Bahasa Sebagai Alat Perpaduan

8/4/2019 Bahasa Sebagai Alat Perpaduan

1/27

Tugasan Zakiah 2011

1

TUGASAN 2 : BINCANGKAN KEPENTINGAN BAHASA KEBANGSAAN

SEBAGAI ALAT PERPADUAN DI MALAYSIA.

PENDAHULUAN

Yang kurik itu kundi,

Yang merah itu saga,

Yang molek itu budi,

Yang indah itu bahasa.

Apakah itu bahasa? Sebelum kita mengupas tajuk ini dengan lebih luas lagi, rasanya adalah

lebih baik, kita mengupas dengan lebih mendalam apa itu bahasa. Merujuk kepada kamus

Dewan muka surat 87, bahasa bermaksud satu sistem lambang bunyi suara yang digunapakai

sebagai alat perhubungan dalam lingkungan kelompok manusia. Bahasa kebangsaan pula

bermaksud bahasa yang digunakan oleh semua penduduk dalam sesebuah negara yang

mempunyai beberapa loghat.

Mengungkap pantun di atas menunjukkan kepada kita betapa indahnya Bahasa Melayu, begitu

halus sehingga menusuk kalbu. Memandangkan orang melayu merupakan penduduk pribumi

Malaysia atau yang paling awal bertapak jika dibandingkan dengan kaum-kaum lain, Bahasa

Melayu telah dipilih sebagai bahasa kebangsaan dan seterusnya menjadi wahana perpaduan

masyarakat majmuk di negara Malaysia.


2/27

Tugasan Zakiah 2011

2

BAHASA PERPADUAN

Melihat kepada segala pengiktirafan yang diberi kepada Bahasa Melayu, tentunya Bahasa

Melayu memiliki keistimewaan tersendiri sehingga berupaya mengangkat bahasa ini sebagai

Teras Perpaduan Bangsa Malaysia.

Secara teorinya, Bahasa Melayu Teras Perpaduan Bangsa Malaysia bolehlah didefinisikan

sebagai bahasa utama yang menjadi bahasa kebangsaan dan bahasa perantaraan berupaya

menjadi tunjang atau nadi kepada penyatuan pelbagai kaum di negara ini.

Dasar bahasa kebangsaan mengandaikan bahawa bahasa ini, di peringkat negara, dapat

dimajukan sebagai alat untuk menyatupadukan penduduk berbilang kaum. Dikatakan matlamat

itu lebih mudah dicapai kerana prosesnya tidak melibatkan sentimen dan emosi, tetapi semata-

mata berdasarkan fungsi atau nilai instrumental bahasa Melayu untuk memainkan peranan

sebagai bahasa perpaduan negara dan sebagai bahasa kemajuan atau pembangunan negara.

Apakah alasan kita?

Alasan yang paling kuat ialah, bahasa Melayu mempunyai nilai tambahan yang cukup banyak,

yang tidak terdapat pada bahasa-bahasa lain yang digunakan di negara ini. Antaranya, pertama,

bahasa ini merupakan lingua franca atau bahasa perhubungan antara pelbagai etnik di pelbagai

peringkat dan bidang atau ranah komunikasi sosial, politik dan budaya, perdagangan dan lain-

lain, tidak hanya di peringkat elitis atau dalam bidang-bidang yang terbatas.


3/27

Tugasan Zakiah 2011

3

Menurut Buku Maklumat Perangkaan (1987) penduduk Malaysia (dahulu Malaya) berjumlah

16.8 juta. Penduduk Malaya betul-betul menjadi multietnik sejak seratus lima puluh tahun yang

lalu. Di bawah pentadbiran Inggeris, ketiga-tiga kaum etnik ini tinggal terpisah dari segi

geografi, ekonomi dan sosialnya. Oleh yang demikian, tugas utama kerajaan semasa dan selepas

mencapai kemerdekaan adalah menyatukan penduduk daripada berlainan kaum etnik ini dalam

membina negara baru. Bahasalah yang menjadi teras dan merupakan isu utama dalam pembinaan

negara ini.

KEDUDUKAN BAHASA MELAYU SEBELUM MERDEKA

Sebenarnya bahasa Melayu sudah memainkan peranan yang amat penting lagi pada zaman

Kesultanan Melaka dimana pada waktu itu semua urusan perdagangan dilakukan dalam bahasa

Melayu. Namun dengan kedatangan pendatang dari luar khususnya dari India dan China,

kedudukan bahasa Melayu sedikit terpinggir dimana golongan pendatang ini lebih

mengutamakan bahasa ibunda masing-masing. Sewaktu Kerajaan Inggeris di Tanah Melayu,

Inggeris telah megamalkan dasar pecah dan perintah dan membenarkan wujudnya empat buah

sistem pendidikan yang berasingan yang menggunakan bahasa ibunda masing-masing. Keadaan

ini kemudiannya telah mempengaruhi tujuan, pembentukan dan pelaksanaan dasar pendidikan

negara. Pendeknya, dasar yang dibentuk itu hendaklah dapat mengekalkan ketiga-tiga identiti

kaum di negara ini dan pada masa yang sama dapat pula menyatukan mereka menjadi sebuah

bangsa dalam sebuah negara. Semenjak itu negara terpaksa menghadapi pelbagai masalah dan

cuba menyelesaikan banyak isu rumit yang timbul berkaitan tentang bahasa. Antaranya adalah:

i. Pilihan bahasa kebangsaan;


4/27

Tugasan Zakiah 2011

4

ii. Penyatuan negara melalui satu bahasa;

iii. Kedudukan bahasa-bahasa minoriti;

iv. Bahasa untuk pendidikan;

v. Bahasa untuk perhubungan dengan masyarakat luar.

Apabila kerajaan Inggeris kembali ke Malaya selepas Perang Dunia Kedua, seorang pendidik

veteran Inggeris, Cheeseman ditugaskan menjadi Pengarah Pendidikan. Beliau berusaha

membina semula sistem pendidikan yang wujud sebelum perang dulu dan ini tercatat dalam

Laporan Cheeseman (1946).

Laporan Cheeseman 1946

Cheeseman menyedari beberapa masalah penyatuan bangsa yang mula menonjolkan isunya.

Lantas Cheeseman melaporkan ... ada suatu masalah yang timbul daripada kepelbagaian kaum

etnik: sebuah kelas di sekolah Inggeris itu ... mengandungi ... sebanyak sebelas bahasa yang

berlainan yang dituturkan oleh murid-muridnya" (Cheeseman 1946:6-7). Beliau juga telah

membuat beberapa pengamatan penting dan relevan mengenai isu pendidikan bahasa dan

kesannya terhadap keadaan ekonomi rakyat Tanah Melayu pada masa itu. Hasil pemerhatian itu,

beliau mendapati :

i. Tidak ada satu bahasa vernakular yang boleh menjadi bahasa pengantar;

ii. Tanggungjawab kerajaan terhadap bahasa vernakular dan golongan pendatang sukar

ditentukan dan masalah ini mula meningkat apabila masyarakat pendatang mula menetap di

Tanah Melayu.


5/27

Tugasan Zakiah 2011

5

iii. Masyarakat pendatang terutamanya dari China lebih cenderung mengekalkan pandangan

nasionalistik Cina dan bekalan buku-buku teks sekolah terus dari negara Cina pada masa itu telah

memperkukuh lagi kecenderungan ini.

iv. Masyarakat bumiputera khususnya Melayu agak mundur kebelakang. Ini kerana masyarakat

dagang dan pekerja pendatang telah membolot bidang ekonomi yang lumayan di Semenanjung

manakala orang Melayu pula terlalu miskin untuk masuk ke sekolah Inggeris" (Cheeseman, 1946

160).

Sebagai kesimpulannya melalui Laporan Cheeseman ini, beliau telah dapat melihat tiga isu

penting yang mempengaruhi pola pendidikan dan penduduk di Tanah Melayu iaitu betapa

mundurnya pendidikan orang Melayu dalam bahasanya sendiri, masalah penyatuan kelompok-

kelompok etnik dan masalah bahasa pengantar yang digunakan.

Laporan Barnes 1950

Selepas Laporan Cheesman, Kerajaan Inggeris mula sedar bahawa untuk menyatukan

masyarakat berbilang kaum di Tanah Melayu, maka sistem pendidikan perlu diselaraskan.

Untuk itu, beberapa jawatankuasa pendidikan telah ditubuhkan dan diantaranya ialah Penyata

Barnes. Jawatankuasa ini ditubuhkan pada Ogos 1950 dan dipengerusi oleh L.J Barnes yang

ditugaskan untuk membuat kajian tentang sistem pendidikan di Tanah Melayu. Barnes

mengatakan pemerintahan Inggeris selama 150 tahun sudah meletakkan orang Melayu jauh di

belakang kaum etnik lain di tanah airnya sendiri. Oleh itu Jawatankuasa Barnes (yang dianggotai

oleh orang Melayu dan pegawai pendidikan Inggeris) memperakukan kaum Melayu patut


6/27

Tugasan Zakiah 2011

6

dibantu "... untuk membolehkan (mereka) mengambil tempatnya dalam masyarakat Malaya yang

berbilang kelompok etnik itu ... untuk membentuk sebuah bangsa yang bersatu" (Barnes 1950).

Laporan Barnes mengajukan suatu jenis sekolah rendah terbuka kepada semua rakyat tanpa

mengira kaum. Selain daripada cirinya yang multietnik itu, ciri-ciri utama Sekolah Kebangsaan

itu adalah seperti berikut:

i. Sistem itu menyediakan pendidikan rendah yang percuma bagi semua kanak-kanak daripada

berbilang kaum etnik yang berumur antara enam hingga dua belas tahun;

ii. Sekolah Vernakular yang mengutamakan pelajaran mengikut kaum digantikan dengan satu

jenis sekolah rendah yang dikenali sebagai sekolah kebangsaan;

iii. Sekolah Kebangsaan dibuka kepada semua kanak-kanak pelbagai kaum dan diajar oleh guru

daripada pelbagai kaum;

iv. Sekolah kebangsaan ini menggunakan dua bahasa pengantar iaitu Bahasa Melayu dan Bahasa

Inggeris;

v. Bahasa Inggeris dijadikan bahasa pengantar di semua sekolah menengah;

Cadangan ini bermaksud semua sekolah rendah menjadi satu jenis sahaja, iaitu Sekolah

Kebangsaan, atau sekolah Melayu. Dengan itu, Jawatankuasa Barnes dapat dikatakan sudah

memikirkan perkara yang agak serius terhadap penyatuan bangsa melalui bahasa. Pada peringkat

darjah tiga, "... bahasa Inggeris menggantikan bahasa Melayu, dan akhirnya murid-murid akan

menjadi dwibahasa pada peringkat umur dua belas tahun ... sehingga mereka bolehlah

menuturkan kedua-dua bahasa sesuai dengan umur mereka" (Barnes 1951).


7/27

Tugasan Zakiah 2011

7

Pelaksanaan perakuan-perakuan ini bermaksud bahawa murid-murid Cina dan India perlulah

menggugurkan bahasa ibundanya, dan masuk ke sekolah Melayu, tetapi bukanlah sekolah

Melayu dalam erti kata dahulu lagi. Walau bagaimanapun, jawatankuasa itu sedar bahawa

"cadangan sistem itu akan menjadi lemah, jika setiap kaum etnik Cina, India dan juga Melayu

terus mahu mengadakan sekolah rendah mereka sendiri berasingan daripada usaha kerajaan"

(Barnes 1951).

Masyarakat Cina menolak cadangan ini kerana mereka menganggap ia akan membunuh bahasa

Cina. Isu ini menjadi hangat dibahaskan dalam akhbar harian pada masa itu. Walaupun sistem

sekolah itu lebih banyak memberi keutamaan kepada bahasa Melayu, guru-guru pelatih Maktab

Perguruan Sultan Idris juga menentangnya dan menunjuk perasaan. Mereka menyedari bahawa

perakuan itu juga akan membunuh bahasa Melayu dan hanya menghidupkan bahasa Inggeris

(Straits Budget, 18 Nov. 1952).

Laporan Fenn-Wu 1951

Tentangan yang diterima terhadap asal-usul yang dikemukakan oleh Penyata Barnes yang telah

membawa kepada terbentuknya Jawatankuasa Fenn-Wu pada tahun 1951 bagi mengkaji

kedudukan sekolah-sekolah Cina. Jawatankuasa Fenn-Wu membuat pemerhatian bahawa

"sesuatu kelompok yang hanya mahu mengekalkan budayanya dan ketaatannya terletak di luar

Malaya, tidak akan dapat berkhidmat dengan taatnya untuk Malaya." Walau bagaimanapun,

mereka menentang "sebarang penurunan taraf bahasa Cina ke peringkat yang lebih rendah, yang

akan mengakibatkan penghapusan bahasa dan budaya Cina di Malaya ..." (Fenn-Wu 1951).

Menurut Laporan ini, mereka menyatakan :"Bahasa Cina, Inggeris, Melayu dan Tamil


8/27

Tugasan Zakiah 2011

8

merupakan bahasa pertama atau kedua bagi ramai rakyat Malaya. Dan "telah pernah dihujahkan

bahawa penyatuan dapat dicapai walaupun wujud bahasa-bahasa yang berlainan ... Pada pihak

lain pula, pernah dibahaskan untuk mewujudkan pertalian kemasyarakatan, ekonomi dan politik,

maka perlulah wujud sebuah bahasa perhubungan untuk menimbulkan penyatuan rakyat

Malaya"(Fenn-Wu 1951).

Walau bagaimanapun jelas, bahawa bahasa perhubungan yang dimaksudkan itu bukanlah bahasa

Melayu. Ini jelas dalam ayat berikut, iaitu "... manusia yang menuturkan bahasa Inggeris telah

menubuhkan negara-negara besar di seberang laut. Jadi kami mencurigai kebijaksanaan Malaya

untuk membina negara berdasarkan identiti sejarah dan politik yang berlainan daripada itu."

(Fenn-Wu 1951). Pendirian mereka terhadap bahasa Melayu juga cukup jelas. Jawatankuasa itu

"mengiktiraf bahasa Melayu itu patut dijadikan bahasa rasmi dan diwajibkan diajar di sekolah,

dan patut dikaji oleh semua rakyat Malaya sebagai sebuah bahasa yang tersebar di kepulauan

Melayu, tetapi laporan itu tidak mengandungi perakuan untuk meletakkan bahasa Melayu itu

pada taraf demikian. Walaupun jawatankuasa itu mengatakan bahasa demikian boleh memberi

sumbangan terhadap kefahaman antara kaum, dan jawatankuasa itu turut membuat perakuan

bahawa bahasa Inggeris ialah bahasa perdagangan di Malaya dan di dunia. Pengajarannya

hendaklah ditingkatkan di sekolah-sekolah Cina. Jawatankuasa itu juga menyimpulkan bahawa

bahasa Cina itu merupakan sebuah bahasa besar di dunia "... dan bangsa-bangsa lain juga harus

mendapat manfaat mempelajarinya" (Fenn-Wu 1951). Jelas bahawa jawatankuasa itu tidak

memberi tempat kepada bahasa Melayu dalam sistem pendidikan Cina di Malaya.

Laporan jawatankuasa itu, pada mulanya difikirkan agak bersimpati dengan bahasa Melayu

kerana mereka berkata "... tidak ada yang dipertikaikan dengan kedwibahasaan. Kami yakin

bahawa pendidikan awal kanak-kanak ... perlulah dalam bahasa ibundanya. Mulai tahun ketiga,


9/27

Tugasan Zakiah 2011

9

bahasa kedua (Inggeris) bolehlah diajarkan ... dan pada tahun kelima, mungkin bahasa ketiga

pula (Bahasa Melayu) bolehlah diperkenalkan" (Fenn-Wu 1951).

Keengganan menerima bahasa Melayu itu agak ketara. Mereka berkata "... bahasa Melayu itu

agak mudah dipelajari dan sudah diketahui sedikit oleh murid-murid Cina melalui pertembungan

dengan murid-murid Melayu.... Jadi murid-murid Cina akan terus menjadi dwibahasa untuk

berlajar (dan tribahasa untuk bertutur) selepas tamat pendidikan menengahnya." Malah

jawatankuasa itu memberi amaran "... bahawa sebarang percubaan untuk memaksa percantuman

akan hanya menimbulkan ... perpecahan ... Suatu penyelesaian terhadap masalah berbilang

bahasa ini mestilah dicari, bukan daripada iktibar sejarah, tetapi melalui persetujuan semua kaum

etnik di Malaya." (Fenn-Wu 1951).Laporan ini kemudiannya ditolak oleh UMNO kerana

menganggapnya tidak menguntungkan orang-orang Melayu.

Ordinan Pelajaran 1952

Pada bulan September 1951, satu Jawatankuasa Penasihat Pusat ditubuhkan bagi mengkaji

Penyata Barnes dan Laporan Fenn-Wu. Jawatankuasa ini kemudiannya telah mengesyorkan

perkara-perkara berikut :

i. Penubuhan dua jenis sistem persekolahan yang menggunakan Bahasa Melayu dan

Bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar;

ii. Kemudahan pelajaran Bahasa Cina dan Bahasa Tamil akan disediakan jika terdapat

sekurang-kurangnya 15 orang murid yang ingin belajar bahasa tersebut;

iii. Sekolah kebangsaan untuk semua kaum seperti yang dicadangkan oleh Barnes akan

dilaksanakan


10/27

Tugasan Zakiah 2011

10

Semua syor yang dikemukakan telah diterima oleh kerajaan dan telah diluluskan menjadi

Ordinan Pelajaran 1952. Namun, ianya tidak dapat dilaksanakan sepenuhnya kerana masalah

kewangan dan politik terganggu akibat peristiharan darurat di Tanah Melayu.

Laporan Razak 1956

Jawatankuasa Razak diwujudkan pada 30 September 1955 dan dipengerusikan oleh Dato Abdul

Razak bin Hussein selaku Menteri Pendidikan pada ketika itu. Jawatankuasa ini meletakkan

bahasa sebagai asas sistem pendidikan Malaysia. "Tujuan akhir dasar pendidikan ini adalah

bagi menyatukan budak-budak daripada berlainan bangsa ini di bawah satu sistem pendidikan

kebangsaan dengan menggunakan bahasa kebangsaan sebagai bahasa pengantar. Walau

bagaimanapun kemajuan ke arah ini hendaklah dilaksanakan dengan berperingkat-peringkat dan

tidak boleh dipaksa secara mendadak" (Penyata Razak 1956). Ini bermaksud bahawa bahasa

Inggeris, Melayu, Mandarin dan Tamil dipertahankan di sekolah-sekolah.

Perlembagaan Malaya juga menjadikan bahasa Melayu sebagai Bahasa Kebangsaan. Bahasa

Melayu akan digunakan di samping bahasa Inggeris untuk sepuluh tahun sehingga ia dapat

menggantikan bahasa Inggeris sebagai bahasa rasmi tunggal.

Kedua, jawatankuasa itu juga mengajukan supaya sukatan pelajaran umum diperkenalkan

bagi mewujudkan pandangan yang serupa. Amalan lama yang menggunakan buku teks dari

negara Cina dan India (Ceylon) untuk masing-masing murid-murid Cina dan India juga

hendaklah dihentikan. Jawatankuasa itu juga mengambil perhatian berat terhadap

keperluan "menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dengan mengekalkan, dan

terus memperkembangkan bahasa dan budaya masyarakat lain yang tinggal di negara ini"

(Penyata Razak 1956).


11/27

Tugasan Zakiah 2011

11

Pelaksanaan jawatankuasa ini agak berjaya dalam kebanyakan hal. Walau bagaimanapun

perkembangan Sekolah Kebangsaan (Melayu) terbantut. Walaupun jelas banyak masalah dan

kekurangan yang timbul seperti keperluan guru-guru terlatih, buku teks, bilik darjah, guru-guru

Melayu terus mendesak pembentukannya. Ugutan guru-guru Melayu untuk keluar daripada

UMNO beramai-ramai memaksa kerajaan melaksanakan penubuhan Sekolah Menengah

Kebangsaan dengan segera (Straits Budget, Okt. 18, 1956).

Sekolah Menengah Kebangsaan (Melayu) ditubuhkan dan menjadi nukleus perkembangan

pendidikan kebangsaan seterusnya. Perkembangan Sekolah Menengah Kebangsaan memang

pesat berlaku. Buat pertama kalinya kanak-kanak Melayu berpeluang mendapat pendidikan

menengah dalam bahasanya sendiri.

Kanak-kanak masih dibenarkan ke sekolah yang berlainan menurut bahasa ibundanya dan ini

menjadikan sekolah Kebangsaan tidak begitu popular di kalangan murid-murid bukan Melayu.

Hakikat bahawa kanak-kanak yang belajar di sekolah-sekolah yang berlainan tidak menjamin

mereka mempunyai pandangan kebangsaan yang sama seperti yang diharapkan.

KEDUDUKAN BAHASA MELAYU SELEPAS MERDEKA

Laporan Razak yang dibuat pada tahun 1956 bukan sahaja ditentang oleh orang bukan Melayu

malah orang Melayu sendiri juga turut melahirkan penentangan mereka. Bagi guru-guru Melayu,

mereka tidak berpuashati kerana tidak ada ketegasan dalam perlaksanaan Bahasa Melayu. Bagi

masyarakat Cina pula, mereka berpendapat bahawa kedudukan Bahasa Cina akan terabai kerana

tumpuan lebih terarah kepada Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris sahaja.


12/27

Tugasan Zakiah 2011

12

Laporan Rahman Talib 1960

Pada tahun 1959, satu jawatankuasa Penyemak Pelajaran telah ditubuhkan untuk mengkaji

semula perlaksanaan Laporan Razak kearah mewujudkan sistem pendidikan kebangsaan.

Jawatankuasa ini diketuai oleh Abdul Rahman bin Haji Taib selaku Menteri Pendidikan ketika

itu. Jawatankuasa ini menyatakan semula tujuan yang sama sebagai objektif pendidikan

kebangsaan. Laporan ini mementingkan pembentukan dasar pendidikan yang boleh diterima oleh

semua kaum etnik di Malaysia dan pada masa yang sama mencuba memenuhi hasrat yang wajar

bagi kumpulan-kumpulan besar budaya yang berada dalam negara ini. Jawatankuasa itu cepat

menyedari suatu hal yang tidak sejajar dengan kepentingan negara. "Adalah tidak sejajar dengan

dasar kebangsaan untuk mewujudkan kesedaran kebangsaan dan menjadikan bahasa Melayu

sebagai Bahasa Kebangsaan negara, dengan memperluas dan memperkekal suatu jurang bahasa

dan kaum etnik di dalam sistem pendidikan yang dibiayai oleh kerajaan" (Laporan Rahman

1961).

Laporan itu memperakukan "... pendidikan pada peringkat menengah yang dibiayai oleh kerajaan

hendaklah dikendalikan dalam salah satu daripada bahasa rasmi (Melayu dan Inggeris) dengan

matlamat menggunakan Bahasa Kebangsaan (iaitu bahasa Melayu) sebagai bahasa pengantar

utama, tetapi bahasa dan kesusasteraan lain boleh juga diajar dan dipelajari di sekolah-sekolah

aliran yang sama" (Laporan Rahman 1961).

Peruntukan ini dibentuk untuk mengurangkan kepelbagaian bahasa yang digunakan sebagai

bahasa pengantar di sekolah-sekolah. Suatu dasar dwibahasa yang pragmatis dan saksama

perlulah diwujudkan. Walau bagaimanapun, keperluan ini hendaklah mengambil kira dasar yang

mahu menyatukan penduduk berbagai golongan etnik ini.


13/27

Tugasan Zakiah 2011

13

Pendidikan di Malaysia (Hussein Onn) 1971

Sekali lagi pada tahun 1971 Menteri Pelajaran Malaysia mengkaji semula dasar pendidikan

negara, dan hasilnya agak menggalakkan. Tujuan utama dasar itu adalah menyediakan

pendidikan dasar bagi semua kanak-kanak dalam lingkungan umur bersekolah dan ini dapat

ditampung dalam sekolah-sekolah aliran Melayu, Inggeris, Cina dan Tamil. Pendidikan

menengah dalam sekolah kerajaan dan sekolah bantuan kerajaan dijalankan dalam dua bahasa

iaitu Melayu dan Inggeris. "Sistem pendidikan kebangsaan direka bentuk bagi memenuhi

keperluan negara dan meningkatkan pembangunan budaya, sosial, ekonomi dan politik ... yang

menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama" (Hussein Onn 1971).

Oleh sebab itu, mulai tahun 1968, bahasa Melayu mula menggantikan bahasa Inggeris secara

berperingkat-peringkat sebagai bahasa pengantar di sekolah-sekolah aliran Inggeris.

Salah satu daripada tugas yang paling berat adalah melatih semula guru-guru supaya dapat

mengajar dalam bahasa Melayu. Usaha ini bermula pada tahun 1970 dan tamat pada tahun 1973,

dan seramai 5,600 guru dapat dilatih semula. Sebagai persiapan lanjut seramai 10,500 orang guru

sekolah menengah juga dilatih semula pada tahun 1979.

Semenjak Penyata Razak 1956 diterima, perubahan-perubahan sudah berlaku secara berterusan.

Penyata Razak mengetahui betapa pentingnya sebuah bahasa pengatar dalam pembinaan negara.

Namun, kemajuan agak perlahan kerana masalah guru dan buku teks. Dengan itu, pada tahun

1955 Maktab Bahasa ditubuhkan bagin menyelesaikan masalah guru dan Dewan Bahasa dan

Pustaka ditubuhkan pada tahun 1957 untuk menyelesaikan hal kedua.

Pengubahan Rekolah Rendah Inggeris menjadi Sekolah Rendah Kebangsaan (Melayu) bermula


14/27

Tugasan Zakiah 2011

14

pada tahun 1967. Beberapa matapelajaran yang kurang memerlukan penguasaan bahasa yang

tinggi mula didsampaikan dalam bahasa Melayu, seperti Pendidikan Jasmani, Seni dan Kerja

Tangan, Pengajian Tempatan dan Muzik, dan diikuti dengan matapelajaran lain seperti Sejarah,

Geografi, Matematik dan Sains; lama-kelamaan semua matapelajaran dapat disampaikan dalam

bahasa Melayu, melainkan bahasa Inggeris.

Proses mengubah bahasa pengantar ini meningkat ke sekolah menengah dan juga pengajian

tinggi secara berperingkat-peringkat. Pada masa ini, pengajian dalam Bahasa Kebangsaan wujud

dari peringkat rendah hingga ke pengajian tinggi. Mungkin ramai yang memikirkan bahawa

pendidikan Cina dan Tamil perlu dihapuskan. Sebenarnya ini tidak menjadi matlamat dasar

pendidikan negara. Dasar pendidikan negara memang mengekalkan pendidikan kebangsaan

aliran Cina dan Tamil pada peringkat rendah. Tetapi pendidikan menengah yang masih

meneruskan penyampaian dalam bahasa selain daripada Bahasa Kebangsaan juga dibenarkan

wujud, tetapi tanpa biaya kerajaan. Menurut Stedman, masih terdapat enam puluh buah sekolah

menengah Cina persendirian yang mendaftarkan seramai 45,000 orang pelajar dan bilangan ini

semakin bertambah (Stedman 1986:28).

Mungkin pada saat ini perlu kita menumpukan perhatian kepada suatu isu penting dalam sistem

pendidikan kebangsaan, iaitu, taraf bahasa Inggeris. "Bahasa Inggeris adalah diwajibkan di

semua sekolah kerana kepentingannya dalam pendidikan tinggi dan juga perdagangan dan juga

dalam hal ehwal antarabangsa" (Hussein Onn 1971). Peringkat penguasaan bahasa Inggeris yang

tinggi menjadi sasaran sistem pendidikan. Tempoh masa untuk mengajar Bahasa Inggeris

ditingkatkan dan guru diberi latihan lanjut untuk membolehkan hasil yang lebih baik

dicapai. Bahasa Inggeris akan terus menjadi bahasa kedua negara. Sebenarnya penguasaan


15/27

Tugasan Zakiah 2011

15

bahasa Inggeris menjadi syarat penting bagi pelajar universiti, kolej dan politeknik.

Laporan Kabinet (Mahathir) 1985

Sekali lagi pada tahun 1985 sebuah jawatankuasa ditubuhkan untuk mengkaji dasar pendidikan

negara dan pelaksanaannya. Jawatankuasa itu memperteguh semula peruntukan dalam Laporan

1956 dan 1960. Ia juga melaporkan perkembangan yang positif dalam pelaksanaan dasar

pendidikan negara. Laporan itu juga memperkukuh kemajuan sistem pendidikan kebangsaan

bagi menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar pendidikan. "Pengajaran dan

pembelajaran bahasa Melayu adalah ditujukan bagi mempersatu berbagai penduduk dalam

negara (di samping menjadikannya) bahasa untuk memperoleh ilmu.

Sejajar dengan hasrat ini bahasa Melayu dijadikan matapelajaran wajib di sekolah dan kelulusan

dalam peperiksaan bahasa Melayu menjadi syarat wajib bagi mendapat sijil-sijil tertentu

peperiksaan pada beberapa peringkat pendidikan (Laporan Kabinet - Mahathir, 1985).

Sebelum mencapai kemerdekaan, bahasa Inggeris adalah bahasa pengantar terpenting bagi

semua aliran, iaitu bahasa perantara untuk perhubungan kelas menengah dan atasan. Pada masa

ini taraf dan fungsinya berubah. Sesuai dengan tarafnya sebagai bahasa kedua, pembelajaran

bahasa Inggeris mempunyai dua tujuan; "pertama, untuk membolehkan murid-murid itu

menggunakan bahasa tersebut dalam kerja dan aktivitinya, dan kedua untuk meningkatkan

kemahiran dan pengetahuan mereka untuk digunakan bagi tujuan pendidikan tinggi" (Laporan

Kabinet - Mahathir 1985). Oleh sebab itu, universiti-universiti di Malaysia memperkemas

matapelajaran ini di peringkat universiti dan pelajar diwajibkan mengikuti dan lulus peperiksaan

bahasa Inggeris sebagai satu matapelajaran pada peringkat-peringkat tertentu.


16/27

Tugasan Zakiah 2011

16

MEMBINA SUATU PANDANGAN BERSAMA

Hasil perancangan bahasa yang berjalan selama tiga puluh tahun ini mengakibatkan hanya tiga

jenis sekolah masih wujud diMalaysia. Kesemuanya menggunakan sukatan pelajaran yang

samadengan matlamat kebangsaan yang sama, tetapi mempunyai bahasa pengantar yang

berlainan. Pendidikan rendah ditawarkan dalam tiga bahasa; Melayu, Mandarin dan Tamil. Ini

memberi pilihan yang seluas-luasnya, iaitu ibu bapa bolehlah menghantar anak-anak mereka ke

sekolah menurut aliran bahasa yang dikehendaki bagi meneruskan tradisi dan budaya masing-

masing. Walau bagaimanapun mereka diharapkan dapat bersatu dalam sekolah kebangsaan aliran

bahasa Malaysia pada peringkat memembina negara. Semangat tolak ansurdan pelaksanaan

secara berperingkat-peringkat sebagai yangdiajukan oleh Razak pada tahun 1956 itu memang

dipatuhi oleh negara. Walau bagaimanapun, kemajuan yang berlaku tidaklah sepesat yang

mungkin diharapkan, dan ini juga tidak bermakna bahawa segala-galanya berjalan lancar.

Malaysia memang sudah berjaya melaksanakan semua perakuan dalam Penyata Razak (1956)

mengenai pendidikan bahasa, dengan mengambilkira perakuan-perakuan dalam hal yang sama

dalam laporan-laporan berikut. Banyak kesulitan dan juga hal-hal sensitif yang perlu

diselesaikan, dan ini telah dapat diatasi melalui sikap dan tindakan kerajaan yang

bertanggungjawab dan sentiasa mengambilkira kesensitifan setiap kaum. Pada satu pihak

kepelbagaian bahasa di sekolah hendaklah dikurangkan untuk meningkatkan perpaduan

rakyat. Pada pihak yang lain segala tuntutan setiap kaum etnik yang bertentangan juga hendaklah

diatasi dengan saksama dan bijaksana supaya tidak mengorbankan tujuan pertama tadi. Agak

sukar mencari penyelesaian kepada masalah begini. Dengan ini, satu masa selama tiga puluh


17/27

Tugasan Zakiah 2011

17

tahun berlalu sebelum sebuah dasar seperti yang dilaksanakan sekarang wujud untuk melahirkan

sistem pendidikan dwibahasa yang kita mahukan.

Oleh sebab itu Malaysia, pendidikan boleh diperolehi dalam bahasa kebangsaan sepenuhnya dari

sekolah rendah, menengah dan juga pengajian tinggi. Kita tidak lagi perlu mengajar satu bahasa

asing untuk membolehkan anak-anak kita mendapat pendidikan.

FALSAFAH PENDIDIKAN NEGARA

Selaras dengan hasrat dan cita-cita untuk membentuk masyarakat Malaysia yang bersatu padu,

berdisplin serta terlatih maka kerajaan telah memperkenalkan Falsafah Pendidikan Negara

(FPN). Menurut FPN ..Pendidikan di Malaysia adalah suatu usaha yang berterusan kearah

memperkembangkan lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk

mewujudkan insan yang seimbang dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan

kepercayaan kepada Tuhan.Usaha ini adalah bertujuan melahirkan rakyat Malaysia yang

berilmu pengetahuan, berakhlak mulia bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai

kesejahteraan diri serta dapat member sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran

masyarakat dan negara.

Berpandukan kepada FPN dapatlah disimpulkan bahawa perkembangan individu secara

menyeluruh akan dapat menyumbang kepada wujudnya perpaduan rakyat dan kemakmuran

negara.


18/27

Tugasan Zakiah 2011

18

MASA DEPAN BAHASA MELAYU

Malaysia jika dibandingkan dengan negara-negara jiran yang mempunyai komposisi penduduk

yang berlainan, namun demikian masalah yang dialami mereka agak sama dengan negara kita.

Jadi tindakan yang dilakukan oleh negara jiran dalam mengatasi masalah yang sama itu mungkin

juga kita perhatikan sebagai iktibar dalam meneliti dan menilai dasar serta keberkesanan

pelaksanaan dasar pendidikan bahasa negara kita.

Malaysia telah melaksanakan dasar yang agak liberal dalam hal ini untuk menerima dan

melayani permintaan rakyatnya yang berbagai dan masing-masing dengan aspirasi yang

berlainan di dalam suatu kerangka dasar pendidikan negara. Memanglah perlu bagi Malaysia

mengurangkan jurang kepelbagaian bahasa yang digunakan dalam sistem pendidikan

kebangsaannya. Pelaksanaan dasar pendidikan kebangsaan dalam jangka masa tiga puluh tahun

yang lalu telah membawa banyak perubahan terhadap sistem pendidikan Malaysia. Dari sebuah

sistem pendidkan yang menggunakan empat buah bahasa pengantar; Inggeris, bahasa Melayu,

Mandarin dan Tamil telah dikurangkan kepada tiga saja dengan bahasa Melayu sebagai bahasa

pengantar utama. Walaupun sistem pendidikan Mandarin dan Tamil tidak dihapuskan tetapi

hanya pendidikan rendah yang dibiayai oleh kerajaan. Pendidikan menengah dan tinggi dalam

bahasa Mandarin dan Inggeris walaupun tidak dihalang tetapi kerajaan tidak membiayainya.

Dengan itu, para ibu bapa masih mempunyai hak untuk memilih bagi menghantar anak-anak

mereka ke sekolah menurut bahasa ibunda masing-masing. Kalau mereka ingin meneruskan

pengajian anaknya dalam bahasa yang sama, mereka masih lagi boleh berbuat demikian dengan

menghantar anak-anak mereka ke sekolah-sekolah swasta atau ke seberang laut. Walaupun

dasar ini tidak dapat dikatakan drastik atau tegas dalam melaksanakan system pendidikan

kebangsaan seperti yang berlaku dalam negara-negara jiran, tetapi ternyata dasar pendidikan


19/27

Tugasan Zakiah 2011

19

negara kita agak liberal walaupun masyarakat Cina dan India yang tinggal di Malaysia ini

menganggapnya terlalu keras. Keliberalan dasar pendidikan negara, malah sesetengah pihak

menganggapnya sebagai kelemahan, adalah terletak pada sifatnya yang liberal itu. Negara-

negara Asia Tenggara lain tidak seliberal demikian terhadap bahasa Cina dan India menyebabkan

bahasa tidak menjadi soal besar dalam politik bahasa dan pendidikan mereka. Indonesia

mengharamkan sekolah Cina pada tahun 1959 dan ternyata sekarang isu pendidikan bahasa

negara tidak timbul lagi. Thailand meningkatkan sekolah kebangsaan mereka dan tidak

menggalakkan sekolah Cina dan Melayu. Filipina tidak menganggap sekolah-sekolah Cina

sebagai suatu saingan kerana bilangann golongan ini yang kecil serta penekanan yang berlebihan

diberi kepada bahasa Inggeris yang juga diterima oleh masyarakat Cina, sehinggakan sekolah-

sekolah Cina tidak lagi menjadi isu. Singapura pula meningkatkan sekolah Inggeris dengan

berbagai-bagai kemudahan dan kelebihan menyebabkan sekolah-sekolah aliran Cina tidak

menarik dan lenyap sebagai isu dalam pendidikan negara. Dalam hal ini Malaysia masih terus

kekal dengan sistem pelbagai bahasanya samada secara rasmi atau tidak. Malaysia masih

menghadapi isu bahasa dalam sistem pendidikannya walaupun kejayaan dalam pelaksanaan

bahasa Melayu semakin jelas.

Mengapakah Bahasa Melayu Perlu Dipilih Sebagai Bahasa Kebangsaan?

Sejarah membuktikan bahawa Bahasa Melayu telah diterima sebagai lingua franca atau bahasa

komunikasi utama sejak zaman kesultanan Melayu Melaka pada abad ke-15 lagi. Bahasa ini

digunakan secara meluas dalam bidang perdagangan dan hubungan diplomatik.


20/27

Tugasan Zakiah 2011

20

Dalam Kitab Sejarah Melayu menyebutkan bagaimana para pedagang bertungkus lumus

mempelajari Bahasa Melayu dan menguasainya bagi memudahkan mereka berurusan dengan

pemimpin dan masyarakat setempat yang telah lama menggunakan bahasa itu.

Dalam konteks hubungan antarabangsa surat-surat rasmi dan dokumen perjanjian turut

menggunakan Bahasa Melayu bertulis jawi. Ini membuktikan bahasa Melayu dapat difahami

oleh pelbagai kaum termasuk pihak British. Kalau mereka tidak mengerti pun ada munsyi atau

guru Bahasa Melayu yang akan mengajar mereka.

Begitu juga dokumen-dokumen lain seperti undang-undang tubuh negeri-negeri Melayu telah

menggunakan Bahasa Melayu dengan tulisan Jawi sebagai medium. Semua ini membuktikan

kepada kita betapa Bahasa Melayu pernah mencapai tahap yang tertinggi dan diguna sehingga ke

peringkat antarabangsa.

Memandangkan Bahasa Melayu telah diguna sekian lama sebagai bahasa rasmi dan basahan,

sebagai bahasa komunikasi dan persuratan maka Bahasa Melayu telah dipersetujui dan

disepakati bersama oleh pemimpin pelbagai kaum di negara ini agar menjadi bahasa kebangsaan

bagi persekutuan Malaysia yang merdeka pada tahun 1957.

Malahan permuafakatan pelbagai kaum itu dirakamkan dalam bentuk dokumen tertinggi dan

luhur iaitu Perlembagaan Negara sepertimana yang termuat dalam Perkara 152, para 1 sebagai

bahasa bagi persekutuan Tanah Melayu atau Malaysia yang merdeka.

Maka sejak itu Bahasa Melayu berkembang luas penggunaannya termasuk menjadi bahasa

perantaraan di sekolah-sekolah dan menjadi bahasa rasmi di semua agensi kerajaan termasuk di

mahkamah.


21/27

Tugasan Zakiah 2011

21

Jelas sekali Bahasa Melayu telah diiktiraf oleh semua kaum sebagai bahasa utama dan dapat

digunakan bersama untuk mencapai matlamat perpaduan.

FUNGSI BAHASA MELAYU SEBAGAI BAHASA PERPADUAN

Bahasa Melayu yang mampu menjadi teras perpaduan bangsa Malaysia ialah Bahasa Melayu

yang digunakan secara bersama dan meluas. Bahasa melayu bukan sahaja berfungsi sebagai

bahasa basahan, namun bahasa rasmi dan tidak rasmi.

Bahasa ini bukan sahaja dijadikan bahasa perantaraan di sekolah-sekolah dan universiti tetapi

penggunaannya menjangkau ke peringkat antarabangsa. Buktinya DS Mohd Najib telah bertutur

dalam Bahasa Melayu sepenuhnya di sebuah Universiti di China semasa lawatan beliau ke sana

baru-baru ini. Ini bererti Bahasa Melayu yang dimaksudkan ialah bahasa Melayu yang standard

dan mengikut struktur bahasa Melayu baku dan mempunyai sistem yang sama untuk semua.

Slanga atau loghat mungkin sesuai untuk orang Melayu di negeri-negeri tertentu, tetapi apabila

bertutur dengan bangsa Melayu dari kawasan atau negeri yang lain dan dengan orang bukan

Melayu, Bahasa Melayu yang standard wajar digunakan. Inilah bahasa yang diajar dan

digunakan di sekolah, dalam buku teks, buku-buku dan majalah serta dalam dokumen rasmi yang

lain.

Selain itu, Bahasa Melayu sebagai alat perpaduan utama mempunyai masa depan yang cerah

kerana Bahasa Melayu bersikap terbuka kepada bahasa lain. Kita sedar sesuatu bahasa yang

terlalu rigid, terpencil dan statik tidak akan mampu mengadaptasikan dirinya dengan perubahan

semasa.


22/27

Tugasan Zakiah 2011

22

Dunia semakin berkembang, masyakaratnya semakin maju dan berpengetahuan, maka begitulah

juga halnya dengan bahasa Melayu Sejak dahulu Bahasa Melayu dilihat mempunyai tahap

keterbukaan dan toleransi yang begitu tinggi,kepada kemasukan isitilah-istilah baru dan kata

asing. Dinamika bahasa ini amat diperlukan untuk memastikan Bahasa Melayu tidak terkubur

seperti yang berlaku kepada bahasa Sanskrit.

Sayugia diingat dalam keghairahan kita hendak mempertahankan Bahasa Melayu jangan sampai

bahasa ini menerima nasib yang sama seperti dinasour yang akhirnya pupus kerana gagal untuk

menyesuaikan dirinya dengan perubahan semasa dan persekitaran.

Maka menyedari hakikat itu DBP telah memainkan peranan yang begitu aktif untuk membentuk

dan menyelaraskan istilah-istilah baru dalam pelbagai bidang pengetahuan seperti sains dan

teknologi, undang-undang, pendidikan, perbankan, komputer dan internet.

Kedudukan Bahasa Melayu sebagai teras perpaduan bangsa Malaysia diperkukuhkan apabila

kehadirannya tidak pernah disangsikan oleh kaum-kaum lain. Sebabnya Bahasa Melayu tidak

dianggap sebagai ancaman kepada mana-mana pihak dan kehadirannya tidak akan menyebabkan

bahasa ibunda kaum masing-masing akan menerima nasib malang.

Rahsia Bahasa Melayu tetap diyakini sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa perpaduan hingga

kini ialah kerana jaminan yang diberikan dalam perlembagaan Malaysia yang telah menyebutkan

bahawa bahasa-bahasa lain masih boleh digunakan.

Keadaan ini menjadikan Bahasa Melayu akan terus dihormati dan tidak akan disaingi oleh

bahasa-bahasa lain.


23/27

Tugasan Zakiah 2011

23

Gerakan Cintailah Bahasa Kita yang dilancarkan pada 11 Disember 1987 membuktikan betapa

seriusnya pihak kerajaan dalam mengangkat martabat bahasa ini sebagai bahasa komunikasi

utama pelbagai kaum. Sejak itu banyak kegiatan perbahasaan turut melibatkan pelbagai kaum.

Buktinya yang jelas ialah dengan adanya pertandingan Syarahan dan Ujian Bertulis (PBSUB)

bagi SRJKC dan SRJKT dan pidato bahasa Melayu antarabangsa. Ini membuktikan bahasa

Melayu menjadi bahasa yang boleh dipelajari dan dituturkan oleh sesiapa sahaja.

Pemilihan Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsan dan bahasa perpaduan telah melonjakkan

bahasa ini sebagai satu identiti bagi masyarakat majmuk sehingga mampu menjadi model

perpaduan dunia melalui penggunaan satu bahasa

ANCAMAN KEPADA BAHASA MELAYU

Perubahan dunia semakin pantas dan kemajuan dunia semakin cepat. Persekitaran lokal tiba-tiba

sahaja bertukar kepada glokal dan akhirnya menuju global. Bumi yang dulunya terpecah kepada

begitu banyak kampung yang tak berhubung, kini menjadi sebuah kampung besar tanpa

sempadan.

Bahasa Melayu turut menerima cabaran apabila golongan remaja hari ini lebih berminat

menggunakan istilah dan gaya bahasa sendiri yang dikatakan lebih pantas dan ringkas. Ini

terbukti apabila munculnya teknologi komunikasi terkini seperti sistem pesanan ringkas, mms,

mel elektronik dan chating.


24/27

Tugasan Zakiah 2011

24

Kata-kata yang panjang telah diringkaskan dan istilah-istilah baru tercipta. Surat yang dianggap

ketinggalan dan lambat telah digantikan dengan mel elketronik, menelefon telah digantikan

dengan SMS dan MMS.

Bagi saya ini satu perkembangan yang menakjubkan sekaligus menunjukan bahasa Melayu

sentiasa berupaya menyesuaikan dirinya dengan keperluan semasa. Minat anak muda daripada

pelbagai bangsa menggunakan bahasa ini menjadikan bahasa Melayu akan terus berkembang

sebagai alat perpaduan utama. Cuma terpulanglah kepada Kementerian pelajaran dan DBP untuk

menyelaraskan semua ini.

Akhirnya marilah kita menyahut cabaran 1Malaysia cetusan idea YAB DS Mohd Najib Tun

Abdul Razak. Gagasan ini bukan sahaja mengajak kita berkongsi sebuah negara, iaitu Malaysia

tetapi juga berkongsi satu bahasa, iaitu Bahasa Melayu yang telah terbukti mampu menjadi teras

Perpaduan Bangsa Malaysia.


25/27

Tugasan Zakiah 2011

25

Bibliografi

Buku rujukan:

1. (INTAN), I. T. (1991). Malaysia Kita. Kuala lumpur: Institusi Tadbiran Awam Negara

(INTAN).

2. Nazaruddin Hj. Mohd Ali & rakan-rakan. (2005). Pengajian Malaysia Kenegaraan dan

Kewarganegaraan. Selangor: Prentice Hall.

3. Ruslan Zainuddin & rakan-rakan. (2005). Kenegaraan Malaysia. Shah Alam: Oxford Fajar

Sdn. Bhd.

4.Zulhilmi bin Paidi & rakan-rakan. (2011 ). Malaysia Pembinaan Negara dan

Bangsa.Selangor:Prentice Hall.

5. Norizan Yusof. (2005). STPM Sejarah Malaysia. Shah Alam : Federal Publications Sdn.Bhd.

6. Norizan Yusof. (2006). STPM Sejarah Asia Negara, Asia Selatan & Asia Timur 1800 -

1963.Shah Alam : Federal Publications Sdn.Bhd.

7. Hasnah Husslin & Dr. Seri Lanang Jaya H Rohani. ( 2009). OUM Malaysian Studies.

Selangor : Prentice Hall.


26/27

Tugasan Zakiah 2011

26

BERITA HARIAN Rabu, 21 Mac 2007

Halaman Tiga

Bahasa penjana mindaBICARAKARYAWAN

Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan Malaysia. Ini bererti bahawa bahasa Melayu telah berubah tarafnya daripadabahasa kebangsaan bangsa Melayu kepada bahasa kebangsaan negara Malaysia. Perubahan taraf ini (seperti yang diisytiharkan

dalam Perlembagaan (1957) mempunyai implikasi sosiopolitik yang luas dan penting bagi negara pelbagai etnik dan pelbagaibahasa seperti Malaysia.

Perubahan taraf itu bererti bahawa fungsi bahasa Melayu tidak lagi hanya sebagai bahasa perpaduan dan bahasa kemajuanbangsa Melayu sahaja tetapi lebih penting lagi, ia diberikan fungsi dan nilai baharu, iaitu sebagai bahasa perpaduan dan kemajuan

negara, merentas segala sempadan dan kepentingan etnik dan bahasa-bahasa lain.Ada orang beranggapan bahawa bahasa kebangsaan tidak mempunyai peranan sebagai alat kemajuan atau pembangunan

negara, tetapi hanya sebagai lambang negara atau sebagai alat perpaduan bangsa atau etnik. Anggapan ini tidak benar, keranabahasa kebangsaan bererti bahasa komunikasi luas. Tidak mungkin bahasa yang hanya diketahui oleh sebilangan kecil penduduk

dapat diterima atau diiktiraf sebagai bahasa kebangsaan sesebuah negara. Kalau pun bahasa itu diterima atau diiktiraf olehundang-undang atau dasar bahasa sebagai bahasa kebangsaan negara itu, nilainya nanti tidak lebih hanya sebagai bahasasimbolik tetapi tidak digunakan sebagai alat untuk memajukan bangsa dan negara.

Misalnya, di Singapura bahasa Melayu masih diiktiraf sebagai bahasa kebangsaan negara itu, tetapi peranannya hanya sebagai

lambang yang tidak mempunyai apa-apa fungsi pembangunan, yakni, bahasa ini tidak digunakan sebagai alat untuk memajukannegara itu, misalnya dalam bidang ekonomi, pendidikan, teknologi dan sebagainya. Tetapi di Indonesia, bahasa Indonesia(bahasa Melayu) ialah bahasa pembangunan dan kemajuan bangsa dan negara Indonesia. Nilai atau fungsi bahasa Indonesia

sebagai bahasa nasional, atau sebagai bahasa perpaduan rakyat pelbagai etnik dan bahasa di negara itu dan fungsinya sebagaibahasa urusan kerajaan (bahasa rasmi) tidak dipisahkan daripada proses pembangunan negara itu seluruhnya. Tetapi di Malaysia

nampaknya, fungsi bahasa kebangsaan terpisah daripada proses pembangunan negara. Kegunaan bahasa kebangsaan nampaknya

terhad dalam bidang urusan rasmi kerajaan sahaja tetapi fungsi atau kegunaannya tidak tersebar luas dalam sektor pembangunanekonomi, perniagaan dan teknologi negara, terutama yang dikuasai sektor swasta.

Dasar bahasa kebangsaan mengandaikan bahawa bahasa ini, di peringkat negara, dapat dimajukan sebagai alat untukmenyatupadukan penduduk berbilang kaum. Dikatakan matlamat itu lebih mudah dicapai kerana prosesnya tidak melibatkansentimen dan emosi, tetapi semata-mata berdasarkan fungsi atau nilai instrumental bahasa Melayu untuk memainkan peranan

sebagai bahasa perpaduan negara dan sebagai bahasa kemajuan atau pembangunan negara. Apakah alasan kita?Alasan yang paling kuat ialah, bahasa Melayu mempunyai nilai tambahan yang cukup banyak, yang tidak terdapat pada

bahasa-bahasa lain yang digunakan di negara ini. Antaranya, pertama, bahasa ini merupakan lingua franca atau bahasa per-hubungan antara pelbagai etnik di pelbagai peringkat dan bidang atau ranah komunikasi sosial, politik dan budaya, perdagangan

dan lain-lain, tidak hanya di peringkat elitis atau dalam bidang-bidang yang terbatas.Sebagai contoh, jikalau semua papan tanda dan iklan di Malaysia disiarkan dalam bahasa Melayu, pasti tiada siapa (kecuali

penduduk bukan rakyat Malaysia) yang tidak memahaminya. Tetapi tentu banyak penduduk Malaysia dari semua golongan etnikyang tidak akan memahami iklan dan papan tanda itu jikalau mesejnya ditulis dalam bahasa Inggeris atau bahasa Mandarin atau

Tamil. Ini contoh (dan banyak contoh lain) yang menunjukkan bahawa nilai bahasa Melayu sebagai bahasa komunikasi luas initidak ada pada bahasa-bahasa lain di Malaysia.

Kedua, bahasa Melayu ialah bahasa yang sudah maju sejak ratusan tahun dahulu di kawasannya sendiri, bukan baru sekarang.Sebagaimana yang kita tahu, bahasa ini telah berkembang sebagai bahasa pembentuk budaya dan tamadun tinggi di seluruh

rantau berbahasa Melayu sejak abad ke-14 lagi. Hakikat bahawa bahasa Melayu diiktiraf sebagai bahasa rasmi dan bahasakebangsaan negara Indonesia (tidak bahasa-bahasa lain, misalnya bahasa Jawa yang jauh lebih besar jumlah penutur aslinya)membuktikan sifat kesegaran dan dinamika sosial bahasa ini. Sifat ini tidak ada pada bahasa Inggeris atau bahasa-bahasa lain diMalaysia atau di rantau ini.

Dasar penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama dalam sistem pendidikan kebangsaan yang dilaksanakan sejaktahun 1970-an (berdasarkan Akta Pelajaran 1961 hingga Akta Pendidikan 1995) memperkukuh lagi kedua-dua taraf dan fungsibahasa Melayu itu. Pemerhatian kita mutakhir ini menunjukkan bahawa orang bukan Melayu makin lebih cekap berbahasaMelayu tinggi, bahasa Melayu yang betul, daripada orang Melayu sendiri.


27/27

Tugasan Zakiah 2011

Berdasarkan dua sifat dan fungsi sosiopolitik dan dinamika sosiolinguistik yang tersebut itu, maka kita dapat berkata bahawabahasa Melayu mempunyai potensi atau kelebihan yang banyak untuk dimajukan secara tegas sebagai bahasa pembangunan dankemajuan negara. Strategi dan matlamat ini jauh lebih penting dan lebih mudah dicapai daripada matlamat untuk

menyatupadukan penduduk pelbagai etnik dan bahasa di negara ini melalui bahasa Melayu.Kesimpulannya, bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan negara bererti bahasa untuk memajukan rakyat dan negara Malaysia.

Dalam proses ini kepentingan negara seharusnya mengatasi kepentingan etnik dan kaum. Setakat hari ini, nampaknya hanya

bahasa Melayu sahajalah yang dapat merentas segala sempadan budaya dan bahasa-bahasa etnik yang lain untuk digunakansebagai alat kemajuan dan perpaduan antara etnik di negara ini. Inilah sebenarnya nilai dan potensi bahasa Melayu

Hakcipta Abd Bashid Harun

Documents

Bahasa Sebagai Alat Perpaduan