CityTALK@Bukit Tinggi 2016: TRANSFORMASI

PERANCANGAN BANDAR DALAM MENANGANI ISU

PERUBAHAN IKLIM

Bencana Alam dan Perubahan

Iklim* – Keperluan

Mentransformasi Kerangka

Perancangan dan Proses

Pembangunan Bandar Ke Arah

‘Resilient Cities’

oleh :

Pengarah

Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Kementerian Kesejahteraan Bandar, Perumahan dan Kerajaan

Tempatan

21-22 September 2016, i-KPKT@ Bukit Tinggi, Pahang

*Istilah dalam RMK 11 dan RFN3

Isi Kandungan

1

2

3

4

5

6

Adaptasi

•Perubahan Iklim vs Perancangan Gunatanah vsPengurusan Bencana

SFDRR & RMK11

• Inisiatif Peringkat Antarabangsa dan Tempatandalam Menangani Fenomena Perubahan Iklim

Adaptasi, Kerentanan danBerdaya Tahan

•Adaptasi Perubahan Iklim dan PenguranganRisiko Bencana dalam Perancangan Gunatanah

Komponen, dan Ciri-ciri

•Merancang Sebuah Bandar Berdaya TahanBencana

10 Langkah

•Strategi Pihak Berkuasa Tempatan dalamMerancang Bandar Berdaya Tahan Bencana

Bandar BerdayaTahan Bencana

•Way Forward

Hubungkait Perubahan Iklim, Perancangan

Gunatanah dan Pengurusan Bencana

Kesan terhadap kesediaan guna tanah dan tanah-

tanih – memberi kesan kepada kesediaan

kepelbagaian biologi dan tapak-tapak warisan.

Mengurang risiko bencana dan mempromosi pembaharuan

semula bandar.

Peningkatan kawasan liputan air banjir dan gelinciran

tanah memberi kesan kepada bentuk pembangunan

gunatanah yang sesuai pada masa hadapan.

Kawasan-kawasan yang rentan kepada bencana seperti

banjir mungkin tidak sesuai untuk projek perumahan tetapi

sesuai untuk lain-lain kegunaan tanah.

Banjir dan hakisan pesisir pantai – memberi kesan kepada pembangunan

kawasan perniagaan, industri, dan meningkatnya permintaan untuk diadakan

sistem mitigasi banjir

2. INISIATIF PERINGKAT

ANTARABANGSA DAN

TEMPATAN DALAM

MENANGANI ISU PERUBAHAN

IKLIM

Hyogo Framework for Action 2015

Sendai Framework for Disaster Risk Reduction

Sustainable Development Goals

COP21 – 45% CO2 Reduction

Rancangan Malaysia ke 11 – Bab 6

• Tahun 2005 hingga 2015 [menyaksikan 700,000 orang maut, 1.4

juta cedera, 23 juta kehilangan tempat tinggal, 1.5 billion

terkesan. Kerugian Ekonomi: 1.3 trillion USD]

• Banyak bencana yang berskala kecil dan perlahan telah

ditangani

• Memberi tumpuan kepada pendekatan berasaskan penduduk

tempatan

• Menitikberatkan kepada perlaksanaan perancangan dan

pembangunan bandar untuk mencapai daya tahan bencana

• Perlu dikaitkan dengan SDGs, rangka kerja perumahan iklim

• SFDRR – Peranan Sains dan Teknologi dalam Sistem Amaran

Awal, kesiapsiagaan, tindakbalas, pemulihan, rehabilitasi dan

pembinaan semula.

Post Hyogo Framework for

Action (HFA) – 2015

Sendai

Framework for

Disaster Risk

Reduction

(SFDRR):

TUJUH

SASARAN

UTAMA

2. Mengurangkan

jumlah orang yang

mendapat kesan

daripada impak

bencana

1.Mengurangkan

kecederaan

terhadap bencana

diperingkat global

3. Mengurangkan

kerugian langsung

ekonomi

4. Mengurangkan

kerosakan

infrastruktur

kritikal

5. Meningkatkan

negara

mempunyai

strategi

pengurangan risiko

bencana (DRR)

6. Mempergiatkan

kerjasama

diperingkat

antarabangsa

7. Meningkatkan

akses kepada

EWS, maklumat

dan penilaian

risiko

SFDRR: EMPAT KEUTAMAAN

TINDAKAN

Memahami risiko

bencana

Memperkukuhkan

urustadbir bagi

pengurangan

risiko bencana

Pelaburan dalam

pengurangan

risiko

1

2

3Meningkatkan

kesiapsiagaan secara

menyeluruh dan

membangun semula

dengan lebih baik

melalui program

tindakbalas,

rehabilitasi, dan

pembinaan semula

4

Memperkukuh

persekitaran

yang menyokong

pertumbuhan

hijau

Mengguna pakai

konsep

penggunaan dan

pengeluaran

mampan

Memulihara

sumber asli

untuk generasi

masa kini dan

masa hadapan

Memperkukuh daya

tahan terhadap

perubahan iklim dan

bencana alam

Bidang

Fokus

A

Bidang

Fokus

D

Bidang

Fokus

B

Bidang

Fokus

C

Bab 6

Menuju ke arah pertumbuhan hijau

bagi meningkatkan kemampanan dan

daya tahan

Strategik 11

Memperkukuh persekitaran yang

menyokong pertumbuhan hijau

3. ADAPTASI PERUBAHAN

CUACA DAN PENGURANGAN

RISIKO BENCANA DALAM

SISTEM PERANCANGAN

BANDAR DI MALAYSIA

ADAPTASI, KERAPUHAN DAN DAYA TAHAN BENCANA

Proses penyelarasan sistem semulajadi dan manusia

bagi bertindakbalas terhadap bencana yang bertujuan

untuk menyederhanakan tahap kerosakan

Satu karakter individu atau kumpulan

penduduk yang pada dasarnya petempatan

mereka terdedah kepada sebarang bentuk

bencana yang memberi kesan kepada aspek

sosial, ekonomi dan alam semulajadi

Keupayaan sesuatu sistem, komuniti atau

masyarakat untuk bertahan atau kembali pulih

kepada keadaan yang lebih baik dari segi

fungsi dan strukturnya daripada impak bencana

Adaptasi

Kerapuhan(Vulnerability

BerdayaTahan

KERAPUHAN

Adaptasi Perubahan Cuaca dan Pengurangan Risiko Bencana di

Malaysia

1997 – Arahan 20 MKN “Polisi dan Mekanisma Pengurusan dan BantuanBencana Kebangsaan“ panduan pengurusan berdasarkan tahap dankompleksiti bencana.

2005 – Hyogo Framework for Action, UNISDR 2005 Majlis KeselamatanNegara sebagai Pusat Rujukan Kebangsaan

2008 – Third Asian Ministerial Conference on DRR in Kuala Lumpur, 2-4 Dec 2008, MKN/UNISDR keperluan mengadaptasi perubahan iklim dunia.

2009 – Polisi Kebangsaan ke atas Perubahan Cuaca diluluskan oleh Jemaah Menteri

2010 – Mesyuarat Majlis Teknologi Hijau dan Perubahan Iklim dipengerusikanoleh Perdana Menteri.

2011 – Hari Kesedaran Bencana 2011, 18-19 Feb 2011 Melaka Declaration on Disaster Risk Reduction in Malaysia 2011

2012-14 – Malaysia Platform and Action Plan on DRR (MyDRR) consultation

2015 – Sendai Framework for DRR Agensi Pengurusan Bencana Negara (NaDMA) – sebagai Pusat Rujukan Kebangsaan

CCA & DRR IN THE MELAKA DECLARATION

Memperakui risiko bencana yang dialami oleh negara disebabkan perubahan cuaca dan ketidaktentuan iklim

Menggalakkan penggunaan sains dan teknologi dalam sistem amaran awal, penilaian risiko bencana dan pendekatan permodelan.

Memperkukuhkan kapasiti di peringkat tempatan berkenaan risiko bencana ke dalam perancangan pembangunan.

TRAGEDI

BENCANA

Evakuasi

Amaran

Maklumat

Arahan

Pemantauan (monitor)

Jangkaan (forecast)

Amaran Awal (early

warning)

Kenalpasti senario

(scenario identification)

SELEPAS

TRAGEDISEBELUM

TRAGEDI

RANCANGAN TEMPATAN

Polisi, Strategi dan Praktis

Pengurusan, pentadbiran, penguatkuasaan, Kewangan Perancangan Gunatanah

Piawaian Perancangan dan

Spesifikasi Pembangunan

Model Senario Pembangunan

Pengurusan Risiko

diintegrasikan dengan Pemulihan

Mengalakkan Kesamarataan dan

Mampan

Pembinaan Keupayaan dan

Latihan

Perkara yang menjadi teladan

dan amalan terbaik

Shock dan Stress, Rehabilitasi

Penilaiam Risiko (Risk

Assessment)

• Mengenalpasti unit-unit

halangan (threats)

• Mengenalpasti tahap

pendedahan (exposure)

• Analisis Kapasiti, Kerapuhan

dan Adaptatsi (VCA)

Peta-peta Risiko

Laporan Kerapuhan dan

Adaptasi

Perancangan Sumberjaya dan

Allocation

Penilaian Stok, Kewangan

Pembinaan Semula

Memperkukuhkan Daya

Tahan (Resilience)

Memelihara Sistem Utiliti

Sistem Pengangkutan,

Sekolah, Hospital dan Lain-

lain Perkhidmatan

Kewangan

Mencari dan Menyelamat

Penilaian Kerosakan

Mobilisasi Menyelamat

Membaiki Kerosakan

Asas

Mekanisma Pengurusan

Program Kecemasan

Polisis dan Dasar

‘Win-win’ atau ‘No

Regret’

Kesepaduan Proses

atau berasingan

Sukar atau Mudah

Insuran

Peningkatan Daya Kental

(Resilience Enhancement)

Pengurangan Risiko Bencana

(Risk Reduction)

KERANGKA PENGURUSAN BENCANA DAN PERANCANGAN BERDAYA TAHAN

BENCANA MENGIKUT PENDEKATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA

Monitoring and Review

Defined area (Coastal, river basin, cities, towns, etc.)

Climatevariability and change

Identification of susceptible, exposed and vulnerable zones

Federal Agencies

State Agencies

Local Authorities

Stakeholders

Monitoring and Review

Location Specific Disaster Resilience Plans

PENDEKATAN PENGURUSAN BENCANA DI PERINGKAT

TEMPATAN DALAM RANCANGAN PEMBANGUNAN

(RFN,RSN DAN RT)

18

TABURAN

KAWASAN

BERISIKO

BENCANA DI

SEMENANJUNG

MALAYSIA

RISIKO BENCANA SEMULAJADI

Risiko bencana semulajadi Negara diperolehi daripada

gabungan risiko bencana semulajadi iaitu risiko

tsunami, tanah runtuh dan banjir di kawasan tersebut.

Risiko bencana semulajadi adalah seperti berikut:

Risiko bencana banjir dan tsunami

Risiko bencana banjir/tsunami/tanah runtuh

Risiko berlaku bencana adalah rendah

19

TABURAN KAWASAN

BERISIKO BENCANA

DI NEGERI SABAH

Pelan Pengurusan

Risiko Bencana (peta

risiko bencana, peta

kerapuhan,

kerentanan, peta

kawasan sensitif

alam sekitar):

sebagai alat untuk

menjelaskan isu-isu

persekitaran bagi

mencapai tahap

persekitaran yang

diinginkan.

PERANAN PELAN-PELAN PEMBANGUNAN SEBAGAI

MEDIUM ADAPTASI, PEMETAAN KERAPUHAN DAN

DAYA TAHAN BENCANA

Pelan Perancangan

Gunatanah (peta zoning,

peta blok perancangan, peta

cadangan gunatanah, peta

induk): sebagai alat untuk

menjelaskan susunatur

gunatanah dirancang di

kawasan yang sesuai dan

penggunaan tanah yang

optimum.Kedua-kedua jenis

pelan ini perlu

ditunjukkan dalam

Rancangan

Pembangunan (RFN,

RSN, RTD, RKK)

Bencana

Semulajadi

Fenomena Utama/

Kesan

Fenomena sampingan/

Kesan

Banjir Kawasan yang dibanjiri Pencemaran air, tanah runtuh,

hakisan

Tsunami Ombak besar dan

kawasan yang dibanjiri

Pencemaran air, tanah runtuh,

hakisan

Gempa Bumi Gegaran tanah, fault,

rupture

Soil liquefaction, kebakaran,

banjir, tanah runtuh, tsunami,

pencemaran air

Cyclone/

Taufan

Angin kencang, hujan

lebat

Banjir dan sea surge, tanah

runtuh, pencemaran air

Tanah Runtuh Kegagalan permukaan

bumi

Banjir disebabkan pemendapan

sungai, pencemaran air, aliran

debris

PERTIMBANGAN TERHADAP KESAN UTAMA DAN KESAN

SAMPINGAN BENCANA SEMULAJADI SEMASA PENYEDIAAN PETA-

PETA

PERTIMBANGAN PENYEDIAAN PELAN PENGURUSAN BENCANA

SEBAGAI ALAT MENGADAPTASI, KERENTANAN DAN DAYA

TAHAN1. Sebagai panduan

pembangunan di

kawasan bandar yang

bertujuan untuk

meminimakan kesan

utama dan sampingan

bencana melalui alat-

alat perancangan

sediada seperti LCP,

perundangan,

ordinan, by-law,

zoning, kod dan

spesifikasi bangunan

dan sebagainya.

2. Pelan Pengurusan Bencana bukan bertujuan untuk menghalang berlakunya bencana

tetapi untuk mengurangkan kesan bencana terhadap kawasan pertempatan, harta

benda dan nyawa penduduk melalui penyelarasan terhadap bentuk bencana yang

terdapat di kawasan tersebut.

PELAN PERANCANGAN GUNATANAH SEBAGAI PELAN UTAMA

UNTUK MENGADAPTSI, MENGUKUR KERENTANAN DAN TAHAP

DAYA TAHAN BENCANA

Digunakan sebagai

kawalan

perancangan bagi

kawasan-kawasan

yang terhad untuk

pembangunan

disebabkan

terletak dalam

kawasan-kawasan

yang berisiko

bencana

Kegunaan Pelan Pengurusan Bencana dan Pelan Perancangan Gunatanah bukan untuk

menghalang bencana tetapi sebagai usaha untuk menyelaras bentuk bahaya bencana

dengan kesesuaian gunatanah.

Potensi bentuk dan kesan bencana dapat dikenalpasti

melalui pemakaian data-data dan maklumat bencana

seperti peta hidrologi, peta gempa, kadar taburan hujan,

data paras air banjir, pola petempatan dan sebagainya.

Elemen-elemen yang berada dalam keadaan berisiko dapat

dikenalpasti melalui gabungan data-data sejarah bencana

seperti magnitude, frequency, significance dan

acceptability bencana

Elemen-elemen yang rentan bencana (susceptibility) dan

sejauh mana kawasan yang rentan bencana dapat diterokai

dan dikawal pembangunannya

Kaedah mitigasi bencana yang sesuai dapat dikenalpasti

secara berkesan

Kenapa Perlu Untuk Mengadaptasi Perubahan Iklim

Dalam Pelan Perancangan Gunatanah

Jenis

Bahaya

Bencana

Elemen-

elemen

Kerapuhan

Utama

Peranan Pelan

Pengurusan Bencana

(ke atas tanah)

Peranan Pelan

Perancangan Gunatanah

(kebanyakannya di atas

tanah)

Banjir Semua elemen

yang berada

dalam kawasan

lembangan banjir

atau tsunami.

Tanaman,

ternakan, mesin,

peralatan, binaan

lemah

Membangunkan peta risiko

banjir

Memandu pembangunan ke

arah komuniti yang kalis banjir

Menghalang kawasan yang

mudah banjir digunakan untuk

aktiviti kekal

Menguatkuasakan Pengurusan

Kawasan Lembangan Banjir

Gempa Bumi Binaan bangunan

dan infrastruktur

yang lemah

Membangunkan peta risiko

bahaya

Menguatkuasa kod bangunan

Menstruktr semula

binaan/infrastruktur lemah

Menghadkan kegunaan tanah

kepada binaan struktr bangunan

yang tahan bencana gempa

sahaja

Taufan Struktur bangunan

yang ringan dan

bumbung

Menstruktur semula bangunan

yang lemah dan bumbung

NA

CONTOH PERANAN PELAN PENGURUSAN BENCANA DAN PELAN

PERANCANGAN GUNATANAH SEBAGAI STRATEGI

MENGADAPTASI BENCANA BERPUNCA DARI PERUBAHAN IKLIM

Sumber: Kajian Geo-Bencana Dalam Perancangan Guna Tanah, 2009, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Sem. Msia.

Pihak

Bertanggungjawab:

Kerajaan

Persekutuan

Kerajaan Negeri

Pihak Berkuasa

Tempatan

Jabatan Teknikal

Pemaju

Hiraki

perancangan

semasa

Cadangan memasukkan aspek

berkaitan kajian geo-bencana

CADANGAN PROSES PERANCANGAN GEO-BENCANA

(PERINGKAT NEGARA KE PERINGKAT TEMPATAN)

Kajian Geo-bencana Mengikut Hiraki Rancangan Pemajuan

• Rancangan Tempatan

• Rancangan Kawasan Khas

(Pelan Strategik Risiko

Geo-Bencana)

Laporan Cadangan Pemajuan

(Penilaian Risiko Geo-Bencana)

Rancangan Struktur Negeri

(Pelan Umum Risiko

Geo-Bencana)

Peringkat 2:

Peringkat 3:

Peringkat 4:

Rancangan Fizikal Negara

(Senarai Peristiwa Geo-

Bencana)

1. Menyenaraikan peristiwa & lokasi geo-bencana yang pernah berlaku.

2. Menentukan kawasan kajian lembangan sungai utama (khusus untuk kajian

banjir) di bawah dasar NPP34: ‘Land utilised for main drains, streams, and

rivers shall be designated as drainage or river reserves.’

Peringkat 1:

1.Mencatatkan peristiwa geo-bencana yang pernah berlaku di Semenanjung

Malaysia.

2.Menyentuh berkenaan geo-bencana yang pernah berlaku dalam negeri.

3.Menentukan kawasan berisiko geo-bencana secara umum berdasarkan

maklumat daripada agensi dan jabatan teknikal yang berkaitan

4.Menentukan kawasan khas berisiko geo-bencana, di mana kajian terperinci

RKK perlu dilaksanakan.

1. Menentukan kawasan berisiko geo-bencana mengikut tahap-tahap risiko

tertentu.

2. Menentukan jenis pembangunan yang bersesuaian dengan kawasan risiko

geo-bencana.

3. Mengenal pasti kawasan berisiko geo-bencana yang tidak sesuai untuk

dibangunkan.

1. Keperluan penyediaan Laporan Cadangan Pemajuan (LCP) di mana

pemohon dikehendaki merujuk kepada rancangan pemajuan di kawasan

tersebut sama ada RSN, RT atau RKK (jika ada) apabila permohonan

kebenaran merancang dijalankan.

2. Laporan penilaian risiko geo-bencana perlu disediakan sebelum

permohonan kebenaran merancang dikemukakan jika kawasan permohonan

berada di dalam kawasan berisiko geo-bencana.

Sumber: Kajian Geo-Bencana Dalam Perancangan Guna Tanah, 2009, Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Sem. Msia.

STRATEGI KAJIAN GEO-BENCANA DALAM

PERANCANGAN GUNA TANAH

Strategi

1

Pembangunan di kawasan bencana berisiko tinggi tidak

dibenarkan sama sekali kecuali aktiviti penyelidikan dan

pelancongan (low impact nature tourism).

Strategi

2

Pembangunan di kawasan bencana berisiko sederhana

perlu permohonan kebenaran merancang yang

disertakan dengan kajian penilaian risiko bencana.

Strategi

3

Langkah-langkah pemeliharaan, perlindungan,

pemuliharaan dan pembangunan di kawasan berisiko

bencana hendaklah diperincikan mengikut kesesuaian

jenis rancangan pemajuan iaitu di peringkat Rancangan

Struktur Negeri (RSN), Rancangan Tempatan (RT) dan

Rancangan Kawasan Khas (RKK).

Advocacy planning; meminta semua

pihak yang berkepentingan dikehendaki

memenuhi syarat-syarat kawalan dalam

pelan pengurusan risiko bencana dan

pelan cadangan gunatanah

Kesesuaian pembangunan dirancang

berdasarkan kepada penemuan dalam

peta risiko bencana dan peta zoning

Penempatan semula penduduk atau

gentrifikasi hanya dilakukan terhadap

petempatan yang terletak dalam

kawasan risiko bencana yang bertahap

tinggi sahaja.

Memperkenalkan Model baru

pembangunan bandar; ‘berdaya tahan

bencana’.

Panduan dan Kawalan Strategi Pembangunan bagi tujuan

Adaptasi Perubahan Iklim

4. MERANCANG SEBUAH

BANDAR YANG BERDAYA

TAHAN BENCANA

Tafsiran Bandar Berdaya Tahan

“ Keupayaan untuk kembali pulih atau mudah

dibuat penyelarasan semula kesan dari kerosakan

yang disebabkan tragedi bencana” (Davis, 2006)

“Sesuatu sistem, komuniti atau

masyarakat yang berupaya untuk melakukan

perubahan atau kembali pulih kepada keadaan

yang lebih baik (bounce forward) dari segi fungsi

dan strukturnya” (UNISDR, 2002)

“Sesuatu Kapasiti yang boleh disesuaikan kepada

tekanan bencana dan seterusnya berupaya

pulih dengan segera daripada kesan bencana

(Saavedra & Budd, 2010)

1.

2.

3.

Mengapa Kita Memerlukan Sebuah Bandar

yang Berdaya Tahan Bencana

Pengurusan,pentadbiran dan pembangunan bandar perlu

mempunyai beberapa pilihan dalam membuat keputusan.

Bandar yang dibina kurang mengambilkira keupayaan /kapasiti

alam semulajadi dalam pembangunannya.

Sifat semulajadi penduduk yang resilien atau berdaya tahan/kental

Risiko bencana dipengaruhi oleh tahap keterdedahan dan

kerentanan bandar yang berpunca daripada peningkatan sosio-

ekonomi, kerosakan alam sekitar dan perubahan iklim.

Bandar berdaya tahan hendaklah bersifat kebolehlenturan dan

mudah adaptasi dengan bentuk bahaya yang disedari atau tidak

disedari.

Ciri-ciri Bandar Berdaya Tahan Bencana

• Mengambilkira peristiwa- bencana

yang lalu sebagai panduan

merangka strategi.

• Sebuah bandar yang mampu bertahan dan berfungsi semula

seperti keadaan asal tanpa mengalami kerosakan yang kekal

yang boleh melumpuhkan fungsi dan sistem bandar tersebut

walaupun setelah menghadapi impak besar dari bencana.

• Kegagalan sebahagian komponen

tertentu tidak menjejaskan

komponen bandar yang lain.

• kemungkinan akan terganggu

fungsinya disebabkan kerosakan

tetapi tidak akan melumpuhkan

keseluruhan aktiviti bandar

Komponen Bandar Berdaya TahanBencana

Bandar Risilien

mengandungi lima

komponen yang saling

berhubung-kait iaitu

(Bruneau et al (2003) :

Konsep ‘Low Impact Development’

Komponen Infrastruktur dan utiliti

yang tahan lasak

Komponen Teknikal –

keupayaan sistem

fizikal dan

infrastruktur

berfungsi pada tahap

yang masih diterima

walaupun dibawah

pengaruh tekanan

bencana.

Komponen Ekonomi –mengawal kerugian

langsung dan tidak langsung dari aspek ekonomi

disebabkan kejadian bencana.

Sambung……

• Komponen Alam Sekitar – keupayaan sumber

semulajadi untuk menerima kesan bencana dari aspek

intensiti, frekuensi, perkhidmatan ekosistem dan

perancangan gunatanah.

Komponen Organisasi dan Institusi - mengurus

fasiliti kritikal dan bertanggungjawab serta berkuasa

melaksanakan fungsi berkaitan mengurangkan risiko

bencana bagi mencapai tahap bandar berdaya tahan..

Komponen Sosialmengawal kesan

negatif sosial ekoran

dari kegagalan

perkhidmatan kritikal

yang disediakan untuk

masyarakat disebabkan

oleh impak bencana.

36

Bandar berdaya tahan bencana

hendaklah bersifat:

1. Lasak/Teguh (Robustness) –

Merujuk kepada komponen bandar

(struktural) seperti sekolah, hospital,

telekomunikasi, jalanraya dan

sebagainya yang berupaya berfungsi

seperti sediakala walaupun sedang

ditimpa bencana.

2. Kepelbagaian Fungsi (Diversity) – Aktiviti

gunatanah yang pelbagai fungsi dan

menyokong antara satu sama lain seperti

perniagaan formal dan informal, pembangunan

tidak bercampur dan bercampur, landed dan

vertical development, mod pengangkutan yang

pelbagai melalui jalanraya, keretapi dan sungai.

Komponen yang tidak lasak

1. Struktur Rumah dan Bangunan dari bahan yang mudah runtuh.

2. Tembok penahan banjir pecah.

3.Redundancy (Pertindihan Fungsi) – Mempunyai lebih dari

satu pilihan, penyelesaian dan penggantian sesuatu aktiviti

bandar di mana sekiranya sesuatu aktiviti itu terjejas oleh

impak bencana maka satu lagi aktiviti boleh mengambil alih

tugas aktiviti tersebut sehingga tindakan pemulihan dilakukan.

Sebagai contoh perniagaan formal dan informal, hospital dan

klinik, penyediaan pusat mangsa bencana lebih dari satu

gunatanah, dan sebagainya.

Komponen yang tidak Redundance

1. Tindakan menyelamatkan diri secara bersendirian.

2. Tiada penggantian Pusat Kawalan Bencana sedia ada yang musnah seperti

berlaku dalam serangan WTC.

Sambung……Karakter Bandar Berdaya Tahan Bencana

38

Karakter Bandar Berdaya Tahan Bencana

4. Adaptability (Kebolehsesuaian)

kapasiti untuk belajar dari pengalaman

bencana yang lepas dan mampu membuat

tindakan pembetulan kesan dari bencana

tersebut seperti memperketatkan lagi

peraturan pembinaan bangunan, kelulusan

perancangan mengambilkira situasi

bencana seperti kawasan plinth, plot ratio

dan sebagainya.

5. Resourcefulness (Keberkesanan Memberikan

Perkhidmatan) – Kapasiti Pihak Berkuasa Tempatan

dalam mengenalpasti masalah, menentukan keutamaan

tindakan dan menggerakkan sumber untuk menangani

impak bencana yang telah mengganggu fungsi atau

sistem bandar tersebut seperti persediaan menghadapi

bencana, perancangan, search and rescue, menggerakkan

peralatan dan jentera menyelamat mengikut keperluan.

Perancangan perumahan dikawasan bekas

tanah gelinciran

Sambung……

Contoh Bandar Berdaya Tahan Bencana, Bandar

Minamishinriku Shi, Japan

Sebelum bencana gempa dan tsunami Selepas bencana

Contoh

penerapan ciri-

ciri bandar

berdaya tahan

bencana

Sumber: JICA, 2016

Evacuation Road

ICT & other measure for community capasity

Evacuation Centre

Raised Living Zone

Restricted Landuse

Tide floodgate

Tide land conservatory

Evacuation Shelter

Seawall high bank

Tide forest

Raised road

Example of City Planning for

Redundancy in Resilience

5. STRATEGI PBT UNTUK

MERANCANG BANDAR

BERDAYA TAHAN BENCANA

41

Membentuk Tahap Berdaya Kental Penduduk dan Kawasan

Petempatan Terhadap Risiko Bencana.

Dimensi Fizikal, Sosial, Ekonomi dan Institusi Bagi

Menentukan Tahap Berdaya Kental Penduduk dan Kawasan Keselamatan

Memudahkan pihak berkuasa yang bertanggungjawab dengan pengurusan bencana untuk

merangka polisi dan strategi daya tahan bencana iklim oleh penduduk dan kawasan petempatan

melalui pembaikan dan pengukuhan polisi dan strategi-strategi tersebut.

42

Strategi 1: Menyediakan maklumat dan data kawasan-kawasan yang rapuh (vulnerable) kepada risiko bencana

Peta Risiko Bahaya Peta Kesesuaian Pembinaan

PBT perlu membangunkan sistem data dan maklumat mengenai kawasan-kawasan yang rapuh

dan berisiko bencana. Data-data ini digunakan sebagai sokongan dalam membuat keputusan

perancangan dan pembangunan

Tringkap

Ringlet

Kg. Raja

Kuala Terla

Lembah bertam

Peta Zon Risiko Banjir Berdasarkan Maklumat Agensi Teknikal dan Persepsi Penduduk43

Memahami risiko dan impak.

Berkongsi maklumat risiko dan impak.

Menentukan strategi pengurusan bencana.

Tindakan mengikut pelan BCP.

Pemantauan berkala dan penambahbaikan.

Mengurus dan Mengurangkan Risiko

Bencana

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

Tringkap

Jalan Brinchang / Kg. Raja

Tring kap

TringkapTrin

gkap

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

Habu

RingletLembah Bertam

Jalan Ringlet / Tanah

Rata

Jln. Ulu

Merah

S. Berta m

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

Habu

Ringlet

Kea Farm

Tringkap

Brinchang

Tanah Rata

Kuala Terla

Kampung Raja

Lembah Bertam

Jln.Batu 49

Jalan Lembah Bertam - Pos Bertau

Jalan Blue Valley / Simpang Pulai

Jln

.

Kuala Boh

S.Telom S.

Wi

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

Kampung Raja

Jalan Blue Valley / Simpang Pulai

Ja

lan

Blue Valley / Lojing

S.T

elo

m

A

B

C

A

B

C

Bahaya Banjir

Kelas

Rendah

Sederhana

Tinggi

Strategi 2: Pengukuhan komponen fizikal bagiKemudahan Infrastruktur dan Utiliti Kritikal Yang Berdaya Tahan

Meningkatkan pelaburan

dan keupayaan dalam

mengurus fasiliti

kritikal dan

bertanggungjawab

melaksanakan fungsi

berkaitan pengurangan

risiko bencana untuk

mencapai sebuah bandar

berdaya kental bencana

Sifat Daya Tahan Bencana

Infrastruktur dan Utiliti

• Redundancy

• Diversity

• Robustness

• Resourcefulness

Strategi 3: Pengukuhan Sosial melalui KeselamatanFasiliti Sekolah dan Hospital

PBT hendaklah merangka

mekanisma pengukurankomponen berdaya tahan yang

direkabentuk khusus untuk mengawal

kesan negatif sosial ekoran dari

kegagalan perkhidmatan kritikal

seperti infrastruktur, utiliti, dan

kemudahan awam ketika tragedi

bencana.Sekolah Bebas Bencana

Pusat Bantuan BencanaHospital Bebas Bencana

46

Strategi 4: Pengukuhan sosial melalui PengurusanPemulihan Bencana (Rehabilitation)

46

Pemulihan kawasan terjejas melibatkan

pembinaan semula harta yang

musnah,pembaikan kemudahan asas,

mengembalikan sistem pekerjaan dan

pemulihan mata pencarian.

Merancang semula lokasi yang lebih selamat bagi

kawasan-kawasan terjejas bencana; melaksanakan

rekabentuk pembinaan yang mesra bencana atau

mengawal density pembangunan di kawasan-

kawasan yang rapuh bencana (vulnerable areas)

47

Strategi 5: Pengukuhan komponen ekonomimelalui Perancangan Kewangan dan Belanjawan

47

Pemberian Insentif khas pengurangan risiko bencana oleh Kerajaan

Persekutuan kepada PBT bagi mengawal kerugian langsung dan tidak

langsung disebabkan impak bencana

Perancangan Kewangan dan Belanjawan yang Berdaya Tahan : Membangunkan mekanisma

Pemindahan Risiko Bencana berasaskan pengurusan bencana dan tindakan mengurangkan risiko bencana dengan tujuan membangunkan keupayaan masyarakat selepas terjejas dengan bencana alam

Mikropembayaran

Subsidi

InsuranMikro

PengecualianCukai Pintudan Cukai

Tanah

Penguranganfi pemajuan

bagi kawasanberisikobencana

Tabungrizab

bencana

Strategi 6: Pengukuhan Institusi melaluiUrustadbir Yang Berkesan (Good Governance)

PBT perlu berkerjasama

dengan PTD yang bertindak

sebagai agensi penyelaras

dari segi pengurusan dan

aspek teknikal ketika

berhadapan dengan situasi

bencana. Kepimpinan,

garispanduan, SOP dan

penyelarasan pengurusan

bencana perlu diperkemaskan

Perhatian serius perlu diberikan kearah mewujudkan mekanisma dasar maklumat awam

dan pendekatan penyampaian yang telus serta berkesan

SOP, Aset dan

Peralatan yang

diselaraskan

SistemMaklumatBencana

SumberManusia

yang Berkesan

SistemOrganisasi

yang Lengkap

Ciri-ciri Urustadbir

Yang Berdaya Tahan

A

49

Strategi 7: Pengukuhan Institusi melalui SistemPerundangan, Kawalan Pembangunan dan Perancangan

49

PBT perlu mengarusperdanakan atau mengintegrasikan penilaian

risiko dan komponen berdaya tahan bencana untuk dilaksanakan dalam

sistem perancangan gunatanah, kawalan pembangunan dan risk-compliant

building regulations.

- Akta 172,

- Akta Pemeliharaan Tanah,

- Akta 171, KTN, Akta Jalan, Parit dan Bangunan

- Akta Alam Sekeliling

- RSN/RT/RKK

- PTK

- LCP/ESCP

- CSM

- JPS

Garis

Panduan

Perancangan

50

Strategi 8: Pengukuhan Institusi melaluiPengetahuan dan Latihan

50

PBT perlu merangka program capacity

building, latihan dan meningkatkan

pengetahuan berhubung pelan-pelan

pembangunan dan pelan pengurusan risiko

bencana kepada pemaju, masyarakat

tempatan, pekerja dan NGO.

Pengetahuan Masyarakat Tempatan

(Indigenous Knowledge) dalam

menghadapi risiko bencana

Penyertaan Awam Dalam

Perancangan Gunatanah

Inisiatif Hijau di sekolah

Kesiapsiagaan masyarakat tempatan terhadap risiko bencana

adalah penting bagi mengelakkan kadar kehilangan nyawa dan harta benda

yang tinggi

51

Strategi 9: Pengukuhan Institusi melaluiPengurusan Kecemasan dan Sistem Amaran Awal

51

SistemAmaranBanjir

Sistem Amaran Tsunami

PBT perlu bertindak secara

berintegrasi antara agensi bagi

menjamin respon bencana

dilakukan secara berkesan.

Kepimpinan, garispanduan dan

penyelarasan asset menyelamat,

menyampaikan bekalan makanan

dan ubat-ubatan, dan pengurusan

kawasan perpindahan antara agensi

sentiasa dikemaskini.

Selain menggunakan sistem amaran awal berasaskan instrument, pendekatan yang berpaksikan

masyarakat perlu diberi perhatian. Kesiapsiagaan dikalangan komuniti yang berhadapan

dengan risiko bencana dan keupayaan memberikan tindakan terhadap amaran awal bencana

penting bagi memastikan misi perpindahan berjalan lancar

Sistem Telekomunikasi

Strategi 10: Pengukuhan komponen semulajadi melaluiPemeliharaan Ekosistem dan Penampan Semulajadi

Pemeliharaan tumbuh-tumbuhandi kawasan perbukitan dan

lereng bukit

Pemeliharaan Eko-system HutanPaya Bakau

Garis Panduan KSAS, GarisPanduan Kejiranan Hijau sebagai

panduan pembangunan

Pemetaan Kawasan KSAS

Sumberjaya semula jadi yang berfungsi sebagai sistem penampan

semulajadi bencana seperti banjir, tanah runtuh, hakisan ombak, angin

ribut, kemarau perlu dipelihara dan dilindungi

Mengarusperdanakan Pengurusan Risiko Bencana

dalam Sistem Kelulusan Perancangan dan

Pembangunan bagi memudahkan pembangunan

gunatanah dalam kawasan PBT dijalankan secara

berkesan melalui penggubalan Akta 172

Mengenalpasti tahap daya tahan bencana bandar-

bandar di Malaysia sebagai strategi pembangunan

Bandar yang mengambilkira impak bencana berpunca

dari perubahan iklim

www.townplan.gov.my

URUS SETIA:

Unit Alam Sekitar dan Pengurusan Risiko

Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

No.50-13-1, Wisma UOA Damansara,

Jalan Dungun, 50490 Damansara Heights,

Kuala Lumpur

: 03-2081 6104

[F] : 03-2094 1170

: dzulkhaimi@townplan.gov.my

SEKIAN, TERIMA KASIH.