BAKTERİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Dr Gözde COŞAR

HAZIRLAYAN;ARŞ. GÖR .DR Gözde COŞAR

Prokaryot ve Ökaryot olmak üzere ikiye ayrılır;•Prokaryot mikroorganizmaların gerçek çekirdekleri yoktur.•Bir tane koromozomları vardır. •Kromozom bir adet dairesel çift iplikli DNA molekülünden oluşur. • Çekirdek zarları ve çekirdekçikleri yoktur. • Ribozomları 70S büyüklüğündedir•Hücre zarı 2 tabakalıdır ve kolesterol bulunmaz.(Mikoplazma ve Ureoplazmada zar 3 tabakalı ve kolesterol içerir)

Holozoik canlılardır. Çünkü lizozomları yoktur(prokaryotlar ve mantarlar besin maddelerini sitoplazmik zardan salgıladıkları

enzimler sayesinde hücre dışında parçalayıp sindirirler)

Ökaryotik hücreler • Gerçek çekirdek vardır. Bu çekirdek bir zarla çevrelenmiş olup

çok sayıda kromozom içerir. Kromozom sayısı mutlaka diploiddir.

• Ökaryot DNAsı lineer olmakla beraber mitokondrilerde dairesel DNA bulunur.

• Ribozomları 80S büyüklüğündedir, ancak istisna olarak mitokondrilerinde 70S ribozom bulunur.

• Hücre zarlarında kolesterol bulunur.• Mantarlar haricinde hücre duvarları yoktur• Holofitik beslenirler. Lizozom ve diğer organelleri vardır.

Klamidya –Riketsiya Mikoplazma -Ureoplazma Diğer bakteriler

Çekirdek tipi Prokaryot Prokaryot Prokaryot

Çekirdek zarı -- -- --

Enerji üretimi Yok * Var Var

ribozom 70s 70s 70s

Hücre duvarı + -- +

Hücre membranı + +(sterol) +

Canlı olmayan ortamda çoğalma

-- + +

Replikasyon veya üreme

Hücre içinde ikiye bölünerek(virüsler gibi zorunlu intracellüler)

Hücre dışında ikiye bölünerek

Hücre içinde ve dışında ikiye bölünerek

Dış yüzey Peptidoglikan** Hücre zarı Peptidoglikan

*Riketsiyaların ATP sentezleyecek enzimleri bulunduğu halde konak hücrenin enerjisini kullanırlar.

• Bakteriler şekillerine göre kok,basil ve spiroket olarak 3temel gruba ayrılırlar. Bazı bakterilerin şekilleri değişken olup pleomorfik denir.

• Gram boyanma özelliklerine göre de gr+ ve gr- olarak ayrılırlar;

Kristal viyole;tüm bakterileri mora boyar. Lugol;kristal viyole ile komplex oluşturur. Tüm bakteriler

mor görünmeye devam eder. Alkol veya asetonla renk giderilir. Gr+ bakteriler mor,gr-

bakteriler alkol ile duvar lipidlerini kaybettikleri için renksiz görünürler. Kritik basamaktır.

Sulu fuksin ile gr- bakteriler pembeye boyanırlar. Gr+ bakteriler mor görünmeye devam ederler.

***Gr boyamada bakterilerin görülebilmesi için ml de 10 bakteri bulunması gerekmektedir.

• Hücre zarı

Hücre duvarının altında Gr- bakterilerde hücre zarı≈ iç zar Ökaryotlardan farkı sterolØ İstisna Mikoplasma ve

UreoplaSma Görevleri;• Selektif permeabilite• Elektron transportu• Oksidatif fosforilasyonla enerji üretilmesi

Hücre duvarı

• Bütün bakterilerde ortak olarak en dıştaki yapıdır.• Mikoplasma Ureaplasmada Ø • Bazı bakterilerde kapsül,flajel(kamçı) ve pilus(tüy)

gibi hücre duvarı dışında yer alan bazı yüzey yapıları bulunabilir.

• Hücre duvarı tam geçirgendir.(gr-lerde dış zar nedeniyle kısmen yarı geçirgen)

Görevleri;• Bakteriye şeklini verir.• Gram boyanma özelliğini belirler.• Antijeniktir.• Endotoksin içerir.(gr –lerde)• Por içerir.(gr –lerde)• Biyosentez(hücre duvarı öncüllerinin sentezinde görev alan

enzimler(PBP) ,DNA sentezini sağlayan enzimler hücre zarındadır.

• Betalaktamaz salgılanması• Hidrolitik enzimlerin salınması ve sindirim***PBP; hücre duvarının oluşmasında rol oynayan transpeptidasyon

reaksiyonlarını katalizleyerek peptidoglikanın yapılmasında rol alırlar.Aynı zamanda PBP ler betalaktam antibiyotiklere bağlananırlar

Peptidoglikan tabaka(murein mukopeptid)

• Hücre zarının hemen üzerinde bulunur.• Hücre duvarının sağlamlık ve direncinden sorumludur.• Mitojenik ve pirojeniktir.• Peptidoglikan tabaka betalaktam antibiyotiklerin hedefidir.• Bu tabaka NAM ve NAG alt birimlerinden oluşur.

Gözyaşı,tükrük ve mukusta bulunan LİZOZİM bunlar arasındaki B(1,4)glikozid bağlarını kopararak peptidoglikanı parçalar.– Gr – bakteriler(dış zar geçirgen olmadığı için), – Klamidyalar(hücre duvarında muraminik asit bulunmadığı için) ve – hücre duvarı içermeyen bakteriler (L formları, sferoplastlar,

protoplastlar, Mycoplasma, Ureoplasma) lizozimden etkilenmezler

Teikoik asit• Sadece gr+ bakterilerde bulunur.• Peptidoglikan tabakanın içinde ve dışında adacıklar alinde

bulunur.• Antijenik olup türe özgü antikor yanıtına neden olur.• Mukozalarda bulunan fibronektin ve diğer reseptörlere

tutunmaya aracılık eder.• Bakteriyofajlar için reseptörler içerir.

Lipoprotein tabaka• Peptidoglikan ile dış zar arasında bağlantı sağlayarak dış zarı

stabilize eder. • Sadece gr-lerde bulunur.

Lipid kısmı endotoksin özelliği gösterir. Toksik kısımdır. Sabittir değişmez.

Polisakkarit kısmı bakteriden bakteriye değişir. Antijenik kısımdır.

GR- BAKTERİLERİN DUVAR YAPISIGR- BAKTERİLERİN DUVAR YAPISI

Dış zar

• İçte fosfolipid ,dışta lipopolisakkarid katmanından oluşur ve gr- bakteri hücre duvarına seçicilik özelliği kazandırır.

• Dış membranda bulunan porlar(porinproteinleri)dış ortamla iç ortam arasında madde alışverişini sağlar. Bu porlar antibiyotik direncinde rol alırlar. Örneğin; Pseudomonas cinsi bakterilerin porları , E.Coli’den 100 kat daha az geçirgen olduğu için antibiyotiklere oldukça dirençlidir.

• Por proteinleri bakteriyofajlar için reseptör görevi yaparlar.(tıpkı gr+lerdeki teikoik asit gibi.)

Lipopolisakkarid tabaka

• gr- bakterilerin en dışında bulunur.LPS 3 ayrı birimden oluşur:• Lipid A;endotoksindir. • Bütün gr-lerde aynı yapıdadır(fosfolipid)• Ateş ve sepsisten sorumludur. • Endotoksinin patolojik etkileri ait olduğu bakterinin

cinsinden bağımsız olarak hep aynıdır.• Öz polisakkarid;• lipidA ya bağlıdır. Tüm gr-lerde aynıdır.• Dış polisakkarid;• Türe özgüdür ve gr- bakterinin somatik Oantijenidir.O

antijenine karşı ıgM yapısında antikor oluşur.

Periplazmik aralık

• Dış zar ile hücre zarı arasındaki boşluğa periplazmik aralık denir.

• Bu aralıkta betalaktamazlar ,aminoglikozid modifiye edici enzimler, kloramfenikol asetilazlar gibi antibiyotik direnç enzimleri, sindirim enzimleri vs bulunur.

• Gr+lerin betalaktamaz ve diğer enzimleri hücre dışına salınır. Orada dilüe olur. Bu yüzden gr +ler daha fazla enzim salgılamalıdır. Tedavileri gr-lere göre daha kolaydır.

Mezozom

• Hücre zarının devamıdır. 2 tipi vardır:• Septal mezozom :

– kromozom replikasyonu buradan başlar.

• Lateral mezozom:– plazmid tutunma ve çoğalması,spor oluşumu,enerji

üretimi,protein(özellikle penisilinaz)salgılama ve depolama fonksiyonuna sahiptir.

HÜCRE DUVARI DIŞINDAKİ ÖZEL YAPILAR

Kapsül• Fagositozu önlediği için virulansı belirler. Kapsüllü

bakterilerin kapsülünü yitirmiş varyantları nonpatojendir.• Kapsül antijeniktir.Kapsül polisakkaridine karşı antiserum

kullanılarak bakteriler tiplendirilebilir.Bu olaya kapsül şişmesi(quellung reaksiyonu)denir. Şarbon basilinin kapsülü protein yapıda olduğu için kapsül şişme reaksiyonu negatiftir.

• Kapsül polisakkaridleri antijen olarak kullanılarak aşı oluşturulabilir. (pnömokok,meningokok,hib aşısı)

• Kapsül bazen bakteri duvarının devamıymış gibi görünen bir tabaka şeklinde olabilir. Buna glikokaliks veya özellikle Staphylococcus epidermidis’te slime tabakası denilir bir diğer adı da biyofilm tabakadır.

• Streptococcus mutans’ın glikokaliksi dekstran içerir ve diş çürüklerinin öncülü olan plak oluşmasında önemlidir.

Kamçı(flagella)

• Hareketi sağlar.

• Flagellin adlı proteinden oluşur.

• Flagelladan kaynaklanan antijene H antijeni denir. Hareketsiz bakterilerin H antijeni yoktur.

• Spiroketlerde (Treponema,Leptospira,Borrelia); Normal bakteri kamçısından farklı yapıda,hücrenin etrafına sarılmış vaziyette spiral şekilli, aksiyal filaman adı verilen organeller vardır. Bu bakteriler diğer bakterilerin aksine yoğun ortamlarda da hareket edebilirler.

1-atrichia Klebsiella,Shigella

2.MonotrichiaCampylobacterKolera

3.amphitrichia 4.lophotrichia 5.PeritrichiaE.coli,Proteus

HAREKETSİZ BAKTERİLER (ATRİCHİA, H antijeni negatif)

Shigella

Klebsiella

Acinetobacter

Koklar(genelde)

Bazı hareketli ve hareketsiz bakteriler

HAREKETLİ BAKTERİLER HAREKET TİPİ

Proteus Sıvanma(buhar,buğu,dalga)

Listeria Takla atma

Vibrio cholerae Ok,kurşun,sinek

Spiroketler Aksiyal filaman

Pilus(fimbria)

• Hedef dokulara tutunmayı sağlar.• Pilin proteininden oluşur. • Hareketle ilişkisi Ø• Gr-lerde bulunur. Gr +lerde genellikle

bulunmaz(Corynebacterium renale hariç)• Pilusların 2 önemli rolü vardır;• Adi piluslar

– bakterinin insan hücre yüzeyine bağlanmasına aracılık eder.

• Seks pilusu(F pilus)– konjugasyon sırasında erkek ve dişi bakteriler arsında

bağlanmayı sağlar. Bu pilusun yapımı F plazmidi tarafından kodlanır.

Spor

• Olumsuz çevre şartlarına direnç sağlar. • Metabolik olarak inaktiftir.• Üreme ile ilişkisi yoktur.• Lateral mezozomdan gelişir.• Sporun direnci; dehidrate oluşuna ve dipikolinik aside bağlıdır.

Dipikolinik asit bir Ca iyon şelatörüdür ve sadece sporun yapısında bulunur.

ÖZELLİK GR+ GR-

Hücre duvarı Kalın İnce

Dış zar Yok Var

Duvarsız form Protoplast Sferoplast

Periplazmik aralık Yok Var

Lipopolisakkarit Yok Var

Teikoik asit Var Yok

Pilus Yok Var

Lizozim Duyarlı Dirençli

Spor Ca dipikolinat yok

GR+ VE GR- BAKTERİLERİN FARKLARI

GR+ KOKLAR

StreptokoklarStafilokoklarEnterokoklar

+ katalaz -

Enterococcus spp.

Dirençli:non-grupA

Staphylococcus Streptococcus sp./Enterococcus sp.

hemolizgama

beta

alfa

Safra eskülin ve yüksek tuzda üreme

Basitrasin Duyarlı:S.pyogenes

Safrada erime -optokin+ -

S.pneumoniae S.viridans

DNAaz-Koagülaz+ -

S.aureusS.epidermidisS.saprophyticus

STREPTOKOKLAR• Gr+ ikili ya da zincir yapmış koklardır.• Fakültatif anaerop, bazıları zorunlu anaeroptur

(peptostreptokok)• Katalaz- olmalarına rağmen aerop ortamda üreyebilmelerinin

nedeni, eritrositlerdeki katalazı kullanabilmeleridir. Sadece kanlı besiyerlerinde üreyebilirler.

Streptokoklar değişik yöntemlerle sınıflandırılabilirler. Yaptıkları hemolize göre 3’e ayrılırlar;

• 1. alfa hemolitik streptokoklar; eritrositlerin kısmi hemolizi söz konusudur. Viridans streptokoklar ve pnömokoklar…

• 2.beta hemolitik streptokoklar;eritrositler tamamen lizise uğramıştır.A,B,C ve G grubu streptokoklar…

• 3.gama streptokoklar;hemoliz yoktur. D grubu streptokoklar ve enterokoklar genelde hemoliz yapmazlar. Ancak bazen alfa veya beta hemoliz yaparlar.

A grubu Streptokoklardaki hemolizden streptolizin O ve streptolizin S sorumludur.

• Streptokokların hücre duvarındaki C-maddesine göre gruplandırılması (LANCEFİELD A-U)

A GRUBU → Streptococcus pyogenesB GRUBU → Streptococcus agalactiaD GRUBU → Streptococcus bovis

• Streptokokların çoğu normal florada bulunur. • Viridans streptokoklarve pnömokoklar orofarenkste, • S.pyogenes deride ve daha az sayıda orofarenkste, • S.agalactia kadın genital sisteminde,• D grubu streptokoklar, enterokoklar ve anaerop Streptokoklar

kalın barsakta bulunurlar.

Streptococcus pyogenes(Grup A streptokoklar);– Farenjit, Kızıl, ARA,

Streptococcus agalactia(GBS);– Kadınların %15-20sinde vajen florasında bulunur. Yeni doğanda

en sık sepsis, pnömoni ve menenjit etkenidir.

GrupD Streptokoklar; – Bağırsak florasında bulunurlar.– S.bovis barsak tümörü ve peridivertikülitli hastada

bakteriyemi yapar.

Viridans streptokoklar– Lancefield serumları ile tanımlanamazlar.

S.mitis,S.salivarius,S.sanguis ve S.mutans bulunur. – S. Mutans diş çürüğü etkenidir. Glikokaliks(dekstran) ile diş

minesine yapışır. Diş çekimi sonrası ağız florasından kana geçerek subakut bakteriyel endokardit yaparlar. Bozuk kapağı tutarlar.

Pnömokoklar • mum alevi görünümünde kapsüllü gr-diplokoktur.

• Sadece kapsüllü suşlar virülandır

• İnsanların yaklaşık %20-30unda üst solunum yolları normal florasında bulunur.

• Toplum kökenli pnömonide en sık etkendir

• Otitis media, sinüzit ve 3.Aydan sonraki menenjitlerin en sık etkenidir

Peptostreptokoklar • Anaerop streptokoklardır. • Özellikle diş çekimi sonrası beyin apselerine neden

olabilirler.

Enterokoklar;• Bağırsak florasında bulunurlar E.faecalis ve E.faecium en sık

karşılaşılan türlerdir• Toplum kökenli endokardit yapabilirler. Bu özellikle kapak bozukluğu

olan kişilerde subakut endokardit şeklinde görülür. • Ürogenital girişim sonrasında meydana gelen endokardit vakalarında

en muhtemel etken Enterokoktur. Enterokok endokarditlerinde kolon kanseri varlığı araştırılmalıdır

• Enterokok infeksiyonlarının %60’ı nozokomiyaldir. • En sık yaptıkları hastalık nozokomiyal üriner infeksiyon genellikle

üriner kateter ile ilişkilidir.• Enterokoklarda intrensek çoklu antibiyotik direnci vardır.

Sülfonamidler, klindamisin, sefalosporinlere(5.kuşak hariç) doğal olarak vardır.

Leuconostoc• gr+,hareketsiz,sporsuz koklar• Asıl olarak süt ürünleri,turşu,şarap imalatında kullanıldığı için

endüstriyel önemleri vardır.• Ancak son zamanlarda immün süprese hastalarda

bakteriyemi, kcde abselere yol açmaktadır.• Bakterinin en önemli özelliği, vankomisine intrensek

dirençlidir.

Nutrisyonel defektli Streptokoklar (Granulicatella(Abiotrophia)türleri)•Üreme ortamlarında sistein veya pridoksal fosfat B6 vitaminlerine gereksinim duyan bakterilerdir. Satellit Streptokoklar olarak da adlandırılırlar.•Bunlar üst solunum yolu, güs, gis de normal flora üyesi olarak bulunurlar.• İnfeksiyon bölgesinden hazırlanan gr ile boyalı preparatlarda streptokok morfolojisinde bakterilerin görülmesi,ancak rutin olarak kullanılan besiyerlerinde üreme olmaması tanıda yardımcıdır.

STAPHYLOCOCCUS SPP

+ -KOAGÜLAZ

S.aureus

NOVOBİYOSİN

duyarlı dirençli

S.epidermidis S.saprophyticus

• Kapsül; Stafilokoklarda çok ince bir kapsül bulunur.• Alfa toksin; stafilokok infeksiyonlarında doku harabiyetinden

ve abse oluşumundan sorumludur. Kanlı agardaki beta hemolizden sorumludur.

• Beta toksin(sfingomyelinaz C);Alfa toksin gibi doku hasarı ve abse oluşumundan sorumludur

• Protein A; hücre duvarında bulunan bir proteindir.S.aureusta bulunur,diğer türlerde yoktur.IgGnin Fc kısmına bağlanarak komplemanın bağlanmasını ,aktivasyonunu,opsonizasyonu ve fagositozu önler.

• Koagülaz; fibrinojeni fibrine çevirerek pıhtı oluşturur ve stafilokokların nötrofillerden saklanmasını sağlar. 2 çeşit koagülaz vardır.bağlı koagülaz (kümeleşme faktörü,lamda bakılır) ve serbest koagülaz (tüpte bakılır). S .aureusun her iki koagülazı da vardır.

• Hyalüronidaz; S.aureus kökenlerinin %90ında vardır.

Hyalüronik asidi parçalayarak bakterinin yayılmasını sağlar.

• Stafilokinaz; fibrinolizin de denir. Pıhtıyı eritir. S.aureus ların tamamında vardır.

Lipaz; S.aureusların tamamı,koagülaz negatiflerin ise %30u

tarafından salgılanır. Lipidleri eriterek stafilokokların ciltteki yağ doku içinde yaşamalarını ve fronkül,karbonkül gibi cilt infeksiyonu yapmalarını sağlar.

Lökosidin (Panton valentin toksini); Lökositleri parçalayarak fagositoza direnç oluşturur. Hemorajik pnömoniye yol açar. Özellikle MRSA kökenlerinde bulunur

Eksfolyatif toksin;Epidermolitik toksin de denir. Haşlanmış deri sendromuna neden olur

Enterotoksinler(A-F); En sık A tipi görülür,kısa kuluçka dönemli besin zehirlenmesi yapar.F tipine TSST1 veya pirojenik ekzotoksin C denir.

S.aureus;Kanlı agarda beta hemoliz ve sarı pigmentMannitolü fermente eder%10NaCl içeren besiyerinde üreyebilirBaşlıca 2 mekanizma ile hastalık oluşturur.Toksin üretimi; toksik şok sendromu,haşlanmış deri

sendromu,gıda zehirlenmesiİnvazyon; S.aureusun tipik lezyonu absedir. Deri ve yumuşak

doku infeksiyonları,endokardit,pnömoni,osteomyelit,septik artrit.

Özellik Koagülaz ++ Koagülaz--- Koagülaz--

S.aureus S.epidermidis S.saprophyticus

DNAase + - -

Mannitol + - -

Hemoliz BETA YOK YOK

Protein A VAR YOK YOK

Lipaz TAMAMINDA %30VAR %30VAR

Novobiyosine duyarlılık

DUYARLI DUYARLI DİRENÇLİ

Yaptığı hastalık SÜPÜRATİF HAST YABANCI CİSİM İNFEKSİYONLARI

ÜRİNER İNFEKSİYON

Mikrokoklar;• Stafilokoklardan farklı olarak zorunlu aeropturlar• Kolonileri genellikle sarı kırmızı pigmentli olup,

glukozu fermente etmezler.• Lizostafine dirençlidirler• Oksidaz+• Basitrasin duyarlıdır• Normal deri florasında bulunurlar.

Stomatokoklar• Sadece S.mucilaginosus türü bulunur.• Stafilokoklardan farklı olarak katalaz enzimi

üretimleri zayıftır.• Kapsül+olup bu sayede kateter, şantlara yabancı

cisimlere yapışabilirler.• İnsanda üst solunum yolu ve orofarinks florasında

bulunurlar.

GR+ SPORLU BAKTERİLER;• Bacillus cinsi

– aerop ve fakültatif anaerop – katalaz +– Bacillus anthracis dışındakiler hareketlidir.

• Bacillus antracis– kapsülü D-glutamik asit (polipeptid) yapısındadır. – Kapsül şişme reaksiyonu –tir.– Toksin üreten virulan suşlar R koloni yapar.

Bacillus cereus– Pirinçli yemekler,et ve pasta ile bulaşır. Besin zehirlenmesi

2 şekilde görülür;kusma ile seyreden tip ve ishal ile seyreden tip.

• Bacillus atrophaeus(subtilis)etilen oksit ve Geobacillus stearothermophilus otoklav kontrolünde kullanılır.

• B.atrophaeus(subtilis) guthrie testinde kullanılır.

Clostrıdıum cinsi bakteriler;• Anaerop,gr+,sporlu bakterilerdir.• 3 mekanizma ile hastalık oluştururlar;1.toksijenik-noninvaziv2.İnvaziv3.PürülanToksijenik-noninvaziv hastalıkların içinde en sık görüleni

C.difficilenin neden olduğu antibiyotiğe bağlı ishal ve pseudomembranöz enterokolittir.

İnvaziv hastalık yapan en önemli patojen C.perfringenstir. Gazlı gangren etkenidir.

Pürülan infeksiyon ise daha çok vücudun kapalı bölgelerinde ve polimikrobiyal olarak meydana gelir.

Clostridium tetani; Terminal sporlu olması nedeniyle davul tokmağı veya

raket şeklinde görülür.İnvazyonØ Tetanospazmin ve tetanolizin adlı 2 toksini vardır.Hastalıktan tetanospazmin sorumludur. Toksin

retrograd aksonal transportla MSSye gider. GABA ve glisin salınımını inhibe ederek Spastik felç yapar.

Clostrıdıum botulinum;Bilinen en kuvvetli toksindir. En sık salgın yapan tür tip A dır.Tip A toksin aynı zamanda myotonik hastalıkların

tedavisinde (tortikollis,blefarospazm,strabismus) ve botoks uygulamasında kullanılır.

Bakterinin ürediği ve toksin salgıladığı besinlerin pişirilmeden yenmesi ile meydana gelir. Toksin barsaktan emilip kana geçer ,kafa çiftlerini ve otonom sinir sistemini tutarak asetilkolin salınımını engeller.. Mss yi etkilemez. Flask felç oluşturur.

GR+ SPORSUZ DALLANAN BASİLLER

• Actinomycetales takımında toplanmışlardır. • Anaerop olanlar;

– Actinomyces,Arachnia,Bifidobacterium,

• Aerop olanlar – Nocardia,Rhodococcus.

• Nocardia ve Rhodococcus equinin hücre duvarında mikolik asid bulunur, aside rezistan boyanır.

GR+ ÇOMAKLARBu grupta spor yapmayan gr+ aerop basiller bulunur.

ÖZELLİK Corynebacterium Listeria Erisipelothrix

Hemoliz Değişken Beta alfa

hareket Yok Var Yok

katalaz +++ +++ ---

H2S --- ---- +++

Corynebacterium cinsi;

• V,L şeklinde bazen de çin harflerine benzer görünümde dizilirler.Corynebacterium diphteriae;• Metilen mavisi ile boyandığında metakromatik cisimcikleri görülür• K tellüritli agarda siyah görünümlü koloni • Loffler besiyerinde de ürer.• Tek rezervuarı insandır. • Esas olarak damlacık infeksiyonu ile bulaşır.• En sık farinks difterisi görülür. • Bakteriyemi yapmaz fakat toksemi ile hastalık oluşturur.Toksemi en

çok myokard ve sinirleri etkilemektedir.En sık ölüm nedenidir.

• Corynebacterium minutissimum– Eritrazma– wood ışığı ile kırmızı renk – EZN ile boyanır

• Listeria monositogenes– 37 derecede hareketsiz,22 derecede hareketlidir.– Aktin filamanlar ile hareket– Hücre içi bakterisi– Zoonoz olup serotip 4b peynirle ilişkili listeriyoz

salgınlarından sorumludur.

NEISSERIA AİLESİKahve çekirdeği veya böbrek şeklinde gr- diplokokHareketsizsporlarıØçukulata besiyeriOksidaz+

PseudumonasVibrioNeisseriaMoraxellaBrucellaCampylobacter,Helycobacter pyloriBordetella

Neisseria gonorrhoeae

Güneş ışığında hızla ölürler. (Hasta başı kültür)Pilus ile yapışmayı sağlar.Pilusu olmayan gonokoklar nonvirulanBakteriye sıkıca yapışık ince bir kapsül bulunur.C5-C8 ve properdin eksikliklerinde gonokok ve meningokok

infeksiyonları ağır seyreder.Sadece insanda hastalık yapar.

• Neisseria meningitidis;• Gr- kapsüllü diplokok• Sadece insanda hastalık • Giriş yeri nazofarinks. Buradan bakteriyemi yaparak pilileri ile

meninkslere ulaşır.

• MORAXELLA (BRANHAMELLA)CATARRHALİS;• Gr- diplokok• Katalaz+++• DNAase ve oksidaz +++• Asakkarolitik

• Otit,sinüzitin en sık 3. etkenidir.

• ACİNETOBACTER;• Gr- non fermentatif kokobasil• Oksidaz- ve hareketsiz olması ile

Pseudomonastan ayrılır.• Özellikle mekanik ventilatöre bağlanmış yoğun

bakım hastalarında pnömoni etkenidir.• Sulbaktamın Acinetobacter cinsine tek başına

etkili olması önemlidir.• Panrezistan olma eğilimi en yüksek olan

bakteridir.

PASTEURELLACEAE Bu grupta Actinobacillus,Haemophilus,Pasteurella cinsi Bunlar küçük ,hareketsiz,gr- basillerdir. • Haemophilus cinsi; • gr- kapsüllü kokobasil• Çukulata besiyerinde iyi ürer.(X(Fe içeren hemin) ve

V(NAD,NADP) faktörleri bulunur• Actinobacillus;• HACEK grubu bakterilerin A’sını oluşturur. ( Haemophilus

aphrapilus,Actinobacillus,Cardiobacterium,Eikenella corrodens ve Kingella)

Pasteurella multocidapenisiline duyarlı tek gr- basilhayvan ısırıklarında en sık etken

• BORDETELLA• Gr- zorunlu aerop kokobasil

• Bordetella pertussis;• hareketsiz• Oksidaz ve katalaz++• üreaz- • zorunlu aeroptur.• Boğmaca etkenidir.• Kesin tanısı bordet gengeau besiyerinde kültür(altın standart)• Kültür için en uygun materyal nazo farinks sürüntüsüdür.

BRUCELLAGr- kokobasil hücre içi bakterisiZorunlu aerop,oksidaz+

Tanısı kemik iliği(altın standart) veya kan kültürü ile konabilir.Ancak Brucella kültürde geç ürediği için tanıda en çok serolojik yöntemler kullanılır.

FRANCİSELLA TULARENSİSGr- hareketsiz,sporsuz kapsüllü kokobasil Tularemi Ülkemizde en sık Orofaringeal tularemi

ENTEROBACTERICEAE• Gr- enterik basiller• Sitokrom oksidazØ• Oksidaz- olmaları Pseudomonaslardan ve Vibrio

choleraeden en önemli farklarıdır.• Sadece Klebsiellada belirgin kapsül olup diğerlerinde

kapsül slime tabakası oluşturacak kadar incedir.• Emb ve MC Conkey besilerinde ürerler.

• Shigella, Klebsiella dışında tümü hareketlidir.• Salmonella ve Shigella laktoz-• Proteus ve Salmonella H2S+

Klebsiella ve Proteus üreaz + olması önemlidir.

ESCHERICHIA COLİ

Laktoz+İndol++

Fimbriya;jejenum,ileum ve üriner sistem epiteline tutunmayı sağlayan virulans faktörüdür. Diğer virulans faktörleri endotoksin,ekzotoksinler(labil toksin,stail toksin,verotoksin) ve kapsüldür

EIEC; Kalın barsak tipi kanlı mukuslu dizanteriform ishal Sereny testi+++(bu testte bakteri tavşanın konjuktivasına

bulaştırılır. Konjuktivit gelişirse test +tir)EIEC ve Shigellada sereny testi +EPEC;anne ve bakıcılardan bulaşır.ETEC;turist ishaliEHEC;0157:H7 antijenik yapıdadırDiğer tüm E.coli gruplarından farklı olarak sorbitolü

fermente etmez.Antibiyotik kullanılması HÜS gelişme riskini artırır..

EAEC;uzun süren ishallere neden olur.

KLEBSİELLA;hareket++üreaz++

Proteus, Staphylococcus saprophyticusCorynebacterium urealiticumUreaplazma urealiticumH.pyloriBrucella• Hastane kökenli suşları ESBL içerebilir. ESBLler plazmidle

kodlandıklarından diğer bakterilere de aktarılıp antibiyotik direncinin yaygınlaşmasına neden olurlar.

• Enterobacteriaceae ailesinde hem alt hem de üst solunum yolunda hastalık yapabilen tek bakteri budur.

• ENTEROBACTER;• Laktoz++• Iv sıvı kaynaklı sepsisle ilişkilidir.

SERRATİA MARCESSENS;

Kanlı agarda marsein adı verilen kırmızı pigment Iv sıvı kaynaklı sepsisler özellikle ıv lipidlerden ve bir anestezik madde olan propofolden kaynaklanabilir.

PROTEUS;Sıvanma,buhar,buğu hareketi

Laktoz-,H2S++Üreaz++En sık P.mirabilis infeksiyonları görülür.indol++ olan türler (P.vulgaris)daha az infeksiyon

yaparlar ancak indol- olan P.mirabilise göre antibiyotiğe daha dirençlidirler.

SALMONELLA;Normal florada bulunmaz.Laktoz-,H2S++S.typhi dışında tümü glikozdan gaz oluşturur.Salmonellalar O antijenine göre gruplara ayrılırlar.A grubunda paratifi A,B grubunda Paratifi B ,S.typhimurium D grubunda S.typhiFimbriyalı suşlar,S(düz koloniler)ve Vİ antijeni taşıyan

suşlar daha virulandır.Tanıda altın standart k.i kültürü ancak invaziv olduğu için

tercih edilmez. Serolojik yöntemler kullanılır. Kan kültüründe de bakteri kolayca üretilebilir.1 haftada

kan kültürü,3 haftada dışkı ve daha az sıklıkla idrar kültürü + olur.

• SHİGELLA ;• normal florada bulunmaz.• S.dysanteriae(grup A), S.flexneri(grup B),S.boydii(grup

C) ,S.sonnei(grup D)türleri vardır.

Şigelloz bir insan hastalığıdır.

Enfeksiyöz dozu çok düşük(100 bakteri) olduğu için çok kolay bulaşır.

Bulaşma en çok eller aracılığı ile olur. Diğer bulaş yolları sinekler,yiyecekler ve dışkıdır.

Mide asidine dayanıklı olduğu için ince barsaklara ulaşarak burada çoğalmaya başlar.

Şigellalar hücre içine penetre olma ve hücre içinde çoğalma yeteneğine sahiptirler.

• S. Dysanteriae nin Shiga toksini entero-nöro toksindir. • Basili dizanteri• Salmonellozun aksine uzun süre taşıyıcılık yoktur.• Salmonellalar gibi laktozu parçalamadığı için Mc

conkey,EMB,SS besiyerinde şeffaf koloniler yapar.

• YERSİNİA;37 derecede hareketsiz,22 derecede Y.pestis dışında hareketlidir.Soğukta zenginleştirme***Bilinen en virulan bakterilerden biridir.(1-10 bakteri)Enterobacteriaceae ailesi içinde sadece Y.pestis gise yerleşmez

Yersinia enterocolitica ve y.pseudotuberculosis;Hayvan salgıları ile kontamine olmuş su ve yiyeceklerle bulaşÇocuklarda mezenter lenfadenit yapar ve apandisit ile karışır.HLA B27+ olanlarda ankilozan spondilit,eritema nodozum,reaktif

artrit ve reiter sendromu gibi immünolojik hastalıklara yol açar

VIBRIONACEAEGr- virgül şeklindeBu ailede 3cins bulunur;Vibrio,Plesiomonas ve Aeromonas

Oksidaz++Alkalen peptonlu su,mansur besiyeri ve

TCBS(Tiyositat,bile ,sucrose agar) besiyerinde ürer.Hastalık oluşturması için yaklaşık 1milyar bakteri alınmalıdır.Alkali ortamı sevdikleri için aklorhidri,gastrektomi ve antasit

kullanılması infeksiyon gelişimini kolaylaştırır.Non-İnvazif Toksin epitel hücrelerine irreversible tutunur. Ancak barsak

epitel 3-5günde bir yenilendiği için toksinin etkisi uzun sürmez.

• Kolera gravis;büyük miktarlarda su ve elektrolit kaybı vardır.• Balık kokulu ve pirinç suyu görünümünde dışkı• Tansiyon ve nabız alınamayabilir• Turgor tonusu azalmış• Çamaşırcı eli• Hemokonsantrasyona bağlı htc ,lökosit,eritrosit sayıları

yüksektir• K kaybı belirgindir

Vibrio parahemolyticus;midye gibi deniz ürünleri ile bulaşKoleradan farklı olarak invazyon ile ishal

Vibrio vulnificus;Deniz avcılarında yaralanma sonucu şiddetli veziküler deri

infeksiyonlarına ,sepsis ve ölüme neden olur.

Aeromonas hydrophilia ve Plesiomonas shigelloides;Oksidaz++Tatlı sularda bulunurlarA.Hydrophilia kontamine su ile,Plesiomonas shigelloides ise çiğ

yenen deniz kabukluları ile bulaşır. İshal etkenidirler.A. Hydrophilia çeşme sularından göbek kordonuna bulaşarak

yenidoğanda sepsis yapabilir.

• CAMPYLOBACTER;• Martı kanadı gibi kıvrık veya S şeklinde gr – basil

• Mikroaerofil %5 O2 varlığında daha iyi ürer.• Oksidaz++• C. Jejuni primer patojendir. • dizanteriform kalın barsak tipi ishal

• HLAB27 doku antijenine sahip olanlarda reaktif artrite ve reiter sendromuna neden olabilir.

• %10-30vakada guillain barre sendromu gelişir. Bunun nedeni C.jejuniye karşı oluşan antikorların nöron antijenleri ile

reaksiyona girmesidir.C.fetus(intestinalis);• Fırsatçı patojen• İmmün süpreselerse bakteriyemi ve metastatik infeksiyonlara

yol açabilir.

• HELYCOBACTER PYLORİ• Spiral şekilli gr- basil• Hareketli• Oksidaz++• Üreaz++• Antral gastrit,duodenal ülser ve mide MALT lenfoma ve

gastrik adeno ca ile ilişkili• Kültür;en spesifik tanı yöntemi altın standart fakat

zahmetli• Üre nefes testi;canlı bakteri varlığını gösterir. Tedavi

takibinde eradikasyonu göstermek için kullanılır.

PSEUDOMONAS;Hareketli,oksidaz++Zorunlu aeropKapsüllü;kapsülü olanların tedavisi daha zordur. Özellikle Kfli

çocukların solunum yollarına kolonize olur. Alginat; bakterinin tutunmasını ve biyofilm tabaka

oluşturmasını sağlar. Biyofilm tabaka antibiyotiğin bakteriye nüfus etmesini zorlaştırır.Tedaviyi zorlaştırır.

Non-fermentatifPiyosiyanin ve piyoverdin pigmentleri+++Piyoverdini tüm pseudomonaslar,piyosiyanini ise sadece

P.aeuginosa oluşturur.Piyosiyanin solunum yolu silyalarını ve mukoza hücrelerini tahrib

eder.mavi-yeşil renkli cerahate neden olur.42 derecede üremesi ile Burkholderia’dan ayrılır.

Hastanelerde özellikle suni solunum cihazlarında ,su gibi çok az besin içeren sıvılarda ,dezenfektan sıvılarda üreyebilir.

• Dezenfektanlar,hidroterapi tank ve havuzları,canlı çiçekler,hastane personelinin kontamine elleri ve çiğ sebzelerle bulaşabilir.

• Normal konakta hastalık yapmaz. Fırsatçı patojendir.• Bakteri deriye yayıldığında siyah renkli lezyonlara (ektima

gangrenozum)neden olabilir. Ektima gangrenozuma yol açan virulans faktörü elastaz dır.

• Klorlamanın neden olduğu yüzme havuzları ve duşlardan bulaşarak otit eksterna ve folikülit yapar.yüzücü kulağı da denir.

• Özellikle diyabetik hastalarda infeksiyon derin dokulara ilerlerse malign eksternal otit olarak adlandırılır.

• Kontak lens kullananlarda en sık keratit etkenidir.• Hastane infeksiyonlarının %10-20sinden sorumludur. Sepsis

yaptığında mortalite %50civarındadır. Mortalitesi en yüksek sepsis etkenidir.

• Hastanede yatan hastalarda kültürde Pseudomonas üretildiğinde kontaminasyon ihtimali gözden geçirilmelidir. Özellikle normal dış kulak yolunun ve dışkının normal florasında Pseudomonas bulunabileceği unutulmamalıdır. Klinik bulgularla uyumlu olmayan Pseudomonas üremesi tedavi edilmemelidir.

• NON FERMENTATİF BAKTERİLERİN AYRIMI;

Pseudomonas Hareketli ,42 derecede ürer

Acinetobacter hareketsiz

Burkholderia Hareketli ,42 derecede üremez

Stenotrophomonas Hareketli

Oksidaz+++++ Oksidaz------

LEGİONELLA;• Nemli ortamlarda uzun süre yaşar. Havalandırma sistemleri,

duş başlıkları, ve su sebilleri ile bulaşabilir. Amiplerin içinde yaşayabilir

• Bulaşma damlacık çekirdeklerinin inhalasyonu ile olur. Kişiden kişiye bulaş görülmez.

• Genellikle sigara içen ,kanser,AIDS,ve immün süpresiflerde,yaşlılarda ve hastane ortamında infeksiyon yapar.

• Fakültatif hücre içi bakterisidir. Makrofajlar tarafından fagosite edildiğinde fagozom-lizozom birleşmesi olmaz, sonuçta bakteri makrofaj içinde yaşamaya devam eder.

• Atipik pnömoni etkenidir.

İnce gr- basil olmasına rağmen gr la zor boyanır.üretilmesi zor ve yavaştır. Besiyerine sistein eklenmelidir.

Tanıda balgam mikroskobisi,kültür(BCYE=buffer charcoal yeast extract=tamponlanmış karbonlu maya özütü)ve seroloji (kanda indirekt fluoresan boyama ve ELISA ile idrarda antijenlerin gösterilmesi.

Balgamda bol lökosit olmasına rağmen bakteri bulunmaması legionella pmömonisini düşündürmelidir

• MYCOPLASMAHücre dışı ortamda serbest yaşayabilen en küçük

mikroorganizmalardır.Üremek için kolesterole ihtiyaç duyan tek prokaryottur.Hücre duvarlarının olmaması ve hücre zarlarında kolesterol ve

karotenoidlerin olması önemli özellikleridir.H. Zarı 3 tabakalıdır.Mycoplasma cinsinin yüzeyinde tutunmadan sorumlu adeziN

protein P1 antijeni vardır.Tek rezervuar insan

M .pneumoniae(Eaton ajanı)pnömoni yapar.Gençlerde görülen tüm pnömonilerin ensık etkenidir.Atipik pnömoninin ensık etkenidir.(Küçük çocuklarda ise en sık atipik pnömoni etkeni RSV ve

Adenovirüstür.)Mycoplasma sadece yüzeyel dokuları infekte eder. İnterstisyel

pnömoni yapar. İnvazyon yapmaz, bakteriyemi görülmez.Tipik pnömoniden farklı olarak fizik muayene bulguları siliktir.

Fm bulguları ile uyumsuz derecede belirgin radyolojik infiltrasyonlar vardır.

• Kültürde 1 haftada ürer. Kolonileri ancak büyüteçle ve mikroskopla görülebilir.

• Mycoplasma fermentans diğer Mikoplazmalardan farklı olarak hücre içi üremektedir.

• M.genitalium ;non-gonokoksik üretrit• M.hominis ;pyelonefrit ,PID,postpartum ateş yapar cinsel yolla

bulaşırlar.

• UREAPLASMA• Mycoplasma benzeri• Üreaz+• non-gonokoksik üretrit

KLAMİDYALAR• ATP sentezleyemedikleri için zorunlu hücre içi parazitidirler.• IFN a duyarlı• Virüslerden farkları hem DNA hem RNA içermeleri,• hücre duvarına sahip olmaları,• bölünerek çoğalmaları ve antibiyotik duyarlı olmalarıdır.• Gr- duvara sahip olmakla birlikte h.duvarında muraminik asit

yoktur. Tipik peptidoglikan olmadığı için lizozime dirençlidir. Gr boyanmamakla birlikte gr – bakteriler gibi dış zarı vardır. Zorunlu h.içi paraziti oldukları için suni besiyerinde üreyemezler.

Embriyonlu yumurtada veya en iyi Mc coy kültürlerinde ürerler.

• Klamidyalar fagositozla hücre içine alınır. Bu infektif cisimciğe elementer cisimcik denir. Elementer cisimcikler metabolik olarak inaktif,fiziksel şartlara dayanıklı spor benzeri oluşumlardır.

• Fagozom içinde retiküler cisim haline gelir. Retiküler cisim çoğalarak intrasitoplazmik inklüzyon cisimlerini oluşturur.

• Chlamydia trachomatis te bu inklüzyon cisimcikleri glikojen içerdiği için iyotla boyanır

C.trachomatis C.psittaci C.Pneumoniae(TWAR)

HASTALIK A,B,C TİPLERİ TRAHOMD-K TİPLERİ non-gonokoksik üretritServisit,PID,perihepatittİnklüzyonlu konjuktivitYd pnömonisiReiter sendromuL1,L2,L3 lenfogranüloma venereum

pnömoni PnömoniAteroskleroz

BULAŞ ŞEKLİ Cinsel temas,perinatal bulaş,direk temas

Kuş gübresinin solunması

Damlacık infeksiyonu

İNKLÜZYON CİSMİ

Glikojen+++ Glikojen-- Glikojen---

RİKETSİYALAR• Klamidyalardan farklı olarak ATP üretebilirler.** buna rağmen enerji

parazitidirler.

• Suni besiyerinde üretilemezler.(Bartonella(Rochalimaea) hariç)

• Klamidya ve Riketsiyalar sitoplazmada çoğalır fakat Ricketsia rickettsii çekirdekte çoğalır.

• H. dışına atılınca ölürler. Tek istisnası Coxielladır(spor oluşturabilir) • Artropodlarla bulaşırlar(Coxiella burnetii inhalasyon ve sütle bulaşır)• Damar endotelini infekte ederler,temel lezyonları vaskülittir.• Gr – kabul edildikleri halde grla zor fakat giemsa ve gimenez

boyaları ile oldukça iyi boyanırlar.

SPİROKETLER• İnce duvarlı spiral şekilli çomaklardır.

• Aksiyal filamanları ile hareket+++

• Treponema ve Leptospira lar çok ince oldukları için ışık mikroskobu ile görülemezler sadece karanlık alan mikroskonu ile görülebilirler.

• Borelialar ise daha kalın oldukları için giemsa ile boyanıp ışık mikroskobunda görülebilirler.

• Treponema pallidumun kültürü yapılamaz .Borelia ve Leptospira ise özel besiyerilerinde birkaç haftada üretilebilirler.

• Borrelia;Lyme hastalığı ve dönek ateş etkenidir.

• Borrelia burgdoferi diğer bakterilerden farklı olarak lineer DNAya sahiptir.

• Kenelerle bulaşır.

• Leptospira interrogans (icterohaemorragiae) weil hastalığı etkenidir.

• Sıçan,kemirgenler ile bulaş

Fusobacterium nucleatum;Normal ağız ,barsak,genital bölge flora üyesidir. Diğer

spiroketlerle birlikte vincent anjini etkenidir.

Gardnerella vajinalis;Anaerop gr- kokobasilÜremek için x,v faktörleri gereklidir

Vajen epitel hücrelerini örterek clue cell oluşumuna neden olur.

Mobilincus;Bakteriyol vajinoz etkeni

Lactobacillus;Gr+basilAğız,kolon,vajen florasında bulunur

Spirillum minus;Fare ısırığı hastalığı etkeni. Kültürü yapılamaz.

Streptobacillus moniliformis;Fare ısırığı hastalığına neden olur.

Tropheryma whippleii;Whiple hastalığı etkeniArtralji,LAP,pigmentasyonla seyreder.

ANAEROP BAKTERİLERBaşlıca anaerop bakteriler;ClostridiumBacteroidesActinomycesFusobacterium Propionibacterium acnesPeptostreptococlar

• Anaerop infeksiyon düşündüren bulgular;• Kötü koku• Gaz oluşumu • Nekrotik doku• Akciğer aspirasyonu,kolon cerrahisi,düşük,kanser,insan ve

hayvan ısırıkları anaerop infeksiyonu düşündürmelidir.

• Anaerop kültürde önemi olan bir diğer konu da uygun örnek alınmasıdır.

• Örnek alınan materyalde normal anaerop flora bulunmamalıdır.

• Kan,plevra sıvısı,cerahat,doku biyopsisi,transtrakeal aspirat,korunmuş fırça yöntemi ile bronkoskobik materyal uygun;

• Gingiva ve boğaz sürüntüsü,klasik yöntemle alınmış bronkoskobik materyal,balgam ve dışkı ise uygun olmayan materyaldir.