Upload
omar
View
164
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
BASINÇ ÜLSERLERİ. Hem. Sare DEĞİRMENCİ Eğitim Hemşiresi. http://hastaneciyiz.blogspot.com. Sağlık. Slayt. Arşivi:. TANIM. Yatak yarası (bedsore), Dekibüt ülserleri (decubitus ulcers), Basınç yarası (pressure sore), Basınç ülserleri (pressure ulcers). TANIM. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
BASINÇ ÜLSERLERİ
Hem. Sare DEĞİRMENCİEğitim Hemşiresi
SağlıkSağlık SlaytSlayt Arşivi:Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com
TANIM Yatak yarası (bedsore), Dekibüt ülserleri (decubitus
ulcers), Basınç yarası (pressure sore), Basınç ülserleri (pressure
ulcers)
TANIM Basınç ülserleri, uzun süreli
basıncın etkisinde kalmaya bağlı olarak, vücudun herhangi bir bölgesinde iskemi ve nekroz sonucu oluşan yaralardır.
TANIM Basınç ülserleri; uzun bir süre
kemik çıkıntıları ile dışsal basıncın arasında, baskı altında kalan lokalize doku nekrozudur.
TANIM
Basınç ülserleri çeşitli şekillerde tanımlanmış olup, tüm tanımlar temelde kan dolaşımının bozulması ifadesini içermektedir.
ÖNEMİ Basınç ülserleri hareket kısıtlılığı ve
kronik hastalığı olan,yaşlı bireylerde sağlığı tehdit eden önemli bir faktördür.
Hastanede kazanılan basınç ülserleri hastanın hastanede kalış süresini uzatır, sağlığına yeniden kavuşmasını geciktirir ve komplikasyon gelişme riskini arttırır.
Sepsis gelişmesi, depritman yada cerrahi müdahale gerektirmesi gibi nedenlerden dolayı basınç ülserleri sıklıkla kişinin hastaneye yatırılmasını zorunlu kılar.
ÖNEMİ Ayrıca pansumanlar, hemşirelik bakımı,
fiziksel terapi, beslenme desteği ve hekimlik hizmetleri dikkate alındığında basınç ülserlerinin maliyeti oldukça yüksektir.
Basınç yaraları mortalite ile önemli ölçüde ilişkilidir, yaklaşık olarak her yıl 60,000 kişinin basınç ülserleri ile ilişkili komplikasyonlardan öldüğü tahmin edilmektedir.
ÖNEMİ
Yatağa bağımlı hastalarda: %30 Felçli hastalarda: %60 Yoğun Bakım Ünitesinde: %33
ETYOLOJİ
Basınç ülserlerine yol açan temel faktör:
BASINÇTIR
ETYOLOJİBasıncın ülser oluşturmasını etkileyen faktörler:Basıncın yoğunluğuBasıncın süresiDokunun toleransı veDiğer faktörler (Bireysel yada çevresel)
ETYOLOJİBASINCIN YOĞUNLUĞU-ŞİDDETİ
Kapiller basınç: Sıvıyı damar dışına iten basınçtır.Arteriyel uçta: 28-32 mm Hg (30-40 mm Hg)Venöz Uçta: 9-12 mm Hg (10-14 mm Hg)Midkapiller alanda: 25 mm Hg (20-25 mm Hg)
ETYOLOJİBASINCIN YOĞUNLUĞU-ŞİDDETİ
Dışarıdan uygulanan basınç kapiller basıncı aştığı zaman damarlar kollabe
olur ve doku anoksisi gelişir.
ETYOLOJİSağlıklı yetişkin erkeler üzerinde yapılan bir çalışmada; sırt üstü yatış, oturma, yüzükoyun ve yan yatış pozisyonunda basınç: 10-100 mmHg. En yüksek basınç 300 mmHg (iskiya tüberositler üzerinde oturma pozisyonunda.)
ETYOLOJİNeden basınç yarası gelişmiyor?
Sağlıklı ve duyusal algılama problemi olmayan kişiler kapiller kapandığı zaman ortaya çıkan doku hipoksisinin yol açtığı rahatsızlığı hisseder ve pozisyon değiştirir (Basıncı başka noktalara kaydırır).
ETYOLOJİBASINCIN SÜRESİ
Süre basıncın zarar verici etkisini belirleyen önemli bir faktördür.
Süre ile basıncın yoğunluğu arasında ters bir ilişki vardır.
Düşük basınç uzun sürede, yüksek basınç kısa sürede doku hasarı oluşturur.
ETYOLOJİBASINCIN SÜRESİÖRNEK ÇALIŞMA
Tavşan kasına 2 saat süreyle 100 mm Hg basınç uygulanıyor: Kaslarda sadece mikroskopik değişiklik
Tavşan kasına 6 saat süreyle 100 mm Hg basınç uygulanıyor: Kaslarda tam bir dejenerasyon
ETYOLOJİDOKU TOLERANSI
Doku toleransı; Derinin kendisi üzerine uygulanan basıncı dağıtmasını etkileyen cilt ve destek dokuların bütünlüğünü, durumunu ifade eder.
ETYOLOJİ
YIRTILMA (SHEAR) Yerçekimi ile friksüyon arasındaki
etkileşim sonucu ortaya çıkar.
ETYOLOJİSHEAR (YIRTILMA)
Örneğin; yatağın baş ucu yukarı kaldırıldığı zaman yerçekimi vücudu yatağın ayak ucuna doğru çeker,
Yatak yüzeyi ise bu çekime karşı bir direnç oluşturarak vücudu yatakta sabit tutmaya çalışır.
ETYOLOJİSHEAR (YIRTILMA)
Deri vücudu sabit tutmaya çalışır, iskelet ise aşağıya doğru çekmeye eğilimlidir.
Deri serbestçe hareket etmediği için yırtılmanın asıl etkisi kemik çıkıntılarının üzerinde yer alan derin dokularda gözlenir (Fasya gibi)
ETYOLOJİSHEAR (YIRTILMA)
Bu gerilmenin etkisi ile Fasyaya tutunmuş olan kan damarları ve derinlerdeki kas tabakaları da yırtılır.
Basınç ülserlerinin %40’nın basıncın etkisinden ziyade yırtılma nedeniyle geliştiği belirtilmektedir
ETYOLOJİFRİKSÜYON (SÜRTÜNME)
Friksüyon tek başına sadece epidermis ve üst dermis tabakasını etkiler,
Hafif yanıkta olduğu gibi epidermis ve dermisin üst tabakasında sıyrılmaya yol açar,
Yerçekimi ile sinerjik etki yaparak yırtılmaya (shear) yol açar.
ETYOLOJİNEM
Nem epidermisin eksternal güçlere karşı direncini etkilemektedir,
Hafif ve orta derecede nemli bir ortamda friksüyon ve yırtılma artmaktadır,
ETYOLOJİ
BESLENME BOZUKLUĞU Beslenme yetersizliği basınç
ülserlerinin gelişmesinde önemli bir faktördür
Beslenme yara iyileşmesini etkiler
ETYOLOJİPROTEİN
Ciddi proteinemiada onkotik basınç azalır ve ödem gelişir,
Ödemli ve iskemik dokuda oksijen diffüzyonu ve besin transportu bozulur,
İmmün sistemin zayıflamasına bağlı olarak enfeksiyona yatkınlık artar,
ETYOLOJİPROTEİN
(Yara iyileşmesi için vazgeçilmezdir) Kollajen sentezini kolaylaştırır Neovaskülarizasyonu sağlar Lenf oluşumunda rol oynar Fibroplastik proliferasyonu sağlar
ETYOLOJİ
KARBONHİDRATLAR Yara iyileşmesinin tüm evrelerinde
hücre için gerekli enerjiyi sağlar.
ETYOLOJİYAĞLAR
Hücresel enerjiyi sağlar, Hücre zarının bütünlüğü için yağ
asitlerine gereksinim vardır, Prostaglandin sentezi ve immün
cevap için gereklidir.
ETYOLOJİVİTAMİNLER
Vitamin A Epitelizasyonu sağlarVitamin B Protein, CHO ve yağ metabolizmasını etkilerVitamin C Kollajen molekülünün yapı ve fonksiyonunu
etkilerKapiller membranı güçlendirirİmmün sistemi güçlendirir
Vitamin K Pıhtılaşma faktörlerinin sentezi için gereklidirDemir Kollajen sentezi ve doku oksijenasyonu için
gereklidirBakır Eritropoezis için gereklidir
ETYOLOJİİLERİ YAŞ
Yağ dokusunun azalmasına bağlı zayıflık Serum albumin düzeyinde azalma İmmün cevapta azalma Doku elastikiyeti kaybı Epidermis ve dermis arasındaki birleşmenin
zayıflaması Bedende oluşan diğer değişiklikler (Örn oturma
pozisyonunda iskiya tüberositlere olan kan akışı yaşlı ve paraplejik hastalarda daha düşük)
ETYOLOJİ
DÜŞÜK KAN BASINCI Düşük kan basıncı doku toleransını etkiler Sistolik kan basıncı 100 mmHg, Diyastolik kan basıncı 60 mmHg altında
ise basınç ülseri gelişme riski artar
ETYOLOJİPSİKOLOJİK DURUM
Emosyonel stres basınç ülserleri ile ilişkilidir,
Stres durumunda kortizon salınımı artar, Kortizon kollajen sentezini azaltır, Kollajen sentezinin azalması basınç
ülserleri ile ilişkilidir.
ETYOLOJİ
SİGARA İÇME Sigara içen spinal kord hasarlı
hastalarda basınç ülserleri gelişme oranı, sigara içmeyenlerden daha yüksek bulunmuştur.
ETYOLOJİ
VÜCUT ISISININ YÜKSELMESİ Yüksek ısı, dokunun oksijen
gereksinimini arttırır, Eğer dokuda daha önce hipoksi yada
anoksi varsa basınç ülserleri gelişir.
ETYOLOJİÇEŞİTLİ FAKTÖRLER
Kan vizkositesinin artması; Hematokritin yükselmesi Dehidratasyon
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Hastanın öyküsü, fiziksel muayene ve iyileşmeyi geciktiren faktörlerin
belirlenmesi Kontrol edilemeyen sistemik
hastalıklar (Kardiyak, renal, kollajen-vasküler, nöromüsküler ve hematolojik)
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Yara iyileşmesini etkileyen ilaç kullanımı (kortikosteroid, kemoterapi, non-steroid antiinflamatuar)
Akut bir hastalık ya da kronik hastalığın kötüleşmesi (Örneğin serebral emboli)
1. Tüm hastaları risk grubu olarak değerlendirme,
2. Mesleki bilgi ve deneyimlere dayanarak risk grubunu belirleme,
3. Risk değerlendirme aracı kullanma
ÖNLEME
BASINÇ ÜLSERİ RİSK DEĞERLENDİRME SKALASI KULLANILMALI
RİSK DEĞERLENDİRME Akut Bakım:
Hasta ilk kabul edildiğinde değerlendirilir,
Daha sonra her 48 saatte bir Yada hastanın durumu değiştikçe
RİSK DEĞERLENDİRME Uzun süreli Bakım:
Hasta ilk kabul edildiğinde değerlendirilir, Birkaç hafta haftada bir, Daha sonra 15 günde bir ya da ayda bir Hastanın durumu değiştikçe
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Basınç bölgelerinin değerlendirilmesi ve basıncın azaltılması
Hastaya uygun pozisyonun verilmeli: Hasta en az 2 saatte bir çevrilmeli ve
pozisyon verilmeli, Küçük vücut hareketleri 15 dakikada
bir gerçekleştirilmeli
Pozisyonu desteklemek için yastıklar kullanılmalı
Hasta yatağının başı 30 derecenin altında tutulmalı (Shear azaltılır)
Hasta çarşaf yardımı ile çevrilmelidir (Friksüyon azaltılır)
Basıncı azaltan yataklar ve yüzeyler kullanılmalı
Bu yatakların özellikleri ve kullanım ilkeleri iyi bilinmelidir
1. Kullanım ömrü2. Cilt nemini kontrol etme3. Cilt ısısını kontrol etme4. Basıncı dağıtma5. Ürün servisine olan gereksinim6. Güvenli çalışma7. İnfeksiyon8. Yanabilirlik9. Friksüyon10. Dayanıklılık
YATAKLARIN ÖZELLİKLERİ
Basıncı azaltan yatak ve yüzeyleri kullanmanın tek başına yeterli olmayacağı daima hatırlanmalıdır.
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Ağrının değerlendirilmesi ve kontrol edilmesi
İyi bir ağrı yönetimi ile hastanın mobilizasyonu arttırılır,
Basınç ülserleri önlenebilir, Yada yara iyileşmesi kolaylaştırılabilir.
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Yeterli ve dengeli beslenme Protein-kalori malnütrüsyonu ile
basınç ülserleri gelişmesi arasında güçlü bir ilişki vardır,
Basınç ülseri olan bir hastanın kalori gereksinimi hesaplanırken stres-cevap faktörü de dikkate alınmalıdır.
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Enerji gereksinimi: BMH + Stres cevabı+Aktivite
düzeyi Protein gereksinimi:
Sağlıklı hast; 0.8 g/kg/günde Stresli bir hast; 1.5-2.0 g/kg/günde
Yeterli ve dengeli beslenme Laboratuvar Bulg. (Albumin,
hemoglobin vb) Sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması
ve dehidratasyonun önlenmesi Hastanın ve ailenin beslenme
konusunda eğitilmesi
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Nem ve inkontinansın kontrolü Terleme Yara drenajı Banyo sonrası ıslak kalma Fekal yada üriner inkontinans
Nem maserasyona (cildin yumuşaması ve zayıflaması) yol açar
Fekal inkontinans üriner inkontinansa göre daha fazla risk oluşturur.
Neme yol açan nedenler belirlenmeli ve ortadan kaldırılmalı
Üriner inkontinansların %30’u düzeltilebilir;
• Kalıcı kateterizasyon• Bariyer krem ve polimerik cilt
koruyucular • Absorbe edici pedler• Kondom kateter,
Aşırı terleme; ilaçla, mevcut infeksiyonun tedavisi yada çevre koşullarının düzeltilmesi ile kontrol edilebilir
Hasta eğitilir Aşırı yara drenajı uygun pansuman
materyalleri yada yara drenaj setlerinin kullanılması ile kontrol edilebilir.
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Psikolojik gereksinimlerin değerlendirilmesi ve karşılanması
Bağımlı hale gelme Kontrol kaybı Sosyal izolasyon Beden imajında bozulma Benlik saygısında azalma
Ekip yaklaşımı Hasta ve çevresine ilişkin kapsamlı
bir değerlendirme yapma Hastayı bakıma katma
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Yaranın değerlendirilmesi ve tedavisi Ülserin değerlendirilmesi Optimal yara ortamı Nem dengesi Debritman Enfeksiyon kontrolü
I. EVRE Deride geçmeyen kızarıklık
vardır Deri bütünlüğü
bozulmamıştır.
Yara 4 evre olarak sınıflandırılır
Bu evre uyarı olarak algılanmalı Genellikle sponton olarak iyileşir Gerekli önlemler alınmalı (Pozisyon, hijyen, friksüyon ya da sheari
önleme)
II. EVRE Kısmi doku kaybı vardır
(derin olmayan çukur) Epidermis ve/veya üst
dermis tabakası etkilenmiştir
Klinik olarak derinin sıyrılması yada su toplama şeklinde gözlenir
Yara dikkatli değerlendirilmeli Derin dokularda evre III olabilir Nedenler ortadan kaldırılır Yara enfeksiyondan korunur Kendiliğinden yada pansumanla iyileşir
III. EVRE Tam doku kaybı (derin
çukur), Subkütan doku ve/veya
üst fasyaya kadar uzanan doku hasarı yada nekroz
Yara dikkatli değerlendirilmeli Nekrotik doku depride edilmeli Enfeksiyon önlenmeli (pansuman, antibiyotik) Protein ve enerjiden zengin beslenme (NG yada
TPN) Depritmandan sonra uygun şekilde pansuman Yaranın sponton kapanması aylarca süreceği
için cerrahi müdahale gerekebilir
IV. EVRE Tam doku kaybı (derin
çukur), Doku kaybı/ nekroz
fasyanın altına ve kemik dokuya kadar inmiştir
Tedavi III. Evredeki yara gibidir Debritman genellikle radikaldir,
çünkü kemik dokuda etkilenmiştir
Yara bakımı-Temel prensipler
Yarayı değerlendir Etyolojiyi belirle Bakımı planla Eğitim/iletişim Uygula Kayıt tut İhtiyaç duydukça bakımı yeniden planla
Nedenleri belirle Fizyolojik Psikolojik Beslenme Cilt bakımı İnkontinans Pozisyon/destek yüzeyi Diğer
Yara bakımı-Temel prensipler
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİTopikal tedavi-temel prensipler
Ölü dokuları temizle Enfeksiyonu kontrol et Aşırı eksüdayı uzaklaştır Nemli ortam sağla Ölü boşlukları doldur Yara yatağını koru Yara çevresindeki cildi koru
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Pansuman- temel prensipler Pansuman seçiminde temel prensip
enfeksiyon ve travma riskini azaltan, nemli bir yara ortamı sağlayan pansuman materyali
Yaranın ve eksüdanın özelliğine göre pansuman materyali seçimi
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
Pansuman- temel prensipler Transparan filmler (koruyucu) Köpükler (Foam) (Aşırı eksüda) Hidrokolloidler (Emici-hafif ve orta eksüda) Kalsiyum aljinatlar (absorbent, hemostazis) Hidrolifler (absorbent) Kollajen içerenler Hidrojel (Nem dengeleyici) Enzimatikler Antimikrobiyoller Kombinasyon
Yara, enfeksiyon belirtileri açısından gözlenmeli; (kızarıklık, ısı artışı, ödem, ağrı), eksüdanın miktar, içerik ve kokusunda değişme
Topikal antibiyotik kullanılabilir (Gümüş sulfadiazine)
Yara kavitesi SF’le ıslatılmış gazlı bezle paketlenmeli
Topikal antiseptikler (povidone iodine, sodyum hipoklorid, hidrojen peroksit, asetik asit) önerilmemektedir
Bu ajanlar sağlıklı granülasyon dokusuna zarar vermektedir
Hidrojen peroksit kapalı derin kavitelerde hava embolisine yol açabilmektedir.
Yara pansumanı steril olmayan dokunmama tekniği (Non–steril don’t -touch technic) ile yapılmalı,
Bakteremi, sepsis, ilerlemiş selülit ve osteomiyelit durumunda sistemik antibiyotikler kullanılmalı.
BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ
İyileşmeyen derin yaralarda cerrahi müdahale (III-IV. Evre)
Cerrahi debritman Deri greftleri Doku Flepleri
Yara bakım ekipleri oluşturma
Hemşire Fizyoterapist İş terapisti Doktor Diyetisyen Sosyal hizmet uzmanı Diğer
Yara bakım ekibinin aktiviteleri
Eğitim Araştırma Hasta bakımıPolitika ve prosedürPersoneli geliştirme workshoplarıYıllık Konferans
Tedavi ve destek yüzeyleriYara bakım ürünlerini karşılaştırmaPrevelans çalışmaları
Hastanede hasta takibiCerrahi debritman
Yara bakım ekipleri oluşturma
Basınç ülseri prevelansı %22.6’dan (1993) %8’e (1996) düşmüş
Başka bir hastanede bir yıl içinde basınç ülseri oranı %15 azalmış
Kaynakça: İl Sağlık Müdürlüğü Hastane Başhemşireleri ve Eğitim Hemşireleri Aylık Hizmetiçi Eğitim Notları
SağlıkSağlık SlaytSlayt Arşivi:Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com