve Roma tiyatro yaplar

Gelitirilen her yapm teknii fonksiyonel ve ergonomik adan her zaman kolaylklar salamtr. Antik Roma dneminde ina edilen Colosseumun seyirci alannn eimli yaps, seyircilere eilmeksizin ve dnmeksizin sahneyi izleme imkan tanmtr (Hickey, 2004). Benzer durum hipodrum olarak tasarlanm olan Circus Maximus yaps ve dier baz tiyatro ve amfi tiyatro yaplar iin de geerli olmutur (ekil 5).

Pompei Amfitiyatrosu (M. Kavraz) Marcellus Tiyatrosu (M. Kavraz)

ekil 5. Antik Roma Dnemi Tiyatro yaplar

Ortaadaki tiyatro yaplarnn ve profesyonel oyuncularn tm kentlerde gsteri sunabilmesi amacyla gnn teknii dorultusunda yaplan zmlerle tiyatro yaplar deiik yerlere ulatrlacak ekilde tasarlanmlardr. Ortaa ngilteresinde tiyatro oyunlar tekerlekler zerinde hareket edebilen sahneler eklinde pageant ad verilen arabalarda gsterime sunulmutur (Nutku, 2000). ki katl olarak tasarlanan pageantlarn alt kat kapatlm soyunma odas eklindeyken st kat ak sahne ilevine sahip olmutur. Sosyal ve kltrel aktiviteler bu tekniklerle ok farkl yerleim alanlarna ulaabilmitir (URL 5, 2013), (ekil 6) (URL 6, 2013; URL 7, 2012).

17


ekil 6. Ortaa tiyatrosu, Pageant (URL 6, 2013; URL 7, 2012)

Tiyatro yaplarnda uygulanan sahne teknikleri de her dnem eldeki teknolojik veriler dorultusunda gerekletirilmitir. Antik Yunan dneminde sahne arkasndaki fronslar zerine yerletirilen resimlerle ve kumalarla dekorlar salanrken kapal mekanlarda tasarlanan rnesans dnemi tiyatro yaplarnda sahne arkasnda yer alan perspektiv alg oluumu etkili bir dekor salamtr. 19. yy tiyatro yaplarnda ise derinletirilen sahne ile kapal dekor teknii gelimeye balamtr (Nutku, 2000).

Sahnenin kullanm fonksiyona bal olarak deiirken teknoloji de kullanm etkileyen en nemli faktr olmutur. Gnmz teknolojisi ile sahnenin belirli blmleri yatay ve dey dorultuda hidmekanik ve elektronik sistemler araclyla hareket ettirilebilmektedir. Bu sayede hem sahneyi kullanan oyuncular hareket etmeksizin yer deitirebilmekte, hem de alt kotlardaki depolardan sahneye dekor malzemeleri veya oyundaki sahne gerei sahneyi kullananlar kolaylkla ulaabilmektedir (ekil 7). Gnmz teknolojisi ayn zamanda sahne kulesinden sahneye benzer ulamlarn kolaylkla yaplmasn salarken aydnlatmann da ok farkl ekillerde elde edilmesine imkan tanmaktadr.

Floransa-Pergola Il Teatro (M. Kavraz) Muhsin Erturul Sahnesi (M. Kavraz)

ekil 7. Sahne asansrleri

Antik dnemindeki sahne-seyirci-orkestra alannn grsel ve fonksiyonel balants, gnmzdeki yap teknolojisi kullanlarak deiik bir yaklamla karmza kmaktadr (ekil 8).

18


ekil 8. Floransa-Pergola Il Teatro (M. Kavraz)

4. ESTETK Tiyatro yaplarn i mekan yzeylerinde ve d yzeylerinde estetik amal yaplan tasarmlar farkl toplumlarda farkl anlaylarla salanmtr. Japon Kabuki tiyatrosunda iki boyutlu renkli desenler ve ahap ilemelerle estetik doku oluturulmuken, Antik Roma dnemi tiyatro yaplarnda ise ta ilemeler ve kolon balklar sslemeleri ile oluturulmutur (ekil 9) (URL 8, 2012; URL 9, 2011). Colosseumda boydan boya kemer ve kolonlar kullanlmtr. Dardaki ilk kat basit Tuscan kolonlar ile dekore edilmitir. kinci kat kolonlar iyon, nc ve drdnc katlar ise korent dzeni kolonlarla ina edilmitir (Van Drew, 2009).

Aspendos Tiyatrosu (M. Kavraz) Kabuki Tiyatrosu (URL 8, 2012; URL 9, 2011)

ekil 9. Tiyatro yaplarnda sslemeler

5. FZKSEL EVRE zellikle d mekanlarda hava koullarna ak olarak ina edilen bu yaplar kullanan insanlarn fiziki evre koullarna kar korunumlarnn salanmas gerekmektedir. Colosseumda gneten korunmak iin seyirci alannn zeri yelkenliler tarafndan gerilerek elde edilen rt ile (velarium) kapatlmtr (URL-1, 2010). Velariumseyirci alann kaplam gne almak iin orta alannda bir boluk braklmtr. mparator Augustus gladyatr oyunlarn Colosseumda Aralk ve Mart aylarnda yaptrmtr. Bu kararda Kolezyumdaki gneli gnlerde scaklarn bunaltc olmas ve ortamdaki kan ve ter kokusunun rahatsz edici etkisi nem tamtr (Van Drew,2009; Meijer, 2008). Gnmz ak hava tiyatrolarnda elik gibi ok daha endstriyel rnler kullanlarak rt elemanlar oluturulabilmektedir (URL 10, 2009) (ekil 10).

19


ekil 10. Chicago Millenium Park (M. Kavraz)

Antik Roma dneminde gsteriler sabahn erken saatlerinden akam saatlerine kadar srmtr. Bu nedenle oturma blmndeki konfor nem tamtr. st blmlerde yer alan oturma yerlerinde sert ta koltuklarn skk olarak da tasarlanm olmalar uzun sre oturmaya imkan vermemi, bu nedenle seyircilerin ou yastk getirerek bu sorunu zmlerdir (Meijer, 2008).

Rnesanstan gnmze kadarki sre ierisinde i mekanlarda tiyatro salonlar gittike etkinlemi ve ok deiik fonksiyonel ihtiyalara karlk verecek tasarm gereksinimleri ortaya kmtr. Bunula birlikte tiyatro, opera-bale, konser, konferans gibi etkinlikler ayr fiziksel evre gereksinimlerine ihtiya duymutur. Bu gereksinimler iinde en nemlilerinden biri de akustik olmutur. Belirtilen bu gereksinimden dolay Rnesanstan gnmze kadarki sre iinde salonlar, fonksiyonu da gz nne alndnda, srekli olarak biimsel adan ve yzeylerde kullanlan malzemeler asndan deiimlere ve geliime uramtr.

6. SONULAR nsanlarn gsteriler yaptklar ve seyrettikleri mekanlar, tarih boyunca farkl medeniyetlerde deiik tasarm yaklamlar ile yaplmtr. Tm tasarmlarda toplumlarn inan yaps, estetik anlay, ynetim biimi, aile yaants, ekonomik durum gibi sosyal faktrler ok nemli rol oynamtr. Bunun yan sra tm tasarm yaklamlarnda; sosyal yaam erevesinde gerekletirilenfaaliyetin tr dikkate alnarak sahne seyirci balants, boyutlandrma, ses, vb. fiziksel etkenler ile teknolojik etkenler de yaplarn ekillenmesinde nemli yere sahip olmutur. Yine belirtilen yaplarda zaman iinde yaplan fonksiyonel deiikliklerde toplumsal yapdaki deiiklikler byk rol oynamtr.

KAYNAKA And, M. (2012) Balangcndan 1983e Trk Tiyatro Tarihi, letiim Yaynlar, stanbul,

2011

Coletta, G., Rome Reconstructed, Archeolibri.

Hickey. M. B. (2004) The Colosseum And The Horshoe: A Roman Archtecture

Similarity, History of Art 623 Art and Archaelogy of Ancient Rome. Karaboa, K. (2010) Gemiten Gnmze stanbul Tiyatrolar I, Yap Kredi Kltr Sanat

Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.., stanbul.

Kavraz, M. (2010) Tiyatro Yaplarnn Geliim Sreci - 1, Yap Dnyas, 175, 17-21.

20


Long, M. (2006) Architectural Acoustics, Elsevier Academic Press.

Meijer, F. (2008) Gladyatrler, Tarihin En lmcl Sporu, eviren: Doa Gnen, Homer

Kitabevi ve Yaynclk Ltd. ti., stanbul.

Nutku, . (2000) Dnya Tiyatrosu Tarihi 1, Mitos Boyut Yaynlar, Tiyatro Kltr Dizisi

36,TEM Yapm Yaynclk Ltd. ti.

Nutku, . (2002) Sahne Bilgisi, Kabalc Yaynevi, stanbul.

Pekman, Y. (2010) Gelecee Perde Aan Gelenek Gemiten Gnmze stanbul

Tiyatrolar II, Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.., stanbul.

Teraman, . (2007) Roma Dnemi Tiyatro-Tapnak Kompleksleri ve Anadoludaki

zdmleri, Yksek Lisans Tezi, A, Sosyal Bilimler Enstits, Eskiehir.

Turrill, C. (Instructor), (2011) The Theater of Pompey: An Unprecedented Monument

Heralding The Achievements Of Pompey The Great, Lesley Stein, Art 103, Greco-

Roman Art.

Van Drew, A. D. (2009) The Colosseum as an Enduring Icon of Rome: A Comparison of

the Reception of the Colloseum and the Circus Maximus, Western Illinois Historical

Review, Vol. I Spring.

Yldz, P. (2005) Sahne ve Seyirci Etkileiminin Tarihsel Geliiminde Gstergebilimsel

Adan Bir Analiz, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 13, 425-442.

URL-1 (2010)Roman Theatre And Amphitheatre,

http://arthistory.ucdavis.edu/classes/roller/ahi175/Roman%20theater%20and%20

amphitheatre.pdf URL 2 (2013) Belgesel - History Channel - Yeralt ehirleri stanbul, http://www.youtube.com/watch?v=f8LqnsOjoqI

URL 3 (2011) evik, A., Ortaa Tiyatrosu, Tiyatro Tarihi ve Teorisi II, Ders Notlar,

OM GSF Sahne ve Grnt Sanatlar Blm,

http://abs.kafkas.edu.tr/upload/225/10_11_12_13.pdf URL 4 (2010)Monday Ground Up: The Fomous Teatro Olimpico by Palladio in Vicenza Italy,

http://www.ancientdigger.com/2010/08/monday-ground-up-famous-teatro-

olimpico.html

URL 5 (2013)Orta an Tiyatrosu,

http://oyuncusirin.blogcu.com/orta-cagin-tiyatrosu/632208

URL 6(2013)

http://college.holycross.edu/interfaces/vol24_images/belingard/Belingard_1.jpg

URL 7(2012)

http://2012books.lardbucket.org/books/british-literature/section_01_03.html

21

http://arthistory.ucdavis.edu/classes/roller/ahi175/Roman%20theater%20and%20amphitheatre.pdfhttp://arthistory.ucdavis.edu/classes/roller/ahi175/Roman%20theater%20and%20amphitheatre.pdfhttp://www.youtube.com/watch?v=f8LqnsOjoqIhttp://abs.kafkas.edu.tr/upload/225/10_11_12_13.pdfhttp://oyuncusirin.blogcu.com/orta-cagin-tiyatrosu/632208http://college.holycross.edu/interfaces/vol24_images/belingard/Belingard_1.jpghttp://2012books.lardbucket.org/books/british-literature/section_01_03.html


URL 8(2012)

http://princess-andria.blogspot.com/2012/04/history-on-crossdressing-ii.html

URL 9 (2011)

http://bloggingforliberty.info/blogging-for-liberty-kabuki-is-a-traditional-japanese-

form-of-theater/

URL 10 (2009) Bruner Foundation Inc., 2009 Rudy Bruner Award: Silver Medal winner

Millennium Park Chicago, Illinois, http://www.brunerfoundation.org/rba/pdfs/2009/MP.FINAL.pdf

22

http://princess-andria.blogspot.com/2012/04/history-on-crossdressing-ii.htmlhttp://bloggingforliberty.info/blogging-for-liberty-kabuki-is-a-traditional-japanese-form-of-theater/http://bloggingforliberty.info/blogging-for-liberty-kabuki-is-a-traditional-japanese-form-of-theater/http://www.brunerfoundation.org/rba/pdfs/2009/MP.FINAL.pdf


MULA MERKEZDEK KRELERN ERGONOMK KRTERLER BAKIMINDAN DEERLENDRLMES

Mehmet YKSEL1, Ali KASAL2, Seluk DEMRC3, Mehmet ACAR4 1 r. Gr., Mula Stk Koman niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Mobilya ve

Dekorasyon Eitimi Blm, 48000 Ktekli / Mula e-posta: [email protected]

2 Do. Dr., Mula Stk Koman niversitesi, Teknoloji Fakltesi, Aa ileri Endstri Mhendislii Blm, 48000 Ktekli / Mula

e-posta: [email protected] 3 Yrd. Do. Dr., Ege niversitesi, Ege Meslek Yksekokulu, Mobilya ve Dekorasyon

Program, 35100, Bornova/zmir e-posta: [email protected]

4 Ar. Gr., Mula Stk Koman niversitesi, Teknoloji Fakltesi, Aaileri Endstri Mhendislii Blm, 48000 Ktekli/Mula

e-posta: [email protected]

ZET Bu almada; Mula ilinde faaliyet gsteren krelerde olmas gereken ergonomik kriterler ile mevcut durumun karlatrlmas amalanmtr. Bu maksatla; iki farkl anket uygulanarak, birinci ankette meknn kre olmaya uygun olup olmad, ikinci ankette ise donat elemanlarnn llerinin ergonomik kriterler bakmndan uygun olup olmad belirlenmitir. Aratrmann sonucunda, incelenen krelerin mekan bakmndan yeterli ergonomik kriterleri salamad, ancak bu mekanlarda kullanlan donat elemanlarnn ortalama bir deerde olduu tespit edilmitir. Anahtar Kelimeler: Ergonomi, kre, donat eleman

ABSTRACT In this study, it was aimed to compare current situation of four different kindergarten in Mugla/ Turkey based on a numerous of ergonomic criteria for kindergarten. Forthis purpose, there were applied two separate questionnaires. First questionnaire was aimed to define suitability of building construction, and second questionnaire was aimed to define suitability of interior and exterior furniture. According to results, it was determined that building construction of kindergartens in Mugla were not suitable to be a kindergarten and furniture which are used in those kindergartens were provided an average degree of ergonomic criterias.

Key Words: Ergonomic, kindergarten, furniture, construction of a kindergarten

1. GR Kre; st a (0-6 ya aras) ocuklarnn salkl bakmlarn stlenen; alan annelere hizmet gtren kurumlardr. Yaamn ilk yllarnn, fiziksel olduu kadar, zihinsel ve

23

mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]


duygusal geliim alarndan da ne kadar nemli olduu anlaldka, bu kurumlardaki eitimsel duyarlln artt gzlenmektedir. Kreler genellikle, Salk ve Sosyal Yardm Bakanlna bal olarak alan kurumlardr.

Bu kurumlar, salkl, fiziksel ve zengin eitsel yaantlar iinde ocuklarn geliimlerini pozitif ynde etkilemek; sosyal ve zihinsel becerilerini gelitirmek zere planlanr ve ynetilirler. Gelimi lkelerde yuva eitimi ncelikle, geri sosyo-ekonomik evre ocuklarna; endstri merkezlerinde alan annelerin hizmetine yada tarmsal blge halkna ulatrlmaya allmaktadr. Bu kurumlar yarm gn hizmet verecek ekilde planlanabilirler. Bylece ocuun bu kadar kk yata aile ortamndan uzun sre ayr kalmasnn douraca sakncalar nlenmi olur.

Okul ncesi Eitimi, doumdan, zorunlu eitim yana kadar, ocuklarn geliim zellikleri, bireysel farkllklar ve yetenekleri gz nne alnarak, ocuklarn salkl bir biimde fiziksel, duygusal, dil, sosyal ve zihinsel ynden geliimlerini salayc, olumlu kiilik temellerinin atld, yaratc ynlerinin ortaya karld, ocuklarn kendilerine gven duymalarnn saland, ebeveyn ve eitimcilerin etkin olduu sistemli bir eitim diye tanmlanabilir. Anonim (2013).

Okulncesi eitim, ocuun ilerideki hayatn etkileyecek nemli bir sretir. Yaplan bilimsel aratrmalar ve ada eitim alanlarndaki uygulamalar, nitelikli, salkl, istenilen davranlara sahip nesilleri yetitirmek iin eitime ok kk yalarda balanlmasnn gerekli olduunu ortaya koymutur.

Gnmzde okulncesi eitim kurumlan, ocuklarn sadece bakld yerler olmaktan km ve okulncesi eitimin gereklilii iddetle hissedilmeye balanmtr. zellikle alan anneler iin ve tabii ki almayan anneler iin de en iyi zm yolu okulncesi eitim kurumlan olmaktadr. Anne-baba gnl rahatlyla ocuunu okulncesi eitim kurumuna brakarak salk, beslenme ve gvenliinden emin olmakta ve daha da nemlisi ocuunun kiiliinin ve zeksnn temellerinin salkl bir ekilde atlmas iin iyi bir eitim olana salamaktadr.

Son yllarda eitimciler, mimarlar ve aratrmaclar snflarn tasarmnn ocuklarn davranlarn byk lde etkilediini ortaya koymulardr. Colorado niversitesinden Psikoloji Profesr James Banning; Biz binalara ekil veriyoruz, onlar da bize diyerek fiziksel evrenin bireylerin davranlarn oluturmada ne denli nemli olduunu ortaya koymutur. Hebert. (1998). Bu nedenle, meknsal dzenleme ve mobilyalarn hem biimsel hem de ergonomik bakmdan uygunluunun aratrlmas gerekmektedir.

1.1. Literatr zeti Efe (1993),ergonomi; fizik, kimya, biyoloji gibi doal, psikoloji, sosyoloji, ekonomi gibi sosyal, tarih, arkeoloji vb. beeri bilimler bunlarn alt dallarnda yararlanlarak yapm olduu bilimsel almalarn sonularn, mimarlk, mhendislik, yneticilik vb. alanlarn hizmetine sunar. nsan, makine ve evre lsn kapsamna alan ergonomi, verimlilii artrmakla yetinmeyip, insan eylem-ara(donat eleman) uyumunu da amalamaktadr. Efe (1993).

Claudia Parcells ve arkadalar (1999), okul mobilyas boyutlar ve renci vcut lleri arasndaki uyumsuzluk zerine yaplan bir dier almada sadece denklerin yzde 20sinin uygun sra ve oturak kombinasyonuna sahip olduklar tespit edilmitir. Birok renci yksek sra ve sandalyelerde oturduu tespit edilmitir. Vcut yaplar kontrol

24


edilmesine ramen kz rencilerinin uygun sandalye bulma ihtimalinin dk olduu tespit edilmitir. Parcells vd. (1999).

E.N. Corlett (1999), bu almada oturak tasarmnn tarihsel kstlar tartlm ve kstlarla birlikte baz zm nerileri sunulmutur. Kullancnn oturak ykseklii iin geni bir zgrle sahip olmas yan sra birok ksd ortadan kaldran yeni bir oturak tasarmn gstermitir. Ayrca almada ortaya konan tasarmn omurgaya daha az ilk gerilmeden maruz olunan srt arlarna kar daha fazla koruma salad tartlmtr. Corlett (1999).

Bilen (2004), antropometrik llerin farkl toplumlarda deiiklik gstermesi, tasarm yaplacak rnn, aygtn, sistemin vb. kullanlaca toplumun Antropometrik zelliklerinin gz nne alnmasn zorunlu hale getirmektedir. Peyzaj mimarl disiplini; estetik, fonksiyonel ayn zamanda insan ile uyumlu meknlar yaratmay amalar. Kent konforunu salanmas, insan yaamnn kolaylatrlmas, insann fonksiyonel, estetik, psikolojik adan yaamnn kolaylatrlmas kent iinde kullanlan her trl malzeme, donatmn Antropometrik llere uygun tasarlanmas ile gerekleebilir. Peyzaj mimarl almalarnda nem tayan Antropometrik ller vurgulanm ve Trk insannn tespit edilmi mevcut Antropometrik verileri, elde edilen veriler dorultusunda farkl lkelerin Antropometrik verileri ile kyaslanarak aradaki benzerlik ve farkllklar ortaya konmutur. Bilen (2004).

Tunay ve arkadalar (2005), ergonomide Antropometrik veriler, alma alanlarnn, ekipmann mobilya ve giysilerin fiziksel llerinin belirlenmesinde geni kullanm alan bulmaktadr. Bu durum zellikle, zamanlarnn ounu sandalye ve masalarnda geiren ve konforlu bir ekilde duru pozisyonu alabilen okul rencileri iin geerlidir. Antropometrik ller ulus, blge, cinsiyet, ya, vcut yaps, beslenme, fiziksel faaliyet ve hatta ekonomik ve sosyal statye gre deiiklik gstermektedir. nsanlarn bulunduklar ortamdaki rahatlar, fiziksel sal, refah ve performans, kullandklar ara-gere ve donanmn insan vcudunun ilgili organ ve zelliklerine uygun olarak tasarlanmalar ile salanabilir. Bu durum zellikle, zamanlarnn ounu sandalye ve masalarnda geiren ve konforlu bir ekilde duru pozisyonu alabilen okul rencileri iin geerlidir. Bu almada lkemiz rencilerinin Antropometrik lmleri yaplarak, buna gre okul mobilyalarnn tasarlanmas amalanmtr. Tunay vd. (2005).

Glgn ve Trk ylmaz (2008), insanlar, sosyal, kltrel, ekonomik, psikolojik gereksinme ve isteklerini karlarken, bu konularla ilgili aktiviteleri gerekletirirken bir takm ara-gere-makine ve materyalleri kullanr, donatm ve deme elemanlarndan yararlanr. Bu yararlanmann en uygun ve maksimum dzeyde olabilmesi, kullanlan ara gerecin, aktivite meknnn, mobilyann insann statik beden llerine uygunluu ile doru orantldr. nsan, yeni batan tasarlanamayacana gre insan llerine uygun mekn ve donat elemanlarnn tasarlanmas sz konusu olmaldr ki ite burada Antropometri denilen, kayna insan olan bilim dal devreye girmektedir. Glgn vd. (2008).

2. ARATIRMA YNTEM

2.1. almann Kapsam ve Yntemi

Bu alma sadece Mula ilinin merkezini kapsamaktadr. Dier belde ve ileler alma kapsamna alnmamtr. Mula ilinin merkezinde faaliyet gsteren 4 farkl kre

25


incelenmitir. Krelerin ergonomik kriter asndan incelenmesinde izlenen yntemler aadaki gibidir.

Mula il merkezinde bulunan krelerin aratrlmas, Gemite yaplan benzer almalarn taranmas, Ergonomik kriterlerin aratrlmas amacyla kullanlacak anket tasarlanmas, Anketin krelerde uygulanmas, Anket sonularnn deerlendirilmesi, Sonularn tartlmas ve yorumlanmas.

Bu alma, sadece Mula il merkezini kapsamaktadr. alma kapsamnda il merkezinde faaliyet gsteren 4 adet kre incelenerek ergonomik kriterlerin belirlenmesi amac ile 20 kriterden oluan bir anket i mekana ilikin, 10 kriterden oluan bir ankette donat elemanlarna ilikin olmak zere iki farkl anket uygulanmtr. Her kree ait anket sonular deerlendirilerek, belirlenmi olan kriterlere uygunluu yzdesel olarak belirtilmitir.

2.2. Anketin Tasarm ve Uygulanmas

Krelerde hizmet alan ocuklarn salkl bir ekilde zamanlarn geirmelerini salayacak uygun ortamn oluturulmas iin gerekli olan ergonomik kriterlerin aratrlmas ve incelenmesi yaplmtr. Bunun iin daha nce yaplm olan benzer almalar da incelenerek krelerde olmas gereken mekan ve donat elemanlarnn ergonomik kriterlere uygunluunu belirlemek iin Neufert Yap Tasarm Temel Bilgileri (1983) kitabndaki standart ller referans alnarak mekana ilikin 20 adet ve donat elemanlarna ilikin 10 adet kriter, lm ve gzlem yoluyla deerlendirilebilecek ekilde belirlenmitir. Deerlendirmenin yaplabilmesi iin ankette Uygun ve Uygun Deil seenekleri oluturulmutur. lme dayal kriterlerin deerlendirilmesinde, yaplan lmn ankette belirlenen standart l aralna gre uygunluu deerlendirilmitir. Gzleme dayal kriterlerindeerlendirilmesinde ise belirlenen kriterin bulunup bulunmadna gre deerlendirme yaplmtr. Belirlenen kriterler mekan ve donat elemanlarn lmeye ynelik iki ayr anket olarak hazrlanm ve hazrlanan anketler Mula il merkezinde faaliyet gsteren 4 ayr krete, lm ve gzlem yaplarak uygulanmtr.

2.3. Verilerin Deerlendirilmesi

Anketlerin uygulanmas sonucu elde edilen veriler, standart olarak belirlenmi olan deerler ile karlatrlmtr. Sonular deerlendirilirken, her kritere ayr ayr puan verilmitir. Deerlendirme iin; Uygun ile Uygun Deil seeneklerine puan verilmi ve ankete ait tm kriterlerden elde edilen puan, Toplam Ergonomik Puan olarak kabul edilmitir.

Mekann uygunluunun deerlendirilmesine ynelik 20 kriterden oluan anketin puanlanmasnda Uygun = 5 puan, Uygun Deil = 0 puan olarak hesaplanmtr.20 kriterden oluan anket iin; en byk ergonomik puan (20x5=100) 100 puan olarak kabul edilmi ve toplam ergonomik puan 100 puana gre deerlendirilmitir.

Donat elemanlarnn uygunluunun deerlendirilmesine ynelik 10 kriterden oluan anketin puanlanmasnda Uygun = 10 puan, Uygun Deil = 0 puan olarak hesaplanmtr. 10 kriterden oluan anket iin; en byk ergonomik puan (10x10=100)

26


100 puan olarak kabul edilmi ve toplam ergonomik puan 100 puana gre deerlendirilmitir.

3. BULGULAR VE TARTIMA alma kapsamnda Mula il merkezinde bulunan 4 kre incelenmitir. Krelerin ergonomik olarak deerlendirilmesi amac ile i mekan iin 20 adet ergonomik kriter, donat elemanlar iin 10 adet ergonomik kriter belirlenmi ve her iki alana ynelik birer anket uygulanmtr.

Ankette belirtilen kriterlerin deerlendirilmesi lm ve gzlem yoluyla yaplm ve yaplan lm ve deerlendirmeler, standartlar ile karlatrlm ve uygunluu belirlenmitir (Tablo 1).

Tablo 1. Mekan uygunluuna ynelik yaplan anket sonular Kre No Uygun Uygun Deil Uygunluk (%)

1 11 9 55 2 13 7 65 3 12 8 60 4 8 12 40

Tablo 1de grld gibi, mekan uygunluu bakmndan en iyi sonucu, 20 kriterden 13n salayarak %65 uygunluk gsteren Kre 2 verirken, en kt sonucu 20 kriterin 8ini salayarak % 40 uygunluk ile Kre 4 vermitir. Kre 1 ve Kre 3n srasyla %55 ve %60 uygunluk salad grlmtr.

Donat elemanlarnn uygunluuna ynelik yaplan anket deerlendirmeleri Tablo 2 de verilmitir.

Tablo 2. Donat elemanlarnn uygunluuna ynelik yaplan anket sonular

Kre No Uygun Uygun Deil Uygunluk (%) 1 6 4 60 2 7 3 70 3 7 3 70 4 9 1 90

Tablo 2de grld gibi, Kre 4 donat elemanlarnn uygunluu bakmndan 10 kriterin 9unu salayarak %90 uygunluk ile en iyi sonucu verirken, Kre 1, 10 kriterin 6sn salayarak %60 uygunluk ile en kt sonucu vermitir. Kre 2 ve Kre 3, 10 kriterin 7sini salayarak %70 uygunluk salamtr.

Mekan uygunluunun belirlenmesine ilikin yaplan anket sonular Tablo 3 de karlatrmal olarak verilmitir.

27


( : Uygundur, - : Uygun Deildir)

Tablo 3. Mekan Uygunluuna Ynelik Yaplan Anket Sonularnn Karlatrlmas

Belirlenen Ergonomik Kriterler Ergonomik Deer Kre

1 Kre

2 Kre

3 Kre

4

1 Oyun etkinlik odasnda her renci iin kullanm alan ka m2 dir? >1,5 m2 -

2 Oda kaplarnn alma yn nedir? D - - -

3 Bedensel engelli bireyler iin bahe ve bina giriinde merdiven blmnde rampa var m?

Olmaldr - - - -

4 Derslik ve oyun alannda tavan ykseklii ka cm dir? 300 cm

5 Koridora bir snf kaps alyorsa koridor genilii ka cm olmaldr? 175 cm -

6 Koridora alan snf kaps birden fazla ise en az ka cm olmaldr? 275 cm -

7 Olas bir yangn durumunda binadan ayrlabilmek iin yangn merdiveni var m? Olmaldr - - - -

8 Dersliklerde, oyun odalarnda ve yemekhanelerde havalandrma var m? Olmaldr - - -

9 Derslik ve etkinlik odalarna den renci says ka kiidir? < 20

10 Uyku odasnda renci bana den hava hacmi ka m3 tr? 10-12 m3

11 Uyku odasnda renci bana den kullanm alan ka m2 dir? 2,5-3 m2 - - - -

12 Her 30 renci iin bir tuvalet ve lavabo var m? Olmaldr

13 Mdr odas en az ka m2 dir? 10 m2 - -

14 Her 30 retmen iin bir tuvalet ve lavabo var m? Olmaldr

15 Bro hizmetleri ariv ve dosya odas var m? Olmaldr - - - -

16

Bilgisayarl oyun merkezleri, kahvehane gibi umuma ak yerler ile alkoll iki satan yerlerde, bina ve tesislerin bina kaplarna olan uzaklklar ka cm dir?

1000 m - - - -

17 Merkezi stma sistemi var m? Kalorifer

18 Oyun bahelerinde kullanlan oyun aralarnda hangi malzeme kullanlmtr? Ahap-Plastik -

19 Duvar renkleri mekann kullanm amacna uygun mu? Olmaldr

20 Mobilyalarda kullanlan st yzey maddeleri insan sal asndan uygun mudur?

Su Bazl - - - -

28


Tablo 3 de grld gibi, incelenen krelerin, ankette yer alan fiziki kriterlerin birounu salad grlmtr. Ancak, genel olarak salanamayan baz kriterler u ekildedir;

Bedensel engelli bireyler iin bahe ve bina giriinde merdiven blmnde rampa var m sorusu iin krelerin hi birisinde engelliler iin rampa olmad tespit edilirken, Olas bir yangn durumunda binadan ayrlabilmek iin yangn merdiveni var m sorusu iin krelerde mevcut olmad kaydedilmitir. Ayrca krelerin hi birisinde, uyku odas hacmi renciler iin hava bakmndan yeterli olmad ve bilgisayarl oyun merkezleri, kahvehane gibi umuma ak olan yerlere yeterli uzaklkta olmad ve mobilyalarda kullanlan st yzey maddelerinin insan sal asndan uygun olmad da belirlenmitir.

Tablo 4. Donat elemanlarna ynelik yaplan anket sonularlarnn karlatrlmas

Kriter Belirlenen Ergonomik

Kriterler

Ergonomik Deer Kre 1 Kre 2 Kre 3 Kre 4

En Boy Ykseklik

1 Sandalye 25 30 30

2 Masa 60 80 55

3 Vestiyer 35 80 125 - - -

4 Elbise Dolab 35 80 180 - - -

5 Oyuncak Dolab 35 80 75

6 Koltuk 32 30 25 - -

7 Kitaplk 30 70 160 -

8 Kap - 90 210

9 Kamped 55 130 15

10 Merdiven 100 - - - -

Tablo 4 te grld gibi, yaplan aratrma sonucunda, alma kapsamnda incelenmi olan krelerdeki donat elemanlarnn belirlenmi olan ergonomik kriterleri salad grlmtr. Ancak genel olarak krelerde ocuklarn kyafetlerinin muhafaza edilmesi iin kullanlan vestiyer ve elbise dolabnn olmad tespit edilmitir. Ayrca, aratrma yaplan krelerden ikisinde merdiven geniliinin uygun olmad ve iki krete ocuklarn dinlenmek iin oturabilecekleri koltuk bulunmad grlmtr.

29


4. SONU VE NERLER Krelerin mekan ve donat elemanlarnn uygunluu karlatrmal olarak ekil 1 de verilmitir.

ekil 1. Krelerin Mekan ve Donat Elemanlar Bakmndan Uygunluu

Bu almada; Mula il merkezinde faaliyet gsteren 4 farkl kre Mekan ve donat elemanlar bakmndan ergonomik kriterlere uygun olup olmadklar aratrlmtr. alma kapsamnda mekan ve donat elemanlarna ynelik birer anket uygulanmtr. Anket sonularna gre; ekil 1de verildii gibi krelerin genel olarak mekan ve donat elemanlar bakmndan ortalama bir deerde olduklar grlmtr. Yalnzca kre 4te mekan uygunluu bakmndan ortalamann altnda olmasna ramen donat elemanlar bakmndan ortalamann ok stnde olduu tespit edilmitir.

Mekann uygunluunun belirlenmesine ynelik yaplan almann sonucunda, krelerin tamamnda; bedensel engelli bireylere ynelik bina giriindekimerdiven blmnde rampa olmad, olas bir yangn durumunda binadan ayrlabilmek iin yangn merdiveni bulunmad, uyku odalarnn hacimsel olarak renciler iinyeterli olmad ve mobilyalarda kullanlan st yzey maddelerinin insan sal asndan uygun olmad belirlenmitir (Tablo 3).Donat elemanlar bakmndan incelenen krelerde ise genel olarak kriterlerin saland grlm, yalnzca vestiyer ve elbise dolabnn yeterli olmad tespit edilmitir(Tablo 4).

Okul ncesi eitim, ocuklarn bilisel, duyusal ve psikomotor geliimleri asndan olduka nemlidir. ocuklarn bu eitim kurumlarnda geirdikleri zaman gz nne alndnda, alma kapsamnda incelenen mekan ve donat elemanlarnn ergonomik kriterleri salamas geliimlerine nemli lde katk salayacaktr. Bu nedenle, alma sonucunda tespit edilen ve yukarda belirtilen eksiklerin giderilmesi ve bu tip eksikliklerin bal bulunduklar kurum tarafndan denetlenmesi gerekmektedir. Ayrca, bu tip eitim kurumlarnn kurulmasna izin verilirke

Documents

Bildiriler Kitabı için tıklayınız