báo cáo chuyên đề 07_03_2016.doc

8/16/2019 báo cáo chuyên đề 07_03_2016.doc

1/185

Chủ đề: CNSH TRONG NÔNG NGHIỆP

(Cây trồng, Chăn nuôi, Thủy !n"

I# T$ng %u&n 'ề Công ngh inh h)*

+# -*h . h/nh th0nh '0 1h2t tri3n

Thuật ngữ công nghệ sinh học lần đâu tiên được kỹ sư Karl Ereky người ungary nêu

ra !"# n$% &'&( đ) ch* +u, tr-nh nuôi he# !.i th/c $n !" c0 c1i đường lên %en2 Tuy

nhiên3 thuật ngữ n"y 4t được nh5c đ6n tr#ng h7n 89 n$% !" ch4 được s: ;i

tr? l@i sau Ah,t %inh ra kỹ thuật ;i truyBn !"# đâu thậA niên &'(92 C,n thân thuật ngữ

DF gô% hai !6G công nghệ Htechn#l#gyI !" sinh học HJi#I2 Tr#ng đ thuật ngữ công

nghệ được hi6u l" sL Ah,t tri)n !" /ng ;


2/185

5 #C2* 9h2i ni *;

5#+ Công ngh inh h)* =0 g/>

D nhiBu đnh nghNa !B công nghệ sinh học HCi#techn#l#gyI3 tby the# tVng t,c

gi1 kh,c nhau3 nhưng tQt c1 đBu thOng nhQt !B kh,i niệ% c7 J1n sau đâyG Dông nghệ

sinh học l" sL s1n uQt c,c s1n AhR% trên +uy %ô công nghiệA3 tr#ng đ nhân tO tha%

gia trLc ti6A !" +uy6t đnh l" c,c t6 J"# sOng H!i sinh !ật3 thLc !ật3 đ=ng !ậtI2 \i t6

J"# sOng cda c7 th) sinh !ật h#@t đ=ng tr#ng lNnh !Lc s1n uQt n"y được e% như %=t

l Ah1n /ng nhf2

"# những n$% &'93 công nghệ sinh học đ> chuy)n sang %=t giai đ#@n %.i l"

l" giai đ#@n công nghệ sinh học hiện đ@i !.i !iệc s: ;


3/185

Dvng giOng như DF tr#ng cây trng3 đOi tượng ? đây l" những !ật nuôi Ah`

Ji6n như J3 lợn3 g"3w đây l" những đ=ng !ật cung cQA tht tr/ng sữaw +uan trọng

ch# cu=c sOng c#n người2 Khi chưa c DF s1n AhR% cda ch0ng c chQt lượng

không ca#3 sO lượng 4t3 t* lệ thQt th#,t l.n2 Dông nghệ sinh học đ> J5t tay !" t,c đ=ng

tr#ng suOt +u, tr-nh sinh trư?ng !" Ah,t tri)n cda ch0ng3 không những gia t$ng nhanh

sO lượng !" chQt lượng c#n giOng Jqng c,c kN thuật nuôi cQy nhân t@# t$ng t* lệ t@# hợA

t: !" tr#ng +u, tr-nh sinh trư?ng3 Jqng sL k6t hợA !.i c,c ch6 đ= th/c $n hay điBu kiện

%ôi trường đXc Jiệt l" c,c ch6 AhR% sinh học đ0ng thời đi)% đ> l"% ch# chQt !" sO

lượng s1n AhR% t$ng lên rQt nhiBu2 Dh4nh !- th6 đ> c1i thiện %=t c,ch đ,ng k) chQt

lượng cu=c sOng cda c#n người

5#@ Công ngh inh h)* tr?ng thủy !no" công nghệ liên +uan đ6n +u, tr-nh chọn giOng s@ch Jệnh3 ch6 Ji6n th/c $n !"

c,c giai đ#@n Ah,t tri)n cda c#n giOng tr#ng điBu kiện nuôi trng2 T@# gia c,c giOng

%.i !" h#"n thiện +u, tr-nh ch$% sc nâng ca# chQt lượng s1n AhR% cvng như : l4

%ôi trường tr#ng +u, tr-nh nuôi trng !" ch6 Ji6n thdy s1n

II# CNSH tr?ng trồng tr)t

+# Công ngh inh h)* truyền th4ng+# + Ch)n =)* tA nhiBn

TV a ưa c#n người cvng đ> Ji6t chọn giOng cây trng3 c,ch đây 8999Sx999

n$%2The# t"i liệu ghi chA được th- nh" chọn giOng đầu tiên c j th/c ? châu zu l"

oec#urteur người _h,A ? đ1# Zerseille H& hn đ1# ? giữa {nh !" _h,AI !"# đầu th6 k*

th/ |}|2 \=t hô% ông %ời %=t người J@n ? EsAain HTây Can haI3 l" %=t nh" thLc

!ật học tên l" oagaska đi tha% +uan đng ru=ng l0a %-2 ~ng J@n thQy l0a %- tuy gie#

cbng %=t giOng nhưng l@i c cây rQt kh,c nhau2 The# gợi j cda J@n3 oec#urteur đe%

gie# riêng P ;ng kh,c nhau2 ~ng đ> chọn được %=t giOng %.i2 l" Ahư7ng Ah,A

chọn lọc2 Cqng Ahư7ng Ah,A n"y3 !B sau nhiBu nh" chọn giOng đ> chọn được nhiBu

giOng %.i đ@t !.i j %uOn cda c#n người2 D7 s? kh#a học cda !iệc t@# ;ng %.i n"y l"

+ua +u, tr-nh Ah,t tri)n c, th)3 tr#ng điBu kiện JQt lợi cda %ôi trường c, th) n"# không

chu đLng đL#c th- J tiêu ;iệt2 Tr#ng điBu kiện JQt lợi đ c %=t sO đ> t@# ra %=t sO

chQt đ) chOng chu !.i %ôi trường l"% thay đ`i cQu tr0c !" h-nh th,i3 c1i Ji6n ki)ugene !" ki)u h-nh cda +uần th) the# hư.ng th4ch nghi !" t@# ra l#"i %.i2 ọc thuy6t


4/185

•2C2oa%ark H&(€€S&'I !" nhQt l" cda Dh2aryn H&9'S&I !B ngun gOc c,c l#"i

l" c7 s? ‚Ji6n ; c, th)ƒ2 „uan đi)% !B sL sOng st cda những c, th) th4ch /ng l" h@t

nhân cda thuy6t chọn lọc tL nhiên cda ary

Trên c7 s? đ3 nhiBu l#@i giOng !" cây trng c chQt lượng !" n$ng suQt ca# th4ch

nghi tOt !.i %ôi trường đ> được c,c chọn lọc !" nhân lên2 > !" đang đe% l@i hiệu +u1

kinh t6 ca# không ch* tV thời a sưa %" cn c1 ngay tr#ng thời gian hiện t@i n"y khi

%" nhiBu cây trng cn chưa được kh,% Ah,

+#5# C2* 1h;ng 1h21 t7? gi4ng truyền th4ng

a. Lai hữu tính

$% &x'€3 Ka%eriaru người /c đ> Ah,t hiện ra cây cf cvng c giOng đLc

giOng c,i như đ=ng !ật2 6n n$% &(&(3 nh" l"% !ườn người {nh l" ]ershai đ> t@#

được giOng h#a DR% chư.ng đầu tiên Jqng c,ch lai giOng c %"u s5c kh,c nhau2

Kh#a học !B Ji6n ; ;i truyBn được aryn H&8I !" \en;el H&x8I Ah,t hiện ra

nhiU% s5c th)3 {3 gene3 c,c nh" kh#a học đ> c %=t l4 luận !ững ch5c !B ;i truyBn

học3 l"% c7 s? ch# !iệc chọn giOng cây trng2 Dh# đ6n nay3 c,c nư.c tiên ti6n c ‚tậA

đ#"n giOngƒchuyên giữ giOng đ) cung cQA ch# c,c nh" chọn giOng l"% thLc liệu Jan

đầu2 Thường %i giOng cây tr#ng tậA đ#"n giOng ch* c %=t !"i đXc t4nh tOt2 # !ậy3%uOn c & giOng cây trng l4 tư?ng ch/a đLng tQt c1 c,c gene tOt cda nhiBu giOng Ah1i

tOn thời gian %.i l"% được2 iệc t`ng hợA gene %ang đXc t4nh tOt cda cây trng

thường được l"% Jqng Ahư7ng Ah,A lai !" Ah1i lai trên nhiBu cXA AhOi hợA !.i nhau

tVng đôi %=t %.i %#ng đ@t được k6t +u1 tOt2 gười ta cn ,A ;


5/185

• †ng ; ki)% tra chXt ch c,c đXc

t4nh cần thi6t ch# % `n đnh sinh trư?ng

S Dhọn c"nh không sâu Jệnh ? J-a t,n hay lưng chVng t,n2 .i cây gOc ghA

chọn c"nh lưng chVng khfe2S D5t c"nh J1# +u1n ngâ% ô ngậA 8S( c% đậy !1 ô hay l, cây2S D5t !"# s,ng s.% l0c trưa c n5ng h#Xc tOi đ) tr,nh Oc ch# h#% giâ%3 thường

l" giâ% ngay H S P l,I !" tOi đa l" € giờ2S D$t đ#@n giâ% 8S&9S&8 c%3 đi !.i cây ;#i th- c5t h#% giâ% ;"i3 ca%3 +ujt3

Jư?i ng5n3 J tVng J đ) ngâ% : l4 tr#ng ;ung ;ch thuOc k4ch th4ch như

Ahần trên2

* 8G DhuRn J nBn giâ%

S D,t s@chG c th) đ>i c,t ch# s@ch ,c hữu c73 h#Xc rang3 : l4 ait ri r:a s@chS D,t %bn cưa3 trQu2

S D,t Jbn sông Ah7i 1i đậA nhf tư.i R% h#Xc ˆ đQt ‰ ˆ than Jbn HchuaI2* @G o"% nh" giâ% c"nh2


6/185


7/185

‰ Œnh s,ng cần che 89Š đ) chậ% Ahân gi1i chQt hữu c7 ;L trữ3 cn đ) c1 &99Š

,nh s,ng th- k# the# nhiệt đ= ca#3 Ahân gi1i chQt hữu c7 nhanh3 JOc h7i nư.c nhanh3

1nh hư?ng không tOt t.i sL ra rU

S đ= R% không kh4 th4ch hợA '9S'8Š đ) cung cQA nư.c %=t c,nh trLc ti6A ch#

c,c t6 J"# l, không J khô !" c,c h#@t ;=ng tra# đ`i chQt +uang hợA J-nh thường2 =

R% đQt (9S 9Š cung cQA ch# t6 J"# !f c"nh !" %@ch g h0t nư.c !" khi rU ra th- cung

cQA nư.c ch# rU h0t

‰ TW lệ {uin ca#G nhiBu chQt k4ch th4ch sinh trư?ng ;# đ yêu cầu Ah1i c sO l,

nhQt đnh trên c"nh giâ% đ) t`ng hợA ra auin ngay c1 khi giâ%G Jư?i SP l,3 chanh €

l,3 r#i l,3 chQA không l, không ra rU

‰ D"nh ;inh ;ưng ra rU tOt h7n c"nh %ang h#a +u1 !- c"nh c h#a +u1 th- ch/a

nhiBu chQt it#ki%in3 chQt n"y c t,c ;% sL sinh trư?ng

rU3 thân l,2

*# Chit *0nh

9h2i niG Dhi6t c"nh l" Jiện Ah,A k4ch th4ch ch# c"nh ? trên cây ra rU !" tri3

c5t trng th"nh cây %.i2

Dhi6t c"nh kh,c !.i ;â% c"nh ? ch giâ% c"nh th- c5t c"nh ri %.i t,c đ=ng ch#

c"nh ra rU

Oi tượng cây c th) chi6t c"nh l" cây $n +u1 thân g như ca%3 +ujt3 Jư?i3 #"i3

nh>n3 `i3 %ận !" %=t sO cây c1nh như hng h#a3 tbng3 ngọc lan3 Ahượng !N222

\=t sO cây không chi6t l" cây ha th1#3 ngô3 l0a3 !" %=t sO cây c kh1 n$ng sinh

s1n tL nhiên như kh#ai lang3 kh#ai tây3 h"nh 3 %4a 3 huệ3 chuOi !2!2 h#Xc %=t sO cây ctU Ah< tL nhiên như cây đa3 cây si2

iện nay c h-nh th/c chi6t c"nh cda cây tre %$ng C,t đ=3 %$ng t@A3 thậ% ch4 c1

cây cau cvng chi6t đ) h@ chiBu ca#2

C; Q 9h?& h)*

The# !iện sN \aci%#A ‚ \i J= Ahận cda thLc !ật3 ngay đ6n %i t6 J"# c t4nh

đ=c lậA rQt ca#3 ch0ng c kh1 n$ng khôi Ah


8/185

tr? th"nh %=t c, th) h#"n ch*nhƒ2 l" ;# t4nh hư.ng cLc3 !ận chuy)n chQt ;inh

;ưng !" chQt k4ch th4ch gây nên2

\i t6 J"# đBu ch/a đầy đd th##ng tin ;i truyBn cda %=t c7 th) n6u t@# điBu kiện

ch# t6 J"# đ nhân lên !" kh?i đ=ng ch# hệ gen đ %? ra h#@t đ=ng th- c,c t6 J"# đ

nhân lên #haan ha t@i ra đầy đd c,c %ô !" c7 +uan cda c7 th) h#"n ch*nh chŽng h@nG

tV %=t %Ru %ô t6 J"# cda cây c h) nuOi cQy th"nh những cây %.i c đd thân3 rU3 l,

h#a33 +u1 h#Xc hiện tượng c#n cVu #lly sinh ra tV tuy6n !0 cda c#n cVu kh,c2

iUn Ji6n sinh l4 khi kh#anh !f c@# tượng tầng

Cu t7? *ủ& t *0nh *ây

Z% g l"% nhiệ% !< ;n nư.c !" %uOi kh#,ng đi lên l,2 o, l"% nhiệ% !<+uang hợA t`ng hợA c,c chQt sOng như đường3 J=t !2!2 ri chuy)n uOng !f2

Ziữa !f !" g l" Ahần %ô Ahân sinh tượng tầng g% những t6 J"# Ahân ha 3

chưa c !,ch enlul#se l"% nhiệ% ! t@# ra c,c t6 J"# g tr#ng3 t@# ra t6 J"# !f Ah4a

ng#"i l"% ch# c"nh l.n lên !B JB ngang2

in c đd auin n=i sinh3 c trường hợA th- Ah1i : lj

thê% chQt k4ch th4ch như {{3 Ahit# h##c%#n

Fui tr/nh *hit *ây

S ThXi 'Y

< uân tV th,ng P đ6n th,ng € !" !< thu tV th,ng đ6n th,ng &9 chi6t c"nh l"

tOt nhQt !- %ba n"y câu cOi sinh trư?ng thuận lợi `n đnh3 tuy nhiên !n Ah1i ch0 j

t , h " thời ti6t Q kh5 hiệt h , 5 hb i J5


9/185


10/185

5% th"nh tVng n5% !.i c"nh t# đường k4nh xS&9c%3 ;"i &9S& c%3 !.i c"nh

nhf n5% như +u1 tr/ng

C Jầu Jqng nil#ng không %"u đ) giữ R%3 giữ đQt !" khi rU %ọc ra c th) +uan

s,t được

.i c"nh l, kh#anh !f #ng3 !4t uOng lQA đQt rU cvng %ọc2

Dh$% sc3 h@ Jầu3 giâ% cây chi6t

Tư.i ch# cây %… giữ R% ch# Jầu chi6t2 6u không c thuOc th- (9S'9 ng"y s c

rU th ra3 n6u c : lj thuOc th- €9S89 ng"y2 Dhờ khi rU %"u nâu c5t c"nh h@ Jầu2 Ziâ%

c"nh chi6t che n5ng 89Š3 tư.i giữ R% ch# đQt (9Š đ6n `n đnh %.i đ) n5ng trLc @2

\=t s#s#caay cần nhiU% nQ% c=ng sinh ? cây %… nên giâ% ;ư.i gOc cây %… h#Xc cđQt ? gOc cây %…2

Dh$% scG n:a th,ng tư.i Ahân chung ngâ% kN Aha l#>ng h#Xc \_K Š đ6n thời !

th- trng ra !ườn s1n uQt2

S Ku đi3 '0 nhL* đi3Ku đi3

Dây c#n giữ nguyên đXc đi)% ;i truyBn chQt lượng n$ng suQt +u1 cda cây %…2Khi chọn được cây c đXc t4nh chQt lượng n$ng suQt tOt %" nhân giOng Jqng Ahư7ng

Ah,A chi6t c"nh th- cây c#n giữ được chQt lượng n$ng suQt giOng cây %…% cn nhân

giOng Jqng h@t cây c#n chưa ch5c giOng cây %…3 ! ng#n cda cây s J Ji6n đ`i2

Dây chi6t nhanh ra +u1 %" c th) ra h#a tV n$% nhQt nhưng đ) cây đre s/c sinh

trư?ng t@# t,n !" c"nh l, th- thường đ) +u1 ? n$% th/ Ja3 th/ tư2 iBu n"y c lợi l" r0t

ng5n thời gian ây ;Lng c7 J1n3 nhanh thư h#@ch đ) thu hi !On3 c lợi ch# !iệc kinh

;#anh

‰ cây c#n c J= rU $n nông Ahb hợA !.i %Lc nư.c ngầ% s,t %Xt đQt2‰ Dây chi6t thQA nhf nên ;U ch$% sc !" Ahng trV sâu Jệnh

NhL* đi3

‰ h@i đ6n cây %… ;# cây %… J c5t %Qt c"nh3 l,

‰ \ang the# %ầ% sâu Jệnh cda cây %…


11/185

‰ F/c sOng cây chi6t y6u h7n cây thLc sinh ;# J= rU Jan đầu %ọc tV c"nh c sO

lượng its !" k% Ah,t tri)n3 cây chi6t chng gi" ci2 Dn cây thLc sinh %ọc tV h@t3 ;#

c sL k6t hợA giữa nhân cda hai t6 J"# sinh ;


12/185

nguyên liệu ch# ngọn +uang hợA t@# ra chQt hữu c7 nuôi t#"n cây !" t@# ra n$ng suQt

h#a +u12

‰ Fau đ c,c t6 J"# Ahần tượng tầng n"y c kh1 n$ng Ahân chia liên ty th- lQy ngọn ghA !"# gOc2 Khi đd sO c"nh !" k4ch thư.c

đ) thay th6 th- c5t ngọn cv2 hư !ậy cây s thQA uOng %" tr,nh được 1nh hư?ng Qu

đ6n AhR% chQt +u12

Dây ghA c th) J gi1% s/c sOng3 gi1% tu`i thọ3 !4 ; ch$% sc ch# chi t6 J"# chân

!#i sinh trư?ng !" ra +u1 thQy rqng +u1 tV t6 J"# chân !#i kh,c hŽn ca% !" Jư?i2

Ng?0i r& *\n *V hin tLng *hân h;ng: thân 1h^& ng)n t?, thân g4* nhW#

‰ ”nh hư?ng t.i +u, tr-nh sinh lj Ah,t ;


13/185

\=t sO giOng ca% J Ji6n đ`i AhR% chQt H;# h"% lượng !" nư.c tr#ng c"nh l, !"

đXc Jiệt tr#ng +u1 t$ng lên !" +u1 J nh@t điI2 Tuy !ậy %=t sO trường hợA !n ch# k6t

+u1 tOtG

# C&, %u_t,


14/185

‰ 6u %5t ghA ngd sâu t/c l" %5t ! ? c"nh đ> gi" HlQy ? ! tr4 +u, gi" h#Xc %5t

đ> th/c ;ậy Jật %ầ% th- kh1 n>ng liBn l@i l" rQt khI2 # đ đ) ghA th"nh công th- cần

chọn !ật liệu g ghA l" c"nh J,nh t‡2 D"nh J,nh t‡ l" c"nh c l, đ> chuy)n l


15/185


16/185

ThX i ti6t kh4 hậu hai thời đi)% n"y 1nh hư?ng tOt đ6n h#@t đ=ng cda tượng tầng3

Thời ti6t khô r,# `n đnh3 nhiệt đ= ôn h#" th- tW lệ sOng ca# h7n3 thời gian liBn nhanh

h7n2

Thời gian li)n !6t ghA tV &9 S P9 ng"y tu l#@i cây !" %ba !n c th) th: Jqng c,ch ;bng hai ngn

tay uOn nh… thQy c#ng l" c th) ghA được2

‰ Trư.c khi c5t c"nh lQy %5t %=t th,ng th- Jn th0c %=t lượt ure hay Ahân

chung l#>ng ;) cây sung s/c chu đông3 nhLa tOt3 %=t sO cây c5t l, trư.c ch# %5t ngd

Ahng lên


17/185

‰ Thời gian c5t c"nh !"# Ju`i s,ng3 chu %5t c5t đ#@n €S %5t Jf Ahần +u, n#n2

Jf đ#@n gi" ch* đ) cuOng2

‰ 6u cần !ận chuy)n a cần giữ R% được tOt Jqng c,ch Jôi s,A3 AaraAhin h#Xc

nhLa thông nQu !.i s,A #ng ? hai đầu c5t 6A PS€ l.A tr#ng thbng h#Xc h=A J-a ri Ahd

!1i R% h#Xc gi Jqng J… chuOi3 ch0 j h=A J-a đ


18/185

CUt h&i 't *Ut


19/185

# z4i 'i *ây nhan th/ thl? t0i =iu trXng zHNN + &u gh]1 pD +m ng0y *V th3

9i3 tr&, *hX ti1 5 tun nk& th/ *Ut ng)n *ây g4* gh]1 đ3 *h? Ut ngủ n!y #

ZhA chữ T: 21 [Yng tr?ng trXng hL1 *0nh gf gh]1 9hV


20/185

C0nh [7i =0 *0nh )* t g4* gh]1, &ng 9i3u gln *ủ& g4* gh]1, nu đ3 *0nh

[7i 1h2t tri3n th/ • =n 2t *0nh gh]1, nu đB r& %u! *ht =Lng 9]

Ph\ng tr âu


21/185

điBu kiện 4t Ahân Jn !" thuOc trV sâu h7n2 D,c công tr-nh nghiên c/u n"y s không

cn ch* ;La trên c,c kN thuật lai3 th< AhQn ch# %" ;bng kN thuật nuôi cQy %ô !" t6 J"#

cbng !.i kN thuật t,i t` hợA ;i truyBn đ) nhân nhanh c,c giOng đ,ng ch0 j !" t@# ra

giOng %.i tr,nh được !iệc lai ch# !" !ượt +ua được tr? ng@i cda t4nh không tư7ng

hợA sinh ; được ch6 t@# t@i {ustralia c th) cQy được %=t cây tr#ng %=t giây2 hững

thi6t J như !ậy c th) l"% gi, th"nh cây cQy %ô gi1% đi rQt đ,ng k) H\arti3 &'xS(I2

iệc ,A ;


22/185

D,c ,A ;


23/185

hữu hiệu n"y ch# AhA c,c nh" t@# giOng thLc !ật thu được giOng %.i nhanh h7n !"

!ượt +ua những gi.i h@n cda kỹ thuật t@# giOng truyBn thOng2

Dây chuy)n gen Htransgenic AlantI l" cây %ang %=t h#Xc nhiBu gen được đưa !"#

Jqng Ahư7ng th/c nhân t@# thay !- thông +ua lai t@# như trư.c đây2 hững gen được

t@# đưa !"# Hgen chuy)nI c th) được Ahân lậA tV những l#"i thLc !ật c +uan hệ họ

h"ng h#Xc tV những l#"i kh,c Jiệt h#"n t#"n2 ThLc !ật t@# ra được gọi l" thLc !ật

‚chuy)n genƒ %Xc ;b trên thLc t6 tQt c1 thLc !ật đBu được ‚chuy)n genƒ tV t` tiên

h#ang ;@i cda ch0ng J?i +u, tr-nh thuần ha3 chọn lọc !" lai giOng c ki)% s#,t tr#ng

%=t thời gian ;"i2

h-n chung3 !iệc /ng ; c những lợi 4ch r rệt như sauG

S T$ng s1n lượng2

S Zi1% chi Ah4 s1n uQt2

S T$ng lợi nhuận nông nghiệA2

S D1i thiện %ôi trường2

hững cây chuy)n gen ‚th6 hệ th/ nhQtƒ đ> gi0A gi1% chi Ah4 s1n uQt2 g"y

nay3 c,c nh" kh#a học đang hư.ng đ6n !iệc t@# ra những cây chuy)n gen ‚th6 hệ th/haiƒ nhq% t$ng c,c gi, tr ;inh ;ưng h#Xc c những đXc đi)% th4ch hợA ch# công

nghiệA ch6 Ji6n2 oợi 4ch cda những cây trng n"y hư.ng trLc ti6A h7n !"# người tiêu

;bng2 DhŽng h@n nhưG

S o0a g@# gi"u !ita%in { !" s5t2

S Kh#ai tây t$ng h"% lượng tinh J=t2

S accine thLc AhR% He;iJle !accineI ? ngô !" kh#ai tây2

S hững giOng ngô c th) trng được tr#ng điBu kiện ngh’# ;inh ;ưng2

S ầu $n c lợi ch# s/c kh#‡ h7n tV đậu n"nh !" c1i ;ầu2

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm cũng có những nguy cơ tiềm n trong vi!c ph"t

triển những #$ thu%t m&i. '(o g)m*

S \Oi nguy hi)% tr#ng !iệc !ô t-nh đưa những chQt gây ; /ng h#Xc l"% gi1%;inh ;ưng !"# thLc AhR%2


24/185

S Kh1 n$ng Ah,t t,n những gen Ji6n n@A tr#ng cây trng sang họ h"ng h#ang

;@i2

S Fâu Jệnh c nguy c7 t$ng cường t4nh kh,ng !.i c,c chQt đ=c ti6t ra tV cây

chuy)n gen2

S guy c7 những chQt đ=c n"y t,c đ=ng t.i c,c sinh !ật không Ah1i l" l#@i sinh

!ật cần ;iệt3 !- th6 c th) l"% %Qt cân Jqng sinh th,i2

h-n chung3 %Xc ;b cn những đi)% cn chưa r r"ng !B cây chuy)n gen nhưng

!.i kh1 n$ng t@# ra những giOng cây trng %.i c gi, tr kinh t63 công nghệ n"y c !ai

tr không th) Ahd nhận được2 Tuy !ậy3 !n cn %=t sO !Qn đB đ,ng l# ng@i2 ) gi1i

+uy6t những !Qn đB n"y th- những k6t luận thu được Ah1i ;La trên những thông tin tin

cậy !" c c7 s? kh#a học2

DuOi cbng3 !- tầ% +uan trọng cda lư7ng thLc thLc AhR% ch# c#n người3 nên c,c

ch4nh s,ch liên +uan t.i cây chuy)n gen s Ah1i ;La trên những cu=c tranh luận c?i %?

!" trung thLc c sL tha% gia cda %ọi th"nh Ahần tr#ng > h=i2

MBu *u đ4i 'i Nƒ t2i t$ hL1_h1i đ@t được những yêu cầu cần thi6t cda %=t !ect#r chuy)n genG Tr#ng thLc t63

c,c đ#@n { được g5n !.i nhau đ) t@# ra Ahân t: { t,i t` hợA thường không Ah1i

l" c,c đ#@n ngu nhiên cda { hệ gen3 %" thay !"# đ l" %=t tr#ng c,c đ#@n {

%ang %=t gen tV sinh !ật eukary#te h#Xc !i khuRn !" %=t đ#@n { kh,c thường l"

%=t Ahân t: !ect#r H!ect#r %#leculeI h#@t đ=ng như l" %=t !ật truyBn đ) chuy)n gen

+uan tâ% !"# tr#ng %=t !i khuRn h#Xc %=t t6 J"# eukary#te2 ai l#@i !ect#r được s:

;


25/185

\uOn t@# %=t sinh !ật Ji6n đ`i gen Hgenetically %#;ipie; #rganis%SZ\mI cần

Ah1i c Ahư7ng Ah,A th4ch hợA đ) đưa { ng#@i lai Hp#reign {I !"# tr#ng t6 J"#

cda ch0ng2 ˜ !i khuRn3 t6 J"# được : lj Jqng ;ung ;ch %uOi calciu% chl#ri;e2 ˜ t6

J"# nQ% %en3 sL ti6A nhận { t$ng lên khi t6 J"# ti6A 0c !.i lithiu% chl#ri;e h#Xc

lithiu% acetate2 Tuy nhiên3 đOi !.i Ahần l.n sinh !ật Jậc ca# cần Ah1i c c,c Ahư7ng

Ah,A kh,c tinh !i h7n2

Dhuy)n gen ? thLc !ật đ> Ah,t tri)n cbng !.i sL Ah,t tri)n cda c,c kỹ thuật nuôi

cQy %ô !" t6 J"# thLc !ật2 đ> tr? th"nh Ahư7ng tiện +uan trọng đ) nghiên c/u c7

J1n tr#ng sinh học thLc !ật2 g#"i !iệc %? ra tri)n !ọng chuy)n c,c gen c j nghNa

kinh t6 !"# cây trng3 c,c kỹ thuật n"y cn ch# AhA nghiên c/u cQu tr0c !" điBu khi)n

h#@t đ=ng cda gen2

„u, tr-nh đưa %=t { ng#@i lai !"# gen#%e Hhệ genI cda %=t sinh !ật được

gọi l" +u, tr-nh Ji6n n@A Htransp#r%ati#nI2 hững cây được Ji6n n@A được gọi l" cây

Ji6n đ`i gen Hgenetically %#;ipie; AlantSZ\_I2

Khi đXt ra %


26/185

!" J5n gen h#Xc Ah1i Ah, Jf th"nh t6 J"# đ) chuy)n gen Jqng Ahư7ng Ah,A ung

điện3 siêu â% !" !i tiê%2

S Kh1 n$ng â% nhậA `n đnh cda gen !"# gen#%e không tW lệ !.i sL Ji)u hiện

t@% thời cda gen2

S D,c { HtrV !irusI khi â% nhậA !"# gen#%e cda t6 J"# !ật chd chưa đ1%

J1# l" đ> liên k6t `n đnh !.i gen#%e2

S D,c { HtrV !irusI không chuy)n tV t6 J"# n"y sang t6 J"# kia3 n ch* ? n7i

%" n được đưa !"#2

S Tr#ng khi đ3 { cda !irus khi â% nhậA !"# gen#% cây chd l@i không liên

k6t !.i gen#%e %" chuy)n tV t6 J"# n"y sang t6 J"# kh,c ng#@i trV %ô Ahân sinhH%eriste%I2

?hản @ng c!a tế )/A +7i Buá tDnh chuy9n gn

\n sau khi

được Ji6n n@A c th) được ;bng đ) t@# ra cây Ji6n n@A h#"n t#"n3 thông +ua +u, tr-nh

th< tinh J-nh thường2 @t AhQn thường được c#i l" nguyên liệu lj tư?ng đ) gây Ji6n

n@A2 Tr#ng khi đ3 !iệc Ji6n n@A gen !"# hợA t: in vivo hay in vitro l@i gXA nhiBu kh

kh$n2 Tr#ng trường hợA n"y3 người ta thường Ah1i k6t hợA !.i kỹ thuật c/u Ahôi2 iệc Ji6n n@A gen đOi !.i c,c t6 J"# đ7n cda c,c %ô Ah/c t@A như Ahôi hay %ô Ahân sinh

thường ch# ra những cây kh1%2

TV nhiBu thậA kW +ua người ta đ> Ji6t rqng3 t4nh t#"n th) cda t6 J"# thLc !ật đ>

t@# điBu kiện ch# sL t,i sinh cây h#"n ch*nh in vitro +ua +u, tr-nh Ah,t sinh c7 +uan

Hh-nh th"nh chiI hay Ah,t sinh Ahôi2 D,c chi JQt đnh hay Ahôi được h-nh th"nh tV

c,c t6 J"# đ7n được h#@t ha l" những J= Ahận ;U ;"ng ti6A nhận sL Ji6n n@A !" c

kh1 n$ng ch# những cây Ji6n n@A h#"n ch*nh Hkhông c t4nh kh1%I2


27/185


28/185

những điBu kiện th4ch hợA người ta c th) t@# ra t6 J"# trần3 t6 J"# trần ti6A nhận {

ni chung ;U ;"ng2 DhŽng h@n s: ;


29/185


30/185

CI th9 như au:

_hư7ng Ah,A n"y s: ;


31/185

) thi6t k6 !ect#r ;bng tr#ng Ji6n n@AG trư.c h6t l" c5t J= gen điBu ha sinh

trư?ng c gi1i +uy6t được !Qn đB h6t

s/c kh kh$n !B sL thi6u !ita%in { ? c,c nư.c đang Ah,t tri)n3 đXc Jiệt l" ? Dhâu _hi2

%u đi9'


32/185

S Zen 4t J đ"# th1i

S FO lượng J1n sa# 4t h7n2 # đ tr,nh được hiện tượng /c ch6 ln nhau !" câ% lXng

ln nhau2

S Tn t@i JBn ững tr#ng c7 th) thLc !ật ;# sL Ah< thu=c chXt ch "# hệ thOng

Ar#tein ir3 cn ? những Ahư7ng Ah,A kh,c gen %


33/185

Oi chi6u c,c tiêu chuRn trên3 hiện nay c hai l#@i !irus được s: ;


34/185

%u đi9'

S Tha# t,c ;U ;"ng3 J5n %=t lần được nhiBu t6 J"#

S guyên liệu đ) J5n đa ;@ng Hh@t AhQn3 t6 J"# nuôi cQy3 t6 J"# %ô

Mhư#c đi9':

Tần sO Ji6n n@A `n đnh thQA !- th6 the# _#trykus th- ưu !iệt cda Ahư7ng Ah,A

n"y l" nghiên c/u c,c gen t@% thời2 Tuy nhiên3 những n$% gần đây Ahư7ng Ah,A n"y

đ> th"nh công trên l0a3 %4a3 đu đd3 Jông đ> khŽngđnh t4nh ưu !iệt cda Ahư7ng Ah,A

n"y2


35/185

Tr#ng công nghệ ;i truyBn thLc !ật3 người ta s: ;


36/185

S \i lần tiê% ch* được %=t Ah,t tiê% !" ch* !.i %=t t6 J"#

S Tha# t,c tr#ng khi l"% đi hfi đ= ch4nh ,c ca#

[# Chuy3n gln


37/185

!" l0c J5t đầu đưa tinh t: !"# th< tinh3 tOt nhQt l" sL chuy)n gen 1y ra đ0ng khi +u,

tr-nh th< tinh ? n#>n !" ch# t6 J"# hợA t: chưa Ahân chia2 hư !ậy3 sL chuy)n gen ch*

1y ra ? %=t t6 J"# sinh ;


38/185

„u, tr-nh h-nh th"nh t4nh tr@ng %.i tr#ng tL nhiên Ah1i ;iUn ra h"ng tr$% n$%3

triệu n$%3 thậ% ch4 h"ng tW n$%3 cn +u, tr-nh h-nh th"nh t4nh tr@ng %.i nhờ công

nghệ chuy)n gen ch* ;iUn ra tr#ng !"i n$%3 nhờ t4nh ưu !iệt n"y %" ch0ng ta c th) r0t

ng5n được +u, tr-nh chọn t@# giOng cây trng %.i3 J` sung c,c t4nh tr@ng ưu !iệt %.i3

đ,A /ng tOt nhQt % ch/ng %inh được kh1 n$ng t$ng n$ng suQt cây trng3 gi1% gi, th"nh s1n AhR%3

t$ng lợi nhuận nông nghiệA !" gA Ahần J1# !ệ %ôi trường2 iện nay3 c,c nghiên c/u

đang hư.ng đ6n c,c cây trng Ji6n đ`i gen ‚th6 hệ th/ haiƒ3 tậA trung !"# !iệc t$ng

hQ l ;i h ; " kh1 h6 Ji6 D, iO â " khŽ đ h


39/185

được gi, tr cda ch0ng ? những +uOc gia c h"ng triệu người ;ân J thi6u h


40/185

Dây chuy)n gen c tn t@i tr#ng %ôi trường lâu h7n J-nh thường h#Xc â%

chi6% những n7i cư ng< %.i không› Kh1 n$ng gen Ah,t t,n ng#"i j %uOn tV cây

chuy)n gen sang l#"i kh,c !" những hậu +u1 c th)2

C(y chuy9n gnS những !i A c4 th9

Kh1 n$ng Ry ra lai ch# a cda gen được chuy)n !"# !.i c,c cây cfhọ h"ng3

cvng như kh1 n$ng t@# ra những l#@i cf %.i2

oai ch# a l" lai không %#ng %uOn giữa cây trng !.i %=t cây c

+uan hệ họ h"ng2 o# ng@i ch4nh !B 1nh hư?ng cda cây chuy)n gen đOi !.i%ôi

trường l" kh1 n$ng t@# ra l#"i cf %.i thông +ua lai ch# a .i c,c cây họ h"ng h#ang

;@i h#Xc đ7n gi1n h7n l" tn t@i lâu tr#ng tL nhiên2

Kh1 n$ng trên c th) 1y ra3 được đ,nh gi, trư.c +u, tr-nh chuy)n gen !" được

ki)% s#,t sau khi cây được đưa ra trng2 \=t nghiên c/u J5t đầu tV n$% &''9 k# ;"i

&9 n$% ch/ng %inh rqng thLc !ật chuy)n gen Hnhư c1i ;ầu3 kh#ai tây3 ngô3 cd c1i

đườngI không l"% t$ng nguy c7 â% chi6% hay tn t@i lâu ;"i tr#ng %ôi trường tL

nhiên s# !.i c,c cây không chuy)n gen tư7ng /ng2 D,c t4nh tr@ng như chOng chu

thuOc ;iệt cf3 kh,ng côn trbng đng thời được điBu tra s# !.i những cây không chuy)ngen tư7ng /ng HDraley !" c=ng sL3 99&I2 Tuy nhiên3 c,c nh" nghiên c/u Ah,t Ji)u

rqng những k6t +u1 n"y không c nghNa l" sL thay đ`i ;i truyBn không th) l"% gia t$ng

t4nh h#ang ;@i hay kh1 n$ng Ah,t t,n cda cây trng %" ch0ng ch* ra rqng những cây

trng n$ng suQt kh c th) tn t@i lâu ;"i %" không được canh t,c2 # đ3 !iệc đ,nh

gi, cây chuy)n gen the# tVng trường hợA như đ> +uy đnh l" rQt +uan trọng2

nh hưởng t;c tiếp -ên các inh +,t khPng phải -/ inh +,t cUn Kit

Th,ng 8 n$% &'''3 uQt hiện J,# c,# rqng h@t AhQn tV cây ngô Ct c 1nh hư?ng

JQt lợi đOi !.i Qu trbng Jư.% \#narch2 C,# c,# n"y gây ra những l# l5ng !B nguy c7

tiB% t"ng đOi !.i Jư.% \#narch !" c th) đOi !.i những sinh !ật không Ah1i l" sinh

!ật cần ;iệt kh,c2 \=t sO nh" kh#a học l@i ch# l" cần Ah1i thận trọng tr#ng !iệc gi1i

th4ch những k6t +u1 nghiên c/u !- nghiên c/u Ah1n ,nh %=t t-nh huOng kh,c !.i thLc

tr@ng %ôi trường2


41/185

T,c gi1 ch* ra rqng nghiên c/u cda ch0ng tôi được ti6n h"nh tr#ng Ahng th4

nghiệ% !" l" kh?i đầu cda những !Qn đB +uan trọng nhưng ch* ;La !"# n không đd

c7 s? đ) r0t ra k6t luận !B nguy c7 đOi !.i +uần th) Jư.%\#narch trên c,nh đng2

\=t J,# c,# cda œy Jan J1# !ệ %ôi trường \ỹ ch* ra c,c sO liệu đ> ch/ng %inhrqng Ar#tein tr#ng cây trng không c 1nh hư?ng JQt lợi đOi !.i sinh !ật không Ah1i l"

sinh !ật cần ;iệt2 Thê% !"# đ3 %=t nghiên c/u cda trường @i học oinn#is ch* ra rqng

Jư.% \#narch không J gây h@i J?i h@t AhQn Ct tr#ng điBu kiện đng ru=ng thLc sL2

?hát ti9n tính kháng c!a cPn tVng

\=t l# ng@i kh,c !B thLc !ật Ct l" sL Ah,t tri)n t4nh kh,ng cda côn trbng đOi !.i

Ct2 Dh4nh Ahd3 C= ng"nh !" c,c nh" kh#a học đ> đưa ra c,c k6 h#@ch +u1n lj t4nh

kh,ng cda côn trbng đ) gi1i +uy6t !Qn đB n"y2

hững k6 h#@ch n"y Ja# g% %=t +uy đnh rqng %ọi c,nh đng trng cây

chuy)n gen kh,ng côn trbng Ah1i c c1 cây không chuy)n gen đ) côn trbng Ah,t tri)n

%" không J chọn lọc đOi !.i những giOng kh,ng sâu2

hững Jiện Ah,A +u1n lj t4nh kh,ng kh,c cvng đang được c,c nh" kh#a họctrên kh5A th6 gi.i ây ;Lng2

5#+##5 Th0nh tAu*hủ yu *ủ& *ây trồng i %" n tr? th"nh kỹ thuật thông ;


42/185

$% &'8G T@# c,c giOng cây trng kh,ng !irus3 đưa cây chuy)n gen ra đng

ru=ng2

$% &'(G Dhuy)n gen kh,ng sâu Jqng s0ng J5n gen2

$% &'G T@# kh#ai tây chOng nQ%3 c" chua ch4n chậ%2

$% &''9G Dhuy)n gen JQt ; c rQt nhiButi6n Jô iê n nay c,c Ahng th4 nghiê % công nghê gen đang J5t tay !"# !iê c c1i


43/185

thiê n c,c đXc đi)% ;i truyBn ch# %=t sO l#"i cây trng c gi, tr nhờ c,c công c< cda

sinh học t6 J"# !" sinh học Ahân t:2 Tr#ng %=t !"i trường hợA đ$ c Jiê t Hđâ u tư7ng3

l0a3 ngô !" JôngI c,c Ahư7ng Ah,A Ji6n n@A gen J gi.i h@n J?i gen#tyAe2 \ô t sO c,c

cây trng +uan trọng kh,c3 cần thi6t ch# nhu cầu s: ; gi0A 4ch rQt nhiBu ch# c,c nh" t@# giOng thLc !â t2 iê c lLa chọn Ahư7ng

th/c s: ;


44/185

Tư7ng tL3 c" chua ch# t4nh kh,ng nQ% 3u(rium ca# h7n hŽn sau khi được

chuy)n c1 hai gen ni trên2 _r#tein /c ch6 riJ#s#%e HriJ#s#%al inhiJiti#n Ar#teinS‹}_I

cvng Ji)u hiện t4nh kh,ng nQ% tOt2 Dây thuOc l, ch# t4nh kh,ng nQ% rQt ca#3 khi cây

được chuy)n gia# đng thời gen ‹}_ !" chitinase2

C(y tOng chuy9n gn kháng các +i khuẩn g(y )nh

Oi !.i Jệnh !i khuRn3 hư.ng nghiên c/u t@# giOng %.i Jqng công nghệ gen ch*

%.i J5t đầu2 B c7 J1n c Ja hư.ng G

S bng gen %> ha en^y%e l"% th#,i ha th"nh t6 J"# !i khuRn2 DhŽng h@n3 gen

lys#^y%e tV c,c ngun t6 J"# đ=ng !ật h#Xc tV thLc khuRn th) T€ HJacteri#Ahage T€I

đưa !"# cây thuOc l, !" kh#ai tây2 D,c gen n"y Ji)u hiện h#@t t4nh lys#^y%e %@nh !"c,c t6 J"# c kh1 n$ng Ahng trV !i khuRn 1r4in( c(rotovor( rQt tOt2

S Zen %> ha 5Sthi#ninScystein được chuy)n gia# sang cây thuOc l, cvng Ahng

ngVa được !i khuRn 6u7omon( yring(.

S Dhuy)n gen s1n uQt Ar#tein l"% gi1% đ=c tO cda !i khuRn l" hư.ng c nhiBu

h/a h…n2 Zen n"y chd y6u l" gen s1n uQt c,c l#@i en^y%e Ahân hdy đ=c tO cda !i

khuRn3 ;# !ậy !ô hiệu ha t,c h@i cda ch0ng2

C(y tOng chuy9n gn kháng +iu g(y )nh

D,c !irus gây ra những thiệt h@i đ,ng k) tr#ng hầu h6t c,c cây trng lư7ng thLc

!" cây ch# sợi trên Ah@% !i th6 gi.i2 _hư7ng Ah,A chd y6u đ) kh5c Ah ha Ar#tein !f cda!irus3

chuy)n gen t@# en^y% Ahân gi1i !irus H!4 ;< en^y% riJ#^y%eI3 h#Xcchuy)n gen c

tr-nh tL đOi J1n HantisensI !.i {‹ cda !irus2 D,c đOi J1n n"y s kha l@i sL sa# chA!" sL Ahiên %> cda {‹ !irus2 Kỹ thuật chuy)n gen %> ha !f Ar#tein cda !irus


45/185

thường được s: ;% sL t`ng hợA Ar#tein !f cda gen t@# !f ?

!irus2

# !ậy !irus không nhân lên được2

hiBu l#@i cây trng được chuy)n gen t@# !f cda nhiBu l#@i !irus nên đ> kh,ng

được c,c !irus gây Jệnh nhưG đu đd kh,ng !.i !irus gây Jệnh đO% !ng3 cây thuOc l,

kh,ng !.i !irus kh1% ;ưa chu=tM cây thuOc l, kh,ng !.iirus kh1% alpaM kh#ai tây

kh,ng .i irus |3 irus ŸM kh#ai tây kh,ng .iirus #$n l,M cây ca%3 +ujt kh,ng

Jệnh irus gây t"n l


46/185

đOi !.i c,c côn trbng l#@i nhaiSnghiBn Hcheing insectsI2 i khuRn C2 thuringensis

t`ng hợA c,c Ar#tein 8Sen;#t#in tinh th) được %> ha J?i c,c gen Dry2 Khi côn trbng

$n !"# Jy tr#ng ;@ ;"y kiB% cda côn trbng đ) t@# th"nh

đ=c tO h#@t đ=ng2 D,c liên k6t n"y t@# ra c,c receAt#r đXc trưng tr#ng c,c t6 J"# Ji)u

%ô ru=t l"% th"nh c,c l chân lông !" cuOi cbng l" gây ch6t côn trbng2

C(y tOng chuy9n gn cải tiến các pAtin hJt

"% lượng Ar#tein !" th"nh Ahần a%in# aci; thay đ`i rQt nhiBu tr#ng thLc AhR%

thLc !ật2 g#"i Ar#tein th- c,c a%in# aci; không thay th63 Ah1i được ti6A nhận cbng

th/c $n !- c#n người !" đ=ng !ật không tL t`ng hợA được2 Xc Jiệt3 tr#ng th/c $n gia

s0c chd y6u l" đậu tư7ng !" ngô3 Ah1i J` sung c,c a%in# aci; được s1n uQt Jqng Ahư7ng Ah,A lên %en như lysine3 %ethi#nine3 thre#nine !" tryAt#Ahan2 Tr#ng tư7ng

lai3 không cần thi6t Ah1i J` sung c,c a%in# aci; n"y the# Ahư7ng th/c như !ậy2

_hư7ng th/c c kh1 n$ng h7n l" t@# ;ng c,c gen ? cây đậu tư7ng h#Xc ngô %" c,c

gen n"y %> ha ch# Ar#tein gi"u những a%in# aci; n"y2

gười ta đ> đưa gen %> ha ch# %=t l#@i Ar#tein ch/a c,c a%in# aci; c lưu

hunh ca# JQt thường !"# cây đậu luAin !.i %


47/185

n"y th0c đRy c,c nh" nghiên c/u đưa gen n"y !"# Ji)u hiện ? l, cây cf3 nhq% c1i ti6n

cân Jqng a%in# aci; không thay th6 ? ;@ cf2

C(y tOng chuy9n gn ản XuWt những -AJi pAtin '7i

ThLc ra !iệc s1n uQt Ar#tein tr#ng thLc !ật ;U ;"ng3 nhưng tinh s@ch Ar#tein n"y

tV %ô thLc !ật l" kh kh$n !" trư.c h6t l" gi, th"nh ca#2 - !ậy3 người ta hy !ọng !"#

%=t Ahư7ng Ah,A %.i3 được gi.i thiệu J?i ‹askin !" cs H&'''I2 hững gen %> ha

ch# Ar#tein được g5n !.i %=t Ar#%#ter !" đ1% J1# ch# Ar#tein ch* được t`ng hợA ?

rU2 Ti6A the# Ar#tein t@# th"nh c %=t hệ thOng t4n hiệu3 đ1% J1# ch# n được !ận

chuy)n !"# %=t ! tr4 ,c đnh tr#ng t6 J"#2 Tr#ng trường hợA đXc Jiệt Ar#tein được

!ận chuy)n !"# %@ng lư.i n=i chQt Hen;#Alas%atic reticulu%G E‹I2

_r#tein đi !"# E‹ c th) được th1i ra Jên ng#"i !" ch* ? !bng rU3 !- Ar#%#ter ch*

đXc hiệu ch# !bng n"y2 gười ta ;bng %=t sO ;ung ;ch %uOi đ) t,ch Ar#tein %=t c,ch

;U ;"ng !" !.i gi, th"nh hợA lj2

\=t !4 ;< đi)n h-nh cda hư.ng /ng ; ha ch# thau%atin Hthau%atin }}I !"# cây kh#ai tây3 t@# %=t

cây kh#ai tây c l,3 thân rU3 cd đBu ngọt2 K6t +u1 n"y %? ra %=t tri)n !ọng rQt l.n đOi

!.i cây $n +u1 ngọt2

D,c nh" kh#a học đ> t-% c,ch gi1i tr-nh tL c,c gen %> ha ch# Ar#tein đ=ng !ật3

thi6t k6 l@i3 sau đ chuy)n c,c gen n"y !"# thLc !ật3 Ji6n thLc !ật th"nh c7 th) s1n

uQt Ar#tein đ=ng !ật24 ;


48/185


49/185

C(y tOng chuy9n gn 'ang tính )Wt KIc đ;c

D,c cây h#a %"u đ@t n$ng suQt ca# hiện nay đBu được trng tV h@t lai +ua %=t

+u, tr-nh chọn lọc kh5t khe2 D,c h@t n"y c ưu th6 lai ca# !- l" k6t +u1 cda c,c +u,

tr-nh lai a2 ˜ những cây tL th< AhQn như ngô3 trư.c kia người ta rQt tOn công la# đ=ng

đ) l#@i Jf cờ J5A Hc chuy)n %=t Ah/c hợA g% gen r#lD

cda +. tum-(cin !" Ar#%#ter Da\ P8F Hcaulipl#er %#saic !irusG !irus gây Jệnh

kh1% ? s0ASl7I !"# cây thuOc l, !" đ> thu được cây chuy)n gen JQt th thông J,# !B !iệc s1n

uQt hai chui ;"i aci; J# không s1n sinh ra ch#lester#l !.i sO lượng l.n ? thLc !ật Jậc ca#2 iệc s1n uQt ra c,c l#@i ;ầu thi6t y6u ? cây {raJi;#Asis thaliana ch# thQy

thLc !ật chuy)n gen c th) tr? th"nh ngun cung cQA c,c aci; J# +uan trọng ;bng

tr#ng $n uOng %" ch0ng ta thường ch* nhận được tV c,2

gười ta cvng đ> ,A ;


50/185

iệc s: ; ha a%in# aci; #i;ase H{{mI2 {{m l" t,c nhân l"% %Qt +u,

tr-nh t@# nh% a%in #y ha cda %=t ;>y Sa%in# aci;3 !" Ahư7ng th/c chọn lọc n"y

;La trên %/c đ= đ=c t4nh cda c,c Sa%in# aci; kh,c nhau !" sL tra# đ`i cda ch0ng đOi

!.i thLc !ật2

\Xc ;b nghiên c/u n"y cn %.i !" được thLc hiện trên cây {raJi;#Asis thaliana3

nhưng người ta tin tư?ng rqng Ahư7ng Ah,A chọn lọc n"y s c th) s: ; h0t s@ch lượng selen ;ư thVa trên %=t

c,nh đng t@i Dalip#rnia2 ây l" cu=c th: nghiệ% đầu tiên trên thLc đa đOi !.i %=t sO

l#@i cây Z\ chOng ô nhiU%2

Felen l" %=t nguyên tO ha học3 gây đ=c đOi !.i thLc !ật n6u h"% lượng cda

ch0ng +u, ca# tr#ng đQt2 Qt canh t,c t@i %=t sO !bng cda Jang Dalip#rnia được tư.i

tiêu %@nh !" nư.c ha tan selen c tr#ng đ, Ahi6n st2 Khi nư.c JOc h7i trên %Xt đQt3

senlen s t4ch t< ng"y c"ng nhiBu2

Dây %b t@t n = HCrassica ™unceaI !On c kh1 n$ng kh,ng !" hQA th< selen +ua

rU2 Tuy nhiên3 Terry !" cs H@i học Dalip#rniaI đ> th0c đRy thê% kh1 n$ng trên cda cây

%b t@t Jqng c,ch J` sung %=t sO gen t@# en^y%e đi selen2 K6t +u1 l" l#@i thLc !ật

Z\ n"y c th) hQA th< selen ca# gQA €3P lần s# !.i %b t@t n = ;@ng h#ang ;@i3 !"

ch0ng được thu h#@ch €8 ng"y sau khi trng2

Du=c th: nghiệ% thLc đa ni trên đ> được ti6n h"nh cRn thận đ) đ1% J1# không

c họ h"ng n"# cda cây %b t@t n = sinh trư?ng ? ung +uanh2 #a %b t@t Z\ cvng

được h,i ngay khi ch0ng uQt hiện2 \b t@t chuy)n gen s được ;bng l"% th/c $n ch#trâu J thi6u selen tr#ng Jữa $n2


51/185

iện nay !iệc : lj đQt ô nhiU% !n %ang t4nh thô s73 chd y6u l" đ"# đQt !" chôn n ?

%=t n7i kh,c h#Xc r:a đQt2 D1 hai Ahư7ng Ah,A đBu tOn k%3 l"% gi1% chQt lượng đQt2

iệc s: ; được s: ;


52/185

giữ l@i những đXc t4nh ưu !iệt2 Tr#ng những n$% &'P93 !iệc t,i sinh l@i chi !" t#"n J=

cây trng đ> được ti6n h"nh %=t c,ch thuận lợi nhờ ây ;Lng được kN thuật nuôi cQy

%ô !" t6 J"# th"nh công2 g"y nay3 hầu h6t Ahng th4 nghiệ% nghiên c/u sinh l4 ha

sinh ;i truyBn thLc !ật đBu được trang J kN thuật nuôi cQy %ô !" t6 J"#2

\8 thu,t nuPi cWy 'P +/ tế )/A th;c +,t )aA gO':

— DhuRn J %ôi trường nuôi cQy c đd th"nh Ahần cần thi6t !" nhiBu l#@i3 cvng

như Ah1i chọn giOng đ0ng ch# %ôi trường nuôi cQy tVng l#@i %ô3 t6 J"# !" thay đ`i

the# tVng thời k- Ah,t tri)n !" Ahân ha cda %ô H%ôi trường nuôi cQy Ar#t#Alast kh,c

!.i %ôi trường nuôi cQy callus3 %ôi trường t@# rU t@# %ầ% kh,c !.i %ôi trường ;uy tr-

%ô ? tr@ng th,i callus3 !2!

— iBu kiện !ô trbng Ah1i nghiê% ngXt3 k) tV khi chuRn J %ôi trường đ6n khi :

l4 %ô2 - !ậy3 Ah1i c Jung cQy !ô trbng !" td cQy oa%inaire3 cvng như c,c tha# t,c

;


53/185

c0c3 }ris3 ZerJera3 huệ3 lan3 _elag#niu%3 đ +uyên3 h#a hng3 w\=t sO cây đang được

t,i sinh tr#ng Ahng th4 nghiệ%G cây J73 ca ca#3 c" Ahê3 ?o@ob(3 ca# su3 ch" l"3 thuOc

l,3 c" rOt3 En;i!e3 c1i ;ầu3 ngô3 đậu3 cd tV3 đậu n"nh3 Hthe# t"i liệu ¡i%%er%an3 &'xM

Ketchu%3 &'(M _icrik3 &'(I2

˜ Trung \N !" a% \N3 kN thuật nuôi cQy %ô được ,A ; nhân giOng !ô t4nh in vitro giOng kh#ai tây đ) Ah s1n uQt ? th"nh AhO " o@t2 ˜ iện Kh#a học iệt a% ? " =i Hnay l"

iện Kh#a học !" Dông nghệ iệt a%I cvng đ> th4 nghiệ% nhân giOng !ô t4nh in

vitro c,c cây kh#ai tây3 c"3 l0a3 thuOc l, tV n$% &'(€S&'(82 Dh# đ6n nay3 ? đây cvng

đ> nhân nhiBu giOng cây trng như %4a3 ngô3 ;/a sợi3 l0a3 thuOc l,3 wc kh1 n$ng

chOng chu đ) Ah


54/185

ch# s1n AhR% ;i ;"# ? c,c !bng khô h@n chi6% h7n &[P ;iện t4ch cda +u1 đQt2 D,c

ngun nư.c tư.i ng"y nay đang tr? th"nh %=t nhân tO h@n ch6 tr#ng sL Ah,t tri)n cda

nông nghiệA2 - !ậy3 t-% cây chu h@n c j nghNa +uan trọng tr#ng s1n uQt2

$% &'x93 iện ghiên c/u /ng ;

được th"nh lậA !.i % đưa

!"# s: ;


55/185

Khô ;ầu ch/a ;ầu ;ư !" kh#1ng P9Š Ar#tein3 73 tannin !" c,c chQt kh,c2 Dây

Du(yu2 H 6(rthnium (rgnt(tumI l" cây lQy nhLa %d tL nhiên l"% ca# su2 Dây

/r(mb A/r(mb (byini(E thu=c họthậA tL /ruci-r( ch/a %=t lượng l.n aci;

erucic c th) thay th6 c1i ;ầu2 Dây J4 trâu /ucurbit( -oti7iim( H 'u--(2o gour7 I c

h@t gi"u ;ầu !" Ar#tein3 rU ch/a nhiBu tinh J=t2 Fau €S8 n$% sinh trư?ng3 thân3 l,3 rU đ>

nXng €9 kg tr#ng đ c 9Š l" tinh J=t3 chi Drin72i( g% nhiBu l#"i ;bng l"% nhLa

;‡#2 Dây Fcnothr( pp2 l" cây l"% thuOc3 h@t c nhiBu aci; ¢Slin#leic được ;bng như

chQt J` sung ;inh ;ưng !" l"% %N AhR%2 hững cây đ> nêu trên3 người ta ;bng

DF nuôi cQy %ô !" t6 J"# đ) nhân giOng !" trng ? +ui %ô r=ng3 !Va chu h@n3

chu %Xn3 chu nng3 chu ngh’# ;inh ;ưng %" đ@t n$ng suQt ca# !" ;bng tr#ng nhiBu

ng"nh công nghiệA kh,c nhau3 Ah nuôi cQy th"nh công %1nh l,3 đ#@n thân3 rU J@ch

đ"n2 D,c nh" nghiên c/u \N đ> thu nhận cây c#n nuôi cQy đ#@n thân c,c l#"iG 1.

gr(n7i, 1. gunni, 1. 7(2rrymp2(n(, 1. p(uci-2or(, 1. -ici-o2i(. TV n$% &'(P3

{]mDEo H{ss#ciati#n ]ran aise ]#rêtScellul#seI đ> kh?i sL nhân !ô t4nhҫ in vitro cây

J@ch đ"n nhq% % th"nh công tr#ng t@# chi Ah< tV l, %ầ% !" trên

đ#@n thân J@ch đ"n 1. nov( (ng2ic( !" 1.vimin(2i tr#ng điBu kiện in vitro2 iall# !"uh#u H&'€I l"% !iệc t@i Ahng th4 nghiệ% Finh l4 thLc !ật @i học acar3 Fenegal


56/185

đ> nuôi cQy l, %ầ% !" t@# th"nh công chi cây 1. c(m(27u2ni, trên %ôi trường c

ch/a {{ HnaAhtalen acetic aci; l" %=t auinI !" x2C{ HxSJen^yla%in#Aurine l" %=t

l#@i cyt#kinineI kN thuật n"y ch# AhA t@# ra 99 cây tV & cây c#n tr#ng th,ng !"

&9&P cây tr#ng & n$%3 tr#ng khi kN thuật c5t đ#@n cda ZuAta ch* đ@t &9x cây[n$%2

a!ies H&'€I l"% !iệc t@i Ahng th4 nghiệ% cda h#u đ> Ah,t tri)n kN thuật nhân !ô

t4nh cây ]ai;herJia H{cacia alJi;aI2 Dây họ ậu n"y %ọc ? hầu h6t c,c !bng khô h@n

? châu _hi3 đXc Jiệt l" ? Tây _hi2 Dh0ng đng !ai tr +uan trọng đOi !.i kinh t6 đng

cf !bng Fu;an Fahel2 Dh0ng cO đnh !" r được +uan tâ% nghiên c/u nuôi cQy %ô2

5#8 T7? [\ng ?& tr?ng nuôi *y ô t


57/185

— Ci6n đ`i ki)u đ=t Ji6n ? %=t sO gene nhQt đnh ? FT h#Xc gene cda ti th)3 l@A

th) Hl t@# nên được ging l0a !Va ch4n s.% !Va

c h@t ;@ng ;"i nhq% !Va t$ng n$ng suQt thu h#@ch l@i !Va t@# được chQt anh l"%th/c $n ch# gia s0c2

B cây %4a3 Ahư7ng Ah,A chọn ;ng s#%a n"y đ> t@# ra được giOng %4a chOng

được %=t sO Jệnh !irus như Jệnh piA3 nQ% lông3 Jệnh than3 !" Jệnh đ=t %5t2 Ta Ji6t

rqng cây \4a l" cây J,t J=i H#ct#Al#i;I h#Xc thậA J=i H;ecaAl#i;I !" rQt ; hợA t:2 iBu

n"y gây tr? ng@i ch# !iệc %ô h-nh ha l4 thuy6t !" c,c Ahân t4ch ;i truyBn2 ein^3 &'((

? aaii !" sau đ c,c nh" kh#a học "i o#an3 _h,A3 DuJa3 {rgenetina3 đ> th"nhcông tr#ng t,i sinh %4a tV callus3 tV nuôi cQy t0i AhQn đ> t@# được cây đ7n J=i c n$ng

suQt ca# h7n tr#ng điBu kiện tL nhiên s# !.i cây JO %…3 h#Xc Ahư7ng Ah,A chọn lọc

;ng s#%a ch# AhA Ahân lậA được c,c ;ng kh,ng Jệnh2

Cqng Ahư7ng Ah,A chọn ;ng s#%a3 c,c nh" nghiên c/u cvng đ> thLc nghiệ%

chOng Jệnh t"n l


58/185

Oi !.i cây cọ ;ầu3 khi t,i sinh tV callus3 cây không giOng nhau %" uQt hiện

%=t sO đ=t Ji6n s#%a H•#nes3 &'PI2 hững Ji6n ; s#%a n"y the# D#cking ? @i học

T`ng hợA #tlingha%3 c nguyên nhân ;i truyBn !" ;# c1 điBu kiện nuôi cQy t@# nên

HD#cking3 &'&I2 i t% l@i3 tr#ng nuôi cQy %ô !" t6 J"# thLc !ật3 người ta đ> thVa

nhận c sL Ji6n đì ;i truyBn2 FL Ji6n đì như !ậy c th) c 4ch đOi !.i thu h#@ch cda

c#n người2 Tr#ng +u, tr-nh nghiên c/u c7 s? ;i truyBn cda sL Ji6n đì t6 J"# thLc !ật

nuôi cQy3 người ta đ> nhận thQy rqng3 công nghệ nuôi cQy t6 J"# in vitro ch# ch0ng ta

%=t lợi kh4 +uan trọng đ) l"% thay đì giOng cây trng the# hư.ng c lợi2 l" những

Ji6n đì ;ng s#%a gi0A ta t@# ra nhiBu giOng cây %.i !.i đXc t4nh ưu !iệt

5#@ E‚ thu6t [ung hL1 *2* t J tiêu hdy J?i en^y%e

cellulase hay ;rilselase3 n ch* cn %"ng sinh chQt Ja# +uanh2 _r#t#Alast c kh1 n$ng

;ung hợA Hpusi#nI !.i nhau đ) t@# th"nh c,c th) lai !ô t4nh ;ư.i t,c ;


59/185

sần rU3 l, %ầ%3 h@t AhQn3 callus !2!2 nhưng hay ;bng c1 l" tV %ô l,2 Ziai đ#@n n"y g%

c,c Jư.c sau đâyG

‰ |: l4 %u ch# s@ch !" !ô trbng Jqng cn (99 3 sau đ Jqng calciu%

hyA#chl#ri;e3 cuOi cbng Jqng nư.c cQt !ô trbng2

‰ D5t %u2 \u được c5t nhf th"nh %1nh 938£ c% h#Xc th"nh sợi2

‰ |: l4 %u Jqng en^y%e2 F: ;


60/185

‰ = !"i ng"y sau3 t6 J"# Ahân chia3 cQy chuyBn sang %ôi trường chọn lọc !"

như !ậy cQy chuyBn %=t !"i lần nữa tr#ng %ôi trường ch/a những chQt FT th4ch

hợA đ) t@# callus3 t@# chi3 t@# cây !" rU3!2!2

‰ D th) th: Ah1n /ng en^y%e trên %u l, cây lai c5t nhf đ) c th) nhận ra được

c sL lai t@# hay không

]ng KIng

g"y nay người ta đang s: ;# ;e Ci#techn#l#gy ;e _lantas et Dentr# ;e

Ci#techn#l#gia {gric#laI ? Cra^il ch# thQy3 ;ung hợA Jqng c,ch n"y3 người ta t@# ra

cây lai giữa c" rOt !" rau %bi3 ca% !" chanh3 w Oi !.i cọ ;ầu3 tV Ar#t#Alast !" s:

;


61/185

th) ;ung hợA được c,c t6 J"# s#%a !.i t6 J"# sinh ; ;bng kN thuật nuôi cQy %ô !" t6 J"# thLc !ật đ) s1n uQt

h@t nhân t@#2 T6 J"# thLc !ật c đXc trưng l" không ch* tr? th"nh t6 J"# sinh ;ưng %"

cn tr? th"nh t6 J"# Ahôi %ầ%3 ch* cần điBu khi)n ch0ng Jqng c,c chQt FT th4ch

hợA2 # !ậy3 người ta ch# !"# J-nh ;ung ;ch ;inh ;ưng c chQt FT nhQt đnh th-

t6 J"# c th) tr? th"nh t6 J"# Ahôi2 D,c t6 J"# Ahôi tr#ng J-nh đ s sinh s1n rQt nhiBu

!" t< họA l@i2 D,c Ahôi n"y được Ja# Jọc J?i %=t chQt ke# S g% hn hợA c,c chQt;inh ;ưng !" gọi l" c,c h@t nhân t@#2 Khi gie# c,c h@t n"y uOng đQt s %ọc th"nh

cây J-nh thường2

iệc s1n uQt c,c h@t nhân t@# như th6 rQt cần thi6t tr#ng nông lâ% nghiệA2 C?i

!-3 tr#ng c1i t@# giOng nhiBu khi t@# ra được giOng c n$ng suQt ca# !" chOng chu gifi

nhưng l@i không c h@t h#Xc rQt 4t h@t đ) c th) gie# trng l@i2 Cqng Ahư7ng Ah,A ni

trên3 người ta c th) s1n uQt h@t nhân t@# Jqng c,c t6 J"# J-nh thường cda cây n"y !.i

%=t lượng l.n tr#ng c,c ni lên %en2

\=t l#@t c,c !Qn đB l4 th0 !B h@t nhân t@# ? đây l"G

— Khi cn tr#ng c,c J-nh nuôi cQy lên %en rQt tiện lợi ch# người ta : l4 nhiệt c,c

%ô đ) l"% s@ch h6t !irus3 t@# ra c,c h@t s@ch Jệnh2

— gười ta cvng c th) đưa !"# !f h@t nhân t@# c,c l#"i !i khuRn cO đnh th-

khi cây trư?ng th"nh3 !i khuRn n"y s lQy tV không kh4 đ) cung cQA Ahân đ@% ch#cây đ2


62/185

— Dvng Jqng c,ch tư7ng tL như trên3 người ta đưa %=t lượng thuOc trV sâu h#Xc

trV cf ;@i !"# !f h@t nhân t@# đ) J1# !ệ cây khfi J sâu !" cf ;@i Ah, h#@i2

— @t nhân t@# cvng l" đOi tượng ;U ;"ng đ) n@A c,c gene l@ !"# đ) t@# ra c,c

giOng %.i c đXc t4nh %#ng %uOn2 ‹Qt %Vng l" hiện nay trên th trường th6 gi.i c

J,n nhiBu h@t nhân t@# !.i c,c t4nh ưu !iệt ni trên3 tr#ng đ c h@t l0a %-3 h@t l0a3 l"

những h@t lư7ng thLc sOng cn đOi !.i cu=c sOng c#n người2


63/185

8# CNSH tr?ng 1h\ng tr- '0 *huZn đ?2n


64/185

g#"i c,c Ahư7ng Ah,A trên3 người ta cn c Ahư7ng Ah,A t@# giOng cây trng s@ch

Jệnh Jqng nuôi cQy %ô Ahân sinh ? đ*nh chi !- %ô n"y không Ja# giờ nhiU% !irus2

8#+#5 T@# giOng chOng côn trbng !" sâu Jọ

FL đB kh,ng chOng côn trbng Ah, h#@i cây trng cvng l" %=t tr#ng những % l"% cheets h"ng l#@t sâu t73 sâu r%2

D,c ch6 AhR% Cacillus thurigiensis đ@c hiệu ca# !.i c,c côn trbng thu=c l#"i sâu

Jư.% những l#"i gây thiệt h@i l.n ch# %ba %"ng

C; *h h?7t đng nh &u

_r#tein cda Ct liên k6t !.i những th< th) đXc hiệu được khu tr0 trên %"ng ru=t cda

những côn trbng gây h@i2 FL liên k6t đ gây c1n tr? ch# ;ng !ận chuy)n i#n !"# tr#ng t6

J"# Ji)u %ô ru=t như !ậy l"% %Qt kh1 n$ng ;inh ;ưng cda côn trbng2 hững thuOc trV

sâu thiên nhiên n"y không gây h@i ch# người !" đ=ng !ật thậ% ch4 c1 nhưng Jư.% côn

trbng kh,c2 iBu h@n ch6 cda Ct l" ;U J r:a trôi khfi cây nhưng hiệu +u1 cda ch0ng được

kh# ;"i trên đng ru=ng

Ziữa n$% &'93 c,c nh" kh#a học đ> Ahân lậA th"nh công gen Ct cda !i khuRn !"

Jư.c đầu chuy)n ch0ng ! %=t sO đOi tượng như kh#ai tây3 c" chua3 Jôngw nhưng c

Ji)u hiện kh, ngh’# n"n2 Fau đ họ e% t kN l@i gen Ct nguyên thdy J5t trư.c %=t c,ch

chXt ch h7n3 k6t hợA !.i %=t sL c1i ti6n nhf3 họ đ> l"% t$ng lên kh1 n$ng ki)% tra %=t

c,ch %@nh %2 hững cây đ> được chuy)n gen đ> gi1% €9Sx9Š s# !.i !iệc s: ;


65/185

Cên c@nh đB kh,ng !irus3 côn trbng3 sâu hai cây trng cn Ah1i chOng đOi !.i c1 c,c

l#"i cf ;@i2 Df c@n tranh đ= R%3 th/c $n3 ,nh s,ng !.i cây trng !" l"% gi1% n$ng suQt

cây trng c khi t.i (9Š

Trư.c đây người ta AhOi hợA thuOc cf !.i trng t*a cRn thận đ) h@n ch6 cf ;@i2 \=t

!"i chQt ha học kh,c cvng thường được ;bng tr#ng trng trọt

Dông nghệ gen c th) ki)% s#,t %=t c,ch hữu hiêu cf ;@i2 gười ta đ> taọ ra những

cây trng c th) l"% nguyên liệu s1n uQt ra thu##cs trV cf ;@i !.i Ah` r=ng đ7n gi1n !"

an t#"n ch# %ôt trường2 F: ;


66/185

Tr#ng lNnh !Lc n"y3 công nghệ gen cvng đang Ah,t huy t,c ;


67/185

irus gây Jệnh côn trbng đ> được Ah,t hiện !" nghiên câu kh, lâu2 "# những n$%

cuOi th6 kW || người ta đ> lợi ;


68/185

Ci)u hiện ?ch Ah,t ;


69/185

ch# sâu ngVng $n y" +u, tr-nh Ji6n đ`i đ c"ng nhanh3 l0c n"y ch0ng ch* ;La !"# n$ng

lượng tL c2

Qhững tri!u chRng #h"c

g#"i những triệu ch/ng trên3 côn trbng c Ji)u hiện %=t sO triệu ch/ng kh,c như

hệ thOng sinh ;


70/185

+ua Jên tr#ng tr/ng đ) truyBn ch# thê hệ sau gọi l" lây truyBn tr#ng AhôiM !irus ;4nh !"#

tr/ng côn trbng khi tr/ng n? sâu n#n $n !f tr/ng nuOt Ah1i !irus ri J nhiU% Jệnh gọi l"

lây nhiUrn JB %Xt tr/ng2 irus lây +ua tr/ng c t4nh tiB% Rn tr#ng c7 th) côn trbng ch#

đ6n khi sâu trư?ng th"nh đ‡ tr/ng3 ri â% nhậA c,c tuy6n Ah< cda J= %,y sinh ;


71/185

Trư.c h6t l" sợi nQ% tr#ng #ang sinh trư?ng Ah,t tri)n2 Kh,c !.i !irus !" đ=ng !ật

nguyên sinh3 nQ% Ah1i ti6t c,c chQt đ=c !" enî% đ) gi6t ch6t !ật chd ri sinh trư?ng !"

Ah,t tri)n trên ,c côn trbng3 h-nh th"nh c,c h@ch nQ% l"% ch# côn trbng c/ng l@iM %=t sO

l#@i nQ% không ti6t ra chQt đ=c %" s1n sinh h"ng l#@t tr#ng c7 th) côn trbng !" không

â% nhiU% !"# c7 +uan cda côn trbng %" sau khi sâu ch6t %.i l"% ! !" Ji6n ;@ng c,cc7 +uan2 ầu h6t ch0ng c u %3 tậA trung +uanh c7 +uan th) %?3 sau khi sâu ch6t

ch0ng %.i l"% Ji6n đì th) %2

Q% â% nhậA !"# c7 th) công trbng luôn luôn uQt hiện Ah1n /ng Ji6n %"u đen3

h-nh th"nh c,c đO% đen2 FL h-nh th"nh c,c đO% đen l" ;# enî% Ahen#l#y;aâ tr#ng

;ch th) côn trbng2

FL sinh s1n cda nQ% trư.c h6t l" sL Ji6n đì th"nh Ahần ;ch th) l" gi1% t,c ;


72/185

TJnh (n toGn cV( ch: phm n>m

g"y nay3 !iệc s1n uQt ch6 AhR% nQ% đ> đ6n +uy %ô l.n3 ch# nên !iệc nghiên c/u

t4nh an t#"ncda n l" điBu rQt +uan trọng2 \=t l#"i nQ% trư.c khi đầu tư s1n uQt cần Ah1i

c c,c sO liệu !B t4nh an t#"n3 thông +ua %=t J= Ahận c tr,ch nhiệ% Ahê chuRn2

h-n chung3 nQ% thường Ah,t tri)n tr#ng điBu kiện nhiệt đ= thQA !" không 1nh

hưfng đ6n đ=ng !ật %,u nng2 _ian đ> nêu r3 nQ% J@ch cư7ng tr#ng c7 th) sOng Q nhiệt

đ= 8…*, ;b ? đi)u kiện đ= R% n"# đBu ngVng Ah,t tri)n !" sau ng"y l" %Qt kh1 n$ng

sOng3 ch# nên ch0ng rQt an t#"n đOi !.i c#n người2 hiệt đ= th4ch hợA ch# nQ% %Oc sâu

kh, ca#3 (SPx–D3 ch# đ6n nay ch0ng l" J= nQ% ;unhQt gây Jệnh ch# đ=ng !ật %,u nng

Hngười !" ngLaI2 Q% %Oc ,% gây Jệnh ch# #ng %ật H{lu%igalusI sinh trư?ng được ?

nhiệt đ= €8–c2 Dh# nên cvng l" nQ% gây Jệnh ch# người3 chi% !" đ=ng ¥!ật c ư7ngsOng kh,c3 ;U gây ra Jệnh k6t h@ch Ah`i2 g#"i ra nQ% %Oc kh0c !"ng H{sAergillus

pla!usI ti6t ra chQt đ=c asAergillin c th) gây ra Jệnh ung thư3 ch# nên cần lưu j khi s:

; Ah,t hiện ra h"ng tr$% la#ip !i

khuRn c +uan hệ !.i côn trbng3 tr#ng đ c kh#1ng '9 l#"i gây Jệnh2 ầu h6t ch0ng

thu=c họ nQ% +ue HCacillaceaeI c Ah1n /ng gra% ;ư7ng3 họ !i khuRn +ue ru=t

H Enter#JacteriaceaeI c Ah1 /ng gra% â% tr#ng J= !i khuRn thật !" họ !i khuRn đ7n J"#

gi12 La !"# %/c đ= k4 sinh cda !i khuRn trên !ật chd3 người ta chia ra l"% P l#@i

Wi #hun chuyên #J inh

(


73/185

Dh0ng sinh s1n tr#ng c7 th) côn trbng3 %uOn sinh s1n cần c điBu kiện đXc Jiệt ;#

ch0ng rQt kh Ah,t tri)n tr#ng %ôi trường nhân t@#2 hững l#@i n"y c Ah@% !i !ật chd

rQt h…A3 lây lan +ua đường %iệng2 Tiêu Ji)u l" !i khuRn sữa !" !i khuRn h-nh th#i

‰ i khuRn sữa

Dh0ng gây Jệnh trên Jọ hung Ja# g`% rQt nhiBu l#"i tr#ng đ c !i khuRn h-nh +ue

hật C1n l" +uan tr#ng nhQt2 D kh#1ng 8P l#"i Jọ hung J Jệnh n"y

i khuRn n"y sinh trư?ng tr#ng %ôi trường ;ch th) h#Xc th) r5n c ca# %en !"

gl#c#^a2 Finh trư?ng &xS9 giờ ch# J"# t: !.i sO lượng &9¦'2 Fau khi đ@t t.i đ*nh ca#3

sO lượng !i khuRn sOng gi1% uOng nhưng không c hiện tượng !i khuRn l"% tan t6 J"#

i khuRn C2A n"y c t4nh k4 sinh %@nh c th) sinh s1n tr#ng c7 th) Jọ hung n#n2 C"#

%ầ% c th) sOng lâu n$%2 \=t sâu n#n ch6t khô J1# +u1n J"# %ầ% sau € th,ng !n

gây Jệnh ch# sâu n#n Jọ hung %.i

Tr#ng tL nhiên !i khuRn n"y thông +ua đường tiêu ha đ) sâ% nhiU%2 Fau khi $n

Ah1i ch0ng3 t6 J"# %ầ% n1y %ầ% suyên +ua th) ;inh ;ưng uên +ua !,ch ru=t !"#

#ang tr#ng c7 th)2 i khuRn sinh s1n h"ng l#@t J"# %ầ% tr#ng #ang %,u ;# đ Jọ hung

n#n h-nh th"nh %,u tr5ng sữa3 khi J‡ chân Jọ n#n3 t@i !6t thư7ng s ch1y ;ch %"u tr5ng2

đe% đi +uan s,t ;ư.i k4nh hi)n !i thQy nhiBu J"# t: %ầ% cda !i khuRn hiệt đ= Ah,t tri)n ch# C2A l" &xSPx đ=2 Khi sâu n#n $n Ah1i J"# t: %ầ% ;ư.i &x đ=

s không ch6t3 c l0c sâu n#n J Jệnh nhưng sau +u, tr-nh ngd đông %.i J ch6t2

‰ i khuRn h-nh th#i HDl#stri;iu% Jre!ipacieu%sI

i khuRn h-nh th#i l" l#@i chuyên k4 sinh trên sâu r%3 !i khuRn n"y c Ah1n /ng

gra% â%2 Fâu n#n $n Ah1i !i khuRn n"y3 sau & ng"y J"# t: c th) n1y %ầ% th"nh t6 J"#

;inh ;ưng2 # ch0ng l" !i khuRn y6% kh4 nên không â% nhậA !"# #ang %,u %" ch*sinh s1n tr#ng ru=t sâu n#n2 Fau P ng"y th) hiện triệu ch/ngG g/ng $n3 ti6t ;ch3 tra# đ`i

nư.c không J-nh thường2 - !ật A gi1% uOn3 c7 c,c đOt c# l@i3 c,c chQt J"i ti6t ra

ng#"i3 tr#ng đ ch/a nhiBu J"# t: !" tr? th"nh ngun lây Jệnh2 Fau %=t tuần sâu ch6t3

thân c/ng khô2

(P


74/185

iện nay !n chưa nuôi cQy trên %ôi trường nhân t@# l#"i !i khuRn n"y3 nên s1n uQt

ch6 AhR% !n Ah1i ,A ; J tê liệt !" sau 88 Ah0t l"

!,ch ru=t J ! ra t@# điBu kiện ch# c,c t6 J"# ;inh ;ưng cda !i khuRn Ah,t tri)n2 Fâu

n#n s ch6t

iện nay c € ;@ng ch6 AhR% C2t l"Dh6 AhR% ;@ng nư.cDh6 AhR% ;@ng J=tDh6 AhR% J=t thQ% nư.cDh6 AhR% ;@ng nang ke#

h-n chung Ah@% !i tiêu ;iệt sâu cda C2t h…A h7n thuOc trV sâu2 The# thOng kê C2t

c th) tiêu ;iệt được & l#"i P họ tr#ng J= c,nh !Ry l" nh@y c1% nhQt2 Kh1 n$ng tiêu

;iệt cvng Ah< thu=c tby the# l#"i2

8#+#@ ciru gây Ahân

lậA được &9 l#"i !irus trên '99 l#"i côn trbng2 irus c th) Ahng trV hiệu +u1 c,c l#"i

sâu h@i rVng3 ch0ng c t,c ;


75/185

_ được Ah,t hiện rQt s.% !" nghiên c/u kh, t* %*2 Xc đi)% chd y6u l" sau khi

!irus â% nhiU% !"# côn trbng3 k4 sinh tr#ng nhân t6 J"# côn trbng !" sinh s1n t,i t@#

tr#ng nhân2 Th) !bi c c h-nh nhiBu %Xt hay đa ;iện !"# tr#ng t6 J"#3 ch# nên người ta

gọi l" !irus đa nhân ;iện2 Fau khi ch6t chân !" đuôi %c trên c"nh cây2 Th) !bi k6t tinh

Ar#tein Ja# h@t !irus h-nh +ue !"# tr#ng t0i2 Th) đa ;iện Ja# g% th) !bi !" h@t !irus2

The# thOng kê chưa đầy đd3 trên th6 gi.i c € l#"i côn trbng J _ â% nhiU%

Triệu ch/ng JB ng#"i

Fau khi sâu n#n J= c,nh !Ry J Jệnh s/c $n gi1%3 đ=ng t,c chậ%3 thường J lên trên

ca#3 thân trư.c l0c ch6t J %B%3 c,c %ô tr#ng c7 th) ch/a nhiBu nư.c3 ;a ;U J !3 ch1y

ra ;ch %"u tr5ng h#Xc nâu3 chưa c %bi hôi ch# đên khi nQ% %Oc %ọc %.i th) hiện %bi

hững Ji6n đ`i Jệnh tr#ng %ô sâu khi J â% nhiU%

Dh0ng â% nhiU% +ua ;a !" th/c $n3 sau khi sâu n#n $n Ah1i !irus2 iri#n chui !"#

thượng J- cda ru=t giữa !"# #ang2 Ti6A đ !"# t6 J"# %,u3 t6 J"# liAit3 t6 J"# !,ch kh4

+u1n3 t6 J"# ;a3 !B sau â% nhậA !"# tuy6n t73 t6 J"# đOt thần kinh !" t6 J"# %ầ% trư?ng

th"nh

Thời k- d Jệnh HtiB% ; ch0ng gây Jệnh trên 9 l#"i2

'!nh 2X hKc cV( viru DW

(8


76/185

Fau khi sâu n#n J Jệnh !irus Z3 trư.c h6t l" s/c $n J gi1%3 ri ngVng $n2 \"u ;a

Ji6n th"nh %"u tr5ng ,% h#Xc !"ng sữa2 hưng c %"u kh,c nhau the# l#"i2 Thân th)

y6u ;ần2 Cệnh ti6A tt A/ytop2(mic po2yh7rooi viru, /6WE

D_ được Ah,t hiện !"# n$% &'P€ trên tq% nh" hật C1n2 B sau người ta cn Ah,t

hiện c1 trên sâu $n l, thông2 Khi !iệc nghiên c/u !irus sâu h@i rVng Ah,t tri)n người ta đ>

t-% D_ trên sâu r% thông đuôi ngLa3 thông nhLa3 sâu r% ch’3 ng"i đ=c222 The# thông

(x


77/185

J,# D_ â% nhiU% &x l#"i thu=c J= c,nh !Ry3 l#"i thu=c J= c,nh %@ch P l#"i J=

c,nh3 & l#"i J= c,nh %"ng2

'!nh 2X hKc cV( b!nh /6W.

Y Xc trưng Jên ng#"iG Triệu ch/ng Jan đầu cda Jệnh D_ rQt 4t thây3 tu the# Jệnh Ah,t tri)n côn trbng sinh trư?ng chậ% ;ần3 thân nhf l@i3 gi1% $n3 đầu ngLc Jng &99 lần Ahun lên l/a & cda sâu r% thông3 sau & ng"y tW lệ ch6t đ@t €Š3 %" đOi

((


78/185

ch/ng ch* ch6t 83'Š2 $% &'( f „u1ng ông ;bng !irus n"y đ) Ahng trV ch# l/a th/

!.i liBu lượng 838kg Hch6 AhR% ư.tI[ ha3 hiệu +u1 Ahng trV đ@t ('Š3 tW lệ ch6t khu đOi

ch/ng l" Š3 rQt nhiBu sâu ch6t ? thời k nh=ng2 oợi ;


79/185

ch0ng c th) $n trên 899 l#"i cây3 gây ra t`n thQt l.n ch# ng"nh la% nghiệA3 Fau trận

;ich thường gXA l#"i !irus _ l0c Ah,t ;ch %ật đ= sâu gi1% uOng r rệt2 Thông

thường hay gXA l#"i ng"i đ=c h@i thông ayschira aantha D#ll f c,c t*nh %iBn C5c

nư.c ta2 6u ,A ;


80/185

Tuy6n trbng Helac;enus sAAI kj sinh #ng đ được

nghiên c/u đ) Ah#ng trV2 Trên #ng đ J %=t l#@i nhện t"n Ah, tr#ng %ba đâ% chi

n1y l=c2 gười ta nhanh chng ;bng Jiện Ah,A ;iệt nhện đ=c Jqng Ahư7ng Ah,A !i sinh2

ThuOc n"y %ang tên Cacillus thuringiensis2 gười ta ;bng %,y Ahun thuOc n"y lên ngọn

9


81/185

cây2 Khi côn trbng ,n !"# cbng !.i chi n#n3 l, n#n th- t,c ;


82/185

s1n gia# Ahôi l" hai Ahôi đng h-nh h#Xc kh,c h-nh ti6A 0c nhau !" Ah,t tri)n th"nh c,

th) hay hợA t: %.i3 hợA t: l@i Ahân chia h-nh th"nh nhiBu c, th) Finh s1n ti6A hợA l" hai

Ahôi không ti6A 0c nhau %" ch* tra# đ`i %=t Ahần nhân !" t6 J"# chQt3 sau đ t,ch ra %"

Ahân chia t6 J"#2 _hần l`n đ=ng !ật nguyên sinh gây Jệnh côn trbng sinh s1n hữu t4nh

the# kiêu sinh s1n gia# AhOi3 ch* c trbng r#i ti6n h"nh sinh s1n ti6A hợA2

Mguyên inh đ=ng +,t g(y )nh cPn tVng )aA gO':

hững l#"i kj sinh côn trbng thu=c họ TryAan #s#%ati;ae đXc Jiệt la € giOng

oeAt#%#nas3 erAet#%#nas3 Drithi;ia !" Clast#crithi;ia2 o#"i trbng r#i oeAt#%#nas

Ayrrh#c#ris gây Jệnh ch# Jọ 4t Ayrrh#c#ris aAterus3 sâu h@i s,A #ng Zalleria %ell#nella

Jọ c,nh c/ng TeneJri# %#*it#r3 rui DalliAh#ra sA2 o#"i oeAt#%#nas Ayraustae kj sinh

sâu đ


83/185

‰ C= trbng D##ci;i#%#rAha c giOng {;elina kj sinh tr#ng c7 th) côn trbng2 o#"i

{;elina triJ#li kj sinh %ọt TriJ#liu% castaneu% !" T2 c#npusu%2 o#"i {2 %esnili kj

sinh sâu EAhestia kuhniella3 Tine#la Jiselliella !" _l#;ia interAunctella2 o#"i

%el#l#nthae kj sinh Jọ hung \el#l#ntha2

‰ C= trbng J"# t: nhf \icr#sA#ri;ia c nhiBu l#"i gây Jệnh ch# côn trbng !" c jnghNa thLc tiUn tr#ng trV sâu h@i2 Dh0ng kj sinh Jên tr#ng c,c t6 J"# !ật chd3 Ah, huW

nhiBu l#@i %ô tr#ng c7 th) côn trbng J Jệnh2 gười ta đ> Ji6t !" %ô t1 kh#1ng 99 l#"i

trbng J"# t: nhf kj sinh côn trbng2

Trbng J"# t: nhf kj sinh f nhiBu nh% côn trbng nhưng chưa gXA kj sinh f côn

trbng ch4ch h0t thLc !ật2 \=t sô§ l#"i trbng J"# t: nhf rQt chuyên t4nh như #se%a aAis3

2 J#%Jycis2 \=t sO kh,c th- l@i đa thLc như l#"i _list#Ah#ra schuJergi kj sinh ? 9 l#"i

c,nh !Ry thu=c 8 họ2

Xc đi)% +uan trọng cda J= trbng \icr#sA#ri;ia l" t@# th"nh những J"# t: nhf2 FL

lây nhiU% ch# !ật chd l" nhờ những J"# t: n"y2 Fô§ lượng J"# t: tr#ng & t0i J"# t: Ah<

thu=c !"# l#"i h#Xc giOngnguyên sinh đ=ng !ật2 D,c l#"i thu=c giOng #se%a c %=t J"#

t: tr#ng %=t t0i J"# t3v2 o#"i #se%a J#%Jycis !" 2 aAis l" những t,c nhân gây Jệnh rQt

nguy hi)% ch# tq% !" #ng %ật Htư7ng /ngI2 o#"i 2 l#custae l" kj sinh cda %=t sO châu

châu !" được nghiên c/u đ) trV châu chQu2§ o.A th1# trbng Dili#Ah#raG hiBu l#"i th1# trbng kj sinh côn trbng3 nhưng ch* %=t

sO 4t c kh1 n$ng gây Jệnh ch# côn trbng2 Th1# trbng gây Jệnh chd y6u ch# côn trbng

sông tr#ng nư.cM Qu trbng %ui thu=c họ Dhir#n#%i;ae !" Dulici;ae2 Tr#ng %=t Qu trbng

%ui Dhir#n#%us Alu%#sus J nhiU% nXng c th) c &992999 S 992999 c, th) th1# trbng

l#"i Tetrahy%ena chir#n#%i2

BH 7ụng nguyên inh đ\ng v%t tr] Iu hại

Tr#ng tQt c1 c,c nguyên sinh đ=ng !ật kj sinh côn trbng th- ch* c trbng J"# t: c

nhf \icr#sA#ri;ia l" c kh1 n$ng Ah,t tri)n trV côn trbng h@i2 Trbng J"# t: nhf lây truyBn

the# P c,ch ch4nhG +ua %iệng3 +ua !6t thư7ng !f c7 th) !"# tr#ng ;ch %,u !" +ua

tr/ng2

P


84/185

) c ngun nguyên sinh đ=ng !ật ;bng J` sung !"# %ôi trường sOng cda côn trbng

c th) nhân nuôi trbng a%iA \ela%#eJa l#custae trên l#"i %ui \elan#Alus ;ipperentialis2

s1n uQt J"# t:cda trbng \attesia gran,is !" Zlugea gasit trn Jọ !#i !#i h@i Jông

{nth#n#%us gran;isM s1n uQt J"# c©a trbng #%esa serJica3 2 ly%antriae

%uscularris trên sâu r% oy%antria ;isAar2§ #se%a l#custas được s1n uQt th"nh %Xt ch6 AhR% trV côn trbng c hiệu +u1 ca# €2 DF tr#ng s1n uQt Ahân Jn

@# CNSH tr?ng !n dut 1hân y P liên

€


85/185

k6t c=ng ha tr JBn !ững giữa nguyên t: nit7 đ) nit7 liên k6t !.i hiđrô t@# ra a%ôniac

HPI2 Tr#ng %ôi trường nư.c3 P chuy)n th"nh €‰2

itr#gen l" %=t tr#ng những nguyên tO c7 J1n cda sL sOng3 J?i !- nitr#gene chi6%

kh#1ng &xŠ tr#ng Ar#tein2 itr#gen l@i l" th"nh Ahần +uan trọng cda aci; nucleic %"

Ar#tein !" aci; nucleic l" th"nh Ahần +uan trọng cda sL sOng2 Ta Ji6t rqng3 tr#ng không

kh4 c 9S&89 tQn [ha t/c l" gQA !@n lần s# !.i nitr#gene tr#ng đQt2 hưng ? ;@ng

Ahân t: rQt JBn ch5c ‚;@ng kh4 tr7ƒ cây không lQy trLc ti6A được2 - !ậy3 c#n người Ah1i

t@# ra những nh" %,y kh`ng l !" rQt tOn k% đ) Ji6n th"nh ;@ng Ahân đ@% urea3 đ@%

nitrate3 nitrite Jn ch# cây2 FO lượng đ@% tr#ng nh" %,y không đd ch# nhu cầu ;inh

;ưng cda cây Hch* %.i cung cQA SPŠ lượng đ@% ch# câyI2 Tr#ng đQt c %=t sO !i sinh

!ật đQt c kh1 n$ng cO đnh tr#ng không kh43 !i khuRn c=ng sinh !.i cây J= ậu3 c,c

t1# la% sOng tL ;# h#Xc c=ng sinh !.i J’# ;âu đ> s1n uQt ra Ahân Jn ch# cây trng2

@#+#5 Nhu *u 1hân s1n uQt được €2&9x tQn Ahân đ@% tr gi, t* ;#llars đ)

đưa !"# s: ; ây ;Lng kh#1ng

€99S899 nh" %,y28


86/185

— _hư7ng Ah,A cO đnh sinh học Jqng c,c !i khuRn2 S i khuRn nOt sần cây J= ậu2

gười ta đ> Ah,t hiện !i khuRn h-nh +ue c chiBu ;"i kh#1ng 9383 c tiê% %a#3 Rn

n,u tr#ng c,c u sần cda rU cây J= ậu3 đ l" ‹hi^#Jiu%2 Ot sần l" nh" %,y Ahân đ@%

ngầ% ;ư.i đQt cda cây J= ậu2 Tr#ng !i khuRn n"y c %=t gene điBu khi)n !iệc t`ng hợA

en^y%e nitr#genase !" hy;r#genase cbng !.i s5c tO %"u hng Ji6n Ahân t: th"nh P2

hờ hệ en^y%e h#@t ha n"y %" _hi0obium ch* cần %=t n$ng lượng nhf HPS8

kcal#[\I !" cvng không cần ,A suQt ca# cvng c th) ;U ;"ng J‡ g>y c,c nOi liên k6t

nitr#gen tr#ng Ahân t: HI ;U ;"ng h-nh th"nh P2 H\uOn J‡ g>y nOi Ja th/ nhQt cần

&8kcal#[\3 J‡ g>y nOi Ja th/ hai cần &(3x8 kcal#[\ !" nOi Ja cuOi cbng ch* cần P

kcal#[\I2 i khuRn nOt sần cây J= ậu c th) đng ha &99S89 kg [ha2n$%3 cf

ou^ernG P993 cf Ftyl#G &89S993 đậuG 9S&93 !i khuRn sOng tL ;# tr#ng đQtG 8S€9

kg[ha2n$%2 i sinh !ật trên !f +u1 đQt c kh1 n$ng đng ha &99 triệu tQn[n$%

g"y nay3 người ta đ> s1n uQt Ahân Jn nOt sần _hi0obium Jqng c,ch Ahân lậA c,c !i

khuRn nOt sần3 ti6n h"nh nuôi cQy nOt sần n"y ? ni lên %en l.n !.i c,c %ôi trường ;inh

;ưng th4ch hợA Hngun hy;r#carJ#n !" Ar#teinI2 Khi ;ung ;ch nuôi cQy đ@t được %=t

lượng l.n !i khuRn đe% ra tr=n ln !.i than Jbn khô đ> được nghiBn cbng !.i r* đường3

đng t0i nhf đ) h? %iệng t0i tV PS8 ng"y ? nhiệt đ= 9#D ri ;,n t0i3 J1# +u1n tr#ng td

l@nh !" chuy)n đ6n n7i tiêu ;bng 2 l" l#@i Ahân sinh học nitragin2

S i khuRn la% Ht1# la%I cO đnh

TV n$% &'&93 C#tt#%ley đ> ch# rqng tr#ng t0i l, J’# ;âu ng#"i t1# la% +n(b(n(

cn c c,c l#"i !i khuRn kh,c như 6u7omon( r(7icico2( !" c,c l#"i +0otob(ctr 2 T1#

la% đ> cung cQA ch# !i khuRn c,c s1n AhR% +uang hợA cn !i khuRn cung cQA nitr#gen đ>

cO đnh được ch# t1# la%2

˜ iệt a%3 oê $n D$n !" %=t sO người kh,c H&'8€I nuôi & ga% J’# ;âu tr#ng;ung ;ch không ch/a nitr#gene3 sau 9 ng"y thu được €3x ga%2 oượng nitr#gen tr#ng

J’# ;âu tV %g đ> t$ng lên (83€ %g2 Tr#ng th,ng lượng nitr#gen %" J’# ;âu đ> cO

đnh được &Px kg[&%u C5c C=2 - !ậy3 J’# ;âu l" cây Ahân anh c gi, tr ch# nghB

nông2

x


87/185

S T1# anh l ;bng s1n AhR% +uang hợA cda %-nh l"% ngun n$ng lượng đ)

đng ha cda kh4 +uy)n2 - !ậy3 t1# anh l ngược ;ng Hre!ertranscriAtaseI %? ra sL t`ng hợA gene nhân t@# cda Te%ine3

Calti%#re3 !iệc Ah,t hiện c,c en^y%e c5t h@n ch6 HrestrictasesI c,c đ#@n gene tr#ng J=

gene t6 J"# đ) lai ghA c,c t,i t` hợA gene %=t c,ch ;U ;"ng cda {rJer3 athan3 F%ith đ>

(


88/185

t@# điBu kiện ch# c,c nh" J,c học \N c th) Ji6n được c,c trLc khuRn đường ru=t 1, co2i

!n không c kh1 n$ng cO đnh th"nh %=t chdng đd s/c tiêu th< được 2

En^y%e nitr#genease !" sL h#@t đ=ng cO đnh cda n2

$% &'x93 nitr#genase được t,ch tV /h2otri7ium p(turi(num. oượng en^y%e

n"y ch/a t.i 8Š Ar#tein cda !i khuRn2 Khi ch# thê% %=t lượng l.n Ayru!ate !"# %ôitrường nitr#genase hai th"nh Ahần sauG & th"nh Ahần ch/a \# !" ]e gọi l" Ar#tein \#S]e2

Th"nh Ahần th/ ch/a ]e !" gọi l" Ar#teinS]e2 _r#tein \#S]e đ> được l"% k6t

tinh !" được cQu t@# tV € đ7n ! c#n s5A 6A th"nh %=t h-nh h=A như đ> +uan s,t tr#ng

c,c 1nh hi)n !i điện t:2 _r#tein n"y ch/a nguyên t: \# !" €SP nguyên t: s5t !" lưu

hunh2 \¤92999;alt#n2

_r#tein s5t được cQu t@# tV đ7n ! c#n giOng hệt nhau3 ch/a € nguyên t: s5t !" €

nguyên t: lưu hunh \¤x92999 ;alt#n2

_h` c=ng hư?ng sAin điện t: Ar#tein \#S]e l" ;uy nhQt đOi !.i c,c c=ng hư?ng ?

c,c gi, tr cda g Jqng 39&M P3x8M €3P9 thu=c !B sO %=t nguyên t: s5t2 _h` n"y đ> được

ch/ng %inh l" c 4ch đOi !.i c,c kh1# s,t !B c7 ch6 !" c,c kh1# s,t !B sinh l42 Dn Ah`

c=ng hư?ng sAin điện t: cda Ar#teinS]e không Ah1i ;uy nhQt %" tư7ng tL như Ah` đ>

+uan s,t được đOi !.i perre;#in2

D1 th"nh Ahần ni trên đBu c !ai tr c7 J1n đOi !.i h#@t đ=ng cda nitr#genase

the# t* lệ & h#Xc Ar#teinS]e đOi !.i Ar#tein \#S]e2

gười ta thQy Ar#tein \#S]e được t,ch ra khfi c7 th) n"y c th) t,i hợA !.i Ar#teinS]e đ>

được Ahân lậA ? %=t c7 th) kh,c đ) t@# ra & en^y%e nitr#genase c ch/c n$ng2 iBu đ

ch/ng %inh thê% ch# sL giOng nhau cda c,c nitr#genase tV c,c ngun kh,c nhau2

{%%#niac l" %=t s1n AhR% cda sL cO đnh sinh học2 P không Ah1i l" %=t chQt /c

ch6 c,c Ah1n /ng2 {T_ cvng như & chQt kh: th4ch hợA3 đBu c !ai tr c7 J1n đOi !.i sL

h#@t đ=ng cda nitr#genase2 ) ;i chuy)n được & electr#n3 en^y%e nitr#genase cần € Ahân

t: {T_2

]erre;#in h#Xc pla!#;#in c th) #yhaSkh: ? gần điện cLc hy;r#gen l" những

t,c nhân sinh l4 chuy)n electr#n ;uy nhQt đ> Ji6t c liên k6t !.i nitr#genase2

_yru!ate l" chQt ch# electr#n tL nhiên ? !"i sinh !ật như Dhl#stri;iu% 3 cn ?

‹hi^#Jiu% h-nh như l" Ah#sAhate ;inucle#ti; a;enine nic#tina%i; kh: H{_2I2


89/185

itr#genase c t4nh linh h#@t tuyệt ;iệu !" kh1 n$ng kh: h"ng l#@t những chQt

kh,c nhau2 \=t en^y%e kh,c cvng c t4nh chQt linh h#@t l"

riJul#s#;iAh#sAhatecarJ#ylase en^y%e cO đnh Dm !" m2

D th) e% nitr#genase như %=t re;uctase đOi !.i Pm‰ !" đOi !.i c,c liên k6t Ja;# c,c ch/c 3 m3 D3 !" DD Ji)u th Jqng 3 P3 m3 ‹D3 ‹D3 !" ‹DD đ)

ch# s1n AhR% Ji)u ;iUn c,c Ah1n /ng thê% 3 €3 x3 3 &93 & !" &€ điện t:2 =ng lLc cda

Ah1n /ng nitr#genase ch# Ji6t Ah/c hợA {T_ !" \g liên k6t !.i Ar#teinS]e ch/ không

Ah1i Ar#tein \#S]e2 hững thay đ`i tr#ng Ah` c=ng hư?ng sAin điện t: cda Ar#teinS]e !"

Ar#tein \#S]e đ> ;n đ6n k6t +u1 l" Ar#tein \#S]e J kh: J?i Ar#teinS]e !.i sL tha% gia

cda {T_3 \g2 hư !ậy3 nitr#genase được Ji)u th như %=t Ah/c hợA cda Ar#teinS]e !"

Ar#tein \#S]e !.i \gS{T_ Ja# h"% tr#ng +u, tr-nh chuy)n điện t: tV Ar#teinS]e sang

Ar#tein \#S]e2

— Dhuy)n gene s1n uQt nitr#genase Hgene nipI tV !i khuRn cO đnh sang 1. co2i Jqng

c#n đường kN thuật gene2

D,ch đây h7n &9 n$%3 c,c nh" J,c học \N đ> t,ch %=t đ#@n gene điBu khi)n !iệc

s1n uQt nitr#genase ra khfi !i khuRn `2(bi22( pnumoni( ri ghA đ#@n gene n"y !"#

!i khuRn 1. co2i %=t c,ch an t#"n2 Khi !"# 1. co2i, gene n"y J5t tay !"# !iệc s1n uQt

nitr#genase2 En^y%e n"y gi0A trLc khuRn th) 1. co2i ;U ;"ng ti6A thu nitr#gen Ahân t: %"

J-nh thường 1. co2i không thLc hiện được2

— KN thuật gene tr#ng chuy)n #Aer#n nitr#gen !"# chQt nguyên sinh cda cây trng

%#ng %uOn2

g"y nay người ta %#ng %uOn chuy)n gene nip tV !i khuRn cO đnh !"# thLc

!ật thượng đŽng như l0a 3 kh#ai3 cây $n +u1 !2!2 l"% ch# ch0ng c kh1 n$ng tL t0c !B

Ahân đ@%2 i !ọng rqng3 tr#ng thời gian đ6n3 Jqng kN thuật gene3 người ta chuy)n c,c

Alas%i; ch/a gene nip !"# c,c cây trng !" s chQ% ;/t n@n đi đ@% triBn %iên cda cây

trng2 o0c JQy giờ ch5c ch5n s t@# ra %=t Jư.c ng#Xt !N đ@i đOi !.i sL Ah,t tri)n nông

nghiệA trên t#"n th6 gi.i2

@#5 Phân hku *;

'


90/185

@#5#+ Eh2i ni:

_hân hữu c7 l" hợA chQt hữu c7 ;bng l"% tr#ng nông nghiệA3 h-nh th"nh

tV Ahân người3 Ahân đ=ng !ật3 l, !" c"nh cây3 than Jbn3 hay c,c chQt hữu c7 kh,c th1i l#@i

tV nh" J6A2 _hân Jn gi0A t$ng thê% đ= %"u % ch# đQt Jqng c,ch cung cQA thê% c,c

chQt hữu c7 !" J` ;ưng2

@#5#5 z`t 'n đề

F1n uQt nông nghiệA hữu c7 l" %=t Ahư7ng th/c canh t,c ti6n J=3 ch/a đLng tr#ng

đ l" h"% lượng kh#a học công nghệ !" t4nh nhân !$n ca#2 "% lượng kh#a học th) hiện

+ua sL /ng ;


91/185

&Sh% Ahân đ=ng !ật Ja# g% Ahân g"3 !t3 lợn3 trâu J3 Ahân ;7i !2!222 c,c l#@i

Ahân n"y c h"% lượng ;inh ;ưng ca# !" Ah#ng Ah02 g#"i c,c chQt ;inh ;ưng đa

lượng như đ@% HI3 lân H_98I3 kali HK9I cn c c,c chQt cani HDaI3 %agie H\gI3 lưu

hunh HFI3 silic HFi9I HchQt trung lượngI !" c,c chQt !i lượng như đng HDuI3 k% H¡nI3

\angan H\nI3 s5t H]eI3 C# HCI3 \#liA;en H\#I3 D#Jan HD#I2 ây l" l#@i Ahân Jn +uj cth"nh Ahần !" h"% lượng ;inh ;ưng kh, cân đOi !" đầy đd2 Cqng công nghệ !i sinh

st@# ra c,c l#@i Ahân Jn hữu c7 tOt an t#"n ch# cây trng !" %ôi trường đQt2

S h% Ah< Ah6 AhR% nông nghiệA như r7% r@3 !ftrQu3 thân cây l@c3 đ3 ngô3 J>

%4a3 !f c" Ahê3 J> A ;ầu đậu tư7ng3 đậu l@c Hđậu Ah th1i sau trng nQ%3 !2!w

D,c Ah< Ah6 AhR% n"y c h"% lượng ;inh ;ưng cvng kh, Ah#ng Ah03 ;inh ;ưng ?

;@ng ;U tiêu cây trng s: ;


92/185

„uOc Kh,nh3 9&9I3 đXc Jiệt l" h"% lượng c,c ait hu%4c3 a4t pul!ic !" hu%in2 - !ậy

h"% lượng 3 _ !"# l#@i kh,3 kali h7i 4t2 Tuy đ> được khai th,c tV lâu nhưng trữ lượng

!n cn kh, nhiBu3 đ l" ngun ch6 Ji6n Ahân hữu c7 kh, ;i ;"#2

(S h% !f c,c l#"i nhuyUn th) như !f s3 nghêu3 Oc !!222 cung cQA c,c kh#,ng

trung3 !i lượng như cani3 %agie3 lưu hunh3 k%3 s5t222 D,c l#@i nguyên liệu n"y ch6 Ji6n

cvng kh, đ7n gi1n3 h#Xc nghiBn sOng h#Xc nung lên !" nghiBn nhf Jn trLc ti6A ch# cây

trng2

S h% !f c,c l#"i gi,A ,cG như tô%3 cua3 gh…222 nh% nguyên liệu n"y ng#"i !iệc

cung cQA c,c chQt kh#,ng cani3 %agie3 k%3 s5t3 c#Jan3222 n cn cung cQA %=t chQt rQt

+uan trọng đ l" chit#san2 DhQt n"y c !ai tr như %=t chQt k4ch kh,ng ch# cây trng3

đng thời l" h#@t chQt sinh học hữu 4ch tr#ng !iệc J1# !ệ cây trng chOng l@i %=t sO JệnhnQ%3 !i khuRn3 thậ% ch4 t$ng t4nh kh,ng gi0A cây trng h@n ch6 sL â% nhậA Ah, h@i cda

!irus gây Jệnh2

'S h% tr#G tận ; cda +u, tr-nh lên %en n"y được tận thu ch# !"# d

'


93/185

Ahân D#%A#st !.i c,c nguyên liệu kh,c như Ah< Ah6 AhR% nông nghiệA3 Ahân anh3 c,c

nguyên liệu c ngun gOc trầ% t4ch3 ha th@ch222 H_h@% $n T#1n !" DF3 99(I2

@#5#@ CÔNG NGHỆ S†N e‡ˆT PH‰N ŠN H‹‡ CŒ:

La !"# ngun nguyên liệu s‘n c3 c=ng !.i những kinh nghiệ% +uj J,u được t4chlvy tr#ng +u, tr-nh s1n uQt cda nBn nông nghiệA truyBn thOng3 c sL h` trợ đ5c lLc cda

công nghệ sinh học ng"y c"ng Ah,t tri)n3 Dông ty D` Ahần _hân Jn C-nh iBn đ> h#"n

thiện %=t sO +uy tr-nh công nghệ : lj c,c ngun nguyên liệu Ah` Ji6n tr#ng tL nhiên3

Ah< Ah6 AhR% tr#ng c,c +u, tr-nh s1n uQt3 ch6 Ji6n nông lâ% thdy s1n222 đ) tận ; %4a3 than Jbn3 %


94/185

n$ng Ahân hdy %@nh cellul#se tV ,c J1 thLc !ật nhờ !"# kh1 n$ng s1n sinh hệ en^y%e

cellulase ca#3 đng thời s1n sinh %=t sO kh,ng sinh /c ch6 sL Ah,t tri)n cda nQ% Jệnh !"

c kh1 n$ng s1n sinh %=t sO k4ch th4ch tO gi0A cây trng Ah,t tri)n2

+#8# Công ngh d. =_ S; đồ t$ng %u2t: S. [Yng *h 1hZ 'i inh '6t d. =_ 1hY 1h

1hZ nông nghi1 th0nh 1hân


95/185

D S!n dut 1hân


96/185

J#8# Công nghệ dử =_

pD S!n dut 1hân


97/185

gun nguyên liệuG c,c l#@i r#ng như r#ng nh#3 r#ng anh3r#ng câu3 c,c l#"i t1#2

‹#ngJi)n rQt gi"u ;inh ;ưng nhQt l" cani3 %agie3 !ita%in {3 C3 iOt !" chQt kh#,ng2

ch thdy Ahâncda r#ng Ji)n ch/a nhiBu aci; a%ine !" kh#,ng chQt !i lượng rQt tOt ch#

sL sinh trư?ng !" Ah,ttri)n cda cây trng2

p#5# ci inh '6t '0 lnŽyl th& gi&\en !i sinhG Cacillus3 _seu;#%#nas3 Facchar#%yces cere!isiaew

En^y%eG _r#tease3 {%ylase3 cellulasew

'(


98/185

p#8# Công ngh d. =_

'


99/185

sD S!n dut 1hân


100/185

s#8# Công ngh d. =_

&99


101/185

II# CNSH Tr?ng Chăn nuôi

+# ng [Yng *ông ngh inh h)* tr?ng *hăn nuôi

+#+ Công ngh inh !n

+#+#+ SiBu t$ng lên nhờ kỹ thuật siêu J"i n#>n3

cung cQA %=t Ahư7ng tiện kh5c Ah


102/185

Th< tinh nhân t@# Hartipicial inse%inati#nI l" kỹ thuật sinh s1n c nhiBu lợi 4ch3

được s: ;i !" ra đời s.% nhQt tr#ng tQt c1 c,c kỹ thuật sinh s1n %.i2 Th< tinh

nhân t@# h>y đang cn Ah,t tri)n !" ng"y c"ng được c1i ti6n2 Th< tinh nhân t@# l" %=t kỹ

thuật sinh s1n Ja# g% !iệc lQy tinh ;ch ra ng#"i c#n đLc3 đ,nh gi, chQt lượng tinh ;ch

Hk) c1 Aha l#>ng !" J1# tnI ri đưa tinh ;ch Qy !"# đường sinh ; c1i ti6n !"# Ahần cn l@i cda +uần th)2 Th< tinh nhân t@# cn c th) kh5c Ah %ang l@i hiệu +u1 l.n tr#ng s1n uQt sữa Hishanath 99P3 ansen an; Cl#ck 99€I !" !iệc k6t hợA !.i gi.i t4nh cda tinh trbng Ht,ch tinh trbng %ang nhiU% s5c th) |

!" tinh trbng %ang nhiU% s5c th) Ÿ3 Fei;el 99PI đang J5t đầu %? r=ng lợi 4ch cda n a

h7n nữa2 ˜ gia s0c ni chung !" J ni riêng c +u, nhiBu Jệnh ;# gia# cQu3 th< tinh

nhân t@# tr,nh được c,c Jệnh truyBn +ua c#n đường n"y2

&9


103/185

ThY tinh nhân t7? Q ch6t !" ch# AhA c,c nh" ch$n nuôi tL

;# lLa chọn2

Oi !.i J tht3 !iệc s: ;


104/185

Ahần giữa !" ;ư.i !bng Jung s…3 !uOt !B Ah4a sau3 Jf đi những giọt tinh ;ch đầu tiên3

ri đưa AiAet%an !"# gần l sinh ;

lQy s‘n !"# cOc nhf c nư.c %uOi sinh lj Hlượng nư.c %uOi sinh lj gQA &9 lần tinh ;chIl5c đBu3 ri tư.i đBu lên tr/ng2

C2*h thj h&i2 ) r0t ng5n thời gian th< tinh trư.c khi lQy tr/ng3 đ` tinh ;ch đ> ha

!.i nư.c %uOi sinh lj !"# khay th< tinh sau đ lQy tr/ng ch# !"#3 l5c nh… khay th< tinh

l"% ch# tr/ng !" tinh trbng s.% ti6A 0c !.i nhau2

ai c,ch trên đBu l" lQy tinh ;ch trư.c3 lQy tr/ng sau3 c ưu đi)% l" c th) gi1% J.t

sO người l"% !" chuRn J được đầy đd sO lượng tinh ;ch cần thi6t ngay tV đầu3 nhưng

khuy6t đi)% l" thời gian th< tinh h7i ;"i3 !"# %ba h’ nhiệt đ= ca# th- không th4ch hợA

l5%2

C2*h thj tr=n ln tinh ;ch !.i tr/ng cvng cần

;bng lông g" s@ch khuQy nh… đ) th0c đRy +u, tr-nh th< tinh2 Thời gian khuQy kh#1ng

chVng P9Sx9 giây2 Fau đ3 tV tV ch# nư.c s@ch !"#3 !Va ch# nư.c !Va khuQy chVng P9

&9€


105/185

giây3 ri đ) yên P9 giây2 Fau cbng ti6A t


106/185

ây l" công đ#@n được ti6n h"nh trư.c khi cQy truyBn Ahôi !"# !ật nhận3 t@# điBu

kiện thuận lợi ch# !iệc !ận chuy)n Ahôi đi a2 _hôi được J1# +u1n tr#ng nitr#gen lfng HS

&'x#DI đOi !.i tQt c1 c,c !ật nuôi3 trV lợn2

‰ Nuôi 1hôi

_hôi được nuôi cQy t@% thời tr#ng c,c hệ thOng sOng kh,c nhau như Ong ;n tr/ng

cda cVu chu=t3 thfM t: cung cda JM #ang Ah0c %@c cda chu=tM #ang Oi cda Ahôi g"2

Tr#ng đa sO c,c trường hợA3 Ahôi được Jọc Jqng agar đ) J1# !ệ ch# %"ng tr#ng suOt cda

Ahôi không J t`n thư7ng2

‰ Cy *huy3n 1hôi

DQy chuy)n Ahôi He%Jry# transperI l" +u, tr-nh thu nhận Ahôi tV %=t c#n c,i Hc#n

ch#I !" chuy)n sang %=t c#n c,i kh,c Hc#n nhậnI đ) h#"n th"nh thời k c thai2

guyên t5c cda !iệc cQy chuy)n Ahôi l" Ahôi được lQy ra ? ! tr4 n"# th- cQy tr1 !"#

đ0ng ! tr4 đ nhờ s0ng chuy)n Ahôi2

_hư7ng Ah,A cQy chuy)n Ahôi được s: ; được

s: ;i2

DQy chuy)n Ahôi không Ahu thuật được thLc hiện Jqng c,ch s: ;


107/185

!" %=t %"ng Jọc !.i đầu ki% l#@i được l5A +ua đ*nh2 Fau đ3 %=t %"ng Jọc !ệ sinh được

+uQn trên đ*nh đ) tr,nh JQt k sL nhiU% trbng n"# tV hệ !i khuRn â% đ@#2 Cây giờ3 s0ng

chuy)n Ahôi được đưa uyên +ua â% đ@# đ6n ng#"i %iệng t: cung2 ‹i sau đ %"ng Jọc

!ệ sinh được uyên +ua !" s0ng chuy)n Ahôi được đưa tV tV +ua c` !" thân t: cung đ6n

trên &[P sVng t: cung3 cbng Ah4a !.i Jung tr/n

Documents

báo cáo chuyên đề 07_03_2016.doc