Bankarsko osiguranje

Dr Milena Žižić

Bankarsko osiguranje

• Bankarsko osiguranje predstavlja termin koji se koristi da opiše prodaju paketa(proizvoda)osiguranja u banci.

• Kombinacija “banketa ili banke” i “uvjerenja odnosno obećanja”,što znači da jedno te isto pravno lice obezbjeđuje usluge i bankarstva i osiguranja.

• Strategija bankarskog osiguranja uživa vrlo zavidan uspjeh u Evropi,već neko vrijeme ,gdje je po procjeni ,2/3 životnog osiguranja i penzionog biznisa obavljeno preko banaka na vodećim tržištima Španije,Francuske ,Portugalije.

Hipotekarno tržište

• Hipotekarno tržište predstavlja skup operacija sa finansijskim instrumentima neposredno ili posredno obezbijeđenom hipotekom.

• Zasniva se na simbiozi tržišta kreditnih i finansijskih instrumenata.

• Originalnost i specifičnost hipotekarnog tržišta je upravo proces sekurizacije.

• Kamatne stope na kredite ,stanje na tržištu nekretnina, cjelokupna situacija hipotekarnih kredita,loša procjena hipoteka...

• Značaj,greške, potencijalni gubici po osnovu hipotekarnih kredita, najveći dio lošeg portfolija plasmana u bankama...

• Hipotekarni krediti sa fixnom i varijabilnom kamatnom stopom.

• Hipotekarni krediti obično zahtijevaju od korisnika i plaćanje niza naknada za pokriće troškova,izdavanje hipotekarnog kredita koji se tiču obrade istog.

• Troškovi obrade hipotekarnog kredita:Prijavna naknada –troškovi obrade

hipotekarnog kreditaTraženje upisa vlasništva-potvrđuje zakonsko

vlasništvoOsiguranje života i hipotekeNaknada za procjenu hpotekeNaknada za obradu kreditaOstali troškovi.

Finansijski derivati

• Finansijski derivati predstavljaju terminske ugovore i izvedene na osnovu neke aktive koja stoji u osnovi derivata , čija cijena upravo zavisi od te aktive.

• Derivatni instrument je onaj čija je isplata povezana sa drugim predhodno izdatim instrumentom.

• Obično obuhvata sporazum između dvije strane o razmjeni standardne količine aktive ili novčanog toka po unaprijed utvrđenoj cijeni i na određeni datum u budućnosti.

Oblici derivatnih instrumenata:

1. Tradicionalni instrumenti tržišta:

Akcije,obveznice,novčano tržište,devizno i robno tržište,indexi

2. Kombinacija osnovnih instrumenata i derivata(uglavnom opcija)

- Hibridni instrumenti ,konvertibilne obveznice,strukturisane note,PEP,PIP,GROI.

3.Generički derivati – fjučers opcije,složene opcije,svop opcije(kamatne,valutne)

• 5.Posebne vrste opcija-kombinacija opcija (straddle,spread,strangle,butterfly),specijalne opcije.

• Finansijski derivati su veoma efikasni u smanjivanju rizika jer finansijskim institucijama omogućavaju hedž,tj.da se upuste u finansijske transakcije koje eliminišu ili smanjuju rizik.

Fjučersi

• Fjučersi su izvedeni derivatni instrumenti,to su instrumenti visokog rizika.

• Ugovori koji se razlikuju od fjučersa i opcija su:

1.Promptni ugovor,

2.Forward ugovor,

3.Futures ugovor.

Leveridž je u finansijkom smislu ulaganje malog iznosa u investiciju mnogo veće vrijednosti.

• Opcije su ugovori na osnovu kojih kupac ima opciju odnosno pravo da kupi ili proda određeni finansijski instrument po utvrđenoj cijeni,koja se naziva strajk cijenom,tj.cijenom izvršenja prava iz ugovora i na utvrđeni dan ili do isteka utvrđenog roka ( rok do isteka).

• Opcijski ugovori su standardizovani što je preduslov za trgovanje na organizovanim tržištima opcija.

• Standardni elementi svakog ugovora o opcijama su:

1.Vrsta(prodajni ili kupovni ugovor),

2.TIP(amer.ili evropski),

3.Osnovna HOV,

4.Jedinica trgovanja(npr.br akcija)

5.Strajk cijena,

6.Rok važnosti.

• Varanti su slični kupovnim opcijama ,jer predstavljaju mogućnost kupovine fixnog broja akcija po unaprijed utvrđenoj cijeni za vrijeme određenog perioda ,drugim riječima,njima se definiše broj HoV koji imalac može da kupi po svakom primjerku varanta.

• Forvardi predstavljaju sporazume dvije strane o finansijskoj transakciji u određeno vrijeme u budućnosti.

• Svopovi(SWAP)je sporazum dvije strane o razmjeni određenih periodičnih novčanih tokova u budućnosti na bazi nekog osnovnog instrumenta ili cijene(npr.fiksna ili promjenljiva stopa srednjoročne ili dugoročne obveznice).

• Danas postoji pet generičkih tipova svopova:

1.Svop kamatnih stopa,

2.Svop valuta,

3.Svop kreditnog rizika,

4.Svop roba,

5.Svop akcija.

Tržište novca

• ,, Čak ni ljubav među ljudima nije učinila tako mnogo budala koliko razmišljanje o prekomjernoj moći novca“ ...W.E Gladstone(1844)

• ,, Tri su velika pronalaska od kada je svijeta i vijeka: vatra,točak i centralno bankarstvo“ Will Rogers

• ...jedno pravilo koje zapljuskuje bankara koji ga se ne pridržava,

...nikada ne posuđuj novac bilo kome sem onome kome nije potreban.

Ogden Nash

• Tržište novca kao segment finansijskog tržišta predstavlja visoko specijalizovani oblik operacija kupovine i prodaje novca,ostalih likvidnih sredstava i kratkoročnih HoV.

• Tržište novca u sebi sadrži:

1. Trgovanje novcem i kratkoročnim HoV,

2. Institucije i organizacije koje osiguravaju kratkoročna sredstva(depozite),odnosno kratkoročne kredite(komercijalne banke,depozitne banke,berze za kratkoročne HoV,eskontne i diskontne organizacije,akcepno-kreditne institucije i dr)

3. Instrumente tržišta novca.

U širem smislu u tržište novca se uključuje i devizno tržište(kupovina i prodaja deviza i valuta).

• Tržište novca omogućava uspješno regulisanje odnosa ponude i tražnje novca i kratkoročnih HoV,održavanje optimalnih likvidnosti svih subjekata i banaka,bržu cirkulaciju finansijskih sredstava,ostvarivanje ciljeva monetarne i devizne politike,uspješno sprovođenje kreditne politike banaka, funkcionisanje javnog duga i politike kreditiranje države,stabilnost privrede i td.

• Tržište novca i mogućnost njegovog razvoja zavisi od sledećih faktora:

1. Nivoa društveno – ekonomskog razvoja,

2. Razvoja ekonomskog sistema,

3. Razvoja i „kvaliteta“bankarskog sistema,

4. Tradicije u razvoju i funkcionisanju tržišta novca,

5. Uloge i samostalnosti CB,

6. Razvijenosti institucija i instrumenata tržišta novca,

7.Značaja i uloge kamatne stope,

8.Finansijske i ekonomske otvorenosti i td.

U nacionalnim okvirima i na globalnom planu,tržište novca ostvaruje kao osnovne sledeće funkcije:

1.Mobilizaciju i alokaciju kratkoročnih finansijskih sredstava,

2.Obezbeđivanje potrebe za likvidnošću ekonomskih transaktora,

3.Utvrđivanje cijena fin.instrumenata i

4.Transmisiju monetarne politike.

• Proces utvrđivanja cijena na tržištu novca određen je sledećim faktorima:

1. Operacijama centralne banke,

2. Distribucijom informacija na tržištu,

3. Organizacionom strukturom tržišta.Monetizacija vrijednosnih papira privrede(reskont)treba da

postane osnovni kanal kreiranja primarnog novca u našem monetarnom sistemu.

Fiskalni sistem i eksterna,platno-bilansna komponenta emisije (platno bilansni suficit ili deficit) u poslednjim godinama postaju osnovni kanal primarne emisije.

Centralna banka i upravljanje novcem

• ,,Centralne banke nisu bile nikada moćnije nego danas.Monetarna politika je postala centralni instrument makroekonomske stabilizacije i u sve većem broju zemalja monetarna politika je u rukama nezavisnih centralnih banaka“ Richard Layard,2005

• Primarna emisija CB se teorijski i praktično može vršiti preko pet osnovnih kanala ili tokova:

1. Monetizacijom vrijednosnih papira(mjenica i sličnih vrijednosnih papira,izdatih od strane privrednih preduzeća koje se nalaze u cirkulaciji unutar tok sektora)dakle neposredno privrednim subjektima,transaktorima;

2. Kreditima CB poslovnim bankama;

3. Kreditiranjem države ,odnosno zaduženjem države kod CB;

4. Kreditima ostalim direktnim komitentima CB;

5. Kupovinom i prodajom deviznih sredstava(devizne transakcije).

• Kao najznačajnije funkcije koje obavljaju savremene centralne banke mogu se navesti sledeći:

1. Emisija novca,

2. Regulisanje kredita,kamatnih stopa i deviznog kursa,

3. Supervizija,

4. Zajmodavac u krajnjoj instanci,

5. Upravljanje deviznim rezervama,

6. Držanje depozita banaka i drugih CB,

7. Vođenje monetarne i platnobilansne statistike,

8. Istraživanje i statistika,

9. Platni promet,

10.Regulatorna funkcija(donošenje pravnih propisa)

11.Usluge vladi.

Primarna emisija novca

• Primarna emisija (engl. primary issue, njem. Primäremission) je emisija koju obavlja centralna (emisijska) banka, kreirajući tako primarni novac. Svojim operacijama u aktivi centralna banka stvara potraživanja banaka ili drugih izravnih komitenata na samu sebe, a svoje obaveze prema njima iskazuje u svojoj pasivi.

• Te obaveze centralna banka može na njihov zahtjev isplatiti u gotovom novcu, jer ga jedino ona emituje (štampa), što primarnom novcu tj. novcu centralne banke daje posebnu ulogu u sistemu papirne inkonvertibilne valute.

• Zavisno od raspoloživog iznosa primarnog novca banke emituju “svoj” novac (bankovni, depozitni, knjižni) koji se u svakom trenutku može (i mora) isplatiti u novcu centralne banke, čiji je najznačajniji izraz gotov novac (novčanice i kovani novac).

• Novčana masa u opticaju ( M ) zavisi od količine primarnog novca ( B ) i tzv. monetarnog multiplikatora ( m ) koji izražava odnos između novčane mase u opticaju i primarnog novca i koji se predstavlja sledećom relacijom: m= M/ B, odnosno novčana masa predstavlja proizvod između primarnog novca i monetarnog multiplikator što se može zapisati

sledećom relacijom: M= B x m.

• Prema tome, primarni novac i monetrni multiplikator su dva osnovna oblika kojima Centralna banka posredno utiče na količinu novca u opticaju.

• Osnovno pitanje koje se postavlja pred monetarni sistem je da li je Centralna banka u stanju da putem regulisanja primarnog novca indirektno reguliše količinu novca u opticaju u uslovima višestepenog bankarskog sistema? Regulisanje kvantuma primarnog novca od strane Centralne banke na dva osnovna načina:

• 1. direktno• 2. indirektno

• Za funkcionisanje tržišta hartija od vrijednosti neophodno je da postoji zadovoljavaljuca tražnja za tim hartijama. Ona se na tržištu usklađuje sa ponudom po relativno stabilnim cijenama. Medjutim, da bi postojala dovoljna jaka tražnja za državnim vrijednosnim papirima potrebno je:

• - da državne obveznice nose kamatu po stopi koja odgovara tržišnim kamatnim stopama za vrijednosne papire dotične kategorije i roka dospijeća;

• - da transaktori mogu u svakom momentu, u slučaju potrebe da prodaju državne obveznice na tržištu i prije toga dospojeća i to po relativno stabilnoj cijeni koja približno odgovara diskontovanoj punoj cijeni obveznica:

• - da transaktori mogu da kupe i drže u svojim finansijskim aktivama državne obveznice u najširem ročnom spektru, počev od kratkoročnih državnih obveznica, pri cemu ročnu strukturu plasmana u državne vrijednosne papire određuje sam transaktor;

• - da postoji velika disperzija državnih vrijednosnih papira kod što većeg broja transaktora u ekonomskom sistemu.

• U svim ekonomskim sistemima, po pravilu, Centralnoj baanci stoje na raspolaganju razni instrumenti preko kojih ona može da utice na odluke poslovnih banaka. Sve te instrumente možemo podeliti u sledecih grupa:

• 1. Administrativni instrumenti;• 2. Ekonomski instrumenti;• 3. Konsultacije i usaglašavanja;• 4. Moralne stimulacije;• 5. Bolja informisanost.

Administrativni instrumenti se koriste u vidu upustava, direktiva, naredenja, zabrana i slicno te su obavezni za poslovne banke a realizuju se pod pretnjom kazne za poslovne banke u slucaju nepridržavanja.

• Ekonomski instrumenti vrše uticaj na rešenja koja donose poslovne banke preko izmena ekonomskih uslova od strane Centralne banke. Promenama ekonomskih uslova Centralna banka želi da postakne poslovne banke na ponašanja koja su u skladu sa opštim interesima.

• Ekonomski instrumenti su prisutni u onim monetarnim sistemima u kojim je pravo na donošenje odluka u velikoj mjeri decentralizovano.

• Konsultacije i usaglašavanja između Centralne banke i poslovnih banaka su karakteristični za decentralizovane sisteme, a vrše se sa ciljem da poslovne banke donose odluke koje su u skladu sa sa željama Centralne banke i društva u cjelini.

• Moralna stimulacija treba da utiče na odluke poslovnih banaka preko posebnih na opšti interes, moralne principe, odgovornost i slično. Uticaj ovog instrumenta može se pojačati mobilizacijom javnog mnijenja, nagradama, odlikovanjima itd.

• Bolja informisanost poslovnih banaka, koja mogu samostalno da donose odluke, od strane Centralne banke vrši se putem razvijanja i obogaćivanja kanala razmjene između Centralne banke i poslovnih banaka.

• Funkcionisanje bankarskog sistema u CG,kako i na koji način kreirati slobodno tržište,depozitarni novac,plasmani...

• Pitanja?