-
8/19/2019 Banja Luka-Diyanet Ansiklopedisi
1/3
Haydar
Bammat
1965 te Paris te öldü, oradaki Bobigny
Müslüman M e z a r l ı ğ gömüldü. Bam
m a t ı n Necmeddin ve Timur
a d ı n d a
iki
oldu. Bunlardan Necmeddin Bam
mat
İ s l a m d ü n y a ı n ı n t a n ı n m ı ş ş a h s i
yetlerindendir.
B a z ı y a z ı l a r ı n d a
Georges Ri
vo
ire tak
ma a d ı n ı kullanan
B a m m a t ı n
d i ğ e r ça
l ı ş m a l a r ı n d a n b a z ı a r ı a r d ı r : Le
Prob-
leme
de Caucase
(Lausanne 191 1); Ap
port
des
Musulmans a Civilisation
(Geneve
1962);
La
Position de la Tur
-
quie ,
Le Mois Suisse (Montreux. Julliet
1943)
B L İ Y O G R A F Y A :
Zeki Al
i.
Haidar
Bammate, A Noble Mus
l im
Fi
gure
,
lslamic
Literature,
X
II
/2,
Lah
o-
re 1965, s.
1-5;
Bammate
Calleetion ( n ş r _
IR
CICA), istanbul 1990, s. Xl -XII ; Haydar Bam
mat' m m m otobiyog rafisi, istanbul
I
RC
ICA K p., nr . A -
5346/1-2.
L
~
E K M E L E D D İ N
H S A N O G L U
B MM T
, Necmeddin
(1922-1985)
İ s l a m
d ü n y a s ı n ı n
t a n ı n m ı ş fikir
a d a m ı
ve
dipl
omatlanndan
.
_j
8 A
r a l ı k
1922' de Paris
'te d o ğ d u .
As
len D a ğ ı s t a n l ı olan ve bir süre Kuzey
Kafkasya Cumhuriyeti D ı ş i ş l e r i b a k a n l ı
yapan Haydar B a m m a t ı n o ğ l u d u r
Or
ta ö ğ r e n i m
Paris't e Buffon Lisesi
ve
Chailly-sur-Lausanne 'daki Ecole Nouvel
le'de, yüksek ö ğ r e n i m i n i de Lozan Üni
versitesi Hukuk Fakültesi'nde y a p t ı .
Da-
ha
sonra
a y n ı
üniversiteden doktora ala
rak 1947'ye kadar Sorbon Üniversitesi'n
de Roma hukuku dersleri verdi.
İ s l a m i
konular üzerindeki ç a l ı ş m a l a r ı n a 1947-
1952 y ı l l a r ı a r a s ı n d a Cambridge Üniver
sitesi Trinity College ve Ezher Üniversi
tesi'nde, daha sonra da Paris'teki D o ğ u
Dilleri Enstitüsü'nde (lnstitut des Langues
Oriental
, Ecole des Hautes
Etuds)
ve Fran
s ı z
Koleji 'nde devam etti.
İ l k resmi görevine 1948'de
B i r l e ş m i ş
Milletler T e ş k i l a t ı nda b a ş l a d ı . Cenev
re'deki
M i l l e t l e r a r a s ı K ı z ı l h a ç
Konferan
s ı n a
Afganistan temsilci
si
olarak
(
1949)
A y n ı
y ı l ı n
eylül
a y ı n d a n
itiba
ren UNESCO kadrosuna girdi ve r a s ı y
la 1949-1954
y ı l l a r ı a r a s ı n d a
Hukuk Da
n ı ş m a n l ı ğ ı
Bürosu'nda yetkili memur,
1954-1958 a r a s ı n d a Arap, O r t a d o ğ u ve
D o ğ u Avrupa ülkeleriyle diplomatik i l i ş
kiler sorumlusu, 1960'tan 1964 y ı l ı n a
ka
dar
UNESCO D o ğ u -
B a t ı
proj e koordina
t ö r l ü ğ ü 1964-1967 y ı l l a r ı a r a s ı n d a b e ş
e
rf bilimler d i r e k t ö r l ü ğ ü , 1970-1974 ara
s ı n d a kültürel i ş l e r d i r e k t ö r l ü ğ ü , 1975-
1979
y ı l l a r ı a r a s da
kül
tür ve
komü
nikasyon genel direktör
y a r d ı m c d a n ı ş -
m a n l ı ğ ı görevlerinde bulundu. UNESCO
daki görevine ek olarak 1976'dan itiba
ren
İ s l a m K o n f e r a n s ı T e ş k i l a t ı
n ı n Paris
t e m s
l c i l i ğ i görevini de yürüttü. A y r ı c a
insan
H a k l a r ı
İ s l a m i Deklerasyonunu Ha
a m a
Komitesi'nde yer ve İ s l a m
K o n f e r a n s ı
T e ş k i l a t ı
genel sekreter yar
d ı m c ı s ı n ı n y a n ı n d a
kül
türel
kimlik
i ş l e r i
m ü ş a v i r i olarak ç a l ı ş t ı . Bunlardan b a ş
ka
İ s l a m
K o n f e r a n s T e ş k i l a t ı n ı n İ s t a n -
bul'daki alt k u r u l u ş l a r ı olan
İ s l a m Ta
rih , Sanat
ve
Kültür
A r a ş t ı r m a
Merkezi
(IRCICA)
ile İ s l a m Kültür M i r a s ı n ı Koru
ma Komisyonu'nun b a z ı ç a l ı ş m a l a r ı n a
ak tif olarak k a t ı l d ı .
1977'de Paris ve daha sonra Sorbon
üniversitelerinde
İ s l a m
medeniyeti ve
sosyoloji
s a h a l a r ı n d a
dersler vermeye
a d ı . F r a n s İ n g i l i z c e .
Rusça,
Al
manca, ispanyolca, İ t a l y a n c a y a hakimi
yet i y a n ı n d a klasik Arapça, Farsça. Türk
çe ve
J a p o n c a
da belli ölçüde bilen
Bammat çok
g e n i ş
bir
kültüre
sahipti.
ilmi ç a l ı ş m a l a r ı
ile
a m
kültürüne
önemli k a t k ı l a r d a bulunarak İ s l a m me
deniyeti,
İ s l a m s a n a t ı ve
mimarisi,
hircilik ve çevre bilimleriyle ilgili konu
larda y a z ı l a r y a z d ı ve konferanslar ver
di.
Önce
Afganistan tabiiyetinde iken
1979'da
R u s l a r ı n A f g a n i s t a n ı
i ş g a l et
meleri üzerine Pakistan v a t a n d a ş l ı ğ ı n a
geçti. Ölümünden k ı s a bir süre önce ka
leme
a l d ı ğ ı
vasiyetiyle dedesinden
ve
b a b a s ı n d a n kalan, a y r ı c a kendi gayretiy
le meydana özel kütüphanes i
ni istanbul'daki
İ s l a m
Tarih, Sanat
ve
Kültür
A r a ş t ı r m a
Merkezi'nin
Y ı l d ı z
Sa
r a y ı n d a k i kütüphanesine b a ğ ı ş l a d ı . Mer
kez t a r a f ı n d a n bu kitaplara ait özel bir
katalog
h a z ı r l a n m ı ş t ı r
(Bammate
Col
l
ec
tion, a n b u
1990)
Necmedd in
Bammat
BANA
LU
KA
S ı c a k
bir k i ş i l i ğ e
ve
kuwetli bir karak
tere sah ip olan Necmeddin Bammat
lam'a hizmet için d o ğ u d a n y a , ku
zeyden güneye k o ş a r a k İ s l a m
y e t l e
il
gil i hemen hemen bütün milletlerara
konferanslarda faaliyet gösterd
i.
15
Ocak 1985'te vefat etti, 24 Ocak'ta Pa
ris'te
b a b a
n ı n kabrinin b u l u n d u ğ u
Bo
bigny Müslüman M e z a r l ı ğ ı n a gömüldü.
Eserleri.
Necmeddin B a m m a t ı n ya
y ı m l a n m ı ş belli b a ş l ı eserleri ş u n l a r d ı r
:
Aspects de
l'art Musulman
(Paris
946);
Themes et
Rythmes
dans
la Iitteratu
re
de
I'Islam
(Paris
958), Visages
de
l'Islam (Paris 959, Haydar
Bamma
t a ait
olan
bu ese
rin bir bölümünü
y a z m ı ş t
r ) ;
The Status
of
Science and
Technology
in
Islamic
Civilisat
i on
(Los Angeles
964); L 'Orient dans un Mira
r
(Paris,
ts);
La Mecque et
Med
i ne
Aujourd'hui
(Paris
980, H
amza Ka
idi
ve H a ş i m
i
Tica
ni ile beraber) Daha önce y a y ı m l a n m a
b a z ı
k o n u ş m a
ve makalelerini içine
alan
Et l'Oiseau lui-meme en etendant
ses ailes
(Paris
985)
ve Ci es de l'Is
lam (Pa
ris 987)
a d l ı
eserleri ölümünden
sonra n e ş r e d i l m i ş t i r . A y r ı c a
F r a n s ı z
te
levizyonuna
s l a m
medeniyetiyle ilgili ola
rak h a z ı r l a d ı ğ ı bir dizi programla da bü
tün
A v r u p a n ı n
ilgisini bu konu üzerine
ç e k m i ş t i r
O G Y A :
Ekmel
ed
din Late Professor Nec
mettin Bammate
,
Newsletter ( n ş r .
I
RC
I
CA),
sy. 8, İ s t a n b u l
1985,
s.
23·2
7 ;
Bammate Callee-
tion ( n ş r .
I
RC
ICA), istanbul 1990, s. IX-X, XIII
XV I
Iii E K M E L E D D İ N İ H S A N O G L U
BANALUKA
L
Yugoslavya da
bir ş e h i r .
_j
Bosna - Hersek Federe Cumhuriyeti'
nin kuzeyinde, Sava nehrinin kolu olan
V r b a s ı n r b a s ) iki k ı y ı s ı n d a yer a l ı r ;
de
nizden 156 m. yüksekliktedir. O s m a n l ı
k a y n a k l a r ı n d a Banaluka (
. . . g _ _ ı ~
i m l a s ı ile
49
-
8/19/2019 Banja Luka-Diyanet Ansiklopedisi
2/3
BANALUKA
y a z ı l a n
Banja Luka (Banyaluka) isminin
nereden
g e l d i ğ i
kesin olarak bilinme
mektedir
. Evliya Çelebi kelimeyi S ı r p -
ça- H ı r v a t ç a banya
ı l ı c a
hamam. ban
yo
+ uluko
ş e h i r ş e k l i n d e
a ç ı k l a m a k
t a d ı r . Ş e h r i n y a k ı n ı n d a
bir
ı l ı c a bulun
m a s ı
sebebiyle
b a n y a n ı n
buradan geldi
d o ğ r u l a n m a k t a ise de l u k a n ı n
d e ğ i l ç a y ı r
a n l a m ı n d a
o l d u ğ u
belirtil
mektedir
. Bundan b a ş k a buraya Aziz
Luka
h a m a m l a r ı d e n d i ğ i . a y r ı c a b a n ı n
vali, idareci a n l a m ı n ı
t a ş ı m a s ı n a
daya
n ı l a r a k kelimenin b a n l a r ı n
ç a y ı r ı
ma
n a s ı n a g e l d i ğ i de ileri
sürülmektedir
.
Ş e h r i n ne zaman
k u r u l d u ğ u h a k k ı n d a
kesin
bir
bilgi bulunmamakta, ancak he
men y a k ı n ı n d a k i harabeler in Roma dö
nemine
ait
o l d u ğ u görülmektedir. Ba
naluka ismine
tarihi
vesikalarda
ilk
de
fa, Bosna K r a l l ı ğ ı ' n ı n 1463'te y ı k ı l ı ş ı ve
hemen a r d ı n d a n
M a c a r l a r ı n
Yayça böl
gesini ele g e ç i r i ş i d o l a y ı s ı y l a rastlanmak
t a d ı r
Muhtemelen bu
s ı r a d a
yeniden te
ş e k k ü l
eden ş e h i r Yayça
b a n l ı ğ ı n ı n
yeni
bir
kalesi olarak ortaya ç ı k m ı ş ve zaman
zaman O s m a n l ı a k ı n i a r ı n a maruz k a l m ı ş
t ı r .
Nihayet Mohaç Zaferi'nden sonra
Yay-
ça
bölgesinin a l ı n ı ş ı n ı n hemen p e ş i n d e n
1527-1528 k ı ş ı n d a ele
g e ç i r i l m i ş t i r .
hir küçük
bir
kale, d ı ş y e r l e ş m e yeri
(va
r o ş ) ve
k a p l ı c a d a n
ibaret
iken özellikle
XVI y ü z y ı l ı n ikinci y a r ı s ı n d a n l a y a -
rak
O s m a n l ı hakimiyeti devrinde
sü
ratli
bir
g e l i ş m e g ö s t e r m i ş ve a ş a ğ ı y a
d o ğ r u
y a y ı l m ı ş t ı r .
Fetihten sonra Brod nahiyesine b a ğ
lanan ve t a m a m ı y l a askeri maksatlarla
k u l l a n ı l a n Banaluka'da bu s ı r a l a r d a sa
dece kale
m u h a f ı z l a r ı
bulunuyordu. Bun
l a r ı n
s a y ı l a r ı
önceleri yirmi yedi iken
(BA,
Ba
nal
uka
50
Bana lu ka da
Ferhad
P a ş a
Cami
i
ve
ş e h r i n
XX. y ü z y ı
b a ş l a r ı n d a k
g ö r ü n ü ş ü
Yugoslavya
TD
nr. 4
s. 72)
1540'a
d o ğ r u
k ı r k bire
u l a ş m ı ş (BA, TD
n
r. 20 s. 237)
ve kale
nin
v a r o ş l a r ı n d a
da önceleri 100 k i ş i ya
ş a r k e n bu s a y ı 1540'ta 200'e ç ı k m ı ş t ı r .
1540'tan sonra ise kale
tam bir Türk
müslüman
i s k a n ı n a
sahne oldu ve ma
halleler t e ş e k k ü l etmeye b a ş l a d ı Nite
kim
bu s ı r a l a r d a kalede Cami-i Cedfd
a d l ı
bir
mahalle kuruldu. Burada tama
müslümanlardan o l u ş a n ve b i r ç o ğ u
ticaret
ve zenaatle u ğ r a ş a n y a k l a ş ı k 300
k i ş i y a ş ı y o r d u (BA,
TD
nr.
s.
13;
nr.
1072,
s.
B u n l a r ı n a r a s ı n d a on
yedi terzi, sekiz pabuççu ve ç a r ı k ç ı ,
bir
kasap, yedi
tacir
yer a l ı y o r , a y r ı c a imam,
hatip, müezzin ve d e r v i ş l e r de bulunu
yo rdu.
Bu
müslüman ahali, kalenin
s ı n ı -
ra y a k ı n o l m a s ı (darülh arp) sebebiyle her
türlü
vergiden
m u a f t ı .
Kale
a l t ı n d a k i
mu
h a f ı z l a r ı n t i m a r * ı n a a y r ı l a n ziraata
uy
gun
topraklar
ise
v a r o ş h a l k ı a f ı n d a n
ekiliyordu. Ş e h r i n a s ı l büyük g e l i ş m e s i
XVI y ü z y ı l ı n ikinci y a r ı s ı n d a n itibaren
b a ş l a d ı ve özellikle Bosna Sancak Beyi
Sofu Mehmed
P a ş a n ı n
burada
bir
cami
i n ş a
ettirmesi
g e l i ş m e y i
daha da h ı z l a n -
ı r d ı .
Kanuni Sultan Süleyman devrinin
s o n l a r ı n a d o ğ r u y a p ı l a n bir
tahrir e
gö
re Y u k a r ı Ş e h i r
(Gornji
Ş e h e r ) a d ı verilen
k ı s ı m d a dokuz mahalle
t e ş e k k ü l
e t m i ş
ti
ve burada t m m ı
Türk
- müslüman
olmak üzere 1200 c i v a r ı n d a nüfus bu
lunuyordu ; v a r o ş l a r d a ise 165 müslü
man. 200 gayri müslim
y a ş ı y o r d u (BA,
TD nr. 435 , s. 401 ; nr . 1071, s. 400).
A y r ı -
ca
bu y ı l l a r d a
söz
konusu k ı s ı m d a Sofu
Mehmed P a ş a Camii'nden
b a ş k a KanO-
ni d ı n a y a p ı l a n Hünkar Camii ve Süley
man Mescidi yer
a l ı y o r d u . A ş a ğ ı
Ş e h i r ' i n
(Donji
Ş e h e r )
g e l i ş m e s i de yine XVI yüz
y ı l ı n
ikinci y a r ı s ı n d a b a ş l a d ı ve bu g e l i ş -
mede önce Bosna sancak beyi, sonra da
ilk
Bosna beylerbeyi olan Perhad
P a ş a
t a r a f ı n d a n
bir
cami
ve
külliye
y a p t ı r ı l m a -
579)
önemli bir rol o y n a d ı . A y r ı c a bu
k ı s ı m d a lll Mehmed
z a m a n ı n d a
ikinci
bir
kale daha i n ş a edildi.
İ d a rf
d a n 1 540'
ta
Bosna sanca
ğ ı n a b a ğ l ı
müstakil
bir
nahiye olarak gö
rünen Banaluka on köy, dokuz mez
raa. iki çiftlik, bir yayla, iki p a n a y ı r yeri
ve
bir kaleden
o l u ş u y o r d u . S ı n ı r d a
önem
li
bir
askeri
merkez
ve ileri karakol du
rumunda olan
ş e h i r
bu
ö z e l l i ğ i
sebebiy
le 552'den itibaren Bosna sancak bey
lerinin ikame
tine
tahsis edildi. Sokullu
ailesine mensup olan Perhad Bey
sancak beyi olarak burada oturdu.
Bu
rada y a n ı n d a
tarihç
i Gelibolulu
Ali
Mus
tafa
Efendi de bulunuyordu. Aif 157
4-
1575
y ı l l a r ı n d a
bu ş e h i r d e
Zübdetü t-te-
vô.rih
a d l ı eserini kaleme a l m ı ş t Per-
had P a ş a 1580'de ilk Bosna beyler
beyi olarak burada
o t u r m a s ı .
ş e h r i n Bos-
na eyaletinin merkezi haline gelmesine
yol
a ç t ı
ve
bu du
rum 1639'da eyalet mer
kezinin Saraybosna'ya t a ş ı n m a s ı n a ka
dar
devam
etti.
Banaluka özellikle bu
devrede her yönden
g e l i ş m e s i n i
sürdür
dü. 1661 'de buraya gelen Evliya Çelebi
ş e h i r d e iki kale, k ı r k b e ş mahalle, k ı r k
b e ş
cami
ve
mescid, birçok medrese, ha
mamlar
. 300 dükkan. 100
d ü k k a n l ı bir
bedesten ve 3700 hane (tahminen IO
-
. 0 0 0 k i ş i ) b u l u n d u ğ u n u , verimli toprak
l a r ı n d a n
bol mik
tarda
mahsul
a l ı n d ı ğ ı -
n ı , d e m i r c i l
i ğ i n
g e l i ş m i ş o l d u ğ u n u
ve kü
lünk. balta. saban demiri gibi aletle
ri
n
y a p ı l d ı ğ ı n ı
belirtir. Evliya
Çe
lebi a y r ı c a ş e -
hir
a k ı n l a r ı n d a k i
demir
madenierinin
letilerek top güllesi d ö k ü l d ü ğ ü n ü ve harp
l e v a z ı m a t ı
imal e d i l d i ğ i n i kaydetmekte
dir. Banaluka 4 Eylül 1699'da Avustur
y a l ı l t a r a f ı n d a n i ş g a l o l u n m u ş ve bir
süre sonra çekilmeleri
s ı r a s ı n d a b a z ı
s ı m l a r ı
y a k ı l a r a k tahrip e d i l m i ş t i r .
1732'
de 7000
k i ş i n i n
ölümüne yol açan veba
s a l g ı n ı n d a n sonra 1737' de A v u s t u r y a l ı -
l a r ' ı n
yeni
bir
s a l d ı r ı s ı n a
u ğ r a m ı ş s a
da
H e k i m o ğ l u
Ali
P a ş a
t a r a f ı n d a n
a y n ı
l ı n
4 A ğ u s t o s u n d a k u r t a r ı l m ı ş t ı r . Novili
K a d ı
Ömer Efendi'nin T ir
ih-i Bosna der
Z a m ô . n - ı Hekimzade
Ali
P a ş a a d l ı ese-
-
8/19/2019 Banja Luka-Diyanet Ansiklopedisi
3/3
rine konu t e ş k i l eden bu mücadeleler
s ı r a s ı n d a
da tahribata maruz kalan
hir. bundan sonra eskisi kadar olma
makla birlikte yine g e l i ş m e s i n i sürdür
m ü ş t ü r . 1850'1erde otuz yedi mahallesi,
1126 vergi hanesi. yani y a k l a ş ı k 6000-
6500
c i v a r ı n d a
nüfusu bulunuyordu.
Otuz
yedi mahallenin b i r k a ç ı müstesna d i ğ e r
leri Gazanferiye, Kul, Meydan, ı r m a k , Sa
lihiye, H a c ı Zü lfikar. Cafer
A ğ a ,
Hünka
riye, Tütüncü, Minare, Mehdi
Bey,
Simitçi,
P a ş a o ğ l u , Ferhadiye,
Sofu
Mehmed P a ş a ,
Osman Ş a h , Kalenderiye, H a c ı Firuz gibi
Türk-müslüman
a d l a r ı t a ş ı m a k t a y d ı .
Banaluka
XIX.
y ü z y ı l d a B o s n a ' n ı n a l t ı
s a n c a ğ ı n d a n birinin merkezi oldu : san
cak Banaluka,
G r a d i ş k a ,
T e ş a n j ve Der
vente k a z a l a r ı n d a n meydana geliyordu.
1874'te demiryolunun buradan geçmesi,
ticarT ve ekonomik
i m k a n l a r ı
daha da
a r t t ı r d ı .
Ş e h i r 31
Temmuz 1878'de Avus
t u r y a l ı l a r t a r a f ı n d a n
m ü s l ü m a n l a r ı n iki
hafta
sü
ren d i r e n i ş i n e r a ğ m e n i ş g a l edil
di ve 1918'e kadar Avusturya idaresin
de
k a l d ı :
bu tarihten sonra yeni kurulan
S ı r p - H ı r v a t - S i o v e n K r a l l ı ğ ı n ı n
(Yugoslav
ya)
bir
p a r ç a s ı n ı o l u ş t u r d u . 1929'da ye
ni idari e ş k i l a t a göre Yugoslavya dokuz
idari birime a y r ı l ı n c a Banaluka, Vrbas
b a n l ı ğ ı n ı n merkezi haline geldi. 1931'de
21.177 olan nüfusunun
1/3 ünü,
S ı r p ç a
ve H ı r v a t ç a k o n u ş m a k t a birlikte nüfus
s a y ı m l a r ı s ı r a s ı n d a
kendilerin i
S ı r p
veya
H ı r v a t
olarak göstermeyen müslüman
lar t e ş k i l etmekteydi. Ş e h i r d e bu s ı r a d a
yirmi yedi cami, üç eski medresenin bir
l e ş m e s i n d e n meydana gelen büyük bir
medrese.
müftülük,
bir ş e r i y y e mahke
mesi ve mahaiiT evkaf meclisi bulunuyor
du. 1969'daki büyük deprem eski
ş e h
rin y ı k ı l m a s ı n a yol açmakla beraber yi
ne de bugün ş e h i r d e birçok İ s l a m i eser
yer
a l m a k t a d ı r .
Bunlar
a r a s ı n d a ,
Perhad
P a ş a ' n ı n
y a k ı n
a d a m l a r ı n d a n Defterdar
Hasan Efendi'nin y a p t ı r d ı ğ ı Arnavudiye
Camii (1003 / 1594
-951
. A y a r d ı Mehmed
P a ş a Camii (10051 1596). Beh am Efen
di Camii, Gazanfer Bey Camii ve Türbe
si ile Perhad
P a ş a
Külliyesi dikkate de
ğ e r
ese
rlerdir. A y r ı c a ş e h i r d e halen b a z ı
medrese, mektep, zaviye, hamam, ker
vansaray,
ç e ş m e .
türbe ve kabirler de
mevcuttur. 1956'da 42.233 olan belediye
nüfusu 1981'de 183.618'e y ü k s e l m i ş t i r .
Bugün yeni sanayi
k o l l a r ı
kurulan
ş e h i r
de meyve ve konserve f a b r i k a l a r ı ile
tü -
tün
i ş l e m e
tesislerinin
y a n ı n d a
elektrik
li aletler, giyim e ş y a s ı ve k a ğ ı t sanayii
ile ilgili ç e ş i t l i k u r u l u ş l a r b u l u n m a k t a
d ı r .
Banaluka a d ı
a s ı r l a r d a n
beri Türkiye'de,
en güzel örnekleri bu ş e h i r d e
y a p ı l d ı ğ ı
için
ben luk veya
m ny luk
a d ı y l a a n ı
lan
i ş l e m e s a n a t ı
münasebetiyle
y a ş a
m a k t a d ı r .
B İ B L İ Y O G R A F Y A
BA
TD
nr. 201, s. 20, 237; nr. 211, s. 313;
nr. 212, s. 229; nr. 411, s. 72-80; nr. 432, s.
1;
nr.
435,
s.
395, 401-406;
nr.
1013,
s.
113;
nr. 1071 , s. 400, 435; nr. 1072, s. 108 ; Peçevi,
Tarih,\,
454-455; Evliya Çelebi.
Seyahatname,
V,
504-507; Ömer Efendi.
Tarfh-i Bosna der
Z a m a n - ı Hekimzade Ali P a ş a istanbul
1293,
s.
21-52;
Ş e m ' d a n i z a d e , Müri t-teuarih (Akte
pe), \
70-74;
U z u n ç a r ş ı l ı , K a p ı k u l u Ocak/an,
ll 46, 48, 52;
H a z ı m Ş a b a n o v i ç Basanski a-
ş a l u k , Sarajevo
1953,
s.
70-72, 88-98, 176-
177;
H. K r e ş e v U a k o v i e . Esnafi l Obrti u Bosni l
Hercegouini, Sarajevo 1961
,
s.
7-31;
a .mlf.,
Stori Basanski Gradvi , Nase Starine, 1 Sa·
rajevo 1953, s. 26 -27; G. Oor, Yugoslauia
o-
day, Paris 1977, s. 72-73; Ayverdi, Aurupa da
O s m a n l ı Mi
'
marf
Eserleri
/1-///
s. 14-54 ;
C.
H.
Fleischer. Bureaucrat and Intel/ectual in the
Ottoman Empire:
The
Histarian
Mustafa Ali
1541-1600), Princeton 1986, s. 66, 68; A. Bej
tic, Banja Luka pod turskom Vladavinom
Arheitekture
i Teriterjalni Razvitak Grada u
XVI-XVII vijeka , Nase Starine, 1 Sarajevo
1953, s . 91-116; Mladen Fucic, Konservator
ki
Zahvat na Ferhad-Pasinoj Dzami u Banjoj
Luci , a.e., i, 117-121; Mato Bisko, Konserva
cija objecta u
Kompleksu
Ferkadije Dzamije
u Banjoj Luci , a.e., VII (1960 , s . 81-90; Fehim
Bayraktareviç, Banaluka ,
iA
ll 299-300; J.
Kresmarik,
Bosna-Hersek ,
a .
e. ll
732; B.
Djurdjev, Banjaluka ,
( İ n g . ) ,
i, 1017-1018;
a.mlf.
Bosna , a.e.,
i,
1263, 1266, 1268.
L
~
R İ D U N EMECEN
BANARLI Nihad ami
(1907- 1974)
Edebiyat
tarihçisi ve yazar.
_j
İ s t a n b u l d a Fatih'te d o ğ d u . Trabzonlu
Alemdarzade ailesinden
ve O s m a n l ı
dev
ri m u t a s a r r ı f l a r ı n d a n İ l y a s Sami Bey'in
o ğ l u d u r .
İ l k
O s m a n l ı m e b u s l a r ı n d a n ve
b a s ı l ı bir divan sahibi olan dedesi Hilmi
Efendi devrinin t a n ı n m ı ş
ş a i r l e r i n d e n d i .
B a b a s ı n ı n
da
bilhassa vatani ş i i r l e r ka
leme a l d ı ğ ı bilinmektedir. Nihad Sami
önce S o m y a r k ı n , daha sonra B a n a r t ı so
y a d ı n ı a l d ı .
Nihad Sami, İ s t i k l a l Lisesi'nden sonra
İ s t a n b u l Darülfünunu Edebiyat Fakülte
si
Edebiyat Bölümü ile birlikte Yüksek
Muallim Mektebi'ni
bitirdi (
1930)
.
A y n ı
y ı l Edirne Erkek Lisesi'ne edebiyat
retmeni olarak tayin edildi.
A y r ı c a
Edir
ne K ı z
ve
Erkek Muallim mekteplerinde
edebiyat dersleri verdi. 1939'da Kaba
t a ş Erkek Lisesi'ne. 1943'te Galatasaray
Lisesi'ne, 1946'da
İ s t a n b u l
Erkek Ö ğ r e t
men Okulu'na. iki sene sonra da
İ s t a n -
BANARLI, Nihad
Sami
bul E ğ i t i m Enstitüsü'ne tayin edildi. Bu
vazifelerine ek olarak B o ğ a z i ç i ,
Ş i ş l i
Te
rakki
ve I ş ı k
liseleri gibi
ç e ş i t l i
okullarda
ders v e r d i ğ i gibi 1959'dan 1962'ye ka
dar İ s t a n b u l Yüksek İ s l a m Enstitüsü'n
de
İ s l a m i
Türk e d e b i y a t ı dersini akut
tu.
İ s t a n b u l
E ğ i t i m
Enstitüsü ile Yük
sek Ö ğ r e t m e n Okulu m ü d ü r l ü ğ ü n ü yap
t ı .
1969'da kendi i s t e ğ i y l e emekli oldu.
Ö ğ r e t m e n l i ğ i n i n
y a n ı
s ı r a 1955 te üye
o l d u ğ u İ s t a n b u l Fetih Cemiyeti'ne b a ğ l ı
İ s t a n b u l Enstitüsü'nün ve a y n ı y ı l kuru
lan Yahya Kemal Enstitüsü'nün müdür
l ü ğ ü n e
seçildi (
1958)
Her iki enstitünün
y a y ı n ç a l ı ş m a l a r ı n ı
yürüttü.
Milli E ğ i t i m
B a k a n l ı ğ ı 1 000 Temel Eser ve
d a ş Türk Y a z a r l a r ı k o m i s y o n l a r ı n d a
gö
rev
a l d ı . K u b b e a l t ı
Cemiyeti bünyesinde
1971'de
ç a l ı ş m a y a b a ş l a y a n
Dil
ve
Ede
biyat Akademisi'nin edebiyat d a l ı b a ş
k a n l ı ğ ı n ı ve a y n ı k u r u l u ş u n 1972'den iti
baren y a y ı m l a d ı ğ ı
K u b b e a l t ı
Akademi
M e c m u a s ı ' n ı n
m ü d ü r l ü ğ ü n ü
y a p t ı .
Ye
ni ve çok hacimli bir ş e k i l v e r d i ğ i Resim
li Türk
E d e b i y a t ı
Tarim
a d l ı büyük ese
rinin telif
ve b a s k ı s ı n ı
tamamlamaya ça
l ı ş m a k t a
iken 13
A ğ u s t o s
1974'te vefat
etti. M e z a r ı R u m e l i h i s a r ı ' n d a d ı r .
Ö ğ r e n c i l i k
ve gençlik
y ı l l a r ı n d a ş i i r l e r
ve hikayeler kaleme alan Nihad Sami
B a n a r t ı
bu
devrede özellikle okul piyes
lerinde
b a ş a r ı l ı
oldu. K ı z ı l
Ç ğ l y n
ve
Bir Yuvamn
Ş a r k ı s ı
a d l ı
manzum pi
yesleri MiiiT E ğ i t i m B a k a n l ı ğ ı ' n ı n a ç t ı ğ
ı
y a r ı ş m a y ı k a z a n d ve b a k a n l ı k t a r a f ı
n
dan
y a y ı m i a n d ı
(1933) K ı z ı l Ç ğ l y n
filme de a l ı n m ı ş t ı r .
Bir G ü z e l l i ğ i n Hi
kayesi a d l ı küçük
r o m a n ı
ise Hürriyet
gazetesinde on
üç
s a y ı
tefrika edildi (21
Nisan
1949
- 4
M a y ı s
1949) İ s t a n b u l Üni
versitesi Edebiyat Fakültesi'nde seçkin
bir talebesi o l d u ğ u M. Fuad Köprülü'nün
tesiriyle
ö ğ r e t m e n l i ğ i n i n
ilk
y ı l l a r ı n d a n
itibaren edebiyat tarihi a r a ş t ı r m a l a r ı n a
yöneldi ve bu konudaki
ç a l ı ş m a l a r ı n ı Al-
. Ok
(Edirne),
A t s ı z Mecmua Orhun
Ö ğ r e t m e n l i ğ i n i n
ilk a n n d a
119331
Ni
had
sami
s a n a r l ı
51
