BANKARSKO PRAVO I HARTIJE OD VRIJEDNOSTIDoc.dr Zorica Drljaa

SARDRAJ PREDMETA PRVI DIOPOJAM BANKARSKOG PRAVARazvoj bankarskog pravaRazvoj bankarskog prava u Rep.SrpskojSpecifinosti bankarskog pravaIZVORI BANKARSKOG PRAVAUloga meunarodnih institucija u stvaranju bankarskog pravaSUBJEKTI BANKARSKOG PRAVA

Svremeno bankarstvoFunkcije savremene bankeNegativne strane savremenog bankarstvaBankarski sistem Republike Srpske-poslovne bankemikrokreditne organizacije, tedno-kreditne organizacije

SARAJ PREDMETA DRUGI DIOAgencija za bankarstvo Republike Srpske, nadzor i kontrola bankarskog sistema Republike SrpskeZatita potroaa -BANINIH KLIJENATA-bankarska tajna kao poseban vid zatite baninih klijenataII DIO BANKARSKI POSLOVI BANKARSKI POSLOVI, VRSTE BANKARSKI POSLOVA, NOVANI DEPOZIT, ULOG NA TEDNJU,BANKARSKI TEKUI RAUNKREDITNI POSLOVI

II DIO BANKARSKI POSLOVIPOJAM BANKARSKI POSLOVA, VRSTE BANKARSKI POSLOVA, NOVANI DEPOZIT, ULOG NA TEDNJU,BANKARSKI TEKUI RAUNKREDITNI POSLOVI

SADRAJ PREDMETA DRUGI DIOESKONTNI POSAOBANKARSKI USLUNI POSLOVIAKREDITIVBANKARSKA GARANCIJADRUGE FINANSIJSKE ORGANIZACIJE

SADRAJ PREDMETA TREI DIOPRAVILA O HARTIJAMA OD VRIJEDNOSTILEGITIMACIONE ISPRAVENOVANE HARTIJE OD VRIJEDNOSTI(MJENICA, EK, AKCIJE, OBVEZNICE,...)ROBNE HARTIJE OD VRIJEDNOSTI(SKLADINICA, KONOSMAN, TOVARNI LIST..)

SADRAJ PREDMETA TREI DIOBERZA I BERZANSKO TRINE HARTIJE OD VRIJEDNOSTIBERZANSKI POSLOVI

SADRAJ PREDMETA ETVRTI DIOUGOVORI ROBNOG PROMETA(ROBNI PROMET, ZAKLJUIVANJE UGOVORA,SREDSTVA ZA IZVRENJE,PROMJENE UGOVORA,RASKID, NITAVOST, ZASTARJELOST UGOVORA)POJEDINI UGOVORI: UGOVOR O PRODAJI, POSREDOVANJU, O TRGOVINSKOM ZASTUPANJU, O KOMISIONU, O PREVOZU STVARI, O PEDICIJI, O KONTROLI ROBE,SKLADITENJU,TURISTIKI UGOVORI,

LITERATURA BANKARSKO PRAVO Prof. Dr Milorad BejatoviPRIVREDNO PRAVNI UGOVORI-HARTIJE OD VRIJEDNOSTIProf. Dr Zdenka uriSkripta : Bankarsko pravo , doc dr Zorica Drljaa

Pojam bankarskog pravaBANKARSKO PRAVO regulie skup pravnih normi kojima se ureuju drutveni odnosi, stvara odreeni pravni poredak prema dravi i reguliu robonovani odnosi.Odnosi izmeu uesnika na finansijskom tritu ureuju se posebnim pravilima.

Pojam bankarskog pravaBANKARSKO PRAVO-grana pozitivnog prava -Prvo znaenje: Skup pravnih normi kojima se ureuju osnivanje,status i poslovanje banaka i drugih fin, organizacija i njihovi pravni poslovi u vei sa prometom novca, hartija od vrijednosti i vrenja usluga sa novcem i harti. od vrijednosti

Pojam bankarskog prava -dvije grupe normi: - grupa normi koje su preteno imperativnog karaktera i one ureuju osnivanje, statusne promjene, djelatnost , unutranju organizaciju, i neka druga pitanja koja se odnose na pravni poloaj banaka i drugih fin. organizacija

Pojam bankarskog pravaDruga grupa normi , preteno dispozitivnog karaktera ureuje ugovore i druge pravne poslove koje banka i druge finansijske organizacije zakljuuju sa klijentima. Zakljuak: bankarsko pravo ini skup javno-pravnih i privatno pravnih normi,

Pojam bankarskog pravaDrugo znaenje - podrazumijeva da je bankarsko pravo nauna disciplina u kojoj se izuavaju pravne norme kojima se ureuje pravni poloaj banaka i njihovi pravni poslovi u vezi sa prometom novca, hartijama od vrijednosti i vrenja usluga u vezi sa novcem i hartijama od vrijednosti.Izuavaju se osnovna teorijska pitanja koja se tiu razvoja bankarskog prava , pravilnosti njegovog razvoja , njegove unutranje sistematizacije, ureenja odnosa u ovoj oblasti.

Razvoj bankarskog pravaPotie od amerike tradicije Bank Low-sinonim za trgovako pravoSa razvojem bankarskog prava ovaj termin dobija svoje pravo znaenjeRelativno novija pravna disciplina nastala krajem XX vijekaUglavnom se tretirala kao dio privrednog ili trgovinskog prava, forma i nain regulisanja ovih odnosa poela je da se tretira kao posebna grana prava-razvoj informacionih tehnologija, drutveno-ekonomski razvoj u cjelini, razvoj unutranjeg i meunarodnog robnog prometa , platnog prometa- stvaranje novih pravnih odnosa

Razvoj bankarskog prava u Republici SrpskojIntenzivni razvoj u posljednjoj decenijiDonoenje novih zakonskih propisa u koje su inkorporirani meunarodni standardi_ Bazelski principi-promjena u svojinskim odnosima,privatizacija banaka,- novi nain organizovanja bankarskog sistema, praenje savremenih tehnologija, stvaranje kvalitetnijeg bankarskog proizvoda,- Prema zahtjevima korisnika bankarskih usluga i podizanje nivoa usluga kroz paket usloga radi stvaranja veeg profita

Razvoj bankarskog prava Republike Srpske1998, Zakon o Agenciji za bankarstvo Republike Srpske( prestala sa radom Narodna banka Republike Srpske)1999. putena u opticaj Konvertibilna marka-do kraja te godine povuene druge valute iz opticaja-1999 novi Zakon o bankamaZakon o izmjenama Zakona o platnom prometu, Zakon o raunovodstvu, -

Razvoj bankarskog sistema Republike Srpske-2002, zavrena privatizacija banaka,-2004,Zakon o spreavanju pranja novca i finansiranja terorizma u BiHZakon o osiguranju depozita,-zakonska regulativa usklaena sa meunarodnim standardima , zatita deponenata, povjerilaca i akcionara, smanjenje rizika, kontrola i nadzor bankarskog sistema-Bankarski sistem funkcionie sa jasno utvrenim bankarskim normama i standardima koji ne odstupaju od vaeih evropskih, meunarodnih normi koje reguliu oblast bankarskog prava, zatita baninih klijenata -

Specifinosti bankarskog prava-Samostalna grana prava-Stalno prilagoavanje savremenim bankarskim normama-pravila bankarskog poslovanja su nastala i dugo postojala u okviru normi Graanskog prava -U pravilima Trgovinskog prava-Norme bankarskog prava u odreenom obimu stoje pod uticajem drave-preko posebnih organa i organizacija ( ovlatenja u formi upravo-pravnog , finansijko-pravnog, monetarno-finansijskog karaktera)-razvoj meunarodnog prava, meunarodnog platnog prometa-internacionalizacija novanih tokova

Izvori bankarskog pravaPrema podruju regulisanja: -nacionalni imeunarodni izvori bankarskog pravaIzvori u BiHZakon o centralnoj baci BiHZakon o osiguranju depozita u bankama BiH,-Zakon o spreavanju pranja novca i finansiranju teroristikih organizacija-provedbeni propisi Centralne banke BiH, Agencije za osiguranje depozita,

Izvori bankarskog pravameunarodne prihvaene konvencije-monetarna politika nadlenost institucija BiH, lan 7. Ustava BiH , uspostavljanje Centralne banke BiH kao jedine institucije nadlene za emitovanje novca i za monetarnu politiku na cijelom podruju BiH, Ustav Republike Srpske-lan 68. podtaka 7. Republika Srpska ureuje i obezbjeuje bankarski i poreski sistem Republike Srpske-Ustav Federacije BiH lan III 1. iskljuiva nadlenost Federacije BiHza donoenje propisa o finansijama i finansijskim institucijama BiH,

Izvori bankarskog pravaIzvori bankarskog prava u Republici SrpskojMeunarodne prihvaene konvencije i meunarodni ugovori-Zakon o Agenciji za bankarstvo Republike SrpskeZakon o bankama,-Zakon o mikrokreditnim organizacijama,-Zakon o tedno-kreditnim organizacijama-Zakon o unutranjem platnom prometu,-Zakon o lizingu, Zakon o obligacionim odnosima, Zakon o deviznom poslovanju,

Izvori bankarskog pravaOstali izvori:-podzakonski akti,-bankarski obiaji i uzanse(ukljuujui i meunarodne obiaje i jednoobrazna pravila)

Izvori bankarskog prava-opti uslovi poslovanja imaju u bankarskom pravu veliki znaaj , uslove poslovanja stvaraju banke , koristei se naelom slobode ugovaranja radi ujednaavanja i standardizovanja svog poslovanja koje uglavnom donose udruenje banaka-tipski i formalni ugovori prihvaeni odreenim formularima to ubrzava poslovanje.

Izvori bankarskog pravaMeunarodni izvori bankarskog prava:-meunarodne konvencije , kojima se ureuje oblast hartija od vrijednosti u meunarodnom prometu: -enevska konvencija o sopstvenoj i trasiranoj mjenici iz 1930,-enevska konvencija o eku iz 1931,- Model zakona o meunarodnom prenosu sredstava ,Konvencija Ujedinjenih nacija o nezavisnim garancijama i stend-baj akreditivima,Konvencija Ujedinjenih nacija o prenosu pokretnih stvari u meunarodnoj trgovini

Izvori bankarskog prava-propsii iz oblasti elektronske trgovine( Preporuke o pravnom znaaju kompjuterskih zapisa, Model zakona o elektronskoj trgovini, Model zakona o elektronskom potpisu)Kodifikovani bankarski obiaji- Meunarodne trgovinske komore u Parizu:-Jednoobrazna pravila i obiaji za dokumentarne akreditive iz 1933,-Jednoobrazna pravila za naplate iz 1956,-Jednoobrazna pravila za ugovorne garancije iz 1978.

Izvori bankarskog pravaUzanse u meunarodnom bankarskom poslovanju, opti uslovi i formularni ugovori bankarskih udruenja.

Uloga meunarodnih institucija Najznaajnije institucije:Meunarodnio monetarni fond osnovan 1945, Osnovni zadaci Fonda:Razvijanje meunarodne monetarne saradnje,-olakavnje uslova za irenje i ravnomjerno razvijanje meunarodne trgovine,-stabilnost valutnih kurseva, odravanje redovnih platnih odnosa izmeu drava lanica i spreavanje konkurencije preko valutnih oscijalcija

Uloga meunarodnih institucija- Pomaganje uvoenja multilateralnih sistema plaanja po tekuim transakcijama izmeu zemalja lanica i spreavanje deviznih ogranienja koja spreavaju rast svjetske trgovine,Izgradnja povjerenja dravama lanicama stavljanjem svojih sredstava na raspolaganje uz odgovarajue obezbjeenje dajui im mogunost da isprave neuravnoteenost svog platnog bilansa,-odravanje stabilnosti kursa domae valute , pruanje savjetodavnih usluga,

Uloga meunarodnih institucija Grupacija Svjetske banke-Svjetska banka-Meunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) pomae obnovu i razvoj zemalja lanica olakanjem uslova za investiranje kapitala u proizvodne svrhe i podstie razvoj proizvodnih mogunosti i prirodnih bogatstava u manje razvijenim dravama,-vri plasman sredstava na dui rok , razvijanje meunarodne trgovine, podstie meunarodne investicije u cilju razvijanja proizvodnih izvora drava lanica, Pomae prelaz sa ratne na mirnodopsku privredu u godinama poslije rata.

Uloga meunarodnih institucijaMeunarodna finansijska korporacija (IFC)- PRUA SAVJETE, TEHNIKU POMO, DAJE DUGORONE KREDITE PREDUZEIMA POD POVOLJNIM USLOVIMA, PRUA SVAJETE ZEMLJAMA LANICAMA O PITANJIMA IZ DOMENA STRANIH ULAGANJA KOJA SE ODNOSE NA ZAKONODAVNU AKTVNOST, OTKUP DUGOVA, ISTRAUJE PROBLEME MEUNARODNIH INVESTICIJA.

Uloga meunarodnih institucijaMeunarodno udruenje za razvoj-odobrava kredite i zajmove, podstie privredni razvoj i produktivnost, podie ivotni standard u najmanje razvijenim zemljama.Zajmove odobrava pod povoljnim uslovima za projekte koji se odnose na obrazovanje, zdravstvenu zatitu, istraivanje i eksploataciju nalazita vode, reformu dravne uprave...

Uloga meunarodnih institucija Multilateralna agencija za osiguranje investicija (MIGA)- ISTRAUJE I PRIKUPLJA POTREBNE PODATKE I INFORMACIJE O INVESTICIONIM PRILIKAMA U ZEMLJAMA, DAJE SUGESTIJE I SAVJETE, DOVODI U KONTAKT ZAINTRESOVANE STRANE I POSREDUJE U NJIHOVOM USPOSTAVLJANJU, PRUA TEHNIKU POMO I SAVJETE VLADAMA DRAVA LANICA I VRI TZV. UNAPREENJE INVESTICIJAMEUNARODNI CENTAR ZA RJEAVANJE INVESTICIONIH SPOROVA (ICSID)- rjeava sporove izmeu stranog investitora i drave u koju je investirano .

Meunarodne organizacijeEvropska banka za obnovu i razvoj(EBRD) podstie prelazak na otvorenu trinu privredu i pomae ukljuivanje u meunarodnu ekonomiju, uz posebnu obavezu da promovie jaanje demokratskih institucija, pluralizam i trinu ekonomiju.Osigurava strane investicije, daje garancije i prua savjete pri ulaganju kapitala.

Uticaj evropskih integracija Evrospki sistem centralnih banka-utvrivanje i sprovoenje monetarne politike- na nain koji e omoguiti prevazilaenje ekonomskih poremeaja (visok stepen nezaposlenosti, recesija..)Voenje devizne politike-zakljuivanje sporazuma o sistemu deviznog kursa prema valutma treih drava, formulisanje optih smjernica devizne politike, donosi odluke o aranmanima u vezi sa pregovorima i zakljuivanja sporazuma koji se odnose na pitanja monetarnog i deviznog reima izmeu EU i jedne ili vie drava.

Meunarodne institucijePLATNI PROMET-sistem koji e omoguiti da operacije izmeu nacionalnih centralnih banaka i kreditnih institucija budu realizovani pravovremeno i na siguran nain, i koji e ubrzati objedinjavanje trita novca u evrozoni.KONSULTATIVNI ZADACI- u domenu konsultacija koje se odnose na izradu propisa u granicama i uslovima koje propisuje Statut.

Meunarodne institucijeDirektive Evropske unije- Prva bankarska direktiva iz 1977, usklaenost pravnih, ekonomskih i upravnih propsia koji se odnose na organizaciju i nain obavljanja bankarske i dilersko- brokesrke djelatnosti banke i drugih fin. Organizacija,-Direktiva iz 1985. o liberalizaciji slobodnog kretanja kapitala i usklaenosti pravnih i upravnih akata koji se odnose na oficijelne uesnike u transakcijama kapitala i hartija od vrijednosti,Direktiva 1986, o knjigovodstvu, zavrnom raunu imkonsolidovanom bilansu,

Meunarodne institucijeDirektiva iz 1991, o spreavanju koritenja fin. sredstava u svrhu pranja novcaDirektiva iz 1996 o adekvatnosti kapitala za investicione i kreditne institucije.

SUBJEKTI BANKARSKOG PRAVALica koja uestvuju u bankarskim poslovima .Prva kategorija tih lica su banke i druge finansijske organizacije koja se bankarskim poslovima bave profesionalno kao osnovnom djelatnou radi sticanja dobiti.Druga kategorija su banini klijenti.

SUBJEKTI BANKARSKOG PRAVABanini klijenti se ne bave profesionalno bankarskim poslovima, nemaju za predmet zakljuivanje i izvravanje bankarskih poslova i oznaavaju se kao subjekti bankarskog prava u irem smislu.

SAVREMENO BANKARSTVOBanka je okrenuta tritu i osnovna djelatnost je emisija i plasman bankarskih proizvoda na trino preduzetnikim principimaSvremeno bankarstvo podrazumijeva:-visina dobiti ili gubitka iskljuivo zavisi od kvaliteta i kvantiteta usluga,-banka je orjentisana na prihvatanje po osnovu kamate, provizije, interesa , rente, dividende, eskonta, lombarda, berzanskog kursa,-vlasnici banke su od primarnog znaaja jer ona pripada njima,

Savremeno bankarstvoOsnovna djelatnost je kreacija, emisija i plasman bankarskih proizvoda,-plasman proizvoda i usluga se ne ostvaruje pojedinano ve pruanjem paketa usluga,Problemi koji se mogu pojaviti lokalizuju se u samoj banci i ne ire se na ostale uesnike na finansijskom tritu, -banka raspolae savremenim , elektronskom opremom, znanjem i operativnim sistemom , sa edukovanim kadrom,-poiva na principu podijele ovlatenja, decentralizovanim sistemom odluivanja,

Svaremeno bankarstvoKlijent u savremenoj banci ima svog linog bankara koji je univerzalno obuen bankarski slubenik.INFORMACIONI PROGRES U BANKARSKOM POSLOVANJU- masovno koritenje inf. Tehnoloija , brzina i tanost poslovanja, to utie na stvaranje fleksibilnijih fin, struktura i fleksibilnijih fin. institucija

Svremeno bankarstvo- Elektronsko bankarstvo- znaajna uloga puterm globalnih komunikacijskih mreaSmanjenje trokova transakcija,Bri obrt sredstava,Siguran i bezbjedan platni promet,UTEDA VREMENA,Stalni uvid u stanje na raun i transakcije.

Savremeno bankarstvoKUNO BANKARSTVO-sistem za direktno koritenje bankarskih usluga iz kue, omoguava neposredan transfer sredstava , informacija i naloga putem tel. Mree bez pisanja i pratee dokumentacije,ONLAJN BANKARSTVO, DIREKTNA VEZA IZMEU BANKE I KLIJENATA PUTEM SPECIJALIZOVANIH SOFTVERA

Savremeno bankarstvoInternet bankarstvo-obavljanje bankarskog poslovanja direktno iz kue posredstvom interneta koji omoguava pristup banci sa bilo kojeg mjesta u svijetu,

POSLOVAN ORJENTACIJA SAVREMENE BANKE- PRIMJENU BANKARSKOG MARKETINGA- strateki marketing koncept Kreditiranje sa promjenjivom kamatnom stopom-nain pariranja zahtjevima trita,-Projektno i korporacijsko finansiranje privrede-procjena pojedinanih kompanija i isplativost finansiranja takvih poslova

Poslovna orjentacija bankePOJAVA SEKJURITIZACIJE, preusmjeravanje banke na izdavanje , kupovinu i transfer hartijama od vrijednosti , transformacija kredita u hartije od vrijednosti,-elektronsko bankarstvo,Monitoring-nadzor nad poslovanjem banak, naroito u uslovima liberalizacije koju vri sa jedne strane sama banka jaajui funkciju revizije i interne kontrole i centralna banka ili drugo nadleno tijelo gdje je osnovni cilj obezbjeivanje ravnotee izmeu pojedinanih ciljeva banke i optih drutveno-ekonomskih ciljeva.

Poslovna orjentacija bankeUPRAVLJANJE BANKOM- sposobnost upravnog menadmenta banke da se nosi sa savremenim zahtjevima klijenata i savremenim standardima koje namee okruenje-savremeni menamet, kao zbir pojedinaca koji kolektivno izvravaju aktivnosti banke koji kolektivno upravljaju i rukovode bankom

POSLOVNA ORJENTACIJA SAVREMENE BANKEPROFESIONALNI BANKARSKI KADAR-kao zbir pojedinaca koji izvravaju aktivnosti banke na finansijskom tritu,SAVREMENA ORGANIZACIJA-tehnologija i kontrola procesa kreacijeemisije i plasmana bankarskih proizvoda,MARKETINKI NAIN plasmana proizvoda i usluga banke,

POSLOVNA ORJENTACIJA BANKETRINO I INSTITUCIONALNO RESTROKTURIRANJE BILANSA STANJA I USPJEHA BANKE.ODNOS PREMA KLIJENTIMA-zasniva se na novoj trinoj filozofiji koja polazi od:-klijent zna ta hoe i prepoznae banku koja e najbolje pruiti uslugu,Odluke o proizvodima treba oblikovati u saradanji sa klijentima,Ponuda mora nadmaiti potranju

NEGATIVNE STRANE SAVREMENOG BANKARSTVA-mogunost neovlatenog pristupa putem internet mrea zbog odreenih propusta ili nedostataka savremenih raunarskih mrea i tehnologija,Neovlateno pristupanje bankarskom sistemu putem kojih banke obavljaju bankarske poslove,Krivotvorenje elektronskih sredstava plaanja nanosei bankama i klijentima tetuPojava pranje novca aktivnost usmjerenu na prikrivanje nepoteno ili nezakonito steenih prihoda kroz doputene poslove,Pretvarnje nepoteno i nezakonito steene dobiti u prividno legalno

Negativne strane savremenog bankarstvaPretvaranje nepoteno i nezakonito steenog prihoda s prividom potene i zakonite zarade,-pretvranje ili prenoenje predmeta koji potiu iz odreenih krivinih djela kao i svako drugo skrivanje njihovog porijekla,-svako sticanje , posredovanje i upotreba takvih predmeta,Sva injenja i neinjenja radi prikrivanja izvora protivpravno steenog novca za obavljanje doputene djelatnosti ili sticanja imovine na zakonit nain.

NEGATIVNE STRANE SVAREMENOG BANKARSTVAZakon o spreavanju pranja novca i finansiranja teroristikih aktivnosti u BiHKRIVINO DJELO l 209 . Krivinog zakona BiH,ODGOVARJUE ODREDBE U ENTITETSKIM ZAKONIMA ,U okviru djelatnosti banke obaveza da obavjetava o sluajevima kada nema odgovarjuih dokaza o porijeklu novca.

BANKARSKI SISTEM REPUBLIKE SRPSKE Ustanovljena je Zakonom o Agenciji za bankarstvo Republike Srpske (1998)lan 1. Bankarski sistem Republike Srpske obuhvata banke, mikrokreditne organizacije, tedno kreditne organizacije i druge fin. institucije ije se poslovanje ureuje posebnim zakonom u kojima je propisano da Agencija izdaje dozvole za rad i nadzire poslovanje i vri druge poslove u vezi sa njima.Navedenim Zakonom odreena struktura bankarskog sistema, a posebnim zakonima ureen okvir i nain djelovanja fin. institucija.

Bnkarski sistem Republike SrpskeUSTANOVLJEN JE NADZOR NAD BANKARSKIM SISTEMOM REPUBLIKE SRPSKE ZASNOVAN NA OSNOVNIM PRINCIPIMA I STANDARDIMA KOJE JE UTVRDIO BAZELSKI KOMITETOSNOVANA Agencija za bankarstvo Republike Srpske kao samostalna neprofitna institucija lan 1 stav 2 radi odravanja zdravog i stabilnog bankarskog sistema Repub. Srpske , te unapreenja njegovog sigurnog kvalitetnog i zakonitog poslovanja

Bankarski sistem Republike SrpskeCILJ :Karakteristike bankarskih sistema u zemljama trine privrede , sigurnost kapitala i slobodno kretanje kapitalaProdor domaih banaka na na inostrano bankarsko tritePrivlaenje stranog kapitalaSigurnost investicijaStroija bankarska regulativa

Bankarski sistem Republike SrpskePoslovne banke u Republici SrpskojDefinicije banke:Ekonomsko pravnog karaktera- banka se definie kao preduzee koje profesionalno, u vidu zanimanja, uzima ili daje kredit radi ostvarivanja dobiti koja se sastoji iz kamatnih rizika, pri emu krug davalaca i primalaca kredita nije ogranien, posreduje u platnom i prua usluge u prometu , usluge u poslovima hartija od vrijednosti.

Bankarski sistem Republike SrpskeKarakteristike-profesionalno se u vidu zanimanja se bavi prikupljanjem novca od treih lica i time pruzima obavezu prema njima i na isti nain taj prikupljeni novac daje treim licima u obliku kredita i time stie pravo potraivanja prema tim licima .

Bankarski sistem Republike SrpskeDefinicija formalno pravnog kakraktera- odreuje banku prema bankarskim poslovimaDa je to fin. organizacija koja za predmet poslovanja ima zakljuivanje i izvravanje bankarskih poslova,A negdje da je to preduzee koje je dobilo saglasnost za rad od dravnog organa

BANKARSKI SISTEM REPUBLIKE SRPSKEPRVA BANKARSKA DIREKTIVA EU IZ 1977 GOD.,DEFINIE KREDITNU INSTITUCIJU KAO PREDUZEE IJE POSLOVANJE OBUHVATA UZIMANJE DEPOZITA ILI DRUGIH OTPLATIVIH SREDSTAVA OD JAVNOSTI I ODOBRAVANJA KREDITA ZA SVOJ RAUNNE PRIMJENJUJE SE NA CENTRALNE BANKE, OPTINSKE I KOMUNALNE BANKE, NEPROFITNE INSTITUCIJE, KREDITNE UNIJE, TE EVROPSKE FINANSIJSKE USTANOVE.

Bankarski sistem Republike SrpskeZakonske definicije su rijetke:Npr. Zakon o kreditnim institucijama Hrvatske u l. 3. definie banku kao primanje depozita i odobravanje kredita i drugih plasmana iz tih sredstava, u svoje ime i za svoj raun kao i izdavanje sredstava plaanja u obliku elektronskog novcaZakon o bankama Republike SRBIJE DEFINIE BANKU KAO AKCIONARSKO DRUTVO SA SJEDITEM U REP. SRBIJI , KOJA IMA DOZVOLU ZA RAD NARODNE BANKE SRBIJE.

Bankarski sistem Republike SrpskeZakon o bankama Republike Srpske nema definicije banke, odreuje da se osniva kao akcionarsko drutvo, da niko ne moe u svoje ime i za svoj raun primati ili omoguavati primanje depozita u novcu niti davati kredite na podruju Rep. Srpske ako nema dozvolu Agencije za bankarstvo Rep. Srpske

Bankarski sistem Republike SrpskeOsnivanje banke:-osniva se kao akcionarsko drutvo- Odredbe Zakona o privrednim drutvimaDozvolu za rad izdaje Agencija -upis u sudski registarDvofazni postupak osnivanja- sudski 8 Zakon o registraciji privrednih subjekata- drugi pred Agencijom za bankarstvo

BANKEKO MOE BITI OSNIVA BANKE?-domaa i strana, fizika i pravna lica,-najmanje dva osnivaa,-dozvolu za rad banke daje Agencija zabankarstvo Republike Srpske,-uz zahtjev za izdavanje dozvole za rad osnivai podnose:ugovor o osnivanju banke pozpisan od svih osnivaa,

BANKEnacrt statuta i drugih osnivakih akata prema odluci Agencije, podatke o kvalifikacijama i iskustvu lanova nadzornog odbora i uprave banke, iznos osnivakog i drugih oblika kapitala, spisak osnivaa banke,

BANKEDozvola za rad banke je uslov za upis u sudski registar.Dozvola za rad banke izdaje se na ne odreeno vrijeme i nije prenosiva,Dozvolom za rad odreuju se poslovi kojim se banka moe baviti,

BANKATA SU USLOVI ZA IZDAVANJE DOZVOLE ZA RAD? -Ako je prethodno uplaen novani iznos osnivakog kapitala minimalno 15.000. 000 KM -Ako se Agencija uvjerena da e banka ispunjavati uslove iz Zakona o bankama,

BANKA Ako se Agencija uvjerila da e banka ispunjavati uslove iz Zakona o bankama,dokumentovana perspektiva za budue finansijsko stanje banke,da predvieni lanovi nadzornog odbora i uprave banke imaju visoku strunu spremu i iskustva na poslovima za koje se banci izdaje dozvola, da se protiv tih lica ne vodi krivini postupak i da nisu osuivani.

BANKAda sva lica koja imaju znaajan vlasniki interes imaju zadovoljavajuu finansijsku sposobnost i odgovarajue poslovno iskustvo,niko ne moe koristiti rije banka ili izvednicu te rijei u smislu oznaavanja djelatnosti,proizvoda ili usluga , bez dozvole za rad ili ovlatenja banke osim ako je ta upotreba odreena posebnim zakonom

BANKABanka ne moe u svom nazivu koristiti rije koja bi mogla asocirati na bilo koju ustanovu Republike Srpske ili Bosne i Hercegovine ukoliko bi to po ocjeni Agencije moglo dovoditi javnost u zabunu.Banke sa sjeditem izvan Republike Srpske mogu osnovati predstvanitvo u Republici Srpskoj uz ovlatenje Agencije.

BANKAUPRAVLJANJE BANKOMorgani banke su: Skuptina, Nadzorni odbor i Uprava.1.Skuptinu banke je najvei organ uprave kojeg ine svi akcionari, -odluuje o formiranju osnovnog kapitala banke putem emisije ili poveavanja obinih akcija i emisija, o poveanju ili smanjenju kapitala,

BANKAo godinjem finansijskom izvjetaju, sa izvjetajem vanjskog revizora, nadzornog odbora i odbora za reviziju,raspodjeli dobiti i isplati dividendi,nainu pokria gubitaka,razdvajanja i prestanka rada banke,Spajanju sa drugim drutvima i pripajanja drugih drutava banci, drugim bitnim pitanjima.

BANKASkuptina se odrava najmanje jednom godinje, a saziva je predsjednik Nadzornog odbora.2. NADZORNI ODBOR -najmanje predsjednik i etiri lana, koja imenuje Skuptina na period od etiri godine,i upisuju se u registar kod Agencije.Biraju se glasanjem, na prijedlog akcionara ili grupe akcionara koji imaju najmanje 5%a.

BANKANadlenost Nadzornog odbora:-nadgleda poslovanje banke,rad uprave,-podnosi Skuptini godinji izvjetaj o poslovanju banke , imenuje upravu banke,imenuje revizora banke, predlae raspodjelu i nain upotrebe dobiti,nain pokrivanja gubitaka, saziva Skuptinu, odobrava emisiju novih akcija , donosi interne akte banke,poslovne i druge politike i procedure.

BANKA3.UPRAVA uprava organizuje rad i rukovodi poslovanjem,Upravu banke ine direktor i izvrni direktori, zamjenik direktora kojeg moe imenovati nadzorni odbor na osnovu diskrecionog prava.

BANKANA nivou banke formiraju se:Odbor za reviziju (odbor za praenje poslovanja banke)Kreditni odbor,Komitet za upravljanje aktivom i pasivom.

BANKA1.ODBOR ZA REVIZIJUBanka mora formirati odbor za reviziju imenovan od nadzornog odbora,Odbor ima pet lanova koji se imenuju na etiri godine,Nadzornom odboru i Skuptini prezentuje kompletnu reviziju godinjeg finansijskog izvjetaja,

BANKAOdgovoran je za provoenje odluka nadzornog odbora u vezi sa izborom i angaovanjem vanjskog revizora,Direktno odgovara nadzornom odboru. 2.KREDITNI ODBOR U kreditni odbor ulaze rukovodioci banke i njenih filijala.

BANKA Kreditni odbor odluuje o: - kreditnoj politici banke, ocjeni loih plasmana, - odobravanju kreditnih linija po filijalama i namjenama, -redovnom pregledu kredita(visina, oroenost, naplativost), - produenje kredita, izdavanje garancija,i neka druga pitanja

BANKA 3.Komitet za upravljanje aktivom i pasivomUlaze lanovi nadzornog odbora, izvrni direktori sredstava i likvidnosti, raunovodstva i izvrni direktori za strateko planiranje. U okviru ovog odbora odluuje se o:- politici upravljanja trinim rizicima, nalazima uticaja trinih rizika na sve pozicije aktive i pasive,

BANKA-definisanje strukture kapitala banke,-definisanje politike cjena,-definisanje novih proizvoda (usluga),- izvjetavanje o upravljanju rizicima,- Izvjetavanje o stepenu izvrenja poslovnih planova banke.

BANKASTATUSNE PROMJENE BANKE Banka kao i svako privrdno drutvo moe da: -se fuzionie (spoji) sa drugom bankom, - pripoji drugoj banci, -se podjeli na vie banaka ili finans. Organizacija.

BANKA POSLOVANJE BANKEBanka moe obavljati djelatnosti:-primanja novanih depozita i drugih novanih sredstava,-davanje i uzimanje kredita i finansijsksih lizing, -davanje svih oblika jemstva,-kupovina i prodaja instrumenata trita novca,

BANKA -kupovina i prodaja instrumenata trita novca i kapitala za svoj ili tui raun , - usluge domaeg i meunarodnog platnog prometa i prenosa novca,kupovina i prodaja strane valute,- izdavanje i upravljanje sredstvima plaanja ukljuujui kreditne kartice putne i bankarske ekove,

BANKA- uvanje i upravljanje hartijama od vrijednosti, -usluge finansijskog menamenta, -kupovina i prodaja hartija od vrijednosti, -druge poslove.

BANKASTEAJ I LIKVIDACIJA BANKEBanka ulazi u steaj kada Agencija za bankarstvo oduzme dozvolu ili kada vlasnici banke donesu odluku o likvidaciji.Postpak steaja i likvidacije banke ureuje se posebnim Zakonom , i jednim dijelom Zakonom o bankama.

BANKAPosebnim zakonom o likvidaciji i steaju banaka definiu se sledee grupe pitanja:-pokretanje steajnog postupka,-organi steajnog postupka(Agencija za osiguranje depozita, nadleni sud, steajni upravnik, odbor poverilaca),Prenos sredstava izAgencije za osiguranje depozita,

Bankata se isplauje na teret steajne mase prije glavne diobe:Neisplaene neto zarade zaposlenih u visini minimalnih zarada za poslednju godinu dana prije otvaranja steajnog postupka,Neisplaeni doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih za posled. dvije godine prije otvaranja steaja

BankaMjesene zarade lica u radnom odnosu kod steajnog dunika,Trokovi steajnog postupka ,Druge trokove i obaveze nastale poslije otvaranja steajnog postupka.

BANKAPotraivanja poverioca isplauju se po sledeem redosledu(isplatni redovi):Potraivanja Agencije po osnovu osiguranja depozita fizikih lica umanjena za iznos osiguranog depozita,-potraivanje po osnovu javnih prihoda dospjelih u poslednja tri mjeseca prije otvaranja steajnog postupka , osim doprinosa za pio azposlenih,-

Bankapotraivanja ostalih poveriocaPotraivanje akcionara banke.

AGENCIJA ZA BANKARSTVOOSNOVANA JE ZAKONOM ,DJELUJE ZA PODRUJE REPUBLIKE SRPSKE KAO SAMOSTALNA NEPROFITNA INSISTUCIJA,CILJ OSNIVANAJ: ODRAVANJE ZDRAVOG I STABILNOG BANKARSKOG SISTEMA RS, UNAPREENJE NJEGOVOG SISGURNOG , KVALITETNOG I ZAKONITOG POSLOVANJA.

AGENCIJA ZA BANKARSTVO REPUBLIKE SRPSKETA OBUHVATA BANKARSKI SISTEM REPUBLIKE SRPSKE?-banke, mikrokreditne organizacije , tedno-kreditne organizacije i druge finans. organizacije ije se osnivanje i poslovanje ureuje posebnim zakonima u kojima je propisano da Agencija izdaje dozvole ili odobrenja za rad, nadzire poslovanje i vri druge poslove u vezi s njima.

AGENCIJA ZA BANKARSTVOta je djelatnost Agencije?-izdaje dozvole za osnovanje i rad banaka, dozvole za svaku promjenu organizacije i vrste poslova koje obavlja,Nadziranje poslovanja banaka,kontrolu rada banaka pregledom rauna i druge dokumentacije,

AGENCIJA ZA BANKARSTVO Ukida dozvole za rad,Donosi podzakonske akte kojima se regulie rad banaka,Vri ocjenu ispunjavanja uslova i daje saglasnost za izdavanje akcija narednih emisija,Preduzima odreene mjere to moe biti i blokiranje rauna klijenata u bilo kojoj banci ili bankama na podruju cijele RS,Sastavljanje i obajvljivanje u subenom gl. U mjesenim intervalima spiska blokiranih rauna,

AGENCIJA ZA BANKARSTVOPREDSTAVLJA RS, NA MEUNARODNOM KONFERENCIJAMA, SKUPOVIMA I ORGANIZACIJAMA. OBAVEZE BANAKA PREMA AGENCIJI - dostavljanje izvjetaja i drugi podataka po vrsti, obimu i rokovima prema zahtjevima Agencije,- predaju bilansni i drugi finansijski izvjetaja do 31. marata tekue godine,

AGENCIJA ZA BANKARSTVOAGENCIJA MOE DA ODBIJE IZVJETAJ I DA ZAHTIJEVA NOVI IZVJETAJ KOJI E IZRADITI OVLATENI REVIZOR KOJI IMENUJE AGENCIJA, NA TERET BANKE.

AGENCIJA ZA BANKARSTVOKOME AGENCIJA PODNOSI IZVJETAJ?NARODNOJ SKUPTINI RS PODNOSI IZVJETAJ O STANJU U BANKARSKOM SISTEMU, IZVJETAJ O POSLOVANJU I REZULTATIMA RADA SA FINANSIJSKIM IZVJETAJEM AGENCIJE, NAJKASNIJE DO 30. JUNA NAREDNE GODINE.

AGENCIJA ZA BANKARSTVODOSTAVLJA CENTRALNOJ BANCI BIHINFORMACIJE VEZANE ZA POKUAJE TRANSAKCIJA NA ILI SA BLOKIRANIH RAUNA KLIJENATA OD DANA STUPANJA NA SNAGU NALOGA ZA BLOKIRANJE.

Mikrokreditne organizacijeMIKROKREDITNE ORGANIZACIJE - obavljaju djelatnost mikrokreditiranja ,s ciljem poboljanja materijalnog poloaja korisnika mikrokredita , poveanja zaposlenosti, pruanja podrke razvoju prduzetnitva i sticanja dobit,osnivanje, djelatnost, oblik organizovanja i registracija, poslovanje, nain upravljanja, nadzor poslovanja i prestanak rada mikrokreditnih organizacija.

Mikrokreditne organizacijeOsnovna djelatnost mikrokreditne organizacije je davanje mikrokredita,Mikrokredit u smislu Zakona o mkrokreditnim organizacijama je kredit odobren u maksimalnom iznosu od 50.000. KM od strane mikrokreditnih drutava ili 10.000 KM od strane mikrokreditne fondacije.

Mikrokreditne organizacijePored davanja mikrokredita , mogu u manjem obimu ili privremeno obavljati i druge djelatnosti koje slue i koje se uobiajeno obavljaju uz djelatnosti mikrokreditiranja, ukljuujui:-primanje i davanje poklona i donacija i pribavljanje novanih sredstava i drugih oblika imovine iz bilo kojeg zakonitog izvora,

Mikrokreditne organizacijedavanje i uzimanje u zalog imovine, ukljuujui mikrokredite, radi osiguranja pozajmica,kreditne konsultacije, poslovno savjetovanje i tehniku pomo u cilju unapreenja kreditnih aktivnosti mikrokreditne organizacije i poslovnih aktivnosti korisnika mikrokredita,

Mikrokreditne organizacijene moe primati novane depozite i uloge na tednju od fizikih i pravnih lica.

Mikrokreditne organizacije poslove mikrokreditne organizacije mogu obavljati iskljuivo organizacije koje su dobile dozvolu za rad od Agencije za bankarstvo,-dozvola za rad izdaje se na neodreeno vrijeme i nije prenosiva,svojstvo pravnog lica stie upisom u sudski registar,

MIKROKREDITNE ORGANIZACIJEOsnivanje mikrokreditne organizacije-mogu je osnovati najmanje tri domaa ili strana fizika lica ili najmanje jedno domae ili strano pravno lice, pod uslovima koji su utvreni Zakonom o mikrokreditnim organizacijama

MIKROKREDITNE ORGANIZACIJE obavzna je Agenciji za bankarstvo RS dostaviti godinji izvjetaj , zajedno sa revizorskim izvjetajem, najkasnije pet mjeseci po isteku poslovne godine na koju se izvjetaj odnosi,-skraeni revizorski izvjetaj objavljuje u jednom ili vie dnevnih listova,

MIKROKREDITNE ORGANIZACIJE-isto kao i komercijalne banke duna je Agenciji dostavljati izvjetaje o poslovanju u obliku, sadraju i rokovima koje utvruje Agencija, staviti na uvid poslovne knjige i dokumentaciju radi obavljanja kontrole.Nadzor nad poslovnjem mikrokreditnih organizacija vri Agencija, i moe oduzeti dozvolu za rad.

MIKROKREDITNE ORGANIZCAIJEOblik organizovanja:-mikrokreditna dutva , osnivaju se i posluju u pravnom obliku privrednog drutva kapitala kao akcionarsko drtvo ili kao drutvo sa ogranienom odgovornou,(primjenjuju se odredbe Zakona o privrednim drutvima), ako nije drukije propisano Zakonom o mikrokreditnim organizacijama)

MIKROKREDITNE ORGANIZACIJENaziv drutva mora da sadri i oznaku mikrokreditno drutvo - minimalan iznos osnovnog kapitala mikrokreditnog drutva je 500.000 KM i u cjelosti mora biti uplaen Organi mikrokreditnog drutva su: - skuptina, upravni odbor, direktor i odbor za reviziju kojegimenuje Upravni odbor.

OSTALE FINANSIJSKE INSISTUCIJE- drugi oblik organizovanj su mikrokreditne fondacije, (primjenjuju se odredbe Zakona o udruenjima i fondacijama Republike Srpske ako Zakonom o mikrokreditnim organizacijama nije drukije propisano,- pored obaveznih elemenata , naziv fondacije mora da sadri oznaku mikrokreditna fondacija

OSTALE FINANSIJSKE INSISTUCIJEUlozi u novcu osnivaa moraju biti uplaeni u iznosu od 50.000 KM-dozvolu za rad izdaje Aencija.

TEDNOKREDITNE ORGANIZACIJETEDNO KREDITNE ORGANIZACIJEZAKON O TEDNO-KREDITNIM ORGANIZACIJAMACILJ OSNIVANJA: - PROMOVISANJE TEDNJE MEU LANOVIMA PUTEM PRIKUPLJANJA NJIHOVIH TEDNIH ULOGA. -OSNIVAJU SE UPRAVNOJ FORMI DRUTVA S OGRANIENOM ODGOVORNOU

TEDNOKREDITNE ORGANIZACIJEOSNOVNI KAPITAL INE UPLAENI ULOZI LANOVA , A MINIMALAN IZNOS OSNOVNOG KAPITALA JE 60.000 km I UPLAUJE SE U CJELOSTI,- ZA OSNIVANJE JE POTREBNO NAJMANJE 30 OSNIVAA , REZIDENATA,

TEDNO KREDITNE ORGANIZACIJEOSNOVNA DJELATNOST JE ODOBRAVANJE KREDITA I DAVANJE GARANCIJE LANOVIMA ,- USLUGE FINANSIJSKOG KNJIGOVODSTVA I KONSALTING USLUGE ZA LANOVE,-MOGU VRITI POZAJMLJIVANJE SREDSTAVA, PRIMATI DONACIJE, POKLONE

TEDNO KREDITNE ORGANIZACIJEORGANI UPRAV: -SKUTINA,-UPRAVNI ODBOR,-NADZORNI ODBOR,-KREDITNI ODBOR.

Zatita klijenata -banka ima pravo da utvrdi i provjeri finansijsko stanje, kreditnu sposobnost i likvidnost svog klijenta- prikuplja odreene informacije o svom klijentu, njegovom bonitetu i poslovnom ugledu-uspostavljanje crne liste svojih klijenata koji ne ispunjavaju obaveze Obaveza banke da uva kao poslovnu tajnu podatke i informacije o svom klijentuOsloboena obaveze uvanja slubene tajne samo pod uslovima utvrenim zakonom, po nalogu suda ili drugog dravnog organa

Ztita klijenataBanka odgovara za tetu koju prouzrokuje svom klijentu zbog nepravilnog obavljanja svojih poslova i ako ne uva poslovnu tajnu svog klijenta Odnos klijenta i banke ugovorni odnos koji nastaje , razvija se i prestaje saglasnou volja koje ugovorno reguliuRadi ujednaavanja standarizovanja sopstvenog poslovanja znaajni su tipski i formularni ugovori(ubrzavaju poslovanje, klijenti prihvataju ili ne prihvataju uslove koji su bazirani preteno na intersu banke)

Zatita klijenataObaveze banke pored ugovornih obaveza:Zatita klijenata-Obaveza obavjetavanja optih uslova poslovanjaJedinstven nain obrauna i objavljivanja trokova Obavjetavanja klijenta

Zatita klijenataOMBUDSMAN ZA BANKARSKI SISTEM -osnovan kao samostalna upravna organizacija u cilju promovisanja i zatita prava i interesa potroaa - Odluka o imenovanju Omdusmana za bankarski sistem Republike SrpskeObavlja zadatke:Prua informcaije o pravima i obavezama korisnika i davalaca fin. uslluga-Prati i predlae aktivnosti za utvrivanje odnosa izmeu korisnika fin. usluga i fin. organizacija bankarskog sistema Rs

Zatita potroa -istrauje aktivnosti na fin. tritu po slubenoj dunosti ili na osnovu prigovora radi zatite prava korisnika fin. usluga-razmatra prigovore korisnika fin. usluga , daje odgovore, preporuke i miljenja , te predlae mjere za rjeavanje prigovora,- Posreduje u mirnom rjeavanju spornih odnosa izmeu korisnika fin. usluga i fin. institucija

ZATITA POTROAASARAUJE SA NADLENIM PRAVOSUDNIM, UPRAVNIM I DRIGIM ORGANIMA I ORGANIZACIJAMA , KAO I SA NADZORNIM I KONTROLNIM INSTITUCIJAMA U ZEMLJAMA I INOSTRANSTVU, -SARAUJE SA OSTALIM ORGANIMA I SUBJEKTIMA NADLENIM ZA ZATITU PRAVA POTROAA,PREDUZIMA DRUGE RADNJE IZ OBLASTI ZATITE PRAVA KORISNIKA FINS. USLUGA

ZATITA POTROAAOMDUSMAN NE MOE MERITORNO RJEAVATI U NASTALIM SPOROVIMAInstitut Omdusmana je usvojen u skladu sa preporukama Organizacije za ekonomsku sardanju i razvoj,Predstavlja alternativni mehanizam mirnog rjeavanja sporova uz pristanak starnaka

Zatita potroaaU postupanju po prigovorima Ombudsman :- razmatra prigovore korisnika fin. usluga, daje odgovore, preporuke i miljenja, predlae mjere za rjeavanje prigovoraPOSREDUJE U RJEAVANJU SPORA KAD OCIJENI DA MOE DOI DO SUDSKOG SPORAU POSTUPKU POSREDOVANJA PRIMJENJUJE PROPISE KOJIMA SE UREUJE POSTUPAK MEDIJACIJE

Zatita potroaaSve finansijske organizacije bankarskog sistema su dune da sarauju sa institucijom Omdusmana Izvjetaj Omdusmana je sastavni dio izvjetaja Agencije za bankarstvo

Bankarska tajnaPoseban vid odgovornosti svake banke U propisima Republike Srpske nadzorni odbor , uprava , svi zaposleni kao i sva lica koja se angauju za rad u banci po bilo kom osnovu , duna su da uvaju poslovnu tajnu vezanu za bilo koju informaciju koju su saznali u toku obavljanja poslova za banku i ne mogu je koristiti za linu korist, niti pruati drugim licima osim Agenciji za bankarstvo, ukljuujui kontrolore i revizore koje Agencija imenujem i drugim nadlenim organima u skladu sa zakonom.

Bankarska tajnaZakon o platnom prometu Republike SrpskeU obavljanju poslova platnog prometa ovlatene organizacije dune su primjenjivati odredbe propisa o poslovanju banaka koje ureuju zatitu prava i interesa korisnika fin. usluga , kao i odredbe drugih propisa kojima se ureuje zatita potroaa, oblig. odnosa i platne transakcije.

Banklarska tajnaVai pravilo bankarske tajne , sve informacije su zatiene Kodeks bankarskog poslovanja.Dobri poslovni odnos zasniva se na povjerenju,U odnosu sa klijentima, etino i profesionalno ponaanje, primjena i potivanje zakona i drugih propisa,

Bnakarska tajnaVai pravilo bankarske tajne , sve informacije su zatiene Kodeks bankarskog poslovanja.Dobri poslovni odnos zasniva se na povjerenju,U odnosu sa klijentima, etino i profesionalno ponaanje, primjena i potivanje zakona i drugih propisa,